अंकगणित नोट्स स्पर्धामंच

1
Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

2
ग णत
सं या व सं यचे कार
 नैस गक सं या ( Natural Number ) :-
" या सं येचा वापर आपण मोज यासाठ करतो या सं येस नैस गक सं या असे हणतात."
[ 1, 2, 3, .............. (Infinity) अग णत ]
 सवात लहान नैस गक सं या = 1
 सवात मोठ नैस गक सं या = ( सांगता येत नाही )
 मवार नैस गक सं यांतील फरक = 1
उदाहरणे :-
1) प ह या 5 नैस गक सं यांची बेरीज कती ?
1) 25 ीकरण :- 5 मवार नैस गक सं यांची बेरीज = n(n+1)/2
2) 20 = 5 × 6 /2
3) 10 = 15
4) 15

3
2) प ह या 30 नैस गक सं यांची बेरीज कती ?
1) 456 ीकरण :- 30 मवार नैस गक सं यांची बेरीज = n(n+1) / 2
2) 465 = 30 × 31 / 2
3) 564 = 15 × 31
4) 546 = 465
 सम सं या ( Even Number ) :-
" या सं येला 2 ने न:शेष भाग जातो हणजेच या सं ये या एकक ानी 0, 2, 4, 6,8 यापैक अंक असतो ;
या सं येला 'सम सं या' असे हणतात."
 सवात लहान सम सं या = 2
 सवात मोठ सम सं या = (सांगता येत नाही)
 मवार सम सं येतील फरक = 2
उदाहरणे :-
1) प ह या 5 सम सं यांची बेरीज कती ?
1) 25 ीकरण :- मवार सम सं यांची बेरीज = n(n+1)
2) 10 = 5(5+1)
3) 30 =5x6
4) 15 = 30

4
2) प ह या 30 सम सं यांची बेरीज कती ?
1) 930 ीकरण :- मवार सम सं यांची बेरीज = n(n+1)
2) 390 = 30 ( 30 + 1)
3) 220 = 30 x 31
4) 925 = 930
3) प ह या 10 सम सं यांची सरासरी कती ?
ीकरण :- म ांनो, आधी नीट वाचून घेत जा. या ात

1) 5 सरासरी वचारले आहे.
2) 40 मवार सम सं यांची सरासरी = n + 1
3) 11 =10+1
4) 8 = 11
 वषम सं या
" या सं येला 2 ने भागले असता बाक 1 उरते तला ' वषम सं या' असे हणतात. वषम सं ये या एक
एकक ानी 1, 3, 5, 7, 9 यापैक एखादा अंक असतो. 21, 43, 185, 247 ही वषम सं येची काही
उदाहरणे होत.
 सवात लहान वषम सं या. = 1
 सवात मोठ वषम सं या. = (सांगता येत नाही)
 मवार वषम सं यातील फरक = 2

5
1) प ह या 10 वषम सं यांची बेरीज कती ?

1) 40
ीकरण :- वषम सं यांची बेरीज. = N^2
2) 35
=10^2
3) 100
= 100
4) 50
2) प ह या 7 वषम सं यांची सरासरी कती ?

1) 43
ीकरण :- वषम सं यांची सरासरी = N
2) 3.5
=7
3) 74
( वषम सं यांची सरासरी हणजेच तीच सं या)
4) 7
 मूळ सं या
जी सं या 1 पे ा मोठ आहे आ ण जला 1 ने कवा तीच सं या यांखेरीज स या कोण याही सं येने न: शेष
भाग जात नाही तला 'मूळ सं या' असे हणतात..
उदा. 2, 3, 5, 7, 11,.............
1 ते 100 पयत या एकू ण मूळ सं या. = 25

1 ते 100 पयत या सव मूळ सां याची बेरीज = 1060

6
1) प ह या 5 मूळ सं याची बेरीज कती ?
1) 27
ीकरण :-
2) 29
बेरीज = 2+3+5+7+11 = 28
3) 25
4) 28
2) 31 ते 40 म ये कती मूळ सं या येतात.?
1) 3 ीकरण :-
2) 4 31 ते 40 म ये दोन मूळ सं या येतात
3) 2 31, 37
4) 5
 संयु सं या
"या सं येला 1 व ती सं या सोडू न इतर कोण यातरी सं येने भाग जातो या सं येला संयु सं या असे
हणतात."
उदा. 4, 6, 8, 9, 10.......

