CHIỀU TỐI

A) Mở bài

Chủ tịch Hồ Chí Minh được biết đến là một nhà cách mạng vĩ đại, một người chiến sĩ luôn mang trong
mình tình yêu quê hương đất nước với một niềm khao khát giải phóng dân tộc. Cả cuộc đời của Bác dành trọn cho
sự nghiệp cách mạng nhưng ở đâu đó trong tâm trí vị lãnh tụ ấy vẫn luôn nuôi nấng một tình yêu mãnh liệt với văn
chương. Và trong những áng văn bất hủ của Bác, “Chiều tối” là một tác phẩm tiêu biểu thể hiện rõ phong cách và
năng của Bác. Khi tìm hiểu về bài “Chiều tối”, ta có thể thấy rằng đây là bài thơ thứ 31 của tập thơ“ Nhật kí trong
tù” sáng tác năm 1942, điều đặc biệt hơn cả là tác phẩm được sáng tác trên đường chuyển lao của Chủ tịch Hồ Chí
Minh từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo. Vì vậy nên tác phẩm đã nêu bật lên được................và tạo nên sự hòa quyện giữ
chất tình và chất thép mà khó có bài thơ nào thể hiện được

B) Thân bài

Bài thơ được viết bằng thể thất ngôn tứ tuyệt cho ta thấy vẻ đẹp tâm hồn của chủ tịch Hồ Chí Minh, dù
trong hoàn cảnh khắc nghiệt đến đâu vẫn luôn hướng về sự sống và ánh sáng. Hơn thế nữa tình yêu thiên nhiên,
yêu cuộc sống hay chính là niềm tin vào con đường cách mạng được tác giả thể hiện qua từng vần thơ khiến bài
thơ mang đậm sắc thái nghệ thuật pha lẫn cổ điển mà hiện đại.

Với nhan đề “Chiều tối”, là khoảng thời gian lúc chiều tà đã gợi mở ra cho chúng ta một khoảng không
gian hết sức u tối và vắng lặng. Còn đối với một người tù thì đây là thời gian vô cùng mệt mỏi sau một hành trình
chuyển lao vất vả . Thế nhưng với một người lạc quan như Bác, ta không hề thấy những cảnh tù đày khắc nghiệt,
kiệt quệ về sức lực mà là cảnh thiên nhiên thanh bình, êm ả.

Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

( Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ)

Mở đầu bài thơ bằng hình ảnh những cánh chim mỏi mệt, ta thấy được sự tinh tế của Bác khi cánh chim ở
đây không chỉ được Bác quan sát trong sự vận động mà còn được cảm nhận từ bên trong là “chim mỏi”. Bằng bút
pháp tả cảnh ngụ tình, tả hoạt động của tự nhiên để gợi thân phận, tâm trạng của tác giả, qua đó câu thơ đã khơi lên
một vẻ đẹp vừa đối lập, vừa tương đồng cho người đọc. Nét tương đồng ở đây cách chim mỏi vì một ngày dài
kiếm ăn cũng như đôi chân mỏi mệt của nhà thơ sau một ngày dài lê bước trên đường những điều khác biệt là
những chú chim thì được tự do sải cánh bay tìm chốn ngủ, còn Bác thì lại bị giam cầm, kìm kẹp trong gông
cuồng , xiềng xích. Chỉ một hình ảnh cánh chim chiều về mà đã khắc khoãi cả một nổi sầu khôn nguôi trong lòng
thi nhân

Từ hình ảnh cánh chim chim nhỏ nhoi nhà thơ đã gợi lên một bầu trời rộng ,lớn với những chòm mây cô
độc lững lơ.

