TÂM LÝ HỌC TRUYỀN THÔNG

Giảng viên: ThS Nguyễn Phương Thảo

BUỔI 5: TÂM LÝ CHIA SẺ NỘI DUNG VĂN BẢN

Chủ đề 3: Các hành vi sử dụng truyền thông xã hội
TÌNH HUỐNG NGHIÊN CỨU: PHIÊN XỬ TRÒ ĐÙA TWITTER

HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG

ỨC CHẾ TRÊN MẠNG
HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG
ĐỊNH NGHĨA (JOHN SULER, 2004)
➤ Trong môi trường trực tuyến, con người cư xử khác đi so với khi tương tác trực tiếp.
• Họ thả lỏng, bớt căng thẳng, ít kiềm chế hơn
• Họ bộc lộ bản thân dễ dàng hơn
• Họ nói và làm những điều mà bình thường họ sẽ không làm

HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG

ĐỊNH NGHĨA (JOHN SULER, 2004)
➤ Giải phóng ức chế « lành tính »
• Thanh lọc cảm xúc, nhận được sự cảm thông/hỗ trợ từ cộng đồng (chủ đề 1)
• Tiết lộ bản thân trực tuyến → tăng sự gắn kết xã hội (chủ đề 2)
➡ Giải quyết các vấn đề tâm lý cá nhân hoặc mối quan hệ
➡ Phát triển bản thân

➤ Giải phóng ức chế « độc hại »

• Ngôn từ thô lỗ, chỉ trích gay gắt
• Bộc lộ sự giận dữ, thù địch, đe dọa với người khác
• Tìm đến những góc tối của Internet
HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG
ĐỊNH NGHĨA (JOHN SULER, 2004)
➤ Ranh giới mơ hồ giữa « lành tính » và « độc hại »
• Ngôn từ gay gắt → thanh lọc cảm xúc/làm tổn thương người khác
• Tiết lộ bản thân → tăng sự gần gũi/cảm thấy bị phơi bày, hổ thẹn, hối tiếc
• Sự gần gũi nhanh chóng → mối quan hệ mất kiểm soát, gây lo âu, thất vọng

➤ Những đặc điểm nào của môi trường Internet giúp gỡ bỏ rào cản tâm lý?
• Đặc trưng của môi trường truyền thông bằng phương tiện văn bản

HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG:

6 YẾU TỐ TÂM LÝ (JOHN SULER, 2004)

ẨN DANH SỰ TÀNG HÌNH GIAO TIẾP PHÓNG CHIẾU TƯỞNG TƯỢNG GIẢM THIỂU
PHÂN LY BẤT ĐỒNG BỘ NỘI TÂM PHÂN LY ĐỊA VỊ
HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG
ẨN DANH PHÂN LY
➤ Phân ly (dissociation)
• Sự tách biệt trong nhân cách, thành các bản thể có nhận thức, suy nghĩ riêng rẽ
• Một cơ chế ứng phó khi đối mặt với căng thẳng, chấn thương

➤ Ẩn danh phân ly
• Danh tính có thể được che giấu, thay đổi, giả mạo
• Tách rời danh tính trực tuyến và danh tính ngoại tuyến
• Cảm thấy ít dễ bị tổn thương hơn khi tiết lộ bản thân
• Cảm thấy không phải chịu trách nhiệm
• Tạm quên đi những chuẩn mực đạo đức

HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG

SỰ TÀNG HÌNH
➤ Giao tiếp qua văn bản:
• Không cảm thấy sự hiện diện của đối phương
• Thiếu các tín hiệu giao tiếp phi ngôn ngữ
• Không bị ảnh hưởng bởi phản ứng của người khác
Nguyễn Quang (2007). Giao tiếp
phi ngôn từ. Tạp chí Khoa học
ĐHQGHN, Ngoại ngữ 23, 76-83.
https://repository.vnu.edu.vn/
bitstream/11126/6273/3/TC_02363.pdf

HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG

GIAO TIẾP BẤT ĐỒNG BỘ
➤ Giao tiếp qua văn bản: không diễn ra cùng thời điểm (buổi 4 - Sherry Turkle)
• Giảm áp lực phản hồi tức thì
• Có thời gian suy nghĩ, chỉnh sửa, xử lý cảm xúc
• Tăng sự kiểm soát hình ảnh bản thân và mối quan hệ

