10/19/2022

SINH HỌC TẾ BÀ0

Học kỳ I năm học 2022-2023

Instructors:
Asoc. Prof Hoang Thi My Nhung, Ph.D
(course coordinator)
hoangthimynhung@hus.edu.vn

Tran Duc Long, PhD.

longtd@hus.edu.vn

Nguyen Xuan Hung, PhD

v.hungnx1@vinmec.com

Le Thi Thanh Huong, MSc.

lethithanhhuong@hus.edu.vn
Room 338 T1, 024 – 3 5588478

1
 10/19/2022

Học liệu:

1. Sinh học phân tử của tế bào – Harvey Lodish et al.,

2. Essential Cell Biology, 3. The World of the Cell

Bruce Albert Jeff Hardin et al

Đánh giá
Thường xuyên : 20 %
Giữa kỳ: 20 %
Cuối kỳ: 60 %
Tổng: 100%

2
 10/19/2022

Nội dung khóa học

Nội dung Tuần Giảng viên
Giới thiệu về Sinh học tế bào Week 1 HTMN/TĐL
Màng tế bào: Cấu trúc Week 2 HTMN/TĐL
Màng tế bào: Sự vận chuyển các chất qua màng Week 3 HTV/HTMN
Nhân và NST Week 4 TĐL/HTMN
Các bào quan Week 5 HTMN/TĐL
Vận chuyển nội bào 1 Week 6 HTMN/TĐL
Vận chuyển nội bào 2 Week 7 HTMN/TĐL
Thi giữa kỳ Week 8
Truyền tin tế bào Week 9 HTV/HTMN
Liên kết tế bào Week 10 HTV/HTMN
Bộ khung xương tế bào Week 11 TĐL/HTMN
Di chuyển của tế bào Week 12 TĐL/HTMN
Chu trình tế bào – Nguyên phân Week 13 HTMN/HTV
Điều hòa chu trình tế bào Week 14 HTMN/HTV
Sự sinh sản của tế bào – Giảm phân Week 15 TĐL/HTMN

MÀNG TẾ BÀO
PGS. TS. HOÀNG THỊ MỸ NHUNG
BỘ MÔN SINH HỌC TẾ BÀO
6

3
 10/19/2022

Chức năng của màng tế bào

•1. Tạo hàng rào chọn lọc bảo vệ tế bào
•2. Tổ chức và định khu các hoạt động
chức năng trong tế bào
•3. Vận chuyển vật chất
•4. Phát hiện tín hiệu
•5. Liên kết tế bào
•6. Định danh tế bào
Figure 7-2 The world of the cell , 8th 2009

Lịch sử nghiên cứu mô hình cấu trúc màng

tế bào
Cholesterol and
lecithin

Benzene-lipid
solution onto
water surface

Work on
erythrocytes
membrane
100 um2 instead
of 145 um2

Figure 7-3 The world of the cell , 8th 2009

4
 10/19/2022

Lịch sử nghiên cứu mô hình cấu trúc màng

tế bào

Figure 7-3 The world of the cell 2009

Mô hình khảm lỏng của màng sinh học

(Fluid mosaic model of biomembranes)

10

5
 10/19/2022

Lỏng- vì các phân tử phospholipid

và protein có thể di chuyển trong
cùng lớp lipid, giống như chất lỏng

Khảm-vì các phân tử protein xếp

xen kẽ với các phân tử lipid trên
màng

11

Cấu trúc của màng tế bào

1. Lipid

2. Protein

12

6
 10/19/2022

1. LIPID CỦA MÀNG TẾ BÀO

Sơ đồ minh họa lớp kép

Micelle phospholipid

Liposome

13

1.1. CÁC LOẠI LIPID KHÁC NHAU CỦA MÀNG TẾ BÀO ĐỀU CÓ ĐẶC ĐIỂM LƯỠNG TÍNH

Đầu phân cực

(ưa nước)

Đuôi không phân

cực (kỵ nước)

(Phosphoglyceride) (Sphingolipid)

Figure 11-7 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

14

7
 10/19/2022

Màng sinh học chứa

ba loại lipid:
✓ Phosphoglyceride

✓ Sphingolipid

✓ Cholesterol

phosphatidylcholinP (PC)
phosphatidylethanolamine (PE)
phosphatidylserine (PS)
phosphatidylinositol (PI)
sphingomyelins (SM)
glucosylcerebroside (GicCer)

Figure 10-8 Molecular Cell Biology, 7th 2013

15

1.2. Các phân tử lipd của màng tế bào tự động xếp thành lớp kép trong nước

Màng tế bào được tạo thành từ 2 lớp phospholipid gọi là lớp kép lipid

Figure 10-3 Molecular Cell Biology, 7th 2013

16

8
 10/19/2022

1.3. lớp kép phospholipid tạo thành cấu trúc khép kín bao quanh vùng ưa nước bên
trong

Sự hình thành và nghiên cứu lớp

lipid kép tinh khiết

Figure 10-4 Molecular Cell Biology, 7th 2013

17

1.4. LỚP KÉP LIPID LÀ CHẤT LỎNG HAI CHIẾU

Sự chuyển pha của lớp kép phospholipid tinh khiết

Figure 10-9 Molecular Cell Biology, 7th 2013 Figure 11-15 Essential Cell Biology (© Garland Science
2010)

