6ธรณีสัณฐานและโครงสร้าง

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหัสวิชา ว30104
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6
นางพัชรี คูณทอง
ตําแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ
ชุดที่ 6 ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
คำนำ
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ เรื่อง กระบวนการเปลี่ยนแปลงภายในโลก

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 จัดทาขึ้นเพื่อเป็นสื่อนวัตกรรมประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน
รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหัสวิชา ว30104 เพื่อให้ผู้เรียนใช้ประกอบกิจกรรมการ
เรียนการสอนและสามารถเรียนรู้ด้วยตนเอง นาไปใช้ในการเรียนการสอนซ่อมเสริมได้ หรือใช้ใน
การสอนแทนได้เป็นอย่างดี เพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจและพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการ
เรี ย นของผู้ เ รี ย นกลุ่ ม สาระการเรี ยนรู้ วิ ท ยาศาสตร์ เ ป็น นวั ต กรรมที่ ช่ ว ยลดบทบาทของครู
ตามแนวทางการปฏิรูปการเรียนรู้ที่ยึดผู้เรียนเป็นสาคัญ เป็นกิจกรรม การเรียนรู้ที่ส่งเสริมให้
ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง ทาเป็น คิดเป็น แก้ปัญหาได้ สามารถพัฒนาตนเอง ได้เต็ม
ตามศักยภาพ ซึง่ สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับ
ปรั บ ปรุ ง พ.ศ.2560) ที่ มุ่ ง เน้ น ให้ ผู้ เ รี ย นได้ รั บ การพั ฒ นาทั้ ง ด้ า นความรู้ กระบวนการคิ ด
กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ปัญหา ความสามารถในการสื่อสาร การตัดสินใจ การนา
ความรู้ไปใช้ในชีวิตประจาวัน ตลอดจนส่งเสริมให้ผู้เรียนมีจิตวิทยาศาสตร์คุณธรรมและค่านิยมที่
ถูกต้องเหมาะสม
ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์นี้จะทาให้ผู้เรียน
มีความรู้ ความเข้าใจในเรื่องโลกและการเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลกได้เป็นอย่างดี มีทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ และมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนสูงขึ้น สามารถใช้เพื่อศึกษาค้นคว้า
ด้วยตนเองเป็นสื่ อที่มีประสิทธิภาพ สามารถอานวยประโยชน์ต่อการเรียนการสอนให้บรรลุ
วัตถุประสงค์ของหลักสูตรได้
พัชรี คูณทอง
โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

ก
สำรบัญ
เรื่อง หน้ำ
คำนำ ก
สำรบัญ ข
คำชี้แจงเกี่ยวกับกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์ ค
แผนภูมิลำดับขั้นตอนกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์ ง
คำชี้แจงกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์สำหรับครู จ
คำชี้แจงกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์สำหรับนักเรียน ช
สาระการเรียนรู้ / มาตรฐานการเรียนรู้ / ตัวชี้วัด 1
จุดประสงค์การเรียนรู้ 1
แนวความคิดต่อเนื่อง 2
สาระสาคัญ 3
แบบทดสอบก่อนเรียน 4
บัตรเนื้อหา ชุดที่ 6 เรื่อง ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีฯ 7
บัตรกิจกรรมที่ 6.1 เรื่อง ท่องโลกกว้างตามหาธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณี 22
บัตรกิจกรรมที่ 6.2 ผังมโนทัศน์ เรื่อง ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีฯ 25
บัตรกิจกรรมที่ 6.3 ถอดบทเรียน เรื่อง ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีฯ 26
แบบฝึกหัด เรื่อง ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีฯ 27
แบบทดสอบหลังเรียน 28
กระดาษคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 31
บรรณำนุกรม 32
ประวัติย่อผู้จัดทำ 33

ข
คำชี้แจงเกี่ยวกับชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์
1. ชุ ด กิ จ กรรมการเรี ย นรู้ วิ ท ยาศาสตร์ หน่ ว ยการเรี ย นรู้ ที่ 2 เรื่ อ ง กระบวนการ

เปลี่ยนแปลงภายในโลก กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เพื่อใช้ประกอบการ
จั ดการเรี ย นรู้ รายวิช าโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหั ส วิช า ว30104 ชั้นมัธ ยมศึกษาปีที่ 6
โดยให้สอดคล้องตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง
พ.ศ. 2560) กระทรวงศึกษาธิการ หลักจิตวิทยาการเรียนรู้ ยึดแนวทางการฝึกที่เหมาะสมกับระดับ
และวัย เพื่อให้นักเรียนเกิดความกระตือรือร้น มีความสุขในการทากิจกรรมการเรียนรู้ และเพื่อ
ส่ งเสริ มเจตคติที่ ดี นั กเรี ย นจะได้ พัฒ นากระบวนการคิ ด กระบวนการตั ดสิ น ใจ กระบวนการ
แก้ปัญหา และสามารถนาความรู้ไปใช้ในชีวิตประจาวันได้ มุ่งเน้นพัฒนาผู้เรียนให้เกิดการเรียนรู้
เข้าใจหลักการทางวิทยาศาสตร์ เกิดทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ วิธีสารวจตรวจสอบข้อมูล
การคิดแก้ปัญหา ตลอดจนการเสริมสร้างจิตวิทยาศาสตร์ ซึ่งประกอบด้วยชุดกิจกรรมการเรียนรู้
จานวน 9 ชุด ดังนี้
ชุดที่ 1 เรื่อง ข้อมูลในการศึกษาและแบ่งชั้นโครงสร้างโลก
ชุดที่ 2 เรื่อง การแบ่งชั้นโครงสร้างโลก
ชุดที่ 3 เรื่อง แนวคิดของทฤษฎีทวีปเลื่อนและหลักฐานสนับสนุน
ชุดที่ 4 เรื่อง แนวคิดของทฤษฎีการแผ่ขยายพื้นสมุทรและหลักฐานสนับสนุน
ชุดที่ 5 เรื่อง การแปรสัณฐานของแผ่นธรณี
ชุดที่ 6 เรื่อง ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
ชุดที่ 7 เรื่อง ภูเขาไฟระเบิด
ชุดที่ 8 เรื่อง แผ่นดินไหว
ชุดที่ 9 เรื่อง สึนามิ
2. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์นี้ เป็น ชุดที่ 6 เรื่อง ธรณีสัณฐำนและโครงสร้ำง
ทำงธรณีที่เกิดจำกกำรเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ใช้เวลำ 2 ชั่วโมง
3. ผู้ใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์นี้ควรศึกษาขั้นตอนการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้
อย่างละเอียดก่อนใช้
ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ชุด กิจกรรมการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ชุดนี้ จะมีประโยชน์ต่อ
นักเรี ย นและผู้ส นใจที่จ ะน าไปใช้ส อนและฝึ กเด็กในปกครองในการพัฒ นากระบวนการเรียนรู้
วิทยาศาสตร์ให้มีคุณภาพมากยิ่งขึ้นต่อไป

ค
แผนภูมิลำดับขั้นตอนกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์
อ่านคาชี้แจงและคาแนะนาในการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
ศึกษาตัวชี้วัดและจุดประสงค์การเรียนรู้
เสริมพื้นฐำน
ทดสอบก่อนเรียน ผู้มีพื้นฐำนต่ำ
ศึกษาชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ตามขั้นตอน
ประเมินผลการจัดกิจกรรมการเรียนรู้จากชุดกิจกรรม
ไม่ผ่ำน ทดสอบหลังเรียน
กำรทดสอบ
ผ่ำนกำรทดสอบ
ศึกษาชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เรื่องต่อไป
แผนภูมิลำดับขั้นตอนกำรเรียนโดยใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์
ชุดที่ 6 เรื่อง ธรณีสัณฐำนและโครงสร้ำงทำงธรณีที่เกิดจำกกำรเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี

ง
คำชี้แจงกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์สำหรับครู
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ที่ครูผู้สอนได้ศึกษาต่อไปนี้คือ ชุดที่ 6 เรื่อง ธรณี

