XUNTA DE GALICIA

CONSELLERÍA DE EDUCACIÓN E ORDENACIÓN EDUCATIVA

CEIP VIRXE DE COVADONGA
Departamento de Orientación

ORIENTACIÓNS AOS PAIS/NAIS PARA DESENVOLVER O

CONTROL DE ESFÍNTERES

O control de esfínteres supón o paso dun comportamento reflexo automático a unha

conduta voluntaria e controlada. Dicimos que non hai control de esfínteres cando o
neno molla a cama durante a noite e / ou se molla os pantalóns durante o día, logo de
determinada idade.
A maioría dos nenos normais logran o control diúrno entre os dous e os tres anos. Cara
aos cinco anos adquiriu xa o control nocturno e entre os doce e catorce anos unicamente
un 2% dos nenos permanecen con incontinencia ocasional. É importante sinalar que
calquera situación que produza tensión ou ansiedade pode estorbar ou interferir o
control de esfínteres.

¿Que podemos facer os pais e nais para axudar aos nen@s?

• Ter moi claros os hábitos que queremos conseguir (neste caso o control de
esfínteres pero tamén calquera outro hábito como pode ser vestirse e desvestirse,
lavarse os dentes...)
• Acompañar sempre aos nenos e nenas nestas actividades e ensinarlles
como deben facelo.
• Facelo sempre nun ambiente relaxado, tranquilo e comprensivo, sobre todo
cando ocorra algún "fallo" (estamos empezando).
• O control do pis pola noite, comezarase unha vez que os nenos
controlen ben durante o día.
• Evitaremos en todo caso etiquetar aos nos@s fill@s con palabras
como: "es un mexón..."; "a túa irmá controlou moito antes..."; "estou
farta de lavar sabas todos os días ..." e evitaremos utilizar castigos para
conseguir este obxectivo. (Ter en conta que a angustia pode provocar máis ganas
de facer pis).
• Recordar que cada nen@ ten o seu propio ritmo. O mellor é confiar no
desenvolvemento d@ nen@, estimulalo positivamente e ensinalo, non
esixirlle.

1
 XUNTA DE GALICIA
CONSELLERÍA DE EDUCACIÓN E ORDENACIÓN EDUCATIVA
CEIP VIRXE DE COVADONGA
Departamento de Orientación

• Anotar en papel as horas nas que o neno ouriña ou fai caca durante unha semana.
• Empezar o programa de adestramento QUITÁNDOLLE O PAÑAL e
poñéndolle no ouriñal media hora antes da que anotamos en períodos non
superiores a dúas horas. NON volver POÑER O PAÑAL aínda que teñamos
que estar cambiándolle continuamente.
• Conseguir n@ nen@ uns bos hábitos de hixiene persoal, require por parte dos
pais manter a rutina, orde e horarios fixos, que permitan ao neno
automatizar o hábito que queremos conseguir e con iso unha maior
autonomía.

É dicir, os pais/nais deben:

Ser pacientes e perseverantes.
Ir paso a paso.
Ter sentido do humor.

¿Que ocorre cun neno con dificultades?

Ademais de todos os retos normais del control de esfínteres, os pais/nais
debedes ter en conta varias cuestións:
1. @ nen@ pode ter problemas de aprendizaxe, polo que pode custarlle moito máis
tempo o adquirir as habilidades básicas necesarias para ir ao cuarto de baño de
modo independente. Tamén poida que non se dea conta de que necesita ir ao
baño, tardando moito en aprender a recoñecer os sinais do seu propio corpo.
(Nalgúns casos pode levar un ano, ou ata máis, o que os nenos consigan
manterse secos e dous anos ou máis o que se limpen por si mesmos).
2. A miúdo teñen problemas para aprender e utilizar a linguaxe. Poida que non
sexan capaces de dicirlle aos seus pais/nais que necesitan ir ao WC con palabras,
polo que estes teñen que atender a outros signos para sabelo.
3. Poden atopar difícil o adaptarse dunha situación a outra. Por iso, podería ocorrer
que en casa vaian ao baño moi a gusto, pero non querer ir na gardería ou na
escola.

