Nghiên cứu khoa học là quá trình tìm kiếm và phát
hiện những vấn đề mà các nhà khoa học hoặc các nhà
quản lý, hoạch định chính sách chưa biết hoặc chưa rõ
ràng. Nghiên cứu khoa học có kết quả tốt hay không
tùy thuộc nhiều vào việc lựa chọn thiết kế nghiên cứu,
hiện có rất nhiều loại thiết kế nghiên cứu, nhưng có
thể chia thành 3 nhóm chính như sau : ( có thể tóm tắt
bằng sơ đồ như sau )
1.Theo loại hình nghiên cứu
1.1, nghiên cứu khoa học cơ bản : đây là loại hình
nghiên cứu mang tính phát minh, tìm kiếm những vấn
đề mà khoa học chưa biết, ví dụ: nghiên cứu tìm vac
xin ngừa sâu răng, điều chế thuốc mới, loại nghiên
cứu này khó như có giá trị cao
1.2, nghiên cứu ứng dụng : là loại nghiên cứu mang
tính ứng dụng các thành quả từ các nghiên cứu khác
đưa vào thực tiễn, áp dụng phát đồ điều trị mới hoặc
nghiên cứu đánh giá các giải pháp hạn chế loại bỏ 1
vấn đề sức khỏe nào đó, ví dụ: nghiên cứu điều trị nha
cho 1 quần thể cộng đồng
1.3, nghiên cứu hành động: đây là dạng nghiên cứu
đặc biệt đc đề suất để khắc phục nhược điểm nêu trên
của nghiên cứu ứng dụng, hiện nay loại nghiên cứu
này đc áp dụng rộng rãi từ những nghiên cứu rất nhỏ,
như nghiên cứu cải thiện điều kiện làm việc hằng ngày
đến những nghiên cứu rất lớn như là nghiên cứu hoạch
định chính sách
2,Theo loại bản chất nghiên cứu: chia ra 2 loại :nghiên
cứu định lượng, định tính. Mỗi loại thiết kế có những
điểm mạnh và yếu riêng nên trong thức tế có nhiều
nghiên cứu đã kết hợp cả 2 loại hình nghiên cứu này.
Gần đây, loại hình nghiên cứu định tính được sử dụng
rộng rãi nhằm tìm hiểu sâu sắc về bản chất để có các
giải pháp đúng đắn, ví dụ: áp dụng 2 loại nghiên cứu
trên nhằm tìm hiểu nguyên nhân gây sâu răng để tìm
các biện pháp dự phòng.
3.Theo các thiết kế nghiên cứu dịch tể học: có 2 cách
phân loại các thiết kế nghiên cứu dịch tể học, đó là
cách phân loại theo yếu tố thời gian ( nghiên cứu
ngang và nghiên cứu dọc ) và phân loại theo bản chất
tác động của người nghiên cứu đến đối tượng nghiên
cứu ( nghiên cứu quan sát hay can thiệp)
- nghiên cứu ngang là những nghiên cứu mà đối tượng
nghiên cứu chỉ được mời tham gia vào nghiên cứu 1
lần , ví dụ: điều tra tình trạng bệnh răng miệng của trẻ
em tại 1 huyện A, trong 1 năm nào đó
- nghiên cứu dọc, đối tượng được theo dõi , thu thập
thông tin nhiều lần vào các thời điểm khác nhau , ví
dụ: Nghiên cứu các yếu tố nguy cơ và tiến triển bệnh
răng miệng ở trẻ em ở 1 huyện A trong 1 thời gian
Khi yếu tố nghiên cứu có tác động hay không đến đối
tượng nghiên cứu được xem xét thì người ta lại tách ra
2 loại thiết kế đó là : nghiên cứu quan sát và nghiên
cứu can thiệp. Ví dụ: đánh giá hiệu quả can thiệp của
biện pháp dự phòng sâu răng ở trẻ em tại 1 địa phương
A. Trong nghiên cứu này sẽ điều tra tính trạng sâu
răng, tìm hiểu yếu tố nguy cơ và áp dụng biện pháp
can thiệp. Áp dụng: chọn 2 nhóm gồm 1 nhóm can
thiệp và 1 nhóm đối chứng từ đó đánh giá hiệu quả
của biện pháp can thiệp dự phòng.