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không

( Cô vân mạn mạn độ thiên không )

Trong thơ ca hình ảnh đám mây là một thi liệu rất quen thuộc đối với các nhà thơ như trong thơ của
Nguyễn Khuyến có câu “Tầng mây lơ lững trời xanh ngắt”(Thu Điếu), hình ảnh đám mây giúp tạo ra một không
gian yên bình, tĩnh lặng. Còn trong thơ của Hồ Chí Minh, hình ảnh chòm mây lại được đặt cạnh từ “cô”, tạo nên
một tâm trạng cô đơn, lẻ loi của người thi sĩ không biết tươg lai sẽ đi về đâu. Chỉ với vài nét đặc tả, tác giả như lấy
linh hồn của thiên nhiên mà họa nên một bức tranh chiều tối ảm đạm, yên ả
 Hai câu thơ tuy ngắn nhưng là sự tổng hợp, hòa quyện giữa nét cổ điển và nét hiện đại. Ở đây Hồ Chí Minh
đã sử dụng bút pháp ước lệ trượng trưng, không một chữ nào nhắc dến “chiều” nhưng người đọc vẫn có thể hình
dung một cách rõ nét về khung cảnh chiều tà cô đơn, yên ả những đằng sau đó là tình yêu thiên nhiên tha thiết và,
khát khao được tự do, được trở về với quê hương, đất nước

Thay Đổi tầm mắt bức tranh thiên nhiên dần chuyển qua bức tranh đời sống lao động vô cùng hiện thực và
sinh động

Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng

( Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng)

Hình ảnh “cô em xóm núi xay ngô” nổi bật lên giữa trung tâm bức tranh thiên nhiên tạo nên vẻ đẹp lao
động bình dị. Giờ phút ấy Bác gần như đã quên đi cái đau khổ của mình mà cảm nhận cuộc sống lao động mộc
mạc, vất vả nhưng tự do. Đây chính là một trong những điểm đặc sắc tạo nên nét hiện đại trong thơ Hồ Chí Minh.
Ngoài ra câu trúc điệp liên hoàn được sử dụng trong câu ba và câu bốn : “ma bao túc”- “bao túc ma hoàn” tạo nên
sự nhịp nhàng, uyển chuyển, khéo léo trong câu thơ, nói lên sự tuần hoàn của thời gian và bền bỉ của con người.
Đặc biệt là cái hồn của bài thơ được đọng lại trong nhãn tự “hồng”. Hình ảnh “Lô Dĩ Hồng” bừng sáng lên thứ
ánh sáng có thể xua tan đi bóng tối và sự mệt mỏi, sưởi ấm không gian cô quạnh văng vẻ ở hai câu đầu. Và chỉ với
một chữ “Hồng” ấy thôi đã thắp lên ý chí, khát vọng cho người chiến sĩ cách mạng

Với 2 câu thơ cuối, Hồ Chí Minh đã có những khai thác vô cùng tinh tế, bằng cách miêu tả từ tối đến sáng,
từ buồn đến vui, từ lạnh lẽo cô đơn đến ấm hồng. Đó là thể hiện tinh thần lạc quan, khát khao hướng tới tương lai
của tác giả, dù đang trong hoàn cảnh gông tù, nhưng hy vọng về một ngày mai tươi sáng hơn luôn nhen nhóm
trong lòng vị thi sĩ

C) Kết bài

Bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt, ngắn gọn mà cô đọng giàu giá trị biểu cảm. Điều đặc biệt hơn
là sức mạnh của ngôn từ, là sự kết hợp hài hòa giữa chất liệu cổ điển và hiện đại cùng với sự vận dụng nhiều biện
pháp tu từ như điệp ngữ, ẩn dụ, tả cảnh ngụ tình tạo nên một tác phẩm mang đậm chất nghệ thuật

“ Chiều tối” khắc họa bức tranh thiên nhiên đầy tâm trạng và vẻ đẹp tâm hồn của nhà chiến sĩ cách mạng.
Đó là lòng yêu thiên nhiên yêu cuộc sống, niềm tin vào con đường cách mạng và tinh thần lạc quan, kiên cường
vượt lên hoàn cảnh tù đày của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hơn hết bài học quý giá rút ra sau bài thơ về một thái độ
sống luôn hướng tới tương lai phía trước được thắp lên trong lòng mỗi người đọc chính là ý nghĩa to lớn nhất mà
tác phẩm này mang lại