➤ Không phải đối mặt với phản hồi của đối phương

➤ Tâm lý « bỏ chạy » sau khi gửi đi/đăng tải một thông điệp
quá riêng tư, xúc động hay giận dữ
HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG
PHÓNG CHIẾU NỘI TÂM
➤ Nhập nội/nội chiếu (introjection)
• Một cơ chế phòng vệ của cái Tôi
• Cá nhân tiếp nhận quan điểm, thái độ của người khác
để có cảm giác an toàn

➤ Duy ngã (solipsism)

• Tư tưởng cho rằng chỉ có tâm trí của cá nhân là tồn tại
HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG
PHÓNG CHIẾU NỘI TÂM
➤ Giao tiếp qua văn bản: thay đổi ranh giới về cái Tôi

• Gán cho đối phương giọng nói, ngoại hình, tính cách
dựa trên hình dung của bản thân

• Đối phương = nhân vật tưởng tượng

trong thế giới nội tâm của ta

• Cảm giác đối thoại với chính mình: an toàn, tự do

HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG

TƯỞNG TƯỢNG PHÂN LY
➤ Không gian mạng = thế giới khác, tách biệt khỏi đời thực
• Trò chơi với luật lệ riêng
• Tưởng tượng cái tôi khác trên mạng
• Có thể thoát ra và bỏ lại đằng sau danh tính ảo
• Cái tôi trực tuyến tồn tại, phát triển song song
HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG
GIẢM THIỂU ĐỊA VỊ VÀ QUYỀN HÀNH
➤ Trong đời thực (môi trường ngoại tuyến)
• Địa vị và quyền hành được thể hiện qua tín hiệu phi ngôn ngữ

➤ Trong không gian mạng (môi trường trực tuyến)

• Thiếu tín hiệu phi ngôn ngữ → giảm nhận thức về uy quyền
• Giảm nỗi sợ bị phản đối hay trừng phạt
• Văn hóa Internet: mối quan hệ đồng đẳng

HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG: 6 YẾU TỐ TÂM LÝ

1. Ẩn danh phân ly: « Bạn không biết tôi hay tên thật của tôi »

2. Sự tàng hình: « Bạn không nhìn thấy tôi »

3. Giao tiếp bất đồng bộ: « Nói chuyện sau nhé »

4. Phóng chiếu nội tâm: « Tất cả chỉ diễn ra trong đầu tôi »

5. Tưởng tượng phân ly: « Chỉ là một trò chơi »

6. Giảm thiểu địa vị và quyền hành: « Tất cả đều bình đẳng »

HIỆU ỨNG GIẢI PHÓNG ỨC CHẾ TRÊN MẠNG: PHIÊN XỬ TRÒ ĐÙA TWITTER

➤ sự tàng hình; giảm thiểu (nhận thức về) quyền hành của cơ quan giám sát
➤ phóng chiếu nội tâm
➤ tưởng tượng phân ly

BẮT NẠT TRÊN MẠNG (CYBERBULLYING)

➤ « Tổn hại có chủ đích và lặp lại được gây ra thông qua máy tính, điện thoại và
các thiết bị điện tử khác » (Hinduja & Patchin, 2011)
• Quấy rầy, đe đọa, làm nhục, làm phiền
• Phát tán tin đồn
• Phát tán hình ảnh và video riêng tư
• Giả mạo danh tính để chế giễu

➤ Không chứng kiến nạn nhân bị tổn thương (sự tàng hình)
➤ Không sợ bị xã hội lên án trực tiếp (giảm thiểu địa vị & quyền hành)
TÀI LIỆU THAM KHẢO
➤ Patchin, J. W., & Hinduja, S. (2011). Traditional and nontraditional bullying among
youth: A test of general strain theory. Youth & Society, 43(2), 727–751. https://
doi.org/10.1177/0044118X10366951
➤ Suler, J. (2004). The Online Disinhibition E ect. Cyberpsychology & behavior : the
impact of the Internet, multimedia and virtual reality on behavior and society, 7 3,
321-6.