Professional Documents
Culture Documents
202312071637512321
202312071637512321
महाराष्ट्र िासि
िालेय शिक्षण व क्रीडा शवभाग
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
मादाम कामा मागप, हु तात्मा राजगुरु चौक,
मांत्रालय, मुांबई- 400 032
शदिाांक: 07 शडसेंबर, 2023.
प्रस्ताविा:-
बालकाांचा मोफत व सक्तीच्या शिक्षणाचा अशिकार अशिशियम, २००९ शदिाांक १ एशप्रल
२०१० पासूि सांपूणप दे िात लागू करण्यात आलेला आहे . प्रस्तुत कायद्यातील कलम-१६ मध्ये,
कोणत्याही बालकास त्याचे प्राथशमक शिक्षण पूणप होईांपयंत एकाच वगात ठे वता येणार िाही अथवा
बालकास िाळे तूि काढू ि टाकता येणार िाही असे िमूद केलेले आहे .
सांदभप क्र. ५ अन्वये केंद्र सरकारिे बालकाांचा मोफत व सक्तीच्या शिक्षणाचा अशिकार
अशिशियम, २००९ मिील कलम - १६ मध्ये सुिारणा केलेली आहे. त्यािुसार इयत्ता 5 वी व 8 वी
वगांसाठी वार्षिक परीक्षा अशिवायप केलेली आहे .
सांदभप क्र. 6 अन्वये महाराष्ट्र िासिािे बालकाांचा मोफत व सक्तीच्या शिक्षणाचा हक्क शियम
२०11 मिील शियम- 3 व शियम- 10 मध्ये सुिारणा केलेली आहे. त्यािुसार, इयत्ता 5 वी व 8 वी
वगांसाठी वार्षिक परीक्षा असेल. जर बालक वार्षिक परीक्षा उत्तीणप होऊ िकले िाही, तर त्यास
अशतशरक्त पूरक मागपदिपि प्रदाि करुि वार्षिक परीक्षेचा शिकाल जाहीर झाल्यापासूि दोि
मशहन्याांच्या आत पुिपपरीक्षेची सांिी दे ण्यात येईल. जर ते बालक पुिपपरीक्षेत दे खील िापास झाले, तर
त्याला इयत्ता 5 वी च्या वगात ककवा इयत्ता 8 वी च्या वगात, जसे असेल तसे ठे वले जाईल. मात्र
प्राथशमक शिक्षण पूणप होईपयंत कोणत्याही बालकास िाळे तूि काढू ि टाकले जाणार िाही, अिी
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
तरतूद करण्यात आलेली आहे. या अिुिांगािे इयत्ता ५ वी व इयत्ता ८ वी साठी वार्षिक परीक्षा,
पुिपपरीक्षा व मूल्यमापि कायपपद्धती शिशित करण्याची बाब िासिाच्या शवचारािीि होती.
िासि शिणपय:-
इयत्ता ५ वी व इयत्ता ८ वी साठी वार्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा व मूल्यमापि कायपपद्धती सि
२०२३-२४ पासूि खालीलप्रमाणे लागू करण्यात येत आहे .
3) इयत्ता 5 वी व इयत्ता 8 वी साठी वार्षिक परीक्षेबाबत िवीि पद्धतीमुळे होणारे अपेशक्षत फायदे :-
1) इयत्ता १ ली ते इयत्ता ५ वी या प्राथशमक शिक्षणाच्या टप्प्यावर शवद्यार्थ्यांिी अपेशक्षत अध्ययि
सांपादणूक प्राप्त केली आहे ककवा िाही याची वस्तुशिष्ट्ठपणे खात्री होईल.
