አማርኛ

እንደአፍ መፍቻ ቋንቋ

የመምህር መምሪያ
5ኛ ክፍል

አዘጋጆች
ሐዋዝ ወልደየስ በየነ
ቦሰና ጀጃው መኮንን
ነጅም ፈጅር መሐመድ
ቻላቸው አንዳርጌ ተገኘ

አማካሪ
ጌታቸው እንዳላማው አስፋው (ረ/ፕ)

የቡድን መሪ
ቻላቸው ገላው ሰጠኝ

የኢፌዲሪ የትምህርት ሚኒስቴር እና አብክመ ትምህርት ቢሮ

ይህ መጽሐፍ የተዘጋጀው ከአሜሪካ ህዝብ በአሜሪካ ዓለማቀፍ የልማት ድርጅት (United States
Agency for International Development (USAID) በኩል በተገኘው የገንዘብና የቴክኒክ
ድጋፍ፣ በትምህርት ሚኒስቴር፣ በክልሉ ትምህርት ቢሮና በREAD TA ፕሮጀክት ትብብር ሲሆን
የህትመቱ ወጪ በሁለተኛው የአጠቃላይ ትምህርት ጥራት ማረጋገጫ ፕሮግራም (General Education
Quality Improvement Program (GEQIP II) ተሸፍኗል።
የመጽሐፉ ህጋዊ የቅጂ ባለቤት ©2007 ዓ.ም. በኢፌዲሪ ትምህርት ሚኒስቴርና የአማራ ክልል
ትምህርት ቢሮ ናቸው።

ISBN: 978-99944-2-041-4
 የይዘት ማውጫ

የማስተማር መርሖችና የመምህር መምሪያ  iv

ምዕራፍ 1
ጓደኝነት  1

ምዕራፍ 2
አካባቢያችን  25

ምዕራፍ 3
ልማዶች  47

ምዕራፍ 4
የትራፊክ ደህንነት  69

ምዕራፍ 5
ጽዳትና ንፅህና  88

ምዕራፍ 6
ምግብ  107

ምዕራፍ 7
የዱር እንሰሳት በኢትዮጵያ  125

ምዕራፍ 8
ባህላዊ ጨዋታዎች  143

ምዕራፍ 9
ሥነቃል  161

ምዕራፍ 10
ኤች.አይ.ቪ./ኤድስ፤ መድሎና መገለል፣  180

ሙዳየቃላት  198

መርሃትምህር
አንደኛ ወሰነትምህርት  201

ሁለተኛ ወሰነትምህርት  209

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ማውጫ iii

 የማስተማር መርሖችና የመምህር መምሪያ
መግቢያ
ይኽ የመምህር መምሪያና ከዚህ ጋርም አብሮ የሚሄደው የተማሪ መጽሐፍ ከ5ኛ እስከ8ኛ ክፍል ድረስ
አማርኛን በአፍ መፍቻ ቋንቋነት የሚማሩ ተማሪዎች በቋንቋዉ በብቃት ማዳመጥ፣ መናገር፣ ማንበብና
መጻፍ እንዲችሉ ለማድረግ ተሻሽሎ የተዘጋጀው የአፍ መፍቻ ቋንቋ ሥርዓተትምህርት አካል ናቸው።
የመጽሐፍ ዝግጅቱም፣ የተማሪዎች የማንበብና የመጻፍ ችሎታ ስለሚዳብርበትና ከ5ኛ-8ኛ ላሉ የክፍል
ደረጃዎች ተስማሚ በሆኑ ጠቃሚ የማስተማሪያ ዘዴዎች መለዮ ባሕርያት በተደረጉ ጥናቶች ላይ
የተመሠረተ ነው።

የመምህር መምሪያዉ በሥርዓተትምህርቱ ላይ በመመሥረት በአዳዲሶቹ የመማሪያ-ማስተማሪያ

መሣሪያዎች ውስጥ በጥቅም ላይ ስለዋሉት የማስተማር አቀራረቦችና ስለተሻሻለው መርሃትምህርት
(ሥርዓተትምህርት) መነሻ ሀሳቦች መሠረታዊ መረጃ ይሰጣል። በአንድ ምዕራፍ ሥርም ለተሰናዱት
የሦስት ሣምንታት ትምህርቶች ግልጽ መመሪያ ያቀርባል። በተጨማሪም ተማሪዎች የሚማሩትን
ትምህርት ለመከታተልና አስፈላጊ በሆነበት ጊዜ ሁሉ ተገቢውን ድጋፍና ማጠናከሪያ ለመስጠት
ተከታታይ ምዘናን መተግበር የሚቻልበትን መርሕ ይዟል። በትምህርቱ ሂደት ውስጥ የሥርዓተፆታንና
አካቶ ትምህርትን እንዴት ማረጋገጥ እንደሚገባ ድጋፍ ይሰጣል።

