Qajeelfama HCF Lakk.20.2012 - Revised Final

Biiroo Eegumsa Fayyaa Oromiyaa
Qajeelfama Kenniinsa Tajaajila Fayyaa

FI
Bulchiinsa Dhaabbilee Fayyaa Oromiyaa Lakk.
08/2007 irra Deebiin Foyyeessuuf Bahe
Fulbaana 2013
Finfinnee
BAAFATA
Kewwata Mata Duree Fuula
KUTAA TOKKO.........................................................................................................................1
TUMAALEE WALIIGALAA.....................................................................................................1
1. Mata Duree Gabaabaa ................................................................................................................. 1
2. Fooyya’iinsa .................................................................................................................................. 1
3. Hiika.............................................................................................................................................. 1
4. Ibsa Koorniyaa ............................................................................................................................. 3
5. Daangaa Raawwatiinsa Qajeelfamichaa ...................................................................................... 3
6. Kaayyoo Qajeelfamichaa ............................................................................................................. 3
KUTAA LAMA.............................................................................................................................5
HUNDEEFFAMA, AANGOO FI GAHEE HOJII..................................................................5
HOOGGANSA DHAABBILEE FAYYAA..............................................................................5
7. Hundeeffamaa fi Itti waamama Hooggansaa .............................................................................. 5
8. Miseensota Boordii Hospitaala Kompireensiivii Ispeeshaalaayizdii fi Hospitaala Waliigalaa .. 6
9. Miseensota Boordii Hospitaala Sadarka Jalqabaa ..................................................................... 6
10.Miseensota Boordii Buufata Fayyaa.......................................................................................... 6
11.Ijaarsa Boordii Hospitaalaa fi Boordii Buufata Fayyaa .............................................................. 7
12.Ulaagaa Miseensummaa ............................................................................................................... 8
13.Aangoo fi Gahee Hojii Boordii Hospitaalaa fi Buufata Fayyaa .................................................. 8
14.Aangoo fi Gahee Hojii Walitti Qabaa Boordii ........................................................................ 12
15.Sirna Walgahii Boordii............................................................................................................... 12
16.Bara Hojii Miseensota Boordii .................................................................................................. 13
17.Dirqama Miseensota Boordii .................................................................................................... 13
18.Durgoo Miseensota Boordii ..................................................................................................... 14
19.Sababa Miseensummaan Boordii Itti Haqamu ......................................................................... 15
20.Miseensota Koree Maanejimantii Hospitaalaa ......................................................................... 16
ii
Qajeelfama Kenninisa Tajaajila Fayyaa fi Bulchinsa Dhaabbilee Fayyaa Oromiyaa Fooyya’e kan bara 2012
21.Miseensota Koree Maanejimantii Buufata Fayyaa.................................................................... 16
22.Ijaarsa Koree Maanejimantii Dhaabbata Fayyaa....................................................................... 17
23.Sirna Walgahii Koree Maanejimantii Dhaabbata Fayyaa ......................................................... 17
24.Aangoo fi Gahee Hojii Koree Maanejimantii Hospitaalaa yookan Buufata Fayyaa ............... 18
25.Aangoo fi Gahee Hojii HojiGaggeessaa Hospitaalaa yookan Daareektara Buufata Fayyaa
……………………………………………………………………………………………...21
26.Aangoo fi Gahee Hojii Meedikaal Daarektara Hospitaalaa .................................................... 22
27.Aangoo fi Gahee Hojii Biiroo Eegumsa Fayyaa Oromiyaa ..................................................... 23
28.Aangoo fi Gahee Hojii Waajjira Eegumsa Fayyaa Aanaa yookan Magaalaa ........................... 26
29.Aangoo fi Gahee Hojii Buulchiinsa Gandaa ............................................................................. 28
KUTAA SADII...........................................................................................................................30
SIRNA GALII SASSAABUU FI ITTI FAYYADAMUU.....................................................30
30.Dhimmoota Waliigalaa .............................................................................................................. 30
31.Madda Galii Dhaabbata Fayyaa ................................................................................................. 30
32.Adeemsa Galii Sassaabuu .......................................................................................................... 31
33.Adeemsa Maallaqa Kuufachuu .................................................................................................. 32
34.Adeemsa Qophii Karoora Baajataa .......................................................................................... 34
35.Adeemsa Itti Fayyadama Galii ................................................................................................... 35
36.Hojiiwwan Galii Sassaabameen Raawwatamuuf Hayyamaman ............................................... 37
37.Galii Sassaabameen Hojiiwwan Akka Hin Raawwatamne Dhorkaman ................................. 38
38.Adeemsa Baasii Maallaqaa ......................................................................................................... 39
39.Bittaa Meeshaalee fi Tajaajilaa ................................................................................................... 40
40.Adeemsa Jijjiirraa Baajataa ........................................................................................................ 40
41.Adeemsa Heyyamsiisuu Baajata Dabalataa .............................................................................. 41
42.Gabaasa Herreegaa ................................................................................................................... 42
43.Odiitii Herreegaa fi Raawwii Hojii ........................................................................................... 42
KUTAA AFUUR........................................................................................................................44
SIRNA TAJAAJILA WAL’AANSA TOLAA FI..................................................................44
TAJAAJILA FAYYAA KAFFALTIIN ITTI HIN GAAFATAMNE.................................44
iii
45.Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa Hojiirra Oolchudhaaf Dhimmoota Guutamuu Qaban ....... 45
46.Qaamota Waraqaa Ragaa Tajaajila Wal'aansa Tolaa Kennan ............................................... 46
47.Aangoo fi Gahee Hojii Qaamota Waraqaa Ragaa Kennanii ................................................... 46
48.Fayyadamtoota Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa ...................................................................... 46
49.Ulaagaalee Tajaajila Wal'aansa Tolaa Addaan Baasuuf Bulchiinsi Aanaa yookan Magaalaa Itti
Fayyadamu. ................................................................................................................................. 47
50. Ulaagaalee Calallii Haala Qabatamaa Aanaa yookan Magaalaa irratti akka Hundaa’u
Adeemsa Hordofamuu Qabu ................................................................................................... 48
51.Hundeeffama Koree Calallii Fayyadamtoota Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa ....................... 49
52.Aangoo fi Gahee Hojii Koree Calallii Tajaajila Wal'aansa Tolaa Gandaa .............................. 50
53.Aangoo fi Gahee Hojii Koree Calallii Tajaajila Wal'aansa Tolaa Aanaa yookan Magaalaa
…………..………………………………………………………………………………….51
54.Sirna Walgahii Koree Calallii Tajaajila Wal'aansa Tolaa ......................................................... 52
55.Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa Hojii irra Oolchuuf Aangoo fi Gahee Hojii Bulchiinsa Aanaa
yookan Magaalaa ........................................................................................................................ 53
56.Adeemsa Calallii Fayyadamtoota Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa.......................................... 54
57.Waraqaa Ragaa Tajaajila Wal'aansa Tolaa ............................................................................... 55
58.Aangoo fi Gahee Hojii Koomishinii Qophaawinaa fi Ittisa Balaa fi Biiroo Dhimma Hojjataa
fi Hawaasummaa ...................................................................................................................... 56
59.Mirgaa fi Dirqama Fayyadamtoota Tajaajila Wal’aansa Tolaa ................................................. 57
60.Mirga Nama Balaa yookan Dhibee Tasaatiif Saaxilamee ......................................................... 58
61.Shallaggii Baajata Tajaajila Wal'aansa Tolaa .............................................................................. 58
62.Aangoo fi Gahee Hojii Dhaabbata Fayyaa................................................................................ 59
63.Hundeeffama, Ittiwaamama, Miseensotaa, Aangoo fi Gahee Hojii Koree Qindeessituu
Tajajila Nyaataa .......................................................................................................................... 61
64.Aangoo fi Gahee Hojii Biiroo yookan Waajjira Maallaqaa fi Walta’insa Diinagdee .............. 62
65.Tajaajila Fayyaa Kaffaltiin Itti Hin Gaafatamne ......................................................................... 63
66.Tajaajila Wal'aansaa Duubeen Kennuu .................................................................................... 65
iv
KUTAA SHAN...........................................................................................................................66
GATII TAJAAJILA FAYYAA MURTESSUU FI FOOYYESSUU.................................66
68.Gatii Tajaajila Fayyaa Murteessuu fi Fooyyessuu Keessatti Dhimmoota Hubatamu Qaban 66
69.Adeemsa Gatii Tajaajila Fayyaa Murteessuu....................................................................................67
70.Gatii Tajaajila Fayyaa Fooyyessuu......................................................................................................68
71.Mirgaa fi Dirqama Dhaabbilee Fayyaa...............................................................................................68
72.Gatii Tajaajila Fayyaa Lammiilee Biyya Alaa.....................................................................................69
KUTAA JAHA............................................................................................................................70
TAJAAJILA WAL'AANSAAN ALA TA'AN QAAMA DANDEETII QABUUF
WALIIGALTEEDHAAN KENNUU......................................................................................70
74.Tajaajiloota Wal'aansaan Alaa Waliigalteen Kennuuf Ulaagalee Xiyyeeffannoo Keessa Galan
……………………………………………………………………………………………...71
75.Adeemsa Tajaajiloota Wal'aansaan Alaa Waliigalteen Kennuu .............................................. 71
76.Dirqama Qaama Tajaajila Wal'aansaan Alaa Waliigalteen Fudhatee ..................................... 73
77.Dirqama Hospitaalaa ................................................................................................................. 74
78.Aangoo fi Gahee Hojii Tajaajila Bulchiinsa Hojiwwan Kontiraataa ..................................... 75
79.Aangoo fi Gahee Hojii Koree Teekniikaa ................................................................................ 76
80.Rakkoo Hojjattoota Irratti Gahuu Danda'u Maqisuuf Tarkaanfiiwwan Fudhatamuu
Qaban............................................................................................................................................................77
KUTAA TORBA........................................................................................................................78
TAJAAJILA WAL’AANSA DAREE DHUUNAFAA.........................................................78
82.Kaayyoo Tajaajila Wal'aansa Daree Dhuunfaa Banuu ............................................................. 80
83.Ulaagalee Tajaajila Wal'aansaa Daree Dhuunfaa Banuuf Barbaachisan .................................. 80
84.Adeemsa Tajaajila Wal'aansaa Daree Dhuunfaa Banuuf Hordofamuu Qabu ........................ 81
85.Gosa Tajaajiloota Wal'aansa Daree Dhuunfaa Keessatti Akka Kennaman Heyyamaman .. 82
86.Gosa Tajaajiloota Wal'aansa Daree Dhuunfaa Keessatti Akka HinKennamne Dhorkaman 82
87.Mirga Tajaajilamtoota Tajaajila Wal'aansa Daree Dhuunfaa ................................................... 83
v
88.Dirqama Tajaajilamtoota Tajaajila Wal'aansa Daree Dhuunfaa.............................................. 83
89.Aangoo fi Gahee Hojii Koree Qindeessituu Tajaajila Wal'aansa Daree Dhuunfaa .............. 83
90.Gatii Tajaajilaa Wal'aansa Daree Dhuunfaa ............................................................................. 85
91.Qabiinsa Herregaa Tajaajila Wal'aansa Daree Dhuunfaa ....................................................... 85
92.Qoodiinsa Galii Tajaajila Wal'aansaa Daree Dhuunfaa Irraa Argamee ................................. 86
KUTAA SADDEET...................................................................................................................87
TUMAALEE ADDA
ADDAA.................................................................................................Error! Bookmark not
defined.
93.Aangoo Biiroo.......................................................................... Error! Bookmark not defined.
94.Seeroota Raawwatiinsa Hin Qabnee ..................................... Error! Bookmark not defined.
95.Yeroo Qajeelfamni Kun Hojiirra Oolu .................................. Error! Bookmark not defined.
vi
Qajeelfama Lakk.20/2012
Qajeelfama Kenniinsa Tajaajila Fayyaa

Fi
Bulchiinsa Dhaabbilee Fayyaa Oromiyaa Lakk.
008/2007 irra Deebin Foyyeessuuf Bahe
Dhaabbilee fayyaa yeroodhaa yerootti baayy’achaa jiran sirnaan hoogganuuf, itti gaafatumummaa
alwaaltessuun barbaachisaa waan ta’eef,
Sirna galii sassaabuu fi itti fayyadamuu irra caalmaan bu’a qabeessa akka ta’utti fooyyessuun waan
barbaachiseef,
Rifoormii faayinansiingii seektara fayyaa haala guutuu taheen hojii irra oolchuuf tumaaleen
Qajeelfama Kenniinsa Tajaajila Fayyaa fi Bulchiinsa Dhaabbilee Fayyaa tokko tokko haala
qabatamaa amma jiru waliin walsimsiisuun barbaachisaa ta’ee waan argameef;
Akkaataa Labsii 213/2011 qaamolee raawwachiiftuu mootummaa naannoo Oromiyaa irra

deebiidhaan gurmeessuu, aangoo fi hojii isaanii murteessuuf bahe, keewwata 23 (4) fi Dambii
Kenna Tajaajilaa fi Bulchiinsa Dhaabbilee Fayyaa Lakk. 56/1997 keewwata 41(1) tiin Biiroon
Eegumsa Fayyaa Oromiyaa qajeelfama kanatti aanu baasee jira.
vii
KUTAA TOKKO
TUMAALEE WALIIGALAA
1. Mata Duree Gabaabaa
Qajeelfamini kun “Qajeelfama Kenniinsa Tajaajila Fayyaa fi Bulchiinsa Dhaabbilee Fayyaa

Oromiyaa Lakk. 008/2007 irra deebiin fooyyeessuuf Qajeelfama Bahe Lakk 20/2012 jedhamee
waamamuu ni danda’a.
2. Fooyya’iinsa
Qajeelfamni Kenniinsa Tajaajila Fayyaa fi Bulchiinsa Dhaabbilee Fayyaa Oromiyaa

Lakk.008/2007 akkaataa kanaa gadiitiin fooyya’ee jira.
3. Hiika
Akkaatan jechichaa hiika biraa kan kennisiisu yoo ta’e malee, qajeelfama kana keessatti:
1. "Labsii" jechuun Labsii kenna Tajaajilaa fi Bulchiinsa Fayyaa Mootummaa Naannoo
Oromiyaa Lakk. 93/97 jechuudha.
2. "Dambii" jechuun Dambii Kenna Tajaajilaa fi Bulchiinsa Fayyaa Mootummaa Naannoo
Oromiyaa Lakk. 56/97 fi dambii foyya’e lakk. 175/2008 jechuu dha.
3. "Barrogorsaa" jechuun barreefama fi unkaale qajeelfama kenna raawwachisuf
Biiroodhaan bahee jechuudha .
4. "Biiroo" jechuun Biiroo Eegumsa Fayyaa Oromiyaa jechuudha.
5. "Magaala" jechuun magaalota naannoo Oromiyaa keessatti argaman kan Mootummaa
Naannotiin ramaddii sadarkaa muummichaa, olaanaa fi giddugaleessaa kennamee
jechuudha.
6. "Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa" jechuun ulaagaa calallii taa'een namoota yookan
maatii kaffalanii wal'aanamuu hin dandeenye addaan baasuudhaan tajaajila fayyaa
dhaabbata fayyaa irraa akka argatan sirna taasisu jechuudha.
1
7. "Koree Calallii" jechuun qaama waraqaa ragaa wal'aansa tolaa kennuuf aangoon
kennameefiin koree dhaabbatu ta'ee, namoota yookan maatii fayyadamaa Sirna
Tajaajila Wal'aansa Tolaa ta'uuf gaaffii dhiyeesse ulaagaalee calallii irratti huundaa'ee
kan calallii adeemsisu jechuudha.
8. "Waraqaa Ragaa Wal'aansa Tolaa" jechuun qaamota waraqaa ragaa kennuuf aangoon
kennameef irraa namoota yookan maatii kaffalanii wal'aanamuu hin dandeenyeef
kaffaltii malee Tajaajila Wal'aansa Tolaa dhaabbilee fayyaa mootummaa irraa akka
argatan ragaa kennamuufi dha.
9. "Tajaajila Duubee" jechuun Dhaabbata fayyaa fi qaama sadaffaa wajjin dhimma kaffaltti
tajaajila wal'aansaatiif waliigaltee godhamuun tajaajila booda kaffaltii raawwatamuun
tajaajila wal'aansaa kennamuudha.
10. "Tajaajila Bulchiinsa Hojiiwwan Kontiraataa" jechuun Hospitaala keessatti hojiiwwan
yaalaan alaa qaama biraatiif waliigalteedhaan akka kennamuuf murtaa'e akka hordofu fi
bulchu caasaa dhaabbatuudha.
11. "Tajaajila Wal'aansaa Daree Dhuunfaa" jechuun hospitaala keessatti gaafii fi fedhii
ogeessotaatiin tajaajila wal'aansaa yeroo hojii idilee alatti, kaffaltii addaatiin
dhukkubsattoota deddeebi'anii wal'aanamaniif daree gurmaa'uudha.
12. "Boordii Dhaabbata Fayyaa” jechuun hojii buufata fayyaa fi hospitaalaa
ol'aantummaadhaan hoogganuudhaaf qaama seerummaa qabaatee hospitaalaa fi
buufata fayyaa keessatti hundeffamu dha.
13. “Koree Qindeessaa Tajaajila Nyaataa” jechuun koree buufata fayyaa keessatti
haadholee ulfaa dahumsaaf buufata fayyaa keessa turaniif kenniinsa tajaajila nyaataa
qindeessu jechuudha
14. “Tajaajila dahumsaa fi dahumsaan walqabate” jechuun tajaajila fayyaa dahumsaan
duraa, dahumsaa fi dahumsa booda haadholee ulfaatiif kennamu jechuudha.
15. “Tajaajila Nyaataa’’ jechuun haadholee ulfaa dahumsaan dura, dahumsaa fi dahumsa
booda rakkoo fayyaan walqabateef buufata fayyaa keessa turaniif nyaata dhihaatu
jechuudha.
16. “Gumaacha hawaasaa’’ jechuun midhaan gosa kamiyyuu yookan buna, yookan
mi'eessituu yookanqarshiitti shallagame ta’ee dhimma tajaajila dahuumsa haadholee
ulfaatiif hawaasa irraa walitti qabamu jechuu dha.
2
17. “Madaala” jechuun meeshaa ulfaatina kiiloo giraaman ittiin safaramu yookan ‘miizana’
jechuu dha.
18. Jechoonni labsii Lakk. 93/97 keessatti hiikni kennameef qajeelfama kana irrattis
raawwatiinsa ni qabaatu.
4. Ibsa Koorniyaa
Qajeelfama kana keessatti jechoonni koorniyaa dhiiratiin ibsaman hunduu korniyaa dubartii ni
ilaallatu.
5. Daangaa Raawwatiinsa Qajeelfamichaa
Dambii Keewwata 3 irratti kan ibsame akkuma eegametti ta'ee :-

1. Qajeelfamni kun hospitaalota fi buufataalee fayyaa mootummaa jalatti bulan hunda
irratti kan raawwatamu ta’a.
2. Hospitaloota fi buufatalee fayyaa dhabbilee mitii- mootummaa fi dhabbilee fayyaa
seektara mootummaa biroo naannoo keenya keessatti socho’an irratti qajeelfamni kun
waligaltee Biiroo wajjin haala addaatiin irra gahamuun guutummaan guutuutti yookan
gartokkeen qajeelfamichaa akka irratti rawwatamu taasisuun ni danda’ama.
6. Kaayyoo Qajeelfamichaa
1. Hooggansi dhaabbata fayyaa akkaataa hawaasa fi hojjattoota dhaabbatichaa hirmaachisuu

danda’uun irra deebi’amee akka ijaaramu taasisuun, tarreeffama gahee hojii isaanii
addaan baasanii beekun iftoominaan akka gaggeessu taasisuudha. Akkasumas hooggansi
dhaabbilee fayyaa bajataa fi hojji dhabbaticha keessatti gaggeeffamu irratti aangoo
murteesummaa akka qabaatu fi murtiiwwan battalatti akka kennuu danda'u
taasiisuudhaan qulqullina tajaajila fayyaa fooyyessuu dha.
2. Dhaabbanni fayyaa baajata mootummaan ramaduuf irratti dabalataan galiiwwan
kenniinsa tajaajila wal'aansaa, gurgurtaa qorichaa fi kan kana fakkaatan irraa argatan
3
hambifachuun akka itti fayyadaman taasisuuf.
3. Sirna tajaajila wal'aansa tolaa iftoomina qabu diriirsuudhaan harka qalleeyyiin qaamolee
waraqaa ragaa kennuudhaaf aangoon kennameefiin calalamanii tajaajaila fayyaa akka
argatan taasisuu fi dhabbileen fayyaa tajaajila kana kennan baasiin isaanii akka bakka
bu’uuf taasisuuuf.
4. Sagantaalee fayyaa kenniinsii isaanii fayyummaa hawaasaa eeguuf bu’aa ol’aanaa qaban
addaan baasuun dhaabbileen fayyaa tajaajilawwan kana akka kennanii fi yookan
fayyummaa hawaasaa keenyaa akka fooyya’u taasisuuuf .
5. Hawaasni baasii tajaajila fayyaa uwwiisuu keessatti qooda akka fudhatu, dhaabbata
fayyaaf baasiin tajaajila kennuuf baase akka uwwifamu gatii tajaajila fayyaa fedhii fi
dandeettii kaffaluu hawaasaa ilaalcha keessa galchuun akka murtaa’u fi yeroo
barbaachisutti akka fooyya’u sirna dandeessisu diriirsuudhaan, dhaabbanni fayyaa galii
dabalata akka argatu taasisuu fi kan kana fakkaatan
6. Hooggansaa fi hojjattota hospitaalaa irraa ba'aa hojii hir'isuudhaan xiyyeeffannaan isaanii
guutummaan guututti fooyya'insa qulqullina kenniinsa tajaajila fayyaa hospitaalaa irratti
akka ta'uf sirna tajaajiloota wal'aansaan alaa qaama biraatiif waliigalteedhaan kennu
dandeessisu diriirsuudhaaf.
7. Hawaasni tajaajila wal'aansaa yeroo barbaadetti akka argatuu fi kaka'umsi ogeeyyii fayyaa
itti fufiinsaan akka cimaa deemu kan gargaaru tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa yeroo
hojii idilee ala hospitaala keessatti ulaagaalee ittiin dhaabbachuu danda'u fi akkaataa
gatiin tajajiloota daree dhuunfaa ittiin murteeffamu kallattii agarsiisuuf.
4
KUTAA LAMA
HUNDEEFFAMA, AANGOO FI GAHEE HOJII HOOGGANSA
DHAABBILEE FAYYAA
7. Hundeeffamaa fi Itti waamama Hooggansaa

Dambii keewwata 4 fi 15 irratti kan ibsame akkuma eegametti ta'ee:
1. Hospitaalli mootummaa kamiyyuu boordii mataa isaa ni qabaata ittiinis ni hoogganama.
Itti waamamni boordii hospitaala kompirensiivii Ispeeshaalayizidii fi hospitaala waliigalaa
Biiroo Eegumsa Fayyaa Oromiyaatiif ta’ee, kan hospitaala sadarkaa jalqabaa immoo
waajjira eegumsa fayyaa godinaatiif ta’a.
2. Buufatni fayyaa mootummaa kamiyyuu boordii mataa isaa ni qabaata ittiinis ni
hoogganama. Itti waamamni boordii buufata fayyaa bulchiinsa aanaa/magaalaatiif ta’a.
Biiroon boordii hospitaala kompireensiivi ispeeshaalayizidii fi boordii hospitaala
waliigalaa waggaatti yeroo lama raawwii hojii isaanii ni gamaaggama, bakka rakkoon
jiruttis tarkaanfii sirreeffamaa ni fudhata, ni fudhachiisa.
3. Keewwata kana (2) irratti kan ibsame akkuma jirutti ta’ee, bulchaan godinaa/kantiibaan
magaalaa raawwii hojii boordii hospitaaloota mootummaa godina/magaala sana keessa
jiran kamiyyuu walitti qindeessuudhaan waggaatti yeroo lama ni gamaaggama, bakka
rakkoon jiruttis tarkaanfii sirreeffamaa ni fudhata, ni fudhachiisa.
4. Bulchaan aanaa/kantiibaan magaalaa yoo xiqqaate waggatti yeroo lama boordii buufata
fayyaa aanichaa/magaalicha keessa jiran hunda walittiqabee hojii isaanii ni gamaggama,
bakka rakkoon jiruttis tarkaanfii sirreeffamaa ni fudhata, ni fudhachiisa.
5. Hospitaalli hojii gaggeessaa hospitaalaatiin hoogganamuun akkuma eegametti ta'ee, itti
gaafatamtoota kutaalee fi tajaajiloota hospitaalaa irraa koreen maanejimantii hospitaalaa
ni dhaabbata. Itti waamamni koree maanejimantii hospitaala gamtaadhaan boordii
hospitaalichaatiif ta'a. Itti waamamni miseensota koree maanejimantii hospitaalaa
dhuunfadhaan hojii gaggeesaa hospitaalaatiif ta'a.
6. Buufanni fayyaa daareektaraan hoogganamuun isaa akkuma eegametti ta'ee, itti
gaafatamtoota kutaalee fi tajaajiloota irraa koreen maanejimantii ni dhaabbata. Itti
waamamni koree maanejimantii buufata fayyaa gamtaadhaan boordii buufata fayyaatiif
5
ta'a. Itti waamamni miseensota koree manejimantii buufata fayyaa dhuunfaadhaan
daareektaraaf ta'a.
8. Miseensota Boordii Hospitaala Kompireensiivii Ispeeshaalaayizdii fi

Hospitaala Waliigalaa
Akkaataa Dambii keewwata 4(2) tiin boordiin hospitaalaa miseensota torba kan qabu ta’ee:
1. Bulchaan godinaa/Kantiibaan magaalaa hospitaalichi keessatti argamu.......... Walitti qabaa
2. Itti gaafatamaa Waajjira Eegumsa Fayyaa Godinaa/magaalaa.....................................Miseensa
3. Itti gaafatamaa Waajjira Maallaqaa fi Walta’iinsa Diinagdee Godinaa/ Magaalaa...Miseensa
4. Bakka bu'aa hawaasaa nama tokko................................................................................. Miseensa
5. Meedikaal Daarektara Hospitaalaa ............................................................................... Miseensa
6. Bakka bu’aa hojjattoota hospitaalaatin kan filatamu nama tokko............................ Miseensa
7. Hojii gaggeessaa hospitaalaa .................................................................. Barreessaa fi Miseensa
9. Miseensota Boordii Hospitaala Sadarka Jalqabaa
1. Bulchaa aanaa/Kantiibaa magaalaa hospitaalichi keessatti argamu................... Walitti qabaa

2. I/G/Waajjira E/Fayyaa aanaa/magaalaa hospitaaalichi keessatti argamu ................ Miseensa
3. Itti gaafatamaa Waajjira Maallaqaa fi Walta’iinsa Diinagdee aanaa/magaalaa........ Miseensa
5. Meedikaal Daarektara Hospitaalaa ............................................................................... Miseensa
6. Bakka bu’aa hojjattoota hospitaalaatiin kan filatamu nama tokko........................... Miseensa
7. Hojii gaggeessaa hospitaalaa .................................................................. Barreessaa fi Miseensa
10. Miseensota Boordii Buufata Fayyaa

