YUN IT I

TUN GO SA MA BIS ANG

KOM UNI KAS YON
PAMANTAYAN SA
PAGGANAP
I lagJJgawa ar,g r.;ar,g sana/Sa'/
bat;;y :;a isang pana;am
ttJngi'ol sa asp&::r.tong rultural
r1 lingguwistihJ sa r,apiling

romunirJarJ

INAASAHANG PAGGANAP
I losusuri ang s;:inays;:i / nang
;,yon s;, mg;, e:lt::mento r,ito

MGA PAKSANG
TATALAKAYIN
SFJr,ays;,;
"Ar,g 'Nir;,r,g Filipino sa
Parr,/'J ar,;;ang Pagpapaunlad" ni
Pr;r,r.i;:ir,0 8. P, Pineda

Mga YM,,P.prong p;,j(jgv1ika

• Wir;,
• Wikang P;,mbansa
• Wir;=,r,g Panturo
• Wirang Opisyal

GRAMATIKA
flli'J<;usuri sa mga opiny()ng
n;,r;;pa/()ob sa sanaysay na
n,JP,f;rJfJi'J/iwanag k,wgnay ng mga
Y{)(1',":f1''JflfJ, (1;:,ngwikang tina lakay
omunikasyon,;i__!!g,.daao up.mg m~ £_ag:-Ygnayan...o_g_.q.g m~y m~ay:os na_pag:_µ_n_:~;~~a .
PANANALIKSIK
/Jr1p_:-,;;-_,W/MiJ ng i';ang
rmnar,al/r-;ir r;:,iugnay ng mga
·,it vh', J(Jng r,agpapaht.n ne
K _g kausap. Pasalita o pasulac man ang komunikasyon, kailangang ito ay maging
mabisa,
Saan mang lugar mapunta ang isang indibidwal, pa.kikipagkomunikasyon ang
f1;,1i 11,,naP, tur,grol sr1 rnga p inakamab isa niyang instrumen to upang magtagumpay ang layunin niya sa pang-araw-
rr)(i',(:fAMIP, rmngwika (Wika,
araw na buhay.
Wihr,p_ /1,,mb;ir,•,a, Wikang
/1/ihmg (Jpi•-;ya l)
Ipinahayag ni H ardey na, ''Ang komunikasyon ay di lamang kabuuang pahayag
/ ;,r,rurr1, ,Jt 1
1

ng kaalaman at damdami n, bagkus ito ay isa ring batayang prosesong panlipuna n,"
Pangun ahing pangangailangan ito sa pag-unlad ng indibidwal, sa patuloy na pagbuo at
pagpapan atili ng isang pangkat o lipi sa isang tiyak na lugar o lipunan.
Ayon naman kay Webster at ng iba pang dalubhasa, ang komunika syon ay pag-
papahayag, paglalahad o pagbibigay ng impormas yon sa mabisang paraan: isang pa.kiki-
pag-ugnay an, pakikibagay niya sa kaniyang kapuwa at kapaligiran.
ARALIN 1
Mga Konseptong Pangwika
(Wika, Wikang Parnbansa, Wikang
Panturo, Wikang Opisyal)

W
ika ang namamagitan upan
g maunawaan ang san·1·1, karanasan, kapuwa tao,
ibang tao, paligid, mundo, obhetibong realidad,
tikal, ekonomik at kultural. panlipunang realidad, poli-

WJ!<a rin an dalu l

n . kaisi an at kamala an n isan lahi li i, at li
Ibig
Ii
Ang taong ayaw
sabihin, nasa wika ang tanging paraan upang mais umangkin ng
alin ang kaalaman, karanasan, at alaa-
la ng isang lahi o lipi at lipunan sa iba. sariling wika
'I
Ipinahayag ni Hutch, isang sistema ng mga tunog ay ayaw ng
nikasyong pantao ang wika.
, arbitraryo na ginagamit sa komu-
pagkakakilanlan.
l
!sang paraan ng komunikasyon sa pagitan ng mga
tao, sa isang tiyak na lugar para sa
isang partikular na layunin na ginagamitan ng herba
l at biswal na signal para makapag-
paliwanag ang kahulugang ibinigay naman ni Boum
an tungkol sa wika.
Ang mga dalubhasa, lingguwista, at mga mananalik
sik ay nagkakatulad o nag~aka-
ugnay ang mga ideya tungkol sa kung ano ang wika
. Sabi nga ni Santia~o, ~al~1m at
komp rehensibo dapat ang pag-aaral sa wika. Ayon
nga sa mga guro ng_ w1ka, W_1ka ang
·
~na gamit sa pakikipagkomunikasyon, at kapag maayos ang komumkasyon, nyak na
may unawaan, at kapag may unawaan, may pag-u b »
nlad ang isang ansa.
 TUKLAS IN
1. Sagutin ang sumusunod na tanong. lsulat ang tsek (4) sa kol _ . ..
um ng m ap1p1ling sagot.

a. Alam ko ba ang kahalagahan ng wika sa ara _ _• ,

aking buhay ? w araw na lakoo ng
b.
Dapat bang may wikang pambansa ang ma
mamayan?
C. Isa fang ba ang wikang dapat kong salitain?
d. Daan ba sa pag-unlad
. . ang pagkakaroo n ng maraming wika7
I e. Hindi ba kailangan an ·k
g w, a sa pagkikipagkomunikasyo n7 ·
I
I .t:
I.
. .
Tatak ba ng ,sang lahi ang wika?

2- Mga Pokus na Tanong

a. Paano matutukoy
. ang mga kahu1ugan at• kabuluhan
ng mga konseptong pangwika?
b. Paano
.. ma,paliliwanag ang kahu1ugan . , .
ng 1ba t ,bang konseptong pangwika sa tulong ng mga
Sitwasyonal na halimbawa?
3· Hinuha O Maaaring Sagot sa mga Pokus na
Tanong

I
LINANGIN
Tunghayan Mo!
Tunghayan ang Round Table Discussion ng ilang mag-aaral tungkol sa paksang mga konseptong
pangwika: wika, wikang pambansa, wikang panturo, wikang opisyal.

Sa pangunguna ng kanilang lider na si Angelo Carrtte, pinag-uusapan nila ang paksang

tatalakayin ng kanilang pangkat ang mga konseptong pangwika. Kasama sa pangkat sina Maxine,
Stephanie, Nathalie, Angela, at Messiah.

Angelo Carrtte: Handa na ba kayo sa tatalakayin natin para sa klase natin bukas? Pag-usapan
natin at isa-isahin ang mga ito.
Maxine: Sige, aka ang mauuna. Wika ang napunta sa akin . Gaya ng napagkasunduan natin,
gagawan ng handout ang tatalakayin kaya't kumuha na kayo ng tig-iisa para ma-
sabayan ninyo aka.