በመጨረሻ ላይም ለ5ኛ-8ኛ ክፍሎች የተዘጋጀው አማርኛ እንደአፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት
ተያይዟል። ይኽ መርሃትምህርትም በየደረጃው በእያንዳንዱ ወሰነትምህርት ተማሪዎች ሊያዳብሯቸው
ስለሚገቡ የቋንቋ ብቃቶች ያሳያል። ከመርሃትምህርቱ ቀጥሎም ለመምህራን አዲስ/እንግዳ ለሆኑ
በአፍመፍቻ ቋንቋ ከማንበብና ከመጻፍ ትምህርት ጋር በጥቅም ላይ የዋሉ ቃላትንና ሐረጋትን የያዘ
ሙዳየቃላት (ሐረጋት) ተያይዞ ቀርቧል።

የማንበብ/የመጻፍ አላባውያን
ተማሪዎች ቀልጣፋ አንባቢና ጸሐፊ ይሆኑ ዘንድ ሊያዳብሯቸው የሚገቡ የማንበብና የመጻፍ አምስት
አላባውያን መኖራቸውን በመስኩ የተደረጉ ምርምሮች ያመለክታሉ። ተማሪዎቹ ራሳቸውን የቻሉ
አንባቢዎችና ጸሐፊዎች እንዲሆኑ ለመርዳት መምህራን ሥርዓት ባለውና ግልጽ በሆነ መንገድ
እነዚህን አላባውያን ማስተማር ይጠበቅባቸዋል። ግልጽ በሆነ መንገድ ሲባል፣ መምህራን አርኣያ
(ሞዴል) ሆነው እያሳዩ፣ ለተማሪዎች ክሂሎቹንና ክሂሎቹ ስለሚዳብሩበት መንገድ ማስተማር ማለት
ነው። ትምህርቱ ሥርዓት ባለው ሁኔታ ይሰጣል ሲባልም፣ በትምህርቱ ሂደት በየምዕራፉ ያለ አንድም
ተፈላጊ አላባ ሳይዘለል፣ በየደረጃው ክሂሎችን ከቀላል ወደከባድ ማስተማር ማለት ነው። እነዚህም
አምስት አላባውያን የሚከተሉት ናቸው፤
• የንግግር ድምጾች ግንዛቤ

• ትእምርተድምጻዊ ግንዛቤ

• አቀላጥፎ ማንበብ

• የቃላት ዕውቀት

• አንብቦ መረዳት

ወደፊት በሂደት እንደሚታየው ሌሎች አላባውያንም በጣም ጠቃሚ ቢሆኑም፣ እነዚህ አምስት አላባውያን

iv አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

ግን የተማሪዎችን የማንበብና የመጻፍ ክሂሎች ለማጐልበት ልናስተምራቸው የሚገቡ ክሂሎች ናቸው።
እነዚህን በአግባቡ ማስተማር፣ ተማሪዎች ራሳቸውን ችለው እንዲያነቡና እንዲጽፉ የሚያስችሏቸውን
መሠረታዊ ክሂሎች ማስገንዘብ ማለት ነው።

