6.2.4.

Các giai đoạn của hành động ý chí:

b. Giai đoạn quyệt định thực hiện hoạt động:
Kết quả của những đấu tranh trong chính bản thân là hành động đưa đến những
quyết định. Giai đoạn quyết định thực hiện hoạt động dựa trên những suy nghĩ và cân
nhắc của cá nhân. Người ta có thể phân biệt các loại quyết định như sau:
(VD)- Quyết định thông thường là quyết định hầu như không tách rời khỏi các ý muốn
cụ thể, thực hiện tiêu biểu qua các hành vi ý chí đơn giản, dễ dàng xảy ra, không có
sự dao động gì và thường không có sự đấu tranh giữa các động cơ hoặc sự đấu
tranh ấy bị hạn chế tối đa. Quyết định thông thường là quyết định được vận dụng
theo truyền thống đã hình thành mà không cần có sự nỗ lực đặc biệt nào của ý chí.
Ví dụ về quyết định thông thường có thể là việc chọn bữa ăn hàng ngày của bạn. Khi đến
giờ ăn, bạn có một số lựa chọn về món ăn mà bạn thích hoặc muốn ăn. Bạn có thể tự do
lựa chọn món ăn mà không cần phải đấu tranh để đưa ra quyết định. Bạn có ý muốn cụ thể
là ăn một món nào đó và bạn thực hiện hanh vi đơn giản là chọn món đó. Không có sự dao
động trong quyết định này và bạn không cần phải đấu tranh với bất kỳ động cơ nào. Quyết
định này được thực hiện theo truyền thống và không đòi hỏi sự nỗ lực đặc biệt từ ý chí.
(VD)- Quyết định không có đủ cơ sở là quyết định được đưa ra trong những tình
huống khó khăn mà chủ thể chưa có sự chuẩn bị để vượt qua. Thông thường có
những quyết định như vậy xảy ra ở những người thiếu kiên quyết, kém ý chí, quy
phục hoàn cảnh và không có lý tưởng sống rõ ràng.
Ví dụ về quyết định không có đủ cơ sở có thể là việc một sinh viên chọn bỏ học giữa kỳ khi
gặp khó khăn trong việc học tập. Sinh viên này có thể chưa có sự chuẩn bị, kỹ năng hoặc
kiên nhẫn cần thiết để vượt qua khó khăn và tiếp tục học. Thay vì đối mặt và đấu tranh để
áp dụng các biện pháp cần thiết, sinh viên này có thể quy phục trước tình huống và không
có lý tưởng sống rõ ràng để theo đuổi mục tiêu học tập.
Trong tình huống này, quyết định không có đủ cơ sở được đưa ra do thiếu kiên quyết và ý
chí của sinh viên. Người này chưa sẵn sàng và không có đủ cơ sở để vượt qua khó khăn,
nên quyết định bỏ học là một lựa chọn dễ dàng và không đòi hỏi sự đấu tranh hay nỗ lực
đặc biệt.
(VD)- Quyết định có ý thức là quyết định tiêu biểu đối với những hành vi ý chí được
thực hiện một cách độc lập sau khi đã phân tích kỹ các tình huống. Những quyết định
loại này thường gắn liền với sự nhận thức đầy đủ bản chất, tầm quan trọng và sự cần
thiết của hành động cần tiến hành.
Ví dụ về quyết định có ý thức có thể là việc quyết định mua một chiếc xe mới. Trước khi đưa
ra quyết định, bạn đã nghiên cứu và phân tích kỹ các tình huống liên quan. Bạn đã xem xét
các yếu tố như tình trạng tài chính, nhu cầu di chuyển hàng ngày, tiện ích và tính khả thi của
việc sở hữu một chiếc xe mới.
Sau quá trình phân tích, bạn có sự nhận thức đầy đủ về bản chất và tầm quan trọng của
quyết định này. Bạn nhận ra rằng mua một chiếc xe mới sẽ đáp ứng nhu cầu di chuyển
hàng ngày của bạn và mang lại tiện ích từ việc sở hữu một phương tiện cá nhân. Bạn cũng
hiểu rõ các yếu tố tài chính và tính khả thi của việc mua xe.
Vì vậy, quyết định mua chiếc xe mới được đưa ra sau khi bạn đã có sự nhận thức đầy đủ về
bản chất, tầm quan trọng và sự cần thiết của hành động này. Quyết định được thực hiện
độc lập và dựa trên việc phân tích kỹ lưỡng các tình huống liên quan.
