PID 101

Teorya, Lapit, Metodo at Paglalapat

Yugto ng Pag-iral ng
Pagsasaling-Wika sa Pilipinas
at sa Ibang Panig ng Daigdig
Marjorie Grace M. Efondo
Guro
Yugto ng Aralin 1
Pag-iral
ng Kasaysayan ng
Pagsasaling Pagsasaling-Wika sa
-Wika sa Pilipinas
Pilipinas
at sa Aralin 2
Ibang Kasaysayan ng
Panig ng Pagsasalin sa iba pang
Daigdig Panig ng Daigdig
PAGE 2
Ang kasaysayan ng
Pagsasaling-wika sa
Pilipinas ay nahahati sa
limang yugto ng
kasiglahan ayon sa aklat
ni Santiago (2003).
PAGE 3
Yugto ng Aralin 1
Pag-iral
ng Kasaysayan ng
Pagsasaling Pagsasaling-Wika sa
-Wika sa Pilipinas
Pilipinas
at sa ng
Ibang kasiglahan sa
Panig ng Pagsasaling-wika
Daigdig PAGE 4
PANAHON NG KASTILA
▪Ang unang eksistens ng pagsasaling-wika ay
umiral sa panahon ng Kastila na nakaugat sa
dalawang magkaugnay na layunin ng bansang
España - ang Kristiyanismo at Hispanisasyon ng
bansang Pilipinas. Patunay nito ang mga isinaling
materyales at babasahing panrelihiyon na naging
epektibong instrumento ng mga Kastila sa
pagsasakatuparan ng kanilang layuning
palaganapin ang Kristiyanismo sa bansa.
PAGE 5
PANAHON NG KASTILA

PAGE 6
PANAHON NG KASTILA

PAGE 7
PANAHON NG KASTILA

PAGE 8
PANAHON NG KASTILA
▪Binanggit din sa aklat ni Santiago (2003) na
umabot sa 209 ang lahat ng nakatalang“
Religious Work” na koleksiyon ni Agoncillo na
karamihan ay salin o adaptasyon mula sa mga
manuskrito, pamplet, aklat at iba pa na orihinal na
nasusulat sa wikang Kastila kung saan ay sinaad
ni Agoncillo sa bahagi ng kanyang “Introduksiyon”
na ang koleksiyon ay maliit na bahagi lamang ng
kabuuang dapat matipon.
PAGE 9
Yugto ng Aralin 1
Pag-iral
ng Kasaysayan ng
Pagsasaling Pagsasaling-Wika sa
-Wika sa Pilipinas
Pilipinas
at sa ng
Ibang kasiglahan sa
Panig ng Pagsasaling-wika
Daigdig PAGE 10
Nagpatuloy ang pag-iral ng pagsasalin
sa panahon ng Amerikano na itinuturing
na ikalawang yugto ng kasiglahan ng
pagsasaling-wika sa Pilipinas, kung
saan kaalinsabay ng patuloy na
pagsasalin ng mga akdang nasusulat sa
Kastila ay mayroon na ring mangilan-
ilang pagtatangka ng pagsasalin sa
wikang Pambansa ng mga nasulat sa
Ingles
PAGE 11
PANAHON NG AMERIKANO
▪Ang pagtatangkang ito ang unti-unting
nagpatingkad ng impluwensiyang
kanluranin sa ating bansa na dahan-
dahan namang nagpatamlay sa
impluwensiyang Kastila gaya ng nais ng
mga Amerikano- ang burahin ang
anumang bakas ng mga Kastila at
tahasang pag-alis ng anino nito sa mga
Pilipino.
PAGE 12
PANAHON NG AMERIKANO
Ang sumusunod ay pamagat ng ilang akdang
naisalin na binanggit sa aklat ng pagsasalin ni
Santiago (2003) na hinalaw sa aklat ni Agoncillo

PAGE 13
PANAHON NG AMERIKANO
Ang sumusunod ay pamagat ng ilang akdang
naisalin na binanggit sa aklat ng pagsasalin ni
Santiago (2003) na hinalaw sa aklat ni Agoncillo

PAGE 14
PANAHON NG AMERIKANO
Ang sumusunod ay pamagat ng ilang akdang naisalin na binanggit sa aklat ng pagsasalin ni
Santiago (2003) na hinalaw sa aklat ni Agoncillo

