CHƯƠNG IX: SÓNG ĐIỆN TỪ 1

§1. SỰ TẠO THÀNH SÓNG ĐIỆN TỪ

§2. CÁC TÍNH CHẤT TỔNG QUÁT CỦA SÓNG ĐIỆN TỪ

§3. PHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN SÓNG ĐIỆN TỪ TRONG MÔI TRƯỜNG

(ĐỒNG CHẤT, ĐẲNG HƯỚNG). VẬN TỐC SÓNG ĐIỆN TỪ.
CHIẾT SUẤT

§4. NĂNG LƯỢNG VÀ NĂNG THÔNG SÓNG ĐIỆN TỪ

§5. THANG SÓNG ĐIỆN TỪ

div D ⃗ = ρ 2
div B ⃗ = 0
∂D ⃗
rot H ⃗ = j ⃗ +
∂t
⃗
rot E ⃗ = −
∂ B
∂t (1831 - 1879)

D ⃗ . dS ⃗ =
∮(S) ∑ ∫(V)
qi = ρ . dV

B ⃗ . dS ⃗ = 0
i

∮1887
(S)
∂D ⃗
H ⃗ . dl ⃗ = . dS ⃗
∮(C) ∫(S) ( ∂t )
j⃗+

∂B ⃗
. dS ⃗
1889
E ⃗ . dl ⃗ = −
∮(C) ∫(S) ∂t
(1857 - 1894)

§1. SỰ TẠO THÀNH SÓNG ĐIỆN TỪ 3

Sóng điện từ gây ra suất
điện động cảm ứng trong
vòng cộng hưởng, làm xuất Tia lửa điện tạo sóng
hiện tia lửa điện trong điện từ
không gian giữa hai quả cầu
nhỏ trên vòng cộng hưởng

Ống dây tạo hiệu điện

thế cao giữa 2 quả cầu
 §1. SỰ TẠO THÀNH SÓNG ĐIỆN TỪ 4
∂B ⃗
Thông lượng cảm rot E ⃗ = − Điện trường (xoáy)
ứng từ biến thiên ∂t biến thiên theo thời
theo thời gian gian
ϕm E⃗

(Maxwell)
rot H ⃗ =
∂D ⃗ Thông lượng cảm
Từ trường biến đổi j⃗+
∂t ứng điện biến thiên
theo thời gian
B⃗
theo thời gian
ϕe
College Physics - Reasoning and Relationships, N-J. Giordano., Brooks/Cole, 2010

§1. SỰ TẠO THÀNH SÓNG ĐIỆN TỪ 5

§2. CÁC TÍNH CHẤT TỔNG QUÁT CỦA SÓNG ĐIỆN TỪ 6

1. Sóng điện từ có thể truyền trong cả môi trường vật chất lẫn
chân không (sóng cơ không truyền được trong chân không)

2. Sóng điện từ là sóng ngang ( v ⃗ ⊥ ( E ,⃗ B ),

⃗ E ⃗ ⊥ B )⃗
3. Vận tốc truyền sóng điện từ trong một môi trường đồng chất
c
và đẳng hướng: v = (c = 3.108 m/s: vận tốc ánh sáng
ϵμ
trong chân không)
§3. PHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN SÓNG ĐIỆN TỪ TRONG 7
MÔI TRƯỜNG (ĐỒNG CHẤT, ĐẲNG HƯỚNG).
VẬN TỐC SÓNG ĐIỆN TỪ. CHIẾT SUẤT
Hệ các phương trình Xét trong chân không
của trường điện từ hoặc điện môi
(ρ = 0, j ⃗ = 0 )⃗
1 ∂2 E ⃗
∇ E⃗− 2
2
∂B ⃗
rot E ⃗ = −
=0
v ∂t 2 (1)
∂t
1 ∂ B⃗ div D ⃗ = 0
∇2 B ⃗ − 2
2
(2)
=0
∂D ⃗
v ∂t 2
rot H ⃗ = (3)
Phương trình truyền sóng ∂t
điện từ của E ⃗ và B ⃗ div B ⃗ = 0 (4)
(Phương trình D’Alembert)

§3. PHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN SÓNG ĐIỆN TỪ TRONG 8

MÔI TRƯỜNG (ĐỒNG CHẤT, ĐẲNG HƯỚNG).
VẬN TỐC SÓNG ĐIỆN TỪ. CHIẾT SUẤT
∂2 E ⃗ 1 ∂2 E ⃗ Sóng điện từ đơn sắc phẳng
− 2 =0
∂x 2 v ∂t 2 x
E = Em . cos ω(t − )
∂2 B ⃗ 1 ∂2 B ⃗ v
− 2 =0 x
∂x 2 v ∂t 2 B = Bm . cos ω(t − )
v

§3. PHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN SÓNG ĐIỆN TỪ TRONG 9

MÔI TRƯỜNG (ĐỒNG CHẤT, ĐẲNG HƯỚNG).
VẬN TỐC SÓNG ĐIỆN TỪ. CHIẾT SUẤT
x Vận tốc truyền sóng điện từ
E = Em . cos ω(t − ) n= ϵμ
v <—> vận tốc truyền pha dao
x
B = Bm . cos ω(t − ) động của E ⃗ và B ⃗
v 1 c c
v= = = Chiết suất tuyệt
ϵ0ϵμ0 μ ϵμ n
đối của môi trường
1
c= = 3.108 m/s
ϵ0 μ0
 §4. NĂNG LƯỢNG VÀ NĂNG THÔNG SÓNG ĐIỆN TỪ 10
Quá trình truyền sóng chính là một quá trình truyền năng lượng

Đặc trưng cho quá trình truyền năng

lượng điện từ trong không gian
Năng thông
sóng điện từ Bằng năng lượng sóng điện từ truyền qua
một đơn vị diện tích đặt vuông góc với
phương truyền sóng trong một đơn vị thời
gian
P⃗= ω. v ⃗
ϵ0ϵE 2 μ0 μH 2 Môi
ω = ωe + ωm = +
2 2 trường
P ⃗ = E⃗∧ H⃗
ϵ0ϵ ∣ E ⃗ ∣ = μ μ ∣ H⃗ ∣
đồng
0
chất,
ω= ϵ0ϵ μ0 μ EH đẳng
Véctơ Umov-Poynting hướng
v = 1/ ϵ0ϵμ0 μ

§4. NĂNG LƯỢNG VÀ NĂNG THÔNG SÓNG ĐIỆN TỪ 11

Quá trình truyền sóng chính là một quá trình truyền năng lượng

Đặc trưng cho quá trình truyền năng

lượng điện từ trong không gian
Năng thông
sóng điện từ Bằng năng lượng sóng điện từ truyền qua
một đơn vị diện tích đặt vuông góc với
phương truyền sóng trong một đơn vị thời
gian
P⃗= ω. v ⃗

P ⃗ = E⃗∧ H⃗
Cho biết cả độ lớn của phần năng
lượng điện từ truyền qua một đơn vị
diện tích, và xác định cả phương
chiều truyền năng lượng điện từ
Véctơ Umov-Poynting
trong môi trường sóng truyền qua
College Physics - Reasoning and Relationships, N-J. Giordano., Brooks/Cole, 2010

§5. THANG SÓNG ĐIỆN TỪ 12

c c λ
+ Bước sóng: λ = v . T; v= ⇒ λ = .T = 0
n n n
Bước sóng Tia Gamma Tia X Sóng cực ngắn Sóng vô tuyến
Tia tử ngoại As nhìn thấy Tia hồng ngoại
(m)

Kích thước cỡ …

Tần số