የንግግር ድምጾች ግንዛቤ፡- የንግግር ድምጾችን የመስማት፣ የመለየትና የመገንዘብ ችሎታ ነው። ይኼም
በ1ኛ እና በ2ኛ ክፍል መርሃትምህርቶችና የትምህርት ዝግጅቶች ውስጥ ተገቢ ትኵረት የተሰጠው አላባ
ነው። አላባዉ በጣም ጠቃሚ ነው፤ ምክንያቱም፣ ድምጾችን ከፊደሎች ጋር አገናኝቶ ለመረዳት በጣም
አስፈላጊ ስለሆነ ነው። ለማንበብና ፊደላትንም በሥርዓት ሰድሮ ቃላትን ለመጻፍ ያግዛል። ይሁንእንጂ፣
በዚህ ረገድ ተማሪዎች የሚቸግራቸውና የሚቀራቸው ነገር መኖሩን መምህራን ካልተገነዘቡ በስተቀር፣
ከ5ኛ-8ኛ ክፍል ባሉት ደረጃዎች በቀጥታ የሚቀርብ አላባ አይደለም። መምህራን አስፈላጊ መሆኑን
ሲገነዘቡ ግን፣ ድጋፉ ለሚያስፈልጋቸው የተወሰኑ ተማሪዎች ጊዜ መድበው ስለንግግር ድምጾች ግንዛቤ
ክለሳ ማድረግ ይችላሉ። በዚህ ረገድም የበለጠ ውጤታማ ለመሆን የ1ኛና የ2ኛ ክፍል መምህራንን
ማማከር ጠቃሚ ነው።

ትእምርተድምጻዊ ግንዛቤ፡- ፊደሎችን ከሚወክሏቸው ድምጾች ጋር የማገናኘት ችሎታ ነው።

ትእምርተድምጻዊ ግንዛቤ በጣም አስፈላጊ ነው፤ ምክንያቱም፣

• ቃላትን ለይቶ ለመጥራት ያስችላል። ይኽም ተማሪዎቹ ራሳቸውን የቻሉ አንባቢዎች

እንዲሆኑ ያግዛቸዋል።

• ፍደላን (በቃላት መዋቅር የፊደላትን አሰዳደር ሥርዓት) ያግዛል፤ በዚህም ተማሪዎች

የሚያዳምጧቸውን ድምጾች ከትክክለኛዎቹ ፊደሎች ጋር ማዛመድ ይችላሉ።

ትእምርተድምጻዊ ግንዛቤ ከ1ኛ- 4ኛ ክፍል የበለጠ ትኵረት የተሰጠው አላባ ሲሆን፣ ተማሪዎችም
ፊደላትንና የሚወክሏቸውን ድምጾች በተናጠል፣ እንዲሁም ቃላትን በመነጣጠልና በማጣመር
ተምረዋል። ከ5ኛ-8ኛ ክፍል ግን ትእምርተድምጻዊ ግንዛቤ የሚተገበረው ተማሪዎች በቃላት ጥናትና
በአቀላጥፎ ማንበብ ትምህርታቸው ረገድ የሚሰጧቸውን ተግባራት ሲያከናውኑ ብቻ ነው።

አቀላጥፎ ማንበብ፡- አቀላጥፎ ማንበብ ተማሪዎች ለራሳቸውና ለሚያዳምጧቸው ሰዎች ስሜት እንዲሰጥ
አድርገው አንድን ጽሑፍ በትክክልና በተገቢው ፍጥነት ማንበብ መቻላቸውን የሚመለከት ነው። ከዚህ
በተጨማሪም ጽሑፍን በተገቢው አገላለጽ (የጽሑፉን መልዕክት የሚያመለክቱትን የድምጽ ቃናንና
ጫናን ለይቶ) ማንበብን ያካትታል። አቀላጥፎ ማንበብ አስፈላጊ የሚሆንበት ምክንያት፣ ተማሪዎች
ያለችግርና ያለግድፈት በፍጥነት ማንበብ ከቻሉ፣ በአንብቦ መረዳት ላይ ማተኮር ስለሚችሉ ነው።

አቀላጥፎ መናገርና አቀላጥፎ መጻፍ በተገቢ ሁኔታ ራስን መግለጽን ይመለከታል። ይኽም ቋንቋውን
በትክክል መጠቀምንና ሀሳብን ለሌላ አካል በንግግርም ሆነ በጽሑፍ በግልጽ ማስተላለፍን ይጨምራል።

አቀላጥፎ ማንበብ ሊዳብር የሚችለው በርካታ ድምጽ በማሰማት የማንበብ ልምምዶችን ከተገቢ
ግብረመልሶች ጋር በመስጠት ነው። በመሆኑም የንግግርና የጽሑፍ አቀላጥፎ የሚዳብረው ተማሪዎች
በተቻለ መጠን ራሳቸውን እንዲገልጹ በርካታ ዕድሎችን ሲመቻቹላቸውና ወቅታዊ ግብረመልሶችም
ሲያገኙ ክሂሉን በቀላሉ ማዳበር ይችላሉ።