PAGE 15
PANAHON NG AMERIKANO
Ang sumusunod ay pamagat ng ilang akdang naisalin na binanggit sa
aklat ng pagsasalin ni Santiago (2003) na hinalaw sa aklat ni Agoncillo

PAGE 16
PANAHON NG AMERIKANO
▪Binanggit din sa aklat ng pagsasalin ni
Santiago (2003) na nakapagtala ang
Tagalog Periodical Literature ni Agoncillo
ng mga salin sa iba’t ibang genre: (10)
Maikling Nobela, (109) Maikling Kwento,
(19) Drama, (87) Nobela, (51) Tula,(109)
Panrelihiyon na ang saklaw lamang ng
nabanggit na pagtitipon ng mga akda
ay hanggang sa taong 1925.
PAGE 17
Yugto ng Aralin 1
Pag-iral
ng Kasaysayan ng
Pagsasaling Pagsasaling-Wika sa
-Wika sa Pilipinas
Pilipinas
at sa ng
Ibang kasiglahan sa
Panig ng Pagsasaling-wika
Daigdig PAGE 18
Panahon ng Pagsasalin sa Filipino ng mga
materyales pampaaralan na nasusulat sa
Ingles
▪Tulad ng mga Aklat, sanggunian, gramatika
at iba pabilang pagsunod sa pagpapatupad
ng patakarang bilingguwal sa ating sistema
ng edukasyon at alinsunod sa
rekomendasyon ng Educational Commission
(Ed.Com.) na Filipino ang dapat na wikang
panturo sa elementarya at sekundarya sa
taong 2000.
PAGE 19
Panahon ng Pagsasalin sa Filipino ng mga materyales
pampaaralan na nasusulat sa Ingles
Pamagat ng ilang mga halimbawa ng mga kagamitang pampagtuturo na
naisalin sa yugtong ito mula sa aklat ng Pagsasaling-wika ni Santiago (2003):

PAGE 20
Yugto ng Aralin 1
Pag-iral
ng Kasaysayan ng
Pagsasaling Pagsasaling-Wika sa
-Wika sa Pilipinas
Pilipinas
at sa ng
Ibang kasiglahan sa
Panig ng Pagsasaling-wika
Daigdig PAGE 21
Pagsasalin ay ang pagsasalin ng mga
katutubong panitikang di-Tagalog
▪na naging mainam na hakbang sa pagbuo
ng tunay na panitikang pambansa at
puputol sa ironiya ng pagiging ignorante
ng maraming Pilipino sa sariling panitikan
samantalang maalam na maalam sa mga
akdang banyaga.

PAGE 22
Pagsasalin ay ang pagsasalin ng mga
katutubong panitikang di-Tagalog
▪proyektong pinagtuwangan ng
Language Education Council of the
Philippines (LEDCO) at ng Secondary
Language Teacher Education (SLATE)
ng DECS at PNU noong 1987 sa tulong
pinansyal ng Ford Foundation.

PAGE 23
Dalawang (2) bahagi ang proyektong ito sa
pagsasalin na magkatuwang na isinagawa
ng LEDCO at SLATE

▪Pagsangguni at Pagsasalin

PAGE 24
Unang Bahagi - Pagsangguni
▪Ang unang bahagi ay kumperensiyang
dinaluhan ng mga kinikilalang
pangunahing manunulat at iskolar sa
pitong pangunahing wika ng bansa:
Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, Bicol,
Samar-Leyte, Pampango at Pangasinan,
bitbit ang kanilang piling materyales na
nasusulat sa kani-kanilang bernakular na
wika na siyang ginamit sa ikalawang
bahagi ng proyekto.
PAGE 25
Ikalawang Bahagi - Pagsasalin
▪Ang ikalawang bahagi naman ng proyekto
ay sa pamamagitan ng
na nilahukan ng mga
piling tagapagsalin na karamihan ay mga
edukador na kumakatawan sa nabanggit
na pitong wikang bernakular ng bansa,
dagdag pa ang mga pagsasalin sa ilang
Chinese-Filipino Literature, Muslim at iba
pang panitikan ng mga minor na wika ng
bansa.
PAGE 26
Awtput sa Seminar-workshop sa Pagsasalin

✓(14) Alamat at Kuwentong-Bayan,

✓(4) Dula,
✓(30) Kuwento,
✓(8) Sanaysay at
✓(50) tula
PAGE 27
Halimbawang salin ng mga katutubong panitikan
na hinalaw sa talaan ng mga tesis ng mga
estudyante sa paaralang gradwado ng PNU mula sa
aklat ng pagsasaling-wika ni Santiago (2003)

