TÀI LIỆU THAM KHẢO



1. Mathematical Applications for business and

economics (11e)- Ronald J. Harshbarger, 2014,
Pearson.

2. Principles of Microeconomics (8e), N.Gregory

Mankiw, Cengage Learning 2016.
CHƯƠNG

MA TRẬN – HỆ PHƯƠNG
TRÌNH TUYẾN TÍNH
(MATRIX – SYSTEMS OF LINEAR EQUATIONS)
 Population estimates (in millions)

Source: United Nations Population Fund

3719 727 521 313

4164 738 590 345
4566 744 652 374
 3719 727 521 313 
 
 4164 738 590 345 
 4566 744 652 374 
 34

3719 727 521 313

 
 4164 738 590 345 
 4566 744 652 374 
  34
KHÁI NIỆM MA TRẬN (MATRIX)

 a11 a12 ... a1n 

  Kí hiệu: A  (a )
ij mn

 a a ... a 2n 
A
21 22
 ... ... aij ...  Dòng i
 
 am1 am 2 ... amn  m  n

Cột j
MỘT SỐ VÍ DỤ MA TRẬN

65536 x 256
MỘT SỐ VÍ DỤ MA TRẬN

Pixel (picture element)

1.3 Megapixel (Mpx) = 1280 x 1024 pixel

14.1 Mpx = 4320 x 3240 pixel

MA TRẬN VUÔNG

 a11 a12 ... a1n 

 
 a a22 ... a2 n 
A 21
 ... ... ... ... 
 
 an1 an 2 ... ann  n n

Đường chéo phụ Đường chéo chính

MA TRẬN CHÉO

Ma trận vuông có các phần tử nằm ngoài

đường chéo chính bằng 0.
1 0 0 0 0 0 
 
 0 3 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0
 
0 0 0 1 0 0
0 0 0 0 5 0
 
0 0 0 0 0  1 6 x 6
MA TRẬN ĐƠN VỊ
Ma trận chéo có các phần tử nằm trên đường chéo
chính đều bằng 1.
1 0 0 0 0 0
 
 0 1 0 0 0 0
0 0 1 0 0 0
 
0 0 0 1 0 0
0 0 0 0 1 0
 
0 0 0 0 0 1 6x6

Kí hieäu: In (Identity)
MA TRẬN TAM GIÁC TRÊN

Ma trận vuông có các phần tử nằm phía dưới

đường chéo chính đều bằng 0.

1 2 5 0 6 0 
 
 0 2 0 1 0 7 
0 0 1 0 0 3 
 
0 0 0 2 0 0 
0 0 0 0 1 1
 
0 0 0 0 0  1
6x6
CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN

PHÉP CHUYỂN VỊ

Cho ma traän A  (aij )m n

Ma traän chuyeån vò cuûa A kí hieäu laø A T  (a ji ) n m
Ví dụ:

 1 2 3   1 0 1
   
A   0 5 1 A   2 5 2 
T

1 2 0   3 1 0 
   
 CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN

PHÉP CỘNG (TRỪ)

Cho ma traän A  (aij )m n , B  (bij )m n

C  A  B  (aij  bij )m n
Ví dụ:
 1 3 2  1 0 1 
A   , B  
 0 1 1 23  1 2 0 23

 0 3 3
A B  
 1 3 1 23
CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN

PHÉP NHÂN VỚI

SỐ THỰC

Cho ma traän A  (aij )m n ,  

 A  (aij )m n

Ví dụ 1:
 1 3 2 
A   ,  2
 0 1 123

 2 6 4 
2A   
 0 2 2 23
CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN
VD:
CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN

PHÉP NHÂN
Cho ma traän A  (aik )m n , B  (bkj )n  p
n
C  A B  (c ij )m  p , c ij   aik bkj
k 1

cij  ai 1b1 j  ai 2b2 j  ai 3b3 j  ...  ainbnj

 CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN

PHÉP NHÂN

 b1 j 
 
 b2 j 
  Cột j của ma
a i1
ai 2 ai 3 ... ain    b3 j 
trận B

 
 
 b nj 
Dòng i của ma trận A  

cij  ai 1b1 j  ai 2b2 j  ai 3b3 j  ...  ainbnj

CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN
CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN
CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN
CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN

PHÉP NHÂN VD1:

VD2: Tính tích 2 ma trận sau:

3 2
A 
5 7
0 6
B 
4 1
CÁC PHÉP TOÁN TRÊN MA TRẬN

PHÉP NHÂN VD3: Cho bảng số liệu sau:

Chicken
Sandwich Fries Coke

Người A
 25 35 25 
 
Người B
 21 2 0 21 
KFC Lotteria Mc Donald’s

Sandwich  2.42 2.38 2.46 

 
 0.93 0.90 0.89 
Chicken
Fries

 0.95 1.03 1.13 

 
Coke
 CÁC PHÉP BIẾN ĐỔI SƠ CẤP TRÊN DÒNG

Cho ma traän A  (aij )m n

Ta ñònh nghóa 3 pheùp bieán ñoåi treân doøng ñoái vôùi ma traän A nhö sau:

Loaïi 1: Ñoåi choã hai doøng cho nhau (d i  d j )

Loaïi 2: Nhaân moät doøng cho moät soá khaùc 0 (d i : d i ,   0)
Loaïi 3: Coäng vaøo moät doøng boäi cuûa doøng khaùc (d i : d i  d j , j  i )
 MA TRẬN BẬC THANG

Cho ma traän A  (aij )m n

A ñöôïc goïi laø ma traän baäc thang neáu noù thoûa 2 ñieàu kieän sau:

 Các dòng khác 0 luôn nằm trên các dòng bằng 0 (nếu có).

 Các phần tử khác 0 đầu tiên ở mỗi dòng (phần tử được

đánh dấu) phải nằm thụt dần vào từ trái sang phải theo thứ
tự dòng.
VÍ DỤ

1 2 3 0 6 1
 
0 0 3 1 1 0 Ma trận bậc thang
0 0 0 1 4 2
 
0 0 0 0 0 0

1 2 3 0 6 1
 
0 0 3 1 1 0 Không phải bậc
0 0 0 1 4 2
thang

 
0 1 0 0 0 0
VÍ DỤ

Đưa ma trận sau về dạng bậc thang:

1 2  1 0 2
 
2 4 1 3 2 
0 1 1 2 3 
 
 1  4  7  1  19 
1 2  1 0 2
 
2 4 1 3 2 
0 1 1 2 3 
 
 1  4  7  1  19 




MA TRẬN KHẢ NGHỊCH

Cho A là ma trận vuông cấp n. Ma trận A

được gọi là khả nghịch nếu tồn tại ma trận
vuông B AB=BA=I
sao cho n
1
Kí hiệu: A

Tính chất:
i) ( A 1 )1  A
ii) Ma traän A khaû nghòch  rank( A)  n
iii) ( AB)1  B 1 A 1
iv) ( AT )1  ( A 1 )T
HỆ PHƯƠNG TRÌNH TUYẾN TÍNH

a11x 1  a12 x 2   a1n x n  b1


a21x 1  a22 x 2   a2 n x n  b2


a x  a x   a x  b
 m1 1 m 2 2 mn n m

 a ,b  ; i  1, m , j  1, n : caùc heä soá 

 ij i 
 x : caùc aån soá 
 i 
 HỆ PHƯƠNG TRÌNH TUYẾN TÍNH

 a11 a12 ... a1n   x1   b1 

    
 a 21 a 22 ... a 2 n x b
    2 
2
 ... ... ... ...     
A     
 am1 am 2 ... amn   xn   bm 
Ma trận hệ số
ở vế trái X B
Ma trận Ma trận cột
cột ẩn hệ số ở vế
phải
 CÁC VÍ DỤ
Giải các hệ phương trình sau:

 x 1  x 2  2x 3  4 x 1  x 2  2x 3  3x 4  1
 
x 1  x 3  6 3x 1  x 2  x 3  2x 4   4
a)  b) 
2x 1  3x 2  5x 3  4 2x 1  3x 2  x 3  x 4   6
3x  2x  x  1 x  2x  3x  x   4
 1 2 3  1 2 3 4

 x 1  2x 2  3x 3  5x 4  1

 x 1  3x 2  13x 3  22x 4   1
c) 
3x 1  5x 2  x 3  2x 4  5
2x  3x  4x  7x  4
 1 2 3 4
MÔ HÌNH (INPUT – OUTPUT) LEONTIEF
 0.1x1 Sơ đồ dòng tiền
lưu chuyển giữa
các ngành