สัณฐำนและโครงสร้ำงทำงธรณีที่เกิดจำกกำรเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ใช้เวลำในกำรทำกิจกรรม
2 ชั่ ว โมง ซึ่ ง นั ก เรี ย นจะได้ ส ารวจ สั ง เกตและรวบรวม ข้ อ มู ล มาสรุ ป เป็น องค์ ค วามรู้ โดยใช้
กระบวนการคิ ด กระบวนการสื บ ค้ น ข้ อ มู ล กระบวนการทางสั ง คม ทั ก ษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร์ กระบวนการเผชิญสถานการณ์และแก้ปัญหา ผ่านทางกระบวนการกลุ่ม เพื่อช่วยให้
การดาเนินการจัดกิจกรรมการเรียนรู้บรรลุจุดประสงค์และมีประสิทธิภาพ ครูผู้สอนควรดาเนินการ
ดังนี้
1. ครูผู้สอนต้องศึกษาและทาความเข้าใจเกี่ยวกับคาชี้แจงการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้
สาหรับครู และแผนการจัดการเรียนรู้ เพื่อที่ครูผู้สอนสามารถนาชุดกิจกรรมการเรียนรู้ไปใช้ในการ
จัดกิจกรรมการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
2. ครูผู้สอนเตรียมสื่อการเรียนการสอนให้พร้อม
3. ก่อนดาเนินการจัดกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ ครูต้องเตรียมชุดกิจกรรมการเรียนรู้ไว้
บนโต๊ะประจากลุ่มให้เรียบร้อยและเพียงพอกับนักเรียนในกลุ่มซึ่งนักเรียนจะได้รับคนละ 1 ชุด
ยกเว้นสื่อการสอนที่ต้องใช้ร่วมกัน
4. ครูต้องชี้แจงให้นักเรียนรู้เกี่ยวกับบทบาทของนักเรียนในการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้
ดังนี้
4.1 ศึกษาบทบาทของนักเรียนจากการปฏิบัติกิจกรรมให้เข้าใจก่อนการเรียนรู้โดยใช้
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้
4.2 ปฏิบัติกิจกรรมตามลาดับขั้นตอน อ่านคาชี้แจงจากใบกิจกรรม เพื่อจะได้ทราบ
ว่าจะปฏิบัติกิจกรรมอะไร อย่างไร
4.3 นักเรียนต้องตั้งใจปฏิบัติกิจกรรมอย่างเต็มความสามารถ ต้องให้ความร่วมมือ
ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ไม่รบกวนผู้อื่น และไม่ชักชวนเพื่อนให้ออกนอกลู่นอกทาง
4.4 หลังจากปฏิบัติกิจกรรมแล้ว นักเรียนจะต้องจัดเก็บอุปกรณ์ทุกชิ้นให้เรียบร้อย
4.5 เมื่อมีการประเมินผลนักเรียนต้องปฏิบัติตนอย่างตั้งใจและรอบคอบ
5. การดาเนินการจัดกิจกรรมการเรียนรู้แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 7 ขั้น (7E) แบ่งออกเป็น
7 ขั้นตอน ดังนี้
5.1 ขั้นที่ 1 ขั้นตรวจสอบความรู้เดิม
5.2 ขั้นที่ 2 ขั้นสร้างความสนใจ

จ
5.3 ขั้นที่ 3 ขั้นสารวจและค้นหา

5.4 ขั้นที่ 4 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป
5.5 ขั้นที่ 5 ขั้นขยายความรู้
5.6 ขั้นที่ 6 ขั้นประเมิน
5.7 ขั้นที่ 7 ขั้นนาความรู้ไปใช้
6. ขณะที่นักเรียนทุกกลุ่มปฏิบัติกิจกรรม ครูไม่ควรพูดเสียงดัง หากมีอะไรจะพูดต้องพูด
เป็นรายกลุ่มหรือรายบุคคล ต้องไม่รบกวนกิจกรรมของนักเรียนกลุ่มอื่น
7. ครูผู้สอนต้องเดินดูการทางานของนักเรียนแต่ละกลุ่มอย่างใกล้ชิด หากมีนักเรียนคน
ใดหรือกลุ่มใดมีปัญหาควรเข้าไปให้ความช่วยเหลือจนปัญหานั้นคลี่คลายลง
8. การสรุปผลที่ได้จากกิจกรรมการเรียนรู้ควรเป็นกิจกรรมร่วมของนักเรียนทุกกลุ่มหรือ
ตัวแทนของกลุ่มร่วมกัน ครูควรเปิดโอกาสให้นักเรียนแสดงออกให้มากที่สุด
9. ประเมินผลการเรียนรู้ของนักเรียน เพื่อตรวจสอบผลการเรียนรู้ของนักเรียน

ฉ
คำชี้แจงกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์สำหรับนักเรียน
ชุดกิจกรรมการเรีย นรู้ วิทยาศาสตร์ ที่นักเรียนได้ศึกษาต่อไปนี้คือ ชุดที่ 6 เรื่อง ธรณี

สัณฐำนและโครงสร้ำงทำงธรณีที่เกิดจำกกำรเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ซึ่งนักเรียนจะได้สารวจ
สังเกต และรวบรวมข้อมูลมาสรุปเป็นองค์ความรู้ โดยใช้กระบวนการคิด กระบวนการสืบค้นข้อมูล
กระบวนการทางสังคม ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ กระบวนการเผชิญสถานการณ์ และ
แก้ปัญหา ผ่านทางกระบวนการกลุ่ม เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด นักเรียนควรปฏิบัติตามคาชี้แจง
ดังต่อไปนี้
1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ ชุดที่ 6 เรื่อง ธรณีสัณฐำนและโครงสร้ำง
ทำงธรณีที่เกิดจำกกำรเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ใช้เวลำในกำรทำกิจกรรม 2 ชั่วโมง
2. นักเรียนทาแบบทดสอบก่อนเรียน จานวน 10 ข้อ
3. นักเรียนทากิจกรรมเป็นรายกลุ่มและศึกษาวิธีดาเนินกิจกรรมให้เข้าใจ
4. นักเรียนปฏิบัติกิจกรรมในชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
5. นักเรียนทากิจกรรมในชุดกิจกรรมการเรียนรู้ให้ครบ
6. นักเรียนทาแบบทดสอบหลังเรียน จานวน 10 ข้อ

ช
ชุดที่ 6
ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่เกิดจากการเคลื่อนที่
ของแผ่นธรณี
สาระที่ 3 วิทยาศาสตร์โลกและอวกาศ
มาตรฐาน ว 3.2 เข้า ใจองค์ประกอบและความสัมพัน ธ์ ของระบบโลก กระบวนการ
เปลี่ยนแปลงภายในโลก และบนผิวโลก ธรณีพิบัติภัย กระบวนการ
เปลี่ยนแปลงลมฟ้าอากาศและภูมิศาสตร์โลก รวมทั้งผลต่อสิ่งมีชีวิต
และสิ่งแวดล้อม
ตัวชี้วัด
ว 3.2 ม.6/2 อธิบายหลักฐานทางธรณีวิทยาที่สนับสนุนการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
โดยใช้แบบจาลอง
ว 3.2 ม.6/3 ระบุสาเหตุ และอธิบายรูปแบบแนวรอยต่อของแผ่นธรณที่สัมพันธ์กับ
การเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี พร้อมยกตัวอย่างหลักฐานทางธรณีวิทยา
ที่พบ
จุดประสงค์การเรียนรู้สู่ตัวชี้วัด
1. อธิบายกระบวนการที่ทาให้ เกิดการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ระบุผลที่เกิดจากการ
เคลื่อนที่ของแผ่นธรณีได้ (K)
2. สืบค้นข้อมูล อธิบาย และสรุป เกี่ยวกับกระบวนการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก (P)

1
3. อธิ บ ายรู ป แบบการเคลื่ อ นที่ ข องแผ่ น ธรณี ที่ สั ม พั น ธ์ กั บ การเกิ ด ธรณี สั ณ ฐาน
และโครงสร้างทางธรณีวิทยาแบบต่าง ๆ (K)
4. ประยุกต์ใช้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเกี่ยวกับธรณีสัณฐานและโครงสร้างทาง
ที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ในการร่วมกิจกรรมการเรียนการสอนและนาความรู้ไปใช้ใน
ชีวิตประจาวัน (A)
5. มีความสนใจใฝ่ เรียนรู้ห รืออยากรู้อยากเห็น ทางานร่วมกับผู้อื่นอย่างสร้างสรรค์
ยอมรับความคิดเห็นของผู้อื่นได้ (A)
ลาดับความคิดต่อเนื่อง
การแปรสัณฐานของแผ่นธรณี
ธรณี ภ าคซึ่งเป็น ชั้น นอกสุดของโครงสร้ า งโลก แบ่งออกเป็น แผ่น ธรณี (plate)
หลายแผ่น ซึ่งเคลื่อนที่ไปบนฐานธรณีภาคทา ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางธรณีอยู่ตลอดเวลา

ทฤษฎีทวีปเลื่อน คือ แนวความคิดที่กล่าวว่า ในอดีต ณ ช่วงเวลาหนึ่งทวีปต่าง ๆ
ไม่ได้มีตาแหน่ง เหมือนกับในปัจจุบัน แต่เคยอยู่รวมกันเป็นแผ่นดินใหญ่เพียงแผ่นดินเดียวที่
เรียกว่า พันเจีย (Pangaea)

หลักฐานที่สนับสนุนว่าทวีปเคยอยู่ติดกันมาก่อน ได้แก่ รูปร่างของขอบทวีป ซาก
ดึกดา บรรพ์ ความคล้ายกันของกลุ่มหินและแนวเทือกเขา หลักฐานจากรอยครูดบนหินที่เกิด
จากการเคลื่อนตัวของธารน้า แข็งบรรพกาล

ทฤษฎีการแผ่ขยายพื้นสมุทร เป็นการพบหลักฐานบนพื้นสมุทรที่สนับสนุนการ
เคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ได้แ ก่ สัน เขากลางสมุทร อายุของหิน บะซอลต์บนพื้น มหาสมุทร
ภาวะแม่เหล็กบรรพกาล