पृष्ट्ठ 14 पैकी 2
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
पृष्ट्ठ 14 पैकी 3
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
वार्षिक परीक्षा
इयत्ता तोंडी/ प्रात्यशक्षक लेखी परीक्षा एकूण गुण
5 वी 10 40 50
8 वी 10 ५0 ६०
इयत्ता शविय
5 वी प्रथम भािा, शितीय भािा, तृतीय भािा, गशणत, पशरसर अभ्यास भाग १ व २
8 वी प्रथम भािा, शितीय भािा, तृतीय भािा, गशणत, शवज्ञाि, सामाशजक िास्त्रे
पृष्ट्ठ 14 पैकी 4
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
पृष्ट्ठ 14 पैकी 5
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
४) सवलतीचे गुण:-
अ) वार्षिक परीक्षा अथवा पुिपपरीक्षा /तत्सम परीक्षेसाठी सवलतीचे गुण:-
1) वार्षिक परीक्षेिांतर वगोन्नतीसाठी अपात्र ठरणाऱ्या / अिुतीणप होणाऱ्या शवद्यार्थ्यास
उत्तीणप होण्यासाठी वाढीव सवलतीचे गुण (Grace Marks) दे य असतील. एका
शवद्यार्थ्यास सवलतीचे कमाल १० गुण दे ता येतील. कमाल तीि शवियाांसाठी शवभागूि
असे गुण दे ता येतील मात्र एका शवियासाठी कमाल ०५ गुण दे ता येतील.
2) सवलतीचे गुण दे ऊि शवद्याथी उत्तीणप होत असेल तरच सवलतीचे गुण दे ण्यात यावेत.
पृष्ट्ठ 14 पैकी 6
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
उत्तीणप होणे आवश्यक असेल. उत्तीणप होण्यासाठी आवश्यकता असल्यास परीक्षा अथवा
पुिपपरीक्षाप्रमाणे सवलतीचे गुण दे य असतील.
5) वयािुरूप प्रवेशित बालक शितीय सत्रात उशिरािे दाखल झाल्यास त्यास वार्षिक
परीक्षेस प्रशवष्ट्ट होण्याची सांिी दे ण्यात येईल.
सशमतीची काये:-
1) इयत्ता ५ वी व इयत्ता ८ वी वर्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा व मूल्यमापि कायपपद्धतीच्या
यिस्वतीतेबाबत वेळोवेळी आढावा घेणे.
2) इयत्ता ५ वी व ८ वी वर्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा व मूल्यमापि कायपपद्धतीमध्ये गरजेिुसार
सुिारणा सुचशवणे.
3) इयत्ता ५ वी व इयत्ता ८ वी वर्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा व मूल्यमापि कायपपद्धतीची प्रभावी व
गुणवत्तापूणप अांमलबजावणीसाठी उपाययोजिा सूचशवणे.
पृष्ट्ठ 14 पैकी 7
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
सशमतीची काये:-
1) इयत्ता ५ वी व ८ वी वर्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा व मूल्यमापि कायपपद्धती िासि
शिदे िािुसार शजल्हास्तरावर शियोजि, प्रशिक्षण, सशियांत्रि व अांमलबजावणी करणे
2) इयत्ता ५ वी व ८ वी वर्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा व मूल्यमापि कायपपद्धती राबवूि
विाआखेरीस परीक्षेसाठी प्रशवष्ट्ठ शवद्याथी, उत्तीणप शवद्याथी, अिुत्तीणप शवद्याथी (परीक्षा,
पुिपपरीक्षा) अहवाल वशरष्ट्ठ कायालयास सादर करणे.
3) शजल्यातील इयत्ता पाचवी व आठवीच्या वार्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा याांचे वेळापत्रक
घोशित करणे.
4) आकाशरक मूल्यमापिाच्या िोंदी, सांकशलत मूल्यमापि १, वार्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा
याांच्या प्रश्नपशत्रका व उत्तरपशत्रका याांची शजल्यातील िमुिा आिाशरत िाळा शिवडू ि
तपासणी करणे.
5) अिुत्तीणप शवद्यार्थ्यांसाठी अशतशरक्त पूरक मागपदिपि िाळास्तरावर योग्यप्रकारे
अांमलबजावणी करणेबाबत सूचिा दे णे. ज्या िाळे मध्ये अिुत्तीणप शवद्याथी असतील अिा
िाळे मध्ये भेटी दे णे.
