EKOLOŠKO VREDNOVANJE

Sprovodi se u svakom od koraka projektovanja, tj u Generalnom, Idejnom,

Glavnom i Arhivskom projektu

Uticaj puta na životnu sredinu zavisi od mnogobrojnih faktora a pre svega od:
•postojećih ekoloških potencijala
•ranga puta, značaja objekta
•saobraćajog opterećenja, potražnje

Prema uputstvima za izradu studija o izvodljivosti puteva, procena uticaja puta

(značajnih objekata) na životnu sredinu sprovodi se u četiri metodološka koraka:
1. Studija ekološkog rizika
2. Studija zaštite i unapređenja životne sredine
3. Studija uticaja na životnu sredinu
4. Izvođački projekt zaštitnih konstrukcija

Studija ekološkog rizika – najširu prostornu analizu i koristi se u prvim planerskim

koracima, ona obuhvata korake na koncipiranju mreže i obuhvata inventar ekoloških
potencijala, njihovu kategorizaciju i procenu nivoa eventualnih ekoloških rizika
(karte razmere 1:50.000)
Studija zaštite i unapređenja životne sredine - dinamika izrade mora biti usklađena
sa dinamikom izrade Generalnog projekta. Ovo je ključni korak jer se u okviru ove
projektantske faze gde se bira optimalni koridor i povlači trasa, što je suštinski važno
za unapređenje i zaštitu životne sredine.
Povlačenje optimalnog koridora sa stanovišta uticaja na životnu sredinu.
Informaciona osnova su podloge razmere 1:25000 u kojoj se izrađuje sintezna karta
svih uticaja. U okviru ove faze izrađuje se Elaborat o zaštiti i unapređenju životne
sredine za predmetni projekt.
Studija uticaja na životnu sredinu - predstavlja detaljnu analitičku kvantifikaciju jer
je osnov prostorno definisana trasa u okviru poznatog koridora. Metodologija je
slična kao u prethodnom nivou, s tim što je nivo detaljnosti veći. Informaciona
osnova su podloge razmere 1:25000 (5000). Dobijeni rezultati prezentuju se u
elaboratu sa numeričkim i grafičkim prikazima i služi za distribuciju svim institucijama
koje su uključene u projekt, kao i javnosti.
Izvođački projekt zaštitnih konstrukcija - razrada usvojene zaštitne konstrukcije iz
faze idejnog projekta, svi izvođački detalji, metode građenja i optimizacija procesa
izvođenja. Sadrži sve grafičke i numeričke priloge i u svim detaljima mora biti
usaglašen sa osnovnim projektom kao i ostalim pratećim projektima. Obično se radi
kao posebna dokumentacija.

Konstanto praćenje pojedinih ekoloških parametara i monitoring s bzirom da se na

putu menjaju parametri saobraćajnog toka.
Izrada studija i procena uticaja puta na životnu sredinu je obaveza investitora i ona
ravnopravno utiče na izbor trase i donošenja odluka.

Za zaštitu sredine zainteresovane su državne, regionalne, lokalne zajednice i organi

vlasti sa širokim opsegom odgovornosti (zaštita prirode, zdravstvo, korišćenje voda i
zemljišta, turizam itd. Pored njih zainteresovane su i nevladine organizacije i
posebno ugrožene grupe. Za velike projekte poželjno je organizovati panelna
savetovanja i okrugle stolove.

Operativna procedura procene uticaja uključuje:

•Rekognosciranje - preliminarna procena mogućih uticaja na osnovu postojećih

informacija (osnovna sudija ekološkog rizika koja je urađena na osnvou prostornog
plana) (studija ekološkog rizika)
•Priprema projektnih zadataka za pojedine faze
•Izvršenje procene uticaja
•Projektovanje i izvršenje mera za zaštitu životne sredine u okviru projekta
•Nadzor
•Naknadno vrednovanje i praćenje stanja
REKOGNOSCIRANJE – u okviru studije ekološkog rizika kroz postupak
preliminarne procene, na osnovu dobijenih rezultata, projekt se svrstava u neku
od sledećih kategorija:
Kategorija A – Projekat može imati različite i značajne uticaje na životnu sredinu,
u svim fazama realizacije projekta vrši se komparativna analiza mogućih uticaja
Kategorija B – Projekat može imati specifičan uticaj na životnu sredinu, potrebna
je ograničena analiza mogućih uticaja
Kategorija C – Detaljna analiza uticaja na životnu sredinu nije potrebna, daje se
samo izveštaj o preliminarnoj proceni
Kategorija D – Procena uticaja na životnu sredinu nije potrebna
PRIPREMA PROJEKTNOG ZADATKA – proizilazi iz zaključaka donetih u fazi Studije
ekološkog rizika uz razmatranje ciljeva sa investitorima. Poželjan je obilazak terena
od strane kvalifikovanih stručnjaka. Konsulatacija sa zainteresovanim službama i
nevladinim organizacijama.
IZVRŠENJE PROCENE UTICAJA – najčešće je deo Studije izvodlivosti i čine od 5-
10% od cene projekta, najčešće traje od 6-18 meseci za veće projekte. Ekološki
izveštaj sumira procene uticaja, razmatranje alternativa, akcija za ublažavanje i
kompenzaciju uticaja, ugrošenost faktora životne sredine i mera za ublažavanje,
monitoring itd.
NADZOR - Preporuke procene uticaja čine osnov za nadzor nad izvršenjem projekta
NAKNADNO VREDNOVANJE – podatke o uticajima i efikasnost mera za
ublažavanje, programe i ostale aktivnosti
 PRELIMINARNA PROCENA-studija ekološkog rizika
U najjednostavnijoj formi ona se svodi na globalnu procenu inteziteta i smera
uticaja (pozitivni i negativni) u odnosu na posledicu. Na osnovu analize eliminišu
se oni uticaji za koje se pokaže da imaju manji značaj, kroz stablo ekoloških uticaja

