Hạt thóc – cây mạ - cây lúa

 Hạt thóc cho ra đời cây mạ (đây là phủ định lần 1)

 Cây mạ cho ra đời cây lúa (đây là phủ định lần 2).

 Cây lúa cho ra bông thóc (thóc lại cho ra thóc nhưng lần này không phải là 1
hạt mà là nhiều hạt)

Như vậy sau hai lần phủ định sự vật dường như quay trở lại cái cũ, nhưng trên cơ sở
mới cao hơn là đặc điểm quan trọng nhất của sự phát triển biện chứng thông qua phủ định
của phủ định.

Ví dụ 2: Thường được gọi là ví dụ hạt đại mạch

Có hàng nghìn triệu hạt đại mạch được xay ra, nấu chín và đem làm rượu, rồi lại
tiêu dùng đi. Nhưng nếu một hạt đại mạch như thế gặp những điều kiện bình thường đối
với nó, nếu nó rơi vào một miếng đất thích hợp, thì nhờ ảnh hưởng của sức nóng và độ
ẩm, đối với nó sẽ diễn ra một sự biến hoá riêng, nó nẩy mầm: hạt đại mạch biến đi, không
còn là hạt đại mạch nữa , nó bị phủ định, bị thay thế bởi cái cây do nó đẻ ra, đấy là sự phủ
định hạt đại mạch. Nhưng cuộc sống bình thường của cái cây này sẽ như thế nào?

Nó lớn lên, ra hoa, thụ phấn và cuối cùng sinh ra những hạt thóc mới, và khi hạt
đại mạch nó chín thì thân cây chết đi, bản thân nó bị phủ định. Kết quả của sự phủ định
này là chúng ta lại có hạt đại mạch như ban đầu không chỉ là một hạt thóc mà nhiều gấp
mười, hai mươi, ba mươi lần”.
 Ví dụ trên cho thấy, từ sự khẳng định ban đầu (hạt thóc ban đầu), trải qua sự phủ
định lần thứ nhất (cây lúa phủ định hạt thóc) và sự phủ định lần thứ hai ( những hạt thóc
mới phủ định cây lúa) sự vật dường như quay trở lại sự khẳng định ban đầu (hạt thóc),
nhưng trên cơ sở cao hơn(số lượng hạt thóc nhiều hơn, chất lượng hạt thóc cũng sẽ thay
đổi, song khó nhận thấy ngay).

Sơ đồ cụ thể: Khẳng định (hạt thóc) – phủ định lần 1 (cây lúa) – phủ định lần 2 (hạt
thóc)

Sự phát triển biện chứng thông qua những lần phủ định biện chứng như trên là sự
thống nhất hữu cơ giữa lọc bỏ, bảo tồn và bổ sung thêm những nhân tố tích cực mới. Do
vậy, thông qua những lần phủ định biện chứng của bản thân, sự vật sẽ ngày càng phát
triển.

Quy luật phủ định của phủ định biểu hiện sự phát triển của sự vật là do mâu thuẫn
trong bản thân sự vật quyết định. Mỗi lần phủ định là kết quả đấu tranh và chuyển hoá
giữa các mặt đối lập trong bản thân sự vật- giữa mặt khẳng định và mặt phủ định. Sự phủ
định lần thứ nhất diễn ra làm cho sự vật cũ chuyển thành cái đối lập với mình. Sự phủ
định lần thứ hai được thực hiện dẫn tới sự vật mới ra đời. Sự vật này đối lập với cái đựợc
sinh ra ở lần phủ định thứ nhất. Nó được bổ sung nhiều nhân tố mới. Như vậy, sau hai lần
phủ định sự vật dường như quay trở lại cái cũ, nhưng trên cơ sở mới cao hơn là đặc điểm
quan trọng nhất của sự phát triển biện chứng thông qua phủ định của phủ định.
Phủ định của phủ định làm xuất hiện sự vật mới là kết quả của sự tổng hợp tất cả nhân tố
tích cực đã có và đã phát triển trong cái khẳng định ban đầu và trong những làn phủ định
tiếp theo. Do vậy, sự vật mới với tư cách là kết quả của phủ định của phủ định có nội
dung hoàn thiện hơn, phong phú hơn, có cái khẳng định ban đầu và kết quả của sự phủ
định lần thứ nhất.
Kết quả của sự phủ định của phủ định là điểm kết thúc của một chu kỳ phát triển
và cũng là điểm khởi đầu cho kỳ phát triển tiếp theo. Sự vật lại tiếp tục biện chứng chính
mình để phát triển. Cứ như vậy sự vật mới ngày càng mới hơn.