Trong nghiên cứu quan sát và nghiên cứu can thiệp
được chia ra nhiều loại nghiên cứu khác nhau tùy theo
yêu cầu về đối tượng nghiên cứu
II, Biến đổi sinh lý men, ngà, tuỷ, bệnh lý khô miệng,
bệnh lý nha chu
1, Men răng: Lâm sàng: Màu sắc: tối màu hơn (men
răng trong suốt hơn) Mòn răng
• Múi và rìa cắn phẳng, bề mặt men mất các cấu trúc
giải phẫu
• Tăng độ dày men răng ở rìa cắn (N-T), giảm ở cổ
• Giảm chiều cao thân răng
Giảm diện tích men răng che phủ thân và chân răng
Lớp men ngoài cùng gia tăng độ cứng theo tuổi
• > 55t, độ cứng và độ đàn hồi tăng 12%
• Gia tăng nồng độ Fluor ở men răng, tăng độ giòn,
giảm tính thấm
• Đường nứt dọc thân răng
2,Ngà r:
- Mất cấu trúc ống ngà :Giảm sự nhạy cảm với nóng,
lạnh và cảm giác đau • >80t, hầu hết các ống ngà bị bít
kín hoàn toàn • Người già thường ít than phiền về đau
răng khi bị chấn thương hay nhiễm trùng
- Giảm tính thấm ngà răng: Ngăn ngừa độc tố xâm
nhập
- Ngà răng dày lên: Giảm kích thước buồng tủy •
Giảm nguy cơ lộ tủy.
Giảm độ trong suốt của ngà,Nhiễm màu ngà khi có
các tổn thương
*Hậu quả: • Giảm nhạy cảm đau ->giảm nhận thức về
bệnh lý mắc phải ->không đi khám ở giai đoạn sớm
• NCT thường đi khám ở giai đoạn muộn hoặc khi
nguồn gốc cơn đau từ bộ phận khác (kp răng)
3,Tủy
- Giảm thể tích và kích thước của buồng tủy do sự tạo
ngà liên tục từ phía mặt nhai và vùng chẽ
- Thu hẹp đường kính mạch máu nuôi dưỡng, xơ vữa
các vi động mạch, dày nội mạc thành mạch
- Thoái hóa và mất dần các dây thần kinh dẫn truyền
làm tăng ngưỡng kích thích đau.
- Tủy canxi hóa có thể xảy ra ở tủy buồng hoặc tủy
chân. Có thể gặp hai loại: sỏi tủy (6-7%) hoặc canxi
hóa lan tỏa
- Răng được nuôi dưỡng kém hơn và giòn hơn nên dễ
vỡ, dễ sứt mẻ.
4, Khô miệng
- Tần suất: # 25%
- Nguyên nhân: + nhu mô tiết bị suy thoái
bệnh toàn thân: hc Sjogren’s, tiểu đường…
+ thuốc: kháng histamin,thuốc điều trị parkinson,cao
huyết áp sự giảm tiết nước bọt, giảm ptylin, tăng
mucin làm cho nước bọt nhầy và quánh hơn tạo điều
kiện cho sự thành lập mảng bám và tạo môi trường
thuận lợi cho vk gây sâu r và viêm nướu.
- Khô miệng, hôi miệng, rối loạn vị giác, đau rát, nóng
bỏng ở môi. - Niêm mạc miệng khô, dày → trở ngại
ăn nhai, nuốt, phát âm, mang hàm giả. → dễ nhiễm
nấm Candida, sâu răng.
ĐIỀU TRỊ - Tránh chất gây kích thích (cafein, rượu...)