PAGE 28
Halimbawang salin ng mga katutubong panitikan
na hinalaw sa talaan ng mga tesis ng mga
estudyante sa paaralang gradwado ng PNU mula sa
aklat ng pagsasaling-wika ni Santiago (2003)
✓ Palomo, Leon B. “Isang Pagsasalin ng mga “Kwentong-bayan,
Pabula at MakabagongKwento Para sa ikatlong Baitang”
(Hango sa Salin ni Ollie Lepero). PNC: 1959.
✓ Suarez, Lilia A. “A Translation in Filipino of: The Ilianon Epic of
Mindanao” by E. Arsenio Manuel. Marso, 1975.
✓ Tuy, Ester Enriquez. “Ang Epiko ng Kabikulan,” PNC: 1967.
✓ Aquino, Feliciano B. “Isang Katipunan ng mga Salawikain,
Bugtong at Awiting Bayan ng mga Ibanag at Lalawigan ng
Isabela,” PNC: 1967.
PAGE 29
Halimbawang salin ng mga katutubong panitikan
na hinalaw sa talaan ng mga tesis ng mga
estudyante sa paaralang gradwado ng PNU mula sa
aklat ng pagsasaling-wika ni Santiago (2003)
✓ Arcilla, Felisa B. “Mga Isinaling Kathang Bicol sa Pilipino,”
PNC: Abril, 1967.
✓ Besayte, Veronica. “Isang Pag-aaral at Pagsasalin ng mga
Kwentong-bayan ng Bicol-Albay sa Pilipino,” PNC: Marso,
1969.
✓ Calma, Eufrosina L. “Isang Pagtitipon at Pagsasalin sa
Pilipino ng mga Tugmang-BayangKapampangan,” PNC:
Marso, 1969.
✓ Dapar, Amelita G. “Mga Tulang Sugbuhangon na isinalin sa
Pilipino,” PNC: Hunyo 1970. PAGE 30
Halimbawang salin ng mga katutubong panitikan
na hinalaw sa talaan ng mga tesis ng mga
estudyante sa paaralang gradwado ng PNU mula sa
aklat ng pagsasaling-wika ni Santiago (2003)
✓ Morales, Gertrudes. “Isang Pagtitipon at Pagsasalin ng mga
Kaalamang-bayan ng Ibaloy sa Benguet,’ PNC: 1973.
✓ Pablo, Natividad Y. “Katipunan ng mga Alamat at Kwentong-bayan
ng Lalawigan ng Bulubundukin sa Pilipinas,” PNC: Abril 1976.
✓ Prudente, Praxedio L. “Isang Pagtitipon at Pagsasalin sa Pilipino
ng Ilang Alamat, Awiting-bayan, Pamahiin, Bugtong at Salawikaing
Hiligaynon,” PNC: Abril, 1969.
✓ Samuel, Irenea B. “Isang Pagtitipon at Pagsasalin sa Pilipino ng
mga Salawikain, Bugtong, Paniniwalang-bayan at Awiting-bayang
Chabacano sa Lungsod ng Cavite,” PNC: Abril, 1972.
PAGE 31
Halimbawang salin ng mga katutubong panitikan
na hinalaw sa talaan ng mga tesis ng mga
estudyante sa paaralang gradwado ng PNU mula sa
aklat ng pagsasaling-wika ni Santiago (2003)
✓ Seron, Lucia Ma. T. “Isang Pagtitipon at Pagsasalin
ng mga Alamat at Awiting-bayan ng Leyte,” PNC:
Abril, 1972.
✓ Wadja, Pacita A. “Parang Sibil Hi Baddun: Isang salin
sa Pilipino,” PNC: Marso, 1974.

PAGE 32
Yugto ng Aralin 1
Pag-iral
ng Kasaysayan ng
Pagsasaling Pagsasaling-Wika sa
-Wika sa Pilipinas
Pilipinas
at sa ng
Ibang kasiglahan sa
Panig ng Pagsasaling-wika
Daigdig PAGE 33
Ang pagbaling ng mga manunulat na
mahilig magsaling-wika sa panitikang
Afro-Asian
▪na unti-unti na ngayong
nagkakaanyo bagamat karamihan
ay naisalin pa lamang sa wikang
Ingles.