የቃላት ዕውቀት፡- ቃላትን የመለየት/የመረዳትና ፍቻቸውን የመገንዘብ ችሎታ ነው። የተገደበ የቃላት
ዕውቀት ያላቸው ተማሪዎች የሚያነቡትንም ሆነ የሚያዳምጡትን ጽሑፍ መልዕክት ለመረዳትና
በደረጃቸው ስለጽሑፉ ያላቸውን አስተያየት በንግግርም ሆነ በጽሑፍ ለመስጠት ይቸገራሉ። ስለሆነም
የቃላት ዕውቀት በጣም አስፈላጊ ነው፤ ምክንያቱም ተማሪዎች፣

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ v

 • ለአቀላጥፎ ማንበብ አሰተዋጽዖ ያላቸውን ቃላት ወይም ሐረጋት ከጽሑፍ ውስጥ ለይተው
ይረዳሉ።

• ስለምን እያነበቡ ወይም እያዳመጡ እንደሆነ ይረዳሉ።

• ሀሳባቸውን ለሌላ ሰው በንግግርም ሆነ በጽሑፍ ይገልጻሉ።

የቃላት ዕውቀት የሚዳብረው አዳዲስ ቃላትን ከነፍቻቸው በማስተማር፣ ተማሪዎች እነዚህን ቃላት
በንግግርም ሆነ በጽሑፍ እንዲጠቀሙባቸው በማበረታታትና ከሚያነቡት ወይም ከሚያዳምጡት ጽሑፍ
ውስጥ የቃላትን ፍቺ የሚያገኙበትን ብልሃት (ስትራተጂ) በማስተማር ነው።

(አዳምጦ/አንብቦ) መረዳት፡- አንድን ጽሑፍ ወይም ንግግር የመረዳትና የመተርጐም ችሎታ ነው።
የማዳመጥና የማንበብ የመጨረሻ ግብም ነው። ይኽ ክሂል ቀጥተኛ መረዳትን ወይም በጽሑፍ ውስጥ
ያለን መረጃ ማስታወስን፣ ፈልፍሎ/አንጠርጥሮ መረዳትን ወይም በቀጥታ ያልተገለጸን መረጃ መረዳትንና
የመረዳት ስልቶችን ወይም ጽሑፉን ለመረዳት ወይም ለመተርጐም አንባቢዎች የሚጠቀሙባቸውን
ብልሃቶች ያጠቃልላል። ክሂሉ በጣም አስፈላጊ ነው፤ ምክንያቱም፣

• ተማሪዎች በሁሉም ትምህርቶች በማንበብ እንዲማሩ ብቁ ያደርጋል።

• ተማሪዎች ራሳቸውን ችለው የሚያነቡና የሚያዳምጡ እንዲሆኑ ያስችላል፤ ከዚህም

በላይ በሕይወት ዘመናቸው ለመማርና ከተለያዩ ምንጮች መረጃ ለማግኘት ክሂሉን
ይጠቀሙበታል።

አዳምጦ/አንብቦ መረዳት የሚዳብረው በቅድመማዳመጥ/ማንበብ፣ በማዳመጥ/በማንበብ ሂደትና

በድኅረማዳመጥ/ማንበብ ተግባራት ነው። ተማሪዎች ስለጽሑፉ (በቅድመማዳመጥ/ማንበብና በማዳመጥ/
በማንበብ ሂደት ወቅት) እንዴት መገመት እንደሚችሉ፣ መረዳታቸውን (በራሳቸው) እንዴት መቆጣጠር
እንደሚችሉና ያዳመጡትን ወይም ያነበቡትን እንዴት መገምገም እንደሚችሉ መማር አለባቸው።

የትምህርቱ ምዕራፎች
በእያንዳንዱ ምዕራፍ በሁሉም ክሂሎች (ማዳመጥ፣ መናገር፣ ማንበብና መጻፍ) የቀረቡት የትምህርት
ይዘቶች የማንበብንና የመጻፍን ችሎታዎች በሚያዳብሩበት መልክ ተደራጅተዋል። ይኽም ማለት፣
• የምንባብ ይዘቶችና ርዕሰጉዳዮች ማዳመጥን፣ መናገርን፣ ማንበብንና መጻፍን ለማስተማር
ለምናዘጋጃቸው የትምህርት ይዘቶች በመሣሪያነት ወይም በዐውድነት ያገለግላሉ።