Akkaataa Dambii keewwata 15 (2) tiin boordii Buufata Fayyaa miseensota torba kan qabu
ta'ee:-
1. Bulchaan aanaa/kantiibaan magaala buufatni fayyaa kessatti argamu ................Walittiqabaa
2. Itti gaafatama Waajjira Eegumsa Fayyaa aanaa/ magaalaa ......................................... Miseensa
6
3. Itti gaafatama Waajjira Maallaqaa fi Walta’iinsa Diinagdee Aanaa/magaalaa ........ Miseensa
5. Itti gaafatama wajjira Dhimma Dubartotaa, Da’immanii fi Dargaggootaa
Aanaa/magaalaa................................................................................................................... Miseensa
6. Suppparvaayzara Manneen barnootaa kilaastara bufatnni fayyaa keessatti
argamu...................................................................................................................................Miseensa
7. Daareektara Buufata Fayyaa.....................................................................Barreessaa fi Miseensa
11. Ijaarsa Boordii Hospitaalaa fi Boordii Buufata Fayyaa
1. Walitti qabaan Boordii Hospitaalaa Kompreensiv Ispeshaalayzdii fi Hospitaala Waliigalaa

buulchaa godinaa/kantiibaa magaalaa ni ta’a. Walittiqabaan Boordii Hospitaala Sadarakaa
Jalqabaa bulchaa aanaa/kantiibaa ni ta’a. Walittiqabaan boordii buufata fayyaas bulchaa
aanaa/kantiibaa magaalaa ni ta’a.
2. Keewwata kana keewwata xiqqaa 1 irratti kan tumamee akkuma jirutti ta’e, walitti
qabaan boordii kantibaa magaalaa kan ta’u hospitaalli yookan buufanni fayyaa sun
magaala muummee, olaanaa fi giddugalessaa irratti ramadame keessatti yoo argame dha.
3. Keewwata kana keewwata xiqqaa 1 irratti kan tumamee akkuma jirutti ta’ee, akkaataa
baay’ina fi haala qabatamaa hospitaala waliigalaa irratti hundaa’uun bulchaan godinaa
kabinee godinaa keessaa walitti qabaa boordii bakka buusuu ni danda’a. Akkasumas
hospitaala sadarkaa jalqabaatiif bulchaan aanaa/kantiibaan magaalaa miseensa kabinee
aanaa/magaalaa keessaa walittiqabaa boordii bakka busuu ni danda’a.
4. Keewwata kana keewwata xiqqaa 1 irratti kan tumamee akkuma jirutti ta’ee, bulchaan
aanaa/kantiibaan magaalaa akkaataa baay’’ina buufata fayyaa irratti hundaa’uun walitti
qabaa boordii buufata fayyaa miseensa kaabinee aanaa/magaalaa keessaa bakka bu’iinsa
kennuu ni danda’a.
5. Waltajjii walittiqabaan boordii dhaabbilee fayyaa mijeessu irratti bakka bu’aan hawaasaa
miseensa boordii hospitaalaa fi boordii buufata fayyaa ni filatama. Bakka bu’aan
hojjatoota boordii hospitaalaa keessatti miseensa ta’u waltajjii hojii gaggeesaan
hospitaalaa walitti qabuu irratti kan filatamuu ta’a.
6. Miseensonni boordii hospitaala sadarkaa hundaa waajjirootaa mootummaa fi bakka
7
bu’oota hawaasaa filatamaniif miseensa boordii ta’uu isaanii ibsuun bulchaan
godinaa/kantiibaan magaalaa xalayaa barreeffamaan ni kennaaf. Akkasumas miseensa
boordii buufata fayyaa ilaalchisee bulchaan aanaa/kantiibaan magaalaa xalayaa kan
kennnuuf ta’a.
7. Miseensota boordii keessaa miseensotni lama dubartii ta’uu qabu.
8. Waajjiri mootummaa miseensa boordii hospitaalaa fi buufata fayyaa keessatti miseensa
akka bakka buusu dirqamni itti kenname hospitaala/buufata fayya tokkoon tokkof nama
tokko bakka buusuu qaba.
9. Miseensi boordii tokko boordii hospitaalaa/buufata fayyaa lamaa ol keesstti miseensa
ta’uu hin danda’u.
12. Ulaagaa Miseensummaa
Miseensa boordii hospitaalaa fi buufata fayyaa ta'anii filatamuuf yookan ramadamuuf ulaagaan
Dambii keewwata 5 irratti ibsame akkuma eegametti ta’ee miseensa boordii ta'uudhaf:-
1. Sadarkaa barumsaa dipilomaa fi sanaa oli kan qabu .
2. Hospitaala yookan buufata fayyaa wajjin faayidaalee adda addaatiin kan walitti hin
hidhamne,.
3. Keewwata kana keewwata xiqaa 1 jalatti kan ibsame jiraatullee filatamtoota uummataa
irratti raawwatinsa hin qabu.
4. Bakka bu'aa uummataa ta'ee kan filatamu nama ummata keessatti fudhatama qabuu fi
fakkeenya gaarii kan ta’uudha.
13. Aangoo fi Gahee Hojii Boordii Hospitaalaa fi Buufata Fayyaa
Dambii keewwata 6 irratti aangoo fi gaheen hojii boordii kenname akkuma eegametti ta'ee,
aangoo fi gaheen hojii boordii :-
1. Boordiin hojii dhaabbaticha fayyaa ol'aantummaan ni hooggana. Walitti dhufeenya
dhaabbatichaa, ummata dhaabbatichatti tajaajilamuu fi qaamota mootummaa gidduu jiru
akka cimu ni taasisa.
8
2. Akkaataa Dambii keewwata 6 (8) fi qajeelfama kana keewwata 27 (6) jalatti ibsameen
boordiin biiroo wajjin ta'uudhaan hojii gaggeessaa ol’aanaa hospitaala kompireensiiv
ispeeshaalayizdii fi hospitaala waliigalaa dorgomsiisee ni qaxara yookan ni ramada.
Boordiin hospitaala sadarkaa jalqabaa, akkata Qajeelfama Sadarkeessuu, Bulchiinsaa fi
Walitti Hidhamiinsa Dhaabbilee Fayyaa Mootummaa Naannoo Oromiyaa lakk.15/2009
tiin hojii gaggeessa hospitaala sadarkaa jalqabaa akka ramadamu ni taasisa. Boordiin
buufata fayyaa akkaataa keewwata 28 (5) jalatti ibsameen waajjira eegumsa fayyaa aanaa
yookan magaalaa wajjin ta'uudhaan daayireektara buufata fayyaa fi itti aanaa
daaayirektaraa ni ramada.
3. Bakka hojii gaggeessaan hospitaala kompreensiv ispeeshaalyizdii fi hospitaala waliigalaa
gahee isaa bahuu dadhabee fi badii hojii irratti qaqqabsiisetti ragaa qabatamaa irratti
hundaa’un yaada tarkanfii fudhatamu wajjin Biiroof dhihesse tarkaanfii barbaachisaa ta’e
akka fudhatamu ni taasisa. Akkasumas boordiin hospitaala sadarkaa jalqabaa hoji
gaggeessaa gahee isaa bahuu dadhabe, ragaa qabatamaa irratti hundaa’udhaan yaada
tarkanfii fudhatamu wajjin waajjira eegumsa fayyaa godinaa ni beeksisa, takaanfiin
barbaachisus gama waajjira fayyaa godinaatiin akka fudhatamu ni taasisa.
4. Bakka daayirektarri fi itti aanaaan daayirektara buufata fayyaa gahee isaanii bahuu
dadhabanitti fi badii hojii irratti qaqqabsiisanitti, ragaa qabatamaa fi yaada tarkaanfii
fudhatamuu malu wajjin bulchaa aanaa/kantibaa magaalaatiif gabaasee akka tarkanfiin
fudhatamu ni taasisa.
5. Guddina yookan ramaddii itti gaafatamtoota kutaalee hojii gaggeessaa hospitaalatiin ykn
dareekatara buufata fayyaatiin kaadhimaman miseensa koree maanejimantii
dhaabbatichaa akka ta’an ni mirkaneessa. Hospitaala keessatti miseensota koree
maanejimantii itti waamamni isaanii meedikaal daarektaraaf ta'an kan kaadhimaman
waliigaltee hojii gaggeessaa fi meedikaal daarektaraan ni ta'a.
6. Boordiin imaammata fayyaa fi karoora tarsiimawaa Biiroo yookan waajjira eegumsa
fayaa godinaa/aanaan qophaa'e irratti hundaa’ee wixinee karoora hojii fi baajata
dhaabbatichaa kan waggaa akka koreen maanejimantii qopheesu ni taasisa, ni raggaasisa,
akka Biiroon yookan waajjiri eegumsa fayyaa godinaa/magaalaaa/aanaa beekan ni taasisa.
7. Qajeelfama kana Keewwata 33 fi 35 irratti adeemsa galii kuufachuu fi itti fayyadamuu
ilaalchisee kan ibsame hojii irra ooluu isaa ni hordofa.
9
8. Dhaabbanni fayyaa tilmaama galii keessaa fi gaaffii baajata mootummaa irraa
ramadamuuf haala karoora hojii baafatanin walsimsiisuun qopheessanii akka
dhiyeessaniif ni taasisa. Baajata qophaa'ee dhiyaatee raggaasisuun Biiroodhaaf yookan
waajjirra eegumsa fayyaa aanaa/magaalaa akka qaqqabu ni taasisa. Dhaabbanni fayyaa
bajata labsameef seera faayinaansii eegee hojii irra oolchuu isaa ni hordofa.
9. Sirni tajaajila wal'aansa tolaa dhaabbaticha fayyaa keessatti akka hojiirra ooluu ni taasisa.
Qaamota waraqaa ragaa wal’aansa tolaa kennanii fi dhaabbaticha fayyaa gidduutti
waliigalteen akka mallatteeffamu ni taasisa. Haala waliigaltichaatiin dhaabb atichi fayyaa
dirqama fayyadamtoota sirna tajaajila wal'aansa tolaa garaagarummaa tokko malee
yaaluuf seene akka fiixaan baasu ni hordofa. Qaamoonni waliigaltee mallatteessan haala
waliigaltichaatiin dhaabbaticha fayyaatiif akka kaffaltii raawwatan ni taasisa. Iddoo
rakkoon qunnametti tarkaaffii furmaataa ni fudhata, ni fudhachiisa.
10. Qajeelfama kana keewwaata 66(4) irratti akkaataa ibsameen haala qabatamaa naannoo
dhaabbatichaa irraa ka’ee gosa tajaajila fayyaa kaffaltiin itti hin gaafatamne kennamuu
qabu madda baajataa wajjin yaada murtii Biiroodhaaf ni dhiyeessa. Biiroon yoo irratti
waliigale akka hojiirra ooluu ni taasisa.
11. Akkaataa Qajeelfama kana keewwata 66 (2)irratti ibsameen qaama sadaffaadhan
dhaabbata fayyaatiif gaaffii tajaajila duubee dhiyaate xiinxaluudhaan ni mirkanessa.
12. Akkaataa qajeelfama kana keewwata 70 (3) irratti ibsameen gatii tajaajila wal'aansaatiif
kaffalamu fooyyessuuf qorannoo ka'uumsaa dhaabbaticha irraa dhiyaate xiinxaluudhaan
Biiroof yookan waajjira eegumsa fayyaa godina/magaalaa/aanaa tiif ni dhiyeessa.
13. Akkaataa qajeelfama kana keewwaata 75 (2) irratti ibsamen boordiin hospitaalaa
piroopozaalii yookan gaafii tajaajiloota wal'aansaa alaa waliigalteen qaama dandeettii
qabuuf kennuuf koree maneejimantii irraa dhihaate qulqulleeffatee ni mirkanesa,
raawwii isaas ni hordofa.
14. Akkaataa Qajeelfama kana keewwaata 81 (5 fi 6) fi 84 (4) irratti ibsameen tajaajila
wal'aansa daree dhuunfaa hospiitaalicha keessattii banuudhaaf gaaffii koree
maanejimantii hospitaalichaa irraa dhiyaatee xiinxalee ni mirkaneessa, raawwii isaas ni
hordofa. Akkasumas akkaataa qajeelfama kana keessatti keewwata 90 (1) ibsameen gatii
tajaajila daree dhuunfaa ni murteessa.
15. Raawwatiinsa qajeelfama kanaatiif dhaabbaticha keessatti sirna to'annoo fi hordoffii
10
diriirsudhaan, bakka rakkoon jirutti tarkaanfii sirreefamaa ni fudhata, ni fudhachiisa.
Biiroon yookan waajjiri eegumsa fayyaa godinaa/magaalaa/aanaa akka beekuu ni taasisa.
16. Gabaasa raawwii hojii fi baajata dhaabbatichaa kan waggaa yeroo isaa eeggatee akka
dhiyaatu ni taasisa. Gabaasa dhiyaate irratti hundaa'ee dadhabbinaa fi cimina
dhaabbaticha keessatti mul'ate xiinxaluudhaan tarkaanfiiwwan sirreeffamaa ni fudhata.
Biiroon yookan waajjiri eegumsa fayyaa godinaa/magaalaa/aanaa akka beeku ni taasisa.
17. Saffinaa fi qulqullina kenna tajaajila dhaabbatichaa ilaalchisee waltajjii hawaasaa
uumudhaan yaada fooyya’insaa fi komii tajaajilamtoota irraa dhiyaatu ni dhaggeeffata,
tarkaanfii sirreeffamaa ni fudhata, ni fudhachiisa. Itti-fufiinsaan sirna odeeffannoo itti
argatu ni diriirsa.
18. Dhaabbaticha fayyaatiif dhaabbilee gargaarsa kennuu danda’an irraa deeggarsa
barbaachisaa ta’e akka argatu qaamota kana ni qunnama, gaaffii deeggarsaa maqaa
dhaabbatichaatiin ni dhiheessa.
19. Dhaabbata fayyaa keessatti badiin qabeenyaa fi qisaasamni maallaqaa akka hin uumamne
sirna hordoffii barbaachisu ni diriirsa, hordoffii ni taasisa. Badiin yoo raawwate qaama
badii raawwate irratti tarkaanfii seeraa ni fudhata, ni fudhachiisa.
20. Toftaalee haamilee ogeeyyii fayyaa fi hojjatoota deeggarsaa guddisan kan akka
onnachiifituu adda addaa akka hojiirra oolan ni taasisa.
21. Dhaabbanni fayyaa galii dabalataa argateen meeshaalee dhaabbataa wal'aansaa sadarkaa
isaatti akka qabaatu Biiroon heyyamame, qorichaa fi meshaalee dhumeeyyi wal'aansaa
yeroo barbaachisutti akka guuttatu gochuudhaan qulqullinni kenniinsa tajaajila fayyaa
akka fooyya’u gahee irraa eegamu ni baha.
22. Seerota Bulchiinsa Mootummaa Naannoo Oromiyaa fi Biiroodhaan bahan dhaabbaticha
fayyaa keessatti hojii irra ooluu isaa ni hordofa.
23. Hojimaataa fi qajeelfama keessaa kan hawaasaf tajaajila saffisaa fi qulqullina qabu
kennisiisu danda’u ni baasa, hojii irra ni oolcha, ni oolchisiisa.
24. Dhimmota biroo Biiroodhaan yookan bulchiinsa godina/magaala/aanaa tiin kennameef
hojii irra ni oolcha.
25. Boordiin hojii hooggansaa ofiif hojjatu karoora ni baafata, raawwii hojii isaas waggaatti
yeroo lama ni gamaaggama.
26. Boordiin dhibbeentaa daballii gatii bittaa qorichaa, meeshaalee yaalaa dhumataa fi
11
ri’ejantii laaboraatoorii irratti dabalamuu qabu ni murteessa. Daballiin taasifamu %25
caaluu hin qabu.
14. Aangoo fi Gahee Hojii Walitti Qabaa Boordii
1. Walgahii boordii ni gaggeessa, walgahiin idillee yeroo eeggatee akka gaggeeffamu ni

taasisa, akka barbaachisummaa isaatti walgahii hatattamaas ni waama.
2. Aangoo fi gahee hojii qajeelfama kana keessatti boordiidhaaf kenname
ol'aantummaadhaan ni gaggeessa, ni raawwata, ni raawwachiisa.
3. Miseensota boordii keessaa 1/3 kan ta'an walgahiin hatattamaa akka waamamu yoo
gaafatan ni waama, ni gaggeessa.
4. Sababa rakkoo humnaa ol quunnameen yoo walgahii boordii irratti argamuu hin
dandeenye miseensota boordii keessaa nama tokko bakka buusuun akka walgahiin
adeemsifamu ni taasisa. Yeroo lamaa ol walitti aansee bakka buusuu hin danda’u.
5. Gabaasa raawwii hojii boordii kurmaana kurmaanaan Biiroof yookan bulchiinsa
godinaa/magaalaa/aanaatiif akka dhiyaatu ni taasisa.
6. Barreessaa boordii wajjin ta’ee ajandaa walgahii adda baasa.
15. Sirna Walgahii Boordii
1. Sirni walgahii boordii Dambii keewwata 10 irratti kan ibsame akkuma eegametti ta'ee,
boordiin ulfina fi baayyina hojii irraa kan ka’ee kurmaana kurmaanaan walgahii idilee ni
qabaata. Barbaachisummaan isaa yoo itti amaname walgahiin hatattamaa waamamuu ni
danda’a.
2. Walgahiin guutudha kan jedhamu miseensota boordii keessaa %50 + 1 yoo
argamaniidha.
3. Ajandaan walgahii guyyaa shan dura qophaa'ee miseensotaaf gahuu qaba.
4. Murtiin boordii miseensota walgahiicharratti argaman keessaa sagalee caalmaa argate
hojiirra ni oola. Yoo sagaleen waliqixxee ta’e gareen walittiqabaa boordii keessatti
argamu akka sagalee caalmaa argatetti ni fudhatama.
5. Walgahii boordii hunda irratti qaboon yaa’ii ni qabama; ni mallatteeffama qaboon yaa’ii
12
guyyuma walgahii sana yoo barreeffamee xummuramuu baatee torban tokkoo keessatti
xumuramee mallatteeffamu qaba.
16. Bara Hojii Miseensota Boordii
1. Barri hojii boordii waggaa 3 ta'a.

2. Hojii gaggeessaa hospitaalaa yookan daareektarri buufata fayyaa fi meedikaal daarektara
hospitaalatiin alatti miseensonni boordii walitti aansee marsaa lama qofaaf filatamuu
yookan ramadamuu ni danda'u.
3. Biiroon/ godinni/ aanaa/ magaalaan dhaabbata fayyaa waliin ta'uudhaan nama
miseensummaa boordii irraa sababa addaatin hir’ate akka bakka bu’u ni taasisu.
17. Dirqama Miseensota Boordii
1. Miseensonni boordii walgahii idilee fi hatattamaa irratti yeroo kabajanii argamuuf

dirqama qabu.
2. Walittiqabaa fi miseensonni boordii sababa itti gaafatamummaa isaanitti kenname hin
bahin yookan badii hojii irratti qaqqabsiisudhaan miidhaa dhaabbata fayyaa irra gaheef
gamtaa fi dhuunfaadhaan itti gaafatamu.
3. Miseensonni boordii murtii murteesaniif itti gaafatamummaa dhuunfaa fi gamtaan ni
qabaatu. Miseensonni sababa waltajii irraa hafaniif murtii boordiin guyyaa hafan murtaa'e
na hin ilaalatu jechuu hin danda'an.
4. Murtii sagalee caalmaan murtaa'eef miseensi sagalee caalmaatiin moo’ame murtiicha
fudhatee hojii irra oolchuuf dirqama qaba.
5. Miseensi boordii sagalee addaatiin murticha yookan ajandaa mariif dhiyaate moorme,
sababa mormeef ibsee qaboo yaa’ii irratti akka qabamuuf gochuu ni danda’a. Miidhaa
sababa ajandaa yookan murtii kanaatiin gahuuf itti hin gaafatamu.
6. Miseensi boordii kamiyyuu murtii boordii alatti dhuunfadhaan miseensota koree
maanejimantii yookan ogeessota yookan hojjattoota dhaabbaticha irratti dhiibbaa
kamiyyuu qaqqabsiisuuf mirga hin qabu. Yoo dhiibbaa geessisuun isaa ragaa
qabatamaadhaan mirkanaa’e boordiin fi Biiroon yookan bulchiinsi aanaa/magaalaa irratti
13
waliigaludhaan tarkaanfii barbaachisaa ta’e fudhachuu danda’u.
7. Miseensonni boordii misooma fi guddina dhaabbata fayyaa akkasumas kenniinsa tajaajila
fayyaa sadarkaa qulqullina irraa eegamuu akka qabaatu osoo of hin qusatin deggarsa
irraa eegamuu hunda kennuuf dirqama qabu.
8. Miseensonni boordii icitii dhaabbatichaa fi tajaajilamtootaa eeguuf diraqama qabu.
18. Durgoo Miseensota Boordii
1. Akkaataa Dambii keewwata 11(4) jalatti tumameen miseensonni Boordii tajaajila

hooggansa dhaabbatichaaf kennaniif kaffaltii ni argatu. Kaffaltiin isaanii:-
a. Boordiin hospitaala kompireensiiv ispeeshalyizdii …….…..Qarshii 2,100

(Kuma lamaa fi dhibba tokko)
b. Boordiin hospitaala waliigalaa………….Qarshii 1,500 (kuma tokko fi dhibba

shan)
c. Boordiin hospitaala sadarkaa jalqabaa …...............Qarshii 1,200 (kuma tokkoo

fi dhibba lama)
d. Boordii Buufata Fayyaa ……..……Qarshii 500 (dhibba shan)
e. Walitti qabaa boordii hospitaala kompireensiiv ispeeshaalaayizdiif qarshii 400

(dhibba afur), kan Hospitaala waliigalaaf qarshii 300 (dhibba sadii), kan
hospitaala sadarkaa jalqabaatii fi buufata fayyaatiif qarshii 200 (dhibba lama)
dabalataan ni kafalamaaf.
2. Miseensonni boordii kaffaltiin kan kaffalamuuf walgahii idilee boordii irratti yoo
hirmaatan qofaa dha.
3. Biiroon raawwii hojii boordii hospitaalotaa kompireensiiv ispeeshalyizdii fi hospitaala
waliigalaa waggaati yeroo lama ni gamaaggama. Waajjirri eegumsa fayyaa godinaa
raawwii hojii boordii hospitaalotaa sadarkaa jalqabaa godina keessatti argaman waggaati
yeroo lama ni gamaaggama. Bulchaan aanaa/kantiibaan magaalaa raawwii hojii boordii
buufataalee fayyaa aanaa/magaalaa keessatti argaman iddo tokkotti waamuun waggaati
yeroo lama ni gamaaggama. Baasii dhimma kanaaf barbachisu qaama walgahii wameen
kan uwwifamu ta’ee, hirmaattonni waltajjii kanaa walitti qabaa boordii, barreessaa
14
boordii fi Itti gaafatamaaa waajjira eegumsa fayyaa godina/aanaa/magaalaa ta’a.
4. Keewwata kana keewwata xiqaa 1 jalatti kan ibsame akkuma eegametti ta’ee, Biiroon
haala qabatamaa irratti hundaa'ee miseensota boordiif faayidaaleen heyyamaman akka
irra deebi'amee sirraa'u yookan fooyya'u murteessuu ni danda'a.
5. Baasiin faayidaalee miseensota boordii galii dhaabatni fayyaa walitti qabu irraa kan
uwwifamu ta'a.
6. Miseensonni boordii yeroo hojii dhaabbatichaaf magaalaa dhaabatichi keessa jiruu ala
deeman durgoo oolmaa haala qajeelfama siviil sarvisiitiin kan raawwatamu ta’a.
7. Miseensi boordii hojii dhaabbatichaaf magaalaa dhaabatichi keessa jiruu ala deemeef
baasiin geejjibaa ragaa dhiyeeffate irratti hundaa’ee ni kaffalamaaf.
19. Sababa Miseensummaan Boordii Itti Haqamu
Miseeni boordii tokko sababa armaan gaditti tarreeffameen keessaa tokkoon miseensummaa
irraa haquun ni danda’aa:
1. Miseensonni boordii kamiyyuu dhaabbaticha keessatti bu’aawwan seeran beekkaman
alatti yoo fayyadamaa ta’an yookan malaammaltummaa keessa seenuun isaani
ragaadhaan yoo mirkanaa'e.
2. Sababa qubsaa hin taaneen walitti aansee yeroo sadii ol walgahii boordii yookanirraa
kan hafe yoo ta'e.
3. Miseensa boordii ta’ee itti fufuudhaaf fedhii kan hin qabaanne yoo ta’e, fedhii dhabuu
isaas ji’a lama dura boordii fi Biiroo yookan bulchiinsa godinaa/aanaa/magaalaatiif
barreeffamaan kan beeksise yoo ta'e.
4. Dirqama miseensummaa bahuu dadhabuu isaa boordii fi Biiron yookan
bulchiinsi/godina/ aanaa/magaalaa yoo irratti waliigale.
5. Iddoo jireenya isaa yoo jijjiirrate, addunyaa kana irraa yoo boqote, waajjira bakka bu’ee
irraa yoo gadi lakkise.
6. Filatamaan ummataa yookan bakka bu’aan hojjattootaa ammantaa qaama isa bakka
busee irraa yoo dhabe, qaamni ramaddiidhaan isa bakka busee akka jijjiramu yoo
gaafate.
7. Bara hojii miseensummaa yoo xumuree fi dhimmootni amansiisaa ta’an kan biroo yoo
15
jiraate.
20. Miseensota Koree Maanejimantii Hospitaalaa
1. Hospitaalli sadarkaa kamiyyuu miseensota koree maanejimantii kanatti aanu ni qabaata:-
a. Hoji gaggeessaa ......................................................................................... walittiqabaa
b. Abbaa adeemsa hojii kenniinsa tajaajila fayyaa ......................................... miseensa
c. Meetiranii .......................................................................................................... miseensa
d. Abbaa adeemsa hojii bittaa fi bulchiinsaa fi faaynaansii .......................... miseensa
e. Abbaa adeemsa hojii bulchiinsa humna namaa ....................................... miseensa
f. Qindeessaa adeemsa xiqqaa faarmaasii .................................................... miseensa
g. Qindeessaa adeemsa xiqqaa laboratoorii .................................................. miseensa
h. Qindeessaa adeemsa xiqqaa tajaajila ciibsanii yaaluu .............................. miseensa
i. Qindeessaa karooraa ..................................................................................... miseensa
j. Ogeessa riiformii ............................................................................................ miseensa
k. Ogeessa naamusaa .......................................................................................... miseensa
l. Qindeessaa odiitaraa ...................................................................................... miseensa
m. Qindeessaa qulqullina tajaajila yaalaa .......................................................... miseensa
n. Qindeessaa tajaajila maraa fi bulchiinsa gamoo ........................................ miseensa
o. Dursaa garee (qindeessaa) hojataa adda duree ....................................... miseensa
2. Barreessaan koree maanejmantii miseensa koree keessaa sagalee caalman ni filatama.
21. Miseensota Koree Maanejimantii Buufata Fayyaa
1. Daayireektara buufata fayyaa ................................................................................... walittiqabaa

2. Itti Aanaa Daayirektara buufata fayyaa .................................................................... barreessaa
16
3. Dursaa garee ittisaa fi to’annoo dhukkubootaa ......................................................... miseensa
4. Dursaa garee faarmaasii .................................................................................................. miseensa
5. Dursaa garee laaboraatorii ............................................................................................. miseensa
6. Dursaa garee yaalii ............................................................................................................ miseensa
7. Dursaa garee bulchiinsa fi faayinaansii .......................................................................... miseensa
8. Raawwataa Baajataa fi Herregaa .................................................................................... miseensa
9. HMIS .................................................................................................................................. miseensa
22. Ijaarsa Koree Maanejimantii Dhaabbata Fayyaa
1. Hojii gaggeessaan hospitaalaa yookan daarektarri buufata fayyaa dura taa’aa kutaalee
yookan tajaajilootaa miseensa koree maanejmantii ta’uu qaban eerudhaan boordiif
dhiheessee haala murtii boorditin miseensa ni taasisa.
2. Keewwata kana Keewwata xiqaa 1 irratti kan ibsame akkuma eegametti ta'ee hospitaala
keessatti hojii gaggeessaan meedikaal daareektara wajjin waliigaludhaan tajaajiloota itti
waamamni isaanii meedikaal daareektaraaf ta'an irratti ogeessonni akka ramadaman ni
eera, boordiin yoo irratti waliigale itti gaafatamummaadhaan tajaajiloota kana akka
hoogganan ni taasisa.
3. Hojii gaggeessaan hospitaalaa yookan daareektarri buufata fayyaa koree maanejimantii
dirqama isaa bahuu dadhabe yookan badii raawwatee koree maanejimantiitti dhiyeessee
akka miseensuummaa ala ta'uu fi adabbiiwwan biroo ni fudhachiisa. Tarkaanfii
fudhatame boordii yookanni beeksisa.
4. Ramaddiin yookan guddinni itti gaafatamaa kutaa yookan tajaajilaa miseensa koree
maanejimantii hospitaalichaa hin taane akkaataa seera Siviil Sarviisii Oromiyaatiin
raawwatama.
23. Sirna Walgahii Koree Maanejimantii Dhaabbata Fayyaa
1. Koreen maanejimantii dhaabbata fayyaa guyyaa kudha shanitti al tokko walgahii idilee
kan qabaatu ta’ee, barbaachisummaan isaa yoo itti amaname walgahii hatattamaa ni
17
qabaata.
2. Guyyaa tokkoon dura ajandaan walgahii koree maanejmantii qophaa’ee miseensota ni
qaqqaba.
3. Walgahii koree maanejimantii dhaabbata fayyaa hundarrattuu qaboon yaa'ii ni qabama,
walgahii itti aanu irratti ni mallatteeffama.
4. Walgahiin guutuudha kan jedhamu miseensota keessaa %50 + 1 yoo argamanii dha.
5. Murtiin koree maanejimantii dhaabbata fayyaa miseensota walgahicha irratti argaman
keessaa sagalee caalmaa argate hojiirra ni oola. Yoo sagaleen walqixxee ta’e gareen hojii
gaggeessaan yookan daareektarii keessatti argamu akka sagalee caalmaa argatetti ni
fudhatama.
6. Miseensi sagalee caalmaatin moo’ame murtii koree maanejimantii fudhatee hojii irra
oolchuuf dirqama ni qaba.
7. Miseensi koree maanejimantii sagalee addaatiin murtii yookan ajandaa mariif dhiyaate
moorme, sababa mormeef ibsee akka qaboo yaa’ii irratti galmaa’uf gochuu ni danda’a.
Miseensichi miidhaa sababa murtii kanaatiin gahuuf itti hin gaafatamu.
8. Miseensonni maanaajmantii murtii murteessaniif Itti gaafatamummaa dhuunfaa fi
gamtaan ni qabaatu
24. Aangoo fi Gahee Hojii Koree Maanejimantii Hospitaalaa yookan

Buufata Fayyaa
1. Hojii dhaabbaticha fayyaa ni qindeessa, ni raawwata, ni raawwachiisa.

