7.

İDARENİN MALLARI
 Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz?

7. İDARENİN MALLARI
7.1. Kamu Mallarının Türleri
7.1.1. Kamusal Mallar
7.1.2. Özel Mallar
7.2. İdarenin Mallarının Özellikleri
 Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular
1. İdarenin sahibi olduğu malların hukuki rejimi, özel mülkiyete konu olan mallardan neden
farklıdır?

2. İdare, sahibi olduğu mallar üzerinde istediği gibi tasarruf yapabilir mi?

3. İdarenin malları üzerinde haciz, ipotek yapılabilir mi?

4. İdarenin malları üzerindeki koruma rejimi özel mülkiyete konu olan mallardan farklı mıdır?
 Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri

Konu Kazanım Kazanımın nasıl elde

edileceği veya
geliştirileceği
İdarenin mallarının
sınıflandırılmasındaki
ölçütlerin anlaşılabilmesi.

İdarenin mallarına
uygulanan hukuki rejimin
anlaşılabilmesi.

İdarenin malları üzerindeki

yetkilerinin anlaşılabilmesi.
 Anahtar Kavramlar

 Kamusal Mal

 Özel Mal

 Sahipsiz Mallar

 Orta Malları

 Hizmet Malları.
 Giriş

Türkiye’de, idarenin mallarının hukuki rejimini ve sınıflandırılmasının ne şekilde

olacağını bütünlükçü bir yaklaşımla düzenleyen hukuki bir metin yoktur. İdarenin mallarına
ilişkin düzenlemeler, bir çok farklı kanundan kaynaklanmaktadır. Bu metinlerden hareketle
idarenin mallarına ilişkin genel çıkarımlar yapmak mümkündür. Bu bölümde idarenin
mallarının sınıflanfdırılması ve bu mallara uygulanan hukuki rejim genel hatlarıyla
incelenecektir.
 7.1. Kamu Mallarının Türleri

Toplum içinde yaşamanın bir sonucu olarak mutlaka ortak kullanılması gereken mallar
ile kamu hizmetleri için gerekli olan malların hukuki düzenlemeye olan ihtiyaçlarını diğer
malların tabi olduğu özel hukuk rejiminden ayrı ele almak gerekir. Bu mallar toplum ve idare
açısından taşıdıkları önem sebebiyle diğer malların tabi olduğu hukuki rejimden farklılıklar
içermektedir1.

“Kamu malı” kavramı, kamuya/idareye ait malların tümünü kapsayacak şekilde

kullanılabilmektedir. “Kamusal mallar” tabiri ise sadece kamu hukukuna tabi mallar için
kullanılabilir. Kamu tüzel kişilerinin mükliyetinde özel malları da bulunmaktadır 2.

Kamu malları kendi içinde “kamusal mallar” ve “kamunun özel malları” olmak üzere
ikiye ayrılır3.

7.1.1. Kamusal Mallar

Kamusal mallar, kamu tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan ve kamu yararına tahsis
edilmiş mallardır. Bunlar kamu hukuku kurallarına tabidir. Bunlardan doğan uyuşmazlıklar,
idari yargıda çözümlenir. Kamusal mallar, “sahipsiz mallar”, “orta malları”, “hizmet malları”
olarak üç sınıfta değerlendirilirler.

- Sahipsiz Mallar: Üzerinde mülkiyet kurulmaya elverişli olan ancak, şimdiye kadar
üzerlerinde mülkiyet kurulmamış mallar, sahipsiz mallar olarak adlandırılır. Bu tür mallar,
herkesin ortak yararlanmasına açıktır. Bu tür malların nihai sahibi, Devlettir.
Bu tür mallara örnek olarak, özel mülkiyet altında bulunmayan kayalar, dağlar, tepeler,
kıyılar, ormanlar gösterilebilir.

- Orta Malları: Bunların, halkın doğrudan doğruya yararlanmasına tahsis edilmiş

mallardan oluştuğu ifade edilmektedir4. Bu tür mallar, doğaları gereği veya tahsis sonucu
kamunun kullanımına sunulmuş ve herkes tarafından kullanılabilen mallardır. Yollar,
köprüler, meydanlar, meralar, pazar yerleri orta mallarına örnek gösterilebilir. 5

- Hizmet Malları: Hizmet malları, kamu tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan ve bir
kamu hizmetine tahsis edilmiş mallardır. Kamunun dolaylı kullanımına ayrılmışlardır.
Hizmet mallarına örnek olarak limanlar, askeri tesisler, demiryolları, hastaneler, okullar,
cami, adliye gösterilebilir6.

