summary กลุ่ม alkaloids แยกตำม biosynthesis

1. Biosynthesis from lysine

: Piperidine alkaloids (piperine, pelletierine, coniine, lobeline)
: Pyridine alkaloids (nicotine, nornicotine, anabasine, ricinine, muscopyridine, arecoline)

Alkaloidal amine
Isoquinoline

2. Biosynthesis from phenylalanine, tyrosine and deriv. of dihydroxyphenylalanine

: Alkaloidal amine (pseudoephedrine, mescaline)
: Isoquinoline alkaloids (papaverine, tubocurarine, apomorphine, narcotine, berberine, morphine,
codeine, colchicine, emetine)

indole quinoline

3. Biosynthesis from tryptophan

: Indole alkaloids (reserpine, ergotamine, ergometrine, vincristine, vinblastine,
physostigmine, brucine)
: Quinoline alkaloids (quinine, quinidine)
2 Assoc. Prof. Dr. RATANA INDRANUPAKORN
summary Piperidine alkaloids
อล ่ กระบวนกำรชีวสังเครำะห ์จำก lysine
ั คำลอยด ์ทีมี Pyridine alkaloids

5 groups
Piperideine
Pyridoxal phosphate coenz.
1. piperidine derivatives: Piperine (พริกไทย, Piper nigrum, ดีปลี long pepper, พริกไทยหาง tailed pepper)
: anti-inflammatory, bioavailability of many drugs , catecholamines in the brain , insecticide
2.  -Propylpiperidine derivative: pelletierine (ทับทิม, Pomegranate) ..
pelletierine tannate ขับพยาธิตวั ตืด (antitapeworm activity) ในสุนัข
: coniine (Hemlock).. volatile liquid alkaloid, toxic
่ ก, lobelia, L. inflata, Indian tobacco) หอบหืด
3. 2,6-dialkylpiperidine derivatives: lobeline (พระจันทร ์ครึงซี
(Indian lobelia, L. nicotianaefolia, หอบหืด; chronic bronchitis,
อดบุหรี่ ในรูป lobeline sulfate
4. pyridine derivatives: nicotine (ใบยาสูบ, tobacco) volatile liquid alkaloid
่
pyridine moiety เชือมกั บ pyrrolidine ring (biosyn. มาจาก ornithine)
insecticide (nicotine sulfate), cancer, transdermal patch ผสม nicotine ตอ้ งการเลิกสูบ
: ricinine (เมล็ด/ใบละหุ่ง) nitrile group –(-CN) อยู่ในโครงสร ้าง มีพษ ิ
: muscopyridine ต่อมใกล ้อวัยวะเพศของกวางชะมด (musk deer) ตัวผู,้ fixative ในอุตสาหกรรมนาหอม ้

5. nicotinic acid derivatives: arecoline (เมล็ดสุกหมากสง) ฆ่าพยาธิตวั แบนและตัวกลมในสัตว ์

arecoline

15 Assoc. Prof. Dr. RATANA INDRANUPAKORN

summary
อัลคาลอยด์ทีม่ ีกระบวนการชีวสังเคราะห์จาก phenylalanine, tyrosine and deriv. of dihydroxyphenylalanine

2 groups

1. Alkaloidal amine (phenethylamine alkaloid) มี N2นอก ring (protoalkaloids)

: ephedrine, pseudoephedrine (Ephedras, ma-huang) หอบหืดและหลอดลมอักเสบ
pseudoephedrine decongestant
: cathinone (Khat) กระตุน้ CNS, เสพติด khat เหมือน D-amphetamine
: mescaline (Peyote) liquid alkaloid, visual hallucination คล ้าย LSD (lysergic acid diethylamide)