4 YUN1T i TUNGCi :;A ~AP..B!S/.1.NG K01v1UN!Y.A:J YON

 AYon sa mga dalubwika, ang wika .
ay s1stema ng tu . . .
'kasyon. Ang pagsasalita ng t . nog o sag1sag na gmagam1t ng tao sa ko-
r,1uni ao ay tmutukoy na 51st · ·
ulat at iba pang anyo ng sa • ema ng tunog at paraan naman ng atmg
pags gisag hudyat na in
O · ·
. ang tinutukoy na sagisag s b . g agamit sa komurnkasyon. Ang pasenyas na
w1ka · a na angg1t na d · ·
aman ang mga hayop epmisyon, tinutukoy rin na ang wika ay para sa
tao. Bag ay mayroon din
ito Samakatuwid a .k . g paraan ng komunikasyon, hindi tinatawag na wika
ang mg a · ' ng wi ang tinutuk
.. ugnayan sa kan· k oy sa pagtalakay na ito ay ang ginagamit ng tao sa
pak1k1pag- iyang apuwa tao.
lpinahayag ni Otanes (1996) na an w'k .
. • ' g I a ay 1sang napakasalimuot na kasangkapan sa pakiki-
agtalastasan. Ka1 angan natmg malaman
1

P ang mga pangkalahatang katangian ng wika .

Angelo Carrtte: Mahusay, talagang mal k .

. . awa ang naging pananaliksik ni Maxine. Si Stephanie na-
man, w1ka nn ang itinakda sa iyo d'I ba.7
Stephanie: Tama ka. Narito naman a ·b
ng I a pang kahulugan ng wika. Ginawan ko naman ito ng
tsart.

? - GLEASON I SAPIRO I HEMPHILL

Ang wika ay masistemang
balangkas ng mga sina-
salitang tunog sa paraang
arbitraryo na ginagamit sa
pa ki kipagkom unikasyon
ng mga taong kabilang sa
isang kultura .
Ang wika ay isang likas at
makataong pamamaraan ng
paghahatid ng mga kaisipan,
damdamin, at mga hangarin
sa pamamagitan ng isang
kusang-loob na kaparaanan
na lumikha ng tunog.
Ang wika ay isang masis-
temang kabuuan ng mga sag-
isag na sinasalita o binibigkas
na pinagkaisahan o kinauga-
lian ng isang pangkat ng
mga tao at sa pamamagitan
nito'y nagkakaugnay, nag-
kakaunawaan at nagkakaisa
ang mga tao.

Angelo Carrtte: Mahusay rin .

Kung susuriin ang mga kahulugang inilahad tungkol sa wika, iisa ang pinatutunguhan nito, na gi-
nagamit ito sa masistemang paraan upang maipahayag ng tao ang kaniyang kaisipan at damdamin
nang maayos at may layunin.
Si Nathalie na man ang magtatalakay sa konsept0ng pangwika na wikang pambansa .
Nathalie: Okey, handa na ako.

Wikang Pambansa
Sinasa bing wikang pinagtibay ng pambansang pamahalaan ang wikang pambansa na ginagamit
sa pamamahala at pakikipag-ugnayan sa mamamayang kaniyang sakop. At kung ang bansa ay
multilingguwal na tulad ng Pilipinas, dapat lamang asahan na ang wikang pambansa ang magiging
tulay na wika sa pag-uugnayan ng iba't ibang pangkat sa kapuluan na may kani-kanilang katutu-
bong wikang ginagamit. Bukod dito, ito rin ang pambansang daluyan ng komunikasyong tulad ng
telebisyon, radyo, at mga pahayagan, gayon din naman ang mga kilalang politiko, komentarista,
mga manunulat at makatang gustong maabot ang buong bansa.
Angelo Carrtte: Wow, hindi nagpatalo si Nathalie. Pakinggan naman natin si Angela sa pagtalakay
niya .
Angela : Handa na ko.

/IIU,L!N 1 MCA KON'i EPTON G PANGWIKA (WIK.A, W!t:/\NG PAivHlA.NSI\, WIKANG PANlURO, WIKANG OPI SYAL) 5
 Wikang Panturo
Gamit ang wikang panturo upang magtamo ng mataa
s na antas ng eduka syon.
Ang wikang mapipili bilang wikang pambansa
ay maga gamit bilang wi kang pantu ro 1,ang-
gang sa unibersidad . Sa edukasyong pang-unibe
rsidad, ang bilis ng pag-unawa ay isang malakin g
bentaha sapagkat ito'y nangangahulugan nang
higit na mabilis na pag-unlacl na akaclemiko. Ang
pag-unawa ay bumabagal kundi man lubusang nahah
adlangan kung ang wikang pantu ro ay hindi
kontrolado ng mag-aaral.
Gaya ng isinasaad sa Probisyong Pangwika ng Artiku
lo XIV ng Saligang-batas ng 1987, Sek. 6
kaugnay ng wikang panturo na:
Sek. 6 - Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay
Filipino. Samantalang nililinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa salig sa mga umiira
l na wika sa Pilipinas at iba pang mga wika.
Dapat magsagawa ng mga hakbangin ang pama
halaan upang ilunsad at puspusang itaguyod ang
Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasy
on at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-
edukasyon .
Angelo Carrtte: Napakakomprehensibo ng talaka
y mo, Angela . Sige, si Messiah naman ang
pakinggan natin para sa huling konseptong pang
wika-wikang opisyal.
Messiah: Okey, ako naman.
Wikang Opisyal
Tinatawag na wikang opisyal ang prinsipal na wikan
g ginagamit sa edukasyon, sa pamahalaan, at
sa politika, sa komersiyo at industriya.
lpinahayag naman sa Sek. 7 ng Artikulo XIV ng
Saligang-batas ng 1987 na: "Ukol sa mga la-
yunin ng komun ikasyon at pagtuturo, ang mga
wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at hangg
a't
walang itinatadhana ang batas , Ingles ."
Angelo Carrtte : Nakatutuwa naman at talagang
handang-handa na tayo para sa talakayan bukas
.
Ma idaragdag ko na, "dahil sa ang wika ay buhay
, patuloy na umiinog ito sa mga
pagbabagong mahaha rap nito. Maging sa kahul
ugan o depinisyon ay may iba't
ibang pahayag tu ngkol dito." Sige bukas na natin
alamin . Tayo na at umuwi na tayo
at maghanda na para bukas .
Lahat: Tama ka, para maging maayos ang pagtalakay
natin bukas .

Simulan Mo!
Pagpapaliwanag sa Kahu lugan ng lba't lbang
Konseptong Pangwika
A. lsang kasanayan ito sa paglinang ng talasa
litaan . Dahil teknikal ang mga salitang lilinangin,
upang maunawaan ito, kailangang ipaliwanag
ang kahulugan nito. Malaking tulong ang mga
halimbawang sitwasyon upang mabigyan ng
kahulugan ang nasabing mga salita.

