नवीन राष्ट्रीय

शिक्षण धोरणाची
केंद्र आशण राज्य
स्तरावरील
अंमलबजावणी

शि. 04 शिसेंबर, २०२२

 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण

पार्श्वभम
ू ी:
स्वातंत्र्योत्तर कालखंिातील शतसर िैक्षशणक धोरण.
१९८६ च्या राष्ट्रीय िैक्षशणक धोरणानंतर ३४ वषानंतरच िैक्षशणक धोरण .

राष्ट्रीय शिक्षण धोरण २०२०

राष्ट्रीय िैक्षशणक धोरण १९८६

राष्ट्रीय िैक्षशणक धोरण १९६८

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 2

 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण २०२० : पुढील स्तंभांवर आधाररत

● Access (सर्वांनव सहज शिक्षण)

● Equity (समतव)
● Quality (गणु र्त्तव)
● Affordibility (परर्डणवरे शिक्षण)
● Accountability (उत्तरदवशित्र्)

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 3

सार्वक -
धोरण
अंमलबजावणी
शनयोजन
आराखिा
 राष्ट्रीय िैक्षशणक धोरण २०२० अंमलबजावणी योजना :
SARTHAQ
(Students and Teachers Holistic Advancement Through Quality Education)

सवंकष शनयोजन आराखिा “सार्वक”

एकूण टास्क
उद्दि २९७
NEP २०२० च्या प्रत्यक्ष
अंमलबजावणीसाठी
आवश्यक सवव संलग्न
कृतींच्या शनयोजनाची
•SCERT टास्क १२५
योजना तयार करण.
•सन २०२२-२३ मध्य
काम सणरु असलल
टास्क ४१

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 5

 राज्यस्तर अंमलबजावणी सशमती

• शि.२४ जून २०२२ रोजीच्या िासन शनणवयाद्वार

राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी सशमतीची
स्र्ापना करण्यात आलली आह.

• राज्यातील शिक्षण शवभागाच्या सवव कायालयांना

करावयच टास्क व वळापत्रक िण्यात आल आह.

• मा. आयणक्त (शिक्षण) सिर सशमतीच अध्यक्ष व

प्राचायव(समन्वय),SCERT ह सिस्य सशचव

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 6

 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

प्रारं शभक बाल्यावस्र्ा संगोपन व शिक्षण (ECCE)

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 7

 िाळा पूवत
व यारी अशभयान-पशहल पाऊल
शनयोजन व कायववाही
प्रशिक्षण प्रशिक्षणार्ी कालावधी
संख्या
राज्यस्तर संसाधन गटाच प्रशिक्षण ७७ २ त ५ माचव २०२२ या कालावधीत पूणव
(SCERT स्तर) (४ शिवस)
शवभागस्तर प्रशिक्षण (DIETमार्वत) ८२४ ९ व १० माचव २०२२ रोजी पूणव
(२ शिवस)
तालणकास्तर प्रशिक्षण १०८०२ २१ व २२ माचव रोजी पूणव
(DIETमार्वत) (२ शिवस)
केंद्रस्तर प्रशिक्षण २,५०,००० २३ त २६ माचव २०२२ या कालावधीत एक
(DIETमार्वत) (१ शिवस) शिवस शनयोशजत

िाळास्तर मळावा
मळावा क्र. 1 - एकूण 68449
िाळांमध्य पूणव (एक शिवसीय मळावा
१व२)
लाभार्ी मळावा १ - एशप्रल २०२२
बालक (एशप्रल, म व जून २०२२ मध्य िाळतल पशहल
१३,३३,२७८ पाऊल पणस्स्तका, आयशिया कािव व कृतीपशत्रका
यांच्या आधार पालकांमार्वत बालकांची िाळापूवव
तयारी करून घण.)
मळावा २ - जून २०२२

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 8

 अंगणवािी सशवकांच ऑनलाईन
प्रशिक्षण एकूण ४३३१२ Co-Located
अंगणवाड्यापैकी ३५% (१५१६०)
अंगणवािी सशवकांच प्रशिक्षण २५

ECCE नोव्हेंबर, २०२२ पासून सणरु

प्रशिक्षण
शनष्ट्ठा ४.० अंतगवत अंगणवािी
सशवकांसाठी सणलभकांच प्रशिक्षण शि.
१७ नोव्हेंबर २०२२ पासून सणरु
 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

शनपणण भारत अशभयान (NIPUN)