0.2 x1 0.3 x1
0.2 x2
0.1x3
0.2 x3

0.1x2
0.1x3
0.4 x2
Input Output
IO - Matrix
ĐỊNH THỨC CẤP 2

 a11 a12 
Cho A   
 a21 a22 
Định thức của A kí hiệu là:

a11 a12
det( A)   a11a22  a21a12
a21 a22
 ĐỊNH THỨC CẤP 3

a11 a12 a13

a21 a22 a23  (a11a22 a33  a12 a23a31  a21a32 a13 )  (a12 a21a33  a11a23a32  a13a22a31 )
a31 a32 a33

a11 a12 a13 a11 a12 a13

a21 a22 a23 a21 a22 a23
a31 a32 a33 a31 a32 a33
VÍ DỤ

1 0 1
2 1 3  (2  0  2)  (1  3  0)   4
1 1 2

0 2 1
m 1 2  (0  16  4m)  ( 4  0  2m 2 )   2m 2  4m  20
4 4 m
CHƯƠNG

LÃI SUẤT
(INTEREST RATE)
 LÃI ĐƠN
Lãi đơn là lãi chỉ tính trên vốn gốc đầu tư ban đầu.

I t  P r t
P: vốn gốc ban đầu (present value)
r: lãi suất
t: số kỳ tính lãi (năm, quý, tháng…)
It: số tiền lãi sau t kỳ
 LÃI ĐƠN
Đặt:

FVn  PV  I n  PV (1  r  n)
FVn: vốn lẫn lãi tại kỳ hạn thứ n (future value)
 VÍ DỤ
a) Anh Bình gởi $8000 vào ngân hàng với lãi suất
9% 1 năm. Tính tiền lãi anh ta nhận được sau 4
năm với phương thức lãi đơn.

b) Tương tự câu a nhưng giả sử ngân hàng tính lãi

nửa năm 1 lần.

c) Tương tự câu a nhưng giả sử ngân hàng tính lãi

3 tháng (1 quý) 1 lần.
 LÃI KÉP
Lãi kép (lãi gộp) là lấy lãi kỳ này nhập vào vốn để
tính lãi kỳ sau.

I n  FVn  PV
với FVn  PV (1  r ) n
 VÍ DỤ 1
a) Anh Bình gởi $8000 vào ngân hàng với lãi suất
9% 1 năm. Tính tiền lãi anh ta nhận được sau 4
năm với phương thức lãi kép.

b) Tương tự câu a nhưng giả sử ngân hàng tính lãi

nửa năm 1 lần.

c) Tương tự câu a nhưng giả sử ngân hàng tính lãi

3 tháng (1 quý) 1 lần.
 VÍ DỤ 2
a) Anh An cần số tiền $12000 vào 3 năm tới. Nếu
lãi suất ngân hàng 6%/năm, lãi gộp vốn 6 tháng
1 lần thì số tiền hiện tại anh phải gởi vào là bao
nhiêu?

b) Nếu bạn đầu tư vào một dự án với lãi suất

8%/năm, vốn ban đầu $10000 thì sau bao lâu
số vốn trên tăng gấp đôi?
CHUỖI TIỀN TỆ

Giả sử một người đầu tư bằng cách gởi vào ngân

hàng vào cuối mỗi năm 1 số tiền bằng nhau là
$100, lãi suất 10%/năm. Tính số tiền người này có
được sau 5 năm.
 CHUỖI TIỀN TỆ

FV  100  100(1,1)1  100(1,1)2  100(1,1)3  100(1,1)4

(1  r )  1 n
Giá trị tương
FV  a 
lai của chuỗi
tiền tệ đều
r
CHUỖI TIỀN TỆ

Vợ chồng Nam và Lan ra tòa ly dị khi đứa con đầu

lòng mới tròn 4 tuổi. Tòa án buộc Nam cuối mỗi
quý phải cấp tiền nuôi dưỡng con với số tiền
$1500 cho tới khi đứa bé đủ 16 tuổi.

Hỏi hiện tại Nam phải kí gởi cho ngân hàng với số
tiền bao nhiêu để thực hiện theo đúng yêu cầu tòa
án? biết lãi suất tiền gởi 6%/năm.
CHUỖI TIỀN TỆ
 CHUỖI TIỀN TỆ
1500 1500 1500
PV    
(1  0,015) (1  0,015)
1 2
(1  0,015)48

Giá trị hiện 1  (1  r ) n

tại của chuỗi PV  a 
tiền tệ đều r
CHƯƠNG

VI PHÂN HÀM MỘT BIẾN

ĐẠO HÀM
f ( x)  f (a)
f '(a)  lim
xa xa


TÍNH TĂNG, GIẢM CỦA HÀM SỐ
ĐIỂM CỰC ĐẠI, CỰC TIỂU
 Ý NGHĨA KINH TẾ
Chi phí biên (Marginal Cost)