1. lpaliwanag ang kahulugan ng mga konseptong

pangwika : wika, wikang pambansa, wikang pan-
turo, at wikang opisyal sa tulong ng mga sitwa
syon.

SAU 1A I SITWA',YON (PAt,PAPAKAII u1.ur,ANJ

a. Wika Halimbawa :
--- b. Wikang pambansa
Halimbawa:

..--
c. Wikang panturo
Halimbawa:

- d. Wikang opisyal
Halimbawa:

-
B. Pa~no maipalili_wanag ang kakulangan ng iba't ibang konseptong pangwika sa tulong ng mga
hahmbawang s1twasyon?

Basahin Mo!
Paano magiging daan ang wikang Filipino sa pambansang kaunlaran? Hanapin ang mga katugunan
na inilahad sa kasunod na sanaysay.

Ang Wikang Filipino sa Pambansang Pagpapaunlad

ni Ponciano B. P. Pineda
Matalik na magkaugnay ang wika at kultura. Taglay ng wika ang kultura ng lipunang pinag-uga-
tan ng wikang iyon. Ang isang kultura'y maipapahayag ang katapat sa wikang kakambal ng na-
turang kultura. Subuking ilipat ang isang wika sa lupaing dayo. lhasik at palaganapin ang wikang
iyon, at makikitang kasamang sisibol at yayabong sa naturang wika ang kulturang kakambal.
Ang wika ay kasangkapan ng pakikipagtalastasan. Tunay ngunit hindi kasangkapang mekani-
kal lamang. Higit dito ang kalikasan at kagamitan ng isang wika. lto'y tagapagdala ng mga ideya.
lniimpluwensiyahan nito ang ugali ng tao, ang kaniyang isip at damdamin. Ang wika'y instrumento
sa paglikha ng makabuluhan at malikhaing pag-iisip. Samakatuwid, upang magamit sa sukdulan
ang wika, dapat itong hawakan nang buong husay, angkining ganap. Ang mahina at di ganap ding
bunga ng naturang paggamit nito.
Tunay na napakahalaga ng wika sa karunungang pantao, at ang karunungan ay napakahalaga sa tao.
Ang pagkakaroon ng wika ay isang katangiang ikinaiba ng tao sa iba pang mga kinapal ng Diyos. May
wika siyang kasangkapan sa kaniyang lipunang pinamamayanan ng katuwiran at ganting pakinabang.
Sagisag ang wika, durungawan ng kultura ng lipunan ang wika . Ito ang dahilan kung bakit ang
sariling wikang panlahat ay pinili ng mga makabagong lipunan na tagapagpahayag ng kanilang
pambansang pagkakakilanlan at buklod pa rin ang pagkakaisang panlahi. Ang sariling wikang
panlahat ay buklod ng pambansang pagkakaisa at pahayag ng pagkakakilanlan. Tayo ay nasa
panahon pa ng pagpapaunlad at pagpapalaganap ng ating wikang pambansa-Filipino. Mahaba
pa ang landas na tatahakin natin bago maging lubos ang ating hangarin na ang Filipino'y maging
tagapamansag ng ating mga pambansang mithiin, isipan at damdamin. Sapagkat hanggang sa
ngayon ay watak-watak pa rin tayo, pangkat-pangkat. Tayo'y hindi pa isang tunay na pambansang
bayan . Ang ating likas na pagkakatulad-tulad sa wika, kaugalian at heograpiya ay pinalubha ng
pagsikil ng mga kulturang banyaga sa ating mga likas na katangian.