2. Imaammata fayyaa fi karoora tarsiimoo waggaa shanii Biiroo yookan waajjira eegumsa
fayyaa irratti hundaa'udhaan karoora hojii fi baajataa kan waggaa qopheessee boordiif ni
dhiyeessa. Yoo boordiin mirkanaa'e hojii irra ni oolcha.
3. Aangoo fi gahee hojii qajeelfama kana Keewwata 33, 34 fi 35 irratti waa’ee galii
sassaabuu fi itti fayyadamuu ibsame hojii irra ni oolcha.
4. Tilmaama galii dhaabbatichaa fi gaaffii baajata mootummaa irraa ramadamufii qabu
karoora hojii bara baajataa keessatti qabate wajjin qopheessee boordiif ni dhiyeessa.
Adeemsa qophii karoora baajataa eegee yammuu heyyamamuuf seera faayinaansi
hordofuudhaan hojii irraa ni oolcha.
18
5. Sirni tajaajila wal'aansa tolaa dhaabbaticha fayyaa keessatti akka hojiirra oolu koree
qindeesitu ni dhaaba. Dhaabbanni fayyaa fayyadamtoota sirna tajaajila wal'aansa tolaa
garaagarummaa tokko malee yaaluu isaa hordofuuf dirqama ni qaba. Akkaataa qaamoota
waraqaa ragaa kennan wajjin waliigalameen baasii tajaajila wal'aansaa kennameef akka
kaffalan ni taasisa. Iddoo rakkoon qunnametti furmaata ni kenna, kan humna isaatii ol
ta'e boordii yookan qaama dhimmi ilaaluuf ni gabaasa.
6. Akkaataa qajeelfama kana keewwata 65 (4) irratti ibsameen haala qabatamaa naannoo
dhaabbaticha fayyaa irraa ka’uudhaan gosa tajaajila kaffaltii malee kennamuu qabu madda
bajataa wajjin yaada murtii boordiif ni dhiyeessa. Adeemsa isaa eeggatee Biiroodhaan
yoo fudhatama argate hojii irra ni oolcha.
7. Akkaataa qajeelfama kana keewwata 66 (2) irratti ibsameen gaaffii tajaajila duubee
dhaabbaticha fayyaa irraa argachuuf qaamoota adda addaa irraa dhiyaate xiinxalee
boordiif ni dhiyeessa. Yoo boordiin mirkanaa'ee hojii irra ni oolcha. Tajaajila kennameef
kaffaltiin yeroon raawwatamuu isaa ni hordofa. Dhaabbata kaffaltii yeroon raawwachu
dadhabe akka tajaajilii kennamaafi ture dhaabbatu ni taasisa.
8. Akkaataa qajeelfama kana keewwata 71 irratti ibsameen dhaabbatichi fayyaa dirqama
irraa eegamu akka bahu ni taasisa.
9. Akkaataa qajeelfama kana keewwata 75 (2) irratti ibsameen koreen maanejimantii
hospitaalaa tajaajiloota wal'aansaan alaa waliigalteedhaan qaama dandeettii qabuuf
kennuuf yaada yookan gaaffii qopheessee boordiidhaaf ni dhiyeessa. Yoo boordiin
mirkaneesse tajaajilichi akka kennamu ni taasisa. Dirqama keewwata 77 irratti ibsame
hospitaalichi akka bahu ni taasisa.
10. Akkaataa qajeelfama kana keewwata 84 irratti ibsameen tajaajila wal'aansaa daree
dhuunfaa hospitalicha keessatti banuudhaaf yaada yookan gaaffii boordiif ni dhiyeessa.
Yoo fudhatama argate dhiibbaan tajaajila wal'aansa idilee irratti osoo hin qaqqabine akka
tajaajilichi kennamu ni taasisa.
11. Dhaabbaticha keessatti sirna to'anoo fi hordofii ni dirrirsa. Adeemsoota qajeelfamicha
kana keessatti ibsaman hordofudhaan kaayyoo qajeelfamicha fixaan ni baasa. Iddoo
rakkoon muddatetti tarkaanfii sirreeffamaa ni fudhata, ni fudhachiisa. Boordiin fi Biiroon
yookan bulchiinsai aanaa/magaalaa akka beekan ni taasisa.
12. Gabaasa raawwiii hojii fi baajataa kan waggaa qopheessee qaama dhimmi ilaalu akka
19
qaqqabu ni taasisa. Raawwiii hojii tajaajilootaa fi kutaalee xiinxalee dadhabbinaa fi cimina
jiru addaan baasuudhaan furmaata ni kenna.
13. Dhaabbaticha fayyaa keessatti kutaalee fi tajaajiloonni humna namaa gahuumsa qabuun
akka guutaman, tooftaale haamilee hojjattootaa cimsan kan akka qajeelfama onnachiiftuu
hojii irra oolchuudhaan ogeeyyii fayyaa yookan hojjattoonni kaka'uumsa fi naamusa
gaariidhaan hawaasa akka tajaajilan, kenniinsi tajaajila fayyaa qulqullina akka qabaatu fi
koomiin hawaasaa deebii akka argatu ni taasisa.
14. Dhaabbanni fayyaa galii dabalataan argataniin meeshaalee dhaabbataa wal'aansaa
sadarkaa isaatti akka qabaatu Biiroon heyyamu, qorichaa fi meeshaalee dhumeeyyii
wal'aansaa yeroo barbaachisutti akka guuttatu gochuudhaan qulqullinni kenniinsa
tajaajila fayyaa akka fooyya’uu ni taasisa.
15. Dhaabbaticha fayyaa keessatti badiin qabeenyaa fi qisaasni maallaqaa akka hin uumamne
sirna hordoffii ni diriirsa. Badiin yoo raawwate qaama badii raawwate irratti tarkaanfii
seeraa ni fudhata, ni fudhachiisa.
16. Seerota Bulchiinsa Mootummaa Naannoo Oromiyaa fi Biiroodhaan bahan dhaabbaticha
fayyaa keessatti hojii irra ni oolcha.
17. Hojimaata fi qajeelfama keessaa kan hawaasaaf tajaajila safisaa fi qulqullina qabu
kennisiisuu danda’uu ni baasa, hojii irra ni oolcha, ni oolchisiisa.
18. Ogeeyyin fayyaa fi hojjattoonni naamusa isaanirraa barbaadamu eeganii tajaajilamaa
simachuu fi tajaajiluu isaanii ni too'ata, ni hordofa. Seerri naamusa ogummaa
dhaabbaticha fayyaa keessatti akka kabajamu ni taasisa. Sochiiwwan hojii dhaabbatichaa
akka iftoominaa fi itti gaafatamummaan raawwatamu ni taasisa. Hojjattoota
dhaabbatichaaf waltajjii uumuudhaan adeemsa hojii akka hubatan, murteewwan
gurguddoo irratti akka hirmaatan ni taasisa.
19. Adeemsa kenna tajaajila fayyaa fi qulqullinaa akkasumas hojjiwwan bulchiinsa
dhaabbatichaa ilaalchisee koomii fi yaada fooyya’insa tajaajilamtoota irraa dhiyaatu ni
fudhata. Sirna odeeffannoo fi komii tajaajilamtoota dhaabbata fayyaa irraa walitti qabuun
ni dirirsa. Kana irratti hundaa’ee tarkaanfii sirreeffamaa ni fudhachiisa.
20. Kenniinsa tajaajila fayyaa fooyyessuu kan danda’an qo’annoo fi qoorannoon adda addaa
akka gaggeeffaman ni mijeessa.
21. Hojimaata keessaa baafachuudhaan hojii dhaabbatichaa ni fooyyessa, baasii xiqqaadhaan
20
hojii bu’aa qabeessaa ni raawwata, ni raawwachisa.
22. Dhimmoota biroo kanneen boordii fi Biiroo yookan waajjira eegumsa fayyaatiin
kennamuuf hojii irra ni oolcha.
25. Aangoo fi Gahee Hojii Hojii Gaggeessaa Hospitaalaa yookan

Daareektara Buufata Fayyaa
Dambii keewwata 8 jalatti kan ibsame akkuma eeggametti ta'ee, aangoo fi gaheen hojii hoji-
gaggeessaa hospitaalaa fi daareektara Buufata Fayyaa;
1. Hojii guyyaa guyyaa dhaabbatichaa ol'aantummaan ni gaggeessa, ni raawwata, ni
raawwachiisa.
2. Koree maanejimantii walitti ni qaba. Aangoo fi gahee hojii koree maanejimantiif
qajeelfama kana Keewwata 24 irratti kenname akka raawwatamu ni taasisa.
3. Dhimmoota koreen maanejimantii boordiif akka dhiyaatu gaafate akka murtii argatu ni
taasisa. Murtiiwwan boordiin dhaabbaticha keessatti hojii irraa akka oolu murteesse
ol'aantumaan hojii irraa ni oolcha, ni oolchisiisa.
4. Meedikaal daareektara hospitaalaa wajjin ta'uudhaan tajaajiloota yookan sagantoota
fayyaa ni karoorsa, ni hooggana, ni raawwata, ni raawwachiisa.
5. Akkaataa dambii keewwata 9 irratti ibsameen barreessaa boordii ta'uudhaan:
a. Walittiqabaa wajjin ta'ee ajandaa walgahii ni qopheessa.
b. Qaboo yaa'ii ni qaba.
c. Gabaasa raawwii hojii boordii ni qopheessa.
6. Qajeelfama kana keewwata 21fi 22 irratti kan ibsaman gahee hojii fi aangoo kennameef
itti gaafatamummaa isaa ni baha.
7. Herreega dhaabbatichaa ilaalchisee akkaataa qajeelfama kana Keewwata 38 irratti
ibsamen gahee isaa kennamee ni baha.
8. Dhaabbaticha iddoo hundatti bakka ni bu'a, murtii koree maanejimantiitin waliigaltee
dhaabbatichi qaamota biroo wajjin seenu ni mallatteessa, raawwii isaas hordofee
tarkaanfiiwwan barbaachisaa ta'e ni fudhata, ni fudhachiisa.
21
9. Hojimaata haaraa kan safinaa fi qulqullina kenna tajaajila fayyaa dhaabbatichaa
fooyyessuu danda’u ni burqisiisa, marii koree maanejimantiif ni dhiyeessa, yoo irratti
waliigalame hojii irra ni oolcha, ni oolchisiisa.
10. Sirna to’annoo fi hordoffii ni diriirsa, hojii irra ni oolcha, ni oolchisiisa. Bu'aa isaa
boordii fi Biiroodhaaf yookan waajjira eegumsa fayaa aanaa/ magaalaatiif ni gabaasa.
11. Dhaabbatichi fayyaa deeggarsa akka argatu dhaabbilee gargaarsa kennu danda’an ni
quunnama; deeggarsa maqaa dhaabbatichaatin ni gaafata.
12. Dhimmoota Biiroon yookan waajjirri eegumsa fayyaa godinaayookan/aanaa/yookan
magaalaa bakka busee kan akka jijjirraa, carraa barnoota ogeeyyii fayyaa fi kan kana
fakkaatan addaan baafachuudhaan qunnamtii ni uuma, deeggarsa barbaachisaa ni gaafata.
13. Sagantaalee fayyaa wal’aansa dhukkubsattoota, ittisa dhukkubaa fi kunuunsa fayyaa
ilaalchisee akka godinaatti/ yookan aanaatti/ yookan magaalaatti karoorfaman yookan
waajjira eegumsa fayyaa godinaa/ yookan aanaa/ yookan magaalaa dhaabbatichi keessa
jiruu wajjin wal-quunnamtii barbaachisaa uumuudhaan ni raawwata; gabaasa ni erga.
14. Hojjilee biroo boordii fi Biiroon yookan waajjira eegumsa fayyaa aanaa/magaalaa irraa
kennamuuf ni raawwata, ni raawwachiisa.
26. Aangoo fi Gahee Hojii Meedikaal Daareektara Hospitaalaa
1. Hospitaala keessatti tajaajilootaa fayyaa kennamani fi sagantaalee fayyaa gaggeeffaman

ol'aantummaadhaan ni karoorsa, ni qindeessa, ni gaggeessa, ni raawwata, ni
raawwachiisa. Gabaasa bulmaata hospitaalichaa ilaalchisee walgahii hakiimotaa ganama
ganamaan ni gaggeessa.
2. Miseensa boordii fi itti aanaa walitti qabaa koree maanejimantii ta'udhaan gahee
hooggansaa isa irraa eeggamu ni baha.
3. Akkaataa qajeelfama kana Keewwata 22 (2) irratti ibsameen gaggeessaa hospitaalaa
wajjin ta'uudhaan tajaajiloota teeknikaa isatti waamaman irratti ogeessa itti
gaafatamummaadhaan gaggeessu danda'u ni eera.
4. Adeemsa ramaddii, jijjiirraa, guddinaa fi heyyama boqonnaa hojjattoota teekniikaa irratti
22
yaada ni kenna.
5. Tajaajiloonni teekniikaa meeshaalee yaalaa fi humna namaatiin guutamanii qulqullinni
kenniinsa tajaajila fayyaa akka fooyya'u gahee hooggansaa ni baha.
6. Madaallii raawwii hojii itti gaafamtoota teekniikaa ni guuta. Itti gaafatamtoota fi ogeeyyii
dirqama isaanii bahuu dadhaban irratti hoji gaggeessaa hospitalichaa waliin
mari’achuudhaan tarkaanfii barbaachisaa ta'e ni fudhata, ni fudhachiisa.
7. Gabaasa raawwii hojii hospitaalichaa ilaalchisee hojii gaggeessaaf ni dhiheessa. Sochii
hojii hoospitaalichaa ilaalchisee hawaasaaf odeeffannoo ni kenna.
8. Yeroo hojii gaggeessaan hinjirree bakka bu'ee hospitaalicha ni hooggana.
9. Hojiiwwan dabalataa hojii gaggeessaan kenneef ni raawwata, ni raawwachiisa.
27. Aangoo fi Gahee Hojii Biiroo Eegumsa Fayyaa Oromiyaa
Qajeelfama kana hojii irra oolchuuf Biiroon aangoo fi gahee kanatti anu ni qabaata:-
1. Imaammata fayyaa fi karoora misooma seektara fayyaa irratti hundaa'ee karoora
tarsiimoo seektara fayyaa Naannoo Oromiyaa qopheessuudhaan akka dhaabbanni
fayyaa fi waajjirri eegumsa fayyaa bu'uura karoora hojiiwwan isaa godhatee itti
fayyadamu ni taasisa, deeggarsa barbaachisaa ni kenna, ni hooggana, ni raawwata, ni
raawwachiisa.
2. Qaamoleen dhimmi ilaaluu fi hawaasni hubannaa gahaa argatee fiixaan bahiinsa kaayyoo
qajeelfamichaatiif akka tumsuu hojiiwwan dadamaqiinsaa ni hojjata.
3. Boordiin hospitaalootaa akka hundeeffaman ni taasisa, iddoo miseensi hir'atetti akka
guutamu ni taasisa.
4. Hojiiwwan boordii hospitaalaatiin raawwataman hordofuudhaan miseensota itti
gaafatamummaa isaanitti kenname hinbahiin irratti tarkaanfii ni fudhata, akka fudhatamu
ni taasisa.
5. Boordii hospitaala kompreensiiv ispeeshaalayizdii fi hospitaala waliigalaa gamtaadhaan
gahee gaggeessuummaa irraa eegamu bahachuu dadhabe hojii irraa ittisudhaan akka
boordiin haarawa hundeeffamu ni taasisa.
6. Qajeelfama kana Keewwata 13 (2) irratti kan ibsamee hojii gaggeessaa hospitaalaa
23
kompreensiiv ispeeshaalayizdii fi hospitaala waliigalaa, boordii wajjin mari'achisuudhaan
ni qaxara yookan ni ramada. Hojii gaggeessaan hospitaalaa kompreensiiv
ispeeshaalayizdii fi hospitaala waliigalaa gahee gaggeessummaa isaa bahu dadhabe hojii
irraa ni kaasa.
7. Barrogorsaa qajeelfama kana hojii irra oolchuuf gargaaru fi unkaalee adda addaa ni
qopheessa.
8. Dhaabbanni fayyaa nagaheewwan galii fi unkaalee biroo akka maxxansiifachuu danda'an
Biiroo Maallaqaa fi Walta’insa Diinagdee Oromiayaa ni heyyamsiisa, deggersa
barbaachisu ni kenna.
9. Dhaabbanni fayyaa galii dabalataan argateen humna namaa, meeshaalee dhaabbataa
wal'aansaa, meeshaalee dhumeeyyi wal'aansaa, qorichaa fi kan kana fakkaatan akka
guuttatan, hooggansi dhaabbata fayyaa akka cimu fi tajaajili fayyaa qulqullina fi safina
akka qabaatu deeggarsa barbaachisaa ni kenna.
10. Akkaataa qajeelfama kana Keewwata 34, 35, 42 fi 43 irratti ibsameen dhaabbileen fayyaa
galii walitti qabatan haala karoora hojii baafataniin akka itti fayyadamu danda'an
deeggarsa ni kenna. Biiroo Maallaqaa fi Walta’insa Diinagdee Oromiyaatiif gaaffii
baajataa ni dhiyeessaa. Sirna galii sassaabu fi itti fayyadamu keessatti aangoo fi gahee
isaaf kenname ni raawwata.
11. Akkaataa Keewwata 39 (3) dhaabbanni fayyaa meeshaa dhaabbataa wal'aansaa akka
bitee guuttatu tarreeffama meeshaalee dhaabbataa wal'aansaa sadarkaa dhaabbata
fayyaatiin qopheessee ni dabarsa.
12. Sirna tajaajila wal'aansa tolaa hojii irra oolchuf hawaasaa fi qaamonni dhimmi ilaalu
hubannoo akka qabaatu gochuun akkuma eegametti ta'e, akkaataa qajeelfama kana
Keewwata 64 (4) tti tajaajilamtoota sirna tajaajila wal'aansa tolaa humna buufata fayyaa
fi hospitaala aanaa ol ta'udhaan riifaraalii argatanii hospitaala godinaa fi naannootti
tajaajilaman baasii dhaabbileen fayyaa kun baasan Biiroo Maallaqaa fi Walta’insa
Diinagdee Oromiyaa gaaffachuudhaan akka kaffalamuuf ni taasisa. Sirna tajaajila
wal'aansa tolaa hojii irra olchudhaaf aangoo fi gahee qajeelfamichi biroof kenne hojii irra
ni oolcha.
13. Akkaataa qajeelfama kana Keewwata 65 irratti tarreeffameen gosa tajaajiloota
wal'aansaa kaffaltiin itti hin gaafatamne ni murteessa, ni fooyyessa.
24
14. Akkaataa qajeelfama kana Keewwata 68, 69 fi 70 irratti ibsameen ka'uumsa gatii tajaajila
wal'aansaatiif kaffalamu murteessuu fi fooyyeessuu ilaalchisee gahee hojii fi aangoo
kennameef hojii irra ni oolcha.
15. Akkaataa qajeelfama kana Keewwata 80(3) irratti ibsameen hospitaala keessatti tajaajila
wal'aansaan alaa waliigalteedhaan kennuuf aangoo fi gahee hojii Biiroof kenname hojii
irra ni oolcha.
16. Akkaataa qajeelfama kana Keewwata 81 (11) irratti ibsameen hospitaala keessatti
kenniinsa tajaajili daree dhuunfaa ilaalchisee aangoo fi gahee hojii kennameef hojii irra ni
oolcha.
17. Caasaalee raawwatiinsa qajeelfama kanaa hordofuu fi too'atu keessatti gahee ol'aanaa
qaban kan akka abbaa adeemsa hirmmaannaa hawaasaa fi maddisiisa qabeenyaa, tajaajila
Odiitii, fi abbaa adeemsa karoora hordoffii fi gammaggama akka humni isaanii cimu
deeggarsa barbaachisu ni taasisa.
18. Qajeelfamni kun adeemsa kaa'ameefiin raawwatamu isaatii fi kaayyoo barbaadameef
galmaan geesisuu isaa kan ittiin qulqulleessu sirna to'anoo fi hordoffii sadarkaa Biirootti,
waajjira eegumsa fayyaa fi dhaabbata fayyaatti ni diriirsa. Qabxiiwwan hordoffii madaallii
fi qabxiiwwan sadarkaa mul'isa raawwii agarsiisu ni qopheessa, hojii irra ni oolcha, ni
oolchisiisa.
19. Gabassa dhaabbata fayyaa yookan waajjira eegumsa fayyaa irraa isa qaqqabeef deebii
gabaasaa yeroon ni kenna.
20. Qajeelfamni kun fooyya'iinsa qulqullina tajaajila fayyaa irratti bu'aa yaadame argamsiisu
isaa ni qorata, qo'annoo fi qorannoo ni gaggeessa, akka gaggeeffamu ni taasisa.
21. Hojiiwwan biroo qajeelfama kana hojii irra oolchudhaaf barbaachisan ni raawwata.
22. Ummanni naannichaa, arjoomtotni fi qooda fudhatootni tajaajila nyaata haadholee
ulfaatiif akka gummachan hubannoon itti fufiinsaan akka kennamuu fi deeggarsi midhaan
nyaataa, mallaqaa fi kan biroo akka walittiqabamu ni hojjeta, hojii irra ooluu isaa ni
hordofa, iddoo rakkoon jirutti tarkaanfiin sirreeffamaa ni fudhata.
23. Biiroon caasaa isaa sadarkaa sadarkaadhaan jirutti fayyadamuudhaan hanqina tajaajila
nyaata haadholee ulfaa yeroo yeroon ni qorata, bakka rakkoon jiruttis tarkaanfii
sirreeffamaa ni fudhata.
24. Raawwiin rifoormii sektara fayyaa akkaataa qajeelfama jiruun hojii irra oluu isaa ni
25
hordofa. Kurmaana kurmaanaan raawwii gaggeessitoota dhaabbilee fayyaa ni madaala,
kan jijjiirama gaarii fidaniif waggaatti badhaasni akka kennamu ni taasisa, bakka rakkoon
jirutti tarkaanfii ni fudhata.
25. Dhaabbileen fayyaa kurmaana kurmaanaan hawaasa waliin marii akka gaggeessan fi sirna
komii tajaajilamtoota iraa ittinfudhatan akka diriirsan ni taasisa.
26. Raawwwii hojii boordii hospitaala kompireensiiv ispeeshaalaayizdii fi hospitaala
waliigalaa waggaatti yeroo lama ni gamaggama.
28. Aangoo fi Gahee Hojii Waajjira Eegumsa Fayyaa Aanaa yookan

Magaalaa
Waajjirri eegumsa fayyaa aanaa yookan magaalaa qajeelfama kana aanaa yookan magaalaa isaa
keessatti hojii irra oolchuf aangoo fi gahee hojii kanatti aanu ni qabaata:
1. Imaammata fayyaa fi karoora tarsiimoo waggaa shanii Biiroon baasee irratti hundaa'ee
karoora tarsimoo aanaa yookan magaalaa isaa qopheessudhaan akka buufatni fayyaa
karoora hojiiwwan isaa godhatee itti fayyadamu ni taasisa, deeggarsa barbaachisaa ni
kenna, ni hooggana, ni raawwata, ni raawwachisa.
2. Qaamoleen dhimmi ilaalu fi hawaasni hubannoo gahaa argatee kaayyoo qajeelfama
kanaatiif akka tumsuu hojiiwwan dadamaqinssaa ni hojjata.
3. Boordiin buufata fayyaa akka hundeefamu fi iddoo miseensi hir'atetti akka bakka bu’u ni
taasisa. Hojiiwwan boordii buufata fayyaatiin raawwataman ni hordofa. Miseensa
boordii itti gaafatamummaa isatti kenname hinbahiin irratti bulchiinsa aanaa/magaalaa
waliin mari’achudhaan tarkaanfiin akka fudhatamuu ni taasisa.
4. Boordiin gamtaadhaan gahee gaggeessuummaa isaa irraa eegamu kan hin bahanne yoo
ta’e, mirkaneeffate bulchiinsa aanaa/magaalaa waliin mari’achudhaan hojii irraa
ittisudhaan akka boordiin haarawaa hundeeffamu ni taasisa.
5. Akkaata qajeelfama kana keewwata 13 (2) jalatti ibsametti, boordii buufata fayyaa wajjin
mari’achuun daareektara buufata fayyaa ni ramada. Daareektara buufata fayyaa gahee
gaggeessummaa isaa bahu dadhabe ragaa qabatamaa wajjin boordii buufata fayyaatiif
dhihessee tarkanffiin akka fudhatamu ni taasisa.
6. Buufanni fayyaa galii dabalataan argateen humna namaa, meeshaalee dhaabbataa
26
wal'aansaa, meeshaalee dhumeeyyii wal'aansaa, qorichaa fi kan kana fakkaatan akka
guuttatu, hooggansi isaa akka cimu fi qulqullina fi safinni tajaajila fayyaa akka foyya’u ni
taasisa.
7. Akkaataa qajeelfama kana Keewwata 34, 35 42 fi 43 irratti ibsameen buufanni fayyaa
galii walitti qabate haala karoora hojii baafateen akka itti fayyadamu danda'u deeggarsa
ni kenna, waajjira maallaqaa fi walta’insa diinagdee aanaa yookan magaalaatiif gaaffii
baajataa ni dhiyeessa. Sirna galii sassaabuu fi itti fayyadamu keesatti aangoo fi gahee hojii
kennameef ni raawwata.
8. Wixinee baajataa boordii buufaata fayyaatiif dhiyaatu qoratee waajjira maallaqaa fi
walta’insa diinagdeetin deeggaramee mana maree aanaa yookan magaalaatiif dhiyaatee
akka labsamu ni taasisa. Baajata labsamee koreen maanejimantii buufata fayyaa akka
yeroon beekee, seera faayinaansii eegee itti fayyadamu ni hordofa.
9. Sirna tajaajila wal'aansa tolaa aanaa yookan magaala isaa keessatti hojii irra oolchuf
hawaasani fi qaamota dhimmi ilaalu hubanoo akka argatan gochuun akkuma eegametti
ta'ee, koreewwan calallii aanaa fi gandaatti akka dhaabbatan, tajaajilamtoota sirna
tajaajila wal'aansa tolaa yaalchisuuf baajata gahaa akka qabaatu fi kaffaltiin dhaabbata
fayyaatiif akka raawwatamu deeggarsa ni taasisa. Sirna tajaajila wal'aansa tolaa hojii irra
ni oolcha.
10. Ummanni aanaa/magaalaa kenniinsa tajaajila fayyaa irratti odeeffannoo gahaa akka argatu
ni taasisa, koomii fi rakkoolee ummata irraa dhiyaatan ni dhaggeeffata, furmaata
sadarkaa isaa ni kenna, kan humna isaa ol ta’ee qaama ilaaluun akka furmaata argatu ni
taasisa.
11. Qajeelfamni kun adeemsa kaa'ameefin raawwatamu isaatii fi kaayyoo barbaadameef
galmaan geesiisu isaa kan ittiin qulqulleessu sirna to'anoo fi hordoffii sadarkaa waajjira
eegumsa fayyaa fi buufata fayyaatti ni diririsa.
12. Qabxiiwwan hordoffii madaallii fi qabxiiwwan sadarkaa mul'isa raawwii agarsiisu
Biiroodhaan qopha'ee fayyadamudhaan raawwatiinsa qajeelfama kanaa ni hordofa, hojii
irra ni olcha, ni olchisiisa.
13. Gabassa buufata fayyaa irraa isa qaqqabe xiinxalee deebii gabaasaa yeroon ni kenna.
Gabassa sochii hojii qopheessudhaan waajjira eegumsa fayyaa godinaatiif ni eerga.
14. Qajeelfamichi fooyya'iinsa qulqullina tajaajila fayyaa irratti bu'aa yaadame argamsisu isaa
27
ni qorata, qo'annoo fi qorannoo ni gaggeessa, kan qaama birootiin gaggeefamus ni
deeggara.
15. Hojiiwwan biroo qajeelfama kana hojii irra olchuuf barbaachisan ni raawwata, kan
Biiroo fi waajjira eegumsa fayyaa godinaatiin akka raawwatu itti kenname hojii irra ni
olcha.
16. Gandoota isa jala jiran waliin ta’uudhaan hawaasni, dhaabbileen mootummaa fi miti
mootummaa tajaajila nyaataa fi gargaarsa biroo buufata fayyaa keessatti haadholii ulfaaf
dhihaatu ilaalchisee deeggarsa wal irraa hincinne akka gumaachan ni qindeessa.
17. Raawwii dhiheessii tajaajila nyaata haadholee ulfaa ilaalchisee rakkina jiru buufata fayyaa
wajjin tahuudhaan ni qorata, bakka hanqinni jirutti tarkaanfii sirreeffamaa ni fudhata,
gabaasas mana maree gandaa fi aanaatiif ni dhiheessa.
18. Uummanni aanichaa yookan magaalichaa tajaajila nyaata haadholii ulfaa buufata fayyaa
keessatti turan hubatee gumaacha isa irraa egamu akka bahuu danda’u hubannoo ni
kenna; akka kennamus ni taasisa.
19. Galmee gumaachi hawaasaa haadholee ulfaatiif ittiin sassaabamu qopheessuudhaan
gama buufata fayyaatiin ganda isaan jala jiruuf akka raabsamu ni taasisa.
20. Gumaachi hawaasaa sadarakaa gandaa fi garee misooma gandaatti galmeen sassaabame
gama buufata fayyaatiin maqaa garee tokko tokkootiin nagaheen galii yookan qabeenyaa
akka muramuuf kalattii ni dabarsa, ni hordofa, bakka rakkoon jiruttis tarkaanfii
sirreeffamaa akka fudhatamu ni taasisa.
21. Buufataaalee fayyaa isa jala jiran waliin tahuudhaan, gumaacha hawaasaa haadholee
ulfaatiif walitti qabamee fi gargaarsi biroo hamma barbaadamuu ol yoo ta’e, yookan
turuu irraa kan ka’e akka tajaajilaa ala hintaane yeroon hordofuun adeemsa seera bittaa
mootummaatiin caalbaasiin bahee akka gurguramee gara maallaqaatti jijjiiramu ni taasisa.
29. Aangoo fi Gahee Hojii Buulchiinsa Gandaa
1. Hawaasa gandaa fi qooda fudhattoota birootiif tajaajila nyaata haadholee ulfaa buufata
fayyaatti dahaniif kennamu ilaalchisee gumaachi hawaasaa ittifufinsaan akka
walittiqabamu taasisuu irratti hubannoo gahaa ni uuma.
2. Gumaacha hawaasa irraa walitti qabamu garee gareedhaaan akka karoorfamu ni taasisa,
28
raawwii isaas ni hordofa, akkasumas qabeenya walitti qabame buufata faayyaatti maqaa
garee misoomaatiin galii taasisuudhaan sanada qabeenya ittiin galchee garee misoomaa
tokko tokkoof ni kenna.
3. Keewwata kana keewwata xiqqaa 2 jalatti kan tumame akkuma eegametti ta'ee,
deeggarsi walitti qabame midhaan yoo ta'e, kiiloogiraamaan madaalee galii ni taasisa.
29
KUTAA SADII
SIRNA GALII SASSAABUU FI ITTI FAYYADAMUU
30. Dhimmoota Waliigalaa
1. Dhaabbanni fayyaa galii tajaajilaa fi dhimmoota biroo irraa argate akka sassaabu,
hambifatuu fi seera faayinaansii eegee ittifayyadamudhaan humna namaa, meeshaa
wal'aansaa fi qabeenya guuttachuudhaan tajaajila fayyaa qulqullinaa fi saffina qabu
hawaasaaf akka kennu Labsii Lakk 93/97 keewwata 16 fi Dambii Lakk 56/97 keewwata
16, 17 fi 18 tiin aangoon kennameefii jira.
2. Akkaataa Labsii Lakk 93/97 keewwata 16 (3) jalatti tumameen galiin dhaabbani fayyaa
sassaabee ittifayyadamu baajata mootummaan ramadamuu irratti dabalata malee kan isa
bakka bu’u miti.
3. Dhaabbanni fayyaa nagaheen galii tajaajila irraa argamu ittiin sassaabuuf fayyaadamu
nagahee galii dhimma kanaaf Biiroon Maallaqaa fi Walta’insa Diinagdee Oromiyaa
maxxansiisuun yookan akka dhaabbanni fayyaa maxxansifatu heyyamuun qofa ta’a.
4. Galiin dhaabbata fayyaa kan sassaabamuu qabu dhabbaticha fayyaa keessatti hojjataa
sassaabduu maallaqaa yookan qabaa maallaqaa ta’ee, dhaabbataan ramadameen yookan
yeroo rakkoon humna namaa dhaabbata fayyaa keessa jiraate beekkumsa koree
maanejimantiitin nama yeroodhaaf ramadameen qofa ta’a.
5. Ddhaabbileen fayyaa sadarkaa walifakaatu qaban gosa tajaajila walfakkaatuuf gatiin
tajaajila fayyaatiif kaffalchiisan walfakkachuu qaba.
6. Dhaabbata fayyaa keessatti tarreefama gosa tajaajila wal'aansaa gatiin itti kaffalamuu fi
gosa tajaajila kaffaltiin itti hin gaafatamnee iddoo tajaajilamtoonni arganitti fi iddoo
kaffaltiin itti raawwatamu hundatti Afaan Oromoo fi Amaariffaatiin barreefamee
maxanfamu qaba.
31. Madda Galii Dhaabbata Fayyaa
Dambii keewwata 16 irratti kan ibsame akkuma egametti ta'ee dhaabbileen fayyaa madda galii
armaan gadii ni qabaatu:
30
1. Baajata mootummaan ramadamu: hospitaalota hundaaf bulchiinsa mootummaa nannoo
irraa , buufata fayyaatiif immoo mana maree aanaa irraa;
2. Tajaajila wal'aansaa, tajaajila qorannoo, kennaa ragaa fi kan kana fakkaatan irraa kaffaltii
tajaajilamtoonni tajaajila argataniif battalatti raawwatan;
3. Tajaajila fayyaa kennuuf dhaabbani fayyaa qaama biroo wajjin waliigaltee taasisuun galii
argamu; kan akka galii tajaajila duubee, tajaajila wal'aansa tolaa, dhaabbilee inshuraansii
fayyaa fi dhaabbilee biroo irraa sassaabamu;
4. Gurgurtaa qorichaa fi meeshaalee dhumeeyyii wal'aansa irraa;
5. kaffaltii tajaajila gorsaa fi qo’annoo irraa;
6. Galii kenna tajaajilaa, gurgurtaa meeshaalee wal'aansatiin ala ta’an kan akka kiraa manaa
yookan iddoo, gurgurtaa citaa, meeshaalee tajaajilaan ala ta’anii fi kan kana fakkaatan
irraa;
7. Gargaarsa yookan kennaa akaakuu fi maallaqaan ummataa, dhaabbilee mootummaa,
miti-mootummaa, yookan nama dhuunfaa fi waldaalee adda addaa irraa;
8. Galii tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa irraa qooda hoospitalaaf shallagamu irraa;
9. Gumaacha hawaasaa nyaata haadholee ulfaatiif hawaasaa fi qooda fudhatoota adda
addaa irraa walitti qabamu.
10. Kaffaltii baratoota koollejii dhuunfaa irraa ogguumaa yalii (Apparantship) dhaabbilee
fayyaa keessatti shaakalan irraa gali argamu.
11. Galii leenjii hoji irraa (In-service training) irraa argamu.
12. Maddawwan galii biroo beekamtii Biiroo yookan boordiin akka walittiqabamu
hayyamaman irraa,
32. Adeemsa Galii Sassaabuu
Akkaataa Dambii keewwata 17 tiin:

1. Galiin dhaabbata fayyaatiin sassaabamu seera faayinaansii galii mootummaa naannichaa
walitti qabuuf bahe kan hordofee ta’uu qaba.
2. Galiin tajaajiloota fayyaa irraa sasaabamu guyyaa guyyaadhaan unkaalee fi galmee Biiroon
Maallaqaa fi Walta’insa Diinagdee Oromiyaatiin maxxanfaman irratti galamaa’uu qaba.
3. Dhaabbani fayyaa kamiyyuu galiin sassaabu seera qabiinsa herreega mootummaa
31
hordofudhaan ji’a ji’aan unkaalee fi galmee barbaachiisaa ta’an guutudhaan waajjira
maallaqaa fi walta’insa diinagdee sadarkaa itti argamuutti gabaasuu qaba.
4. Tajajjilamaan kaffalee wal'aanamu kaffaltii kan raawwachu qabu akkuma dhaabbaticha
fayyaa keessatti gosti tajaajila wal'aansaa yookan qorichi isaaf barbaachisu jiraachuun
mirkanaa’eef osoo tajaajilichi yookan qorichi ajajameef hin kennaminiif dura ta’a.
5. Keewwata kana Keewwata xiqaa 4 jalatti kan ibsame akkuma jirutti ta’ee, tajaajilamaan
dhukkuba tasaatiin qabamee dhaabbata fayyaa yoo dhufe kaffaltiin kan gaafatamu erga
tajaajilichi kennamee fi lubbuun tajaajilamaa baraarameen booda ta'a.
6. Tajaajilamtoota kaffalanii wal'aanaman keessaa, tajaajiljamaan akka cisee wal'aanamu yoo
murtaa’ee, osoo hincisiin kaffaltii dursaa nagayee kuusaa maallaqaa Moodeela 85-1 tiin
kan irraa fuudhamu ta’a.
7. Galiin qaama biroo irraa walitti qabamu akkaataa waliigaltee dhaabbata fayyaa fi
qaamicha wajjin taasifamu irratti kan hundaa’u ta’ee, tajaajila kennameef yeroon
kaffaltiin itti sassaabamu yoo dheerate ji’a sadii caaluu hin qabu.
8. Gumaachi hawaasaa tajaajila nyaata haadholee ulfaatiif walitti qabamuu fi faayidaa irra
oole galmee dhimma kanaaf qophaa’e irratti galmaa’uu qaba.
9. Gumaachi hawaasaa tajaajila nyaata haadholee ulfaatiif kan sassaabamu hawaasaa fi
qooda fudhatoota adda addaa irraa ta’a.
10. Gumaachi hawaasaa tajaajila nyaata haadholee ulfaatiif walitti qabamu gulantaa galii 1489
tti kan galmaa’u ta’ee, galii buufata fayyaa irraa gulantaa galii kana irratti galmaa’u kan
biroo waliin akka walitti hin makamne ibsamee leejara xiqaan adda bahee galmaa’uu
qaba.
33. Adeemsa Maallaqa Kuufachuu
1. Dhabbannii fayyaa kamiyyuu heeyyama Biiroo yookan waajjira maallaqaa fi walta’insa

diinagdee ala lakkofsa herrega baankii banuu yookan cufuu hin danda'u, kan jedhu
akkuma egametti ta'ee, dhaabbani fayyaa kamiyyuu madda galii dambii Keewwata 16 fi
qajeelfama kana keewwata 31 jalatti tarreeffaman irraa kan sassaaban kuufachudhaaf
lakkoofsa herregaa baankii gosa ” A ” Biiroo Maallaqaa fi Walta’insa Diinagdee
32
Oromiyaa yookan cassaa isaatiin heeyyamamuun ta’ee akkumaa seeraa faaynaansiitiin
baankiin maallaqni itti kufamu Damee Bankii Daldala Itooppiyaa ta’ee, dabalataan Baankii
Hoji Gamtaa Oromiyaa kessatti banachuu ni danda’a
2. Dhaabbani fayyaa kamiyyuu kaazinaa maallaqaa yeroodhaaf keessatti tursiisan ni
qabaata. Kaazinaa maallaqaa dhabbatichaa keessa maallaqa yookan harshammee yookan
qabeenya seeraan heyyamameen ala kaa’uun dhorkaa dha.
3. Maallaqni guyya guyyaan sassaabame guyyuma sana sassaabaa galii guyyaa irraa gara
mallaqa qabaatti galii ta’u qaba.
4. Cuufiinsa saanduqaa guyya guyyaa haala qajeelfama faayinaansii tiin oditaraa keessa
yookan abba herregaan mirkanaa’ee hogganaa dhaabbata fayyaatiif gabaafamuu qaba
5. Qabduun maallaqaa galii maallaqaan sassaabame yookan cheekiidhaan galii ta’e; magaalaa
baankiin keessa jirutti guyyuma galiichii sassaabame yookan guyyaa itti'anuu keessatti
baankitti galchuu qaba. Magaalaa baankiin keessa hin jirretti qabaan maallaqaa torban
tokko kan hin caalle keessatti magaalaa lakkoofsa herregaa baankii dhabbatichaa keessa
jiru deemuun maallaqiicha galchuu qaba.
6. Baayyinnii maallaqaa kaazinaa dhaabbaticha fayyaa keessatti bulu magaalaa baankiin
jirutti hanga qarshii 10,000 (kuma kudhan), magaalaa baankiin keessa hin jirretti qarshii
20,000 (kuma digdama) caaluu hin qabu.
7. Gumaachi hawaasaa tajaajila nyaataa haadholee ulfaatiif walitti qabamu akka hin
mancaane of-eegannoon iddoo mija’aatti kuufamee kunuunsaan kan qabamu ta’a.
8. Gumaachi hawaasaa haadholee ulfaatiif walitti qabamee fi gargaarsi biroo hamma
barbaadamuu ol yoo ta’e yookan turuu irraa kan ka’e akka tajaajilaa ala hin taane
yeroon hordofuun adeemsa seera bittaa mootummaatiin caalbaasiin bahee akka
gurguramee gara maallaqaatti jijjiiramu ni taasifama.
9. Keewwata kana keewwata xiqqaa 8 jalatti kan tumame akkuma jirutti ta'ee, qophii
nyaataaf mi'eessituu bituun barbaachisaa ta'ee yoo argame gurgurtaan gumaacha
hawaasaa kan akka midhaan adda addaa raaawwatamuu ni danda'a.
10. Kan keewwata kana keewwata xiqqaa 7 jalatti tumame akkuma jirutti ta’ee gurgurtaan
gumaacha hawaasaa kan akka midhaan adda addaa kan raawwatamu koree qindeessaa
tajaajila nyaataatiin ta’a.
11. Maallaqni gumaacha hawaasaa haadholee ulfaatiif walitti qabame lakkkofsa herrega
33
baankii gosa”A” irratti kan galu ta’ee, maqaa buufata fayyaatiin galii keessaa kuufachuuf
baname keessatti galii ni ta’a.
12. Keewwata kana keewwata xiqqaa 8 jalatti kan tumame akkuma jirutti ta’ee, maallaqni
gumaacha hawaasaa irraa tajaajila nyaata haadholee ulfaatiif walitti qabame koodii galii fi
baasii dhimma kanaaf kennamu irratti addatti galmaa’ee ni qabama.
34. Adeemsa Qophii Karoora Baajataa
1. Galiin hospitaalaan sassabamu kamiyyuu hospitaalichi itti fayyadamuu kan danda’u

adeemsa keewwata kana keessatti tuqame eegee Caffee Mootummaa Naannoo
Oromiyaatiin yoo labsamee qofaadha.
2. Galiin buufata fayyaatiin sassabamu kamiyyuu buufatichi fayyaa kan itti fayyadamuu
danda'u adeemsa keewwata kana keessatti tuqame eegee mana maree aanaa yookan
mana maree magaalaatiin yoo labsame qofaa dha.
3. Dhaabbanni fayyaa kamiyyuu karoora hojii fi tilmaama galii bara baajata itti aanuu fi
gaaffii baajata mootummaa irraa ramadamuufii qabu qopheessee dhiheesuu qaba.
Karoorrii baajata qopha’uu baajata kaappitalaa fi baajata marmaartuu addaan baasee kan
mul’isuu ta’u qaba. Karoorrii hojii bahu madda maallaqa ittiin raawwaatamuu kan
mootummaa yookan kan galii keessaa ta’uun isa addaan baasee kan ibsuu ta’u qaba.
4. Koreen Maanejimantii dhaabbata fayyaa yaada karoora baajata unkaa gaaffii baajata
waliin qabsiifame irratti gutuudhaan qopheessee boordii hospitaalaaf yookan boordii
bufataa fayyaatiif ni dhiheessa.
5. Waamichii qophii baajata waggaa Biiroo Maallaqaa Fi Walta’insa Diinagdee Oromiyaa
irraa yeroo Biiroo qaqqabu hospitaalonii karoora hojii bara baajatichaa kessatti
rawwachuu danda’ani, gaaffii ramaddii baajata mootummaa qaban fi tilmaama galii bara
bajaata itti aanuu keessatti sassabuu danda’an qopheessudhaan boordiidhaaf
dhiheessanii mirkaneessudhaan Biiroo akka qaqqabu ni taasisu.
6. Biiroon immoo tilmaama baajatichaa fi hojiiwwan hospitaalotaan raawwatamuuf
karoorfaman walbira qabee xiinxaluudhaan erga sirreeffama barbaachisu taasiseen
booda, akka bajjatichi deggaramuuf Biiroon Maallaqaa fi Walta’insa Diinagdee
34
Oromiyaatiif ni dhiyeessa. Biroon Maallaqaa fi Walta’insa Diinagdee Oromiyaa
baajaticha erga madaaleen booda Mana Marii Mootummaa Naannoo Oromiyaatiin
mirkaneessisee akka baajatichi labsamuuf Caffee Mootummaa Naannoo Oromiyaatiif ni
dheeyeessa.
7. Waamichi qophii baajata waggaa waajjira maallaqaa fi walta’insa diinagdee aanaa yookan
magaalaa irraa yammuu waajjira eegumsa fayyaa aanaa yookan magaalaa qaqqabu,
buufanni fayyaa karoora hojii bara baajatichaa keessatti rawwatamanii, gaaffii ramaddii
baajata mootummaa qabanii fi tilmaama galii bara baajata itti aanuu keessatti
waalitiiqabuu danda’aan addaan baasuudhaan boordiif dhiyeessee mirkaneessuudhaan
waajjira eegumsa fayyaa aanaa yookan magaalaa akka qaqqabu ni taasisa.
8. Waajjirri eegumsa fayyaa aanaa yookan magaalaa immoo tilmaama baajatichaa fi
hojiiwaan buufataa fayyaatiin rawwatamuuf karoorfaman wal bira qabee xiinxaluudhaan
erga sirreeffama barbaachisu taasiseen booda akka deggeramuuf waajjira maallaqaa fi
walta’insa diinagdee aanaa yookan magaalaatiif ni dhiyeessa.
9. Waajjirri maallaqaa fi walta’insa diinagdee aanaa yookan magaalaa baajaticha erga
madaalee booda, kabbinee aanaatiin yookan magaalaatiin mirkanessisee akka baajatichi
labsamuuf mana maree aanaa yookan magaalaattiif ni dheeyeessa.
10. Baajatni mootummaa irraa ramadamee fi galii keessaa irraa labsame leejara baajataa
irratti koodii tokko tokkoon galma’e baasii fi haafteen akkaataa waalmadaaluu
danda'uun addaan bahee galmaa’ee hordofamuu qaba.
35. Adeemsa Itti Fayyadama Galii
Akkaataa Dambii keewwata 18 tin:

1. Galii walitti qabamee ittifayyadamuun kan danda’amu galiin madda galiitin, baasiin gita
baasiitiin tarreeffamee karoora hojii bara baajata keessatti raawwatamuun waliin
madaalamee baajata saanduqa mootummaa yookan baajata galii keessaa irra walitti
qabame jedhamee gita baajataatiin addaan bahee Caffee Mootummaa Naannoo
Oromiyaa yookan mana marii aanaa yookan magaalaatiin yoo labsame qofaa dha.
2. Baajatni madda galii keessaa irraa argame labsame osoo itti hin fayyadamiin yoo barri
35
baajata xumurame, mana kuusaa maallaqaa mootummaatti kan dhangala’u hin ta’u.
3. Baajatni osoo hojii irra hin oolin barrii baajata xumurame gabaasnii qophaa'ee biiroo
yookan wajjira maallaqaa fi walta’insa diinagdeetiif ergamuu qaba. Biiroon yookan wajirri
mallaqaa fi walta’insa diinagdee baajatni osoo hojii irraa hin oolin hafee bara itti aanuu
keessatti dhabbaticha fayyaatiif baajata heyyamamuu wajjin walitti dabalee ni labsiisaaf.
4. Hospitaallii fi buufatni fayyaa baajata galii keessaa irraa %60 kan ta’u bittaa qorichaa fi
meeshaalee dhumaa yaalaatiif qofa akka fayyadamanii fi %40 immoo hojiiwaan galii
keessaa irraa akka itti fayyadamaamuuf eeyyamaman birootiif itti fayyadamuu qabu.
5. Dhaabbileen fayyaa seera faayinaansii irratti hundaa’anii hanga maallaqa baasii xixiqqaaf
oolu (petty cash) fi baasii maallaqa callaadhaan kaffaluuf hayyamamu koreen
manajimentii dhaabbata fayyaa ni murteessa.
6. Baajatni mootummaa irraa ramadamu yoo bara baajatichaa keeesatti hojii irra hin oolin
hafe gara mana kuusaa maallaqa mootummaatti kan dhangala’u ta’a.
7. Qabiinsi herrega dhaabbilee fayyaa kan hundeeffamu qajeelfama qabiinsa herrega
mootummaa bu’uureffachuun ta’a. Dhaabbatni fayyaa gabaasa sochii herreegaa ji'a ji'aa fi
waggaatti wajjira maallaqaa fi walta’iinsa diinagdee fi waajjira eegumsa fayyaa sadarkaa
sadarkaan jiruuf dhiheessuu qabu.
8. Tajaajila nyaata haadholii ulfaatiif qopheessuu fi waantoota nyaata qopheessuuf
barbaachisan gumaacha hawaasni taasise irraa bahii ta’e akka hojii irra oolu raawwataa
qabeenyaa kan ajaju daareektara buufata fayyaa ta’ee, kan bahii taasisee nyaata
haadholee ulfaatiif akka qaqqabu taasisu walitti qabaa koree dhiheessii nyaataati. Bakka
walitti qaban koree dhiheessii hin jirretti narsii deessistuun bahii taasifti.
9. Maallaqni tajaajila nyaata haadholee ulfaatiif oolu bahii ta’ee akka hojii irra oolu
mallattoo raawwataa herregaa fi baajataa fi daareektara buufata fayyaatiin ta’ee, bittaan
barbaachisaa ta’e raawwataa bittaatiin kan raawwatamu ta’a.
10. Gumaacha hawaasa tajaajila nyaata haadholee ulfaatiif walittiqabamu kamiyyuu tajaajila
kana kennuuf qofa kan oolu ta’a.
11. Keewwata kana keewwata xiqqaa 9 jalatti kan tumame akkuma jirutti ta’ee, gumaacha
hawaasaa taajaajila nyaata haadholee ulfaatiif walitti qabamu dhawaataan dabalaa
deemee nyaata haadholee ulfaatiif hanga barbaachisuu ol yoo ta'e, qabeenyi kun
36
dhimmoota kallattiidhaan du'aatii haadholee xiqqeessuuf gargaaran kan akka bittaa
ambulaansiitiif akka oolu ni ta'a.
12. Keewwata kana keewwata xiqqaa 10 jalatti kan tumame akkuma jirutti ta'ee, maallaqa
bittaa dhimmoota du'aatii haadholee ulfaa xiqqeessuuf barbaachisu keessaa %70 kan
kuufame yoo ta'e, kan hafe %30 mootummaadhaan deeggaramee akka bittaan
raawwatamu ni taasifama.
13. Baasiin tajaajila nyaata haadholee ulfaatiif bahii ta’ee kan galmaahu gulantaa herregaa
baasii koodii 6216 (baasii nyaataa) irratti ta’a.
36. Hojiiwwan Galii Sassaabameen Raawwatamuuf Hayyamaman
Galiin dhaabbata fayyaatiin sassaabame kan itti fayyadamuun danda’amu dhimmoota

dhaabbaticha keessatti saffina fi qulqullina kenna tajaajilaa dhugoomsuu danda’an qofaaf ta’a.
Tarreeffamni isaanillee akka armaan gaditti ibsameera.
1. Dhiyeessi qorichaa fi meeshaalee wal'aansaa dhumataa qorannodhaaf fayyadaan kan
akka keemikaalii laaboratoorii, filmii raajii, IVP, ECG fi kan kana fakkaatan bituuf.
2. Bittaawwan meeshalee wal'aansaa dhabbataa fi meeshaalee biroo kan akka siree, afata,
meeshaa qulqullinaa fi kan kana fakkaatan akkasumas suphaa meeshaalee yaala.
3. Kaffaltiiwwan tajaajilaa kan akka bishanii, ibsaa, bilbila, baasii geejjibaa fi kan kana
fakkaatan.
4. Gamoo dhaabbaticha fayyaa babal’isuu fi suphuuf.
5. Eeyyama Biiroo fi Biiroo Mallaqaa fi Walta’iinsa Diinagdee Oromiyaatiin sirna galii
sassaabuu fi sirna qabiinsa odeeffannoo fayyaa fi hojimaataa haraawaa diriirsuudhaaf,
hojimaaataa dhabbillee fayyaa fi bulchiinsa qabeenyaa ammayyeessuu (digitalization and
autimization) raawwachuuf.
6. Dhaabbata fayyaa gidduutti sirna dhukkubsatoota erguu fi simmachuu cimsuuf
keessattuu dandeetti dhukkubsataa simmachu dhaabbata fayyaa guddisuudhaaf.
7. Ba’aa hojii walirraa qoodachuudhaaf kan akka dhaabbata fayyaa naannawaa
dhaabbatichaatti argamu meeshaalee fi qorichaan gargaaruu.
8. Dandeetti fi kakka’umsa hojjattootaa cimsudhaaf dhimmoota fayyadan kan akka
onnachiiftuu maallaqaa fi maallaqaan alaa, leenjii yeroo gabaabaa biyya keessaa,
37
muuxxannoo waljijjiiruu fi kan kana fakkaatan.
9. Baasiiwwan hooggansa dhaabbatichaa fooyyeessuuf fayyadan kan akka kaffaltii durgoo
miseensota boordii.
10. Rakkoo qulqullina kenniinsa tajaajila fayyaa naannoo sanaa hiikuu irratti kan xiyyeeffate
qo’annoo hojii gaggeessuuf,
11. Tajaajiloota kaffaltiin itti hin gaafatamne hawaasaaf kennuuf.
12. Walitti hiidhamiinsa dhaabbilee fayyaa gidduutti raawwatamu kamiyyuu.
13. Bittaa yookan maxxansa nagaheewwan, leejarootaa fi galmee herregaa fi qabeenyaa;
14. Kaffaltiiwwan haaromsaa fi suphaa kan akka sarara bishaanii, sarara ibsaa, sarara bilbilaa,
jeneretaraa, motor saayikilii fi peedal saayikilii;
15. Bittaa boba’aa fi dibata mootor saayikilii fi jenereetara;
16. Bittaa boba’aa meeshaalee dilalleessaa keellaa fayyaa yookan buufata fayyaa;
17. Biittaa meeshaa barreeffamaa;
18. Bittaa kompiitara deeskitooppii.
19. Bittaa saanduqa maaallaqaa ykn kaazinaa
20. Bittaa jenereetaraa fi soolaaraa
21. Tajaajilli yaala bilisaa hojjettootaaf kennamu akkaataa qajeelfama tajaajila yaala bilisaa
hojjettoota sektara fayyaa mootummaa naannoo oromiyaa murteessuuf bahe
lakk.19/2012 irratti hundaa’ee kan kennamu.
22. Kaffaltiin onnachiiftuu hojjatootaaf kaffalamu kamiyyuu akkaataa Qajeelfama Biiroon
dhimma onnachiiftuu irratti baaseen kan raawwatamu ta’a.
37. Galii Sassaabameen Hojiiwwan Akka Hin Raawwatamne

Dhorkaman
Galii Sassaabametti fayyadamuun kan dhorkame Dambii keewwata 19 jalatti kan ibsame
akkuma jirutti ta'ee, dabalataan:
1. Qajeelfama kana keewwata 36 (7) jalatti kan ibsame malee, kenna yookan gargaarsa
maallaqaa yookan meeshaa qaama birootiif kennamu kamiyyuu.
2. Gita baasii hayyamame ta’us, yeroo baajatni labsamu gita baajatni irratti hin labsamne
yoo ta’e.
38
3. Itti fayyadama galii kaayyoo qulqullina tajaajila fayyaa fooyyessuu wajjin hin deemne
kamiyyuu.
4. Kaffalttii durgoo oolmaa Keewwata 18 (1 fi 6) jalatti kan ibsamanii alatti kamiyyuu;
5. Kaffaltii yeroo hojii idileetiin alatti ogeessa fayyaaf kaffalamu (night duty)
6. Bittaa uffata dambii hojjettoota fayyaa,
7. Bittaa boba’aa fi dibata, haaromsaa fi suphaa konkolaataa,
8. Bittaa kompiitara laptooppii.
38. Adeemsa Baasii Maallaqaa
1. Hospitaala keessatti itti gaafatamtootni herrega akka sochoosan yookan cheekii irratti
akka mallatteessan aangoon kennameef hojii gaggeessaa hospitaalaa, meedikaal
daareektaraa fi abbaa adeemsaa hojii bittaa fi bulchiinsa faayinaansiiti. Buufata fayyaa
keessatti immoo, daareektara, itti aanaa daarektaraa fi raawwataa herregaa fi bajataa
buufata fayyaati.
2. Dhaabbanni fayyaa kamiiyuu maqaa namoota sadii aangoo cheekii irratti mallatteessuun
keennameef waajjira maallaqaa fi walta’iinsa dinagdee godina yookan aanaa/magaala
barreeffamaan beeksisuu qabu. Dhaabbata fayyaa keessatti jijjiiramni namoota cheekii
irratti mallatteessan yoo jirate, dhaabbatichi hatattamaan waajjira maallaqaa fi walta’iinsa
diinagdee godina yookan aanaa/magaalaa akkasumas damee baanki herregnni itti
baname beeksisuu qaba.
3. Herreegni baankii dhaabbata fayyaa kan socho’u mallattoo namoota sadeen keessaa
mallattoo namoota lamaatiin ta’ee, hospitaala keessatti abbaan adeemsa hojii bittaa fi
bulchiinsa faayinaansii akkasumas, buufata fayyaa kessatti immoo raawwataan herregaa fi
baajata dhabbataan kan mallatteessu ta’a.
4. Baasii kamiyyuu irratti ajajuu kan danda’u hojii gaggessaa yookan daarektara dhaabbata
fayyaa yookan nama inni bakka buusuun ta’a. Namoonni herreega baankii sochoosan
ragaawwan baasii adda addaa mirkaneesuuf aangoo ni qabu.
5. Hojii gaggeessaan hospitaalaa yookan daareektari buufata fayyaa namoota aangoo
herreega sochoosuu kennameef yookan namoota inni yeroodhaaf bakka bu’iinsa
kenneef baaxii maallaqaa irratti mallattessan murteessuuf aangoo ni qaba.
39
6. Baasiin kamiyyuu kan raawwatamu seera faayinaansii eegee ta’u qaba.
7. Baasiin kamiyyuu yeroo qaama dhimmii ilaaluuf dhiyaatu karoora hojiitii fi dhimma irra
ooluuf yaadame wajjin tarreeffamaan dhiyaachuu qaba.
39. Bittaa Meeshaalee fi Tajaajilaa
1. Bittaan kamiyyuu karooraan kan gaggeeffamu ta’ee fedhii fi gaaffii tajaajilootaa fi kutaalee
dhaabbatichaa irratti hunda’ee gabatee yeroodhaan kan raawwatamu ta’a.
2. Adeemsii bittaa meeshaalee, tajaajiloota fi hojiiwwan ijaarsa sadarkaa dhaabbilee
fayyaatti raawwatamu labsii, dambii fi qajeelfama bittaa meeshaa mootummaa kan
hordofu ta’ee tarreeffama dhiyeessitootaa Biiroon Maallaqaa fi Wata’insa Diinagdee
Oromiyaa ergu irratti kan hundaa’u ta’a.
3. Biiroon tarreefama meeshaalee dhabbataa wal'aansaa dhaabbileen fayyaa bittaadhaan
guuttachuu danda'an sadarkaa dhaabbata fayyaatiin addaan baasee dhaabbata fayyaatiif ni
dabarsa.
4. Dhaabbanni fayyaa tarreeffama meeshaalee dhaabbataa wal'aansaa sadarkaa isaatti akka
qabatu heyyamameen qofa irratti hunda'udhaan bittaa raawwachuu ni danda'a.
Meeshaan barbaadame kun tarreeffama keessa kan hinjire yoo ta’e gaafii Biiroodhaaf
dhiyeessuun heyyama barreeffamaan argachuuti irraa eegama.
5. Hooggansi dhaabbata fayyaa meeshaalee dhaabbataa wal'aansaa sadarkaa dhabbatichaatti
heeyyamameen ala bittaa raawwate seeraan kan itti gaafatamu ta'a.
6. Dhaabbanni fayyaa bittaa meeshaalee irratti deggersa yoo kan barbaadu ta'e Biiroo
gaafachuu ni danda’a.
7. Tajaajilaa fi meeshaalee kiraan argachuuf dhaabbanni fayyaa kan murteessu yoo ta'e
qajeelfama mootummaan dhimma kanaaf baase hordofuudhaan ta’a.
40. Adeemsa Jijjiirraa Baajataa
1. Akkaatuma seera faayinaansiitiin gitni baajataa jijjiirraan irratti raawwatamuu danda’u

yeroo baajatni labsamu giticha irratti baajatni yoo qabame qofaa dha. Gita baajatni
40
irratti hin labsamin irratti jijjiirraa baajataa raawwachuun dhorkaa dha.
2. Boordiin dhaabbata fayyaa baajata galii keessaa irraa heyyamameef seera faayinaansii
irratti hundaa'udhaan aangoo mataduree tokko irraa gara mataduree birootti jijjiiruu ni
qabaata.
3. Koreen maanejimantii hospitaalaa yookan buufata fayyaa yoo hanqina baajata mata
duree tokko irraa qabatee, gaaffii jijjiirraa mataduree baajataa gahaa qabu irra gara
mataduree baajata hanqina qabutti qajeelfama faayinaansii eegudhaan unkaalee
barbaachiisaa ta’an irratti guutuudhaan boordiif ni dhiyeessa.
4. Boordiin barbaachisummaa isaa ergaa itti amanee booda maddi baajatichaa galii keessaa
irraa sassaabame yoo ta'e seera faayinaansii eegudhaan jijjiirraa baaajatichaa ni heyyama;
waraabbii unka jijjiirraa baajatichaa akka waajjira maallaqaa fi walta’insa diinagdee
aanaa/magaalaa yookan godinaa gahu ni taasisa.
5. Baajatni mootummaa irraa dhaabbata fayyaaf ramadame akkuma kanaan dura beekumsa
Biiroo yookan waajjira maallaqaa fi walta’insa diinagdeetiin jijjiiramuu qaba.
41. Adeemsa Heyyamsiisuu Baajata Dabalataa
1. Dhaabbanni fayyaa mirga baajata dabalataa gaafachuu ni qaba. Dhimmoonni baajata

dabalataa gaafachiisan sababa hojii dabalataa kan akka dhukkuba daddarbaa naannichatti
ka'uu, dhimmoota biroo humnaa ol ta’aniin yookan sababa gatiin bittaa meeshaalee fi
tajaajilaa dabaleef hanqinni baajataa kan qunnamu yoo ta'ee dha.
2. Dhaabbanni fayyaa adeemsa qophii baajataa hordofee unkaalee barbaachiisaa ta’an
guutee gaaffii baajata dabalataa boordiidhaaf ni dhiyeessa. Boordiin gaaffii erga
xiinxaleen booda Biiroo yookan waajjira eegumsa fayyaatiif ni dabarsa.
3. Biiroon yookan waajjirrii eegumsa fayyaa gaaffii baajata dabalataa Biiroo yookan waajjira
maallaqaa fi walta’insa diinagdeetiif ni dabarsa. Biiroon yookan waajjirii maallaqaa fi
walta’ins diinagdee gaaffii dhiyaate yoo fudhate adeemsa baajata dabalataa ittiin labsamu
hordofee Caffee Mootummaa Naannoo Oromiyaatin yookan mana maree aanaa
yookan magaalaatin akka labsamu ni taasisa.
41
42. Gabaasa Herreegaa
Akkaataan gabaasinni itti dhiyaatu Dambbii keewwata 20 jalatti kan ibsame akkuma
eegametti ta'ee:
1. Dhaabbanni fayyaa gabaasa sochii herreegaa kan sadarkaa isaa eeggate qopheessuu,
dhiyeessuu fi haftee gabaasichaa ofbiratti hambiifachuuf dirqama qaba. Qabiyyeen
gabaasichaa kan hammatuu qabu: herreega galii sassaabame, baasii bahe, herreega walitti
qabamawwan, herreega kaffalammawwan, madaalsisaa herreegaa, ibsa araarsa baankii fi
kan kana fakkaatan dha.
2. Hospitaalli ji’a ji’aan, kurmaanan, walakkaa waggaa fi waggaadhaan gabaasa herreegaa
Biiroof, boordii fi waajjira maallaqaa fi walta’iinsa diinagdeetiif gabaasutu irraa eegama.
Buufanni fayyaa immo waajiira eegumsa fayyaatif, boordii fi waajjira maallaqaa fi
walta’iinsa diinagdee aanaa yookan magaalaatif gabaasutu irra eegama.
3. Dhaabbanni fayyaa sirna gabaasa keessaa qabaachuu qaba. Baajata osoo itti hin
fayyadamin barri baajataa irraa darbee qulqulleessee hamma hafe yeroodhaan gabaasu
qaba. Qabiyyeen gabaasichaa yoo xinnaate qabxiiwwan asiin gaditti ibsaman, kan akka:
a. Baay'ina dhukkubsattoota deddeebi'anii fi ciisanii yalaman;
b. Galii tajaajila irraa sasaabame
c. Galii madda galii adda addaarraa argame;
d. Baajata mootummaa irraa ramadame; fi
e. Baasii gita baasiitiin (bittaa qoriichaa, meeshaalee wal'aansaa fi kan kana

fakkaatan) hammachuu qaba.
43. Odiitii Herreegaa fi Raawwii Hojii
Dambii keewwata 21 irratti kan ibsame akkuma eegametti ta'ee:

1. Kaayyoon odiitii herreegaa dhaabbata fayyaa galii madda adda addaa irraa argatan
dhimma heyyamsiisaniif qisaasan alatti hojiirra ooluu isaa mirkaneessuu fi sirna
qabeenyaa to’annaa keessa cimsuudhaaf.
42
2. Kaayyoon odiitii hojii hooggansaa fi hojjattoota dhaabbatichaa dirqama gahee hojii
isaanii bahuu, naamuusa barbaadameen tajaajila kennuu fi qabeenyaaf kunuunsa gochuu
isaanii hordofuudhaaf.
3. To'annaa keessaa cimsudhaaf hospitaalooni oditaraa keessaa ni fayyadamu buufatni
fayyaa immoo odiitara waajjira maallaqaa fi walta’insa dinagdee aanaa yookan magaala ni
fayyaadama.
4. Odiitarri keessaa akkaataa seera mootummaan baaseen yeroo yeroodhaan odiitii
adeemsisee gabaasa bu’aa odiitii itti gaafatamaa dhabbatichaa, boordii yookan, Biiroo
yookan wajjiraa eegumsa fayyaa godiana yookan aanaa yookan magaalaatiif akkasumas
Biiroo Maallaqaa fi Walta’iinsa Diinagdee Oromiyaatiif yookan waajjira maallaqaa fi
walta’iinsa diinagdee aanaa yookan magaalaatiif dhiyessuu qaba.
5. Herreegni dhaabbata fayyaa odiitara alaatiin ilaalamu ni danda'a. Dhaabbanni fayyaa
xumura bara baajataa irratti herreega isaa cufuudhaan to’annaa odiitara alaatiif of
qopheessuu qaba. To’annaan odiitara alaa barri baajataa erga xumuramee yeroo ji’a jaha
hin caalle keessatti gaggeeffamuu ni danda'a.
6. Odiitara alaa Mana Hojii Ol’aanaa Odiitii Oromiyaa yookan Biiroo Maallaqaa fi
Walta’iinsa Diinagdee Oromiyaa yookan Biiroo Eegumsa Fayyaa Oromiyaa fi caasaa
isaani irraa kan ergaman ta’uu ni danda’a.
7. Gabaasni odiitara alaa koree maanejimantiif, boordii dhaabbatichaatiif, Biiroo yookan
waajjira eegumsa fayyaa godina yookan aanaa yookan magaalaa, Biiroo Maallaqaa fi
Walta’iinsa Diinagdee Oromiyaatiif yookan waajjira maallaqaa fi walta’iinsa diinagdee
aanaa ykn magaalaatiif akka qaqqabu ni taasifama.
8. Qabiyyeen gabaasa odiitii adeemsa galmee herreegaa, sirna qabiinsa herreegaa, galii
waggaa keessatti sassaabame, baasii bahe fi kan kana fakkaatan kan hammatu ta'a.
9. Manni Hojii Odiitii Ol’aanaa Oromiyaa, Biiroo Maallaqaa fi Walta’iinsa Diinagdee,
Oromiyaa, Biiroo Eegumsa Fayyaa Oromiyaa keewwata kana keewwata xiqqaa 5 irratti
kan ibsameen osoo hin daangeeffamin yeroo kamiyyuu herreega dhaabbata fayyaa irratti
odiitii tasaa yookan idilee gaggeessuu ni danda’u.
43
KUTAA AFUUR
SIRNA TAJAAJILA WAL’AANSA TOLAA FI
TAJAAJILA FAYYAA KAFFALTIIN ITTI HIN GAAFATAMNE
1. Bu’uura Labsii lakk 93/ 97 keewwata 13 fi Dambii 56/97 keewwata 22 irratti kan
tumame akkuma eegametti ta’ee, kaayyoo qajeelfamicha kana keewwata 6 (3) jalatti
tuqame fiixaan baasuuf maatiin yookan namni ulaagaa calallii tajaajila wal'aansa tolaa
guute calalamee dhaabbilee fayyaa dhaqee tajaajila wal’aansaa tolaa kaffaltii dhuunfaan
osoo hin gaafatamin argachuuf mirga ni qaba.
2. Dhaabbanni fayyaa tajaajilamtoota kaffalanii wal'aanamu danda'anii fi waraqaa ragaa
wal'aansa tolaa dhihefatan giddutti garaagaruma tokko malee walqixummaadhaan
tajaajiluf dirqama qaba.
3. Labsii Keewwata 3 (2) irratti kan ibsame akkuma eeggametti ta'ee, fayyadamaa sirna
tajaajila wal'aansa tolaa ta'uudhaaf:
a. Qaamota waraqaa ragaa akka kennan aangoon kennameefitti iyyannoo

dhiyeeffachuu;
b. Ulaagalee calallii tajaajila wal'aansa toolaa argachuuf gaafataman guutuu;
c. Adeemsa calallii sirna tajaajila wal’aansa tolaa keessa darbuun waraqaa ragaa
waggaa lamaaf tajajilu argachuu;
d. Dhaabata fayyaa qaamni waraqaa ragaa keennef wajjin waligaltee mallatteesse

dhaquudhaan tajaajilamaa ta’uu.
4. Dhaabbanni fayyaa, wajjira eegumsa fayyaa aanaa yookan magaalaa, bulchiinsi aanaa
yookan magaalaa yookan gandaa fi qaamonni waraqaa ragaa keennuuf aangoon
keennamee fi koree calallii sadarkaa hundaa tajaajila wal'aansa tolaa ilaalchisee tajaajilichi
jiraachuu isaa, adeemsa tajaajilichi itti argamuu danda’u, ulaagaalee calaallii
fayyadamtootaa, mirgaa fi dirqama qaamolee tajaajilcha kennuu keessatti qooda
fudhatan irratti hubannaa gahaan hawaasa biratti akka uumamu taasisuu qabu.
44
5. Qaamonni waraqaa ragaa akka kennan aangoon kennameef dhaabbilee fayyaa
tajaajilamtootatti dhiyeenyaan argamuu wajjin waggaa waggaan waliigaltee mallatteessuu,
baasii tajaajila dhaabbileen fayyaa fayyadamtootaaf baasan kurmaana kurmanaan kaffaluuf
dirqama qabu.
6. Dhaabbileen fayyaa hamma tajaajilamaa sirna tajaajila wal’aansa tolaa yaaluuf baasan qofa
kaffaltii gaafachuu mirga qabu. Dhaabbileen fayyaa qaamota baasii tajaajila wal’aansa
tolaa kan waggaa darbee osoo hin kaffalin hafani wajjin waliigaltee harawaa uumuuf hin
dirqamaman.
7. Itti gaaffatamaan dhaabbata fayyaa dhaabbaticha keessatti koree qindeesituu sirna
tajaajila wal'aansa tolaa ni dhaaba.
45. Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa Hojiirra Oolchudhaaf Dhimmoota

Guutamuu Qaban
1. Qaamonni waraqaa ragaa tajaajila wal'aansa tolaa kennuu danda'an ifaan addaan baasuu;
2. Ulaagaalee calallii haala qabatamaa aanaa yookan magaalaa irratti hunda'e baasuu;
3. Qaamonni aangoon kennameef ulaagaa irratti hundaa'udhaan koree calallii
tajaajilamtoota calalu sadarkaa barbaachisaa ta'etti dhaabuu. Koreen calallii nama
yookan maatii ulaagaa guutuuf waraqaa ragaa wal'aansa tolaa akka kennamuf taasisu;
4. Qaamonni aangoon kennameef sirna tajaajila wal'aansa tolaa hojiirra oolchuuf baajata
barbaachisu mataduree baajataa sirna tajaajila wal'aansa tolaa jedhanii qabachuu;
5. Qaamonni kun baasii dhaabbatni fayyaa fayyadamtoota tajaajila wal'aansa tolaa yaaluuf
baasan kaffaludhaaf waliigaltee mallatteessuu;
6. Dhaabbanni fayyaa maatii yookan nama waraqaa ragaa tajaajila wal'aansa tolaa qaamota
waligaltee isaan wajjin mallattesse irraa argataniif tajaajila wal'aansa kennuuf qophaa'uu;
7. Qaamni aangoon kennameef kaffaltii tajaajila wal'aansa tolaa haala waliigaltee fi gaaffii
dhaabbata fayyaa irratti hunda'uudhaan ni raawwata.
8. Aanaalee yookan magaaloota inshuraansii fayyaa hawaasaa jalqaban keessatti namoota
yookan maatii tajaajila wal’ansaa tolaaf calalaman Biiroo fi bulchiinsi aanaa yookan
magaalaa baajata gahaa ramaduudhaan namoota yookan maatii kana miseensa
inshuraansii fayyaa hawasaa ni taasisa.
45
46. Qaamota Waraqaa Ragaa Tajaajila Wal'aansa Tolaa Kennan
Akkaataa Dambii keewwata 23 jalatti ibsameen qaamonni waraqaa ragaa Tajaajila Wal'aansa
Tolaa akka kennan aangoon kennameef:-
1. Bulchiinsa aanaa yookan magaalaa;
2. Biiroo yokaan Waajjira Dhimma Hojjataa fi Hawaasummaa, caasaa isaa sadarkaa godinaa
yookan aanaa yookan magaala irra jiru;
3. Komishinii yookan Deeskii Qophaa’inaa fi Ittisa Balaa, caasaa isaa sadarkaa godinaa
yookan aanaa yookan magaala irra jiru;
47. Aangoo fi Gahee Hojii Qaamota Waraqaa Ragaa Kennanii
1. Haala qabatamaa irratti hundaa’un ulaagaa calallii baasuu;

2. Baajata sirna tajaajila wal’aansa tolaa hojiirra oolchuuf barbachisu baajata waggaa
keessatti qabachuu;
3. Koree calallii sadarkaa barbaachisutti dhaabuu;
4. Hawaasa tajaajila wal’aansa tolaa barbaadu calaluu;
5. Maatiiwwan yookan namoota ulaagaa guutaniif waraqaa ragaa kennuu;
6. Dhaabbilee fayyaa wajjin waliigaltee mallatteessuu fi;
7. Kaffaltii kurmaana kurmaanaan raawwachuu.
48. Fayyadamtoota Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa
1. Jiraattota gandoota baadiyaa yookan magaalaa ta’anii; ulaagaalee harka qaleeyummaa

guutan bulchiinsa aanaa yookan magaalaatiin kan calalaman;
2. Manguddoota umurii 65 olii ta’anii hawaasa keessa jiraatan bulchiinsa aanaa yookan
magaalaatiin kan calalaman kan gamoowwan adda addaa keesa jiraatan Biiroo yookan
Waajjira Dhimma Hojjataa fi Hawaasummaa tiin kan calalaman.
3. Ijoollee yookan namoota daandiirra bulan yookan daa’imman gataman Biiroo yookan
46
Waajjira Dhimma Hojjataa fi Hawaasummaan kan calalaman;
4. Balaa umamaan yookan namaan qaqqabeen namoota yookan maatii qee’e isaanii irraa
buqqa’an Komishiinii yookan Deeskii, Qophaa’inaa fi Ittisa Balaatiin calalaman.
5. Nama dhukkuba yookan balaa tasaatiif saaxilame tajaajila wal’aansa lubbuu baraarsu
sa’aa 24 argachudhaaf dhaabbata fayyaa dhufe yookan damee koree qindeessituu sirna
tajaajila wal’aansa tolaa dhaabbata fayyaatiin calalaman.
49. Ulaagaalee Tajaajila Wal'aansa Tolaa Addaan Baasuuf Bulchiinsi

Aanaa yookan Magaalaa Itti Fayyadamu.
1. Jiraataa Ganda Baadiyyaa

Maatii yookan nama jiraataa ganda baadiyyaa ta’e ulaagaalee asii gaditti ibsaman yaada
keessa galchuudhaan, harka qalleeyyii ta’u isaa adda baasuun ni danda’ma:
a. Jiraataa ganda qotee bulaa yoo ta’e baayy'ina maatii fi lafa qonnaaf itti
fayyadamu walbiratti qabaani madaaludhaan;
b. Jiraataa ganda horsiisee bulaa yoo ta’e, baayy'ina maatii fi loon aannanii
walbiraa qabuun madaaluun;
c. Ganda horsiisuu fi qonni walmakee keessa jirutti baayyina maatii, bal’ina lafa
qonnaa fi loon walbira qabudhaan madaaluun;
d. Namni maatii bulchuu yookan kophaa jiraatu loon yookan lafa dhabuu irra
kan ka’ee hojii humnaa nama birootiif hojjachuudhaaf kan dirqame ta’ee
kanaanis galiin isaa kan bassii qallaba isaa bira hin darbine;
e. Manguddoo umiriin isaa waggaa 65 fi isaa ol ta'ee fi qaama miidhamaa jiraataa

ganda baadiyyaa galii fi gargaarsa hinqabne.
2. Jiraataa Ganda Magaalaa

Maatiin yookan namni jiraataa ganda magaalaa ulaagaalee asii gaditti ibsaman yoo guute
harka qalleeyyi jedhamee fayyadamaa tajaajila wal'aansa tolaa ta’uu ni danda’a.
a. Maatiin yookan namni daldala xixiqqoodhaan jiraatu kan akka gurgurtaa

qoraanii, farsoo, haraqee fi kan kana fakkaatan, yookan hojii humnaatiin kan
jiratu ta'ee galiin isaa qallaba isaa yookan kan maatii isaa bira hindarbine;.
47
b. Manguddoo umiriin isaa waggaa 65 fi isaa ol ta'ee fi qaama midhamaa jiraataa
ganda magaalaa galii fi gargaarsa hinqabne.
50. Ulaagaalee Calallii Haala Qabatamaa Aanaa yookan Magaalaa irratti

akka Hundaa’u Adeemsa Hordofamuu Qabu
Qaamonni aangoon keennameef ulagaale calallii haala qabatamaa hawwas-diinagdee aanaaa

yookan magaalaa irratti akka hundaa’u gochuudhaaf adeemisi hordofuu qaban:
1. Ulaagale qajeelfama kana keesatii akka fakkeenyaatti caqasaman akka ka’umsaatti
fudhachuudhaan,
2. Ragaa hawwaas-diinagdee ummataa kanaan dura aanaa yookan magaalaa keesa jiru
yookan yoo kan hin jirre ta’e, yeroo gabaaba keesatti akka walitti qabamu taasisuun,
3. Ulaagaalee calallii ragaa hawaas-diinagdee aanichaa yookan magaalichaatiin walsimu
qopheessuun akka yaadni hawaasaa irratti kennamu gochuu,
4. Ulaagaalee yaada hawwaasaatiin gabbate kaabinee aanaa yookan magaalaatti dhiyaate
akka ragga’u taasisuu,
5. Kaabineen aanaa yookan magaalaa ragaan hawaas-diinagdee gandootaa kan wal hin gitne
yoo ta’e, gandoota aanicha keessatti argaman adda addaaf ulaagaalee calallii garaa garaa
haala gandootaan walsimu raggaasisuu ni danda’u.
6. Koreen calalii gandaa fi aanaa yookan magaala ulaagalee calallii kaabinee aanichaa
yookan magaalichaa mirkana’en qofa fayyadamanii calalii gaggeessuuf dirqama qabu.
7. Muuxannoo calallii irratti argame fayyadamuun adeemsa qajeelfamicha irrati kaa’ame
hordofuudhaan ulaagalee calallii yeroo irraa yerootti fooyyessuu ni danda’u.
8. Komishiiniin yookan Deeskiin Ittisa Balaa fi Qophaa’ummaa, Biiroo yookan Waajjira
Dhimma Hojjataa fi Hawaasummaa ulaagaalee fayyadamtoota tajaajila wal'aansa tolaa
ittiin calalan baasudhaaf aangoon kennameefii jira.
48
51. Hundeeffama Koree Calallii Fayyadamtoota Sirna Tajaajila
Wal'aansa Tolaa
1. Adeemsa calallii fayyadamtoota sirna tajaajila wal'aansa tolaa jiraattota gandoota

baadiyyaa fi magaalaa haqaqabeessa taasisuuf, koreen miseensota torba qabu bulchiinsa
aanaa yookan magaalaatiin akkaataa tarreeffama asii gadiitti ibsameen dhaabbachuu
qaba.
a. Koree calallii tajaajila wal'aansa tolaa gandaa.
b. Koree calallii tajaajila wal'aansa tolaa aanaa yookan magaalaa
2. Miseensota Koree Calallii Tajaajila Wal'aansa Tolaa Gandaa
a. Dura taa’aa gandaa yookan nama inni bakka buusu .......................... walittiqabaa
b. Walitti qabduu yookan bakka buutuu waldaa dubartootaa .................. miseensa
c. Walitti qabaa yookan bakka bu’aa waldaa dargaggootaa ....................... miseensa
d. Ganda baaddiyaa keessatti ogeessa ekisteenshinii misooma baadiyyaa, ganda

magaalaa keessatti ogeessa ekisteenshinii fayyaa magaalaa ................... miseensa
e. Bakka bu'aa jiraattota gandaa ....................................................................... miseensa
f. Hojjattuu ekisteenshinii fayyaa (nama tokko) .......................................... miseensa
g. Manajarri gandaa ................................................................... miseensaa fi barreessaa
3. Miseensota Koree Calallii Fayyadamtoota Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa Aanaa yookan
Magaalaa
a. Itti aanaa bulchaa yookan bakka bu'aa bulchiinsa aanaa yookan itti aanaa
kantiibaa yookan bakka bu'aa bulchiinsa magaalaa .............................. walitti qaba
b. Itti gaafatamaa yookan bakka bu'aa waajjira maallaqaa fi walta’insa diinagdee

aanaa yookan magaalaa …............................................................................. miseensa
c. Itti gaafatamaa yookan bakka bu'aa waajjira dhimma hojjataa fi hawaasummaa

…..........................................................................................................................miseensa
d. Itti gaafatamaa yookan bakka bu'aa deeskii qophaa’inaa fi ittisa balaa..miseensa
49
e. Itti gafatamaa yookan bakka bu'aa waajjira eegumsa fayyaa aanaa yookan
magaalaa ............................................................................................................ miseensa
f. Itti gaafatamtuu yookan bakka buutuu dhimma dubartootaa, daa’imanii fi

dargagoota aanaa yookan magaalaa ............................................................ miseensa
g. Itti gaafatamaa yookan bakka bu'aa wajjira bulchiinsaa aanaa yookan magaalaa
..................................................................................................... miseensa fi barreessaa
52. Aangoo fi Gahee Hojii Koree Calallii Tajaajila Wal'aansa Tolaa

Gandaa
1. Adeemsa sirna tajaajila wal'aansa tolaa, ulaagaalee calallii, mirgaa fi dirqama

fayyadamtootaa fi kan kana fakkaatan dhimmoota garagaraa irratti hubannoo gahaa
ummataf dabarsuu
2. Ulaagaa calallii kaabinee aanaa yookan magaalaatiin bahe irratti hundaa’udhaan calallii
fayyadamtoota sirna tajaajila wal'aansa tolaa sadarkaa gandaatti yeroo calalliidhaaf
kaa’ame keessatti ni raawwata.
3. Tarreeffama namoota yookan maatiiwwan calalaman irratti uummanni akka yaada
kennu waltajjii hawaasaa ni mijeessa.
4. Tarreeffama namoota yookan maatiiwwan calalamanii yaadni murtii hawaasaa itti
kenname qindeesudhaan koree calallii aanaa yookan magaalaa akka qaqqabu ni taasisa.
5. Qabiyyeen gabaasa ergamu kan haammatuu ulaagaa maatiin yookan namni tokko ittiin
calalame, qabeenya isaa, baayy'ina maatii isaa fi kan kana fakkaatan ragaa gahaa wajjin
qopheessee qaboo yaa'ii wajjin ni erga.
6. Waggaa itti aanuuf ulaagaalee calallii haala qabatamaa gandichaa irratti hundaa'udhaan
namoota yookan maatiiwwan dhugumaan harka qalleeyyii ta'an qulqullinaan addaan
baasuuf dandeesisu yaada ulaagaa fooyya'iinsaa ummata irraa walitti qabee koree calallii
aanaa yookan magaalaatiif ni dhiyeessa.
7. Waraqaa ragaa tajaajila wal'aansa tolaa aanaa yookan magaalaadhaan qophaa'ee
fayyadamtoota gandichaa akka qaqqabu ni taasisa.
8. Maatiin yookan namni waraqaa ragaa tajaajila wal'aansa tolaa argate dhaabbata fayyaa
50
irraa akkaataa tajaajila wal'aansa tolaa argataa jiru hordofudhaan rakkoowwan raawwii
keessatti qunnaman fi koomii fayyadamtoota irraa ka'u walitti qabudhaan koree calallii
aanaa yookan magaalaa ni beeksisa.
9. Galmee fi ragaa fayyadamtoota tajaajila wal'aansa tolaa qindeesse ni qabata.
53. Aangoo fi Gahee Hojii Koree Calallii Tajaajila Wal'aansa Tolaa

Aanaa yookan Magaalaa
1. Sirna tajaajila wal'aansa tolaa irratti hawaasa keessatti hubannoo gaha akka ummamu ni
taasisa.
2. Ulaagaalee calallii sirna tajaajila wal'aansa tolaa aanaa yookan magaalaa keessatti hojii
irra oolu haala qabatamaa aanichaa yookan magaalichaa irratti akka hundaa'ee qophaa'u
adeemsa asii gaditti tarreeffame ni hordofa.
a. Ulaagaalee qajeelfama kana keessatti ibsame akka bu’uuratti ni fudhata.
b. Ulaagaalee qajeelfama kana keessatti ibsame irratti ummanni akka yaada

irratti kennu ni taasisa.
c. Ragaa haala jiru fi jireenya hawaasaa kanaan dura aanaa yookan magaalaa
keessa jiru ni qindessa. Bu'a argame irratti hundaa'udhaan ulaagaalee calallii
aanicha yookan magaalicha keessatti hojii irra oolu ni qopheessa. Akka
mirkanaa'uuf kaabiinee Aanaa yookan magaalaatti ni dhiyeessa.
3. Gandoota aanaa yookan magaalaa keessa jiran giddutti jiru fi jireenyi hawaasaa kan wal
hin fakkaane yoo ta'ee, fkn gandoota baddaa fi gamoojjii yoo jiraatan gandoota aanicha
yookan magaalicha keessatti argaman garagaraaf ulaagaalee calallii qopheessee murtii
kaabineedhaaf dhiyeessu ni danda’a.
4. Ulaagaaleen calallii hojiirra oolan akka fooyya'an gaafiin bulchiinsa gandaa yookan koree
calallii gandaa irraa dhiyaateef yoo barbaachisaa ta'ee ulaagaalee calallii fooyya'e
qopheessee kaabinee aanaatiif yookan magaalaatiif ni dhiyeessa.
5. Tilmaama baajataa sirna tajaajila wal'aansa tolaa aanichaa yookan magaalichaa hojii irra
oolchuuf barbaachisu qopheessee kaabinee aanaa yookan magaalaatiif ni dhiyeessa.
6. Akkaataa ulaagaa gandootaaf darbeen fayyadamtoonni sirna tajaajila wal'aansa tolaa
51
calalamuu isaanii ergaa qulqulleefaten booda baajata qabateen wal bira madaaludhaan
yaada murtiif kaabinee aanaa yookan magaalaatiif ni dhiyeesa. Baajanii qabame namoota
calalaman waliin kan wal hinmadaalee yoo ta'e, gaaffii baajata dabalataa dhiyeesuu ni
danda'a.
7. Adeemsa koree calallii gandoota irratti shakkii yoo qabaate, calalliin fayyadamtootaa
akka irra deebi'amu gochuu ni danda’a. Qaama badii raawwate irratti tarkaanfiin seeraa
akka fudhatamu ni taasisa.
8. Tarreeffama calalamtootaa kaabinee aanaa yookan magaalaa ragaasisee irratti hundaa'ee
waraqaa ragaa tajaajila wal'aansa tolaa akka qophaa'ee gara koree calallii gandaatiin
fayyadamtoota qaqqabu ni taasisa.
9. Haala dhaabbanni fayyaa fayyadamtoota sirna tajaajila wal'aansa tolaa itti tajaajilu ni
hordofa. Koomiin fayyadamtoota irraa dhiyaatu akka sirreeffamu dhaabbata fayyaa ni
qunnama, bulchiinsa aanaa yookan magaalaa fi waajjira eegumsa fayyaa akka beekanii
tarkaanfii sireefama fudhatan ni taasisa.
10. Tajaajili wal'aansa tolaa qulqullinaan aanicha yookan magaalicha keessatti akka
raawwatamu hojii dabalataa bulchiinsa aanaa yookan magaalaatiin kennamuf ni
raawwata.
11. Gabaasa sochii tajaajila wal'aansa tolaa sadarkaa aanaa yookan magaalaa fi gandaa
qindeessee qaama dhimmi ilaaluuf ni dhiyeessa.
12. Rakkoo qulqullina calallii fayyadamtoota irraa ka'een bulchiinsi aanaa yookan magaalaa
baasii seeraa alaa fi humnaa oliitiif akka hin saaxilamne ni hordofa; sababa rakkoo
uumameetin dhiibbaan mirga haqaan fayyadamtoota irratti akka hin qaqqabnee gahee
hooggansa irra eegamu ni baha.
54. Sirna Walgahii Koree Calallii Tajaajila Wal'aansa Tolaa
1. Walgahiin guutuu kan jedhamu miseensota koree calallii keessaa harki walakkaa ol yoo
argamaniidha.
2. Koreen murtee isaa sagalee caalmaatiin ni dabarsa, yoo sagaleen walqixee ta’e, gareen
walitti qabaan keessa jiru akka sagalee caalmaatti fudhatama.
3. Miseensi koree calallii ajandaa mariif dhiyaate yookan yaada murtee irra gahe kan
52
moormu yoo ta'e, sagaleen addaa akka galmaa'uuf gaafachuuf mirga qaba. Miseensi
koree sagalee addaa galmeesise miidhaa sababa murteetin ga’uuf itti hin gaafatamu.
55. Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa Hojii irra Oolchuuf Aangoo fi