7
 ल.सा. व आ ण म. सा. वी
ल. सा. व.
 ल. सा. व. हणजे लघुतम सामाईक वभा य कवा लहानात लहान सामाईक वभा य.
 वभा य हणजे याला पूण भाग जातो; बाक उरत नाही असा भा य. उदा.
400 ÷ 8= 50 या उदाहरणात 400 हा भा य. याला 8 ने पूण भाग गेला; बाक उरली
नाही. हणून 400 हा 8 चा वभा य आहे.
 सामाईक वभा य हणजे दोन कवा अ धक सं यांचा सामाईक असणारा वभा य. उदा.
45 ÷ 5 = 9 आ ण 45 + 9= 5 हणून 45 हा 5 आ ण 9 चा सामाईक वभा य आहे.
ल. सा. व. काढ यासाठ सं यांचे वभा य मांडून यावेत.
12 चे वभा य = 12, 24, 36, 48, 60, 72, 84, 96, 108, ...
16 चे वभा य = 16, 32, 48, 64, 80, 96, 112, 128, 144, ...
वरीलपैक 12 आ ण 16 यांचा सवात लहान वभा य 48 आहे.
12 आ ण 16 चा ल. सा. व. अवयव प तीने पुढ ल माणे काढता येईल

12 = 2 x 2 x 3
16 = 2 x 2 x 2 x 2
ल. सा. व. = सामाईक अवयव x असामाईक अवयव (2 x 2) x (2 x 2× 3) = 48

8
1) 4 आ ण 8 चा लसा व कती ?
उ र= 8 ीकरण :-
4 = 2×2 ; 8 = 2×2×2
ल. सा. व. = सामाईक अवयव x असामाईक अवयव

= (2×2) × (2)
=8
2) 5, 10 आ ण 12 चा लसा व कती ?
उ र = 60 ीकरण :-
5 = 5×1,. 10 = 5×2 12 = 2×2×3

= (5×2) × (3×2)
= 60
3) 25 आ ण 27 चा लसा व कती?
उ र = 675.
ीकरण :-
(दो ही सं ये म ये सामाईक अवयव नस यामुळे या दो ही सं ये या गुणाकार करावा)
= 25×27
= 675

9
म. सा. व.
 (१) म. सा. व. हणजे मह म सामाईक वभाजक कवा मो ात मोठा

सामाईक वभाजक.
 (२) वभाजक हणजे पूण भाग जाणारा भाजक. उदाहरणाथ- 450 + 9 = 50
या उदाहरण 450 ला 9 ने भागले असता पूण भाग जातो; बाक उरत नाही.
हणून 9 हा 450 चा वभाजक आहे
 (३) सामाईक वभाजक हणजे दोन कवा अ धक सं यांम ये सामाईक
असणारा
वभाजक
 12 चे वभाजक = 2, 3, 4, 6, 12
 16 चे वभाजक = 2, 4, 8, 16
 2 व 4 हे 12 व 16 चे सामाईक वभाजक आहेत, 4 हा यांपैक मोठा वभाजक
आहे.
 हणून 12 व 16 चा म. सा. व. = 4
1) 48 आ ण 72 चा मसा व कती?
उ र = 24.
ीकरण :-
48 = 2×2×2×2×3,. 72 = 2×2×2×3×3
मसा व = सामाईक अवयवांचा गुणाकार

= 2×2×2×3
= 24

10
2). 16, 24, आ ण 36 चा मसा व कती?

उ र :- 4
ीकरण :-
16= 2×2×2×2, 24= 2×2×2×2×2. 36= 2×2×3×3

= 2×2
= 4
3) 15, 20 आ ण 25,45 चा मसा व कती?

उ र :- 5. ीकरण :-
15= 3×5,. 20= 4×5, 25=5×5. 45=9×5

=5
 दोन सं यांचा गुणाकार = ल.सा. व. × म.सा. व

 ल.सा. व. = दोन सं यांचा गुणाकार / म.सा. व.
 म.सा. व. = दोन सं यांचा गुणाकार / ल.सा. व.
 पहली सं या = ल.सा. व. × म.सा. व. / सरी सं या
 सरी सं या = ल.सा. व. × म.सा. व. / प हली सं या
 दोन सं यांतील असामाईक अवयवांचा गुणाकार = ल.सा. व. / म.सा. व.
 दोन सं यांपैक लहान सं या = म.सा. व. × लहान असामाईक अवयव
 दोन सं यांपैक मोठ सं या = म.सा. व. × मोठ असामाईक अवयव
 वहारी अपूणाकांचा ल.सा. व. = अंशांचा ल.सा. व./ छे दांचा म.सा. व.

11
1) 12 आ ण 18 चा मसा व v लसा व कती ?