ARALIN 1 MCA KON ~EPlONG P,\N(,WIKA iWIKA. INIK/\NG l'<\~lflANSA WIKANC, PI\Nl URO \Vlf.-ANG Of'IS'y,\1,1 7
 Sa kabut ihang-palad tayo'y nagma mada li ngayon sa
pagtata yo ng sarili nating karangalang
panlahi. Pinagsisikapan nating maiwaksi ang ano mang
banyaga na pumipinsala sa ating ka-
purihan. lbig nating kilalanin tayo ng daigdig bilang
tayo, ang tuna y na tayo,- hindi malabong
larawan ng mga umaalipin sa atin . Tayo' y nagbabalikw
a s, nagbabagong puri.
ltinatangis ng ati ng matatanda ang di-umano'y pagka
wala sa ating kabataan ng mga
kahalagahang pamanang yaman . Ang nais nila'y mapa
sigla ang mga iyon. Ngunit hindi maga-
ganap ang pagbabalik sa sarili sa paghahangad laman
g. Kailangang suysuyin ang ugat na da-
hilan. Sa ganang akin ang pagkawalang tinutu koy ay
likha ng sistema ng edukasyon na ang pan-
gunahing kasangkapan ay wikang Amer ikano . Ang
humigit-kumulang 75 taon ng sistematikong
Amerikanisasyon ng batang Pilipino ay sapat upang
siya 'y maging estranghero sa tinubu ang
lupa . Tinutukoy ko ang mga mag-aaral.
Bukod doon, ang bahag i ng mga mama mayang hindi
nakapag-aral, at kung nakapasok man
sa paaralan at natuto lamang bumasa at sumulat
ay binubuo naman ng isang antas ng mga
mamamayang hiwalay sa una, na bumuo naman
ng isang pangkat ng kakaunting pribiliheyo .
Samakatuwid ang wika at kulturang Amerikano (Kasti
la noong una) ay lumikha ng estrat ipi-
kasyong sosyal. Tumalamak sa sensibilidad ng lahi
ang "karamdamang" ito. Subukin mon g taya-
hin ang hangarin at pangarap ng isang hinubog sa
wi ka at kultur ang dayuhan at masasalat mo
ang katotohanan: nais niyang mangibang bansa upang
makapagtamasa ng maga ndang buhay
at ikintal sa kanilang pahat na isip ang kaalamang
sinalik sa pama magitan ng kaniy ang pinag-
sanayang wika; makikita mong nagmamadali siya
sa pagta kas sa mga kahirapang dinarana s
ng kaniyang bayan at mga kababayan. Nais niyan
g maging kaga napa n ang mga katotohanang
ipinaranas sa kaniya ng kulturang banyaga sa bisa
ng wikang banyaga .
Gusto nating lumakas bilang bansang Malaya. Ang
isang daan ay ang wikang Filipin o. Ang
kailangan natin ay isang kasangkapan ng komunikasy
on para sa lahat ng ating mga mama-
mayan-kasangkapang simple, abot ng lahat; gamit
in, mabisa at di kumukupas. Sa kabila ng
kahabaan ng panahong ginagamit ang wikang Amer
ikano bilang kasangkapa n ng instruksyon,
ito'y bigo pa rin bilang daluyan ng pakikipagtalastas
an o pagtatalastasa n sa masa . Sa gayon
nalikha ang guwang kung di man kawalan ng komu
nikasyon. Bunga nito'y humina ang pamaha-
laan . lsipin na lamang ang magagawa sa pagsulong
ng nagkakaisang lakas ng sambayanan kung
pakikilusin sila ng makabuluhang kabatirang dala
ng lengguwaheng abot ng kanilang kakayaha n,
tulad sa kanilang isip at damdamin .
Ang wikang Filipino sa katutubong wika, na pinay
aman ng mga sangkap lingguwistiko mula
sa mga wikang katutubo rin at banyaga ay tugon
sa pambansang pagsu long. lto'y sariling wika,
tagapagdala ng kulturang sarili, tagapagsalaysay
ng impluwensi yang dayuhang iniakma sa mga
ka tangian, kaugalian at idyosinkrasyang Pilipino.
Pansinin ang mauunlad na bansa . Kung nais mong
makuha ang siyensya at teknolohiya ng
bansang iyon, gawin mo sa pamamagitan ng kaniya
ng sariling wika . Ang siyensya at teknoloh i-
ya ng isang bayan ay di maiwasang bahagi ng
kabuuan ng kultura ng bayang iyon . Kailangang
maging gayon tayo pagdating ng araw. Hindi tayo
maaaring manatiling manghihiram, manggagaya,
mangongopya sa siyensya at teknolohiya at sa lahat
ng bagay sa buhay sa habang panahon .
Sa ating paki ki pag-ugnayan sa iba't ibang dako ng
daigdig lalo na ang Timog-S ilangang _Asya,
sa panahong ito ay napatunayan na nating hindi
sapat ang kahusayan sa dayuhang wika ng
ating mga kinatawan. Dala ng kahihiyan o baka
naman ng tunay na pananalig, ay ipinasai lalim ~a
Pilipino ang mga kasunduan . Sa paanong di-gay
on, ang kasulatang nilalagdaan ng ba wat panig
 a kani-kanilang wikang pambans ,
aY s . . a nasasanay. Ito y katunayan ng kanilang nasyonalismo, ng
·1ang ident1dad . Smasabi na ang panlk
11 an ay tala .
kan1 . . ng p1nakamatayog na kaisipan at karangalan
• ang tao o lah1. Ma1daragdag dito na h. ·t k • . ·
ng ,s ,g, na apan1-pan1wala ang talang iyon kung sa w1ka ng
tao o lahing iyon na~usulat. Sa ating Panahon ang malaking bahagi ng panitikan ng lahi'y yaong
rnga nasusulat sa wikang banyaga. Kung ito'y pag-aaralan ng isang manunuri na hindi lubusang
rnakakanluran at nakakaunawa sa isang dako ng mga obrang nasusulat sa mga katutubong wika,
rnapatutunayan niya na ang panitikan sa dayuhang wika ng asiwa, hindi naglalarawan ng tunay
na ugali, karanasan, isipan, at damdaming Pilipino.
Dahil sa sistemang kolonyal na umiiral dito sa Pilipinas sa kahabaan ng panahon, nag-ugat at
nabuhay ang piyudalismong kultura na sumiil sa mabilis na pagsibol ng ating wika at kalinangan .
Unti-unting nabaon ang mga katangian ng ating lahi . At tayo'y naging mga kanluranin sa lupang
silangan . Hanggang sa panahong ito'y patuloy ang ganitong kalagayan dahil sa di nabubuwag na
mga sistemang dayuhang gumagapos sa atin, bukod sa malakas na bisa ng mass media.
Ngayon ay kailangan nating balikan ang ating sarili sa piyudalismong kultura na aking binang-
git. Sa gawaing ito ang Filipino ay gamitin nating kasangkapan .
Tunay na masaklaw at malalim ang tungkulin ng wikang Filipino sa pagbuo ng bansa. lto'y
kaakibat ng pag-ibig sa bayan at mga kababayan, kakambal ng karangalang panlahi, isa sa mga
palatandaan ng pagkalas sa kaalipinang pangkaisipan at pandamdaming kagagawan ng mga
manlulupig. Tagapagbuo ng diwang makalipunan at daan ng katarungan at pagkakapantay-pan-
tay ng lahat ng mamamayan-mamahirap, mamayaman, mamarunong, maging mangmang.
Filipino ang dapat gamiting kasangkapan kung nais ipadama sa sambayanan ang kapangyarihan
ng mga kaisipan . At sa Filipino mabubuklod ang lahat ng mga Pilipino.
Kung wala ang wikang Filipino, walang nasyonalismong Pilipino, kung walang nasyonalis-
mong Pilipino, walang Bagong Lipunang makikipagtagalan sa mga panahon; at kung walang
Bagong Lipunan ang Bayang Pilipino'y walang katubusan .
- Mula sa Filipino sa Nagbabagong Panahon
(Batayang Aklat sa Sining ng Komunikasyon Para sa Kolehiyo)
New Day Publishers, 2003-

lpaliwanag Mo!
Mga Elemento ng Sanaysay .
!sang uri ng tuluyan na nagpapahayag ng mga opinyon o kuro-kuro tungkol sa ,sang mahalagang
isyu o paksa ang sanaysay.

Uri ng Sanaysay
• Maanyo o Pormal na Sanaysay
Nangangailangan ng sumusunod:
maingat na pagpili at paghahanay ng mga salita
maayos at mabisang paglalahad ng mga kaisipan
mahusay at malinaw na pagbuo ng mga pangungusap
• Di-maanyo o Di-pormal
Higit na madali at magaang sulatin sapagkat simple at kadalasang natural ang paglala~~d ng
·
mga kaisipan . Waring pam1lyar o ma Iap1t· ·tI o sa damdamin ng mga mambabasa. Madal, ,tong
maunawaan at parang nakikipag-usap lamang.

Af,AUN 1 M(,A l(ON Sl:Pl ONG l'ANGWIKA (WIK/>., Wll(i\ N(, f'AMBt, N'iA WIKANG PN.JT!JRO, Wll(/\ NC OPISY,\ l)
9
 Organisasyon
May panimula, gitna, at wa kas ang bahagi o organisasyon
ng isang sanaysay.
Panimula - Ka ilangang may magandang panimula na
makatatawag-pans in sa mambabasa . May
ilang paraan upang makabuo nang maayos na panim
ula . Maaaring magsimula sa pamamagitan
ng tanong, pangungusap na makatawag- pansin , sa
pamamagitan ng isang kuwento, sa isang
diyalogo, tuwirang sipi, malalim na pangungusap na
taglay ang kaisipan, at maaaring mag-
simula sa tuwirang paksa .
Gitna - Tinatawag ding katawan . Kaugnay ito ng panim
ula na nagbibigay ng detalye sa isang paksa .
Wakas - Sa bahaging ito matatagpuan ang pangungusa
p o mga pangungusap na magtatapos sa
paliwanag tungkol sa paksa o kaisipan. Tinatawag din
itong kongklusyon .

Gamit ng Wika Ayon sa Antas

May iba't ibang antas ang wika na ginagamit sa pagsu
lat ng sanaysay.