• በሁሉም ምዕራፎች የትምህርት ይዘቶች፣ አራቱ የቋንቋ ክሂሎች ተዋህደው ቀርበዋል።

የተማሪ መጽሐፍና የመምህር መምሪያ በእያንዳንዱ ምዕራፍ የሦስት ሳምንት የትምህርት ይዘቶች
እንዲይዙ ተደርገው ተደራጅተዋል። እያንዳንዱም ሳምንት 40፣ 40 ደቂቃ ርዝማኔ ያላቸው ሦስት
ክፍለጊዜያት ስላሉት፣ የትምህርት ይዘቶችም በዚሁ መሠረት ተዋቅረው ቀርበዋል። ምንም እንኳ
በትምህርትቤቶች የትምህርት ዓመት መርሃግብር (ካሌንደር) ላይ መመሥረት የግድ ቢሆንም፣
በመጻሕፍቱ የተካተቱትን የየምዕራፉን ትምህርት ይዘቶች ለማጠናቀቅ ከሦስት ሳምንትም በላይ
ጊዜ ሊያስፈልግ ይችላል። በዚህ ጊዜ መምህራን ይዘቶቹን ለማጠናቀቅ አማራጭ ዘዴ መፈለግ
ይጠበቅባቸዋል። እያንዳንዱ ሳምንት ቀጥሎ በዝርዝር የምንጠቅሳቸው ሰባት የትምህርት አላባውያን
አሉት።

የቃላት ጥናት፡- በምንባቦች ውስጥ ያሉትን ውስብስብ ቃላት (ረጃጅም፣ የተውሶና ተዘውታሪ ያልሆኑ

vi አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

ቃላትን) ይዘቶቸን በመማር ላይ ያተኩራል። በቃላቱ ውስጥ ያሉ ፊደላትን ወይም ቅጥያዎችንና
ዋና ቃላትን በመነጠልና በማጣመር፣ እንዲሁም የዋና ቃላቱንና የቅጥያዎቹን ፍቺዎች በመማር ላይ
የተመሠረተ ነው።

አንብቦ መረዳት፡- በእያንዳንዱ ምዕራፍ ሥር በተለያዩ ርዕሰጉዳዮች ላይ ተመሥርተው የቀረቡትን

ሦስት ምንባቦች በማንበብና በመረዳት ላይ ያተኩራል። አቀራረባቸውም ተማሪዎችን በተለያዩ
የመናገርና የመጻፍ ተግባራት በሚያሳትፍ መልኩ ነው። ተግባራቱም የሚከተሉትን ሊያካትቱ ይችላሉ፤

• የምንባቦች ርዕሰጉዳዮችን ወይም የምንባብ ይዘቶችን ከተማሪዎች የቀደመ ዕውቀት ጋር

የሚያይዙ ተግባራት፣

• ከንባብ በፊት ስለምንባቦቹ ይዘት ምንነት የመገመት የቅድመንባብ ተግባራት፣

• በምንባብ ውስጥ ያሉ ቊልፍ ቃላትን መማር ወይም በነሱ ላይ የመወያየት ተግባር፣

• ምንባቦችን የማንበብ ተግባር፣

• በማንበብ ሂደት ምን ያህል እንደተረዱ ራስን የመለካት ብልሃቶችን (self-checking strate-

gies) የመጠቀም ተግባር፣

• በምንባቡ ላይ የተመሠረቱ ልዩ ልዩ የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎችን የመመለስ ተግባር፣

• በምንባቡ ይዘት ላይ በክፍል ወይም በአነስተኛ ቡድን የመወያየት ተግባር፣

• ስለምንባቡ፣ ስለርዕሰጉዳዩ ወይም ስለምንባብ ይዘት የመጻፍና የመናገር ተግባር፣

• የተለያዩ ክንዋኔዎችን ለማዘጋጀትና ለመከወን ምንባቡን (ግጥም ወይም አፈታሪክ ወይም

ተውኔት) እንደናሙና የመጠቀም ተግባር፣

የቃላት ዕውቀት፡- በሚነበቡና በሚደመጡ ምንባቦች ውስጥ የሚገኙ አዳዲስ ቃላትን በመማርና
በመጠቀም ላይ ያተኩራል። በዚህ ሥር የሚዘጋጁ ተግባራት የሚከተሉትን ሊያካትቱ ይችላሉ፤