उ र :-
ीकरण :-
मसा व :- 6 12 = 2×2×3,. 18 = 2×3×3
लसा व :- 36 ल. सा. व. = सामाईक अवयव x असामाईक अवयव. मसा व = सामाईक अवयवांचा गुणाकार
= (2×3)×(2×3) = 36. =3×2. = 6
2) दोन सं याचा गुणाकार 4335 असून यांचा लसा व 255 आहे. तर या सं याचा मसा व कती ?
उ र :-. 17 ीकरण :-
दोन सं याचा गुणाकार = लसा व × मसा व
4335. = 255 × मसा व
मसा व. =. 4335/255.
मसा व. =. 17
3) दोन सं याचा लसा व व मसा व अनु मे 450 व 15 आहे. जर एक सं या 75 असेल तर सरी सं या

कोणती ?
ीकरण :-
उ र :- 90
प हली सं या × सरी सं या = लसा व ×मसावी
75 × सरी सं या = 450× 15
सरी सं या = 450×15/75
सरी सं या = 90

12
सरासरी
 व तूंची वाटणी सार या माणात के ली असता ती वाटणी दश वणारी जी सं या येते ती सं या ही या

व तूंची सरासरी होय.
या सं यांची सरासरी काढावयाची असेल या सव सं यांची बेरीज करावी. नंतर या जत या सं या
असतील या अंकाने या बेरजेला भागावे. जो भागाकार येईल ती या सव सं यांची सरासरी होय.
के वल सं यां या सरासरीला 'म यमान' असेही हणतात.
सरासरी = दले या घटकांची बेरीज / घटकांची सं या
1) मश: 1 ते 100 अंकांची बेरीज कती ?

उ र : 5050
ीकरण :-
मश: सं यांची बेरीज = सरासरी × एकू ण सं या
= 1+100/2 ×100
= 101×50
= 5050
2) मश: पाच वषम सं यांची सरासरी 37 आहे. यापुढ ल 5 वषम सं यांची सरासरी 47 आहे; तर या दहाही
सं याची सरासरी कती ?
उ र :- 42
ीकरण :-
एकू ण सं यांची सरासरी = सरसर ची बेरीज / एकू ण सं या (N)
= 37+47/2
= 42

13
3) एका ापाराचे 7 दवसाचे सरासरी उ प 77 आहे.तर यांचे 7 दवसाचे एकू ण उ प कती ?
ीकरण :-
उ र :- 539. एकू ण उ प = एकू ण दवस × सरासरी.
= 7 × 77
= 539
 वग व वगमूळ
 एखा ा सं येला याच सं येने गुणले तर येणारा गुणाकार हा या सं येचा 'वग' असतो.
6x 6 = 36
36 हा 6 चा वग आहे.
 36, 100 या वगसं या आहेत. वगसं या या सं येचा वग असते या सं येल वगमूळ' हणतात. 6 चा
वग 36 आहे. 36 चे वगमूळ 6 आहे. 10 चा वग 100 आहे. 100 चे वगमूळ 10 आहे.
 सं येचे वगमूळ दाख व यासाठ (Square root) या च हाचा वापर करतात . 36 हणजे 6 चे वगमूळ.
उदा.
1) 90^2 = ? , 900^2 = ?
उ र :- 90^2 = 8100
900^2 = 810000
सव थम एकक ानाकडू न 0 असले या सं याचे वग करताना जेवढे 0 आहे

याची पट 0 ावे . व यासमो रल सं येचा वग करवा .
उदा. → 90^2 = 9 चा वग 81 व 0 एक आहे हणून वगात 00 ावे.

14
2). 75^2 = ? , 95^2 = ?
उ र - 75^2 = 5625
95^2 = 9025
एकक ानी 5 असले या सं येचा वग करतांना दशक ठकाणी असलेली सं या व

यापे ा 1 ने मोठ असलेली सं या यांचा गुणाकार क न या या डा वकडे 5 चा वग
25 लहावे.
75^2= (7×8)25 = 5625
95^2 = (9×10)25. = 9025
वगमुळ
 एकक ानी 1 असले या सं ये या वगमुळा या एकक ानी 1 कवा 9 असते.

 एकक ानी व दशक ानी 0 असले या सं ये या वगमुळा या एकक ानी 0 असते.
उदा.
1). √729 = ?
ीकरण :- आता 729 चा वगमुळ काढू .
उ र :- 27
सव थम शतक ाना या 7 या अंकाचा वचार करावा.
2 चा वग 4 आहे 4 पे ा 7 मोठे हणून 20 पे ा मो ा सं येचा वग आहे .
3 चा वग 9 आहे 9 पे ा 7 लहान हणून 30 पे ा लहान सं येचा वग आहे .2 ×3 = 66
पे ा 7 मोठ हणून 25 पे ा मो ा व 9 पे ा लहान हणून 30 पे ा लहान सं येचा वग
729 आहे.
हणजे 729 चा वगमुळ 26 ते 29 दर यान आहे एकक ानी 9 हणून ही सं या 27 चाच

वग असेल कवा ती पूण वग सं या नाही
Www.Spardhamanch.com
27 चा वग 729
धामंच ड जटल लॅटफॉम
15
ीकरण :-
2) √5625 = ?
5625 = 56. 25 ;
उ र :- 75
25 चा वग 5 येतो.व
56 ही सं या 7 चा वग 49, 8 चा वग 64
7व8 या वगमधील 56 ही सं या आहे.. यामुळे लहान सं या 7 ही मानतात..
 घन व घनमूळ
 दले या सं ये या 3 वेळा गुणाकार हणजेच या सं येचा घन होय.