6) शजल्हातील शिक्षकाांिा सांकशलत मूल्यमापि १, वार्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा याांच्या
प्रश्नपशत्रका काढण्यासांदभात शजल्हा शिक्षण व प्रशिक्षण सांस्थेमाफपत प्रशिक्षण दे णे.
पृष्ट्ठ 14 पैकी 8
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
सशमतीची काये:-
१) इयत्ता ५ वी व इयत्ता ८ वी वर्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा व मूल्यमापि कायपपद्धती िासि
शिदे िािुसार तालुकास्तरावर शियोजि, प्रशिक्षण, सशियांत्रि व अांमलबजावणी करणे
२) इयत्ता ५ वी व इयत्ता ८ वी वर्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा व मूल्यमापि कायपपद्धती राबवूि
विाआखेरीस परीक्षेसाठी प्रशवष्ट्ठ शवद्याथी, उत्तीणप शवद्याथी, अिुत्तीणप शवद्याथी (परीक्षा,
पुिपपरीक्षा) अहवाल वशरष्ट्ठ कायालयास सादर करणे.
३) अिुत्तीणप शवद्यार्थ्यांसाठी अशतशरक्त पूरक मागपदिपि िाळास्तरावर योग्यप्रकारे
अांमलबजावणी करणेबाबत सूचिा दे णे. ज्या िाळे मध्ये अिुत्तीणप शवद्याथी असतील अिा
िाळे मध्ये भेटी दे णे.
४) आकाशरक मूल्यमापिाच्या िोंदी, सांकशलत मूल्यमापि १ , वार्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा याांच्या
प्रश्नपशत्रका व उत्तरपशत्रका याांची शजल्हास्तरीय सशमतीच्या सूचिेिुसार तालुक्यातील
िमुिा आिाशरत िाळा शिवडू ि तपासणी करणे व शजल्हा सशमतीला अहवाल सादर करणे.
५) तालुक्याांतील शिक्षकाांिा सांकशलत मूल्यमापि १, वार्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा याांच्या
प्रश्नपशत्रका शवकसिाबाबत शजल्हा शिक्षण व प्रशिक्षण सांस्था व सािि व्यक्ती (BRC/URC)
याांच्या सहायािे प्रशिक्षण दे णे.
पृष्ट्ठ 14 पैकी 9
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
पृष्ट्ठ 14 पैकी 10
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
६) परीक्षा कालाविीत केंद्रस्तरीय भरारी पथक तयार करूि िाळाांिा भेट दे णे.
७) वशरष्ट्ठ कायालयाकडू ि शदलेल्या शदिाांकािुसार शिकाल शवद्याथी, पालक याांिा
काळशवणेबाबत िाळाांिा कळशवणे.
८) इयत्ता ५ वी व ८ वी सांकशलत मूल्यमापि १, वर्षिक परीक्षा, पुिपपरीक्षा, या अिुिांगािे
प्रती मशहिा सशमतीची बैठक आयोशजत करणे.
ऊ) सवपसािारण सूचिा:-
1) शवद्याथी इयत्ता 5 वी ककवा 8 वी मध्ये अिुत्तीणप झाला म्हणूि अथवा कोणत्याही कारणास्तव
त्यास प्राथशमक शिक्षण पूणप होईपयंत िाळे तूि काढू ि टाकले जाणार िाही.
2) इयत्ता 5 वी व 8 वी साठी िाळास्तरावर शिक्षकाांिी वार्षिक परीक्षा व पुिपपरीक्षा घ्याव्यात.
तसेच उत्तरपशत्रका तपासणी करूि िाळास्तरावर शवशहत कालाविीत शिकाल प्रशसद्ध
करावा.
3) शवद्याथी इयत्ता ५ वी ककवा ८ वी च्या परीक्षेत अिुत्तीणप झाल्यास तसेच त्यािे िाळा
बदलण्याचा शिणपय घेतल्यास तो ज्या िाळे त प्रवेशित होईल त्या िाळे िे त्या शवद्यार्थ्याची
पुिपपरीक्षा घ्यावी.