2
นักวิทยาศาสตร์รวบรวมหลักฐานและแนวคิด จากทฤษฎีทวีปเลื่อน ทฤษฎีการแผ่

ขยายพื้นสมุทร นา มาสรุปเป็นทฤษฎีการแปรสัณฐานของแผ่นธรณี ซึ่งกล่าวถึงการเคลื่อนที่
และการเปลี่ยนลักษณะของแผ่น ธรณี อัน เนื่องมาจากวงจรการพาความร้ อนของแมกมา
ภายในเนื้อโลก

การเคลื่อนที่ของแผ่นธรณีสัมพันธ์กับ แนวรอยต่อของแผ่นธรณี 3 รูปแบบ คือ
แนวแผ่นธรณีแยกตัว แนวแผ่นธรณีเคลื่อนที่หากัน แนวแผ่นธรณีเคลื่อนผ่านกันในแนวราบ
แต่ละรูปแบบ ส่งผลให้เกิดธรณีสัณฐาน โครงสร้างทางธรณีแบบต่าง ๆ และปรากฏการณ์
ทางธรณีต่าง ๆ บนโลก
สาระสาคัญ
นักวิทยาศาสตร์ได้รวบรวมหลักฐานแนวคิด และทฤษฎีต่าง ๆ ตั้งแต่ทฤษฎีทวีปเลื่อน

ทฤษฎีการแผ่ขยายพื้นมหาสมุทร และแนวคิดการพาวงจรความร้อน มาสรุปเป็นทฤษฎีเรียกว่า
ทฤษฎีการแปรสัณฐานของแผ่นธรณี ซึ่งกล่าวถึงการเคลื่อนที่และการเปลี่ยนแปลงลักษณะ เช่น
ขนาด ตาแหน่ งของแผ่ นธรณี โดยมีว งจรการพาความร้อนภายในโลกเป็นกลไกสาคัญในการ
ขับเคลื่อนให้แผ่นธรณีมีการเคลื่อนที่ในรูปแบบต่าง ๆ การเคลื่อนที่ของแผ่นธรณีจะส่งผลต่อการ
เกิดและการเปลี่ย นปลงของทวีปและมหาสมุทร รวมทั้งธรณีสั ณฐานและโครงสร้างทางธรณี
กระบวนการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณีทาให้เกิดแรงต่าง ๆ กระทาต่อหินในชั้นเปลือกโลกส่งผลให้
เกิดความเค้นในชั้นหินซึ่งความเค้นนี้จะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงรูปร่างและ / หรือปริมาตรของ
หินและทาให้หินอยู่ในภาวะความเครียด ความเค้นแบ่งได้เป็น 3 ชนิดคือความเค้นบีบอัดความ
เค้นถึงความเค้นเฉือน ความเค้นบีบอัดกระทาต่อชั้นหินที่อยู่ใต้ผิวโลกซึ่งมีสมบัติคล้ายดินน้ามัน
หรือที่มีสรูปพลาสติกชั้นหินมีการเปลี่ยนลักษณะเป็นชั้นหินคดโค้งความเค้นถึงจะทาให้ชั้นหินบาง
ลงและเกิดรอยแยก ความเค้นบีบอัดและความเค้นดึงกระทาต่อชั้นหินบนเปลือกโลกมีสมบัติแข็ง
เกร็งและเปราะคล้ายสมบัติของเวเฟอร์ชั้นหินจะเกิดรอยแตกและรอยเลื่อนส่วนความเค้นเฉือน
จาทาให้เกิดรอยเลื่อนในแนวระดับ

3
แบบทดสอบก่อนเรียน
เรื่อง ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหัสวิชา ว30104 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6
คาชี้แจง 1. แบบทดสอบฉบับนี้ จานวน 10 ข้อ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาที่ใช้ 10 นาที

2. จงเลือกคาตอบที่ถูกต้องที่สุด แล้วเขียนเครื่องหมาย  ลงในกระดาษคาตอบ
1. การพบหินบะซอลต์ที่บริเวณร่องลึก หรือรอยแยกบริเวณเทือกเขากลางมหาสมุทร หินที่พบ
แสดงถึงสิ่งใด
ก. การเกิดรอยแยกของแผ่นธรณีภาค
ข. ชั้นของหิน
ค. ความลึก
ง. อายุหิน
2. หินที่เกิดจากตะกอนธารน้าแข็ง ควรจะเกิดขึ้นบริเวณใด
ก. ขั้วโลก
ข. ใกล้เทือกเขา
ค. ใกล้มหาสมุทร
ง. ใกล้รอยแยกแผ่นธรณีภาค
3. อะไรจะเกิดขึ้นเมื่อโลกมีรอยแตกร้าวและมีการเคลื่อนที่
ก. อุทกภัย
ข. แผ่นดินไหว
ค. การกร่อนของเปลือกโลก
ง. ดินขาดอาหารของพืชใช้เพาะปลูกไม่ได้
4. สถานการณ์ใดที่ไม่ได้ เป็นผลกระทบที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลก
ก. น้าท่วม
ข. ภูเขาถล่ม
ค. หิมะละลาย
ง. แผ่นดินแยก

4
5. ภูเขาเกิดขึ้นได้หลายกระบวนการ แต่กระบวนการใดที่ไม่สามารถทาให้เกิดภูเขาได้
ก. การกัดกร่อนของผิวโลก
ข. การยกตัวขึ้นของพื้นทวีป
ค. การดันของหินหนืดที่ใต้ผิวโลก
ง. การปรับตัวระหว่างหินหนืดกับหินชั้นบริเวณข้างเคียง
6. เมื่อแผ่นดินเคลื่อนที่ออกไปขณะเดียวกันนั้นเกิดอะไรขึ้น
ก. แมกมาจากใต้แผ่นธรณีภาคใต้มหาสมุทรจะถูกดันแทรกเสริมขึ้นมาตรงรอยแยก
ข. เกิดรอยต่อระหว่างแผ่นธรณีภาค
ง. เกิดการแบ่งชั้นหิน
7. โครงสร้างและอายุหินรองรับแผ่นธรณีภาคจึงมีอายุอ่อนสุดบริเวณใด
ก. บริเวณเทือกเขา
ข. กลางมหาสมุทร
ค. บริเวณรอยต่อแผ่นธรณีภาค
ง. ข้อ ก. และ ข้อ ข. ถูกต้อง
8. สาเหตุใดที่ทาให้แผ่นเปลือกโลกมีการเปลี่ยนแปลง
ก. มนุษย์และธรรมชาติ
ข. ธรรมชาติและแผ่นดินไหว
ค. มนุษย์และการระเบิดภูเขา
ง. มนุษย์และการตัดไม้ทาลายป่า
9. นอกจากหลักฐานรอยต่อแผ่นธรณีภาค รอยแยกของแผ่นธรณีภาคและการค้นพบซากดึกดา
บรรพ์แล้วยังมีหลักฐานใดอีกที่ยืนยันสมมติฐานของเวเกเนอร์
ก. สนามแม่เหล็กโลกโบราณ
ข. การค้นพบภูเขาไฟที่เกิดขึ้นใหม่ๆ
ค. การเปลี่ยนแปลงของอากาศที่ทาให้เกิดการสะสมตัวของตะกอนในบริเวณ
ง. ข้อ ก. และ ค. ถูกต้อง

5
10. เปลือกโลกเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว เนื่องจากสาเหตุใด

ก. กระบวนการปฏิกิริยาเคมี
ข. ภูเขาไฟระเบิด
ค. ธารน้าแข็ง
ง. กระแสน้า

6
บัตรเนื้อหา
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
การเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางธรณีวิทยาต่างๆ ขึ้นตรงบริเวณ

แนวรอยต่อของแผ่นธรณีดังนี้ แผ่นธรณีเคลื่อนที่แยกออกจากกัน แผ่นธรณีเคลื่อนที่เข้ากัน แผ่น
ธรณีเคลื่อนที่เฉือนกัน เป็นต้น การเคลื่อนที่ของแผ่นธรณีในรูปแบบต่างๆ ส่งผลให้เกิดสถานที่
สาคัญ หรือปรากฏการณ์ต่างๆ เช่น รอยเลื่อน เขตมุดตัว ร่องลึกก้นสมุทร หมู่เกาะรูปโค้ง
แนวภูเขาไฟ รูปโค้ง เป็นต้น
1. แผ่นธรณีเคลื่อนที่แยกออกจากกัน
การเคลื่อนที่แยกออกจากกันของแผ่นธรณี ทาให้เกิดสันเขาใต้สมุทร ส่งผลให้แผ่นธรณี
แตกออกจากกันอย่างฉับพลัน เป็นสาเหตุทาให้เกิดแผ่นดินไหวขึ้น ตรงบริเวณแนวรอยต่อของ
แผ่นธรณี
รูปที่ 6.1 แผ่นธรณีเคลื่อนที่แยกออกจากกัน

ที่มา : https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/34156
1.1 แผ่นธรณีเคลื่อนที่ออกจากกัน
รอยต่อแผ่นธรณีเคลื่อนที่ออกจากกัน (Divergent plate boundaries) เกิดขึ้น
เนื่องจากแรงดันในชั้นฐานธรณีภาค ดันให้แผ่นธรณีโก่งตัวขึ้นจนเกิดรอยแตก แมกมาอยู่ภายใน
ดันตัวออก ทาให้แผ่นธรณีเคลื่อนที่แยกจากกัน การเคลื่อนที่ของแผ่นธรณีในลักษณะนี้ทาให้เกิด