 कोण याही सं येचे घनमूळ काढताना सं येतील एकक ानचा अंक :-
1, 8, 7, 4, 5, 6, 3, 2, 9, 0 असेल तर घनमूळा या एकक ानी अनु मे
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0 हेच अंक येतात.
हणजेच
2 असेल तर 8,
3 असेल तर 7 हेच अंक येतात बाक चे अंक तेच राहतात.
उदा. 3√389017 = 73 या सं येतील एकक ानी 7 हा अंक आहे, हणून घनमूळात एकक ानी 3 अंक येईल
नंतर एकक, दशक, शतक चे अंक सोडू न उरले या अंकांनी तयार होणार् या सं येतून कोण या सं येचे कोण या
सं येचे घनमूळ जाते हे पहावे.
ीकरण :-
1) 10^3 = ? = 10×10×10
उ र :- 1000 = 1000

16
ीकरण :-
2). (0.04)^3
= (0.04) × (0.04) × (0.04)
उ र :- 0.00064
= 0.00064
 गुणो र व माण
 गुणो र हणजे दोन सं यांची पट ने तुलना करणे होय. कवा दोन बाब या भागाकाराने के ले या तुलनेस
गुणो र असे हणतात..
 गुणो र सं याना एकाच सं येने गुणले अथवा भागले तरी गुणो र तेच राहते.
जसे. :-. 30/3 = 30:3
 A,B,C,D ा चार सं या A:B=C:D अशा प तीने असतील हणजे या चार सं या A/B = C/D
माणात असतात.
 प हली आ ण शेवटची सं या यांना अं यपदे हणतात. आ ण मध या दोन सं यांना म यपदे हणतात.
(Note: अं यपदांचा गुणाकार=म यपदांचा गुणाकार जे हा या सं या माणात असतील ते हा)
उदा. 2,4,6,12
2/4 = 6/2
1/2 = 3/1
ीकरण :-
1) 2 मीटर, 150 सेमी.
2 मीटर = 200 सेमी
उ र :- 4:3
गुणो र = 200/150 = 4/3
= 4:3
17
2) एका कोणा या बाहयकोनां या मापांचे गुणो र 3:7:8 आहे.; तर या कोणा या आंतर कोनांपैक सवात
मोठा कोन कती मापाचा असेल?
उ र :- 1200
ीकरण :-
कोणा या बा कोनांची बेरीज = 3600. सू ांनस
ु ार 3+7+8=18 भाग =
3600
:: 1 भाग = 200, लहान बा कोनाचा आंतरकोन मोठा असतो.

लहान बाहयकोन = 3×20=600
मोठा आंतरकोन = 180-60 = 1200
3) 12 म नटांचे 36 सेकंदाशी गुणो र कती?

उ र : 20:1 ीकरण :-
12 म नटे = 12×60
= 720 सेकंद
:: 720 : 36 = 20 : 1
4) सर् या राशीचे प ह या राशीशी असलेले गुणो र सं त पात लहा.

8 वष 4 म हने, 11 वष 8 म हने
उ र - 7:5
ीकरण - 8 वष 4 म हने = 100 म हने
11 वष 8 म हने = 140 म हने
सर् या राशीचे पा ह या राशीशी गुणो र

140 / 100 = 7 / 5 = 7 : 5

18
 नफा तोटा
सू े
 A)नफा = व - खरेद ,
 B) व = खरेद + नफा,
 C)खरेद = व + तोटा,
 D)तोटा = खरेद - व
 E)शेकडा नफा= य नफा × १००÷ खरेद
 F)शेकडा तोटा = य तोटा × १०० ÷खरेद
 G) व ची कमत = खरेद ची कमत×(१००+शेकडा नफा) ÷१००
 F)खरेद ची कमत =( व ची कमत ×१००)÷(१००+ शेकडा नफा)
1) शोभा ने 8000 कमतीचा एक टे बल 9500 पयास वकला. तर यास शेकडा नफा कती झाला?
उ र :- 18.75% ीकरण :-
खरेद कमत = 8000 पये, व कमत = 9500 पये.
नफा = 9500 - 8000 = 1500 पये..,
शेकडा नफा = न वळ नफा/खरेद कमत × 100
= 1500/8000 × 100 = 18.75%
2) एका कानदाराने 5000 पये कमतीचा सोफा सेट 25% न याने वक यास या सोफा सेट ची कमत
कती??
उ र :- 6250.
ीकरण :-
व कमत = खरेद कमत (100 + शेकडा नफा)/ 100
= 5000×(100+25)/100
= 50 × 125
व कमत =. 6250 पये.