PAGE 34
Yugto ng Aralin 1
Pag-iral
ng Kasaysayan ng
Pagsasaling Pagsasaling-Wika sa
-Wika sa Pilipinas
Pilipinas
at sa Aralin 2
Ibang Kasaysayan ng
Panig ng Pagsasalin sa iba pang
Daigdig Panig ng Daigdig
PAGE 35
 Aralin 2 ▪Narito ang lagom ng
Kasaysayan kasaysayan ng
pagsasaling-wika sa
ng daigdig mula sa aklat
Pagsasalin ng pagsasaling-wika
sa iba ni Santiago (2003) na
hinalaw sa aklat ni
pang Savory (1968) na
Panig ng “The Art of
Daigdig Translation”.
PAGE 36
 ▪Ayon kay Savory ang
unang tagasaling-wika
na kinilala sa Europa ay
isang aliping Griyego na
si Andronicus sapagkat
Andronicus isinalin niya nang patula
sa Latin noong 240 BC
ang Odyssey ni Homer
na nasusulat sa wikang
Griyego na kinagiliwang
basahin ng marami.
PAGE 37
 ▪Nasundan ang pagsasaling ito
ni Andronicus nina Naevius at
Ennius na gumawa ng mga
Naevius pagsasalin sa Latin ng mga
dulang Griyego na sinulat nina
at Euripides at Cicero. Patuloy na
Ennius dumami ang mga tagasaling-
wika at mga isinasaling akda
na naging tulay sa
pagkakaroon ng malawak na
ugnayan ng mga bansa.
PAGE 38
 Malaking ▪dahil sa pagsasalin sa iba’t
ibang sangay ng panitikan mula
naging sa wikang Griyego na
ambag ng itinuturing na daluyan ng
pagsasaling- karunungan dahil sa ang
wika sa bansang Gresya noon ang
kinikilalang sentro ng
mabilis na sibilisasyon. Ang kaganapang
pag-unlad ito ang sinasabing naging tulay
ng mga sa mabilis na pag-angat mula
sa kamangmangan ng Arabia
bansa sa noong ikalawa hanggang
Europa ikasiyam na siglo.
PAGE 39
 ▪Ayon kay Savory ay may mga
Pangkat ng pangkat ng iskolar sa Syria na
Iskolar sa nakarating sa na
nagsalin sa wikang Arabic ng
Syria akda ng mga kilalang pantas at
- Aristotle, manunulat gaya nina Aristotle,
- Plato, Plato, Galen, Hippocrates at
marami pang iba. Dahil dito
- Galen, nakilala ang Lungsod ng
- Hippocrates Baghdad bilang paaralan ng
at Iba pang pagsasaling-wika na nagsilbing
iskolar bukal ng lumaganap na
kaalaman sa Arabia.
PAGE 40
 ▪Nahalinhan ng ang
Baghdad pagkaraan ng tatlong
siglo bilang

Toledo nang mawalan

ng sigla ang mga tagasaling
at iskolar ng Baghdad dahil sa
pagkabaling ng kanilang interes
Baghdad sa iba pang gawaing intelektuwal.
Sinasabing gumugol ng
mahabang panahon at maraming
salapi ang Toledo sa pagsalin sa
Latin ng mga manunulat sa
wikang Arabic. PAGE 41
Ayon kay Savory
maraming ▪(1) Si Adelard na
iskolar sa Toledo
ang naganyak nagsalin sa Latin ng
upang maging
tagasaling-wika mga sinulat ni Euclid
sa mga aklatan na noon ay nasalin sa
na tumagal
halos sa Arabic;
isangdaan taon,
at buhat sa mga ▪(2) si Retines na
pangkat ng nagsalin sa Latin ng
tagasaling ito
ang higit na Koran noong 1141.
napatanyag: PAGE 42
 ▪ang orihinal na teksto ay
nasusulat sa wikang Griyego at
Barlaan nagkaroon ng iba’t ibang salin
sa iba’t ibang wika sa Europa,
at kaya’t napilitang kilalanin ng
Josaphat simbahang Latino bilang mga
santo at santa sina Barlaan at
Josaphat bagama’t ang mga ito
Liber ay mga likhang-isip lamang na
sinasabing pinaka di-
Gestorum karaniwang natamo ng
alinmang pagsasaling-wika sa
daigdig. PAGE 43
Naniniwala si Savory na umabot sa
pinakataluktok ang pagsasaling-wika
noong mga dakong ikalabindalawang
siglo,
, na ayon sa kanya
ay maaring napantayan na ng
kasalukuyang panahon ngayon
subalit hindi pa nahihigitan.
PAGE 44
 ▪Nasundan
Wycliffe ang salin ni
Wycliffe ng
Tyndale salin ni
at Tyndale at
Coverdale
Coverdale.
PAGE 45
 ▪Samantalang sa wikang
Aleman naman ay