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 10

 शनपणण भारत अशभयान
• पूवव प्रार्शमक त इयत्ता शतसरीच्या शवद्यार्थ्यांच पायाभूत साक्षरता व संख्याज्ञान शवकशसत
होण्याकशरता शनपणण भारत अशभयानची अंमलबजावणी. िासन शनणवय-शिनांक -२७/१०/२०२१

• पूरक साशहत्य शनर्ममती

१.करूया मैत्री गशणतािी, शिकू आनंि मराठी , My English Workbook कायवपस्ण स्तका इयता
पशहली त पाचवीच्या शवद्यार्थ्यासाठी पायाभूत संख्याज्ञान व अध्ययन शनष्ट्पत्ती शवकसनासाठी उपयणक्त
“करूया मैत्री गशणतािी या कायवपस्ण स्तकांची मराठी माध्यमासह इतर उिूव , इंग्रजी, हहिी, गणजराती,
तशमळ , तलणग,ण कन्नि ८ माध्यमामध्य शनर्ममती.

❖ इयत्ता पशहली त पाचवीच्या िासकीय व स्र्ाशनक स्वराज्य संस्र्तील ४०,०००२८ शवद्यार्थ्यांना

लाभ.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 11

 वाचन शवकास कायवक्रम शवद्यार्ी कृशतपणस्स्तका शवद्या प्रवि (िाळापूवव
• कायवक्रम स्वरूप : इयत्ता पशहली व शवकसन व शवतरण तयारी कायवक्रम )
िण सरी शवद्यार्थ्यांकशरता स्तर
• कायवक्रम स्वरूप -इ. १ त ५ च्या • कायवक्रम स्वरूप -सन २०२२-२३
आधाशरत अवांतर वाचनाची पाच
मराठी माध्यमाच्या शवद्यार्थ्यांसाठी या िैक्षशणक वषात इयत्ता पशहलीत
पणस्तक वाटप व िाळा ग्रंर्ालय
समग्र शिक्षा अनणिानातून शवद्यार्थ्यांसाठी प्रवशित होणाऱ्या मराठी
कशरता १०० पणस्तकांच शवतरण.
कृशतपणस्स्तका शनर्ममती व शवतरण माध्यमांच्या शवद्यार्थ्यांसाठी तीन
• लाभार्ी : नंिणरबार आशण
• शनपणण भारत अशभयान (FLN ) अंतगवत मशहन्यांचा (१२ आठवि) कायवक्रम.
गिशचरोली शजल्यातील ११९०
अध्ययन शनष्ट्पत्ती व मराठी पाठ्यपणस्तक • समग्र शिक्षा अनणिानातून
िाळतील इयत्ता पशहली व िण सरीच
यांचा समन्वय साधून कृतींची रचना शिक्षकांसाठी मागविर्मिका व
शवद्यार्ी
समाशवष्ट्ठ . शवद्यार्थ्यांसाठी कृशतपणस्स्तका
• सहकायव : UNICEF आशण प्रर्म
• लाभार्ी : ३५९५७४९ शवद्यार्ी ( इ. १ त शवकसन व शवतरण .
बणक्स
५ • लाभार्ी ७१३२८७ इयत्ता
पशहलीच शवद्यार्ी.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 12

शनपणण भारत अशभयान (FLN ) अंतगवत पायाभूत साक्षरतसाठी इ. १ त ५ च्या मराठी
माध्यमाच्या शवद्यार्थ्यांसाठी अध्ययन शनष्ट्पत्तींवर वर आधाशरत कृशतपणस्स्तकांची शनर्ममती

पायाभूत साक्षरता संिभात शनपणण शमत्र (शिक्षक Mentor) प्रशिक्षण कायवक्रम .

शनपणण भारत अंतगवत पायाभूत साक्षरता या संिभान शिक्षक मागविर्मिकची शनर्ममती

मराठी भाषा इयत्ताशनहाय प्रश्नपढी शनर्ममती

इ. ६ त १० वी च्या मराठी माध्यमाच्या शवद्यार्थ्यांसाठी अध्ययन शनष्ट्पत्तींवर वर आधाशरत

कृशतपणस्स्तकांची शनर्ममती

पायाभूत साक्षरता व संख्याज्ञान यासाठी १०० शिवस वाचन अशभयान

व गोष्ट्टींचा िशनवार उपक्रम .