19
 काळ, काम व वेग
 1) काळ व काम : - एखादे काम पूण कर यास लागणारा काळ (वेळ) ते काम करीत असले या या
सं येवर अवलंबून असतो.
 2) काम आ ण लागणारा काळ (वेळ) हे सम चलनात असते.
 3) काम करणा या सं या व लागणारा काळ (वेळ) हे त चलनात असते.

सू -. काळ काम वेग काढ यासाठ M1 × D1 × H1 × W1= M2 × D2 × H2 × W2
1) 6 पु
ष कवा 8 मुले एक काम 24 दवसांत पूण करतात, तर तेच काम 7 पु ष आ ण 12 मुले
एक तरी या कती दवसांत पूण करतील?
उ र:9
ीकरण :-
6 पु ष कवा 8 मुले हणजे 3:4 माण हणजेच 4 मुलाएवढे 3 पु ष काम करतात.
यानुसार 12 मुलाएवढे 9 पु ष काम करतील आ ण 6 पु ष 24 दवसांत काम करतील::
7+9=16 या माणे 6×24/16 = 9, हणजेच 16 पु ष 9 दवसांत काम पूण करतील
2) एक माणूस एक काम 6 दवसात पूण करतो आ ण यांचा मुलगा 18 दवसात पूण करतो जर ट दोघांनी एक
काम के ले तर यांना ते काम पूण कर यास कती दवस लागतील.?
उ र : 4.5.
ीकरण :-
दोघांना एक काम कर यास लागणारे दवस = ab/a+b
= 6×18 / 6+18
= 4.5 दवस

20
3) एक काम कर यासाठ 9 मजुरांना 8 दवस लागतात. तर तेवढे च काम कर यासाठ 12 मजुरांना कती दवस
लागतील?
उ र :- 6 ीकरण :-
M1 D1 = M2 D2
9 × 8 = 12 × D2
D2 = 9 × 8/ 12
D2 = 6 दवस
4) उदा. एक काम 15 मुले 20 दवसात पूण करतात. जर 3 मुले 2 पु षांएवढे काम करीत अस यास, तेच काम
20 पु ष कती दवसांत पूण करतील?
उ र : 10
ीकरण :-
3 मुले = 2 पु ष हणजेच 15 मुले = 10 पु ष,
याव न 10 पु ष ते काम 20 दवसांत करतात.
: 20 पु ष ते काम 10 दवसांत करतील.

21
5) सावरगाव न नागापूरला जा यासाठ राजेश 9 वाजता ताशी 4 कमी वेगाने व अशोक सकाळ 10 वाजता
ताशी 5 कमी वेगाने पायी नघाले तर वासात या दोघांची भेट कती वाजता होईल ?
उ र - पारी 2 वाजता
ीकरण - समजा सावरगांव ते नागापूर अंतर 4x5= 20 कमी

राजेशला लागणारा वेळ 20/4 = 5 तास
तो 9 वाजता नघाला, 5 तासाने हणजे 2 वाजता दोघांची भेट होईल.
6) एक आगगाडी 15 सेकंदात 600 मीटर अंतर पार करते तर तचा ताशी वेग काढा.
उ र - 144 कमी/तास
ीकरण -
वेग = अंतर / वेळ = 600/15 × 18/15
= 144 कमी / तास
7) एकवमान हवे या दशेने ताशी 100 क.मी. वेगाने 3 तास वास करते व हवेचा वेग ताशी 20 क.मी.
अस यास व दशेने कती तास लागतील ? ( लँडीग व टे कऑफ सोडू न )
उ र - 5 तास
ीकरण - 100 x 3 = 300 क.मी.
जातानाचा वेग - हवेचा वेग = मुळ वेग,
100 - 20=80,
मुळवेग - हवेचा वेग = 80 - 20 = 60 व दशेचा वेग

300/60 = 5 तास

22
 अपूणाक
 या सं यांची कमत पूणाकात येत नाही हणजेच जी सं या अंश व छे द या व पात असते यालाच
अपूणाक असे हणतात.
 अपूणाकाचे छे द सारखे असतील तर याचा अंश मोठा तो अपूणाक असतो.
 अपूणाकाचे अंश सारखे असतील तर याचा छे द मोठा तो अपूणाक लहान असतो.
 अपूणाका या अंशाला व छे दाला एकाच सं येने गुण यास या या कमतीम ये बदल होत नाही.
 अपूणाका या अंशाला व छे दाला एकाच सं येने भाग यास या या कमतीम ये होत नाही.
 5 3/4 यातील 5 पूणाक आहेत हणून यास ' पुणाकयु अपूणाक' हणतात.
 या अपूणाकाम ये अंश ानी असलेली सं या ही छे द ानी असले या सं येपे ा मोठ असते. या
अपूणाकास ' अंशा धक अपुणाक' हणतात.
 अपूणाकाची बेरीज वजाबाक अपूणाकांची छे द सारखे नसतील तर ते सारखे क न यांची बेरीज अथवा
वजाबाक करावी लागते. अशा वेळ छे दांचा लसा व काढू न तो छे द धरला जातो.
 अपूणाकाचा गुणाकार करताना यां या अंशाचा गुणाकार अंशाचा जागी व छे दांचा जागी ल हतात.
 अपूणाकाचा भागाकार करताना या अपूणाकाने भागायचे यां या अंश छे दाची उलटापालट क न याने
गुणतात.
1) खालील सं यापैक सवात मोठ सं या कोणती?