Martin ang kay Martin Luther

Luther (1483-1646) na
(1483-1646)

.
PAGE 46
 ▪ Lumitaw rin sa panahong iyon ang
salin ni Jacques Amyot na isang
obispo sa Auxerre na siyang
kinilalang “Prinsipe ng
Pagsasaling-wika” sa Europa.
Itinuring na pinakamahalagang
Jacques utang ng pandaigdig na panitikan
kay Amyot ang pagkakasalin niya
Amyot ng “Lives of Famous Greek and
Romans” ni Plutarch noong 1559
na siya namang

PAGE 47
 ▪Nakilala naman noong 1467-
1553 ang isang tagapagsalin si
sa Inglatera na
ang karamihan sa kanyang mga
salin ay mula sa wikang Kastila
John na ayon kay Savory sa ngayon
ay hindi na kinawiwilihang
Bourchier basahin.

PAGE 48
 ▪Ayon sa pagkakasalaysay ni
Savory, sa

Panahon , bagamat sa
panahon ng ikalawa ang
ng kinilalang pinakataluktok kung
unang saan ang pambansang

Elizabeth

PAGE 49
 ▪ang mga salin ni
Hobbles sa
Hindi Thucydides at
nagustuhan Homer, gayundin
ng mga ang salin ni John
mambabasa
Dryden sa Jevenal
at Virgil
PAGE 50
 noong
kanyang panahon
dahil sa pag-ukol niya
Dryden ng maingat na paglimi
sa gawang pagsasalin
at kauna-unahang
kumilala sa pagsasalin
bilang isang sining.
PAGE 51
Kasinsigla ▪Sa panahong ito, binanggit ni
pa rin ng Savory ang salin nina
mga
nakaraang . Lumabas naman ang
siglo ang
pagsasalin ; ang
g-wika sa at ang
pagsapit ng habang sa panahon
ikalabing- ding iyon lumabas ang salin ni
walong
siglo. PAGE 52
 ▪ Noong 1792 ay nalathala ang isang
namumukod-tangi na aklat ni
Alexander Tytler na may pamagat na
Essay on the Principles of Translation
Essay kung saan inilahad niya ang tatlong

on the panuntunan sa pagkilatis sa isang

salin:
Principles (1) Ang isang salin ay kailangang
katulad na katulad ng orihinal na
of diwa o mensahe;
Translation (2) Ang estilo at paraan ng pagkakasulat
ay kailangang katulad ng sa orihinal;
(3) Ang isang salin ay dapat na maging
maluwag at magaang basahin tulad
ng sa orihinal. PAGE 53
 ▪ Maraming dakilang pangalan ang
nakasama sa mga tagasalin ng
ikalabinsiyam na siglo at
nangunguna sa binanggit ni Savory
si Thomas Carlyle na nagsalin ng
Wilheim Meisterni Goethex.
Thomas
Carlyle

PAGE 54
 ▪Marami ang naisagawang
salin noong panahong iyon
ayon kay Savory at

FitzGerald

PAGE 55
 ▪Sa panahon ding ito
lumabas ang On
On Translating Homer ni
Translating Matthew Arnold noong
Homer ni 1861.
Matthew
Arnold

PAGE 56
 ▪Ayon kay Newman ang
Prinsipyo isang salin ay
at kailangang maging
Simulain matapat sa orihinal, na
ni kailangang madama ng
M.Arnold bumabasa na ang
at F. W. kanyang binabasa ay
Newman
na isa sa mga nagsalin ng isang salin at hindi
Homer.
orihinal.
PAGE 57
 ▪Mapapansin ang
Prinsipyo magkasalungat na paniniwala
at nina Arnold at Newman hinggil
sa pagsasalin sa Essay ni
Simulain Arnold at Reply ni Newman na
ni dalawang tagasaling-wika na
M.Arnold nagtatalo na tila nagpipilit
turuan ang bawat isa sa kung
at F. W. paano susulat o magsasalin ng
Newman isang tula, sa kabila ng
na isa sa mga nagsalin ng
Homer. katotohanang
PAGE 58
Sagutan ang Gawain
(activity)
At maghanda sa pagsusulit
sa susunod na linggo.
PAGE 59