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 13

 शनपणण भारत अशभयान

पायाभत
ू साक्षरता आणण
ननपण
ु वर आधाररत पाच
संख्याज्ञान यावर ननष्ठा ३.०
वर्ाांचा अंमलबजावणी
प्रशिक्षण (दि.०७ सप्टें बर
आराखडा ववकसन
२०२१)
 पणढील शनयोजन- शनपणण भारत अशभयान

अशभयान शवषयक जाणीव-जागृती

राज्य स्तरावर शनपणण लॅब शनर्ममती

IEC Material शवकसन

ई -साशहत्य शनर्ममती
इ.१ ली त ३ री साठी,
भाषा व गशणत शवषय अध्ययन शनष्ट्पत्ती आधाशरत

प्रश्न पढी शवकसन.

पायाभूत साक्षरता व संख्याज्ञान (FLN) आधाशरत

MOOC ची शनर्ममती.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 15

 शवद्याप्रवि : िाळापूवव तयारी कायवक्रम
इयत्ता पशहली

हतू- इयत्ता पशहलीच्या वगात प्रवि घतलल्या सवव शवद्यार्थ्यांना िालय

वातावरणािी जणळवून घण सहजसणलभ व्हाव तसच त्यांच्या वयानणरूप आशण
शवकासाच्या दृष्ट्टीन योग्य प्रारंशभक शिक्षण अनणभव त्यांना िण्यासाठी शवशवध
खळ, कृती ,उपक्रमांच आयोजन िाळांमध्य करण.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 16

 शवद्याप्रवि : िाळापूवव तयारी कायवक्रम
िै नंशिन शनयोजन

स्वागत भेट भोजन

आमची दैनंशदनी सजजनिीलतेचा शवकाास

मुक्तखेळ
पायाभूत साक्षरता मैदानावरील खेळ

पायाभूत संख्याज्ञान,पररसर अभ्यास/शवज्ञान शनरोप

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 17

 शवद्याप्रवि : कालावधी

एकाूण तीन महीने = १२ आठवडे (प्रत्येकाी ५ शदवस) =एकाूण ६० शदवस

शवदभज वगळता इतर शठकााणी शवदभाजत

२० जनू २०२२ ते १०सप्टेंबर २०२२ ४ जल

ु ै २०२२ ते २४ सप्टेंबर २०२२

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 18

 शवद्याप्रवि : िैक्षशणक साशहत्य

एनसीईआरटी च्िव मवगगदिगक सचू नवनसु वर सवशहत्ि शनशमगती - मरवठी र् उदगू

१७ जनू रोजी ऑनलवईन प्रशिक्षण -YouTube र्र उपलब्ध
शिक्षण पररषदेत प्रत्िक्ष प्रशिक्षण

शिक्षका मागजदशिजकाा शवद्यार्थी काृशतपुशस्तकाा

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 19

 शवद्याप्रवि : अंमलबजावणी

रवज्िवतील मरवठी मवध्िमवच्िव सर्ग तर्थवशनक तर्रवज्ि संतर्थव, नगरपवशलकव

तर्थव महवनगरपवशलकव िव व्िर्तर्थवपनवच्िव िवळवंमध्िे:-

मराठी माध्यम उदूज माध्यम-

शर्द्यवर्थी कृशतपशु ततकव र् पररषदेच्िव र्ेबसवईटर्र पी डी एफ
शिक्षक मवगगदशिगकव तर्रूपवत उपलब्ध.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 20

 शवद्याप्रवि : अंमलबजावणी

सरकवरी खवजगी
िवळव िवळव
मरवठी ६१५४१ २०६३२
मवध्िम
उदगू २६९८ १७८५
मवध्िम

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 21

 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

शवशवध स्तरावरील मूल्यांकन (Assessments)

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 22

 मूल्यांकन (Assessment)

राष्ट्रीय संपािणूक सवेक्षण- सातत्यपूणव सवंकष मूल्यमापन

शिनांक १२ नोव्हें बर २०२१ घटक संच शवकसन-
३ कायविाळा पूणव

पायाभूत साक्षरता व संख्याज्ञान

राष्ट्रीय संपािणूक सवेक्षण
राष्ट्रीय संपािणूक सवेक्षण (पर्ििी अभ्यास)
यावर शवचारमंर्न
२० त २४ शिसेंबर २०२१
राज्यस्तर, शवभागस्तर कायविाळा

पायाभूत अध्ययन अभ्यास

राष्ट्रीय संपािणूक सवेक्षण (FLS- NAS
प्रश्नपढीच शवकसन
२०२२)
शि.:- 23 त 26 माचव २०२२