7
แผ่นดินไหวไม่รุนแรง โดยมีศูนย์กลางอยู่ในระดับตื้น รอยต่อซึ่งเกิดจากแผ่นธรณีเคลื่อนที่ออก

จากกัน มี 2 ลักษณะ คือ แผ่นธรณีทวีปเคลื่อนที่ออกจากกัน และแผ่นธรณีมหาสมุทรเคลื่อนที่
ออกจากกัน
1.2 แผ่นธรณีทวีปเคลื่อนที่ออกจากกัน
ขอบแผ่นธรณีภาคแยกออกจากกัน ขอบแผ่นธรณีภาคที่แยกจากกันนี้ เนื่องจาก
การดันตัวของแมกมาในชั้นธรณีภาค ทาให้เกิดรอยแตกในชั้นหินแข็ง แมกมาสามารถถ่ายโอน
ความร้อนสู่ชั้นเปลือกโลก อุณหภูมิและความดันของแมกมาลดลงเป็นผลให้เปลือกโลกตอนบน
ทรุดตัวกลายเป็นหุบเขาทรุด (rift valley)
แรงดันในชั้นฐานธรณีภาคดันให้แผ่นธรณีทวีปโก่งตัว ส่วนยอดของรอยโ่ก่งยืดตัว
ออกและบางลงจนเกิดรอยแตก และทรุดตัวลงกลายเป็น "หุบเขาทรุด" (Rift valley) แมกมา
ผลักให้ แผ่นธรณีแยกออกจากกัน ตัวอย่างเช่น ทะเลสาบมาลาวี ในทวีปแอฟริกา และ ทะเล
แดง ซึ่งกันระหว่างทวีปแอฟริกากับคาบสมุทรอาหรับ
รูปที่ 6.2 แผ่นธรณีทวีปเคลื่อนที่ออกจากกัน

ที่มา : http://www.lesa.biz/earth/lithosphere/plate-tectonics/

8
1.3 แผ่นธรณีมหาสมุทรเคลื่อนที่ออกจากกัน
แรงดันในชั้นฐานธรณีภาคดันให้แผ่นธรณีมหาสมุทรยกตัวขึ้นเป็น สันเขาใต้สมุทร
(Mid oceanic ridge) แล้วเกิดรอยแตกที่ส่วนยอด แมกมาผลักให้แผ่นธรณีมหาสมุทรแยกออก
จากกัน ตัวอย่างเช่น สันเขาใต้มหาสมุทรแอตแลนติก
ต่อมาน้าทะเลไหลมาสะสมกลายเป็นทะเล และเกิดรอยแตกจนเป็นร่องลึก เมื่อ
แมกมาเคลื่อนตัวแทรกขึ้นมาตามรอยแตก เป็นผลให้แผ่นธรณีภ าคใต้มหาสมุทรเคลื่อนตัวแยก
ออกไปทั้งสองข้าง ทาให้พื้นทะเลขยายกว้างออกไปทั้งสองด้านเรียกว่า กระบวนการขยายตัวของ
พื้นทะเล (sea floor spreading) และปรากฏเป็นเทือกเขากลางมหาสมุทร เช่น บริเวณกลาง
มหาสมุทรแอตแลนติก บริ เวณทะเลแดง รอยแยก แอฟริกาตะวันออก อ่าวแคลิ ฟอร์เ นีย มี
ลักษณะเป็นหุบเขาทรุด มีร่องรอยการแยก เกิดแผ่นดินไหวตื้นๆ มีภูเขาไฟและลาวาไหลอยู่ใต้
มหาสมุทร
รูปที่ 6.3 แผ่นธรณีมหาสมุทรเคลื่อนที่ออกจากกัน

ในขณะที่แผ่นธรณีภาคเกิดรอยแตกและเลื่อนตัว จะมีผลทาให้เกิดคลื่นไหวสะเทือน
ไปยังบริเวณต่างๆ ใกล้เคียงกับจุดที่เกิดรอยแตก รอยเลื่อนในชั้นธรณีภาคเกิดเป็นปรากฏการณ์
แผ่นดินไหว
1.4 อายุหินและสนามแม่เหล็ก
แก่นโลกชั้นในและแก่นโลกชั้น นอกหมุนไปในทิศทางเดี ยวกัน แต่ด้วยความเร็วไม่
เท่ากัน ถ้าแก่นโลกชั้นในหมุนเร็วกว่าแก่นโลกชั้นนอก จะเกิดแรงเหนี่ยวนาให้เส้นแรงแม่เหล็ก
โลกเคลื่ อ นที่ จ ากขั้ ว ใต้ ไ ปยั ง ขั้ ว เหนื อ (Normal magnetism) แต่ ใ นบางครั้ ง แก่ น โลกชั้ น ใน

9
ขยายตัวตามแนวศูนย์สูตร (มีรูปทรงแป้นขึ้น) เป็นสาเหตุให้แก่นโลกชั้นในหมุนช้ากว่าแก่นโลก

ชั้นนอก ทาให้ให้สนามแม่เหล็กกลับขั้ว (Reverse magnetism) เส้นแรงแม่เหล็กเคลื่อนที่จากขั้ว
เหนือไปยังขั้วใต้
รูปที่ 6.4 การเคลื่อนที่ของแก่นโลกเหนี่ยวนาให้เกิดสนามแม่เหล็กโลก

เมื่อแมกมาโผล่ขึ้นจากชั้นฐานธรณีภาค กลายเป็นลาวาหินบะซอลต์ไหลบนพื้นผิวโลก
อะตอมของธาตุ เ หล็ ก ที่ มี อ ยู่ ใ นแร่ แ มกนี ไ ทต์ จะถู ก เหนี่ ย วน าให้ เ รี ย งตั ว ตามทิ ศ ทางของ
สนามแม่เหล็กโลก รูปที่ 6.5 แสดงให้เห็นว่า ลาวาชั้นล่างมีอายุเก่ากว่าลาวาชั้นบน เพราะเกิด

10
ขึ้นมาก่อน ขณะที่ลาวาไหลออกมาจากปล่องภูเขาไฟ มันจะบันทึกทิศทางของเส้นแรงแม่เหล็ก

โลกในยุ คสมัย นั้ น ซึ่งจะเห็ น ได้ว่ าเส้ นแรงแม่เ หล็ ก โลกสลั บทิ ศทางไปมาในทุกๆ หลายแสน
ปี เนื่องจากสนามแม่เหล็กโลกสลับขั้วไปมา
รูปที่ 6.5 เส้นแรงแม่เหล็กโลกสลับขั้วในลาวาภูเขาไฟ

ในทานองเดีย วกัน เมื่อแผ่น ธรณีมหาสมุทรแยกออกจากกัน ลาวาที่ไหลออกมาก็จะ

บันทึกทิศทางของสนามแม่เหล็กโลกในยุคนั้นๆ รูปที่ 6.6 แสดงให้เห็นว่า เปลือกโลกเคลื่อนที่
ออกจากแหล่งกาเนิดในอัตราเฉลี่ย 10 กิโลเมตรต่อล้านปี หรือ 1 เซนติเมตรต่อปี เปลือกโลก
บริเวณใกล้รอยแยกมีอายุน้อยกว่าเปลือกโลกที่อยู่ห่างออกไป เส้นแรงแม่เหล็กโลกสลับทิศทาง
ไปมาในทุกๆ หลายแสนปี

