Tô Hoài là cây văn xuôi hàng đầu của nền văn học Việt Nam hiện đại, ông

có vốn sống, sự hiểu biết

sâu sắc về con người và phong tục văn hóa Tây Bắc. Vợ chồng A Phủ là một truyện ngắn xuất sắc của
Tô Hoài khi viết về cuộc đời và số phận của hai vợ chồng người Mông dưới ách phong kiến ở miền
núi trước năm 1945. Tác phẩm không chỉ nhằm phản ánh hiện thực cuộc sống của người nghèo mà
con là giá trị nhân văn sâu sắc khi hướng đến những giá trị tốt đẹp, sức sống mãnh liệt bên trong con
người, điều này được thể hiện rõ qua chi tiết Mị trong đêm cởi trói cho A Phủ.

Nàng từng là một cô gái xinh đẹp, có tài thổi sáo, được nhiều trai làng theo đuổi, “những chàng trai
về động trước”. Xinh đẹp, trẻ trung, yêu đời và yêu tự do, lẽ ra tôi xứng đáng được sống một cuộc
đời hạnh phúc nhưng cuộc đời tôi là một chuỗi đau khổ, bi kịch khi bị ép làm con dâu gạt nợ cho cha.

Từ khi về làm dâu để trả nợ cho nhà thống lý, Mị như con rùa bị nhốt vào xó, không kịp phản ứng,
sống cuộc đời lang thang. Sức sống trong Mị bị tê liệt nhưng không bị dập tắt hoàn toàn bởi chỉ cần
một cơn gió nhẹ thoảng qua, sức sống ấy bùng cháy dữ dội hơn bao giờ hết. Đêm tình xuân, sức
sống trong tôi trỗi dậy, nhưng không đủ để Mị tự cứu mình. Mãi đến đêm cắt dây cứu A Phủ, sức
sống tiềm ẩn mới thực sự được đánh thức.

Trong đêm, với tay thổi lửa, Mị đã chứng kiến cảnh A Phủ bị trói dưới sân nhà thống lí Pá Tra. Cảnh
ràng buộc những người thân trong gia đình đã trở nên quá quen thuộc khiến tâm hồn tê liệt của Mị
vô cảm, rơi nước mắt trước sự xuất hiện của A Phủ. Khi ấy, giọt nước mắt của A Phủ đã tác động
mạnh mẽ đến nhận thức và làm cho sức sống trong Mị bùng cháy mãnh liệt.

Nhìn thấy cảnh ngộ của A Phủ, tôi nhớ lại ký ức đau buồn khi bị A Shi trói buộc. Mị dần thức tỉnh từ
trong vô thức phần ý thức đã bị tê liệt bấy lâu nay, tôi ý thức rõ hơn bao giờ hết tội ác của hai cha
con “chúng trói người vào chỗ chết”. Cảm thương cho số phận bất hạnh của A Phủ và bất bình trước
tội ác của hai cha con, Mị đã có một hành động táo bạo khi cắt dây cởi trói cho A Phủ.

Phải thấy rằng hành động này rất dứt khoát, táo bạo, thể hiện sức sống mãnh liệt đang thức tỉnh
trong tôi bởi khi tôi cắt dây thừng nghĩa là tôi đã chấp nhận đương đầu với không chỉ cường quyền
mà còn cả thần quyền. Sau khi cứu người, Mị bỗng sợ hãi chạy theo A Phủ, đây cũng là lúc sức sống
và niềm đam mê sống thể hiện rõ nhất và cũng chính tình yêu, khát vọng sống đã cứu sống A Phủ và
chính bản thân mình.

Chi tiết Mị cắt dây cởi trói cho A Phủ không chỉ lên án sâu sắc các thế lực phong kiến ở miền núi đã
tước đoạt quyền sống, quyền hạnh phúc của con người mà còn thể hiện tấm lòng đồng cảm của nhà
văn Tô Hoài đối với nhân dân những nạn nhân nghèo khổ, bất hạnh, đáng thương trong xã hội ấy.

Miêu tả sự bừng tỉnh sức sống trong tôi, nhà văn Tô Hoài cũng chỉ ra con đường để những người dân
nghèo tự giải thoát cho cuộc sống của mình, đó là dũng cảm đứng lên chống cường quyền, thần
quyền, tham gia cách mạng, hướng tới cuộc sống tốt đẹp. Đây là những thông điệp mới của Tô Hoài
được thể hiện trong tác phẩm này.
a) Giá trị hiện thực

Bức tranh đời sống xã hội của dân tộc miền núi Tây Bắc-một thành công có ý nghĩa khai phá
của Tô Hoài ở đề tài miền núi.

-Những trang viết chân thật về cuộc sống bi thảm của người dân miền núi.

-Phơi bày bản chất tàn bạo của giai cấp thống trị miền núi.

+Bộ mặt của chế độ phong kiến miền núi: khắc nghiệt, tàn ác với những cảnh tượng hãi hùng như
địa ngục giữa trần gian.

+Phơi bày tội ác của bọn thực dân Pháp.

b) Giá trị nhân đạo:

- Thể hiện tình yêu thương, sự đồng cảm sâu sắc với thân phận đau khổ của người dân lao động
miền núi trước cách mạng.

- Tố cáo, lên án phơi bày bản chất xấu xa, tàn bạo của giai cấp thống trị;

- Trân trọng ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn, sức sống mãnh liệt và khả năng cách mạng của nhân dân Tây
Bắc

4. Tìm hiểu những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm:

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật có nhiều điểm đặc sắc: nhân vật được miêu tả qua hành động, tâm
lý: tác giả đặc biệt miêu tả dòng ý nghĩ, tâm tư, nhiều khi là tiềm thức chập chờn của Mị, với A Phủ,
tác giả chủ yếu khắc hoạ qua hành động, công việc, những đối thoại giản đơn.

-Trần thuật uyển chuyển, linh hoạt; cách giới thiệu nhân vật đầy bất ngờ, tự nhiên mà ấn tượng; kể
chuyện ngắn gọn, dẫn dắt tình tiết khéo léo.

- Biệt tài miêu tả thiên nhiên và phong tục tập quán của người dân miền núi (thiên nhiên giàu chất
thơ; cảnh xử kiện, không khí lễ hội mùa xuân, những trò chơi dân gian, tục cưới vợ, …)

- Ngôn ngữ sinh động, chọn lọc và sáng tạo, câu văn giàu tính tạo hình và thấm đẫm chất thơ, ....vừa
vận dụng cách nói của người miền núi (hồn nhiên, giàu hình ảnh), nhưng được nâng cao lên, nhập
vào ngôn ngữ văn học có tính chuẩn mực.