(VD)- Nỗ lực ý chí: thể hiện ở sự chú ý tập trung vào hoạt động cần thiết, hoặc ở sự
kích thích chủ thể hoạt động, mặc dù có những khó khăn trở ngại nảy sinh trên con
đường đạt tới mục đích. Sự nỗ lực ý chí thường khác nhau tùy thuộc vào tính chất và
đặc điểm của những khó khăn phải nỗ lực để vượt qua. Có thể phân thành các nhóm
khó khăn sau đây:
+ Những khó khăn khách quan do những đặc điểm tiêu biểu của bản thân các đối
tượng khác nhau quy định.
+ Những khó khăn chủ quan do những đặc điểm riêng của bản thân chủ thể, do
những mối quan hệ đã hình thành giữa chủ thể với hiện thực xung quanh quy định.
1. Những khó khăn khách quan do những đặc điểm tiêu biểu của bản thân các đối
tượng khác nhau quy định.
Ví dụ, một nghệ sĩ hội họa đang làm việc trên một bức tranh lớn. Bức tranh này yêu cầu sự
chi tiết và công phu trong việc vẽ các chi tiết nhỏ. Nghệ sĩ phải đối mặt với khó khăn khách
quan là việc vẽ những chi tiết phức tạp và thử thách kỹ thuật. Tuy nhiên, mặc dù gặp khó
khăn, nghệ sĩ vẫn tập trung vào công việc và áp dụng nỗ lực ý chí để vượt qua khó khăn và
hoàn thành bức tranh.
2. Những khó khăn chủ quan do những đặc điểm riêng của bản thân chủ thể, do những mối
quan hệ đã hình thành giữa chủ thể với hiện thực xung quanh quy định.
Ví dụ, một sinh viên cảm thấy khó khăn trong việc tập trung vào việc học do có xu hướng bị
phân tâm bởi điện thoại di động và mạng xã hội. Tuy nhiên, sinh viên này nhận thức được
rằng sự chú ý và nỗ lực ý chí là cần thiết để đạt được kết quả học tốt. Vì vậy, sinh viên sẽ
phải vượt qua khó khăn chủ quan này bằng việc đặt ra mục tiêu, tạo môi trường học tập
không phân tán và rèn luyện ý chí để tập trung vào việc học.”
c. Giai đoạn thực hiện:
(VD)Giai đoạn này đòi hỏi sự nỗ lực lớn lao, nhưng nỗ lực chưa đủ mà phải có ý chí.
Quá trình thực hiện quyết định có thể có hai hình thức hành động bên ngoài – hành
động bên trong, có thể gọi đó là hành động ý chí bên ngoài và hành động ý chí bên
trong. Nếu con người ta đi chệch khỏi con đường đã định tức lệch mục đích thì đó là
hành động thiếu ý chí. Việc thực hiện được tiến hành bằng các thao tác hoạt động
nhất định nhằm đạt tới mục đích với những phương thức nhất định. Thiếu giai đoạn
này thì không thể có hành vi ý chí nữa.
Hành động bên ngoài: Đây là hình thức thực hiện quyết định mà có sự biểu hiện và tác
động rõ ràng bên ngoài. Ví dụ, bạn quyết định bắt đầu một chế độ ăn uống lành mạnh. Hành
động bên ngoài sẽ là việc bạn lập kế hoạch và chuẩn bị các bữa ăn có chất lượng tốt, đi
mua thực phẩm cần thiết, và tuân thủ chế độ ăn uống của mình. Các hành động này có thể
nhìn thấy và được đánh giá từ người khác.
Hành động bên trong: Đây là hình thức thực hiện quyết định mà thể hiện bên trong tư duy,
cảm xúc và suy nghĩ của chủ thể. Ví dụ, khi bạn quyết định tập trung vào công việc và tránh
các yếu tố phân tâm, hành động bên trong có thể là bạn rèn luyện ý chí để tập trung, đánh
giá lại tư duy và giữ cho suy nghĩ tích cực. Hành động bên trong không thể nhìn thấy được
bên ngoài, nhưng nó có ảnh hưởng mạnh mẽ đến cách bạn tiếp cận và thực hiện quyết định
của mình.