Gahee Hojii Bulchiinsa Aanaa yookan Magaalaa
1. Sirna tajaajila wal'aansa tolaa irratti hawaasa keessatti hubannoo gaha akka ummamu ni
taasisa.
2. Bulchiinsi aanaa yookan magaalaa akkaataa qajeelfama kanaatin koree calallii tajaajila
wal'aansa tolaa aanaa yookan magaalaa fi gandaa ni dhaaba, koreedhaaf ibsa ni kenna.
3. Aangoon ulaagaa calaallii mirkaneesuu kan kaabinee aanaa yookan magaalaa qofa dha.
Aanichi yookan magaalichi haalli qabatamaa kan dirqisiisu yoo ta'e, ulaagaa garaagaraa
gandoota adda addaatiif mirkaneessuu ni danda'a.
4. Ulaagaa calallii aanicha yookan magaalicha keessatti hojii irra oolu akkaataa yaada koree
calallii aanaa yookan magaalaa irraa dhiyaateefitti xiinxaluudhaan ni murteessa.
5. Tarreeffama fayyadamtoota tajaajila wal'aansa tolaa aanichaa gabaasa koree calalliitiin
dhiyaateef irratti hundaa’ee ni mirkaneessa yookan ni fooyyessa yookan
barbaachisaadha jedhee yoo itti amanee irra deebi'amee akka calalliin adeemsiifamu ni
taasisa.
6. Tarreeffama fayyadamtoota tajaajila wal'aansa tolaa mirkaneesee irratti hundaa’ee
waraqaa ragaa wal’aansa tolaa waggaa tokkoof tajaajilu maatiiwwan yookan namootaaf
akka qophaa’uu fi akka gahu ni taasisa. Galmeewwan fayyadamtootaa ofeeggannoo
addaatiin akka qabamu ni taasisa.
7. Rakkoon qulqullina calallii fayadamtootaa irraa kan ka'e bulchiinsa aanaa yookan
magaalaa irratti baasii seeraan alaa fi humna olitiif akka hin saaxilee ni hordofa. Sababa
rakkoo umameetin dhiibbaan mirga haqaa fayyadamtoota irratti akka hin qaqqabnee
gahee hooggansa irra eegamu ni baha.
8. Bulchiinsi aanaa yookan magaalaa tajaajila fayyadamtoonni sirna tajaajila wal'aansa tolaa
argataniif baasii dhaabbanni fayyaa baasu kaffaludhaaf waliigaltee waggaa waggaadhaan ni
mallatteessa.
9. Dhaabbanni fayyaa akkaataa waligalteetiin fayyadamtoota wal’aansa tolaa tajaajilu isaanii
53
ni hordofa.
10. Aanaan yookan magaalaan waggaa waggaadhaan baajata marmaartuu keessatti mata
dure sirna tajaajila wal'aansa tolaa tiin baajata ni qabata. Akkaataa waliigaltee dhaabbata
fayyaa wajjin mallatteesseen akka waajjiri maallaqaa fi wlta’insa diinagdee aanichaa
yookan magaalichaa kaffaltii dhaabbata fayyaatiif raawwatu waraabbii waliigaltichaa fi
ajaja ni dabarsa.
11. Namni yookan maatiin waraqaa ragaa wal’aansa tolaa qabu dhibeen isaa dandeetii
buufata fayyaa aanaa yookan magaalaa ol ta’uudhaan gara hospitaala aanaatti darbeef,
bulchiinsi aanaa yookan magaalaa akkaataa waliigaltee duraan hospitaala aanaa wajjin
mallatteesse irratti hundaa'ee kaffaltii ni raawwata.
56. Adeemsa Calallii Fayyadamtoota Sirna Tajaajila Wal'aansa Tolaa
1. Maatiin yookan namni fedhii qabu yeroo calalliidhaaf saganteeffameetti ragaa qabatamaa
dhiyeeffachudhaan akka koree calallii gandatti iyyata dhiheefatan ni taasifama.
2. Koreen calallii gandaa ji'a Amajii hanga Bitootessaa keessatti maatii yookan nama harka
qalleessa ta’uu isaatiin iyyata dhiheeffatee fi kan jiraataa gandichaa ta'anii sababa adda
addaatiin iyyaata osoo hindhiheeffatiin hafan ulaagaa kaabinee aanaatiin yookan
magaalaatiin mirkanaa'e irratti hundaa'ee ni calala. Tarreeffama maqaa maatii calalamanii
wajjin ni qopheessa. Koreen calallii tajaajila wal'aansa tolaa gandoota ulaagaalee
kaabinee aanaa yookan magaalaatiin hin mirkanoofneen calallii adeemsisuu hin danda’u.
3. Waltajjii hawaasaa uumuudhaan tarreeffama qophaa'e irratti hawaasni akka yaada kennu
ni taasisa. Uummani namoota akka tasaa calallii keessaa hafan jedhu akka calalaman
gochuu ni danda’a. Maatiiwwan yookan namoota ulaagaalee ala calalaman jedhee yaadu
sagaleedhaan hambisuu ni danda’a. Waltajjii ummataa irratti yaadnii fudhatama qabu
ummata waltajicha irratti argame keessaa harka walakkaa ol yoo ta’eedha.
4. Koreen calallii gandaa, tarreeffama namoota calalamanii ragaa itti calalamanii fi qaboo
yaa'ii wajjin koree calallii aanaa yookan magaalaaf hanga ji'a Eeblaatti ni qaqqabsiisa.
5. Adeemsi calallii xumura kan argatu koreen calallii aanaa yookan magaalaa tarreeffama
gandoota irraa isa qaqqabe qindeessee tarreeffamichi bulchiinsa aanaa yookan
54
magaalaatiin yoo mirkanaa'e qofa dha.
6. Calalliin tajaajila wal’aansa tolaa waggaa lama lamaan kan gaggeefamu ta’ee, waggaa
waggaan ni haaromsama.
7. Bulchiinsi aanaa yookan magaalaa tarreeffama maatiiwwan yookan namoota raggaasise
waraqaan ragaa tajaajila wal'aansa tolaa akka qophaa'uuf ni taasisa. Waraqaa ragaa
tajaajila wal'aansa tolaa karaa bulchiinsa gandaatiin fayyadamtoota akka gahu ni taasisa.
8. Bulchiinsi aanaa yookan magaalaa tarreeffama namoota yookan maatiiwwan waraqaa
ragaa kennaniif dhaabbata fayyaa waliigaltee wajjin mallatteessaniif ni dabarsa.
9. Namni yookan maatiin waraqaa ragaa kennameef akka dhaabbata fayyaa waliigaltee
wajjin mallatteessan dhaqani fayyadaman ni hubachiisa.
57. Waraqaa Ragaa Tajaajila Wal'aansa Tolaa
1. Waraqaan ragaa tajaajila wal'aansa tolaa qaamota aangoon kennameefiin kan qophaa'u
ta'ee waggaa waggaan ni haromsama.
2. Fayyadamaan tajaajila wal'aansa tolaas iddoo barbaadamu hundattuu ragaa kana
argsiisuuf dirqama ni qaba.
3. Waraqaan ragaa haala qabiyyee armaan gaditti ibsamen qophaa’ee fayyadamaa dhaaf ni
keennama
a. Maqaa, teessoo, suura, umirii, saala, abbaa warraa yookan haadha warraa;
b. Maqaa miseensota maatii, saalaa fi umirii isaanii;
c. Maqaa fi mallattoo abbaa aangoo fi chaappaa qaama waraqaa ragaa kennee.
4. Ragaan tartiibni maatii yookan nama tajaajila wal'aansa tolaa akka argatan calalaman
waraabbii 3n qophaa'ee:
a. Waraabbii 1ffaan dhaabbilee fayyaatiif waliigaltee wajjin ni ergama.
b. Waraabbii 2ffaan Bulchiinsa gandaaf ni ergama.
c. Waraabbii 3ffaan dhaaba waraqaa ragaa kenne biratti ni hafa.
55
58. Aangoo fi Gahee Hojii Koomishinii Qophaawinaa fi Ittisa Balaa fi
Biiroo Dhimma Hojjataa fi Hawaasummaa
1. Sirna tajaajila wal'aansa tolaa ilaachisee hojjattoonni isaanii fi hawaasni isaan irraa
fayyadamu hubannoo akka argatan ni taasisu.
2. Haala qabatamaa irraa ka’uudhaan ulaagaalee qaamaan miidhamtoota, manguddoota,
ijoollee yookan namoota daandii irra bulan yookan daa’imman gatamani fi maatiiwwan
yookan namoonni sababa balaatiin qe'ee isaanii irra buqa'an hawaasa keessaa ittin
calalan basuudhaan caasaan isaanii kan sadarkaa godinaa fi aanaa jiru akka adeemsa
calallii hordofani namoota calaalan ni taasisu.
3. Caasaan godina yookan aanaa isaanii akka namoota yookan matiiwwan caalalamaniif
waraqaa ragaa wal’aansa tolaa qopheessanii kannan ni taasisu.
4. Tilmaama tajaajilamtoota wal’aansa tolaa caasaa isaanii irraa waraqaan ragaa
kennamuufii ni danda'a jedhanii amanan irratti hundaa'aanii baajata baasii tajaajila
wal'aansa tolaa hojii irra oolchuuf isaan barbaachisu ni qopheessu, baajata waggaas ni
qabatu.
5. Caasaan isaani baasi tajaajila wal'aansa tolaa dhaabbanni fayyaa baase kaffaludhaaf
waliigaltee dhaabbata fayyaa wajjin akka mallattessan ni taasisu. Haala waliigaltee
isaaniitiin kaffaltiin akka raawwatamu qajeelfama ni dabarsu.
6. Tarreeffama namoota yookan maatiiwwan waraqaa ragaa kennaniif dhaabbata fayyaa
waligaltee wajjin mallatteessaniif ni dabarsu. Namni yookan maatiin waraqaa ragaa
kennameef dhaabbata fayyaa isaan waliigaltee wajjin mallatteessan dhaqanii akka
fayyadaman ni hubachiisu.
7. Nama yookan maatii dhibee humna dhaabbata fayyaa itti ergamee ol ta’ee gara
dhaabbata fayyaa itti aanutti darbeef gaaffii kaffalitti dhaabbata itti wal'aanamerraa
dhiyaatuuf ji’a sadii keessatti galii akka taasisaiif caasaa isaanii kan godinalee fi aanaleetiif
qajeelfama ni dabarsu.
8. Fayyadamtoota tajaajila wal'aansa tolaa isaan calallaniif akkaataa dhaabbanni fayyaa
tajaajila itti kennaafii jiru ni hordofu, rakkoon yoo jirate dhaabbata fayyaa wajjin
walqunnamuudhaan furmaata ni kennu.
56
59. Mirgaa fi Dirqama Fayyadamtoota Tajaajila Wal’aansa Tolaa
1. Maatiin yookan namnii waraqaa ragaa tajaajila wal'aansa tolaa qabu, dhaabbata fayyaa
qaamni waraqaa ragaa kenneef wajjin mallatteesse irraa tajaajiloota wal'aansaa fi qoricha
argachuuf mirga qaba.
2. Tajaajilamaan wal’aansa tolaa tokko waraqaan ragaa kan dhuunfaadhaan yookan maatiin
kennaameef mataa mataa miseensa matiitiin waggaa tokkotti yoo baay’ate yeroo afur
qofa taajaajilamuu danda’a. Yeroo hayyamame kana keessatti deddeebiin isaa
dhukkubaan ala ta’uun isaa ogeessa fayyatiin yoo mirkanaa’ee fi wal’aansa tolaa yeroo
hayyamamee ol yoo itti fayyadame seeraan ni gaafatama. Haata’u malee, daangaan
fayyadamuu tajaajila fayyaa kun namoota oggeessa fayyaatiin beellamni keennameef
irratti raawwatinsa hin qabu
3. Fayyadamtooni tajaajila wal'aansa tolaa, tajaajila wal'aansaa argachuuf dura buufata
fayyaa aanicha keessa jiru dhaqu qaban.
4. Fayyadamaan rakkoon fayyaa isaa humna buufata fayyaa ol yoo ta'e, ragaan riifaraalii
kennameefii hospitaalaa aanaa dhiyoo waliigaltee qaamni aangoo qabu wajjin
mallatteessetti dhaqee tajaajila wal'aansa argachu ni danda'a. Fayyadamaan hospitaala
godinaa fi hospitaala naannootii kan tajaajilamu danda'u yoo hospitaala aanaa irraa ragaa
riifaraaliidhaan ergame qofa dha. Fayyadamaan godina hospitaalli aanaa keessa hin jirree,
ragaa riifaraalii buufata fayyaarraa argateen hospitaala godinaa yookan naannoo
godinichatti argamuun fayyadamu ni danda'a.
5. Fayyadamaan tajaajila wal'aansa tolaa ulaagaa calallii guutu waggaa lama lamaan iyyanoo
koree calallii gandaatti dhiyeefachudhaan akka filatamu ni taassifama.
6. Waraqaan ragaa wal’aansa tolaa ofeegnoon eegamu qaba. Yoo bade, guyyaa sadii
keessatti qaama isaa kennee fi dhaabbata fayyaatti beeksisu qaba. Baduun isaa waajjira
poolisiidhaan yoo mirkana'e "Waraqaa Ragaa Wal’aansa Tolaa Yeroo Lamaffaaf
Kenname” jedhamee ni kennamaaf.
7. Maatiin yookan namni waraqaan ragaa tajaajila wal'aansa tolaa kennameef seeran
ittifayyadamuuf dirqama ni qaba.
8. Waraqaa ragaa kennameef seeran ala itti fayyadamuu kan akka nama birootiif dabarsuu,
haquu, maqaa itti dabaluu, jijjiiru fi waraqaa ragaa wal'aansa tolaa sobaa dhiyeessu fi kan
57
kana fakkaatan yoo raawwatee adabbii ragicha irraa fudhachisu irraa eegalee badii
raawwatameefis seera yakaatiin ni gaafatama.
60. Mirga Nama Balaa yookan Dhibee Tasaatiif Saaxilamee
1. Namni dhibee tasaatiif saaxilame yookan balaan irra ga'e kamiyyuu sa’aa 24 keessatti
dhaabbata fayyaa dhaquudhaan kaffaltii battalaa osoo hin gaafatamiin wal'aanamuuf mirga
qaba.
2. Namni dhibee tasaatiif saaxilame wal'aaname, sa’a 24 booda tajaajila argateef kaffaltii ni
gaafatama. Yoo fayyadamaa tajaajila wal'aansa tolaa ta'e, waraqaa ragaa tolaa
dhiyeefachuu qaba.
3. Dhukkubsataa teessoon isaa hin beekamnee fi kan kaffalu hin dandeenye dhaabbaticha
yoo mudate, koree teknikaa tajaajila wal'aansa tolaatiif dhiyaatee murtaa'u ni danda'a.
61. Shallaggii Baajata Tajaajila Wal'aansa Tolaa
1. Qaamonni waraqaa ragaa tajaajila wal'aansa tolaa kennan, wagga waggan baajata tajaajila
wal'aansa tolaa hojii irraa ittin oolchan ni qabaatu. Koodiin baajatni tajaajila wal’aansa
tolaa irratti qabamu 6417 (kodii gargaarsaa fi kenna dhuunfaa kan jedhu irratti) ta’a.
2. Shallaggiin baajataas haala asiin gaditti ibsameen ni tilmaamama:
a. Baayyina maatiiwwan yookan namoota wal’aansa tolaatti fayyadaman fi
calalaman,
b. Marsaa giddugaleessan fayyadamtoonni dhaabbata fayyaatti wal'aanamuuf

waggaa keessatti deddeebi'uu danda'an,
c. Gatii dhaabbani fayyaa fayyadamaa tokko yaaluuf marsaa tokkotti

giddugaleessaan baasuu danda’u.
d. Shallaggiin baajata barbaachisu = aXbXc ni ta’a.
58
62. Aangoo fi Gahee Hojii Dhaabbata Fayyaa
1. Sirna tajaajila wal'aansa tolaa ilaalchisee hubannoo gahaa hawaasaa fi hojjattoota

dhaabbatichaatiif ni kenna. Tajaajila wal’aansa tolaa argachuudhaaf adeemsa hawwasni
kessa darbuu qabu, fayyadamaan tajaajila wal'aansa tolaa tajaajila argachuuf ragaawwan
dhiyeefachuu qabu fi enyurraa dhiyeeffachu akka qabu, mirgaa fi dirqama
fayyadamtootaa haala hubachiisuun barreeffama adda addaa ni qopheessa, iddoo
ummani dubbisuu danda'utti ni maxxansa.
2. Dhaabbaticha keessatti dhimma tajaajila wal'aansa tolaa kan hordofu koree teeknikaa ni
dhaaba. Hospitaalatti, koreen qindeesituu miseensota shan ofkeessaa kan qabu ta'ee,
meetiraniin hospitaalaa walitti qabaa koree qindeessituu ta’uun ni tajaajila. Buufata
fayyaatti immoo koreen qindeessituu miseensota sadii kan of keessaa qabu ta'ee, itti
aanaa daarektara buufaticha walitti qaba ta’a.
3. Qaamonni waraqaa ragaa tajaajila wal'aansa tolaa kennan, baasii fayyadamtoota
wal'aanudhaaf bahe akka kaffalaniif uunka barbaachiisaa ta’ee guutudhaan waliigaltee
akka mallatteessan ni taasisa.
4. Fayyadamtoonni waraqaa ragaa sirrii ta'e qabaachu isaanii, maqaan isaanii tarreeffama
maqaa fayyadamtootaa qaama dhaabbaticha fayyaa wajjin mallatteessen ergame keessa
jiraachu isaa qulquleesudhaan tajaajila wal'aansaa ni kenna.
5. Nama kaffalee wal'aanamuu fi fayyadama sirna tajaajila wal'aansa tolaa ta'an giddutti
garaagarumaa malee tajaajila ni kenna. Iddoo garaagarumaan uumamee argametti
tarikaanfii sirreeffamaa ni fudhata.
6. Buufanni fayyaa dhukkubsataa humna isaatii ol ta'ee, ragaa riifaraalii kennudhaan
hospitaala aanaa qaamni waraqaa ragaa tajaajila wal'aansa tolaa kenneef wajjin
mallatteessetti ni eerga. Hospitaali aanaa godinicha yookan magaalicha keessa kan hin
jiree yoo ta'ee, hospitaala godinaa fi naannootti dhukkubsataa eergu ni danda'a.
7. Dhukkubsataa dhibee yookan balaa tasaatin saaxilameef tajaajila lubbuu baraaru ni
kenna.
8. Maqaa qaamota waliigaltee wajjin mallatteesseen galmee herreegaa fi galmeewwan
ragaawwaan adda addaa itti qabatu ni bana. Galmeen herreegaa hojjataa herreegaatiin
kan guutamu ta'ee, ragaawwan kaffaltii tajaajila wal'aansa fayyadamtootaa tokkoo
59
tokkoof kenname maqaa isaanitiin ni galmeessa.
9. Akkaataa waliigalteetiin kurmaana kurmaanan tajaajilli faayinaansii dhaabbatichaa
unkaalee barbaachiisaa ta’an guutuudhaan qaamota waliigaltee wajjin mallatteessanif
gaaffii kaffaltii ni dhiyeesa. Dhaabbanni fayyaa herreega namoota kaffalanii wal'aanamanii
fi fayyadamaa sirna tajaajila wal'aansa tolaa ta'an akka laayyootti addaan baasudhaaf akka
tolu kaardii dhukkubastaa haalluu wal hin fakkaaneen ni maxxansiisa.
10. Galii sirna tajaajila wal'aansa tolaarraa argateen kenniinsi tajaajila fayyaa hawaasaa safinaa
fi qulqullina akka qabaatu fi yeroo irra gara yerootti akka fooyya'u ni taasisa.
11. Gabaasa tajaajila wal'aansa tolaa fi galii sassaabame akkasumas rakkoo raawwii irratti
isaan qunname yaada furmaataa wajjin boordiidhaaf, waajjira maallaqaa fi walta’insa
diinagdee fi waajjira eegumsa fayyaa aanaa yookan magaalaatiif yookan godinaaf
qindeesse ni dhiyeessa.
12. Fayyadamtoota sirna tajaajila wal'aansa tolaa ta'anii naannoo olaa irraa dhufan gaaffiin
kaffaltii akkaataa waliigaltee naannoo lamaan giddutti taasifameen kan raawwatamun
ta'a.
13. Keewwata kana keewwattoota xiqqaa 1-12 jalatti kan tumame akkuma eegametti ta’ee:
a. Koree tajaajila nyataa buufataa fayyaa keessatti ni hundeessaa
b. Tajaajila nyaataa hadholii ilaalchisee hawasni hubannoo gahaa akka argatu ni

taasisa
c. Gumaacha haawaasaa haadholee ulfaatiif akka waalitti qabamu waajjira

eegumsa fayyaa aanaa yookan magaalaa fi bulchiinsa gandaa waaliin
tahuudhaan ni karoorsa, qindoominaan ni hojjata.
d. Gumaacha haawaasaa haadholee ulfaatiif gandaa irraa walitti qabamee buufata

fayyaatti galii ta’uuf, maqaa garee misoomaa gandaa jala jiran tokko tokkoon
galii taasisee nagahee galii dura ta’aa gandaatiif ni kenna.
e. Gumaacha haawaasa haadholee ulfaatiif akaakuudhaan walitti qabame gatii

gabaa nannoo sanaan galmeewwan qabeenyaa kan akka galmee qabeenyaa,
istook kaardii fi biin kardiitiin akka galmaahee qabamu ni taasisa, ni hordofa, ni
to’ata, dhuma waggaa irrattis lakkaawumsi akka gaggeefamu ni taasisa. Iddoo
nyaanni itti qophaahu, iddoo haadholiin ulfaa itti turanii fi iddoo meeshaan itti
kuufamu ni qopheessa.
f. Keewwata kana keewwata xiqqaa (f) jalatti kan tumame akkuma jirutti ta'ee,
60
qabeenya walitti qabamu keessaa kan turuu hin dandeenye akka gurguramu ni
taasisa, maallaqani isaas galii akka ta’u ni hordofa.
g. Gumaacha haawaasa haadholee ulfaatiif walittiqabamu akka hin mancaane of-

eeggannoon iddoo mijaa’aatti kuufamee kunuunsaan akka qabamu ni taasisa.
h. Gumaacha haawaasa haadholee ulfaatiif walittiqabame hamma barbaadamuu ol

yoo ta’e, yookan turuu irraa kan ka’e akka tajaajilaa ala hin taane yeroo
yeroon hordofuun seera bittaa mootummaa eeggatee gurguramee gara
maallaqaatti akka jijjiiramu ni taasisa. Gumaacha haawaasa haadholee ulfaatiif
walittiqabame bulchiinsa gandootaa fi qaamolee biroo irraa dhihaatu
nagaheedhaan galii ni taasisa.
i. Mallaqa baasii tasisuudhaan bittaa meeshaa tajaajila kenna nyaata haadholee

ulfaatiifi mi’eessituuf akka oolu ni taasisa.
j. Ragaan tajaajila nyaataa haadholee ulfaa buufata fayyaa keessatti dahanii

sirnaan akka qabamu, qabeenyi dhimma tajaajila nyaataaf walittiqabame
kaayyoo sanaaf ooluu isaa, herregni sirnaan qabamuu fi oodiitii ta’uu isaa ni
hordofa, bakka rakkoon uumametti tarkaanfiin akka fudhatamu ni taasisa.
k. Kenniinsa tajaajila nyaata haadholee ulfaa ilaalchisee kurmaana kurmaanaan

gabaasa wajjira eegumsa fayyaa aanaa magaalaatiif ni dhiheessa.
l. Raawwii kenniinsa tajaajila nyaata haadholee ulfaa ilaalchisee waggaatti yeroo

lama hawaasa waliin marii ni gaggeessa.
63. Hundeeffama, Ittiwaamama, Miseensotaa, Aangoo fi Gahee Hojii

Koree Qindeessituu Tajajila Nyaataa
1. Hundeeffamaa fi Itti waamama

a. Koreen qindeessituu tajaajila nyaataa sadarkaa buufata fayyaatti ni
hundeeffama.
b. Itti waamamni koree kana daarektara buufata fayyaatiif ta’a.
2. Miseensota Koree Qindeessaa Tajajila Nyaataa

a. Narsii Deesistuu ........................................................................................ walittiqabaa
b. Kutaa tajaajila fayyaa hadholee fi daa'imanii irraa bakka bu'aa ............. barressaa
61
c. Hojattuu eksteenshinii fayyaa ganda buufatni fayyaa sun keessatti argamuu
............................................................................................................................. miseensa
d. Itti gaafatamaa dhimmaa dubartootaa fi daa'imanii gandaa buufatni fayyaa

keessatti argamu ............................................................................................. miseensa
e. Barsisiistuu mana barumsa ganda buufatni fayyaa keessatti argamuu keessa

............................................................................................................................. miseensa
3. Aangoo fi Gahee Hojii Koree Qindeessaa Tajajila Nyaataa

a. Karoorri gumaacha haawaasa haadholee ulfaatiif walittiqabamu buufata fayyaa
keessatti dahumsaaf turaniif karoorfame akka hojii irra oolu ni taasisa.
b. Toftaa ittiquufinsa kenninsa tajaajila nyaataa hadhlee ulfaa ittin madaalamu ni

baasa, ni karoorsa, hojjirra ni oolcha.
c. Kutaan hadholee ulfaa dahumsaaf gara buufata fayyaa dhufan keessaa turanii fi
midhaanii fi meeshaalee biroo itti kufaman akka qophaa’u buufata fayyaa yaada
ni dhiyeessa; hojii irra olmaa isaatis ni hordofa.
d. Tajaajilli nyaata haadholee ulfaa buufata fayyaa keessatti dahuuf turaniif haala
barbaadamuun dhiyaachuu isaa ni to’ata, rakkinni yoo uumame akka
sirreefamu ni taasisa.
e. Tajaajila nyaataa haadholee ulfaa buufata fayyaa keessatti dahanii turanii

ilaalchisee, ji’a ji’aan gabaasa raawwii koree maanaajimeentiif ni dhiyeessa.
64. Aangoo fi Gahee Hojii Biiroo yookan Waajjira Maallaqaa fi

Walta’insa Diinagdee
1. Biiroo yookan waajjiri maallaqaa fi wlta’insa diinagdee aanaa yookan magaalaa

raawwatiinsa sirna tajaajila wal'aansa tolaatiif qabiinsa baajataa, galmaa'inaa fi gabaasa
herreegaa irratti deeggarsa teeknikaa ni kennu.
2. Waajjira maallaqaa fi wlta’insa diinagdee aanaa yookan magaalaa sirna tajaajila wal'aansa
tolaa aanicha yookan magaalicha keessatti hojiirra oolchuudhaaf baajata barbaachisu
koree calallii bulchiinsa aanaa yookan magaalaa wajjin ta'uudhaan ni karoorsa.
3. Qaamoota waraqaa ragaa tolaa keennuf aangoon keenamefi mataduree sirna tajaajila
wal'aansa tolaa jalatti akka baajata qabatan ni taasisa. Waajjiri maallaqaa fi walta’insa
62
dinagdee aanaa yookan magaalaa, haala bulchiinsi aanaa yookan magaalaa fi qaamonni
biroo waliigaltee dhaabbilee fayyaa wajjin mallatteessaniin akka kaffaltiin raawwtamu ni
taasisa. Gaaffiin kaffaltii dhaabbata fayyaa irraa dhiyaatee guyyaa shan keessatti akka
raawwatamu ni taasisa.
4. Biiroon Maallaqaa fi Walta’insa Diinagdee Oromiyaa, Biiroo wajjin ta'udhaan
fayyadamtoota sirna tajaajila wal'aansa tolaa humna buufata fayyaa fi hospitaala aanaa ol
ta'uudhaan ragaa riifaraalii kennameefii hospitaala godinaa fi naannootti ergaman
yaalchiisuuf tilmaama baajata barbaachisu qorannoo irratti akka hunda'ee qabamu ni
taasisa.
5. Fayyadamtoota ragaa riifaraalii kennameef yaalchisuudhaaf sadarkaa naannootti baajata
ni barbaachisa jeedhame tilmaamamee, jalqabaa bara hojiitti mootummaan naannoo
aanaalee dhaaf baajata deggarsaa ramadu irraa hir'ifamee akka Biiroo jalatti qabamuu fi
hospitaalootaaf yeroodhaan akka kaffalamu ni taasisa.
65. Tajaajila Fayyaa Kaffaltiin Itti Hin Gaafatamne
Dambii Keewwata 29 jalatti tareefamni gosa tajaajiloota fayyaa kaffaltiin itti hin gaafatamne fi
maddii baajataa ibsame akkuma eegametti ta'e,
1. Kaayyoo qajeelfama kana keewwata 6 (4) irratti ibsame fixaan baasuuf tajaajiloonni
fayyaa kaffaltiin osoo itti hin gaafatamiin kennaman hawaasni umriin, salaan, sadarkaa
galii fi kan kana fakkaatan osoo addaan hin bahin kan kennamu ta'a.
2. Casaan Biiroo fi dhaabbileen fayyaa tajaajiloota fayyaa kaffaltiin itti hin gaafatamne
hawaasni hundu hubannaa gahaa qabaate akka fayyadamaa ta'uu hojii dadamaqinsaa itti
fufiinsa qabu ni raawwatu, ni raawwachiisu.
3. Biiroon tarreeffama tajaajila fayyaa kaffaltiin itti hin gaafatamne yeroo yeroon
fooyyessuuf aangoo ni qaba. Tarreeffamchi akka fooyya'uu Biiroon yoo itti amane
hatattamaan qaamni hunduu akka beeku ni taasisa. Tarreffamni kunis:
a. Qormaata aakii, hordoffii fi dhiyeessii qoricha dhukkuba TB
b. Tajaajiloota qorannoo dahuumsa duraa, dahumsaa, da'umsa boodaa, karoora

maatii dhaabbilee fayyaa bu'uraa kessatti kennaman, fi talaallii Idilee kamiyyuu
63
c. Tajaajila dhukkubni HIV/AIDSii haadharraa gara daa’ima gadameessa keessa
jirutti akka hin dabarre ittisuu akkasumas gorsaa fi qorannoo HIV fedhii irratti
hundaa’e (VCT).
d. Qorannoo fi wallaansa dhukkuba Juuzaam (Qurcii)
e. Ittisaa fi too'annoo weerara dhukkubaa
f. Tajaajiloota fayyaa keellaa fayyaa keessatti kennaman hunda
g. Yaala dhukkuba busaa
h. Tajaajila Yaalaa fiistullaa
i. Hojjettota fayyaatiif dhibewwaan sababa ogummaa isaaniitiin isaan mudachuu

(saaxiluu) danda'aaniif tajaajila talaallii fi yaalaa
j. Tajaajila yaalaa dubartii dirqiin gudeedamtee
k. Haala seerri eeyyamuun ulfa basisuu fi tajaajila ulfa baasisuu booda kennamu
(abortion and post abortion care)
l. Tajaajila yaalaa daa’imman reefu dhalatanii (Neonates care)
m. Tajaajila yaalaa da’imman waggaa shanii gadii
n. Tajaajila hordoffii guddina daa’immanii (Growth monitoring)
o. Yaala dhukkuboota saal-quunnamtiin daddarbanii (Sexually Transmitted