11
รูปที่ 6.6 เส้นแรงแม่เหล็กโลกสลับขั้วในลาวาพื้นมหาสมุทร

2. แผ่นธรณีเคลื่อนที่เข้าหากัน
การเคลื่อนที่เข้าหากันของแผ่นธรณี ทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางธรณีวิทยาต่างๆ ตรง
บริเวณแนวรอยต่อของแผ่นธรณี ดังนี้
- การเคลื่อนที่เข้าหากันของแผ่นธรณีมหาสมุทร เมื่อแผ่นธรณีมหาสมุทรจานวน 2 แผ่น
เคลื่ อ นที่ เ ข้ า หากั น แผ่ น ที่ มี ค วามหนาแน่ น มากกว่ า ส่ ว นใหญ่ เ ป็ น แผ่ น ที่ มี อ ายุ หิ น มากกว่ า
จะมุดตัวลงข้างใต้อีกแผ่นหนึ่ง บริเวณที่แผ่นธรณีมุดตัวลง เรียกว่า เขตมุดตัว บริเวณเขตมุดตัวจะ
เกิดเป็นร่องลึกก้นมหาสมุทร ส่วนปลายของแผ่นธรณีที่มุดตัวลง จะเคลื่อนที่จมลงสู่ฐานธรณีภาค
ทาให้บางส่วนหลอมเหลวกลายเป็นแมกมา และจะปะทุแทรกขึ้นมาบนเปลือกโลกมหาสมุทร
เกิดเป็นกลุ่มภูเขาไฟลูกเล็กๆ อยู่กลางมหาสมุทร มีลักษณะเรียงต่อกันเป็นรู ปโค้งตามแนวร่องลึก
ก้นมหาสมุทร เรียกแนวภูเขาไฟดังกล่าวว่า หมู่เกาะรูปโค้ง
- การเคลื่ อ นที่ เ ข้ า หากั น ของแผ่ น ธรณี ม หาสมุ ท ร กั บ แผ่ น ธรณี ท วี ป เมื่ อ แผ่ น ธรณี
มหาสมุทรกับแผ่นธรณีทวีปเคลื่อนที่เข้าหากัน แผ่นธรณีมหาสมุทรซึ่งมีความหนาแน่นมากกว่า
จะมุดตัวลงข้างใต้แผ่นธรณีทวีป บางส่วนของแผ่นธรณีที่มุดตัวหลอมเหลวกลายเป็นแมกมา ปะทุ
แทรกขึ้นมาบนเปลือกโลกทวีป เกิดเป็นกลุ่มภูเขาไฟที่มีการวางตัวเป็นรูปโค้งอยู่เหนือเขตมุดตัว
เรียกว่า แนวภูเขาไฟรูปโค้ง
- การเคลื่อนที่เข้าหากันของแผ่นธรณีทวีป เมื่อแผ่นธรณีทวีปเคลื่อนที่เข้าหากัน บางส่วน
ของแผ่นธรณีที่มีความหนาแน่นมากกว่า จะมุดตัวลงข้างใต้อีกแผ่นหนึ่ง และบางส่วนที่มีความ
หนาแน่นใกล้เคียงกัน จะเกิดการชนกันจนทาให้ชั้นหินบนเปลือกโลกทวีป เกิดเป็นรอยคดโค้ง
และเกิดเป็นเทือกเขาสูงใหญ่ ตรงบริเวณรอยต่อของแผ่นธรณี

12
รูปที่ 6.7 แผ่นธรณีเคลื่อนที่เข้าหากัน

ที่มา : https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/34156
2.1 แผ่นธรณีเคลื่อนที่เข้าหากัน
รอยต่อของแผ่นธรณีเคลื่อนที่เข้าหากัน (Covergent plate boundary) เกิดขึ้นใน
บริ เ วณที่ แผ่ น ธรณีป ะทะกัน ซึ่ งเรี ย กว่า "เขตมุ ดตัว " (Subduction zone) ซึ่ง มัก จะท าให้ เกิ ด
แผ่นดินไหวอย่างรุนแรง โดยมีจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหวอยู่ในระดับลึก เนื่องจากแผ่นธรณีด้าน
หนึ่งมุดตัวลงสู่ชั้นฐานธรณีแล้วหลอมละลาย หากแนวปะทะเกิดขึ้นใต้มหาสมุทร น้าทะเลใน
บริเวณโดยรอบจะเคลื่อนที่จมเข้าหากันแล้วสะท้อนกลับ ทาให้เกิดคลื่นสึนามิ รอยต่อของแผ่น
ธรณีเคลื่อนที่เข้าหากันมี 3 รูปแบบคือ แผ่นธรณีมหาสมุทรชนกัน แผ่นธรณีมหาสมุทรชนกับแผ่น
ธรณีทวีป และแผ่นธรณีทวีปชนกัน
2.2 แผ่นธรณีมหาสมุทรชนกัน
แผ่นธรณีมหาสมุทรเกิดขึ้นและเคลื่อนที่ออกจากจุดกาเนิด บริเวณรอยต่อที่แผ่น
ธรณีเคลื่อนที่ออกจากกัน แรงขับดันจากเซลล์การพาความร้อน (Convection cell) ในชั้นฐาน
ธรณีภาค ทาให้แผ่นธรณีมหาสมุทรสองแผ่นเคลื่อนที่ปะทะกัน ดัง รูปที่ 6.8 แผ่นธรณีที่มีอายุ
มากกว่า มีอุณหภูมิต่ากว่า และมีความหนาแน่นมากกว่า จะจมตัวลงในเขตมุดตัว ทาให้เกิดร่อง
ลึ ก ก้ น สมุ ท ร (Mid oceanic trench) เมื่ อ แผ่ น ธรณี จ มตั ว ลง เปลื อ กมหาสมุ ท รและเนื้ อ โลก
ชั้นบนสุดซึ่งมีจุดหลอมเหลวต่าจะหลอมละลายเป็นหินหนืด ซึ่งมีความหนาแน่นต่ากว่าเนื้อโลกใน

13
ชั้นฐานธรณีภาค จึงลอยตัวขึ้นดันพื้นผิวโลกให้เกิดเป็นหมู่เกาะภูเขาไฟรูปโค้ง (Volcanic island

arc) เรี ย งตัว ขนานกับ แนวร่ องลึ ก ก้น สมุ ทร บรรดาหิ น ปูน ซึ่ง เกิ ดจากสิ่ ง มีชี วิต ใต้ ทะเล เช่ น
ปะการั งเป็ น ตะกอนคาร์ บ อนเนตมี จุด เดื อ ดต่ า เมื่ อถู กความร้ อนจะเปลี่ ย นสถานะเป็ นแก๊ ส
คาร์บ อนไดออกไซด์ ลอยตัว สูงขึ้น ปลดปล่อยออกทางปล่องภูเขาไฟ ทาให้ เกิดการหมุนเวียน
ของวั ฏ จั กรคาร์ บ อนและธาตุ อาหาร ตั ว อย่า งหมู่เ กาะภูเ ขาไฟที่ เกิ ดขึ้ นด้ ว ยกระบวนการนี้
ได้แก่ หมู่เกาะฟิลิปปินส์ และ หมู่เกาะญี่ปุ่น
รูปที่ 6.8 แผ่นธรณีมหาสมุทรปะทะกัน

2.3 แผ่นธรณีมหาสมุทรชนกับแผ่นธรณีทวีป
แผ่นธรณีมหาสมุทรเป็นหินบะซอลต์ มีความหนาแน่นมากกว่าแผ่นธรณีทวีปซึ่งเป็น
หินแกรนิต เมื่อแผ่นธรณีทั้งสองปะทะกัน แผ่นธรณีมหาสมุทรจะจมตัวลงและหลอมละลายเป็น
หินหนืด เนื่องจากหินหนืดมีความหนาแน่นน้อยกว่าเนื้อโลกในชั้นฐานธรณีภาค มันจึงยกตัวขึ้น
ดันเปลือกโลกทวีปให้กลายเป็นเทือกเขาสูง เกิดแนวภูเขาไฟเรียงรายตามชายฝั่ง ขนานกับร่องลึก
ก้ น สมุ ท ร ดั ง รู ป ที่ 6.9 ตั ว อย่ า งเทื อ กเขาที่ เ กิ ด ขึ้ น ด้ ว ยกระบวนการนี้ ได้ แ ก่ เทื อ กเขาแอน
ดีส บริเวณชายฝั่งตะวันตกของทวีปอเมริกาใต้

14
รูปที่ 6.9 แผ่นธรณีมหาสมุทรชนกับแผ่นธรณีทวีป

2.4 แผ่นธรณีทวีปชนกัน
แผ่นธรณีทวีปมีความหนามากกว่าแผ่นธรณีมหาสมุทร ดังนั้นเมื่อแผ่นธรณีทวีป
ปะทะกัน แผ่ น หนึ่ งจะมุ ดตัว ลงสู่ ชั้ น ฐานธรณี ภ าค อีกแผ่ นหนึ่ งจะถู กยกเกยสู งขึ้น กลายเป็ น
เทือกเขาที่สูงมาก เป็นแนวยาวขนานกับแนวปะทะ ดัง รูปที่ 6.10 ตัวอย่างเทือกเขาสูงที่เกิดขึ้น
ด้วยกระบวนการนี้ ได้แก่ เทือกเขาหิมาลัย ในประเทศเนปาล เทือกเขาแอลป์ ในทวีปยุโรป
รูปที่ 6.10 แผ่นธรณีทวีปชนกัน


15
3. แผ่นธรณีเคลื่อนที่เฉือนกัน
ในธรรมชาติ การเคลื่อนที่เฉือนกันของแผ่นธรณีส่วนใหญ่ เกิดร่วมกับการเคลื่อนที่แยก
ออกจากกัน และการเคลื่ อนที่เข้ าหากันของแผ่ น ธรณี เช่ น รอยเลื่ อนแซนแอนเดรียส (San
Andreas Fault)
3.1 แผ่นธรณีเคลื่อนที่ผ่านกัน
สันเขาใต้สมุทร (Mid oceanic ridge) เป็นบริเวณที่แมกมาโผล่ขึ้นมาแล้วดันแผ่น
ธรณีให้ แยกออกจากกัน เนื่ องจากแผ่ นธรณีมีความหนาแน่นไม่เท่ากัน สั นเขาใต้ส มุทรจึงไม่
สามารถต่อยาวเป็นแนวเดียว ทว่าเยื้องสลับกันคล้ายรอยตะเข็บ ด้วยเหตุนี้แผ่นธรณีที่เพิ่งเกิด
ขึ้นมาใหม่จึงเคลื่อนที่สวนทางกัน ในแนวตั้งฉากกับสันเขาใต้สมุทร เกิดเป็นรอยเลื่อนทรานส
ฟอร์ม (Transform fault) ดัง รูป ที่ 6.11 ปรากฏการณ์นี้ทาให้ เกิดแผ่ นดินไหวในระดับตื้น มี
ความรุนแรงปานกลาง ถ้าเกิดขึ้นบนแผ่นดินจะทาให้ถนนขาด สายน้าเปลี่ยนทิศทางการไหล
หรือทาให้เกิดหน้าผาและน้าตก
รูปที่ 6.11 รอยเลื่อนทรานส์ฟอร์ม