STABLO EKOLOŠKIH UTICAJA

1. AEROZAGAĐENJE
1.1. Uticaj na ljude (broj ljudi izložen neprihvatljivom nivou zagađenja CO, CO2, NO,
Pb, C, prašina, CH, SO2 i sl)
1.2. Uticaj na klimu (akumulacije štetnih materija u vazduhu u projektnom periodu)

2. VODA
2.1. Hidrološki sistem
Izmene režima površinskih voda usled varijacije u hidrološkim uslovima i varijacija
nivoa (bujični potoci itd)
2.2. Snabdevanje vodom
•Opasnost od zagađenja izvora vode za piće (hronično, sezonsko, povremeno)
•Opasnost od zagađenja izvora vode koja nije za piće (hronično, sezonsko,
povremeno)
•broj ljudi koji se snabdeva vodom iz izvorišta blizu puta
•opasnosti za privredu koja se snabdeva tehničkom vodom
3. ZEMLJIŠTE
3.1. Nenaseljeni prostor
3.1.1. Poljoprivredne funkcije
gubitak poljoprivrednog zemljišta
smanjenje mogućnosti uzgajanja usled deljenja poljoprivrednih površina
smanjenje prinosa u duž puta zbog promene fizičke sredine
3.1.2. Uticaj na degradaciju tla
Opasnost od pojave klizišta usled promene parametara nosivosti ili promenom
režima površinskih i podzemnih voda
Mogućnost trajnog poboljšanja tla u široj zoni
Rizik od erozije usled slivanja površinske vode niz kosine puta
Promena kvaliteta zemljišta u zoni puta i uticaj na tlo i vegetaciju
Degradacija otvaranjem pozajmišta ili deponija
3.1.3. Zagađenje tla
Zagađenje čvrstim otpacima u zoni puta
Zagađenja tečnim materijalima
Zagađenje tla pri izgranji, ispiranjem, slučajnim izlivanjem opasnih materija,
otpadnih voda itd
Slučajna zagađenja tla u toku eksploatacije puta
3.2. Naseljeni prostor
3.2.1 . Prostorni plan
•Smanjenej raspoloživog prostora za izgradnju
•Izmena namene tla
3.2.2. Uticaj na degradaciju tla
•Rizik od erozije
•Rizik od pojave klizišta
•Mogućnost trajnog poboljšanja tla
•Rizik od sleganja tla iznad putnih tunela
•Promena kvaliteta zemljišta
•Zagađenost tla u zoni puta
•Prljanje naseljenih mesta

4. BIOTIČKI FAKTORI
4.1. Ekonomska funkcija
•Gubitak šumskog zemljlišta
•Uticaj na turizam (pozitivan, negativan)
4.2. Ekosistemi, flora i fauna
Opasnost od požara, šumski, žbunasti, zeljasti, vodeni, kulturni ekosistevi,
ugrožene vrste itd
4.2. Uticaj na klimu
Promena osetljivosti usled eliminacije šuma, lokalne varijacije temperature,
vlažnosti itd
5. POPULACIONO ZDRAVLJE I SOCIOLOŠKI FAKTORI
5.1. Zdravstveni problemi
5.1.1. Uticaj buke
5.1.2. Uticaj zagađenja vazduha

5.2. Uticaj na saobraćaj

5.2.1. Promene u javnom saobraćaju i premeštanje pešačkog saobraćaja
5.2.2. Smanjenje saobraćaja u izgrađenim područjima

5.3. Rekreaciona funkcija

Razdvajanje rekreacionih područja i gubitak rekreacionog zemljišta

5.4. Sociološki i drugi uticaji

Sekundarni porast naselja, neželjeno raseljavanje, opasnost od SN, modifikacija okoline,
dezintegracija područja

6. PEJZAŽ
Uklopljenost puta u okolinu sa estetskog stanovišta, Eliminacija vegetacije, Izmena
zemljišta, Izgradnja servisnih saobraćajnica, postojanje vijadukta, nasipa, čestih
prelaza preko vodenih tokova, izmena vidnog polja, površinske vode, morfologija
terena
7. BUKA I VIBRACIJE
Broj ljudi izložen, buki i vibracijama, vibracije koje oštećuju objekte
8. ZAŠTITA KULTURNO ISTORIJSKIH SPOMENIKA
manastiri, arheološka nalazišta itd

9. POTROŠNJA PRIRODNIH RESURSA

9.1. Potrošnja energije
Potrošnja energije pri gradni i eksploataciji
9.2. Uticaj gradnje na degradaciju lokaciju na kojima se nalaze rezerve prirodnih
građevinskih materijala
Zemlje, peska, šljunka, kamena

Vrednovanje se najčeščće vrši putem matrica korišćenjem skala u kojoj znak “+ “ ukazuje
na pozitivan, a znak “– “ na negativan uticaj
0- nema uticaja
- , +, 1 manja štetna (pozitivna) posledica koja se može ublažiti boljim projektom
-, +, 2 znatna štetna (pozitivna) posledica regionalnog značaja
- , +, 3 veoma velika štetna (pozitivna) posledica čija veličina zahteva promenu projekta
ili varijante ili njeno napuštanje (pozitivni ili negativni efekat nacionalnog značaja)