4) शदव्याांग शवद्यार्थ्यांच्या बाबतीत शद. १६ ऑक्टोंबर २०१८ च्या िासि शिणपयातील त्याांच्या
अध्ययि िैलीिुसार मूल्याांकिाबाबत व िैक्षशणक सवलतीबाबत मागपदिपक सूचिाांिुसार
अांमलबजावणी करण्यात यावी.
5) सदर मूल्यमापि कायपपद्धती राज्यमांडळाचा अभ्यासक्रम लागू असणाऱ्या महाराष्ट्रातील सवप
व्यवस्थापिाच्या व सवप माध्यमाच्या िाळाांिा लागू राहील.
6) याव्यशतशरक्त महाराष्ट्रात इतर अभ्यासक्रम राबशवणाऱ्या सवप मांडळाांिी इयत्ता ५ वी व ८ वी
च्या परीक्षेबाबत सांदभप क्र. ६ िुसार कायपपद्धती शिशित करावी.
7) राज्य िैक्षशणक सांिोिि व प्रशिक्षण पशरिद, महाराष्ट्र, पुणे याांचे माफपत वार्षिक परीक्षा /
पुिपपरीक्षा यासाठी िमुिा प्रश्नपशत्रका, प्रश्नपेढी, प्रश्नपशत्रका भाराांि इत्यादीबाबत वेगळ्यािे
सूचिा आवश्यकतेिुसार शिगपशमत करण्यात येतील.
8) सांकशलत मूल्यमापिासाठी १ साठी प्रश्नपशत्रका िाळास्तरावर तयार करण्यात याव्यात.
9) वार्षिक परीक्षा/पुिपपरीक्षा प्रश्नपशत्रका िाळास्तरावर तयार करण्यात याव्यात.
10) सदर मूल्यमापि कायपपद्धती केवळ इयत्ता ५ वी व इयत्ता ८ वी साठी लागू राहील. उवपशरत
इयत्ताांच्या मूल्यमापिासाठी िासि शिणपय शद. २० ऑगस्ट २०१० िुसार सातत्यपूणप सवंकि
मूल्यमापि कायपपद्धत्तीचा अवलांब करावा.
11) सदर मूल्यमापि कायपपद्धती िैक्षशणक विप २०२३-२४ पासूि लागू राहील.
12) त्याांचे साठी प्रचशलत सातत्यपूणप सवंकि मूल्यमापि कायपपद्धत्ती लागू असेल.
13) गुणपत्रक िमुिा (परीक्षा व पुिपपरीक्षा) पशरशिष्ट्ठ १ व २ मध्ये दे ण्यात आलेला आहे .
पृष्ट्ठ 14 पैकी 11
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
IMTIYAZ
DN: c=IN, o=GOVERNMENT OF MAHARASHTRA, ou=SCHOOL
EDUCATION AND SPORTS DEPARTMENT,
2.5.4.20=39a40419de755c2eab61fb555b2fdf8c8d6d652ff18fdf
fbd9c748ab01f6da04, postalCode=400032, st=Maharashtra,
( इ. मु. काझी )
सह सशचव, महाराष्ट्र िासि
प्रत :
1. मा. राज्यपालाांचे सशचव, राजभवि, मुांबई.
2. मा.मुख्यमांत्री याांचे प्रिाि सशचव,मांत्रालय,मुांबई.
3. मा.उपमुख्यमांत्री (शवत्त ) याांचे सशचव, मांत्रालय,मुांबई,
4. मा.उपमुख्यमांत्री (गृह) याांचे सशचव, मांत्रालय,मुांबई,
5. मा. मांत्री (िालेय शिक्षण), याांचे खाजगी सशचव, मांत्रालय, मुांबई
6. मा.शवरोिी पक्षिेता (शविािसभा / शविािपशरिद) याांचे स्वीय सहायक, मुांबई.
7. मा. शविािसभा/शविािपशरिद सदस्य शविािमांडळ सशचवालय मुांबई.
8. मा.मुख्य सशचव याांचे उप सशचव, मांत्रालय, मुांबई.