16
ตัวอย่างแผ่นธรณีเคลื่อนที่ผ่านกันในมหาสมุทร ได้แก่ บริเวณสันเขากลางมหาสมุทร

แอตเลนติ ก ตั ว อย่ า งแผ่ น ธรณี เ คลื่ อ นที่ ผ่ า นกั น บนแผ่ น ดิ น ได้ แ ก่ รอยเลื่ อ นซานแอนเดรี ย
ในรัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
รูปที่ 6.12 รอยเลื่อนซานแอนเดรียส

จากการที่นักวิทยาศาสตร์พบธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีแบบต่าง ๆ ในบริเวณ
แนวรอยต่อของแผ่นธรณีที่มีความสัมพันธ์กับรูปแบบการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี จึงทาให้สรุปได้
ว่า แนวรอยต่อของแผ่นธรณีมี 3 รูปแบบ คือ แนวแผ่นแยกธรณี แนวแผ่นธรณีเคลื่อนหากัน และ
แนวแผ่นธรณีเคลื่อนผ่านกันในแนวราบ

17
รูปที่ 6.13 แนวรอยต่อของแผ่นธรณี 3 รูปแบบ และธรณีสัณฐาน

โครงสร้างทางธรณีที่สัมพันธ์กับแนวรอยต่อ
ที่มา : หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1 (หน้า 56)
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธิการ
4. การเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลก
แผ่นเปลือกโลกมีการเคลื่อนที่อยู่ตลอดเวลา และแบ่งการเคลื่อนที่ของแผ่นโลกออกเป็น
3 แบบคือการชนกัน การแยกจากกัน และแบบรอยเลื่ อน ซึ่งมีผลทาให้ เกิดกระบวนการทาง
ธรณีวิทยา ดังนี้
4.1 การคดโค้งโก่งงอ
การคดโค้งโก่งงอ เกิดจากแผ่นเปลือกโลก 2 แผ่น เคลื่อนที่ชนกันด้วยแรงดันมหาศาล
ทาให้ชั้นหินตรงบริเวณที่แผ่นเปลือกโลกชนกันเกิดการคดโค้งโก่งงอ แต่การเกิดรอยคดโค้งโก่งงอ
จะใช้ เ วลาเป็ น พั น ปี แ ละต้ อ งได้ รั บ พลั ง งานอย่ า งต่ อ เนื่ อ ง รอยคดโค้ ด โก่ ง งอของชั้ น หิ น เกิ ด
ติดต่อกันเป็นบริเวณกว้างกินพื้นที่มากจะกลายเป็นเทือกเขา เช่น เทือกเขาหิมาลัยในทวีปเอเซีย
เทือกเขาแอลป์ในทวีปยุโรป เทือกเขาภูพานในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย เป็นต้น
4.2 การยกตัวและการยุบตัว
การยกตัว และการยุ บ ตัว เกิดจากพลั งงานที่ส ะสมอยู่ภ ายในเปลื อ กโลก จะเริ่มแตก
และแยกออกจากกันในทิศทางที่เป็นเส้นตรงหรือแนวราบ ทาให้เกิดรอยเลื่อนในลักษณะ ต่าง ๆ
เช่ น การยกตั ว ของแผ่ น เปลื อ กโลกที่ เ กิ ด จากรอยเลื่ อ นแบบปกติ เ ป็ น ภู เ ขา เรี ย กว่ า Block
Mountain โดยยอดเขาจะมีลักษณะราบและไหล่เขาชันมาก เช่น ภูกระดึง จังหวัดเลย และอีก
แบบคือ การยุบตัวของแผ่นเปลือกโลก กลายเป็นแอ่งหรือหุบเขา เรียกว่า Rift valleys ซึ่งเกิด
จากรอยเลื่อนแบบย้อน

18
4.3 การผุพังอยู่กับที่
การผุ พั ง อยู่ กั บ ที่ เ ป็ น กระบวนการที่ ท าให้ วั ส ดุ ส ลายออกเป็ น ชิ้ น เล็ ก ๆ โดยมี ก าร
เปลี่ยนแปลงขนาดและองค์ประกอบเคมีของอนุภาคที่สลายตัว ปัจจัยทาให้เกิดการผุพังอยู่กับที่
มีดังนี้
- ปัจจัยทางกายภาพ เกิดจากน้าที่แทรกตัวเข้าไปอยู่ในชั้นหินที่มีรอยแยกหรือรอยแตก
เมื่ อุ ณ หภู มิ มี ก ารเปลี่ ย นแปลง เช่ น ในเวลากลางคื น อากาศเย็ น จั ด น้ าจะกลายเป็ น น้ าแข็ ง
มีปริมาณเพิ่มขึ้น ดันรอยแยกให้ขยายตัวมากขึ้น ทาให้ชั้นหินที่อยู่ด้านล่างแตก และเมื่อถึงตอน
กลางวันน้าแข็งละลาย น้านะแทรกไปตามรอยแตกใหม่ จะเกิดเป็นวัฏจักรอย่างนี้ไปเรื่อย ๆ
จนในที่สุดเกิดการผุพังเกิดขึ้น
- ปัจจัยทางเคมี เกิดจากน้าฝนที่เป็นปัจจัยสาคัญ โดยการเกิดกระบวนการปฏิกิริยา
ไฮโดรไลซิส ปฏิกิริยาออกซิเดชัน และปฏิกิริยาคาร์บอเนชัน ที่เป็นสาเหตุของการผุพัง
- ปัจจัยชีวภาพ เกิดจากพืชเป็นตัวกลางที่ทาให้ชั้นหินเกิดการผุพัง เช่น รากพืชที่ไปชอน
ไชไปในรอยแตกของหิน เมื่อพืชโตขึ้นรากพืชจะทาให้หินแตกเป็นชั้น ๆ
4.4 การกร่อน
การกร่อน เป็นการพังทลายของชั้นหินเนื่องจากลม ฝน แม่น้า ลาธาร ธารน้าแข็ง คลื่น
เป็นต้น
4.5 การพัดพาและทับถม
ดิน หิ น เมื่อ เกิ ดการกั ดกร่ อ น จะถูก น้าหรือ ลมพัด ไปสู่ ที่ต่ ากว่ า เกิ ดการทั บถมเป็ น
ลักษณะต่างๆ เช่น แม่น้าเจ้าพระยา เกิดจากการพัดพาตะกอนไปทับถมที่ปากน้า เกิดเป็นดิน
ดอนปากแม่น้า เป็นต้น
ผลกระทบธรรมชาติ
การเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลกมี 2 ลักษณะ ดังนี้
การเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลกที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว เช่น การเกิดแผ่นดินไหว ภูเขา
ไฟระเบิด ทาให้ผิวโลกบางส่วนแยกตัวออก บางส่วนถล่มทลายและยุบตัวลง มีผลทาให้อาคาร
บ้านเรือน ต้นไม้และสิ่งก่อสร้างต่าง ๆ ได้รับความเสียหาย และยังทาให้มนุษย์และสิ่งมีชีวิตต้อง
ได้รับบาดเจ็บ พิการ หรืออาจเสียชีวิตไป
การเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลกที่เกิดขึ้นอย่างช้า ๆ เช่น การเคลื่อนที่ของเปลือกโลก
การกร่อนและการผุพังของหินและดินตามเปลือกโลก ทาให้พื้นที่ที่จะใช้ทางการเกษตรกรรมถูก
ทาลายไป ส่งผลกระทบต่อปริมาณและคุณภาพของผลผลิตทางการเกษตรที่จะได้รับโดยตรง

19
ผลกระทบจากการกระทาของมนุษย์
ในการพัฒนาประเทศมนุษย์ได้ทาลายเปลือกโลกเสมอ มนุษย์ได้ทาลายเปลือกโลกด้วย
การขุดเจาะ บางครั้งมีการระเบิดภูเขาเพื่อเอาหินและแร่ธาตุขึ้นมาใช้ หรือ การทดลองระเบิด
นิวเคลียร์ มีการตัดไม้ทาลายป่าซึ่งเป็นการทาให้การกร่อนของพื้นดินเกิดเร็วขึ้นอีกด้วย
ผลกระทบต่อประเทศไทย
เนื่ องจากประเทศไทยตั้งอยู่ในเขตร้อนชื้น ได้รับอิ ทธิพลจากลมมรสุ มเกือบตลอดปี
มีแม่น้าลาคลองอยู่ทั่วไป ดังนั้นบริเวณต่าง ๆ ของประเทศจึงได้รับอิทธิพลจากการกร่อนโดย
กระแสน้ าเป็ น ส่ ว นใหญ่ ถึ งแม้ว่า การเกิ ดแผ่ นดิน ไหวในประเทศไทยยัง มีน้อ ยและไม่รุน แรง
แต่ เ นื่ อ งจากประเทศไทยตั้ ง อยู่ ไ ม่ ห่ า งจากแนวรอยต่ อ ของแผ่ น เปลื อ กโลกมากนั ก
และแผ่ น ยู เ รเซี ย ที่ ร องรั บ ประเทศไทยได้ รั บ แรงดั น เนื่ อ งจากการเคลื่ อ นที่ เ ข้ า มาของแผ่ น
ออสเตรเลียอยู่ตลอดเวลา ซึ่งอาจทาให้เกิดแผ่นไหวได้เสมอ
การเปลี่ยนแปลงของโลกที่เกิดขึ้นรอบ ๆ ตัวเรามีปัจจัยที่ทาให้เปลี่ยนแปลงซึ่งเกิดจาก
หลายสาเหตุและมีผลกระทบทั้งทางตรงและทางอ้อม
ตารางที่ 6.1 รูปแบบแนวรอยต่อของแผ่นธรณี และผลจากการเคลื่อนที่