1) 13/21. 2) 11/17. 3) 9/13. 4) 7/11
उ र :- 9/13.
ीकरण :-
1) 13/21 =.0.61. 2) 11/17 = 0.64. 3) 9/13 = 0.69
4) 7/11 = 0.63. छे दाने अंशला भाग दला..
सवात मोठ सं या = 0.69. हणून 9/13 हे उ र आहे.

23
2) 4/5 + 6/5 = ?
उ र :- 2
3) 3/4 × 2/9.= ?
उ र :- 1/6 ीकरण :-
= 3/4 × 2/9 = 1/6
4). 3 7/5 + 5 7/5 = ?
उ र :- 10 4/5
ीकरण :-
= पूणाकयु अपूणाकाचे अपूणाकात. पांतर करावे.
= 22/5 + 32/5
=54/5
=54/5 अपूणाकाचे पूणाकयु म ये पांतर के यास 10 4/5
5) वहारी अपूणाकात पांतर करा. 0.75

उ र - 3/4
ीकरण -
0.75 = 75 / 100 = 75+25 /100+25 =3/4
0.75 चा वहारी अपूणाक = 3/4

24
 दशांश अपूणाक
 वहारी अपूणाकाचे उ र जे हा दशांश च हात म ये येते ते हा यास दशांश अपुणाक हणतात.

 या अपूणाकाचा छे द हा 10 कवा 10 या घातांकात असतो. या अपूणाकाला दशांश अपूणाक हणतात.
1) 36÷4=9 ; तर 3.6÷0.04=?
उ र : 90
ीकरण :-
भाजकाची जेवढ दशांश ळ भा यापे ा जा त; तेवढे भागकारात उजवीकडे
शू य येतात.
2) 5454.13 + 10.5 + 0.445
उ र :- 5465.075
ीकरण :-
5454.13
+ 10.5
+. 0.445
--------------------------
5465.075

25
 शेकडेवारी
 शेकडेवारी हणजेच 100 पैक कती ते काढणे होय.

 कोण याही सं येचे दलेले ट के काढताना थम 1% (ट का) अथवा 10% काढा. यानंतर पट प तीने
दलेले ट के त डी काढता येतात.
 थम जा त /वाढ दली असेल आ ण कतीने कमी/ घट काढायची असेल तर 100 × ट के / 100 +
ट के
 थम कमी /घट दली असेल आ ण कतीने जा त / वाढ काढायची असेल तर 100 × ट के / 100 -
ट के
1) 70 चे 50% = ?? ीकरण:-
उ र :- 35 = 70×50/100
= 70×1/2
= 35
2) 1600 चे 60% हे X या 80% ईतके आहेत. तर X ची कमंत कती?

उ र :- 1200
ीकरण :-
1600 × 60/100 = X × 80/100
16 × 60 = X × 8/10
X = 16 × 60 × 10 / 8
X = 1200

26
3) दपला गोकु ळपे ा 20 % ने गुण कमी मळाले तर गोकु ळला द प पे ा कती ट के गुण जा त मळाले ?
उ र :- 25 %
ीकरण :
गोकु ळ ला द प पे ा. = 100 × 20% / 100 - 20 %
= 100 × 20/ 100 - 20
= 2000/ 80
= 25% वाढ झाली
 वयवारी
दोन सं यांपैक मोठ सं या = (दोन सं यांची बेरीज + दोन सं यातील फरक) ÷ 2

लहान सं या = (दोन सं यांची बेरीज – दोन सं यांतील फरक) ÷ 2
वय वाढले तरी दले या दोघां या वयातील फरक तेवढाच राहतो.
1) स या वडील व मुलगा यां या वयातील गुणो र 10 : 4 आहे. व यां या वयांची बेरीज 98 अस यास मुलाचे 5
वषापूव चे वय कती?
उ र : वय 23
ीकरण :-
वडील आजचे वय = 10x. मुलगा आजचे वय = 4x
10x + 4x = 98
14x= 98
x = 98/14. x=7
मुलाचे आजचे वय = 4x =4×7 = 28, मुलाचे आजचे वय= 28

मुलाचे 5 वषापूव चे वय = 28 - 5 = 23

27
2) दाचे वय गता या वया या त पट आहे. दो ह या वयाची बे रज 60 वष आहे. तर दाचे वय कती ?