2. Isoquinoline alkaloids: 5 groups

: Simple tetrahydroisoquinoline
: Benzyltetrahydroisoquinoline 1. Simple benzylisoquinoline
2. Bisbenzyltetrahydroisoquinolines
3. Aporphinoids
4. Protoberberines
5. Morphinan alkaloids
: Phenethylisoquinoline
: Monoterpenoid isoquinoline
: Alk. from Amaryllidaceae
35 Assoc. Prof. Dr. RATANA INDRANUPAKORN
summary
อัลคาลอยด์ทีม่ ีกระบวนการชีวสังเคราะห์จาก phenylalanine, tyrosine and deriv. of dihydroxyphenylalanine
2. Isoquinoline alkaloids Isoquinoline
- Simple tetrahydroisoquinoline anhalamine (Peyote) ฤทธิต่์ อจิตประสาท
- Benzyltetrahydrosisoquinoline (C6 C2 – N - C2C6 nucleus) 5 groups
1. Simple benzylisoquinoline: coclaurine type จะมีหมู่แทนที่ ที่ C-12 / reticuline type จะมีหมู่แทนที่ ที่ C-11 และ C-12
Ex. Papaverine (ในยางฝิ่ น Papaver somniferum, reticuline type)
ไม่มฤ
ี ทธิต่ ์ อ CNS, ไม่มฤ ์ ปวด
ี ทธิแก้
มีฤทธิ ์ spasmolytic, vasodilator ใช ้ในตาร ับยาแก ้ไอขับเสมหะ, ใช ้ร ักษา GI spasms

2. Bisbenzyltetrahydroisoquinolines:
่ อมกั
- ตาแหน่ งทีเชื ่ นระหว่าง benzyltetrahydroisoquinoline 2 โมเลกุล
่
่ อมระหว่ tubocurarine เป็ นยาพิษอาบหัวลูกศร
- จานวนพันธะ (bridge) 1, 2 หรือ 3 พันธะทีเชื าง monomer ้
่ ่ (=Curare) กล ้ามเนื อคลายตั
ว
- ชนิ ดของพันธะทีใช ้เชือมระหว่าง 2 โมเลกุล อาจเป็ น biphenyl หรือ ether
่
- ชนิ ดของหมู่แทนทีบนโมเลกุ ล
3. Aporphinoids (oxidative coupling) ระหว่าง aromatic ring, C-8 และ C-10)
apomorphine ร ักษา Parkinson (เป็ น dopaminergic agonist)
4. Protoberberine

่ oxidation of amine to iminium ion,

เชือมปิ ด ring ที่ Cในตาแหน่ ง ortho กับ C ของ
formation of methylenedioxy ring
CH3 group เกิดเป็ น ring ของ protoberberine
36 Assoc. Prof. Dr. RATANA INDRANUPAKORN
 summary
อัลคาลอยด์ทีม่ ีกระบวนการชีวสังเคราะห์จาก phenylalanine, tyrosine and deriv. of dihydroxyphenylalanine
2. Isoquinoline alkaloids
- Simple tetrahydroisoquinoline anhalamine (Peyote) ฤทธิต่์ อจิตประสาท Isoquinoline
- Benzyltetrahydrosisoquinoline (C6 C2 – N - C2C6 nucleus) 5 groups
(ต่อ) 4. Protoberberine
่ oxidation of amine to iminium ion,
เชือมปิ ด ring ที่ Cในตาแหน่ ง ortho กับ C ของ
formation of methylenedioxy ring
CH3 group เกิดเป็ น ring ของ protoberberine

- Narcotine /Noscapine (ยางฝิ่ น) ระงับอาการไอ ไม่ทาให้เสพติด ขยายหลอดลมอย่างอ่อนๆ_ Phthalideisoquinoline