20
ตารางที่ 6.1 (ต่อ) รูปแบบแนวรอยต่อของแผ่นธรณี และผลจากการเคลื่อนที่

21
บัตรกิจกรรมที่ 6.1
เรื่อง ท่องโลกกว้างตามหาธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณี
จุดประสงค์กิจกรรม
1. ระบุลักษณะธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณี
2. เชื่อมโยงความสัมพันธ์ของธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณี กับการเคลื่อนที่ รูปแบบ
ต่าง ๆ ของแผ่นธรณี
วัสดุ-อุปกรณ์
1. แผนที่ภูมิประเทศ
2. รูปแสดงทิศทางการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
สถานการณ์
“นักธรณีวิทยาได้สารวจพบธรณีสัณฐาน และโครงสร้างทางธรณีแบบต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ สันเขา
กลางสมุทรแอตแลนติก หมู่เ กาะภูเขาไฟรูป โค้ง ประเทศญี่ปุ่ น หุ บเขาทรุดที่ ทะเลแดง ร่ องลึ ก
ก้นสมุทรมาเรียนา แนวรอยเลื่อนซานแอนเดรียส แนวเทือกเขาหิมาลัย และ แนวเทือกเขาแอนดีส
ให้นักเรียนศึกษาและอธิบายลักษณะแนวรอยต่อของแผ่นธรณีที่สัมพันธ์ กับการเคลื่อนที่ของแผ่น
ธรณีและทาให้เกิดธรณีสัณฐาน และโครงสร้างทางธรณีแบบต่าง ๆ”
วิธีการทากิจกรรม
1. นักเรียนสืบค้นเกี่ยวกับลักษณะของธรณีสัณฐาน โครงสร้างทางธรณี และระบุบริเวณที่พบ
ลงพื้นแผนที่ภูมิประเทศ จากนั้นอภิปรายสรุปดังประเด็นต่อไปนี้
- ลักษณะของธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีแต่ละแห่งที่กาหนดให้
- บริเวณที่พบธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีดังกล่าว
- รอยต่อของแผ่นธรณีที่พบธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีข้างต้น
- ทิศทางการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณีในบริเวณที่พบธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณี
แต่ละแห่งปรากฏอยู่
2. สรุปและนาเสนอความสัมพันธ์ระหว่างธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่กาหนดให้กับ
ทิศทางการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณีในบริเวณแนวรอยต่อของแผ่นธรณี

22
3. ออกแบบและน าเสนอแนวคิ ด เพื่ อ อธิ บ ายความสั ม พั น ธ์ ร ะหว่ า งการเกิ ด ธรณี สั ณ ฐาน

และโครงสร้างและโครงสร้างทางธรณีที่กาหนดให้กับทิศทางการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณีในบริเวณแนว
รอยต่อของแผ่นธรณี
ผลการทากิจกรรม

23
สรุปผลการทากิจกรรม
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..................................................................................................................................... .........................
คาถามหลังกิจกรรม
1. จากกิจกรรมนักเรียนพบว่าถ้าจาแนกตามรูปแบบการเคลื่อนที่แล้ว แนวรอยต่อของ แผ่น
ธรณีมีกี่รูปแบบ อย่างไรบ้าง
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
................................................................................................................................ ..............................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
2. ธรณีสัณฐานแบบใดบ้างที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณีในลักษณะเดียวกัน
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

24
แผนผังมโนทัศน์ เรื่อง ธรณีแปรสัณฐานและโครงสร้างทางธรณี
ที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
คาชี้แจง ให้นักเรียนสรุปความรู้ที่เกี่ยวกับ “ธรณีแปรสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่ เกิดจาก

การเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ” เป็นแผนผังมโนทัศน์ (Concept Mapping) ในกระดาษที่แจกให้แล้ว
นาเสนอผลงานหน้าชั้นเรียน

25
ถอดบทเรียน เรื่อง ธรณีแปรสัณฐานและโครงสร้างทางธรณี
ที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
คาชี้แจง ให้นักเรียนถอดบทเรียนที่เกี่ยวกับ “ธรณีแปรสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่เกิดจาก

การเคลื่ อ นที่ ข องแผ่ น ธรณี ” ตามหลั กปรั ช ญาของเศรษฐกิจ พอเพี ยงเป็ น ในกระดาษชาร์ ต ที่
กาหนดให้แล้วนาเสนอผลงาน โดยนาไปติดป้ายนิเทศหน้าชั้นเรียน

26
แบบฝึกหัด
เรื่อง ธรณีแปรสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
1. แนวคิดทฤษฎีทวีปเลื่อน ทฤษฎีการแผ่ขยายพื้นมหาสมุทร และทฤษฎีการแปรสัณฐาน ของแผ่น

ธรณีมีความเหมือน และแตกต่างกันในเรื่องใดบ้าง
..............................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................... .........
......................................................................................................................... .....................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................. .
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
2. จงอธิบายเกี่ยวกับประโยชน์ในการศึกษาโครงสร้างทางธรณี
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

27
แบบทดสอบหลังเรียน
เรื่อง ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหัสวิชา ว30104 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6
คาชี้แจง 1. แบบทดสอบฉบับนี้ จานวน 10 ข้อ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาที่ใช้ 10 นาที

2. จงเลือกคาตอบที่ถูกต้องที่สุด แล้วเขียนเครื่องหมาย  ลงในกระดาษคาตอบ
1. สถานการณ์ใดที่ไม่ได้ เป็นผลกระทบที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลก
ก. น้าท่วม
ข. ภูเขาถล่ม
ค. หิมะละลาย
ง. แผ่นดินแยก
2. การพบหินบะซอลต์ที่บริเวณร่องลึก หรือรอยแยกบริเวณเทือกเขากลางมหาสมุทร หินที่พบ

แสดงถึงสิ่งใด
ก. การเกิดรอยแยกของแผ่นธรณีภาค
ข. ชั้นของหิน
ค. ความลึก
ง. อายุหิน
3. อะไรจะเกิดขึ้นเมื่อโลกมีรอยแตกร้าวและมีการเคลื่อนที่
ก. อุทกภัย
ข. แผ่นดินไหว
ง. ดินขาดอาหารของพืชใช้เพาะปลูกไม่ได้
4. หินที่เกิดจากตะกอนธารน้าแข็ง ควรจะเกิดขึ้นบริเวณใด
ก. ขั้วโลก
ข. ใกล้เทือกเขา
ค. ใกล้มหาสมุทร
ง. ใกล้รอยแยกแผ่นธรณีภาค

28
5. ภูเขาเกิดขึ้นได้หลายกระบวนการ แต่กระบวนการใดที่ไม่สามารถทาให้เกิดภูเขาได้
ก. การกัดกร่อนของผิวโลก
ข. การยกตัวขึ้นของพื้นทวีป
ค. การดันของหินหนืดที่ใต้ผิวโลก
ง. การปรับตัวระหว่างหินหนืดกับหินชั้นบริเวณข้างเคียง
6. เมื่อแผ่นดินเคลื่อนที่ออกไปขณะเดียวกันนั้นเกิดอะไรขึ้น
ก. แมกมาจากใต้แผ่นธรณีภาคใต้มหาสมุทรจะถูกดันแทรกเสริมขึ้นมาตรงรอยแยก
ข. เกิดรอยต่อระหว่างแผ่นธรณีภาค
ง. เกิดการแบ่งชั้นหิน
7. เปลือกโลกเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว เนื่องจากสาเหตุใด
ก. กระแสน้า
ข. ธารน้าแข็ง
ค. ภูเขาไฟระเบิด
ง. การเกิดปฏิกิริยาเคมี
8. สาเหตุใดที่ทาให้แผ่นเปลือกโลกมีการเปลี่ยนแปลง
ก. ธรรมชาติและแผ่นดินไหว
ข. การกระทาของมนุษย์และธรรมชาติ
ค. มนุษย์และการระเบิดภูเขา
ง. มนุษย์และการตัดไม้ทาลายป่า
9. โครงสร้างและอายุหินรองรับแผ่นธรณีภาคจึงมีอายุอ่อนสุดบริเวณใด
ก. บริเวณเทือกเขา และเทือกเขากลางมหาสมุทร
ข. บริเวณรอยเลื่อนซานแอนเดรียส
ค. แผ่นธรณีภาคกลางมหาสมุทร
ง. บริเวณรอยต่อแผ่นธรณีภาค

