TRƯỜNG PHÁI CẤP TIẾN - ROBERT OWEN

1. Sơ lược tác giả và sự hình thành nên trường phái

- 1771: Robert Owen sinh ra ở Newtown,

Montgomeryshire, Bắc Wales.
- Vào năm 1794, ông và các đối tác của mình đã
thành lập Charlton Twist Co.
- Vào năm 1799 ,họ đã mua các nhà máy New
Lanark ở Scotland từ David Dale.
- Thất vọng trước điều kiện sống của nhân viên
công ty, Owen nhanh chóng thành lập một ngôi
làng kiểu mẫu cho họ, với hệ thống vệ sinh
hiện đại. Ông cũng lập quỹ bảo hiểm ốm đau
và tuổi già.
- Ông đã tạo ra trường học cho họ - đi trước thời
đại khoảng một thế kỷ. New Lanark trở nên nổi
tiếng khắp châu Âu công nghiệp hóa.
Nguồn:
(theconversation.com)
- Năm 1813, Owen đã đề xuất các lý thuyết của mình về chủ nghĩa xã hội
không tưởng trong một cuốn sách: “Một quan điểm mới về xã hội, hoặc các
tiểu luận về nguyên tắc hình thành tính cách con người”.
- Năm 1815, Owen đã soạn thảo một dự luật cho "giải phóng công nghiệp".
- Ông tin rằng những ngôi làng 1.200 người nên được thiết lập trên những
mảnh đất rộng 1.200 mẫu Anh (2 dặm vuông) dành cho sự pha trộn giữa
sản xuất nông nghiệp và công nghiệp. Điều này, ông lý luận, sẽ làm giảm
nghèo đói, và ông kêu gọi các cá nhân, nhà thờ, quận và chính phủ quốc gia
thành lập các khu định cư như vậy.
- Năm 1825, ông mua thị trấn New Harmony, Indiana.
- Năm 1828, mặc dù New Harmony ban đầu thịnh vượng, nông dân, người
lao động và chuyên gia sớm rơi vào tranh cãi về chính trị và tôn giáo.
Thuộc địa không tưởng đã thất bại.
- Owen trở về Anh và rời khỏi doanh nghiệp New Lanark vì những bất đồng
với các cổ đông khác. Ông tài trợ cho các cộng đồng Owenite ở Orbiston,
Scotland; Ralahine, Ireland; và Queenwood ở Hampshire, Anh. Hai lần đầu
 tiên chỉ kéo dài một vài năm, nhưng lần thứ ba có thời gian sáu năm từ
1839 đến 1845, đạt được danh tiếng đáng kể.
- Sau khi thành lập Sàn giao dịch lao động công bằng Luân Đôn vào năm
1832, các tổ chức tương tự đã xuất hiện ở các thành phố khác.
- Khi Owen nghỉ hưu từ sự lãnh đạo tích cực của phong trào hợp tác xã vào
năm 1834, Công đoàn Owenite có một triệu thành viên.
- Owen đã tham gia vào phong trào duy linh vào năm 1853.
- Ông mất năm 1858.
2. Các nguyên tắc của Robert Owen
- Tính cách được hình thành phổ biến cho chứ không phải bởi cá nhân.
- Bất kỳ thói quen và tình cảm đều dành cho nhân loại.
- Tình cảm không thuộc sự kiểm soát của cá nhân.
- Mỗi cá nhân được đào tạo để tạo ra nhiều sản phẩm hơn mức cá nhân tiêu dùng,
trong khi vẫn có đủ đất chừa cho cá nhân canh tác.
- Bất kỳ cộng đồng có thể sắp xếp, dựa trên sự kết hợp thích đáng của các nguyên
tắc đề cập, theo cách không chỉ từ bỏ thói tật, bần cùng và ở mức độ rộng, sự thống
khổ khỏi thế giới, nhưng cũng đặt mỗi cá nhân trong những tình huống trong đó
anh ta sẽ thụ hưởng hạnh phúc thường xuyên hơn là hạnh phúc có thể dành cho bất
kỳ cá nhân theo nguyên tắc được xã hội quản lý trước nay.
=> Cơ sở chứng minh các thuyết xã hội của Owen là nhà máy New Lanark ở
Scotland, nơi Owen bắt đầu công việc quản lý vào năm 1800.