2
 XUNTA DE GALICIA
CONSELLERÍA DE EDUCACIÓN E ORDENACIÓN EDUCATIVA
CEIP VIRXE DE COVADONGA
Departamento de Orientación

4. Algúns nen@s poden adquirir hábitos de limpeza, ou manterse secos, pero non
ambas cousas á vez.

Causas de retardo no control de esfínteres:

• Demora no desenvolvemento neurolóxico.
• Unha forma de explicar estados de tensión e angustia. Un neno baixo moitas
presións familiares pode expresar dita disfunción con retrocesos.
• Exceso de castigo no ensino do control de esfínteres.
• Pode presentarse por infeccións, presión muscular, ou inhibición dos reflexos,
por iso é preferible crear un ambiente agradable para o desenvolvemento destes
hábitos.

ALGUNHAS CONSIDERACIÓNS:
O neno debe ter previamente uns coñecementos.
É conveniente que, antes de iniciar a educación dos esfínteres, o neno teña
algunhas nocións básicas do esquema corporal (como arriba, abaixo, adiante,
atrás) para poder seguir instrucións, sexa capaz de imitar e obedecer instrucións
simples como subirse e baixarse o pantalón.
O neno debe coñecer as palabras crave.
Para iso utilizar as palabras adecuadas: pis, ouriña, caca, feces, mollado, sucio,
limpo, pañal, bater, retrete, ouriñal, bacinilla...
O neno debe entender o que é a “caca” ou o “pis” (en moitas familias
utilízanse palabras ou expresións moi diferentes) e debe poder dicilas. Debe
darse conta das sensacións que ocorren logo de ouriñar ou
defecar estar "mollado", "sucio"... Un pouco máis adiante, o neno será
consciente do que se sente antes de : as "ganas" de ouriñar
(contraccións da vexiga) ou de defecar (movementos do intestino).
Importancia de que o neno vexa como fan os maiores (nenos ou adultos).
Ademais de ver aos pais e aos irmáns maiores pódese empregar libros de contos
que traten sobre iso, con lectura dos mesmos e incitarlle aos personaxes.
Establecer unha rutina.
Levalo ao cuarto de baño cada certo tempo.

3
 XUNTA DE GALICIA
CONSELLERÍA DE EDUCACIÓN E ORDENACIÓN EDUCATIVA
CEIP VIRXE DE COVADONGA
Departamento de Orientación

Descubrir os sinais e responder a eles.

O neno pode dar signos concretos non verbais de que quere facer pis ou
caca. Observa si o neno ten algún movemento especial antes de defecar
(ponse vermello, encóllese...) ou ouriñar (móvese, cruza as pernas, lévase as
mans ao pubes,...). Cando o inicie, chamarlle a atención para que se de conta
diso: "(nome do neno/a), paréceme que tes ganas de facer caca agora ¿verdade?".
Proporlle un primeiro intento : "¿Queres sentarte un intre no ouriñal a ver si
sae a túa caca?" Se o neno ten éxito, celebralo cunha alabanza, unha frase
sinxela. Si non, non pasa nada. Pero pódese dicir que "outro día" ou "a próxima
vez" (nome do neno/a) fará caca no ouriñal como os nenos maiores.
Explicarlle a conexión entre os pantalóns secos e o feito de utilizar o ouriñal. O
neno debe saber que os pantalóns secos significan unha sensación agradable e
que pode mantelos así utilizando o ouriñal.
Incitación.
Algúns nenos necesitan que se lles anime a ir ao cuarto de baño a facer pis ou
caca.
Usar recompensas.
Durante a fase de aprendizaxe, eloxiar sempre os éxitos e quitar importancia
aos fracasos. Mostrarlle que estamos encantados cando usa o ouriñal ou o WC
debidamente pode ser unha recompensa moi poderosa. Para algúns nenos, os
eloxios serán o máis efectivo; para outros será o permitirlles facer algunha
actividade favorita, ou darlles algo agradable para comer
Poñer ao pícaro roupa fácil de quitar.
As primeiras veces apenas poderá esperar a que lle desabrochen os vaqueiros e
sentirase frustrado se se lle “escapa". Isto é aínda máis importante si o propio
neno desexa ir ao retrete pola súa conta sen chamar a ninguén. Xa que logo é
mellor poñerlle pantalóns con elásticos (tipo chándal).

Nunca debemos:
• Ter présa. Cada neno madura ao seu ritmo. Presionalo só conducirá a
frustración e dificultades.

4
 XUNTA DE GALICIA
CONSELLERÍA DE EDUCACIÓN E ORDENACIÓN EDUCATIVA
CEIP VIRXE DE COVADONGA
Departamento de Orientación

• Ameazalo, rifarlle, gritarlle, castigalo... cando non logra controlar

os esfínteres.
• Ridiculizalo en público, ante os seus irmáns... Comparalo con outros nenos
máis “adiantados".
• Forzalo a usar o inodoro (hai pícaros que poden ter medo a caerse).
• Poñerlle dificultades involuntarias en forma de roupa difícil de manexar polo
neno: esquecerse de vaqueiros, pantalóns con cremalleras, petos con tirantes,
leotardos...