राज्य मूल्यांकन कक्ष - कायववाही प्रस्ताशवत

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 23

 मूल्यांकन (Assessment)

राज्यस्तर Post NAS Workshop राज्यस्तर Post NAS Workshop

21-22 सप्टें बर, २०२२ १० नोव्हें बर २०२२
शजल्हा नोिल अशधकारी यांचसाठी

शजल्हास्तर Post NAS Workshop

उच्चस्तरीय प्रश्न शवकसन :
माह शिसेंबर २०२२
शजल्हा नोिल अशधकारी यांचसाठी PISA च्या धतीवर

सातत्यपूणव सवंकष मूल्यमापन उच्चस्तरीय प्रश्न शनर्ममशत RIE,

शिक्षक मागविर्मिका Bhopal च्या सहकायान

शवकसन सणरु

राज्यस्तर अध्ययन संपािणूक सवेक्षण जानवारी २०२३ मध्य तर NIPUN भारत अंतगवत
इ. २ री त ५ वी साठी अध्ययन अभ्यास सवेक्षण कायववाही प्रस्ताशवत
राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 24
 समग्र प्रगती पणस्तक

शवद्यार्थ्यांचा मूल्यमापन अहवाल चतणरस्त्र, बहण आयामी पद्धतीन

राज्यात यावर िोन कायविाळा घऊन प्रार्शमक आराखिा शनर्ममती

िि पातळीवर आराखिा तयार करून पर्ििी स्वरुपात काही केंद्रीय शवद्यालयात यावर
काम सणरु आह.

शि. १५ व १६ शिसेंबर २०२२ रोजी राष्ट्रीय िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, नवी
शिल्ली इर् यावर राज्यांची कायविाळा
 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

• राज्य अभ्यासक्रम आराखिा शवकसन (SCF)

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 26

 राष्ट्रीय िैक्षशणक धोरण अंमलबजावणी
उशद्दष्ट्ट :
• राज्य अभ्यासक्रम आराखि तयार करण, पणनरवशचत अभ्यासक्रम अंमलबजावणी करण.

राज्य अभ्यासक्रम
आराखिा शनर्ममती

४ अभ्यासक्रम
२५ कायवबल गट
शनर्ममती सणकाणू
(focus group )
सशमत्या

२५
पोशजिन बालपणातील
िालय शिक्षण शिक्षक शिक्षण
पपर तयार काळजी आशण प्रौढ शिक्षण
अभ्यासक्रम अभ्यासक्रम
करण शिक्षण अभ्यासक्रम
आराखिा आराखिा
अभ्यासक्रम आराखिा
(School (Teacher
आराखिा (Adult
Education) Education)
(ECCE) Education)

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 27

 NCF Portal
and APP

https://ncf.ncert.gov.in
 राष्ट्रीय िैक्षशणक धोरण अंमलबजावणी

NCF पोटव ल व मोबाईल अॅप सवेक्षण :

• राष्ट्रीय िैक्षशणक धोरणाच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी संपूणव प्रशक्रयच पयववक्षण करण्याच्या उद्दिान
राष्ट्रीय स्तरावरून NCF पोटव ल शवकशसत करण्यात आल आह.
• मोबईल अॅप सवेक्षण : ४ प्रकारच अभ्यासक्रम आराखि तयार करण्यासाठी शिक्षण क्षत्रािी संबंशधत
सवव लाभार्ी यांचकिू न मोबाईल अॅपद्वार सवेक्षण घण्यात आल.तसच शजल्हास्तरीय बैठकांच
आयोजन करण्यात आल.
• प्रत्यक शजल्यात शजल्हा शिक्षण व प्रशिक्षण संस्र्ांच्या माध्यमातून शजल्हास्तरीय चचासत्र घण्यात
आली आशण १४४ शजल्हा चचासत्र अहवाल पोटव ल वर अपलोि करण्यात आल आहत.