C
MC 
Q
VD: Doanh nghieäp saûn xuaát 1 loaïi saûn phaåm vôùi haøm toång chi phí
C  0,04 Q 2  5,1Q  40. Tính chi phí bieân taïi Q  10, Q  15.
Giaûi thích yù nghóa kinh teá?
Ý NGHĨA KINH TẾ

Độ co giãn cầu thị trường (Elastic Demand)

Q
.100%
Q P dQ
E (P )   .
P Q dP
.100%
P
 Ý NGHĨA KINH TẾ

VD: Cho haøm caàu thò tröôøng cuûa moät loaïi saûn phaåm laø:
Q  240  2 P
a) Xaùc ñònh E ( P )?
b) Tính ñoä co giaõn cuûa caàu taïi giaù baùn P  100 vaø P  50.
Giaûi thích yù nghóa kinh teá?
c) Tìm giaù baùn khi E ( P )  -1.Giaûi thích yù nghóa?
QUAN HỆ DOANH THU - ĐỘ CO GIÃN CẦU

dR
( R)'   QD [E ( P )  1]
dP
 E ( P )  1: caàu co giaõn  R giaûm
 E ( P )  1: caàu khoâng co giaõn  R taêng
 E ( P )  1: caàu ñôn vò  R khoâng ñoåi
QUAN HỆ DOANH THU - ĐỘ CO GIÃN CẦU
 VÍ DỤ

Cho bieát 1 cuoán tieåu thuyeát môùi xuaát baûn treân thò tröôøng
coù haøm caàu QD  300  P 2 (0  P  300), ÑVT : $.
a) Xaùc ñònh giaù baùn trong caùc tröôøng hôïp: caàu co giaõn,
khoâng co giaõn, caàu ñôn vò.
b) Veõ ñoà thò minh hoïa moái quan heä giöõa doanh thu vaø ñoä
co giaõn caàu. Giaûi thích?
VÍ DỤ
MỘT SỐ CÔNG THỨC CƠ BẢN

(c) '  0, c  const (sin x) '  cos x


(x ) '   x  1 (cos x) '   sin x
(tan x) '  1  tan x
2
(e ) '  e
x x

1
1 (arcsin x) 
'

(ln x) 
'
1 x 2
x
1
(a ) '  a ln a
x x
(arccos x) ' 
1 x 2

1
(log a x) '  (arctan x) '  2
1
x ln a x 1
ĐẠO HÀM HÀM HỢP

Cho y  f (u )  f (u ( x))
y  f .u
'
x u
' '
x

Ví dụ:

y  ln(u ), u  x  1
2

1 ' 1 2x
y  , yx  2 ( x  1) x  2
' 2 '

x 1 x 1
u
u
 CÁC VÍ DỤ

VD1:
Một xí nghiệp sản xuất độc quyền một loại sản phẩm. Biết
hàm cầu QD  656  0,5P (P là đơn giá) và hàm tổng chi phí
là C  Q3  77Q2  1000Q  40000 (Q là sản lượng). Hãy xác
định mức sản lượng Q để xí nghiệp đạt lợi nhuận tối đa.

VD2:
Cho hàm tổng chi phí của một loại sản phẩm A là:
C  Q3  20Q2  179Q  242
a) Xác định hàm ATC ?
b) Định mức sản lượng Q để ATC nhỏ nhất ?
 CÁC VÍ DỤ

VD3:
Một xí nghiệp sản xuất độc quyền một loại
QD  2000  P (P
sản phẩm. Biết hàm cầu là
là đơn giá) và hàm tổng chi phí là
TC  Q  1000Q  50
2

(Q là sản lượng). Hãy xác định mức thuế t

trên một đơn vị sản phẩm để có thể thu được
nhiều thuế nhất từ xí nghiệp.
CHƯƠNG

VI PHÂN HÀM HAI BIẾN

 KHÁI NIỆM HÀM HAI BIẾN
Cho D  2
, moät aùnh xaï f : D  goïi laø haøm 2 bieán

x , y xaùc ñònh treân D. Kí hieäu: f ( x, y).

D goïi laø mieàn xaùc ñònh cuûa f .

f
( x, y)

D
z
Ý NGHĨA
HÀM COBB - DOUGLAS

Q(K , L )  AK L  

trong ñoù A, ,  laø haèng soá thoûa     1

K : chi phí ñaàu vaøo (nguyeân lieäu, maùy moùc, nhaø xöôûng,...)
L : soá giôø coâng lao ñoäng trong naêm
ĐỒ THỊ HÀM HAI BIẾN
ĐẠO HÀM RIÊNG

Cho haøm soá z  f ( x, y).