Control intestinal.
1. É preferible comezar a habitualo ao uso do ouriñal ou sentarlle no WC
xusto logo das comidas xa que nese momento a necesidade de evacuar é máis
aprémante e é máis probable que teña éxito.
Intentar levar ao neno durante aproximadamente vinte minutos logo de cada
comida. Atopar o tempo correcto será cuestión de aplicar o método de “ensaio e
erro”.
2. Ao comezar o ensino de control intestinal aproveita o momento
de cambiar o pañal sucio.
Deixalo caer no ouriñal, establecendo así unha relación entre deposición e
recipiente. Pode animárselle a facer prácticas. Baixarlle os pantalóns e colocalo
un curto tempo no ouriñal, ata co pañal aberto dentro do ouriñal. Coma se fose
un xogo. Nunca forzar a que se sente nel ou mantelo contra a súa vontade.
3. Aproveitar o momento no que os pais ou a súa irmá maior, curmáns,.., estean
efectuando o acto de defecar, para que se vexa estimulado o seu desexo natural
de imitación.
4. Logo de iniciar as prácticas, débese atopar o momento en que o neno estea
depoñendo para conseguir, con habilidade, que o faga no ouriñal ou no WC.
Isto non é fácil conseguilo, sobre todo nas primeiras ocasións.
5. Ao principio, premiar calquera intento con contactos físicos, bicos ou palabras
cariñosas. Logo facelo so lamente cos éxitos, pero seguir eloxiando os bos
resultados obtidos nos días sucesivos.

5
 XUNTA DE GALICIA
CONSELLERÍA DE EDUCACIÓN E ORDENACIÓN EDUCATIVA
CEIP VIRXE DE COVADONGA
Departamento de Orientación

Si tardase en conseguir o control intestinal, seguir animándolle e eloxiando os

intentos. Non enfadarse, rifar nin castigar porque se produzan fallos. O
conseguir bos resultados lógrase nun tempo moi variable duns nenos a outros.

Control de ouriña diúrno.

1. Retirar o pañal durante o día.
2. Poñer ao neno/a en o ouriñal ou WC cada dúas horas os quince primeiros días.
importante falar con el recordándolle que vai facer pis e que el o diga.
3. Cada vez que faga pis, reforzarlle con algo que lle guste.
4. Si o neno controla pasados uns quince días, comezaremos a poñelo cada dúas
horas e media.
5. Reforzar de igual forma cada vez que faga pis.
6. Logo doutros quince días, si controla ben, pasar a poñelo cada tres horas.
7. A partir deste momento se lle reforzará cada dúas veces que faga pis no ouriñal.
8. Aos quince días de controlar e pedir cando teña ganas de ir ao WC,
reforzar só ao final do día.
9. Retirar o reforzo. Xa non o necesita.

Control de ouriña nocturno.

1. Unha vez conseguido o control durante o día e ata saíu algún día seco,
retiraremos o pañal da noite ¡Definitivamente!
2. Recordar que é moi importante que os nenos afáganse a facer pis sempre antes
de deitarse.
3. É posible que os primeiros días non aguante toda a noite seco, nese caso
procuraremos espertarlle a media noite, para que faga pis conscientemente no
WC. Si vemos que está mollado, a seguinte noite levantarémolo un pouquiño
antes.
4. Para axudarlle a controlar o pis durante máis tempo, é conveniente xogar durante
o día a soltar e reter o pis varias veces cada vez que vaia ao W.

6
 XUNTA DE GALICIA
CONSELLERÍA DE EDUCACIÓN E ORDENACIÓN EDUCATIVA
CEIP VIRXE DE COVADONGA
Departamento de Orientación

Unha vez logrado o control debemos iniciar ao neno no uso adecuado do

WC:
Subir e baixar tapa do WC antes e logo do seu uso.
Pechar a porta do cuarto de baño cando estea utilizando o WC e ao saír do
mesmo.
Ouriñar ou defecar sen mollarse ou mancharse.
Cortar o papel hixiénico, limparse sen mancharse ou mollarse a man e tirar
ao WC o papel usado.
Logo de utilizar o WC tirar da cadea ou pulsador de auga.