मोबाईल अॅप सवेक्षण DCR

अपशक्षत ३००० १४४

पूणव ७३४३ १४४

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 29

 राष्ट्रीय िैक्षशणक धोरण अंमलबजावणी

District Level Consultation Workshops:

• NCERT ,नवी शिल्ली यांचमार्वत राज्यात २ शजल्हास्तरीय बैठकांच आयोजन करण्यात आल.
• या िोन्ही शठकाणी शिक्षण क्षत्रािी संबंशधत सवव स्तरावरील एकू ण ८० तज्ञांनी सहभाग

DLC शठकाण उपस्स्र्त तज्ञ

अमरावती ८०

कोल्हापूर ८०

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 30

 राष्ट्रीय िैक्षशणक धोरण अंमलबजावणी

पोशजिन पपर तयार करण :

➢E-templets NCF पोटव ल
NCF सवेक्षण :
२५ गट तयार करण्यात
पणढील शनयोजन : ➢ NCF सवेक्षण
आल.
NCERT,नवी शिल्ली यांच ➢ राज्यातून शि. २३ नोव्हें बर,
शनिे िानणसार, राष्ट्रीय २०२२ अखर एकूण
➢ड्राफ्ट पोशजिन पपर NCF अभ्यासक्रम आराखिा शवकशसत १,20,479 सवेक्षण पूणव झाल
पोटव ल वर शवशहत झाल्यानंतर राज्य अभ्यासक्रम
असून महाराष्ट्र अव्वल स्र्ानी
कालावधीमध्य अपलोि आराखि शवकशसत करण्यात
यतील. आह.

सद्यस्स्र्तीमध्य NCF शनर्ममती

प्रशक्रया NCERT स्तरावरून सणरु
असून कवळ पायाभूत
स्तरासाठीचा राष्ट्रीय
अभ्यासक्रम आराखिा शनगवशमत
करण्यात आला आह.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 31

 अभ्यासक्रम आराखिा शनर्ममतीसाठी सवेक्षण

https://ncfsurvey.ncert.gov.in/ शि. २३ नोव्हें बर २०२२ अखर

िि- ११,८७,२६६ राज्य - १,२०,४७९ ििात २ रा क्रमांक

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 32

 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

शिनांक २०.१०.२०२२ रोजी शिक्षण मंत्रालय, भारत सरकार, नवी शिल्ली यांच
मार्वत राष्ट्रीय अभ्यासक्रम आराखिा :पायाभूत स्तर शनगवशमत

शि. २० नोव्हें बर २०२२ पासून

शनष्ट्ठा ( सणलभकांसाठी)
शनष्ट्ठा ४.० प्रशिक्षण सणरु

शिनांक २२.११. २०२२ रोजी राज्य अभ्यासक्रम आराखिा :पायाभूत स्तर

शवकसनासाठी शवचार मंर्न बैठकीच आयोजन

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 33

 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

शिक्षकांसाठी गरजाशधष्ट्ठ प्रशिक्षण

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 34

 शिक्षकांचा सातत्यपूणव व्यावसाशयक
शवकास

शिक्षक, मणख्याध्यापक, शिक्षक प्रशिक्षक यांच्यासाठी ५० तास

व्यावसाशयक शवकास प्रशिक्षण मागवििवक सूचना - राष्ट्रीय
िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, नवी शिल्ली किू न शनगवशमत

राज्याच्या साठी मागवििवक सूचना तयार करण्याच काम सणरु

 शनष्ट्ठा प्रशिक्षण १.०, २.० व ३.०
शिक्षकाच एका िैक्षशणक वषात ५० तासाच व्यावसाशयक शवकास अंतगवत प्रशिक्षण होणसाठी
शनष्ट्ठा १.०, २.० व ३.० प्रशिक्षण.
अपशक्षत
प्रशिक्षणार्ी-
अपशक्षत प्रशिक्षणार्ी
१,६८,७३५
२, ४४, २६३
प्रशिक्षण पूणव कलल-
प्रशिक्षण पूणव कलल
३,४२,२०९
२,८४, ६३३

१. राज्यातील माध्यशमक व उच्च माध्यशमक

१. राज्यातील प्रार्शमक िाळतील शिक्षक व
िाळतील शिक्षक व मणख्याध्यापकांसाठी शनष्ट्ठा
२.० प्रशिक्षण िीक्षा प्रणालीवर ऑनलाईन मणख्याध्यापकांसाठी िीक्षा प्रणालीवर
स्वरुपात माह ऑक्टोबर २०२१ त र्ब्रणवारी ऑनलाईन स्वरुपात माह जानवारी त माचव
२०२२
२०२२ (प्रर्म टप्पा )व एशप्रल त म २०२२

२. प्रशिक्षण मराठी, उिूव , हहिी व इंग्रजी माध्यमातून
३. यात एकूण १२ सववसाधारण + ७ शवषयावर
आधाशरत अस एकूण १९ घटकसंच
२. मराठी, उिूव , हहिी व इंग्रजी माध्यमातून.
३. एकूण १२ घटकसंच पायाभूत साक्षरता व
अंकज्ञान यावर आधाशरत.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 36