5. Masining o Pampanitikan - Pinakamataas na antas ng wika .

Halimbawa : salamisim, kadaupang-palad, at iba pa
4. Teknikal - Gamit sa iba't ibang disiplina/sitwasyon
g pang- akade miko.
Halimbawa : Accountancy, Internet, Computer, at iba
pa
3. Diyalektal/Lalawiganin - Mga salitang ginaga mit mula
sa lalawigan . .
Halimbawa : vakul (Batanes), malon g (Maranao), tupig
(Pangas1nan), at 1ba pa
2. Kolokyal - Karaniwang pakikipag-usap
ng isang indibidwal.
Halim bawa : edukasyon, kontrol, kaklase, at iba pa

1. Balbal - Pinakamababang antas ng wika

.
Halim bawa : dyowa , erpats, mudra, at iba pa

Mga Pahayag/Salita na Ginagamit sa Pagbibigay

ng Opinyon
Sa pagbib igay ng opinyo n o kuro-k uro, karani wang
guma gamit ng mga pahay ag na : nanin iwala
ako, sa aking palagay, buo ang aking paniniwala
, ayon sa, dapat bigyang-pansin, at iba pa .
Sa mga salita nama n : dapat, wari, dahil, kaya,
subalit, ngunit, at iba pa .
Sinasabi na ang isang kuro o hakang personal ay
sarilin g panini wala ng isang tao tungk ol sa
isang bagay, kaya't walan g maling opinyo n . Maaa
ri itong ibatay sa isang katoto hanan o karan asan
.

Batayan ng Pagkakasulat ng Sanaysay

• Nakita - Mga pangy ayari sa paligid na nakita at
iuugn ay sa isang paksa o isyu na bibigy an ng
opinyo n .
• Napan ood - May layuni ng gawin ang kasan ayang
ito. Mula sa pinan ood, maaa ring magb igay
ng reaks iyon o opinyo n sa mga pangy ayari .
• Narin ig - Maaa ring batay sa anum ang narinig ,
magin g maing at laman g na huwa g mada gda-
gan o maba wasan sapag kat baka malihi s ang ideya
ng isusul at.
• Nabas a - Komp rehen sibon g batay an na nakas
alalay kung paano nauna waan ang akdan g bi-
nasa .
• Karan asan - Pinak aepek tibong batay an sapag kat
malap it sa damd amin, saloob in, at naran a-
san ng susula t.

10 YUNlf ! TUN(,O SA M,\BISf\NC, KOMUN IKASYON

 unawain Mo!
A. lpaliwanag ang pamagat ng sanaysay na, "Ang Wikang F.ilipino sa Pambansang Pagpapaun-
~d." ~ .

B. Bigyang pagpapakahulugan ang sumusunod na paha·y~~--

1. "Matalik na magkaugnay ang wika at kultura ."

2. "Ito ang dahilan kung bakit ang sariling wikang panlahat ay pinili ng mga makabagong li-
punan na tagapagpahayag ng kanilang pambansang pagkakakilanlan at buklod pa rin ang
pagkakaisang panlahi ."
-· - · --·-- -- ---· -- · ··· ·· · · · ·· · - ·-- ·------ ---· - ----- ---- -- - · •·-· ---- ----· -- ·-- ·--- -·-- --- ------ -- --- --- --- ---

- . - -· - --- -. - --- --- - - -- -- - . . - ------ -- . . -· -· ·· ··· -- ----- ------- -- --- ----- ------------------- ----------

3. "Dahil sa sistemang kolonyal na umiiral dito sa Pilipinas sa kahabaan ng panahon, nag-ugat

at nabuhay ang piyudalismong kultura na sumiil sa mabilis na pagsibol ng ating wika at ka-
linangan ."

C. lsa-isahin ang mga pangyayaring binanggit sa akda kaugna y ng pagpapahalaga sa wikang

pambansa na nangyayari pa rin sa kasalukuyang lipunan. Magbigay ng mga patunay sa
pamamagitan ng halimbawang sitwasyon .

ARAl l~I 1 lv1G/\ ,'.ONSf:l'T,JNG f'A NGWIK/\ (WIKA, WIKANG PAMBAW,A, WIK/ING l'AN TURU, WIKAN C, OP\SYf\L) 11
 D. Kung ikaw ang may akda, ano ang iyong mararamdaman na namamayani ang diwa ng kolon-
yalismo sa mga kabataan sa paggamit ng sariling wika? Dugtungan ang sumusunod na pahaya g.
Bilang kabataan, mararamdaman ko ang ..

E. Sa iyong sari ling pa la gay, paano ka makatutulong upang mapalaganap ang wika~g-··pam~a-· ·
nsa 7.

- · ---- --· - . ·- -- -- - -·-- ---- --- - - .. . ---- ·-- - --- -- -. -··· ·· ---- - -- · ······---·-
. -- - . --- --- --- - . . . - -- .. - - .. - - - - - - . . . -- .
F. Pagkatapos mong basahin ang _sanaysay, may mga nabago ba sa iyong pananaw tung-
kol sa wika, wikang pamban:,a, wikang panturo, wikang opisyal? Talakayin sa pamamagitan
ng Repleksiyon . /

ANO ANG Nf\13AGO SA AKING PANANAW I PATUNAY \ Pf\UWANAC

G. Sa pamamagitan ng Kan bas, iguhit ang paliwanag sa aral ng araling ito na, "Ang taong ayaw
umangkin ng sariling wika ay ayaw ng pagkakakilanlan ." lpaliwanag din ang iginuhit. Gawin sa
sagutang papel.
H. Balikan ang binasang sanaysay. Suriin ito ayon sa sumusunod :
a. Organisasyon (Panimula, Gitna, Wakas}
b. Gamit ng Wika Ayon sa Antas (Balbal, Kolokyal, Lalawiganin, Teknikal, at Masining}
c. Uri ng Sanaysay (Maanyo o Di-Maanyo}
d. Mga Pahayag na Gamit sa Pagbibigay ng Opinyon
e. Batayan ng Pagkakasulat (Nakita, Napanood, Nabasa, Narinig, Naranasan}
Pagsusuri :

12 YU \!I T ! TUN (,0 S/\ M/\131SANC, KOMUNIKA SYON

 isaisip Mo!
pagtukoy sa Kahulugan ng mga Konseptong Pangwika 3b,~ ·-·
sa pagtukoy sa kahulugan ng mga konseptong pangwika, kailangan)ang literal na kahulugan nito na
,naaaring kunin sa diksyunaryo o iba pang babasahing pangwika . Maaaring sa pamamagitan din
ng panayam sa mga taong eksperto sa larangang ito. Higit sa lahat, ang karanasan ng mga taong
gumagamit ng wika O nagpapahalaga rito na gamit sa aktuwal na buhay sa araw-araw na pakikis-
alamuha sa iba't ibang tao. Tunghayan ang kahulugan ng ilang konseptong pangwika (wika, wikang
pambansa, wikang panturo at wikang opisyal).
Naipahahayag ang iba't ibang kahulugan ng wika mula sa mga dalubwika tulad ng:
"Wika ay binubuo ng tunog at sagisag na ginagamit ng mga tao sa pakikipagkomunikasyon
oang magkaunawaan."
"Wikang pambansa naman ang wikang pinagtibay ng pambansang pamahalaan at ginagamit sa
,mamahala at pakikipag-ugnayan sa mga mamamayan."
"Wikang panturo ang ginagamit upang magtamo ng mataas na antas ng edukasyon."
"Tinatawag naman na wikang opisyal ang prinsipal na wikang ginagamit sa edukasyon, sa
nahalaan at sa politika, sa komersiyo at industriya."