- Pilocarpine 5-10mg x 3-4 lần/ngày. (Tác dụng phụ:
ra mồ hôi +++, ↑ nhịp tim, HA)
- Nhai kẹo chewing không đường.
- Nước bọt nhân tạo, uống nước nhiều lần
- Súc miệng thường xuyên với nước
- Dùng chất bôi trơn chứa mucine (Orthana) hay
carboxymethylcellulose (Artisial)
- Điều trị nguyên nhân: Thay thế thuốc ít tác dụng
phụ.
- Tránh thở miệng.
5, Bệnh lý nha chu - Cement:• Độ dày tăng (gấp 3 lần
từ 10-75t) • Tính thấm TB giảm theo tuổi • Fluor và
Magie tăng - Bm liên kết:Giảm bám dính theo tuổi •
Di chuyển dần về phía chóp àtụt nướu • 88% (>65t) có
tụt nướu - DCNC:• Nguyên bào sợi giảm • Tăng sợi
collagen và sợi chun - XOR:• Giảm chiều cao huyệt ổ
răng sau khi mất răng Ở vùng tụt nướu, cement bị mòn
do tác nhân hóa học và cơ học dẫn đến lộ ngà Tuy
nhiên, ít có biểu hiện đau nhức trên lâm sàng do ngà
thứ phát dày và buồng tủy hẹp
5,định nghĩa,ý nghĩa, nguyên tắc
*định nghĩa
- sự định bệnh và dự phòng các bệnh răng miệng,
- sử dụng các kỹ thuật tại chỗ có sẵn
- hợp tác toàn diện
- tham gia của cộng đồng,
- dự phòng vấn đề răng miệng khẩn cấp trong cộng
đồng nhằm vào việc giảm đau và duy trì sức khoẻ răng
miệng tốt.
- chăm sóc sức khoẻ răng miệng: phòng bệnh, nâng
cao sức khoẻ, giảm bệnh tật > điều trị.
*ý nghĩa
- khái niệm mang tính phòng bệnh
- biện pháp y tế cộng đồng,
- đáp ứng được yêu cầu của cộng đồng, đem lại sức
khoẻ cho toàn dân với nguồn tài chính giới hạn
- có thể thực hiện ở mọi mức độ xã hội (đã, đang và
kém phát triển).
*nguyên tắc
1. Phân bố hợp lý
2. Liên quan đến cộng đồng
3. Tập trung vào dự phòng và tăng cường sức khoẻ
4. Kỹ thuật thích hợp
5. Phối hợp nhiều ngành
6, Nội dung chăm sóc răng ban đầu ở Việt Nam
1. Giáo dục nha khoa để bảo vệ răng, lợi phòng bệnh
sâu răng, nha chu, ung thư.
2. Ăn uống cân bằng và hợp lý (giảm kẹo dính, giảm
ăn vặt).
3. Sử dụng rộng rãi Fluor để phòng bệnh sâu răng.
4. Dạy chải răng cho mẫu giáo, khám và điều trị định
kỳ cho học sinh phổ thông cơ sở (nha học đường).
5. Chữa bệnh thông thường như sâu răng, nha chu, cấp
cứu hàm mặt.
6. Bảo đảm thuốc tối thiểu ở xã: thuốc cấp cứu, giảm
đau.
7. Cải tạo môi trường nước uống có Fluor.
8. Khám định kỳ cho học sinh và nhân dân để phát
hiện bệnh sớm.
8,Biện pháp cụ thể tại Việt Nam
-Giáo dục SKRM phòng bệnh sâu răng,
nha chu và ung thư vùng miệng, hàm mặt.
-Tăng cường sử dụng Fluor ở mọi nơi khi có thể
-Phát triển mạng lưới nha học đường,
và dạy chải răng cho nhà trẻ, mẫu giáo
- Điều trị một số bệnh thông thường:
sâu răng (trám răng), viêm nướu (cạo cao)
- Lập tủ thuốc tối thiểu ở xã: thuốc cấp cứu, giảm đau
- Khám răng định kỳ và lập hồ sơ nha bạ.