Diseases)
p. Tajaajila qorannoo fi yaala kaansarii balbala gadaamessaa (Cervical cancer)
4. Dhimmoonni tarreeffama tajaajilaoota fayyaa kaffaltiin itti hingaafatamne akka fooyya'uu

taasisan kan akka haala addaa biyyatti yookan naannoo keessatti uumamu, baajataa
dhimma kanaaf oolchan qabaachudhaan boordii yookan waajjirri eegumsa fayyaa aanaa
yookan magaalaa irraa gaafii Biiroodhaaf yoo dhiyeessan yookan waliigaltee addaa
dhaabbata gargaarsaa fi Biiroo giddutti taasifamuun irratti hundaa'uudhaan ta'uu ni
danda'a.
5. Tajaajila nyaataa haadhoolee da’umsaaf dhufanii buufataa fayyaa keesssa turaniif dhiyaatu
kaffaltii malee kan keennamu ta’a.
6. Haati da’umsaaf buufata fayyaa dhuftee fi namni ishii kunuunsu wajiin dhufee kamiyyuu
tajaajila nyaataa loogii tokko malee argachuuf mirga qaba.
64
7. Tajaajilamaan yookan namni tajaajilamaa kunuunsu kamiyyuu meshaalee fi iddoo nyaatni
itii qophaa’u of-eeggannoo fi qulqullinaan qabuuf dirqama ni qaba.
66. Tajaajila Wal'aansaa Duubeen Kennuu
1. Dhaabbileen fayyaa tajaajili wal'aansaa duubeen akka kennamuuf dhaabbatoota irraa

gaaffiin yoo dhiyaateef adeemsa keewwata kana keewwata xiqaa 4 irratti ibsame
hordofudhaan mirga keessuumeesu ni qabaatu. Tajaajili wal'aansa duubee kennudhaaf
dhaabbileen fayyaa duraan dursanii waliigaltee dhaabbata gaaffii dhiyeese wajjin
mallatteessuuf dirqama qabu.
2. Dhaabbanni fayyaa tajaajila wal'aansa duubee akka kennu murteesuuf aangoo kan qabu
boordii dhaabbatichaatti.
3. Dhaabbatoonni tajaajila wal'aansaa duubeen akka kennamuuf gaaffii dhiheesu danda'an
qaama seerumaa kan qaban fi tajaajila kennameef kaffaltii yeroon raawwachuu isaaniitiif
ragaawwan gaafataman kan dhiyeefachu danda'an ta'uu qabu.
4. Adeemsi gaaffiin tajaajila wal'aansa duubee itti keesumaa'u:
a. Gaafiin tajaajila wal'aansa duubee itti gaafatamaa dhaabbatichaatiif ni dhiyaata.
b. Gaggeessan dhaabbatichaa gaafii dhiyaate koree maanajimentiif ni dhiyeessa,

koreen maanejimantiis gaaficha xiinxaalee yaada murtii Boordiif ni dhiyeesa.
c. Boordiin yaada murtii koree maanejimantiin dhiyaate ni mirkaneessa yookan

ni kuffisa.
d. Boordiin gaaffii dhiyaate kan mirkaneese yoo ta'e hojii gaggessan yookan itti
gaafatamaan dhaabbatichaa waliigaltee dhaabbaticha gaaffii dhiyeese wajjin
mallatteessudhaan tajaajilli duubee akka kennamu ni taasisa.
5. Waliigalteen malatteefamu akkataa kaffaltii fi yeroo kaffaltiin itti raawwatamu ifaan kan
kaahu qabu ta'ee, yeroon kaffaltii yoo dheerate ji'a sadii caaluu hin qabu. Dhaabbileen
fayyaatis akkaataa waligalteetiin gaaffii kaffaltii dhiyeeffachuu qabu,
6. Dhabbatichi fayyaa haala waliigaltee seene irratti hundaa'ee kaffaltii yeroon kan
hinraawwatamneef yoo ta'ee tajaajila duubee itti fufiinsaan kennuuf hin dirqamu.
65
KUTAA SHAN
GATII TAJAAJILA FAYYAA MURTESSUU FI FOOYYESSUU
1. Dhaabbileen fayyaa kenniinsa tajaajila fayyaatiif kan isaan barbaachisu kan akka
meeshaalee yaalaatii fi qorichaa gatiin isaanii yeroo irraa gara yerootti dabalaa deemuu fi
teeknooloojii amayyaa wajjin gostii tajaajila haarawaa uumamaa dhufuu isaa hubatee
sirni haala qabatamaa kana xinxaalee gatii tajaajilaa murteessuu fi fooyyeessu waan hin
diriiriniif dhaabbileen fayyaa baasii tajaajila yaala kennuuf baasan fi galiin tajaajila fayyaa
irraa sassaaban akka wal hingitnee taasisee jira;
2. Dhaabbileen fayyaa galii tajaajila irraa argatan akka itti hinfayyadamnee fi guutumaan
guututti baajata mootummaa irratti akka hirkatan waan ta'eef, baajanni mootummaa
immoo gatii tajaajila fayyaa yeroo gara yerootti dabalaa deemu uwwisuu waan
dadhabeef, qulqullinni kenniinsa tajaajilaa yeroo irraa gara yerootti akka gadi bu'aa
deemuu fi hawaasni tajaajila dhaabbilee fayyaa irraa argatu irratii akka mufatu taasisee
jira.
3. Kaayyoon qajeelfama kana keewwata 6 (5) jalatti ibsame fixaan baasuu fi haala
qabatamaa asi olitti ibsameef furmaata kennuuf, qaama gatii tajaajila murteessuu fi
fooyyeessuuf aangoo qabu addaan baassuu fi adeemsa gatii tajaailaa murteessuu fi
fooyyeessuu ifaan kaa'uun barbaachisaa ta'ee jira.
68. Gatii Tajaajila Fayyaa Murteessuu fi Fooyyessuu Keessatti

Dhimmoota Hubatamu Qaban
1. Gidugaleessi ka'uumsa gatii tajaaila yaalaa murteessuu fi haala qabatamaa irratti

hundaa'anii fooyyessuun tajaajilamaan gatii dhaabbileen fayyaa tajaajila kennuuf baasan
guutumaan guututti uwwisuf gochuuf osoo hintaane, tajaajilamaan akka waliigalaatti
hawaasni dhaabbileen fayyaa gatii tajaajila kennuf baasan keessatti qooda irraa eegamu
akka bahatan taasisuufidha.
66
2. Adeemsa gatii ka'uumsaa murteessuu fi fooyyessuu keessatti akkuma dhaabbanni fayyaa
tajaajila qulqullina qabu kennuuf baasii baasuuf dirqamaman hubanaa keessa galu,
dandeeti kaffaluu fi fedhiin kaffaluu hawaasaa hubanaa keessa galu qaba.
3. Qaamni gatii ka'uumsaa qoratu yeroo gatii ka'umsa shallagu, baasiwwan dhaabbanni
fayyaa tajaajila kennuuf dhaabbataan baasan (fixed cost) kan akka baasii ijaarsa gamoo
dhaabbata fayyaa, bittaa meeshaalee dhaabbataa fi kan kana fakkaatan irratti kan
hundaa'e osoo hin taanee, baasiiwwan dhaabbanni fayyaa tajaajila kennuuf jijjiiramaan
baasan (variable cost) kan akka bittaa qorichaa, keemikaalaa laaboraatorii, hojii
adeemsisftuu fi kan kana fakkaatan irratti kan hundaa'u ta'a.
4. Dhaabbanni Fayyaa sadarkaa walfakaatu qaban gosa tajaajila walfakkatuuf gatiin
kaffalchiisan akka walfakkaatu ni taasifama.
69. Adeemsa Gatii Tajaajila Fayyaa Murteessuu
1. Akkaataa Dambii Keewwata 18 (5) irratti ibsameen aangoon gatii tajaajila fayyaa
ka'uumsaan kaffalamu murteessuu kan Mana Marii Bulchiinsa Mootummaa Naannoo
Oromiyaati.
2. Akkaataa Dambii Keewwata 18 (5) irratti ibsameen Biiroon gatii ka'umsa gosa tajaajila
fayyaa adda addaa tiif kaffalamu qabu akka qorannoo irratti hundaa'u koree gatii
ka'umsaa qorate dhiyeesu ni dhaaba. Koreen dhaabbatus ogeessota kan akka ogeessa
dinagdee, hawaassuumaa, seeraa, fayyaa fi ogeeyyii barbaachisan kan biroo akka of
keessa qabaatu ta’ee koreen kunis, Biiroo Maallaqaa fi Misomaa Dinagdee Oromiyaa,
gorsaa dhimma hawwasummaa Waajjira Pirezidantii Mootummaa Nannoo Oromiyaa, fi
bakka bu’aa hospitaalotaa fi buufataalee fayyaa irraa kan gurmawaan ta’a.
3. Koreen qorannoo gatii tajaajilaa gosa adda addaatiif kaffalchiisan yaada murtii
dhiheesudhaaf adeemsaa fi qabxiilee gatii murteessuuf qajeelfama kana keessatti
caqasame hordofee ni hojjata.
4. Biiroon bu’aa qorannoodhaan argame, dandeetii fi fedhii kaffaluu hawaasaa akkasumas
baasii dhaabbanni fayyaa qulqullina tajaajila fooyyessuuf akka baasu dirqamu walbira
qabuudhaan yaada murtii filannoo adda addaa ofi keessaa qabu qopheessee Mana Marii
67
Bulchiinsa Mootummaa Naannoo Oromiyaatiif ni dhiyeessa.
5. Keewwata kana keewwata xiqqaa 4 irratti kan tumaamee akkuma jirutti ta’ee, yaadni
dabaltii gatii koree gatii ka’umsaa qoratuun dhihaate gatii tajaajilichi itti kennamaa jiruu
irrratti dabalatan %25 hamma hin caalletti Biiroon manajimantii isaa waliin mari’achuun
murteessuu ni danda’a.
6. Gatii tajaajila fayyaa haarawaa Biiroon qorachisee hanga Mana Marii Bulchiinsa
Mootummaa Naannoo Oromiyaa raggaasisutti gatiin tajaajila fayyaa duraan ture kan itti
fufu ta’a.
70. Gatii Tajaajila Fayyaa Fooyyessuu
1. Gatiin tajaajila fayyaa dhabbileen fayyaa kaffalchisan waggaa shan shaniin fooyya'uu ni
danda'a. Haata’u malee haalli addaa kan dirqisiisu yoo jiraate, Biiroon turmaatii waggaa
shanii gabaabsuu yookan dheeresuu ni danda'a.
2. Biiroon gatii tajaajila fayyaa dhaabbanni fayyaa sadarkaa adda addaa irra jiran akka
kaffalchiisan gatii ka'uumsa Mana Marii Mootummaa Naannoo Oromiyaa tiin murtaa'ee
irratti hamma % 25 tti fooyyessuu ni danda'a.
3. Biiroon gatii tajaajilaa fooyyesuuf qorannoo inni gaggeessuf akka ka'uumsaatti kan
fayyadamu gaaffii dhaabbilee fayyaa irraa kara boordiitiin dhiyaatu yookan yaada koree
qorannoo gatii tajaajilaa irraa dhiyaate irratti hundaa’uun ta’a.
71. Mirgaa fi Dirqama Dhaabbilee Fayyaa
1. Koreen maanajimantii dhaabbilee fayyaa haala qabatamaa dhaabbatichi fayyaa keessa jiru
irratti hundaa'uudhaan gatii gosa tajaajila adda addaatiif kaffalchiisan akka foyya'uu gama
boordiitiin gaafachuuf mirga ni qabu. .
2. Dhaabbanni fayyaa gaaffii fooyya'insa gatii tajaajila fayyaa tiif kaffalchiisan ragaa
qabatamaa irratti akka hunda'uuf baasii bittaa meeshaalee yaalaa fi qorichaa akkasumas
tajaajiloota deggarsaa kan akka nyaataa fi qulqullina kan kana fakkaatan irratti jijjiirama
gatii yeroodhaa gara yerootti jiru galmeessudhaan Biiroon akka beeku ni taasisu.
68
3. Dhaabbileen fayyaa hawaasni gatii tajaajila fayyaa fooyya'e irratti hubannaa akka qabaatu
gochuun, tajaajilamaan maallaqa kaffalu ifaan akka beeku tarreeffama gatii gosa
tajaajilootaa tokko tokkoon addaan baasee gulantaawwan tajaajilli itti kennamu
hundattuu ifaan akka maxxanfamu taasisu qaba.
4. Dhaabbanni fayyaa tajaajila fayyaa qulqullinaa fi saffina qabu kan gatii tajaajilaa fooyya'een
wajjin walgitu kennuuf dirqama qaba.
5. Boordii fi manajimantiin dhaabbilee fayyaa gatiin tajaajilaaf dhaabbatichi kaffalchiisu
adeemsa qajeelfama kana irratti taa'een alatti akka hin jijjiiramne gochuuf dirqama qaba.
72. Gatii Tajaajila Fayyaa Lammiilee Biyya Alaa
1. Lammiileen biyya alaa tajaajila wal'aansaa dhaabbata fayyaa irraa argachudhaaf kan
dhufan yoo ta'e, kaffaltiin gaafataman gatii lamiileen biyyatti kaffalan irra dachaa ta’a.
2. Koolugaltoonni tajaajila fayyaa argataniif kaffaltiin dhaabbata fayyaatiin gaafataman
waliigaltee Itiyoophiyaan Komishinii ol'aanaa koolugaltoota Gamtaa Addunyaatiin
(UNHCR) wajjin dhimma kana irratti taasiste fi Mootummaa Naannoo Oromiyaa
dhaabbilee koolugaltoota gargaaranii wajjin waliigaltee mallatteesseen ta'a.
69
KUTAA JAHA
TAJAAJILA WAL'AANSAAN ALA TA'AN QAAMA DANDEETII
QABUUF WALIIGALTEEDHAAN KENNUU
Kaayyoo qajeelfama kana keewwata 6 (6) irratti ibsame fiixaan baasuuf:

1. Tajaajila wal'aansaan alaa qaama dandeetii qabuuf waliigalteen kennuun kan heyyamamu
sadarkaa hospitaalootaatti qofa ta'a.
2. Tajaajiloonni wal'aansaan alaa waliigalteen kan kennaman ulaagaalee ibsaman kan guutan
yoo ta'e qofadha. Aangoon tajaajiloota wal'aansaa alaa addaan baasanii waliigalteen akka
kennaman murteessuu kan boordii hospitaalaatii.
3. Tajaajiloonni waliigalteen kenaman guutummaan guutuutti yookan gar tokkee
tajaajilichaa ta'uu ni danda'a.
4. Qaamni tajaajila waliigalteedhaan akka raawwatu kennameef meeshaalee yookan
qabeenya hospitaalichaatiin kan fayyadamu yoo ta'ee, kiraan meeshaa yookan qabeenyaa
akkaataa waliigalteetiin shallagame gatii hospitaalichi qaama kanaaf kaffalu irraa akka
hir’ifamu ni taasifama.
5. Tajaajiloonni wal'aansaan alaa qaama dandeettii qabaniif waliigalteen kan kennaman
yeroo bara baajataa tokko hin caalleef ta'a. Adeemsii kenniinsa bulchiinsaa fi hordoffiin
tajaajiloota wal'aansaa alaa waliigalteen qaama dandeetii qabuuf kennuu kan hordofu
seera bittaa tajaajilaa Mootummaa Naanoo Oromiyaa baaseen ta'a.
6. Tajaajila wal'aansaan alaa waliigalteedhaan kennuuf maddi baajata, baajata mootummaa
yookan baajata galii keessaa irraa ta'u ni danda'a.
7. Hospitaalichi baajata mootummaan waggaaf ramadeef erga beekee yookan kenniinsa
tajaajila irraa galii walitti qabameen boordii eyyamsisee yeroo ji'a sadii hin caalleetti
adeemsa caalbaasii xumuruudhaan akka waliigalteen mallatteefamee qaamni mo’ate hojii
eegalu taasisuu qaba.
8. Tajaajila wal'aansaan alaa waliigalteen kennaman bulchuu fi sirna hordoffii walitti fufiinsa
qabu diriirsuuf Biiroon hospitaalota keessatti caasaan tajaajila bulchiinsa hojiiwwan
70
kontiraataa akka hundeeffamu ni taasisa. Itti gaafatamaan tajaajila bulchiinsa hojiiwwan
kontiraataa miseensa koree maanajimentii ni taasifama.
9. Koreen maneejimenti hospitaalaa tajaajila wal'aansa alaa waliigalteen kennaman
hordofuuf caasaa dhaabbate irratti dabalataan tajaajiloonni waliigalteen kennaman
akkaataa waliigaltee mallatteffameen qulqullinaa fi saffina isaanii eeggatanii raawwatamuu
isaanii kan hordofu koree teeknikaa tokko hojjattoota yookan ogeeyyii hospitaalaa
keessaa ni dhaaba.
74. Tajaajiloota Wal'aansaan Alaa Waliigalteen Kennuuf Ulaagalee

Xiyyeeffannoo Keessa Galan
1. Tajaajilicha waliigalteen dabarsanii keennuun baasii hospitaala irraa kan hirr'isu yoo ta'e
2. Baasii hospitaalichaa kan hin hir'isne yoo ta'es, baasii dabalataa osoo hin gaafatamin
tajaajilicha waliigalteen kennuun raawwatiinsa tajaajilicha akka siaayina, saffisa fi
qulqullina qabaatu kan godhu yoo ta'e.
3. Tajaajilicha bulchuun ulfaataa ta'uu isaa irraa kan ka'ee hooggansi hospitaalichaa yeroo fi
humna isaa guutuudhaan tajaajila wal'aansaa qulqullina qabu hawaasaaf akka hin kennin
kan isa daangeese ta'u isaa fi tajaajilicha waliigalteen qaama sadaffaaf keennuun ammo
hooggansi hospitaalicha humna fi yeroo isaa guutuudhaan hawaasaaf tajaajila qulqullina
qabu keennuuf haalla mijawaa ni uuma jadhamee yoo irratti waliigalameedha.
75.Adeemsa Tajaajiloota Wal'aansaan Alaa Waliigalteen Kennuu
1. Gostii tajaajilootaa qaama birootif waliigalteen kennamuu danda’an Dambii keewwata

32 jalattii kan tarreeffaman akkuma eegametti ta'ee tajaajilli wal'aansaa alaa waliigalteen
kennamuuf yaadame haala qabatamaa hospitaalichaatiin ulaagaalee ibsaman guutuu
isaanii addaan baasee murteessuun aangoon kan Boordiiti.
2. Koreen maanejimantii hospitaalaa tajaajiloota wal'aansaan alaa akka qaama biraa tiif
waliigalteen kennamu fedhii yoo qabaate, qophii armaan gaditti ibsaman guutuudhaan
gaaffii Boordiif dhiyeessuu qaba:
71
a. Gosa tajaajiloota wal'aansaan alaa waliigalteen kennuuf Dambii irratti
heyyamame keessaa tajaajilli hospitaalicha keessatti ulaagaa ibsaman guutan
jiraachuu isaanii addaan baafachuu;
b. Tartiibni hojii ogeessa dandeetti qabuun yookan qaama muuxannoo dhimma

kana irratti qabu yookan koree teeknikaa addaa dhaabun akka qophaa'u
taasisuu.
c. Hojicha qaamni biraa akka waliigalteen raawwatu tilmaama baajata

barbaachiisu akka qophaa'u taasisuu.
d. Tilmaama bajataa qophaa'e irratti hundaa'ee tajaajilicha qaama biraatiin

raawwachiisuuf hospitaalichi baajata gahaa waggaa tokkoof qabaachuu isaa fi
madda baajatichaa addaan baafachuu.
e. Hojjattoota sababa tajaajilichi qaama biraatiif kennameef dhibbaawwan adda

addaa irra gahuu danda'u mari'achiisuun fala kennuudhaaf qophii adda addaa
taasisuu.
f. Hojicha qaama sadaffaatiif waliigalteen kenname bulchuu fi hordoffii itti fufiinsa

qabu adeemsisuu kan isa dandeessisu caasaa tajaajila bulchiinsa hojjiwwan
kontiraataa guutachuu, hordoffii hojichaatiif akkaataa koree teeknikaa itti
dhaabatu irratti qophii barbaachisaa ta'e taasisuun gaaffii boordiidhaaf ni
dhiyessa.
3. Boordiin hospitaalaa gaaffii tajaajila wal'aansaa alaa waliigalteen kennuuf maanejimantii

hospitaalaa irraa dhiyaateef murtii kennuuf qabxiiwwan guutamuu isaa qulqulleeffachuu
qabu:-
a. Tajaajiloonni qaama sadaffaatiif waliigalteen kennamuuf dhiyaatan Dambii
keessatti kan heyyamamee fi ulaagaaleen kaa’aman kan guutaman ta'uu isaanii
mirkaneessuu;
b. Hospitaalichi tajaajilicha waliigalteen raawwachiisuuf karoorfate tartiiba hojii

ogeessa gahumsa qabu yookan qaama dandeettii qabuun qopheeffachuu isaa;
c. Hospitaalichi baajata gahaa tilmaama ogeessaan qophaa'e wajjin wal gitu

waggaa tokkoof qabaachuu isaa fi maddii baajatichaa ifaan beekamuu isaa;
d. Hospitaalichi sirna hojicha waliigalteen kenname ittin hordofu qabaachu isaa ,

kan akka caasaan bulchiinsa hojjiiwwan waliigalteen humna namaatiin
guutamuu isaa, koree teeknikaa qulqullina hojii madaaluu danda'u dhaabuf
qophiiwwan taasisu isaa;
72
e. Hojjatoota sababa tajaajilichi qaama sadaffaaf kennamuu isaatiin dhiibbawwan
adda addaa irra gahu danda'uuf akkaataa qajeelfama kanaatiin fala kennuudhaaf
qophiiwwan taasifaman qulqulleffatee heeyyama ni kenna yookan akka irra
debi’amee ilaalamu ni ajaja yookan ni dhorka.
4. Hoji gaggessaan hospitaalaa tajaajilicha waliigalteen kennuuf heyyama boordii akka

argateen koreen caalbaasii billittoowwan qophaa'ee irratti hundaa'ee caalbaasii akka
baasu ni taasisa.
5. Billittoowwan caalbaasii namoota yookan qaamoota ulaagaalee beeksisa caalbaasii irratti
tarreeffaman guutaniif akka gurguramu taasisuu.
6. Koreen bittaa tajaajila bulchiinsa hojiiwwaan kontiraataa wajjin madaallii caalbaasi ni
gaggeessa. Madaallii caalbaasii keessatti ulaagaaleen ilaalamuu danda'an gatii dhiyaate,
muuxannoo hojii wal fakkaatu irratti kanaan dura qaban, humna meeshaa fi maallaqaa
qaban fi kan kana fakkaatan hubannaa keessa galchuun xiinxalee injifataan akka addaa
bahu ni taasisa.
7. Hojii gaggessaan ol’aanaan hospitaalichaa bu’aa caalbaasii dhihaateef koree
maanejimantiitiif dhiyeessee baajata dhimma kanaaf qabatan wajjin kan walgitu yoo
ta’ee, akka ragga'u ni taasisa. Erga koreen maaneejimantii raggaasisee booda qaama
injifate wajjin waliigaltee ni mallatteessa.
76. Dirqama Qaama Tajaajila Wal'aansaan Alaa Waliigalteen

Fudhatee
1. Qaamonni tajaajila wal'aansaan alaa waliigalteen fuudhachuuf dorgomuu danda'an.

a. Waldaalee ”seeftii Neetii" hojjatoota hospitaalaatiin ijaaraman;
b. Waldaalee "Maayikiroo Intarpiraayzii"
c. Kaampaanii fi daldaltoota Dhuunfaa
d. Dhaabbilee Mootummaa hojii waliigalteen kennamu hojjachuuf fedhii fi

dandeettii qaban.
2. Dorgomtoonni qabxiiwwan beeksisa caalbaasiitiin akka guutan gaafataman kan akka:-

a. Heyyama qaama seerummaa qabaachuu,
73
b. Heyyama daldalaa kan haaromfame qabaachuu,
c. Gibira mootummaa bara sanaa kaffaluu isaaniitiif ragaa dhiyeeffachuu,
d. Ragaa dandeetti qabeenyaa, maallaqaa, humna namaa fi muuxannoo hojii wal

fakkaatu irratti hirmaachuu isaanii agarsiisu dhiheeffachuu,
e. Ulaagaalee biroo hospitaalichi tajaajilicha qulqullinaan raawwachuuf ni

barbaachisa jedhee gaafatu dhiheeffachuu;
3. Qaamni dorgommii moo’ate waliigaltee hospitaalicha wajjiin mallatteesse dirqamnni

irraa eegamu:-
a. Hojiiwwan waliigalteen fudhate akkaataa tartiiba hojii fi waliigaltee
mallatteesseen yeroodhaan, qulqullinaa fi saffinaan raawwachuu;
b. Sagantaa hojii ittiraawwatu tajaajila bulchiinsa hojiiwwan kontiraataan

dhiyeeffachuu fi akka mirkanaa'uuf gochuu, haaluma sagantaa hojii
mirkanaa’eetiin hojii isaanii fiixaan baasuu;
c. Naamusa hospitaala keessaa kabajuu;
d. Tajaajilamtoota hospitaalichaatiif kabajaa fi kunuunsa barbaachisaa ta'e

kennuu;
e. Qabeenya hospitaalichaatiif kunuunsaa fi of eeggannoo barbaachisaa ta'e

goochuu;
f. Hojii raawwate qofaaf gaaffii kaffaltii akkaataa sagantaa hojii mirkanaa'ef irratti
hundaa'ee dhiyeefachuu;
g. Rakkoowwaan hojii irratti isa mudate qaama dhimmii ilaalu wajjin mariin
hiikuu. Dhimmota yookan rakkoo humna isaa ol ta'e yoo quunname
yeroodhaan hojii gaggeessaa hospitaalichaa fi tajaajila bulchiinsa hojiwwan
kontiraataa beeksisu.
77. Dirqama Hospitaalaa
1. Barri bajataa seenee yeroo ji'a sadii hin caalleetti hojiiwwan qaama biraatiif waliigalteen
kennuuf adeemsa keessa darbamuu qabu hundaa raawwachuu. Yoo hojichii bara
tokkoof waliigalteen kenname akka bara itti aannutti itti fufuu yoo irratti waliigalame,
yeroon waliigaltichaa osoo hin xumuramin ji'a sadii dura billittoowwan caalbaasii
qopheessuudhaan qaamni dorgomuuf fedhii qabu hunduu qaama amma raawataa jiru
74
dabalatee akka dorgommiidhaaf carraa walqixxee qabaatu taasisuu.
2. Dirqama waliigaltee keessatti hospitaalichi seene kan akka meeshaa barbaachisu
dhiheessuu, iddoo hojii qopheessuu, kaffaltii gaafatame yeroon raawwachuu, fi
deeggersa biroo fiixaan bahiinsa waliigaltichaatiif gargaaru hundaa raawwachuu.
3. Caasaa hojii waliigalteen kenname hordofuu isa dandeessisu kan akka koree teeknikaa
ijaaruu, tajaajila bulchiinsa hojiiwwan kontiraataa humna barbaachisuun guutuu,
4. Qabxiiwwan hojii waliigalteen kennaman madaaluu isa dandeessisu baafachuudhaan
sirna itti fufiinsaan hojii hordofsiisuu danda'u diriirissuu.
5. Madaalii itti fufiinsa qabuun hojii keessatti rakkoowwan mudatan yeroodhaan akka
sirraawan gochuu, rakkoon yoo uumame tarkaanfii sirreeffamaa yeroodhaan fudhachuu.
6. Rakkoon uumame humnaa ol yoo ta'e waliigalticha addaan kutuu, qaamota akkaataa
waliigaltee mallatteessaniin dirqama isaanii hin bahin irratti adabbii sadarkaa badii
isaaniitiin wal gitu fudhachuu yookanfudhachiisuu.
7. Qaama dirqama seenee bahuu dadhabe badii walfakkaatu hospitaala biroo irratti akka
hin raawwanne Biiroo fi qaama beekuu qabu hundaa beeksisuu.
8. Waliigalteen iddoo addaan citetti filannoowwan tajaajilicha itti fufsiisuu danda'u kan
akka calbaasii biroo baasuu yookan offiin raawwachuu yookan filannoo biroo
murteessanii hojii irra oolchuu.
78. Aangoo fi Gahee Hojii Tajaajila Bulchiinsa Hojiwwan Kontiraataa
Dambii keewwata 37 irratii kan ibsame akkuma eegameeti ta'ee:

1. Tajaajiloota qaama birootiif waliigalteen kennaman akkaataa waliigalteetiin saffinaa fi
qulqullinaan raawwatamuu isaanii hordofuu. Hordoffii itti fufiinsa qabu adeemsisuu kan
isa dandeessisu hojimaata adda addaa baafachuudhaan hojii irra oolchuu, oolchisiisuu.
2. Qaamonni tajaajilaawwan waliigalteen fudhatan deggarsa isaanifi godhamuu qabu hunda
akka argatan haala mijeessuu.
3. Tajaajila Qabeenyaa fi Loojistikii hospitaalichaa wajjin ta'uudhaan akkaataa waliigalteetiin
dirqama hospitaalicha irraa eegamu kan akka meeshaa barbaachisuu yeroodhaan
dhiheessuu, iddoo hojii qopheesuu fi kan kana fakkaatan akka guutamuuf taasisuu,
75
qindeessuu.
4. Qaamonni hojii waliigalteen fudhatan sagantaa hojiin itti raawwatan akka dhiyeeffatan ni
taasisa. Sagantaa hojii dhiyeeffatan waliigaltee mal'ateessan wajjin walbira qabee
xiinxaluudhaan ni fooyyessaa, ni mirkaneessa.
5. Koree teeknikaa wajjin ta’uudhaan tartiiba hojii qopheessuu irraa jalqabee hamma
tarkaanfiiwwan qulliqullinaa fi saffina tajaajilichaa mirkaneessuuf fudhatamu keessatti ni
hirmaata, ni raawwata, ni raawwachiisa.
6. Gaaffiin kaffaltii qaama hojii waliigalteen fudhate irraa yoo dhiyaate koree teekniikaa
wajjin ta'ee hojiiwwan raawwataman tartiiba hojjii irratti hundaa'ee ni safaraa, akka
safaramu ni taasisa.
7. Tajaajilli herrega safartii hojii irratti hundaa'ee akka kaffaltii gadi dhiisuuf ni gaafata.
8. Gabaasa raawwii hojiichaa ji'a ji'aanii fi kurmaana kurmaanaan qindeessee hoji
gaggeessaa hospitaalaatiif ni dhiyeessa. Qabiyyeen gabaasichaa saffinaa fi qulqullina
hojichaa, ciminaa fi dadhabbina mul’ate, tarkaanfii sirreeffamaa fudhatamee fi akka
fudhatamu gaafatu fi kan kana fakkaatan haammachuu qaba.
9. Rakkooleen raawwii hojji keessatti yoo mudatan hoji gaggeessaan yeroon akka beeku
gochuudhaan tarkaanfiin sirreeffamaa akka fudhatamu ni taasisa. Tarkaanfii hoji
gaggeessan yookan koreen manejimantii akka fudhatamu irratti waliigalee hanga
waliigalticha addan kutuutti hordofee hojii irra ni olcha.
10. Dhimmoota biroo kan hojii gaggeessaa fi koreen maneejimantii hospitaalaa akka
raawwatu kennaniif hojii irra ni olcha.
79. Aangoo fi Gahee Hojii Koree Teekniikaa

1. Tartiiba hojii gahumsa qabu qopheessuu yookan akka qophaa'uu deeggarsa gaafachuu,
2. Hojichii waliigalteen kenname haala tartiiba hojii fi waligalteetiin saffinaa fi qulqullinaan
raawwatamee fedhiin hospitaalaa guutamuu isaa hordofuu.
3. Tajaajilamtootaa fi hojjattoonni hospitaalaa raawwannaa hojiicha irratti yaada fi komiii
qaban sassaabuu,
4. Tajaajila bulchiinsa hojiiwwan kontiraataa wajjin ta'uudhaan kaffaltiin qaama hojicha
raawwateen gaafatame xiinxaluudhaan yaada murtii hoji gaggeessaaf dhiyeessuu.
76
5. Hojii isaa ilaalchisee koree manejimantiif gabaasa yeroo yeroodhaan dhiheessuu.
6. Dhimmota biroo kan hojii gaggeessaa fi koreen manejimantii akka raawwatu gaafateen
fiixaan baassuu
80. Rakkoo Hojjattoota Irratti Gahuu Danda'u Maqisuuf