3. Lý thuyết đô thị của ông

- Cách bố trí đô thị của Owen nhấn mạnh ý tưởng về mô hình sống lấy cộng đông
làm trung tâm. Ông tin rằng các thành phố nên được thiết kế để tạo điều kiện thuận
lợi cho mối quan hệ giữa con người với nhau, tập trung vào các cơ sở và không
gian chung.
- Cộng đồng đô thị lý tưởng của Owen sẽ bao gồm một khu vực chung ở trung tâm,
nơi tất cả cư dân có thể tụ tập và tương tác. Khu vực này sẽ bao gồm một quảng
trường công cộng, một hội trường cộng đồng dành cho các cuộc họp va một thư
viện. Xung quanh không gian chung trung tâm sẽ là các khu dân cư hoặc "làng"
nhỏ hơn, mỗi làng có trường học, trung tâm chăm sóc sức khỏe và các cơ sở khác
riêng. Các khu dân cư sẽ được thiết kế xung quanh một không gian mở hoặc công
viên trung tâm để cung cấp nơi giải trí và tụ họp xã hội.
- Các “đơn vị đô thị” của ông gồm khoảng 2000 người, có dạng một hình vuông,
đặt giữa các vùng đất nông nghiệp.
- Khu đất này rộng khoảng 1000-1500 mẫu Anh. Nhìn chung, cách bố trí đô thị
của Owen nhấn mạnh đến cộng đồng, hợp tác và chia sẻ nguồn lực là những yếu tố
chính để tạo ra một thành phố công bằng và hài hòa
- Bên trong cái “đơn vị đô thị”
hình vuông của Owen là những
công trình công cộng hình chữ
nhật. Tòa nhà chính trung tâm là
bếp nấu và các nhà tập thể. Phía
bên phải là tòa nhà dùng làm nhà
trẻ, nhà văn hóa, giảng đường và
bái đường, phía bên trái có tòa
nhà thư viện, phòng nghị luận,
trường học cho người có tuổi..
- Nhà gắn liền với vườn, tiếp
đến là các xưởng sản xuất cơ
khí, phòng giặt quần áo,
phòng trang thiết bị nông
nghiệp và xa xa là các trang
trại xen kẽ với nhà máy…
Nguồn: Owen and New Harmony (labour-values.com)

3. Ứng dụng thực tế

- Bố trí trường học:
+ Với tư tưởng “Môi
trường định hình tính
cách”, Owen đã chứng
minh tầm quan trọng của
giáo dục tầng lớp lao động
như một phương tiện kiểm
soát xã hội và cải thiện
hiệu quả.
 + Ở trung tâm: chúng có thể dễ dàng được giám sát, và tâm trí trẻ của chúng
được hướng dẫn đúng đắn.
+ Mô hình “màn hình im lặng” của Owen được bố trí trong các nhà máy ở
New Lanark. Bằng cách áp dụng hệ thống này, một số lượng lớn học sinh có
thể được hướng dẫn đồng thời, với chi phí tối thiểu cho sách giáo khoa, điều
mà các nhà xuất bản phải xem xét với sự báo động.
- Bố trí khu trung tâm mua sắm: theo sự sắp xếp này, thuận lợi nhất cho cả
công trình và làng dễ dàng tiếp cận.
- Bố trí bếp: + Một nhà bếp trên quy mô lớn, trong đó thực phẩm có thể được
chuẩn bị với chất lượng tốt hơn, các gia đình cá nhân có thể tiếp cận.
+ Một phòng ăn liền kề nhà bếp, có thể thuận tiện lấy tất cả các
bữa ăn thông thường của họ.
+ Một phòng khác, toàn bộ chiều dài của tòa nhà, dài 140 feet,
rộng 40 và cao 20, là phòng giáo dục phổ thông và nhà thờ cho làng, và
những người tham dự các công trình.
+ Căn phòng này được dự định sắp xếp, không chỉ theo cách
thuận tiện nhất cho một số ngành giáo dục, mà còn để phục vụ cho một giảng
đường và nhà thờ. Các bài giảng sẽ được đưa ra là những bài giảng quen thuộc để
hướng dẫn dân chúng về kinh tế trong nước của họ, đặc biệt là trong các phương
pháp họ nên áp dụng trong việc đào tạo con cái và hình thành thói quen của họ từ
thời thơ ấu.
- Bố trí nhà máy: + Owen cũng bổ sung vào cơ sở vật chất của khu phức hợp
với Xưởng Cơ khí mới, Xưởng đúc sắt và một loạt tòa nhà thấp tầng trên bờ
sông, được gọi là Waterhouses, tất cả đều được xây dựng để giúp tăng hiệu
quả và sản xuất, do đó tăng lợi nhuận cho được sử dụng trong các cuộc cải
cách của mình.
+ Các tòa nhà đều được kết nối với nhau, cho phép di chuyển
vật liệu và sản phẩm dễ dàng và hiệu quả trong toàn bộ khu phức hợp. Máy
móc và công nhân được sắp xếp theo cách cho phép năng suất tối đa và sử
dụng không gian hiệu quả.
+ Bố trí xa khu trung tâm nhằm đảm bảo môi trường sống
an toan cho người dân.
+ Dễ dàng giao thương.
- Bố trí các khu phố: Tổ chức thành
12 bộ phận, mỗi bộ phận có một
phát ngôn viên được bầu, người đã
thành lập một hội đồng cộng đồng
gặp gỡ Owen để thảo luận về các
vấn đề của làng và phân xử các
tranh chấp. Họ cũng kiểm tra sự
sạch sẽ của các hộ gia đình. Owen
thuê bác sĩ làng và điều hành một
Nguồn: Giới
thiệu Robert Owen - New Lanark Visitor Centre quỹ ốm đau, mỗi công nhân đóng
góp một phần mười sáu tiền lương của họ
và từ đó họ có thể rút tiền nếu không thể làm việc vì bệnh tật.. Ông tin rằng
sức khỏe nói chung có thể được cải thiện bởi môi trường sống, ông đã đầu tư
vào việc cải thiện môi trường như làm sạch đường phố, vệ sinh gia đình tốt
hơn, vệ sinh và cung cấp nước,… và cung cấp cho cư dân các khu đất để tự
trồng trái cây và rau quả cũng như trồng rừng và đặt ra những con đường
trên sườn đồi phía trên làng, để dân làng tận hưởng.