PALALIMIN
Talakayin Mo!
A Basahin ang sumusunod na Dekalogo ng Wikang Filipino. Suriin ang maiuugnay na mga kon-
septong pangwika (wika, wikang pambansa, wikang panturo, at wikang opisyal). lsulat sa unang
kolum ang maiuugnay na konseptong pangwika, sa ikalawang kolum ang bilang ng dekalogo, at
sa ikatlong kolum ang paliwanag.

Sinulat ang Dekalogo ng Wikang Filipino na ang inspirasyon ay ang mga Pambansang Dekalogo
ng mga bayani at mga tanyag na pinuno na nakatuon sa pagmamahal sa lahi, sa bansa at sa Diyos.
lnasahan na ang Dekalogo ay mapahuhusay pa sa paglakad ng panahon .

Dekalogo ng Wikang Filipino

I.
Ang wika ay dakilang biyaya ng Maykapal sa
sangkatauhan . Bawat bansa ay binigyan ng Diyos ng
kani-kaniyang wika na pagkakakilanlan.
II.
Ang Pilipinas ay mayroong 176 na katutubong wika
bukod pa sa panghihiram ng mga banyagang wika .
Ill.
Ang pambansang wika ng Pilipinas ay Filipino.
Si Pangulong Manuel Luis Quezon (1878-1944) ang
Arna ng Wikang Pambansa. Ang wikang Filipino ay
katuparan ng pangarap na wikang panlahat.
IV.
Ang wikang pambansa ay pinayayabong, pinayayaman
at pinatatatag ng lahat ng wikang ginagamit sa Pilipinas.

ARAL.IN 1 MGA KONS f: PfO f,JG f'ANGWIK/1. (Wll(A, WIKANG PAMBAN SA, WIKANG PANTURO, WIKAN G OPISY.t,L) 13
 V.
Ang wika ay puso at kaluluwa ng bansa para sa ganap
na pagkakakilanlan. Nakapaloob ito sa Pambansang Awit, Panunumpa
sa Watawat at sa lahat ng sagisag ng kalayaan at kasarinl an.
VI.
Tungkulin ng bawat Pilipino na pag-aralan, gamitin,
pangalagaan, palaganapin, mahalin at igalang ang
Wikang Pambansa kasabay ang gayon ding pagmamalasakit
sa lahat ng katutubong wika at mga wikang ginagamit
sa Pilipinas.
VII.
Ang pagmamahal at paggalang sa wika ay katapat ng
pagmamahal at paggalang sa sarili. Tumitiyak ito
upang igalang din ang kapuwa. Taglay ng lahat ng
katutubong wika ang kagitingan, dugo at buhay ng mga
bayani at ng iba pang dakilang anak ng bansa.
VIII.
Malaya na gumamit at pagyamanin ang iba pang wikang
gustong matutuhan. Sa pagkatuto ng iba ay lalo pang
dapat pakamahalin ang mga kinagisnang wika. Ano
mang wikang hindi katutubo sa Pilipinas ay
wikang hiram. Hindi matatanggap bilang
pagkakakilanlan at hindi maaangkin na sariling atin.
IX.
Bawat Pilipino ay nag-iisip, nangangarap at nananaginip sa wikang Filipino o wikang
kinagisnan.
X.
Ang bawat pagsasalita at pagsusulat gamit ang wika
ay pagdiriwang at pasasalamat sa Maykapal sa
pagkakaloob ng wika bilang biyaya sa sangkatauhan.
Pagsusuri

KUNSEPTOi\JG PANGWIKA I BILANG NG DFKALOGO I P/\LIWANACJ

pagyamanin Mo!
lnteraktibong Gawain sa Panonood \'L, . .
1
ka nito.
1. Magpangkatan na bubuo ng apat na pangkat ang klase at' kailangang maging bahagi
ang
Bawat pangkat ay may nakatakdang gawain kaugnay ng mga konseptong pangwika . Narito
pagpapangkat.
pangwika
Pangkat I: Manood ng isang teledrama sa telebisyon at iugnay ang mga konseptong
sa mga napanood na sitwasyong pangkomunikasyon.
napa-
Pangkat 11 : Manood ng isang teleradyo at iugnay ang mga konseptong pangwika sa mga
kinggang sitwasyong pangkomunikasyon.
ang
Pangkat Ill: Manood ng video clip ng halimbawa ng mga talumpati at pakinggang mabuti
g
mga ito. lugnay ang mga konseptong pangwika sa napanood at napakinggang sitwasyon
pangkomunikasyo n .
maaaring
Pangkat IV: Makinig/Manood ng isang panayam na ginawa sa isang paaralan na ang
na-
kinapanayam ay mag-aaral, guro, kawani, at iba pa. Alamin kung ano ang pagkakau
wa nila sa konseptong pangwika na: wika, wikang pambansa, wikang panturo, at wikang
na
opisyal. lugnay ang kanilang sagot tungkol sa mga konseptong pangwika sa napanood
sitwasyong pangkomunikasyon.

Pagtataya sa lnteraktibong Gawain (Self-Evaluation)

partisi-
Bilugan ang bilang na tumutukoy kung gaano mo mamarkahan ang iyong sarili sa naging
pasyon mo sa iyong pangkat.