Ñaïo haøm rieâng caáp 1 cuûa f öùng vôùi bieán x , y ñöôïc
ñònh nghóa nhö sau:
f ( x  x , y )  f ( x , y )
f x ( x , y )  lim
x  0 x
f ( x , y  y )  f ( x , y )
f y ( x , y )  lim
y  0 y
z z
Kí hieäu: zx , zy hay ,
x y
MỘT SỐ VÍ DỤ
Ví dụ 1: Tính các đạo hàm riêng cấp 1 của các
hàm số sau:

a) z  f ( x , y )  3 x  x 2 y 2  2 x 3 y
b) z  x y

x
c) z  f ( x , y )  x ln  
y
Ví dụ 2: Tính các đạo hàm riêng cấp 1 của hàm số
sau tại điểm (1,ln2):
x2 y
f ( x, y)  xe
 MỘT SỐ VÍ DỤ
Ví dụ 3: Một nhà sản xuất tính toán sản lượng đầu
ra của 1 phân xưởng cho bởi hàm Cobb – Douglas
sau:
Q(K , L)  50K L 0,4 0,6

Ở qui mô sản xuất ứng với K  $750.000, L  991 ,để

tăng sản lượng đầu ra nhà sản xuất nên tăng số giờ
công lao động hay số tiền đầu tư cải tiến trang thiết
bị? (K: đơn vị tính $1000)
 MỘT SỐ VÍ DỤ
Ví dụ 4: Cho hàm cầu bột mì và bánh mì trong thị
trường cạnh tranh hoàn toàn tương ứng là:
10
D1 ( P1 , P2 )  500   5P2
P1  2
7
D2 ( P1 , P2 )  400  2 P1 
P2  3
P1 : giaù 1 pound boät mì; P2 : giaù 1 oå baùnh mì

Hỏi bột mì và bánh mì là 2 mặt hàng có thể thay

thế hay 2 mặt hàng phụ thuộc ?
ĐẠO HÀM RIÊNG CẤP 2
Cho haøm soá z  f ( x , y ).
Ñaïo haøm rieâng caáp 2 cuûa f öùng vôùi bieán x , y
ñöôïc ñònh nghóa nhö sau:
2 z
 f xx  ( f x ) x hay
x 2
2z
 f xy  ( f x )y hay
xy
2z
 f yx  ( f y ) x hay
yx
2z
 f yy  ( f y )y hay
y 2
CỰC TRỊ HÀM 2 BIẾN
 KHÁI NIỆM ĐIỂM DỪNG

Cho haøm z  f ( x, y) xaùc ñònh treân mieàn D chöùa

ñieåm (a, b). Ñieåm (a, b) goïi laø ñieåm döøng cuûa f
neáu f x (a, b)  f y (a, b)  0 hoaëc moät trong 2 ñaïo
haøm rieâng ñoù khoâng toàn taïi.

Tính chất:

Neáu haøm f ( x, y) ñaït cöïc trò taïi ñieåm (a, b) vaø caùc ñaïo
haøm rieâng caáp 1 taïi ñoù toàn taïi thì chuùng ñeàu trieät tieâu.
 VÍ DỤ

Xaùc ñònh caùc ñieåm döøng cuûa caùc haøm soá sau:
a) f ( x , y )  x  y  4 x  6 y  17
2 2

b) f ( x , y )  3  x  y 2 2

c) f ( x , y )  y  x
2 2
f ( x, y)  x 2  y2  4 x  6y  17
f ( x, y)  y  x
2 2
 THUẬT TOÁN TÌM ĐIỂM CỰC TRỊ
Giaû söû haøm f ( x, y) coù caùc ñaïo haøm rieâng caáp 2 lieân tuïc
treân mieàn D chöùa ñieåm döøng (a, b). Ñaët:

D( x , y )  f xx ( x , y ) f yy ( x , y )  f xy2 ( x , y )

* Neáu D(a, b)  0 vaø f xx (a, b)  0 thì (a, b) laø ñieåm cöïc ñaïi.
* Neáu D(a, b)  0 vaø f xx (a, b)  0 thì (a, b) laø ñieåm cöïc tieåu.
* Neáu D(a, b)  0 thì (a, b) laø ñieåm yeân ngöïa.
VÍ DỤ

Tìm cöïc trò cuûa caùc haøm soá sau:

a) f ( x , y )  2 x  y  2 xy
2 3

b) f ( x , y )  x  y  2 xy  7 x  8y  2
3 2

c) f ( x , y )  x  3 xy  15 x  y  15y
3 2 3

d) f ( x , y )  ln( x  y )  x  y2