उ र - 45 वष
ीकरण - दाचे वय 3x, गताचे वय x
हणून 3X + X = 60, 4X = 60 X = 60/4 =
15
हणून दाचे वय = 3x = 3 x 15 = 45 वष
3) अजुनचे 10 वषापूव चे वय 20 वष होते. तर आणखी पाच वषानी याचे वय कती वष असेल ?

उ र - 35 वष
ीकरण - 10 + 20 + 5 = 35 वष
4) धीरज व नीरज यां या वयाचे गुणो र 5:2 आहे. यां या वयातील फरक 27 वष आहे. तर नीरजचे वय कती ?
उ र - 18
ीकरण - धीरजचे वय 5X, नीरजचे वय 6x
हणून - 5X - 2x = 27, 3X = 27
हणून X = 27 / 3 = 9
नीरजचे वय = 2x = 2 x 9 = 18 वष
5) रनाचे पाच वषापूव चे वय 25 वष होते, तर ती कती वषानी 45 वषाची होईल ?

उ र - 15 वष
ीकरण - रनाचे स याचे वय = 5 + 25 = 30 वष ...
45 वषाची हो यासाठ बाक वष = 45-30 = 15 वष

28
 सरळ ाज
 ाजाने घेतले या रकमेचा मु ल असे हणतात.र कम वापरले या काळास मुदत असे हणतात. 100
पयांस 1 वषाचे जे ाज ावयाचे याला ाजाचा दर असे हणतात.
 मु आ ण ाज मळू न जी र कम होते तला रास असे हणतात.
 सरळ ाज (I) = P×R×N/100
 मु ल (P) = I×100/R×N
 ाजदर (R) = I×100/P×N
 मुदत वष (N) = I×100/P×R
 च वाढ ाज रास (A)= P×(1+R/100)n, n= मुदत वष
1) द. सा. द. शे. 12 दराने 850 , मु लाचे 4 वषाचे ाज कती?

उ र :- 408.
ीकरण :-
= सरळ ाज (I) = मु ल × दर × मुदत /100
= 850 × 12 × 4/100
= 408
2) 1000 . मु लाचे दसादशे 8 दराने 3 वषाचे सरळ ाज कती?

उ र ;- 240
ीकरण :-
= सरळ ाज (I) = मु ल × दर × मुदत /100
= 1000 × 8 × 3/100
= 240

29
3) द. सा. द. शे. 20 दराने 15 दराने 2800 . मु लाची 4 वषात होणारी रास कती . असेल ?
उ र - 4480 .
ीकरण -
सरळ ाज = मु ल × दर × मुदत / 100
= 2800 × 15 × 4 / 100
= 1680 .
रास = मु ल + ाज = 2800 + 1680 = 4480 .
4) द. सा. द. शे. 10 दराने 3000 पयांचे 5 वषात सरळ ाज कती पये होईल ?
उ र - 1500 .
ीकरण -
सरळ ाज = म × द × क / 100
= 3000 × 10 × 5 = 1500 .

30
🔴 सावधान - कायदेशीर इशारा 🔴

पोलीस भरती आ ण तलाठ भरती सव वषय समा व नोट् स धामंच ड जटल लॅटफॉम या
Official नोट् स आहेत.
या नोट् स कॉपीराईट अॅ टनुसार वतं पणे रजी टड कर यात आले या आहेत. नवलेखक,
संकलक, काशक, मु क यांनी या नोट् स मधील मटे रयल कॉपी क नये. तसेच व ा यानी
दे खील या नोट् स इतर कोणाला शेअर क नये असे आढळू न आ यास 100 ट के कायदे शीर
कायवाही धामंच लॅटफॉम ारे के ली जाईल. 2020 यावष आमचे मटे रयल कॉपी के यामुळे
एक लेखक व एक मु य वतरक यां या व य आ ही कॉपीराईट अॅ टनुसार कायवाही के ली आहे.
धामंच लॅटफॉम कॉपीराईट ु लीके ट ग, न कल या वरोधी कायवाहीसाठ यापुढे वशेष ल
दे ईल.
कायदे शीर लेखी पूव परवान ग शवाय (Without prior valid legal permission /print
order there should not be any printing) ह तांतरीत करता येणार नाही, मु कांना छपाई
करता येणार नाही, कोण याही व पात पु तकातील मा हतीचा साठा (Store/Record/Scan)
करता येणार नाही. के यास कॉपीराईट, आय. पी. आर व आव यक या काय ानुसार ता काळ
यो य ती कायदे शीर पोलीस यायालयीन कायवाही के ली जाईल याची न द यावी.
अ वीकृ ती (Disclaimer) : या नोट् स मधील दलेली सव मा हती अचुक दे याचा पुरपे ूर य न

कर यात आला आहे. तरीही नजरचुक ने काही टु रा ह याम या नदशनास आ यास कृ पया
पुढ ल आवृतीत यांचा अव य वचार के ला जाईल.