Kinakatawan ng bawat bilang ang:

4 - Lubusang Nagkaroon ng Partisipasyon
3- Hindi Lubusan ang Partisipasyon
2 - Nag-aalangan sa Partisipasyon
1- Hindi Nagkaroon ng Partisipas yon

4 3 2 1
Pagbuo ng pag-uugnay sa mga konseptong pangwika at sa itinakdang gawain
4 3 2 1
Ginawang madaling maunawaan ang pag-uugnayan
4 3 2 1
Komprehensibong pag-aayos ng pag-uugnayan
4 3 2 1
Pag-iisip ng pagkakaroon ng batayan ng pagbuo ng pag-uugnayan
4 3 2 1
Pagpili ng mga salitang angkop sa ginawang pag-uugnayan

Paliwanag sa Ginawang Pagtataya

l'MJ ruRO, WIKANG Ol'ISYAL) 15

ARAI IN 1 MGA KON5f:l'TCJNG PANGWIKA (WIKA, Wlr:ANG PNvlBANSA, WIKAN(j
 2. Pag -uulat sa Ginawang Panana
liksik
Mag-uulat ang bawat pangkat ng
ginawang pananaliksik tungkol sa
wasyong nagpapakita ng paliwana kaugnay na mga sit-
g tungkol sa mga konseptong pan
kat ang klase . May pagtataya kaug gwik a. May limang pang-
nay ng gawaing pananaliksik, pee r
pamamaraan. evaluation ang gaga wing
Pagtataya:
Sagutin ng Oo o Hindi ang sumusun
od na tanong kaugnay ng pag-uul
sa gawaing pananaliksik . lsulat ang at ng bawat pangkat
tsek (4) sa kolum ng mapipiling
sa pagsagot. sagot. Maging tapat

Mga Timone r ;1n~;k,11 1 l\mgkat 7. Pangkat 3

Oo H1nd1 Oo 1-lincli Oo Hindi
1. Naging komprehensi- Oo H1nd1 Oo Hindi
bo ang kinalabasan ng
pananaliksik

2. Organisado ang paraan

ng pag -uulat

3. ~~nap na naunawaan ang

1niulat na pananaliksik

4. Angkop ang paksang

itinakda at iniulat sa
pananaliksik

5. Lahat ng miyembro ng
pangkat ay may parti-
sipasyon sa ginawang
pananaliksik at pag -uulat

3. Basahin ang sumusunod na

sanaysay at suriin ito ayon sa mga
elemento nito (organisasyon,
gamit ng wika ayon sa antas, uri,
mga pahayag at salita na nagbibig
sanaysay, at batayan ng pagkaka ay ng opinyon , uri ng
sulat)

Kailangang Magkaisa ang mga

Tumatangkilik sa Filipino
Sa aking palagay, ang mga pangka
t na umaayon na maging wikang
pambansa ang isang wikang
katutubo sa halip na Ingles ay war
ing sabog-sabog. Marami ang may
ang may gusto sa Cebuano, at ang gusto sa Tagalog , marami
ilan ay sa llocano upang maging wika
yayaring ito'y hindi maiwasan ang ng pambansa. At sa pang-
pagpasok ng emosyon, kaya't hind
i masuri nang maayos ang
suliranin. Naniniwala aka na hindi
maikakaila na sadyang umaasa ang
pangkat na ang kanilang wika
ang mapipiling wikang pambansa.
Ayon sa sitwasyon, sa katotohanan
ay higit na malubha para sa mga
lingua franca ay llocano, kaysa mga taga-Timog Luzon na ang
taga-Visayas. Bagama 't ang tatlo
bong wikang nabanggit ay mala ki ng malalaganap na katutu-
ang pagkakatulad-tulad, lalo na kun
g ihahambing sa isang wika
sa Europe o sa alinmang di katutubo
ng wika, na sa aking paniniwala ay
kaka iba ang mga ito. Madaling map may mga digri rin ng pag-
atunayan, halimbawa, na higit na
mag kakahawig ang Cebuano
at Tagalog kaysa llocano.

16 Y' !N! f I [ llN C,U S/1 M,\RISANI, KOMI

INIKI\SYON
 waring makatuwirang tingnan ang isyu sa ganitong paraan. Kung papalitan ang Filipino ng isa
sa dalawang malaganap na wika upang maging wikang pambansa, dapat lamang na tangkilikin
ng lahat ng interesado ang pagkakaroon ng pagkakaisa na hindi Ingles ang dapat manaig upang
rnaging kapantay ng Filipino bilang wikang pambansa. Ang masakit pa nga baka palitan ito ng
wikang banyaga. Habang ang tangkilik ay sabog-sabog, lalo lamang lumalaki ang pagkakataon ng
Ingles na maging wikang pambansa.

pagsusuri:
1_ Organisasyon:
Panimula

.. . . - .. -.... -.. - - . ------. -. -.. -- --- . . -. --. - . --. ------. -. -. -- . - . --- . ------ . ---- -- . ----.... -. ---
. ··---· --··········· · ···· -----·· ·· ··· ---- ----- -- --- -------- -- ---- -- ---- --- --- ---- -- --- -

. --- -- -··· .. .. ··· · ···· · -······---------- --- - ·•···· · ····· ··-· ·· · ...... . ........... .
·· · ··· ·· · ······----- --- -- -- -·-···· ·-······-- ·--- ·-- ----- ---- ··· .. ··· · ····-· ·· ······· ---------------
Gitna
··· -····- ········•- · . . . . .. . ....... --- ·· ······ ··· - -· · ··....... . ............ .

. . . --- ------ . - -- - .. - .. - .. - . --..... - -. . -. ---. -- . - .. -. -. --· -. - -. -- -... -. .-- . ---- -- --- -

.. ·- --- -- · · ···-··-·····- -- · · ·· · ··· - · -- .. . -- - - · ·· · · .. - .. ·------ ···--··· ·------·- ·-·- ·-

Wakas

2 Gam1t ng W1ka Ayon sa Antas

 3. Uri ng Sanaysay

ulat
4 _ Batayan ng Pagkakas
-- -. --- -- • ·• - - --- ·--- --•·- ··- - ----------------· ------ -·---- -- .. -·-- --·-• ---

5_ Mga
Pahayag at Salita na Nagbibigay ng Opinyon

GRAM ATIKA
A. Mga Pokus na Tanong
1. Paano susuriin ang mga,opinyong nakapaloob sa sanaysay na nagpapaliwanag kaugnay ng
mga konseptong-pangwikang tinalakay?
2. Bakit mahalagang suriin ang mga opinyong nakapaloob sa sanaysay na nagpapaliwanag
ka~gnay ng mga konseptong pangwikang tinalakay?
B. Hinuha o Maaaring Sagot sa mga Pokus na Tanong

llahad Mo!
Basahin nang may wastong damdam in ang mga opinyong nasa loob ng bawat speech balloon.
,J..l!J.:··t,t·l ,..','· 1.,,/,- i,V:l' ;nr-o,.-,. <..,,,.- ,,. _

., ,:JJ'

Naniniwala ako na dapa

,i Sa aking palagay, wika ang daan na ipatupad na wikang
:(
sa pag-unlad ng isang bansa . ng wikang pambansa .
••I '
,,,, ,,, , . , ,,,11• 1 '''

': .... , ,, ,.,

r' Sa sarili kong pananaw, dapat Bua ang aking paniniwala na

pahalagahan ng pamahalaan magiging daan ng pagkakai - ·
ang wikang opisyal. sa ang wikang pambansa .