Nguồn: robert
owen quy
hoạch - Bing
images

4. Bài học

- Lý thuyết và thực nghiệm đô thị của Owen có điểm tiến bộ nhất định như
không khoanh vùng khái niệm đô thị chỉ trong lĩnh vực nghệ thuật tạo hình
 mà nhìn nhận đô thị như một phạm trù kinh tế xã hội, một phương thức sinh
hoạt sản xuất mới.
- Ông phê phán các nhà máy chạy theo máy móc hiện đại mà bỏ quên các cổ
máy “người”.
- Xã hội mà ông đề xuất được cải tạo thông qua việc điều tiết thăng bằng sản
xuất và tiêu thụ.
- Lấy cộng đồng làm trung tâm.
- Cộng đồng hợp tác nhằm ưu tiên phúc lợi của mọi cư dân và loại bỏ các hệ
thống phân cấp và bất bình đẳng xã hội hiện có.
- Cung cấp điều kiện làm việc tốt và đặc biệt chú ý đến chỗ ở, quần áo, sức
khỏe và chế độ ăn uống.
- Nhấn mạnh tầm quan trọng của không gian xanh và khung cảnh thiên nhiên.
- Cách bố trí đô thị của Owen nhấn mạnh đến cộng đồng, hợp tác và chia sẻ
nguồn lực là những yếu tố chính để tạo ra một thành phố công bằng và hài
hòa.
 Việc tạo ra khu định cư công nghiệp kiểu mẫu tại New Lanark, trong đó
quy hoạch và kiến trúc được tích hợp với mối quan tâm nhân đạo từ phía
người sử dụng lao động đối với phúc lợi của người lao động, là một cột
mốc quan trọng trong lịch sử xã hội và công nghiệp. Các giá trị đạo đức,
xã hội và môi trường làm nền tảng cho công việc của Robert Owen tại
New Lanark đã cung cấp cơ sở cho sự phát triển vật chất và vô hình có
ảnh hưởng lâu dài đến xã hội trong hai trăm năm qua.

5. Thành công và thất bại

- Thành công: + Thành công lớn trong việc giao dục giới trẻ
+ Nhà máy của ông tăng doanh thu một cách đáng kể
+ Thành công trong phong trao Hợp tác xã: tạo ra một nền kinh
tế công bằng, ưu tiên quyền sở hữu cộng đồng và chia lợi nhuận.
- Thất bại: + Do xung đột nội bộ
+ Quản lí tài chinh yếu kém và thiếu tinh thống nhất, tập trung.