- Berberine, hydrastine (จาก goldenseal): skin disorders, dyspepsia, infectious diseases_
[berberine สีเหลือง, bacteriostatic (conc.ต่า), bactericidal (conc.สูง), fungicide]
5. Morphinan alkaloids reticuline → ortho-para oxidative coupling → ได ้ phenanthrene nucleus
Papaver somniferum var. glabrum (ดอกขาวม่วง ผลกลม) มี morphine > Papaver somniferum var. album (ดอกขาว ผลรี)
เมล็ดไม่มี morphine
- morphine: เสพติด, ระงับปวดในการผ่าตัด ผู ้ป่ วยมะเร็งระยะสุดท้าย (IM)
- codeine (methyl ether ของ morphine) เสพติดอ่อนกว่า morphine, ระงับปวด, บรรเทาอาการไอ
(กดศูนย ์ควบคุมการไอ)
# alkaloids ในฝิ่ นกลุ่ม isoquinoline มี >30 ชนิ ด แบ่ง 3 กลุ่มตามสูตรโครงสร ้างคือ
1. Morphinan alkaloids : morphine, codeine กลุ่มนี มี ้ ข ้อเสียคือ เสพติด
้ เสพติด มีฤทธิกด
2. Protoberberine : noscapine (narcotine) กลุ่มนี ไม่ ์ cough reflex
3. Benzylisoquinoline : papavarine ไม่มฤ ์
ี ทธิเสพติด มีฤทธิผ่์ อนคลายกล ้ามเนื อเรี
้ ยบ #
37 Assoc. Prof. Dr. RATANA INDRANUPAKORN
summary
อัลคาลอยด์ทีม่ ีกระบวนการชีวสังเคราะห์จาก phenylalanine, tyrosine and deriv. of dihydroxyphenylalanine
Isoquinoline

2. Isoquinoline alkaloids
- Simple tetrahydroisoquinoline anhalamine (Peyote) ฤทธิต่์ อจิตประสาท
- Benzyltetrahydrosisoquinoline (C6 C2 – N - C2C6 nucleus) 5 groups
- Phenethylisoquinoline
- colchicine (เมล็ด/ลาต ้นใต ้ดิน crocus, ดองดึงหัวขวาน) anti-inflammatory, รกั ษา gout
่
: โครงสร ้าง tropolone nucleus (= tricyclic structure, heptagonal ring (7 เหลียม) 2 วง และมีไนโตรเจนอะตอมอยู่นอกวง) พบน้อยใน
้
พืชชนสู ั ง มัก พบใน metabolism ของรา) สังเคราะห ์ยาก [การบิดตัวของ benzene และ tropolone ring ตอ้ งมี torsion angle 53° จึง
สามารถเข ้าจับกัน tubulin ได ้พอดี]
: amido nitrogen atom, เป็ นกลางหรือด่างอ่อนมาก ไม่ทาปฏิก ิรยิ ากับกรดแลว้ ไดเ้ ป็ นเกลือ
่ มฤ
: ไวต่อแสง เกิด photoisomerized ไดเ้ ป็ น lumicolchicine ทีไม่ ี ทธิ ์
- Monoterpenoid isoquinoline
- emetine (cortex ของราก,เหง้าจาก Cephaelis ipecacuanha) ขับเสมหะ, amoebic dysentery ใช ้ในขนาดต่า:ยาแก ้ไอและทาให้อาเจียน
- Alkaloids จากวงศ์ Amaryllidaceae
เป็ นไม้ประดับ ไม่ใช ้ทางยา เป็ นพิษ