9. अपर मुख्य सशचव/ प्रिाि सशचव/ सशचव (सवप मांत्रालयीि शवभाग), मांत्रालय, मुांबई.
10. प्रिाि सशचव, (िालेय शिक्षण व क्रीडा शवभाग) याांचे स्वीय सहायक, मांत्रालय, मुांबई.
11. आयुक्त (शिक्षण), महाराष्ट्र राज्य, पुणे.
12. राज्य प्रकल्प सांचालक, महाराष्ट्र प्राथशमक शिक्षण पशरिद, मुांबई.
13. सांचालक, राज्य िैक्षशणक सांिोिि व प्रशिक्षण पशरिद, महाराष्ट्र, पुणे
14. सांचालक, प्राथशमक शिक्षण सांचालिालय, महाराष्ट्र, पुणे
15. सांचालक, माध्यशमक व उच्च माध्यशमक शिक्षण सांचालिालय, महाराष्ट्र, पुणे
16. अध्यक्ष, महाराष्ट्र राज्य माध्यशमक व उच्च माध्यशमक शिक्षण मांडळ, पुणे
17. सांचालक, महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक शिर्षमती व अभ्यासक्रम सांिोिि मांडळ,पुणे.
18. अध्यक्ष, महाराष्ट्र राज्य परीक्षा पशरिद, पुणे
19. शवभागीय शिक्षण उपसांचालक (सवप).
20. प्राचायप, शजल्हा शिक्षण व प्रशिक्षण सांस्था (सवप).
21. शिक्षणाशिकारी (प्राथशमक व माध्यशमक), शजल्हा पशरिद (सवप).
22. शिक्षणाशिकारी, बृहन्मुांबई, महािगरपाशलका, मुांबई.
23. शिक्षण शिरीक्षक, बृहन्मुांबई (पशिम, उत्तर, दशक्षण).
24. अध्यक्ष/सशचव, सी.बी.एस.ई.
पृष्ट्ठ 14 पैकी 12
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
पृष्ट्ठ 14 पैकी 13
िासि शिणपय क्रमाांकः आरटीई-2022/प्र.क्र. 276/एस.डी-1
१ प्रथम भािा
२ शितीय भािा
३ तृतीय भािा
४ गशणत
पशरसर अभ्यास भाग १ व २ (इयत्ता ५ वी साठी)
५
सामान्य शवज्ञाि (इयत्ता आठवीसाठी)
६ सामाशजक िास्त्रे (इयत्ता आठवी)
७ कला श्रेणी-
८ कायािुभव श्रेणी-
िाळे चा शिक्का
गुणपत्रकाबाबत सूचिा:
1) िेरा या स्तांभामध्ये शवियशिहाय उत्तीणप/अिुत्तीणप याची स्पष्ट्ट िोंद करण्यात यावी.
2) कला, कायािुभव, आरोग्य व िारीशरक शिक्षण या शवियाांसाठी दोन्ही सत्राांचे शमळू ि आकाशरक
मूल्यमापि होणार आहे. त्यामुळे या शवियाांच्या बाबतीत शदिाांक २० ऑगस्ट २०१० च्या सातत्यपूणप
सवंकि मूल्यमापि कायपपद्धतीच्या िासि शिणपयातील १०.२ मिील श्रेणी पध््तीिुसार श्रेणी दे ण्यात
यावी. गुणपत्रकावर गुण दे ण्यात येऊ ियेत.
3) पुिपपरीक्षा गुणपत्रकामध्ये कला, कायािुभव, आरोग्य व िा. शिक्षण याांच्या श्रेणीची िोंद घेऊ िये.
4) वार्षिक परीक्षेमध्ये एखाद्या शवियामध्ये शवद्याथी अिुत्तीणप झाला असेल तर त्या शवियासाठी पुिपपरीक्षा
घेण्यात येईल, असा िेरा दे ण्यात यावा.
5) सांबशित शवद्यार्थ्यांिा अथवा पालकाांिा परीक्षेच्या शिकालाशदविीच गुणपत्रक उपलब्ि करूि दे ण्यात
यावे.
पृष्ट्ठ 14 पैकी 14