29
10. นอกจากหลักฐานรอยต่อแผ่นธรณีภาค รอยแยกของแผ่นธรณีภาคและการค้นพบซากดึกดา

บรรพ์แล้วยังมีหลักฐานใดอีกที่ยืนยันสมมติฐานของเวเกเนอร์
ก. สนามแม่เหล็กโลกโบราณ
ข. การค้นพบภูเขาไฟที่เกิดขึ้นใหม่ๆ
ค. การเปลี่ยนแปลงของอากาศที่ทาให้เกิดการสะสมตัวของตะกอนในบริเวณ
ง. ข้อ ก. และ ค. ถูกต้อง

30
กระดาษคาตอบ
แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน
ชุดที่ 6 ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีที่เกิดจากการ
เคลื่อนที่ของแผ่นธรณี
แบบทดสอบก่อนเรียน แบบทดสอบหลังเรียน
ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10 10
คะแนนเต็ม 10 คะแนน คะแนนเต็ม 10 คะแนน

ได้ ...................คะแนน ได้ ...................คะแนน

31
บรรณานุกรม
กรมทรัพยากรธรณี. (2544), ธรณีวิทยาประเทศไทยเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

เนื่องในวโรกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม
2542. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพฯ : กองธรณีวิทยากรมทรัพยากรธรณี.
กรมทรัพยากรธรณี. (2550), ธรณีวิทยาประเทศไทย. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ดอกเบี้ย.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2558) พจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยา A-M. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ :
สานักพิมพ์คณะรัฐมนตรีและราชกิจจานุเบกษา.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2558), พจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยา N-Z. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ :
สานักพิมพ์คณะรัฐมนตรีและราชกิจจานุเบกษา.
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2551). หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน
วิทยาศาสตร์ ดวงดาวและโลกของเรา. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค.
โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ. (พิมพ์ครั้งที่ 8). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค.
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2554). หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติม
โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค.
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2561). หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติม
โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์
แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี วิทยาศาสตร์โลก และอวกาศ. (พิมพ์ครั้งที่ 1).
กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว.
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2563). คู่มือครูรายวิชาพื้นฐาน
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี วิทยาศาสตร์โลก และอวกาศ. (พิมพ์ครั้งที่ 1).
กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว.
https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/34156
http://www.lesa.biz/earth/lithosphere/plate-tectonics/

32
ประวัติย่อผู้จัดทา
ชื่อ – สกุล นางพัชรี คูณทอง

วัน เดือน ปี เกิด 4 พฤศจิกายน 2522
สถานที่เกิด อาเภอสิรินธร จังหวัดอุบลราชธานี
ที่อยู่ปัจจุบัน 111 หมู่ 12 บ้านโนนสมบัติ ตาบลโนนกลาง
อาเภอพิบูลมังสาหาร จังหวัดอุบลราชธานี
เริ่มรับราชการ 12 กรกฎาคม 2545 ตาแหน่ง อาจารย์ 1 ระดับ 3
โรงเรียนขมิ้นพิทยาสรรพ์ อาเภอเมือง จังหวัดกาฬสินธุ์
ตาแหน่งหน้าที่ปัจจุบัน ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ
สถานที่ทางานในปัจจุบัน โรงเรียนโนนกลางวิทยาคม ตาบลโนนกลาง อาเภอพิบูลมังสาหาร
จังหวัดอุบลราชธานี
ประวัติการศึกษา
พ.ศ. 2535 ประถมศึกษาปีที่ 6 โรงเรียนบ้านหินสูง ตาบลช่องเม็ก อาเภอสิรินธร
พ.ศ. 2538 มัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนเบ็ตตี้ดูเมน 2 ช่องเม็ก ตาบลช่องเม็ก
อาเภอสิรินธร จังหวัดอุบลราชธานี
พ.ศ. 2541 มัธยมศึกษาปีที่ 6 โรงเรียนสิรินธรวิทยานุสรณ์ อาเภอสิรินธร
พ.ศ. 2545 ปริญญาครุศาสตร์บัณฑิต (ค.บ.) สาขาวิชาฟิสิกส์
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี
พ.ศ. 2556 ปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต (ศษ.ม.) สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน
มหาวิทยาลัยราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี

33

6ธรณีสัณฐานและโครงสร้าง

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

6ธรณีสัณฐานและโครงสร้าง

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ เรื่อง กระบวนการเปลี่ยนแปลงภายในโลก

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

1. ชุ ด กิ จ กรรมการเรี ย นรู้ วิ ท ยาศาสตร์ หน่ ว ยการเรี ย นรู้ ที่ 2 เรื่ อ ง กระบวนการ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ที่ครูผู้สอนได้ศึกษาต่อไปนี้คือ ชุดที่ 6 เรื่อง ธรณี

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

5.3 ขั้นที่ 3 ขั้นสารวจและค้นหา

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

ชุดกิจกรรมการเรีย นรู้ วิทยาศาสตร์ ที่นักเรียนได้ศึกษาต่อไปนี้คือ ชุดที่ 6 เรื่อง ธรณี

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

นักวิทยาศาสตร์รวบรวมหลักฐานและแนวคิด จากทฤษฎีทวีปเลื่อน ทฤษฎีการแผ่

นักวิทยาศาสตร์ได้รวบรวมหลักฐานแนวคิด และทฤษฎีต่าง ๆ ตั้งแต่ทฤษฎีทวีปเลื่อน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

คาชี้แจง 1. แบบทดสอบฉบับนี้ จานวน 10 ข้อ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาที่ใช้ 10 นาที

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

10. เปลือกโลกเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว เนื่องจากสาเหตุใด

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

การเคลื่อนที่ของแผ่นธรณี ทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางธรณีวิทยาต่างๆ ขึ้นตรงบริเวณ

รูปที่ 6.1 แผ่นธรณีเคลื่อนที่แยกออกจากกัน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

แผ่นดินไหวไม่รุนแรง โดยมีศูนย์กลางอยู่ในระดับตื้น รอยต่อซึ่งเกิดจากแผ่นธรณีเคลื่อนที่ออก

รูปที่ 6.2 แผ่นธรณีทวีปเคลื่อนที่ออกจากกัน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

รูปที่ 6.3 แผ่นธรณีมหาสมุทรเคลื่อนที่ออกจากกัน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

ขยายตัวตามแนวศูนย์สูตร (มีรูปทรงแป้นขึ้น) เป็นสาเหตุให้แก่นโลกชั้นในหมุนช้ากว่าแก่นโลก

รูปที่ 6.4 การเคลื่อนที่ของแก่นโลกเหนี่ยวนาให้เกิดสนามแม่เหล็กโลก

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

ขึ้นมาก่อน ขณะที่ลาวาไหลออกมาจากปล่องภูเขาไฟ มันจะบันทึกทิศทางของเส้นแรงแม่เหล็ก

รูปที่ 6.5 เส้นแรงแม่เหล็กโลกสลับขั้วในลาวาภูเขาไฟ

ในทานองเดีย วกัน เมื่อแผ่น ธรณีมหาสมุทรแยกออกจากกัน ลาวาที่ไหลออกมาก็จะ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

รูปที่ 6.6 เส้นแรงแม่เหล็กโลกสลับขั้วในลาวาพื้นมหาสมุทร

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

รูปที่ 6.7 แผ่นธรณีเคลื่อนที่เข้าหากัน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

ชั้นฐานธรณีภาค จึงลอยตัวขึ้นดันพื้นผิวโลกให้เกิดเป็นหมู่เกาะภูเขาไฟรูปโค้ง (Volcanic island

รูปที่ 6.8 แผ่นธรณีมหาสมุทรปะทะกัน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

รูปที่ 6.9 แผ่นธรณีมหาสมุทรชนกับแผ่นธรณีทวีป

รูปที่ 6.10 แผ่นธรณีทวีปชนกัน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

รูปที่ 6.11 รอยเลื่อนทรานส์ฟอร์ม

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

ตัวอย่างแผ่นธรณีเคลื่อนที่ผ่านกันในมหาสมุทร ได้แก่ บริเวณสันเขากลางมหาสมุทร

รูปที่ 6.12 รอยเลื่อนซานแอนเดรียส

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

รูปที่ 6.13 แนวรอยต่อของแผ่นธรณี 3 รูปแบบ และธรณีสัณฐาน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

ตารางที่ 6.1 รูปแบบแนวรอยต่อของแผ่นธรณี และผลจากการเคลื่อนที่

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

ตารางที่ 6.1 (ต่อ) รูปแบบแนวรอยต่อของแผ่นธรณี และผลจากการเคลื่อนที่

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

3. ออกแบบและน าเสนอแนวคิ ด เพื่ อ อธิ บ ายความสั ม พั น ธ์ ร ะหว่ า งการเกิ ด ธรณี สั ณ ฐาน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