18 ·f UNlf I 1 UNG(J '> A tv!A lll ':, AN G KOM UNIKA') YON

 suriin Mo!
·gyang-pansin ang mga pahayag
( 1. B 1
na may salungguhit. Paano ito ginamit?

ulon ba ang m a aha a ··---- _- -· -·· ··-- ------ ---- --------- --- ·· -- ----- -- -- -- ··-·· ·- --
2. Nakat g g P Y g upang masun na naglalaman ng opinyon ang bawat pangu-
ngusap?

adali bang naunawaan ang bawat pa -- ------ ·---

3. M ngungusap na naglalaman ng opinyon?

randaan Mo!
pagsusuri sa mga Opinyong Nakapaloob sa Sanaysay
/sang kuro O hakang personal ang opinyon. Sinasabing sariling paniniwala ng isang tao tungkol sa
isang bagay O isyu tulad ng wika, wikang pambansa, wikang panturo, at wikang opisyal. Madalas
sabihin na walang maling opinyon na maaaring ibinatay sa sariling pagmamasid at nararamdaman
tungkol sa isang isyu O mahalagang paksa . Maaaring ibatay ang opinyon sa isang katotohanan o
karanasan.
Sa pagpapahayag ng opinyon sa isang sanaysay, karaniwang may ginagamit na pahayag tulad
ng: sa aking palagay, naniniwala ako, buo ang aking paniniwala, sa sarili kong pananaw, at iba
pa. Sa nabanggit na mga pahayag, nagiging palatandaan ito na may opinyon ang isang pangungusap.

Gawin Mo!
Pagsasanay 1
lsulat sa patlang ang O kung nagpapahayag ng opinyon ang pangungusap sa bawat bilang, ekis (8)
naman kung hindi.
_ _ 1. Wika ang daluyan ng kaisipan at kamalayan ng isang lahi, lipi, at lipunan.
_ _ 2. Sa palagay naman ni Hutch, isang sistema ng mga tunog, arbitraryo na ginagamit sa
komunikasyong pantao ang wika.
_ _ 3. Sa paniniwala ng mga dalubwika, ang wika ay sistema ng tunog o sagisag na ginagamit
ng tao sa komunikasyon .
_ _ 4. Sa palagay ng mga dalubwika, asahan na ang wikang pambansa ang magiging tulay
na wika sa pag-uugnayan ng iba't ibang pangkat sa kapuluan na may kani-kanilang
katutubong wikang ginagamit.
- - 5. Wikang panturo ang gamit upang magtamo ng mataas na antas ng edukasyon.
- 6. Ang wikang mapipili bilang wikang pambansa ay magagamit bilang wikang panturo
hanggang sa unibersidad .
- 7. Sa pananaw ng ilan, ang pag-unawa ay bumabagal kundi man lubusang nahahadla-
ngan kung ang wikang panturo ay hindi kontrolado ng mag-aaral.
- 8. Sa edukasyong pang-unibersidad, ang bilis ng pag-unawa ay isang malaking bentaha
sapagkat ito'y nangangahulugan nang higit na mabills na pag-unlad na akademiko.
- 9. Tinatawag na wikang opisyal ang prinsipal na wikang ginagamit sa edukasyon, sa
pamahalaan, at sa politika, sa komersiyo at industriya.
- 10. Sa aking palagay, dapat na maging malinaw ang wikang opisyal.

/, R,\LIN ·1 MGr'\ KON Sf f'TOl'JC, PMIGWIK1-\ (WIKA, Wlr~M~G PAM BANS/\, WIKANC, P/\NTURO, WIK.ANG OPIWAI.) 19
 Paasasanay 2
Surnulat ng d,ilt1w,mg p;mgungusap sa bt1wat bilang na
nagpapahayag ng opinyon sa bawat kon-
sc•ptong p,mgw,ka S,1lunr,P,11lut,in ang Rinam1t na pahay
ag na nagbibigay ng opinyon.
Wik,)
1.

2.

W1~dng PdmlMnSd
, .

2.

Wikang Panturo
1.

2.

Wikang Opisyal
1.

2.

Pagsasanay 3
Sumulat ng opinyon tungkol sa paksang, "Wika: Dapat Pahala
gahan ng Bawat Mamamayan:
lsaalang-alang ang gamit ng mga pahayag sa pagbibigay ng opinyo
n.

RETORIKA
lsipin Mo!
Pagsulat ng lsang Sanaysay na Nagpapaliwanag ·ng lba't
lbang Konseptong Pangwika
lsang tekstong ekspositori ang sanaysay na nagpapaliwanag.
Naglilinaw ito sa mga impormasyong
dapat na malaman at maunawaan.
Sa pagsulat ng pagpapaliwanag sa iba't ibang konseptong
pangwika, kailangan ang panga-
ngalap ng mga impormasyon sa pamamagitan ng pananaliksik.
Kailangan ito upang maging kom-
prehensibo ang paliwanag. Makatutulong din sa pagpapaliwa
nag ang mga sitwasyong kaugnay ng
bawat konseptong pagwika.

20 YUN IT I TUNGO SA MABISANG KOMUNIKASYON

1sulat Mo!
sun1ulat ng isang sanaysay na nagpapaliwanag ng iba't ibang konseptong pangwika. lsaalang-
alang ang mga elemento ng isang sanaysay.

Pamagat

. -- - . - .... - .. . - .............. . ..... . ................ . . . . . . ... ... . ...... . . . . .... ...... ..... . .. ..

. ··· - ............. . ............ ... . . ....................... .. ......... .. .... . ... .... .. ... ....

ILAPAT
Suriin ang isinulat na sanaysay tungkol sa mga konseptong pangwika. Magkaroon ng sariling
pagtataya gamit ang kasunod na kraytirya .
r-
Kraytirya
L - - - -- - - - - - - - - - 4 - - - - l - - - - - l -- + - - - - 1
4 3 2
I 1 Organisasyon ng pagkakasulat ng sanaysay
1
2 Kaangkupan ng ginamit na antas ng wika

Nag1ng malinaw ang batayan ng pagkakasulat

4 Magka kaugnay ang mga pagpapaliwanag

- - --- --- ------------------------------------ -------------------- ------ ·-· - - -- + - - - t - - --1

5 Kawastuan ng mga pahayag na ginamit sa pagpapaliwanag

- - -------------------------------- -------------------- - - - - -l -- - + - -+------l

!6 Malina w na masusuri ang uri ng sanaysay na isinulat

Katumbas na lskor
4 - Lubusang Naisagawa 2 - Hindi Naisagawa
3 - Na,sagawa 1 - Kailangan Pang Linangin

SINTESIS
Sa pamamagitan ng Concept Map, isulat ang mga natutuhan sa araling ito.

Mga Natutuhan
sa Aralin

IIR/lll"< 1 >.J(,,\ KONSfl-'TOW, P/\IIJG\VIK,\ !Wli'.A. WIKANG PAlvlllANS/1, Wi KANC P/\N TU l<O Wli<-4.NC, Ol ' l'iY/\I.) 21