Tarkaanfiiwwan Fudhatamuu Qaban
Hospitaalli tajaajiloota waliigalteedhaan qaama biraatiin akka raawwatamu murteessuu isaatiin
rakkoo hojjattoota irratti gahuu danda'u maqsuudhaaf tarkaanfiiwwan armaan gadii fudhachuu
qaba.
1. Sadarkaa barumsaa fi muuxannoon isaanii ilaalame iddoo duwwaa hospitaala keessa jiru
irratti dursii kennameefii ramaduu.
2. Yoo hospitaala keessa iddon itti ramadaman kan hin jiraanne ta’ee Biiroo fi waajjira
eegumsa fayyaa godinaa wajjin ta'uudhaan seektara fayyaa keessatti gita hojii duwwaa
jiru irratti akka ramadaman taasisuu.
3. Seektara Fayyaa keessatti gitni hojii duwwaa yoo hin jiraannee ta’ee sektara biroo
keessatti akka ramadamaniif Biiroon Biroo pablik Sarviisii fi Misoomaa Qabeenya
Namaa Oromiyaa akka gaafatuuf taasisuu.
4. Yoo furmaanni kun hunduu kan hin danda'amne ta'e, seera bulchiinsa hojjattoota
mootummaa irratti hundaa'e mirgi sooramaa kabajameefi hojii irraa akka gaggeffaman
taasisuu.
5. Hojjattoota hojii irraa gaggeffaman fedhii isaanii irratti hundaa'e " Seeftii Neetii "tiin
ijaaramani qaama seerummaa akka argatan, muuxannoo qabaniin kan wal simuu hayyama
daldalaa akka baafatan deggarsa barbaachisaa ta'e gochuu.
6. Yoo ulaaglee dorgommii hedduun qaamoota caalbaasi tajaajila wal'aansaan alaa
fudhachuuf dorgomaniin kan walqixxaatan yoo ta’e, hojicha akka raawwatan dursii
kennamuufii ni danda'a.
7. Qaama caalbaasii injifate biratti dursi kennameefii hojii irratti akka qaxaraman
gaafachuufii ni danda'ama.
77
KUTAA TORBA
TAJAAJILA WAL’AANSA DAREE DHUUNAFAA
Dambii keewwata 39 (2) tiin kan ibsame akkuma eegametti ta'ee:

1. Tajaajilli daree dhuunfaa sadarkaa hospitaalaa qofaa irratti hundeeffama.
2. Tajaajillii wal'aansa daree dhuunfaa hospitaala keessatti akka kennamu kan hayyamame
yeroo hojii mootummaa idileetiin ala ta’ee; ganama sa'aatii 2:30 dura, sa'aatii booddee
11:30 booda akkasumas guyyaa Sanbataa, Dilbataa fi guyyaa ayyaanaa ta’a.
3. Gosti tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa keessatti akka kennamu hayyamame tajaajiloota
wal'aansaa sa'a hojii idilee alaa guyyaa tokkotti xumuramuu danda'an kan akka
deddeebisanii yaaluu qofaadha. Tajaajiloota guyyaa tokkootti xumuramuu hin dandeenye
gurgurtaa qorichaa dabalatee daree dhuunfaatti kennuun dhorkaadha. .
4. Aangoon tajaajila daree dhuunfaa hospitaala keessatti akka banamu heyyamuu fi gatii
gosa tajaajiloota adda addaa daree dhuunfaa keessatti kennamuuf kaffalamu haala
qajeelfama kana keewwata 90 irratti hundaa'anii murteessuun kan boordii
hospitaalichaati.
5. Boordii hospitaalichaa, tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa hospitaala keessatti banuuf
ulaagaaleen gaafataman guutamuu isaanii, adeemsi tajaajilicha banuuf qajeelfama kana
keessatti kaa’amee hund guutamuu isaa qulqulleffatee heeyyama ni kenna. Adeemsi
tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa kaayyoo banameef ala deemamaa jira jedhee kan itti
amanu yoo ta'ee tarkaanfii sirreeffamaa hanga tajaajilicha cuufsisuutti aangoo ni qaba.
6. Koreen maanejimantii hospitaalichaa tajaajila daree dhuunfaa banuuf yeroo heyyama
boordiin argate kenniinsa tajaajilicha kan qindeessu koree qindeesituu hojjattoota
hospitaalichaan akka filataman ni taasisa.
7. Koreen manejimantii fi koree qindeessitu wal'aansaa daree dhuunfaa mirgoota seeraan
tajaajilamtoota daree dhuunfaatii egaman ala ogeeyyiin fayyaa yookan hojjattoonni
hospitaalichaa kenniinsa tajaajilaa fi kessummeessu tajaajilamtoota gidduutti akka
garaagarummaa hin uumamne hojimaata ni diriirsa. Hojjattoota yookan ogeessoota
78
garaagarummaa tajaajilamtoota giddutti uuman irratti tarkaanffiii tajaajila daree
dhuunfaatii ittisu irraa eegale hamma adabbiwwan naamusaa birootti ni fudhata, ni
fudhachiisa.
8. Koreen qindeessituu tajaajila daree dhuunfaa aangoo fi gahee hojii qajeelfamicha keessatti
kenname akkuma eegametti ta'ee, hospitalicha keessatti tajaajilichs kennudhaaf kan
barbaachisan meeshaalee yaalaa dhumeeyyii fi keemikaalota qorannoo laaboraatoorii fi
adeemsa yaalaa adda addaatiif (medical procedures) isaan barbaachisu kamiyyuu
bittaadhaan dhiyeeffachuu qabu.
9. Boordii fi koreen maaneejimantii hospitaalaa waliin ta’uudhaan koreen teekniikaa daree
dhuunfaa tajaajila jalqabsiisuuf meeshaalee yaalaa dhumeeyyii fi keemikaalota qorannoo
laaboraatoorii barbaachisu galii keessaa fi kan biroo irraa yeroof liqeessuudhaan akka
deebisu heeyyamuuf ni danda’u. Meeshaalee yaalaa dhumeeyyii fi keemikaalota qorannoo
laaboraatoorii marsaa duraan liqaadhaan fudhataman osoo hin deebisin kan biraa
fudhachuu hin danda’amu.
10. Biiroon tarreeffama meeshaalee dhumeeyyii fi keemikaalota tajaajila daree dhuunfaa
keessatti qabamuu danda'u qopheessee ni erga. Meeshaalee dhumeyyii fi keemikaalota
tarreeffama Biiroon ergamuun alatti daree dhuunfaa keessatti qabachuun dhorkaadha.
Meeshaalee dhumeeyyii bittaadhaan dhiheessan kana tajaajila daree dhuunfaa ittiin
adeemsisuun ala gurguruun yookan akka gurguramu taasisuun dhorkaadha.
11. Baasii hospitalli akka uwwisu dirqamamu kan akka tajaajila ibsaa, bishaan, suphaa
meeshaalee fi qulqullinaa bakka busuuf jecha tajaajilli wal'aansa daree dhuunfaa galii
dimshaashaan argatu irraa kan bittaa meeshaa dhumeeyyiitiif oolu hir'ifamee galii hafu
irraa yoo xiiqqaate %15 hospitaalichaaf galii gochuu qaba.
12. Ogeessii hojii tajaajila ariifachisaa /Emergency/ irratti ramadame guyyaa sana hojii daree
dhuunfaa irratti ramadamuu hin danda'u. Haata'u malee ogeessa waamicha irra jiru hin
ilaallatu.
13. Tajaajilli wal'aansa daree dhuunfaa adeemsa kaa’amee fi kaayyoo yaadameen alatti
deemaa jiraachuu isaa yoo irra gahame Biiroon yookan yookan waajjirri eegumsa fayyaa
yeroo kamiyyuu tajaajilichi akka cufamu boordii fi koree manejimantii hospitaalichaa
ajajuu ni danda'a.
79
82. Kaayyoo Tajaajila Wal'aansa Daree Dhuunfaa Banuu
Qajeelfama kana keewwata 6 (7) irratti kaayyoon ibsame akkuma eegametti ta'ee :
1. Tajaajilli wal'aansa daree dhuunfaa tajaajilamtoonni dandeetti kaffalanii wal'aanamu qaban
yeroo hojii idilee mootummaa keessatti dabareen isaan waan gahuu dhabeef tajaajila
argachuu dadhaban yeroo hojii idilee ala tajaajila akka argatan carraa banuudhaaf
2. Tajaajilamtoonni dandeettii kaffalanii yaalamuu qaban filannaa isaaniitiin guyyaa
barbaadanitti ogeessa barbaadanii fi gosa tajaajilaa barbaachisaadha jedhanii itti amanan
akka argatan taasisuun tajaajilamtoonni tajaajila hospitaala keessatti keennamutti akka
gammadan taasisuudhaaf.
3. Tajaajilli wal'aansaa daree dhuunfaa ogeeyyii fayyaa yeroo hojii mootummaan ala
hospitaala keessatti fedhii isaaniitiin akka turanii hawaasa tajaajilan taasisuu fi tajaajila
ogummaa yeroo boqonnaa isaani kennaniif irraa galii dabalataa karaa seera qabeessa
ta'een akka argaachuu danda'an haala mijeessuuf. Ogeeyyiin fayyaa galii dabalata
argatanii kanaaniis, fedhii isaaniitiin hojii mootummairra akka turanii fi kakaumsaa fi
naamusaa gaaridhaan hawaasa akka tajaajilan haala mijeessuufi.
4. Adeemsa seeraan alaa kanaan dura dhaabbilee dhuunfaa naannoo keenya keessatti
raawwatama ture kan akka ogeessa seeraan hojii gadi hin lakkisin, ogeessa heyyama
ogummaa hin qabnee fi ogeessa dhaabbile fayyaa mootummaa keessatti hojjetaa jiran
galchanii hojjachiisu yookan kiliinika seeraan heyyamni hin kennamneef bananii
hojjechuun akka hafuu taasiisudhaan naannoo keenyatti dhaabbileen dhuunfaa
olaantummaa seeraa kabajanii miidhaa tajaajilamtoota irratti osoo hin qaqqabsiisin akka
fayyummaa hawaasaaf hojjetan haala mijeessuudhaaf.
83. Ulaagalee Tajaajila Wal'aansaa Daree Dhuunfaa Banuuf

Barbaachisan
Hospitaala keessatti tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa banuudhaaf:-

1. Hospitaalichi daree gahaa qabaachu isaa,
2. Meeshaalee wal'aansaa dhaabbataa yeroo hojii mootummaatiin ala hojiidhaan osoo hin
qabamne jiraachu isaa,
80
3. Tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa keessatti hirmaachuuf ogeessonni gahan jirachu fi
fedhii qabaachuun isaanni yoo mirkanaa’ee.
84. Adeemsa Tajaajila Wal'aansaa Daree Dhuunfaa Banuuf

Hordofamuu Qabu
1. Ogeeyyin fayyaahospitaala keesssatti hojjatan tajaajilli wal'aansaa daree dhuunfaa

hospitaalichaa keessatti akka banamu fedhii yoo qabaatan, hojjattoota fi ogeeyyiin wal
gurmmeessuudhaan gaaffii isaanii koree manejimantii hospitaalichaatiif dhihefachuu qabu.
Hojjataan daree dhuunfaa keessatti hirmaachuuf fedhii qabuu fi seeraan hayyamameef
ogeessa faarmaasii/draagist dabalatee daree dhuunfaa keessatti hirmaachuuf mirga qaba.
2. Koreen maanejimantii hospitaalichaa ulaagaaleen tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa
hundeessuuf gaafataman guutamuu isaani erga mirkaneeffatee booda yaada yookan
karoora hundeessuu tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa qopheessuudhaan boordii
hospitaalichaatiif dhiheessuu qaba.
3. Karoorri yookan yaadni ka’uumsaa hundeeffama tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa
banuuf dhiyaatu qabxiiwwan armaan gadii of keessatti ni qabaata:-
a. Tarreeffama maqaa ogeessota tajaajilicha keessatti hirmaachuuf gaaffii
dhiheessanii;
b. Gosa tajaajiloota wal'aansaa daree dhuunfaa keessatti kennamuuf

karoorfame;
c. Daree fi meeshoota wal'aansaa dhaabbataa tajaajilichaaf itti fayyadamuuf

karoorfame;
d. Tajaajilamtoota gidduu garaagarummaan akka hin uumamne sirna to'annoo fi

hordoffii diriirsuuf karoorfame kan akka koree qindeessituu tajaajila
wal'aansaa daree dhuunfaa hundeessu;
e. Gatii gosa tajaajiloota adda addaaf kaffalchisuuf karoorfame;
f. Akkaataa galiin tajaajilicha irraa argamu itti qabamu;
g. Akkaataa galiin tajaajilicha irraa argame itti qoodamu fi dhimmoota kan kana
fakkaatan qindessudhaan gaaffi yookan karoora boordii hospitaalichaa tiif
dhiheessu qabu.
81
4. Boordiin yaada dhiyaate xiinxalee akkaataa bu'aan hawaasaa irraa caala eegamu
danda'utti yaada ka’uumsaa yookan karooricha fooyyeessuu, mirkannessuu yookan
fudhachuu dhiisuuf aangoo ni qaba.
5. Koreen manejimantii yoo heyyama boordii kan argatu ta'e koree qindeessitu tajaajila
wal'aansaa daree dhuunfaa miseensa shan of keessa qabu ni hundeessa. Walitti qabaan
koree qindeessituu hojii gaggeessaa hospitaalichaatiin miseensoota koree manejimantii
keessaa ni ramadama. Miseensoonni afur waltajjii hojjataa yookan oggeessaa dhimma
kanaaf waamamu irratti kan filataman ta'u.
6. Koreen qindeesituu tajaajila daree dhuunfaa aangoo fi gahee hojii qajeelfama kana
keewwata 89 irratti ibsame fiixaan baasuun koree maneejimantii wajjin ta'uun tajaajilicha
ni hundeessa, ni gaggeessa.
85. Gosa Tajaajiloota Wal'aansa Daree Dhuunfaa Keessatti Akka

Kennaman Heyyamaman
Gosti tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa keessatti kennamu danda'an haala qabatamaa
hospitaalicha keessatti argamuun kan murta'u ta'e tajaajiloonni wal'aansaa fi qorannaa yeroo
turmaatii hojii mootummaan ala guyyaa tokkootti raawwatamuu danda'an kan akka:
1. Tajaajila gorsaa fi qorannaa fayyummaa walii galaa
2. Deddeebiidhaan yaaluu
3. Qormaata raajii fi laaboraatoorii
4. Tajaajila qormaata adda addaa kan akka “Ultrasound, ECG"
5. Baqaqsaanii yaaluu salphaa
86. Gosa Tajaajiloota Wal'aansa Daree Dhuunfaa Keessatti Akka Hin

Kennamne Dhorkaman
Tajaajiloota wal'aansa armaan gaditti tarreeffaman daree dhuunfaa keessatti kennuun

dhorkaadha.
1. Ciibsanii yaaluu kamiyyuu
82
2. Baqaqsanii yaaluu gurguddaa
3. Gurgurtaa qorichaa fi gurgurtaa meeshaalee wal'aansaa dhumataa.
87. Mirga Tajaajilamtoota Tajaajila Wal'aansa Daree Dhuunfaa
1. Tajaajilamtoonni tajaajila wal'aansa ddaree dhuunfaa yoo haalli addaa uumame malee
tajaajila wal'aansaa guyyuma tajaajila argachuuf dhufan sana yookan beellama
qabsiifachuudhaan guyyaa fedhii isaanii ta'etti tajaajila argachuu yookan akka tajaajilli
kennamuuf gaafachuuf mirga qabu.
2. Gosa tajaajiloota wal'aansaa barbaachisaaadha jedhanii itti amanan kamiyyu tarreeffama
daree dhuunfaa keessatti kennamuuf heyyamame gaafachuf mirga qabu.
3. Ogeessa barbaadaniin wal'aanamuu, qoratamuu, saamuda dhiigaa, fincaanii fi kan kana
fakkaatan qorachiisuuf mirga ni qabaatu.
88. Dirqama Tajaajilamtoota Tajaajila Wal'aansa Daree Dhuunfaa.
1. Gatii tajaajilicha kennuuf murtaa'e battalatti kaffaluu

2. Hanga yeroon tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa qaqqabutti obsaan dhabbaticha
keessatti turuun eeggachuu,
3. Dursanii galmaa'uudhaan yeroo fi guyyaa tajaajilli daree dhuunfaa itti kennamu yookan
guyyaa ogeessi isaan barbaadan tajaajilicha kennuutti argamuu.
89. Aangoo fi Gahee Hojii Koree Qindeessituu Tajaajila Wal'aansa

Daree Dhuunfaa
Itti waamamni koree qindeessituu tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa hojii gaggeessaa
hospitaalaatiif ta'e, gaheen hojii isaa:-
1. Haala hojii idilee fi idilee alaatiin walitti hin buneen ramaddii ogeeyyii yookan hojjattoota
tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa keessatti hojjechuuf fedhii qaban ni raawwata.
Tartiiba ramaddii ogeeyyii yookan hojjattootaa ni beeksisa, iddoo hawaasni ifaan argutti
83
ni maxxansa. Hojjattoonni akkaataa rammaddi isaaniitiin hojjii irratti argamu isaani ni
hordofa.
2. Tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa dhaabbaticha keessatti kennamu irratti hawaasni
hubannaa akka qabaatu ni taasiisa. Gosa tajaajiloota fi gatii tajaajilootaaf kaffalamu, iddoo
fi yeroo tajaajilchi itti kennamu, mirgaa fi dirqama tajaajilamtoonni qaban iddoo
hawaasni argutti ni maxxansa.
3. Yeroo tajaajilli wal'aansa daree dhuunfaa itti kennamutti mirgaa fi dirqama
tajaajilamtoota tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaaf kabajamu akkuma eegamutti
ta'ee,hojjattoonni yookan ogeyyiin hospitaalichaa sirna tajaajilamtoota tajaajila wal'aansaa
daree dhuunfaa fi tajaajilamtoota biroo garaagarummaa tokko malee ittin
keessummeessuu ni diriirsa..
4. Oggeeyyii yookan hojjattonni faayidaa isaanii irraa ka'uudhaan tajaajilamtoota gidduu
garaagarummaa uuman irratti tarkaanffii barbaachisaa ta'ee ni fudhata, ni fudhachiisa.
Tarkaanfiiwwan fudhatamanis oggesichi yookan hojjatichi tajaajila wal'aansa daree
dhuunfaa irratti akka hin hirmaanne ittisuu fi tarkaanfiiwwan naamusaa qaamni dhimmi
ilaalu akka fudhatu ni taasisa.
5. Koreen qindeessituu gosa tajaajiloota daree dhuunfaa keessatti kennamuuf meeshoota
dhaabbataa fi kutaa tajaajilaa gahaan akka mijatuni taasisa. Tajaajiloota kennuuf gosa
keemikaalotaa fi meeshaalee wal'aansaa dhumeeyyii tarreeffama Biiroodhaan
heeyyamame irratti hundaa'ee akka bitamee dhiyaatuuf ni taasisa.
6. Akkaataa boordiin murtesseen gatii tajaajila daree dhuunfaa hojii irra ni olcha. Gosa
tajaajila haraawa dabalataan tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaatti kennamuu ni
danda'ama jadhee yoo itti amane gatii tajaajilaaf kaffalamu qopheessuudhaan koree
manejimantii dhaabbatichatiif ni dhiyeesa. Koreen manejimantii yoo itti amane boordiif
ni dhiyeessa, akkaataa boordiin murteessen hojii irraa ni oolcha.
7. Galii tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa namoota sassaaban, herrega sochoosan itti
gaafatamaa yookan hojii gaggeessaa hospitaalichaa wajjin mari'atee ni ramada. Sochii
herrega tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa ni hordofa, ragaa herregaa seeraan qabamuu
isaa ni mirkaneessa. Akkasumas meeshaalee yaalaa dhumeeyii fi keemikaalota
laaboraatoorii liqaan fudhatame ni deebisiisa.Galii tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa irraa
argame akkaataa shalaggii qajeelfama kana irratti taa'ee hordofuudhaan kan dhaabbaticha
84
fayyaatiif hafuu qabu fi baasiiwaan biroo irra hir'isuudhaan akka hojjattoota yookan
ogeessotaaf qoodamu ni taasisa.
8. Gabaasa sochii fi herrega tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa qopheessee ji'a ji'aan,
kurmaana kurmaanaan gaggeessaa fi koree manejimantii hospitaalichaatiif ni dhiyeessa.
9. Tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa ilaalchisee komii tajaajilamtootaa fi oggeyyii yookan
hojjattoota irraa dhiyaatu ni qorata, furmaata ni kenna.
10. Hojiiwwan biroo kan hoji gaggeessaa fi koree manejimantii hospitaalaatiin kennameef ni
raawwata, akka raawwatamu ni taasisa.
90. Gatii Tajaajilaa Wal'aansa Daree Dhuunfaa

1. Aangoon gatii tajaajila daree dhuunfaa murteessuu fi haala qabatamaa irratti hundaa'ee
yeroo yeroon fooyyessuu kan Biirooti. Boordiin hospitaalaa daangaa gatii Biiroon
ka’ame keessatti murteessuuf aangoo ni qaba.
2. Gatii kaardii daree dhuunfaa irratti kaaffalamu gatii kardii tajajila idileedhaaf gama
Biirootin dhaabbilee fayyaatiif darbee irratti hanga %75 boordii hospitaalichaa
hayyamsiisun murteesssun ni danda’ama.
3. Gatiin kaffaltii qormaata adda addaa fi tajajilawwan yaala adda addaa gatii tajaajila idileef
kafalamu irrati %50 hanga %100 hayyama boordiitiin murtessuu ni danda’a.
91. Qabiinsa Herregaa Tajaajila Wal'aansa Daree Dhuunfaa
1. Galiin tajaajilicha irraa argamu nagahee galii addaa Biiroo yookan waajjira maallaqaa fi
waltaa’iinsa diinagdee irraa dhimma kanaaf jedhamee bitamu yookan dhimma kanaaf
jedhamee akka maxxanfamu heeyyamameen ta'a.
2. Galiin tajaajilicha irraa argamu akka galii idilee hospitaalichi sassaabuun walitti hin
makamne saanduqa herrega addaa keessatti kuufamuu qaba.
3. Herregni tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa galmee mataa isaa ni qabaata.
4. Namoonni galii walitti qaban, herrega galmeessanii fi maallaqa sochoosan waliigaltee
koree maanejimantii fi koree qindeessituu tiin filatamuu qabu.
5. Koreen manejimantii fi koreen qindeessituu tajaajila daree dhuunfaa hospitaalichaa
hojimaata qabiinsa herrega tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa oggeesoota herregaa
85
muuxxannoo qabaniin qorachiisanii kan qopheeffatan ta'a.
6. Koree manejimantii hospitaalichaa madaallii herrega tajaajila wal'aansa daree dhuunfaa
odiitara waajjira maallaqaa fi walta’iinsa diinagdeetiin yookan odiitara alaatiin akka
qoratamu taasisuu ni danda'u.
92. Qoodiinsa Galii Tajaajila Wal'aansaa Daree Dhuunfaa Irraa

Argamee
1. Galiiwwan tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa irraa argame erga baasiiwwan adda addaa
kan akka bittaa keemikaalotaa fi meeshaalee yaalaa dhumeeyyii erga irraa hir'ifamee
booda:
a. Yoo xiqqaate % 15 hospitaalichasf galii ni ta'a.
b. % 85 hafe immoo hojjattoota daree dhuunfaa keessa hojjataniif ni qoodama.
2. Qoodni ogeessa tokkoo kan murtaa'u sadarkaa ogummaa fi hirmaanna ogeesichi

kenniinsa tajaajila wal'aansaa daree dhuunfaa keessatti taasiiseen ta'a
3. Galiin daree dhuunfaa irraa argame kan qoodamu namoota hojii daree kana keessatti
hirmaatan qofaaf ta’a.
4. Keewwata kana keewwata xiqqaa 2 irratti kan tumame akkuma jirutti ta’ee, galiin daree
dhunfaa irraa argame hojjattoota fi ogeessota hirmaataniif kan qoodamu akkaataa
/piroporshinii/ mindaa idilee namoota daree dhuunfaa keessatti hirmaatanii fi sa’aatii
isaan daree dhuunfaatti hojjatan irratti hunda’ee yoo ta’u, haala armaan gaditti ibsameen
ni herregama:
a. Ulfaatinni (weight) sadarkaa mindaaf kenname %70 ta'ee, ogeessota ola'aanaa
kan akka hakiima waliigalaa, ispeeshalistii, anistetiksii, fi kan biroo kan
boordiin murtessuuf mindaa isaaniif kafalamaa jiru irratti %30 akka
onnachiisfutti erga dabalamee bodaa akkaataa/pirporshinii/ shallaggi keessa
gala.
b. Turmaatii yeroo hojii daree dhuunfaa kessatti ogeessi/hojjataan tokko tureef

immoo ulfaatinni(weight) kennamuuf %30 ta'ee gahee galii namoota tokko
tokko ni shallagama.
5. Keewwata kana, keewwata xiqqaa 4 irratti kan tumame akkuma jirutti ta’ee, Biiroon
ulaagaa fi qabxiilee addaa qoratee galiin akka qoodamu taasisuu ni danda’a.
86
87

Qajeelfama HCF Lakk.20.2012 - Revised Final

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Qajeelfama HCF Lakk.20.2012 - Revised Final

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Biiroo Eegumsa Fayyaa Oromiyaa

Qajeelfama Kenniinsa Tajaajila Fayyaa

Kewwata Mata Duree Fuula

Qajeelfama Kenniinsa Tajaajila Fayyaa

Akkaataa Labsii 213/2011 qaamolee raawwachiiftuu mootummaa naannoo Oromiyaa irra

1. Mata Duree Gabaabaa

Qajeelfamini kun “Qajeelfama Kenniinsa Tajaajila Fayyaa fi Bulchiinsa Dhaabbilee Fayyaa

Qajeelfamni Kenniinsa Tajaajila Fayyaa fi Bulchiinsa Dhaabbilee Fayyaa Oromiyaa

5. Daangaa Raawwatiinsa Qajeelfamichaa

Dambii Keewwata 3 irratti kan ibsame akkuma eegametti ta'ee :-

1. Hooggansi dhaabbata fayyaa akkaataa hawaasa fi hojjattoota dhaabbatichaa hirmaachisuu

7. Hundeeffamaa fi Itti waamama Hooggansaa

8. Miseensota Boordii Hospitaala Kompireensiivii Ispeeshaalaayizdii fi

9. Miseensota Boordii Hospitaala Sadarka Jalqabaa

1. Bulchaa aanaa/Kantiibaa magaalaa hospitaalichi keessatti argamu................... Walitti qabaa

10. Miseensota Boordii Buufata Fayyaa

11. Ijaarsa Boordii Hospitaalaa fi Boordii Buufata Fayyaa

1. Walitti qabaan Boordii Hospitaalaa Kompreensiv Ispeshaalayzdii fi Hospitaala Waliigalaa

12. Ulaagaa Miseensummaa

13. Aangoo fi Gahee Hojii Boordii Hospitaalaa fi Buufata Fayyaa

14. Aangoo fi Gahee Hojii Walitti Qabaa Boordii

1. Walgahii boordii ni gaggeessa, walgahiin idillee yeroo eeggatee akka gaggeeffamu ni

15. Sirna Walgahii Boordii

16. Bara Hojii Miseensota Boordii

1. Barri hojii boordii waggaa 3 ta'a.

17. Dirqama Miseensota Boordii

1. Miseensonni boordii walgahii idilee fi hatattamaa irratti yeroo kabajanii argamuuf

18. Durgoo Miseensota Boordii

1. Akkaataa Dambii keewwata 11(4) jalatti tumameen miseensonni Boordii tajaajila

a. Boordiin hospitaala kompireensiiv ispeeshalyizdii …….…..Qarshii 2,100

b. Boordiin hospitaala waliigalaa………….Qarshii 1,500 (kuma tokko fi dhibba

c. Boordiin hospitaala sadarkaa jalqabaa …...............Qarshii 1,200 (kuma tokkoo

d. Boordii Buufata Fayyaa ……..……Qarshii 500 (dhibba shan)

e. Walitti qabaa boordii hospitaala kompireensiiv ispeeshaalaayizdiif qarshii 400

19. Sababa Miseensummaan Boordii Itti Haqamu

20. Miseensota Koree Maanejimantii Hospitaalaa

1. Hospitaalli sadarkaa kamiyyuu miseensota koree maanejimantii kanatti aanu ni qabaata:-

a. Hoji gaggeessaa ......................................................................................... walittiqabaa

b. Abbaa adeemsa hojii kenniinsa tajaajila fayyaa ......................................... miseensa

c. Meetiranii .......................................................................................................... miseensa

d. Abbaa adeemsa hojii bittaa fi bulchiinsaa fi faaynaansii .......................... miseensa

e. Abbaa adeemsa hojii bulchiinsa humna namaa ....................................... miseensa

f. Qindeessaa adeemsa xiqqaa faarmaasii .................................................... miseensa

g. Qindeessaa adeemsa xiqqaa laboratoorii .................................................. miseensa

h. Qindeessaa adeemsa xiqqaa tajaajila ciibsanii yaaluu .............................. miseensa

i. Qindeessaa karooraa ..................................................................................... miseensa

j. Ogeessa riiformii ............................................................................................ miseensa

k. Ogeessa naamusaa .......................................................................................... miseensa

l. Qindeessaa odiitaraa ...................................................................................... miseensa

m. Qindeessaa qulqullina tajaajila yaalaa .......................................................... miseensa

n. Qindeessaa tajaajila maraa fi bulchiinsa gamoo ........................................ miseensa

o. Dursaa garee (qindeessaa) hojataa adda duree ....................................... miseensa

2. Barreessaan koree maanejmantii miseensa koree keessaa sagalee caalman ni filatama.

21. Miseensota Koree Maanejimantii Buufata Fayyaa

1. Daayireektara buufata fayyaa ................................................................................... walittiqabaa

22. Ijaarsa Koree Maanejimantii Dhaabbata Fayyaa

23. Sirna Walgahii Koree Maanejimantii Dhaabbata Fayyaa

24. Aangoo fi Gahee Hojii Koree Maanejimantii Hospitaalaa yookan

1. Hojii dhaabbaticha fayyaa ni qindeessa, ni raawwata, ni raawwachiisa.

25. Aangoo fi Gahee Hojii Hojii Gaggeessaa Hospitaalaa yookan

a. Walittiqabaa wajjin ta'ee ajandaa walgahii ni qopheessa.

b. Qaboo yaa'ii ni qaba.

c. Gabaasa raawwii hojii boordii ni qopheessa.