 प्रार्शमक व माध्यशमक शिक्षकांसाठी ब्लेंिि मोि कोसव शनर्ममती

टप्पा १ टप्पा २

प्रार्शमक व माध्यशमक शिक्षकांच्या प्रशिक्षण शवषयक गरजा शनशिती नंतर

प्रशिक्षण शवषयक गरजा शनशिती ब्लेंिि मोि आधाशरत एकूण २०
करण्यासाठी तयार आलली कोसेसची शनर्ममती संिोधन शवभाग व
प्रश्नावली सव्हे मंकी हलकद्वार माशहती शनविक RAA / िायटच्या समन्वयातून
संकशलत करण्यात आली. करण्यात यणार आह. या अंतगवत १०
कोसेस शनर्ममती कशरता १० िायट ची
शनवि करण्यात आलली आह.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 37

 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

िैक्षशणक तंत्रज्ञानाचा वापर व एकास्त्मकीकरण (IT)

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 38

 12 Educational DTH Channels

BISAC संस्र्ा, गांधीनगर, केंद्रीय िैक्षशणक तं त्रज्ञान

संस्र्ा, नवी शिल्ली मार्वत ३ उद्बोधन सत्र

उशद्दष्ट्ट- राज्यातील शवद्यार्ी, शिक्षक, पालक यांना िैक्षशणक

सहाय्य िण्यासाठी िासनामार्वत मोर्त िै क्षशणक चॅनल
सणरु करण.

सद्यस्स्र्ती- सद्यस्स्र्तीत केंद्र िासनामार्वत

राज्यासाठी स्वतंत्र २४*७ प्रक्षपण करणार १२
िैक्षशणक चॅनल मंजणरीबाबत प्रशक्रया सणरु आह.

एकूण ०४ िैक्षशणक स्टण िीओ उपलब्ध आहत.

राज्याकि सध्या ३३०० तासांच ई-साशहत्य प्रक्षशपत करण्यासाठी उपलब्ध आह.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 39

 DIKSHA (Digital Infrastructure for Knowledge Sharing)

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 40

 DIKSHA (Digital Infrastructure for Knowledge Sharing)
• शिक्षा मंत्रालय, नवी शिल्ली यांचमार्वत संपण
ू व ििासाठी मोर्त उपलब्ध करून िण्यात आलल

आह., सिरच्या अॅपचा वापर शवद्यार्ी, शिक्षक व पालक यांचद्वार कला जात आह.
• ई- साशहत्य उपलब्धतची स्स्र्ती : ०४ शिसेंबर, २०२२ (नवीन १००० स्व्हशिओ शनर्ममती सणरु)

Total number
Number of Total number of Status as on 22 August 2022
Number of of contents Content view
Medium QR codes contents linked 1. Karnatak- 50 Million
textbooks linked – Nov
(ETB) Nov 2022 2. Hariyana- 4.77 Million
2022
3. Maharashtra- 4.37 Million
Marathi 296 3687 8549 17383 4. Uttar Pradesh- 3.63 Million
English 273 2581 4047 9670 5. Gujarat- 2.67 Million
Hindi 109 2280 1170 4,207
Gujarati 82 1191 3145 1,630
Telugu 65 819 2064 1,997
Urdu 119 732 3227 2,006
Sindhi 61 707 1094 1,284 1000 E-contents have being
Kannada 62 368 465 589 designed for CSWN students in
ISL
Bengali 12 0 0 0
Tamil 8 0 0 0
Total 1,087 12365 23761 38766
28 million sessions by 70% increase in
02.09 .2022 content

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 41

 शवद्यार्ी अध्ययन क्षय भरून काढण

पयायी शिक्षण
शिनिर्मिका सतू अभ्यास

१. सन २०२०-२१ व २०२१-२०२२ १. सन २०२०-२१ व २०२१-२०२२

२. १० लाख लाभार्ी २. ०८ लाख लाभार्ी

िाळा सोिल ऑशिट, माजी शवद्यार्ी ऑशिट यावर कायवगट काम करत आहत.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 42

 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

व्यावसाशयक मागवििवन व समणपििन

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 43

 इ ९ त इ. १२ वी च्या शवद्यार्थ्यासाठी महाकशरअर पोटव ल

अ. क्र. पोटव ल लॉशगन उपलब्ध पोटव ल ला नोंिणी पोटव ल सातत्यान अशभप्राय

करुन िण्यात आलली कलल्या शवद्यार्थ्यांची वापर कशरत
िाळांची संख्या संख्या असलली शवद्यार्थ्यांची
संख्या
महाकशरअर पोटव ल
शवद्यार्थ्याना कशरअर च
1 20789 1354375 1187660 मागवििवन शमळण्यासाठी खणप
उपयणक्त ठरत आह.

