Literacka przestroga przed moralnym upadkiem państwa.

Omów zagadnienie
na podstawie Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego. W swojej
odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Historia w dużej mierze stanowi opis powstawania, rozkwitu i upadku kolejnych państw. Kolejne
pokolenia uczonych starały się zrozumieć mechanizmy kierujące tym procesem, dochodząc często do
rażąco odmiennych wniosków. Polska myśl polityczna i historyczna również zmagała się z tym
zagadnieniem, jako niezwykle istotnym z perspektywy specyficznych dziejów Rzeczpospolitej. W tej
analizie ważnym czynnikiem rozkładającym państwowość jest upadek moralny społeczeństwa.
Dlatego też wielu spośród patriotycznie nastawionych twórców podejmowało próbę ostrzeżenia
swoich rodaków przed kroczącą wielkimi krokami katastrofą. W poniższej pracy zostaną
przeanalizowane trzy dzieła literackie, które wskazują zdemoralizowanie jako przyczynę upadku
państwa. Będą to: Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego, Kazania sejmowe Piotra Skargi i
Świat zepsuty Ignacego Krasickiego.

Dramat Jana Kochanowskiego Odprawa posłów greckich opiewa jedną mitologicznych opowieści
składających się na historię wojny trojańskiej. Ilion debatuje w niej nad oddaniem greckim posłom
Heleny - królowej Sparty porwanej przez księcia Parysa. Kochanowski nie czyni jednak głównym za-
gadnieniem dramatu miłości tej pary, a zastanawia się raczej nad miejscem moralności w życiu spo-
łecznym. Parys przekupstwem oraz pokrętną wykładnią przekonuje większość trojan do pozostawie-
nia Heleny w mieście, tym samym przedkładając prywatę ponad dobro ogółu. Argumentując swoje
zachowanie, wynosi wcześniejsze zatargi z Achajami, którym jednak winne było zachowanie władców
Troi. Zachowuje się więc w sposób samolubny i niemoralny, czego dodatkowo dowodzi również
samo porwanie Heleny. Kochanowski wyraźnie ukazuje upadek obyczaju w grodzie Priama, opisując
to słowami samego Odyseusza. Jego zdaniem młodzież trojańska, reprezentowana przez Parysa, jest
pozbawiona rozumu. Mieszkańcy zaś dbają bardziej o rozdawane im pieniądze niż dobro państwa i
sprawiedliwość. Prorokuje przy tym, że takie zachowanie sprowadzi na nich zgubę. Jak wiemy z Ilia-
dy, Odyseusz ma tutaj całkowitą rację. Niezaprzeczalnie godne potępienia zachowanie Parysa oraz
krótkowzroczne przekupstwo jego popleczników ostatecznie doprowadziło do upadku tego potężne-
go miasta. Ostatnie słowa sztuki świadczą przy tym, że Kochanowski chciał ostrzec polaków przed
podobnym postępowaniem, mgliście nawiązuje tam bowiem do współczesnych sobie wydarzeń poli-
tycznych.

Ksiądz Piotr Skarga nie ukrywał już swojej nauki za pozorem mitologii. Otwarcie napisał w swoich
Kazaniach sejmowych o niebezpieczeństwach wiszących nad Rzeczpospolitą. Wśród wielu wymienio-
nych przez niego przyczyn słabości państwa wymienia on między innymi brak poszanowania dla pra-
wa, chciwość i źle pojętą wolność. Wszystkie one składają się na szlachecką anarchię, stawiającą inte-
res własny ponad interesem narodowym. Skarga analizuje te wypaczenia w duchu moralności kato-
lickiej, wyraźnie dostrzegając w nich zaczyn niszczycielski. Stoi więc na stanowisku, że państwo musi
być oparte na moralności, której strażnikiem jest religia. Samowola szlachty wnika z przekraczania
zasad ogólnie przyjętych w chrześcijaństwie, takich jak pokora i miłość bliźniego. Doprowadza to do
osłabienia wspólnoty, co powoduje anarchię. Moralność katolicka jest wiec dla Skargi fundamentem
siły Polski, a upadek obyczaju początkiem końca państwa.