Kamusal Mallardan Yararlanma şekilleri

1
Özay, a.g.e., s.572.
2
Gözler ve Kaplan, a.g.e., s. 191.
3
Özay, a.g.e., s. 576
4
Özay, a.g.e., s. 583
5
Ender Ethem Atay, İdare Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi Yayınları, 1. Basım, 2006,s. 604
6
Atay, a.g.e., s.609.
Genel Yararlanma
Kamusal mallardan herkesin eşit ve serbestçe yararlanabilmesidir. Bunun için izne gerek
yoktur. Köprü, yol, otoban geçişleri gibi.

Özel Yararlanma (bireysel yararlanma)

Belirli kişi ya da kişilerin, kamusal mallardan başkalarının yararlanmalarını da ortadan
kaldırabilecek biçimde yararlanmalarıdır. Kaldırıma masa ve sandalye koymak, kaldırım
üzerine gazete veya ekmek satış kulübesi koymak, mezarlıkta yer tahsisi yapılması, pazar
yerinde yer tahsisi yapılması gibi. Bu durumlar kamusal malın fiziki yapısında değişiklik
yapmayan özel yararlanma çeşitleridir. Ancak özel yararlanma izne tabidir, karşılığında bir
bedel ödenir ve yararlanma geçici nitelikte olmalıdır.

7.1.2. Özel Mallar

Kamunun özel malları, kamu tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan ama kamu
yararına tahsis edilmemiş mallardır. Bunlara kamu hukuku değil özel hukuk hükümleri
uygulanır. Bunlardan kaynaklanan uyuşmazlıklar adli yargıda çözümlenir.7

7
Gözler ve Kaplan, e.g.e., s. 191.
 7.2. İdarenin Mallarının Özellikleri
İdarenin Malları Türleri Özellikleri

- Kamu mallan, özel mallara göre daha

Sahipsiz Mallar
sıkı ve ayrıcalıklı bir koruma rejimine
Herkesin doğrudan yararlanmasına bağlanmıştır.
nitelikleri gereği açık olan
- Kamu malları devredilemez, alınıp,
mallardır. Kayalar, tepeler, dağlar,
satılamaz.
buzullar Kıyılar, madenler, yer altı
suları vb.
Özel kişiler lehine ayni haklar kurulamaz. Kamu
malları üzerinde ipotek kurulamaz.
Orta Malları
- Kamu mallan vergi ve bunun gibi
Vatandaşların doğrudan ya da
Kamu Malları yükümlülüklerin dışındadır.
dolaylı yararlanmasına özgülenmiş
mallardır. Yollar, meydanlar,
- Taşınmaz kamu mallarının tapuya
pazar ve panayır yerleri meralar,
tescil zorunluluğu yoktur.
mezarlıklar vb.
- Kural olarak kamu mallan kiraya
Hizmet Malları
verilemez veya kira gibi özel hukuk
sözleşmelerine konu olamaz.
Bir kamu hizmetinin görülmesine
tahsis edilen mallardır. Adliye
- Kamu malları haczedilemez.
sarayları, üniversite binaları,
hastaneler vb.
- Kamu malları kamulaştırılamaz.

- Kamu yararından çok gelir getirme

amacını taşırlar; Özel mallar İdarece işletilebilir,
kiraya verilebilir, satılabilir.

- Özel hukuka tabidirler, Bu mallar

dolayısıyla çıkan uyuşmazlıklar adli yargının
Kamu hizmetine ve kamunun görev alanına girer
Özel Mallar doğrudan yararlanmasına
özgülenmemiş olan mallar. - Devlet kamu hukuku işlemleri ile de
özel mal edinebilir

- Özel mallar haczedilebilir. Ancak

yalnızca yerel yönetim kuruluşlarının özel
malları haczedilebilir. Merkezi idareye (devlete,
hazineye) ait özel mallar haczedilemez.

Mallar