इ १० व इ १२ वी च्या शवद्यार्थ्यासाठी शवशवध शवषयावर आधाशरत वशबनार च आयोजन

राज्यातील IVGS समणपििकांमार्वत सिर चा उपक्रम राबशवण्यात यत आह.

अ. क्र. आयोशजत करण्यात आता पयंत संपन्न वशबनार ला अशभप्राय

आलल्या वशबनार ची संख्या झालल्या वशबनार ची शमळालल Views
संख्या

1 36 31 812730 पालक,शिक्षक,शवद्यार्ी यांचा

खणप छान प्रशतसाि
शमळत आह.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 44

 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

समता व समाविकता (Equity and Inclusion )

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 45

 १००% िाळाबाय मणलांना शिक्षणाच्या प्रवाहात आणण व गणणवत्तापूणव शिक्षण िण.

शवभागाने काे लेली काायजवाही

र्िवनरुु प समकक्ष र्गवगत प्रर्ेशित शर्द्यवर्थिवांसवठी परू क
िैक्षशणक सवशहत्ि शनशमगती
‘शवद्यार्थी शमत्र’ - इ. १ ली ते ८ र्ी
शर्षि - मरवठी, शहदं ी, इग्रं जी, गशणत(मवध्िम -मरवठी र् उद)गू
‘शिक्षका मागजदशिजकाा’
ऑनलाईन शिक्षका प्रशिक्षण (२१ र् २२ ऑक्टोबर, २०२१)
 बालरक्षक App

िाळाबाय, स्र्लांतशरत, अशनयशमत मणलांच्या नोंिणी व शिक्षणासाठी िालय शिक्षण शवभाग

व टाटा रस्ट यांच संयणक्त शवद्यमान बालरक्षक App शनर्ममती.
 शविष गरजा असणाऱ्या शवद्यार्थ्यांसाठी
साशहत्य शनर्ममती

बोलकी पणस्तक

ब्रल शलपीतील पणस्तक

मोठ्या छापाची पणस्तक

Sign Language मध्य दृकश्राव्य साशहत्याची शनर्ममती

िाळा व्यवस्र्थापन सशमती सक्षमीकारण
अंतगजत साशहत्य शवकासन व प्रशिक्षण
• रवज्िततर सल ु भक प्रशिक्षण - शद. २२ र् २३ फे ब्रर्ु वरी,
२०२२
• शजल्हवततर ते कें द्रततर प्रशिक्षण डविटमवफग त पणू ग - शद.
२४ फे ब्रर्ु वरी ते १५ मवचग, २०२२ अखेर
• मवगगदशिगकव शनशमगती - ६३,९०० िवळवंसवठी
• मवझी िवळव - मवझी जबवबदवरी, घडीपशिकव शनशमगती
- ६,३९,००० िव.व्ि. सशमती सदतिवंसवठी
 राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

समाजाचा सहभाग

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 50

 शवद्यांजली 2.0 :

लोकसहभागाच्या तसच खाजगी क्षत्राच्या सशक्रय सहभागाची आवश्यकता शविि कलली

आह. याकशरता शवद्यांजली 2.0 वबपोटव ल कायास्न्वत करण्यात आल आह. शवद्यांजली 2.0
A Volunteer Management Programme हा कायवक्रम िाळांकशरता सहाय्यभूत आह.

भारतीय नागशरक, अशनवासी भारतीय तसच नोंिणीकृत संस्र्ा या िासकीय आशण

खाजगी अनणिाशनत िाळांना कोणताही मोबिला/मानधन न घता सवा प्रिान करू
िकतात तसच िालय गणणवत्ता शवकास कायवक्रमात सहभाग घऊ िकतात.
तज्ञता क्षत्र, योगिान, सवा/कृती, मालमत्ता/साशहत्य/उपकरण, प्रिासक या क्षत्रामध्य
आपली सवा प्रिान करू िकतात.

शवद्यांजली 2.0 कायवक्रमासाठी राज्य नोिल अशधकारी म्हणून मा.संचालक ,राज्य

िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र ,पणण यांची शनवि.

शजल्हा क्षत्रीय अशधकारी यांनी शजल्हास्तरावर िासकीय व िासकीय अनणिाशनत िाळांची

नोंिणी कायास्न्वत करण.