31
About Us :
Spardhamanch.com is an informative online platform. Through this platform we are

trying provide complete information about the competitive examination to the
students.
Spardhamanch is our team works to convey the information of the competitive

examination to the students through Instagram, Telegram and WhatsApp as well.
If you have any queries about Notes then feel free to Contact Us
Contact Us
Mail Id - Spardhamanchofficial@gmail.com
Phone No. - 9834948944

अंकगणित नोट्स स्पर्धामंच

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

अंकगणित नोट्स स्पर्धामंच

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

 नैस गक सं या ( Natural Number ) :-

 सवात लहान नैस गक सं या = 1

 सवात मोठ नैस गक सं या = ( सांगता येत नाही )

 मवार नैस गक सं यांतील फरक = 1

1) 25 ीकरण :- 5 मवार नैस गक सं यांची बेरीज = n(n+1)/2

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

2) प ह या 30 नैस गक सं यांची बेरीज कती ?

1) 456 ीकरण :- 30 मवार नैस गक सं यांची बेरीज = n(n+1) / 2

 सवात मोठ सम सं या = (सांगता येत नाही)

 मवार सम सं येतील फरक = 2

1) 25 ीकरण :- मवार सम सं यांची बेरीज = n(n+1)

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

2) प ह या 30 सम सं यांची बेरीज कती ?

1) 930 ीकरण :- मवार सम सं यांची बेरीज = n(n+1)

3) प ह या 10 सम सं यांची सरासरी कती ?

ीकरण :- म ांनो, आधी नीट वाचून घेत जा. या ात

 सवात मोठ वषम सं या. = (सांगता येत नाही)

 मवार वषम सं यातील फरक = 2

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

1) प ह या 10 वषम सं यांची बेरीज कती ?

2) प ह या 7 वषम सं यांची सरासरी कती ?

1 ते 100 पयत या एकू ण मूळ सं या. = 25

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

1) प ह या 5 मूळ सं याची बेरीज कती ?

2) 31 ते 40 म ये कती मूळ सं या येतात.?

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

ल. सा. व. काढ यासाठ सं यांचे वभा य मांडून यावेत.

12 आ ण 16 चा ल. सा. व. अवयव प तीने पुढ ल माणे काढता येईल

ल. सा. व. = सामाईक अवयव x असामाईक अवयव (2 x 2) x (2 x 2× 3) = 48

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

ल. सा. व. = सामाईक अवयव x असामाईक अवयव

ल. सा. व. = सामाईक अवयव x असामाईक अवयव

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

 (१) म. सा. व. हणजे मह म सामाईक वभाजक कवा मो ात मोठा

मसा व = सामाईक अवयवांचा गुणाकार

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

2). 16, 24, आ ण 36 चा मसा व कती?

मसा व = सामाईक अवयवांचा गुणाकार

3) 15, 20 आ ण 25,45 चा मसा व कती?

मसा व = सामाईक अवयवांचा गुणाकार

 दोन सं यांचा गुणाकार = ल.सा. व. × म.सा. व

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

1) 12 आ ण 18 चा मसा व v लसा व कती ?

3) दोन सं याचा लसा व व मसा व अनु मे 450 व 15 आहे. जर एक सं या 75 असेल तर सरी सं या

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

 व तूंची वाटणी सार या माणात के ली असता ती वाटणी दश वणारी जी सं या येते ती सं या ही या

सरासरी = दले या घटकांची बेरीज / घटकांची सं या

1) मश: 1 ते 100 अंकांची बेरीज कती ?

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

3) एका ापाराचे 7 दवसाचे सरासरी उ प 77 आहे.तर यांचे 7 दवसाचे एकू ण उ प कती ?

सव थम एकक ानाकडू न 0 असले या सं याचे वग करताना जेवढे 0 आहे

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम

2). 75^2 = ? , 95^2 = ?

एकक ानी 5 असले या सं येचा वग करतांना दशक ठकाणी असलेली सं या व

75^2= (7×8)25 = 5625

95^2 = (9×10)25. = 9025

 एकक ानी 1 असले या सं ये या वगमुळा या एकक ानी 1 कवा 9 असते.

हणजे 729 चा वगमुळ 26 ते 29 दर यान आहे एकक ानी 9 हणून ही सं या 27 चाच

 दले या सं ये या 3 वेळा गुणाकार हणजेच या सं येचा घन होय.

3 असेल तर 7 हेच अंक येतात बाक चे अंक तेच राहतात.

Www.Spardhamanch.com धामंच ड जटल लॅटफॉम