18

9
 10/19/2022

1.5. ĐẶC ĐIỂM VẬT LÝ CỦA LỚP KÉP LIPID PHỤ THUỘC VÀO THÀNH PHẦN CẤU
TẠO CỦA NÓ

Các loại màng tế bào khác nhau sẽ có thành phần lipid khác nhau

Table 10-1 Molecular Cell Biology, 7th 2013

19

1.5. ĐẶC ĐIỂM VẬT LÝ CỦA LỚP KÉP LIPID PHỤ THUỘC VÀO THÀNH PHẦN CẤU
TẠO CỦA NÓ

Ảnh hưởng của thành phần lipid lên độ dày và độ cong của lớp kép

Table 10-11 Molecular Cell Biology, 7th 2013

20

10
 10/19/2022

1.5. ĐẶC ĐIỂM VẬT LÝ CỦA LỚP KÉP LIPID PHỤ THUỘC VÀO THÀNH PHẦN CẤU
TẠO CỦA NÓ

Ảnh hưởng của thành phần lipid lên độ lỏng/nhớt của màng

Chưa bão hòa

21

1.5. ĐẶC ĐIỂM VẬT LÝ CỦA LỚP KÉP LIPID PHỤ THUỘC VÀO THÀNH PHẦN CẤU
TẠO CỦA NÓ

Ở tế bào động vật, độ lỏng của màng thay đổi do sự có mặt của các phân tử cholesterol

22

11
 10/19/2022

1.5. ĐẶC ĐIỂM VẬT LÝ CỦA LỚP KÉP LIPID PHỤ THUỘC VÀO THÀNH PHẦN CẤU
TẠO CỦA NÓ

Cholesterol làm cứng màng tế bào

Figure 11-16 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

23

1.6. LIPID RAFT (MẢNG LIPID): MIỀN CẤU TRÚC GIÀU CHOLESTEROL TRÊN
MÀNG TẾ BÀO

A: Khoảng nội bào hoặc tế bào chất; B: Khoảng gian bào hoặc bên trong bóng tải.thể
Golgi. (1) Vùng màng không phải mảng; (2) Mảng pipd; (3) Các protein xuyên màng liên
kết với mảng lipid; (4) Các protein màng không thuộc mảng; (5) Sự glycosyl hóa; (6) GPI-
anchored protein (GPI: Glycosylphosphatidylinositol); (7) Cholesterol; (8) Glycolipid

Bằng cách đưa nhiều protein quan trọng vào vị trí gần nhau và ổn định tương tác của
chúng, các mảng lipid có thể tạo điều kiện cho sự truyền tín hiệu thông qua các thụ thể
trên bề mặt tế bào và kích hoạt các sự kiện tế bào tiếp theo.

24

12
 10/19/2022

Cholesterol – bad fats?

•Cholesterol đóng vai trò quan trọng vì:

➢ Là thành phần cấu tạo của màng tế bào.
➢ Là thành phần cấu tạo nên dịch mật của hệ tiêu
hóa
➢ Giúp cơ thể tạo Vitamin D và hormones như
estrogen và testosterone

25

1.7. LỚP KÉP LIPID CÓ TÍNH BẤT ĐỐI XỨNG

Các phân tử phospholipids và glycolipids được phân bố bất đối xứng trên màng
bào tương. Bốn loại phospholipid (đỏ, xanh lá, vàng, và nâu); glycolipids (xanh
lam); cholesterol (xám)

Figure 11-17 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

26

13
 10/19/2022

1.7. LỚP KÉP LIPID CÓ TÍNH BẤT ĐỐI XỨNG

Enzym Fllipases đóng vai trò quan trọng

trong quá trình hình thành lớp kép lipid

Figure 11-18 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

27

2. Các protein màng

Bruker

28

14
 10/19/2022

Protein màng có nhiều chức năng

Ngoài tế bào

Màng tế bào

Trong tế bào
Chất vận chuyển Hoạt tính enzym Thụ thể bề
mặt tế bào

Dấu ấn bề mặt tế bào Liên kết tế bào Kết nối với bộ

khung xương tế bào

29

 Các protein nội màng

 Các protein ngoại màng

30

15
 10/19/2022

Các protein màng liên kết với lớp kép theo nhiều cách

Figure 11-21 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

31

Các protein nội màng

Một chuỗi polypeptide thường đi qua màng tế bào dưới dạng cấu trúc bậc 2 xoắn alpha

32

16
 10/19/2022

Protein Porin tạo thành kênh vận chuyển nước trên màng ngoài của vi khuẩn
dưới dạng cấu trúc bậc 2 tấm beta

Table 10-18 Molecular Cell Biology, 7th 2013

33

Màng
The sinhmembrane
plasma chất được is củng cố bởi vỏ tế bào
reinforced by the cell cortex

Figure 11-30 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

34

17
 10/19/2022

Màng
The sinhmembrane
plasma chất được is củng cố bởi vỏ tế bào
reinforced by the cell cortex

Hầu hết màng tế bào được gia cố và hỗ trợ bởi một mạng lưới protein gắn với màng tế
bào nhờ các protein xuyên màng

Figure 11-31 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

35

Bề
Themặt
cell tế bào isđược
surface coatedphủ
withbới lớp carbohydrate
carbohydrate

Lớp carbohydrate được tạo thành từ các chuỗi bên oligosaccharide được gắn vào các phân
tử glycolipids và glycoproteins của màng

Figure 11-35 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

36

18
 10/19/2022

The recognition of cell surface-carbohydrate on neutrophil is the first stage of their

migration out of the blood at the sites of infection.

Figure 11-39 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

37

Sự di chuyển của các phân tử protein màng

Figure 11-32 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

38

19
 10/19/2022

Figure 11-36 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

39

Tế bào có thể hạn chế sự di chuyển của các

protein màng

Gắn kết với vỏ tế bào bên trong tế bào Liên kết với các phân tử nền ngoại bào

Liên kết với các protein trên bề Rào cản khuếch tán có thể hạn chế
mặt của các tế bào khác protein đến vùng màng cụ thể

Figure 11-33 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

40

20
 10/19/2022

Figure 11-34 Essential Cell Biology (© Garland Science 2010)

41

21