38 Assoc. Prof. Dr. RATANA INDRANUPAKORN

summary
อัลคาลอยด์ทีม่ ีกระบวนการชีวสังเคราะห์จาก Tryptophan
6 กลุ่ม
1. Simple indole alkaloids: ออกฤทธิ ์ CNS eg. serotonin, psilocybin (เห็ดขีควาย)
้ หลอนประสาท ~ LSD เสพติด
2. Simple ß-carboline alkaloids: harmine, harman - หลอนประสาท
3. Terpenoid indole alkaloids :
strychnine (เมล็ดของแสลงใจ/โกฐกะกลิง) ้ สารพิษต่อ CNS, ยาเบือหนู
่ ;
่
yohimbine (เปลือกต ้น yohimbe) เพิมความดั นเลือด (dose ต่า), ลดความดันเลือด (dose สูง), ขยายหลอดเลือดส่วนปลายใน
corpus cavernosum ในชาย impotence, ร ักษาอาการกลันปั ้ สสาวะไม่อยู่ (urinary incontinence)
vincristine, vinblastine (ส่วนเหนื อดินของแพงพวยฝรง) ่ั
vinblastine ร ักษา breast cancer, Hodgkin’s disease, lymphoma
้
vincristine ร ักษาโรคมะเร็งชนิ ดต่างๆ เหมือน vinblastine และเนื องอกในสมองและปอด
reserpine, rescinnamine, ajmalicine, ajmaline (รากระย่อม)
reserpine, rescinnamine ลดความดันและสงบประสาท
ajmalicine (raubasine) ลดความดันโลหิตสูง กระตุนให้เลื
้ อดไหลเวียนผ่านสมอง
ajmaline ใช ้เป็ นantiarrhythmic drug
4. Quinoline alkaloids: Quinoline

quinine, quinidine (เปลือกตน้ Cinchona)

้
quinine รกั ษาโรคมาเลเรีย (ฆ่าเชือพลาสโมเดี ยม ในระยะ Erythrocytic phase)
quinidine ร ักษาภาวะหัวใจเต ้นผิดจังหวะ รกั ษาโรคมาเลเรีย
5. Pyrroloindole alkaloids
้
Physostigmine (เมล็ด calabar bean) ม่านตาหดตัว (ยับยังเอนไซม ์ cholinesterase) รกั ษาโรคต ้อหิน (glaucoma)
6. Ergot alkaloids

51 Assoc. Prof. Dr. RATANA INDRANUPAKORN

summary
อัลคาลอยด์ทีม่ ีกระบวนการชีวสังเคราะห์จาก Tryptophan
6 กลุ่ม

6. Ergot alkaloids (produced by Clavicep purpurea ทีขึ ่ นบนข

้ ้าวไรย ์)
มีโครงสร ้างหลัก 4 ring (tetracyclic = ergoline nucleus)
ั ธ ์ของ d-lysergic acid หรือ d-isolysergic acid (diastereomer ถูก epimerize ที่ C-8)
ergot alks ทุกตัวเป็ นอนุ พน ergoline nucleus

2 กลุ่ม
1. water soluble ergot alkaloids (20% ของ TA) เรียก Group I
อัลคาลอยด ์หลักคือ ergonovine (ergometrine)
2. water insoluble ergot alkaloids (80% ของ TA) แบ่งเป็ น 2 กลุ่มย่อย:
2.1 ergotamine group (Group II) ปกด. ergotaminine (อ ัลคำลอยด ์หลัก), ergosine, ergosinine
2.2 ergotoxine group (Group III) ปกด. ergocornine, ergocryptine และ ergocristine

Ergonovine (ergometrine) : มีฤทธิเพิ ์ มความแรงและความถี

่ ่
ของการหดตั ่
วของมดลูก ยิงครรภ ่ิ
์แก่มากเท่าไหร่ยงออกฤทธิ ์
แรงมากเท่ านั้น
ใช ้เร่งการคลอด ลด postpartum haemorrhage (ป้ องกันการตกเลือด)
Ergotamine : ใช ้รกั ษาไมเกรน และอาการปวดศีรษะอันเนื่ องมาจากการขยายตัวของหลอดเลือด
่
(ทีความเข ้มข ้นต่า ออกฤทธิเป็ ์ น vasoconstrictor)
Ergotoxine ประกอบด้วยอัลคาลอยด ์ 3 ชนิ ดคือ ergocristine, ergocornine, ergocryptine ในสัดส่วนเท่าๆ กัน (Hydergine®)
่
ใช ้เป็ น vasorelaxation เพิมการไหลเวี ยนโลหิต

52 Assoc. Prof. Dr. RATANA INDRANUPAKORN