राज्य िैक्षशणक संिोधन व प्रशिक्षण पशरषि, महाराष्ट्र पणण 51

 समग्र शिक्षा आशण राष्ट्रीय शिक्षण
धोरण

अध्ययन अध्यापन राज्य बाल हक्क

शनपणण भारत वाहतूक सणशवधा,
साशहत्य तरतूि, सरंक्षण आयोग,

कस्तणरबा गांधी
राणी लक्ष्मीबाई
परख, खळ साशहत्य, शवद्यालयांच इ.१२ वी
आत्मरक्षा प्रशिक्षण,
पयंत उच्चीकरण

अंगणवािी सशवका त
उच्च माध्यशमक संगणक प्रयोगिाळा सोिल ऑिीट व्यावसाशयक शिक्षण
शिक्षक यांच प्रशिक्षण,
National Digital Education
Architecture (NDEAR)

• िीक्षा
• शवद्या समीक्षा केंद्र /
शिक्षण समृद्द्द्धी केंद्र
• शवद्या अमृत महोत्सव
• िाळा, शिक्षक व
शवद्यार्ी यांची
प्रणाली
• प्रशिक्षण
• शवद्यािान
शिक्षकांसाठी राष्ट्रीय व्यावसाशयक मानक (National
Professional Standards for Teachers - NPST)

Statement of quality and defines competencies of teachers at

diff. stages/ level and performance appraisal based on these
competencies.

मसणिा शि.१७ नोव्हें बर २०२१ रोजी प्रकाशित

शि. २९ माचव २०२२ रोजी पर्ििी अभ्यास करण्यास मंजणरी िण्यात आली
आह.
National Mission for
Mentoring (NMM)
• िालय शिक्षकांना सवाशनवृत्त
शिक्षक, व्यावसाशयकांची मित
जी त्यांना औपचाशरक /
अनौपचाशरक पद्धतीन
व्यावसाशयक शवकासास मित
करल

• मसणिा शि. ०३ नोव्हें बर २०२१

रोजी प्रकशित

• िैक्षशणक वषव २०२२-२३ मध्य

पर्ििी स्वरुपात ३० संस्र्ामध्य
राबवणूक करण्यात यत आह.
प्रिस्त (Prashast)
- अक्षमता
ओळखण्यासाठीची
पिताळा सूची

• अक्षमता
ओळखण्यासाठी
पिताळा सूचीच
शवकसन
• मोबाईल APP वर
िखील उपलब्ध
होणार
 िाळा समह
ू योजना

िाळा समूह योजनेतून िाळांसाठी भौनतक, मानवी संसाधने व

स्त्रोतांची उपलब्धता

मा.आयक्
ु त (शिक्षण) यांच्या अध्यक्षतेखाली यावर काम सुरु
आहे .

दि. ०५ व ०६ डडसेंबर २०२२ रोजी राष्रीय िैक्षणणक ननयोजन व

प्रिासन संस्त्था, नवी दिल्ली इथे यावर काययिाळा व ववचारमंथन
राष्ट्रीय शिक्षण धोरण अंमलबजावणी

एक भारत श्रष्ट्ठ भारत कला उत्सव उद्योजकता शवकास

PGI , राज्य, शजल्ह

यापणढ SCERT व
िाळा मानक प्राशधकरण
शजल्हा शिक्षण व
प्रशिक्षण संस्र्ा यांच
 राष्ट्रीय • सार्वक
शिक्षण • प्रग्यार्ा
धोरण • अध्ययन समृद्धी कायवक्रम
२०२० च्या • शिक्षक प्रशिक्षण संस्र्ांसाठी
NCTE तर्े मागवििवक सूचना
अनणषंगान
• िाळाबाय शवद्यार्ी
• शनपणण भारत
मागवििवक • स्र्लांतरीत शवद्यार्थ्यांच
सूचना, शिक्षण
अहवाल
 राष्ट्रीय • िाळच्या िप्तराच धोरण
शिक्षण • शवद्या प्रवि
धोरण • समग्र शिक्षा
२०२० च्या • PGI
• एक भारत श्रष्ट्ठ भारत
अनणषंगान • शिक्षकांचा सातत्यपूणव
व्यावसाशयक शवकास
मागवििवक • िाळा सणरक्षा
सूचना, • या प्रमाण सणमार ४४ शवशवध
अहवाल मागवििवक सूचना अहवाल
 धन्यवाि . . .

61