Pin lithium-ion: Triển vọng về công nghệ pin

Nguyễn Phương Nam – Trường Đại học KHTN-ĐHQG Hà Nội

Email: 23000456@hus.edu.vn
Facebook: https://www.facebook.com/phuongnam.nguyen.1042032

Pin Lithium-ion hay còn gọi là pin Li-ion, viết tắt là LIB. Đây là công nghệ pin tiên tiến có ion lithium là
thành phần chính, điều đặc biệt là loại pin này có thể sạc được. Pin Lithium thường dùng cho các thiết bị
như: Điện thoại, máy tính, máy chụp hình… Hiện nay, pin lithium còn được chú trọng phát triển trên
những ứng dụng phương tiện di chuyển chạy bằng điện như: Xe đạp điện, xe máy điện, ô tô điện... hoặc
kỹ thuật ở các ngành quân đội, hàng không...

1 Lịch sử phát triển
Vào năm 1970, M. Stanley Whittingham là nhà
hóa học người Anh, khi làm việc cho Exxon,
đã sử dụng titanium disulfide và kim loại lithi
làm điện cực. Tuy nhiên, pin sạc lithium từ thí
nghiệm này không thể ứng dụng vào thực tế.
Titanium disulfide cần phải tổng hợp trong
điều kiện chân không. Nếu để thực hiện điều
này sẽ rất tốn kém (khoảng 1000USD/ 1kg
titanium disulfide vào những năm 1970).
Ngoài ra, titanium disulfide có thể phản ứng
tạo thành các hợp chất hydrogen sulfide có
mùi khó chịu khi tiếp xúc với không khí. Chính
vì vậy, Exxon đã ngưng sản xuất pin lithium
của Whittingham.
Năm 1980, John Goodenough là giáo sư vật lý
người Mỹ đã phát minh ra một loại pin
lithium khác. Ông đã tạo ra pin lithium nhờ
sự kết hợp giữa lithium cobalt oxide, có thể di
chuyển qua pin từ điện cực này sang điện cực
kia dưới dạng ion Li+.
Đến năm 1983, Akira Yoshino giáo sư của Đại
học Meijo, Nhật Bản đã chế tạo ra một pin
nguyên mẫu có thể sạc sử dụng lithium
cobalt oxide như cathode và polyacetylene
làm cực dương. Nguyên mẫu này có vật liệu
cực dương không chứa lithi và các ion lithi di
chuyển từ cực âm vào cực dương trong quá
trình sạc. Phát minh này của Yoshino là tiền
thân trực tiếp của pin Lithium-ion (LIB) thời
hiện đại.
Pin lithium-ion bắt đầu được thương mại hóa
bởi Sony Energytec năm 1991. Ngày nay
lithium đã trở thành loại pin thống trị trên thị
trường dành cho các thiết bị di động, thiết bị
lưu trữ điện UPS trên toàn thế giới, đặc biệt là
ô tô điện.

John B. Goodenough M. Stanley Whittingham Akira Yoshino

1
2 Cấu tạo của pin
Điện cực dương (cathode): thường dùng
LiCoO2, LiMn2O4, LiFePO4 là những tinh
thể ít bị biến đổi cấu trúc khi ion lithium
xâm nhập vào hoặc thoát ra.
Điện cực âm (anode): thường dùng
carbon (graphite), silicon.
Chất điện li (Electrolyte): thường dùng
muối của lithium như LiPF6, LiClO4 trong
dung môi hữu cơ (như dimethyl
carbonate).
H1: Cấu tạo pin lithium-ion
3 Nguyên lý hoạt động
Khi sạc điện, dòng điện sạc ép các electron di
chuyển từ cực dương sang âm, cation Li+
cũng tách ra khỏi mạng và di chuyển về cực
âm để cân bằng điện tích.
Quá trình xả điện thì ngược lại, Li+ từ cực âm
trở về cực dương, kèm theo electron ở mạch
ngoài cũng di chuyển từ cực âm sang dương
tạo ra dòng điện.
Tuy có thể sạc lại, nhưng sau nhiều lần sử
dụng, cấu trúc tinh thể cathode dần bị phá
vỡ, kèm theo một lượng muối lithium cách
điện kết tinh trên anode. Điều này làm suy
giảm dung lượng và tuổi thọ của pin. Đó cũng
chính là cách lí giải của hiện tượng chai pin.
H2: Nguyên lý hoạt động của pin
4 Phát triển từ pin lithium-ion
Từ khi pin Li-ion ra đời, cho đến nay đã có
nhiều phiên bản cải tiến hơn, phù hợp với
nhu cầu sử dụng.
Pin Lithi-polymer nhỏ gọn và an toàn hơn
pin Li-ion. Có dung lượng và dòng xả cao
nhưng tuổi thọ ngắn.
Pin Natri-ion có cách hoạt động tương tự
như pin Li-ion nhưng giá thành rẻ hơn.
Pin Lithi-lưu huỳnh với hiệu suất cực cao,
an toàn với môi trường, mang đến nhiều
triển vọng.
5 Cháy nổ
Gần đây có khá nhiều vụ cháy thương tâm vì
cháy xe điện. Vì thế cần chú ý khi sạc pin,
nhiệt độ lý tưởng của pin là từ 10-45 độ C. Khi
nhiệt độ của pin quá cao thì không được sạc
pin vì sẽ dễ gây cháy nổ.
Việc chữa cháy pin lithium-ion không hề đơn
giản, vì việc cháy là do phản ứng trong pin,
dịch chuyển ion âm-dương bên trong cụm pin
nên không cần oxygen pin vẫn cháy và không
thẻ dập lửa mà chỉ có thể cách ly chỗ cháy,
ngăn tình trạng cháy lan, chờ kết thúc phản
ứng mới hết cháy.
Ngoài việc khó kiểm soát, đám cháy xe điện
dùng pin lithium-ion còn có thể sản sinh ra
khí độc hại, muội than chứa các cobalt oxide,
nickel oxide,... gây nguy hiểm cho con người
và vật nuôi.
H3: Xe điện bốc cháy khi sạc qua đêm
Tham khảo
(1) Arumugam Manthiram. An Outlook on
Lithium Ion Battery Technology. ACS Cent.
Sci. 2017, 3, 1063-1069
(2) Akira Yoshino. Lithium-ion battery. Angew.
Chem. Int. Ed. 2012, 51, 2–5