• የቃላቱን ንበት፣ ፍቺ፣ ክፍሎችና የተለያዩ አጠቃቀሞች መማር፣

• ተመሣሣይ አወቃቀርና ፍቺ ያላቸውን ሌሎች ቃላትን መማር፣

• በሚነበቡና በሚደመጡ ምንባቦች ውስጥ ያሉ አዳዲስ ቃላትን መለየትና መረዳት፣

• ቃላቱን በመናገርና በመጻፍ ተግባራት ውስጥ መጠቀም፣

መጻፍ፡- በምዕራፉ የምንባብ ይዘቶች፣ ርዕሰጉዳዮችና የጽሑፍ ዓይነቶች ላይ በመመሥረት በርካታ

ጽሑፎችን በመጻፍ ላይ ያተኩራል። መጻፍ፣ ድርሰት መጻፍንና የአጻጻፍ ሥርዓቶችን ያጠቃልላል።

ድርሰት የመጻፍ ተግባራት የሚከተሉትን ሊያካትቱ ይችላሉ፤

• ቅድመመጻፍ፡- አንድን ጽሑፍ ወይም ጽሑፎች ካነበቡ በኋላ በምንባቡ ጭብጥ ወይም
ርዕሰጉዳይ ላይ መወያየት፣ የቢጋር ሠንጠረዥ ማዘጋጀት፣ በዚህም ላይ ተመሥርቶ
ቊልፍ ሀሳቦችን ማደራጀት፣

• ማርቀቅ፡- ሀሳብን አሰባስቦ መግቢያ፣ አካል፣ መደምደሚያ ያለው ጽሑፍ መጻፍ፣

• መከለስ፡- የጽሑፉን ሀሳብ አደረጃጀትና ሙሉነት፣ እንዲሁም ግልጽነት፣ ሳቢነትና
ግጥምጥምነት ለማሳካት የመሻጋገሪያ ቃላትና ሐረጋት በአግባቡ በጥቅም ላይ መዋላቸውን

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ vii

 መልሶ በማንበብ ማረጋገጥ፣

• ማረም፡- የአጻጻፍ ሥርዓቶች (ፍደላ፣ ሥርዓተነጥብ፣ ሰዋስዋዊ ትክክለኛነት፣ የቃላት

አጠቃቀም፣ የአንቀጽ አከፋፈል) በአግባቡ መከበራቸውን ለማረጋገጥ የአርትኦት ሥራ
መሥራት፤

• ማሳተም፡- በአንድ ዓይነት መንገድ፣ በጽሑፍም ሆነ በቃል፣ ጽሑፉ ለሕዝብ የሚቀርብበትን

መንገድ ማመቻቸት፣

እነዚህ ሁሉ ተግባራት በግል ወይም በቡድን ወይም በጥንድ ሊፈጸሙ ይችላሉ።

የአጻጻፍ ሥርዓቶች ለደረጃው ተገቢ የሆኑትን የትክክለኛ ጽሑፍ መዋቅራዊ አካላትን መማር
ያጠቃልላሉ።
• ፍደላ

• ንበት

• ምኅፃረቃላት

• ሥርዓተነጥብ ወዘተ.

አቀላጥፎ ማንበብ፡- አንድን ምንባብ ለክፍል ደረጃው በተወሰነው የንባብ ፍጥነት፣ በትክክልና ለጽሑፉ
ተሳማሚ በሆነ አገላለጽ (አነባበብ) ድምጽ እያሰሙ በማንበብ ችሎታ ላይ ያተኩራል።

ቃላዊ ክሂሎች፣ ማዳመጥና መናገር፡- በምዕራፉ የምንባብ ይዘትና ርዕሰጉዳይ ላይ ተመሥርቶ የቀረበን
ምንባብ አዳምጦ በመረዳት፣ በምንባቡ መሠረት በቃልና በጽሑፍ ተግባራት ላይ በመሳተፍ ሀሳብን
አደራጅቶ በንግግር በማቅረብ ላይ ያተኩራል። በዚህ ሥር ከሚካተቱት ተግባራት መካከል የሚከተሉት
ይጠቀሳሉ፤
• የማዳመጥ ምንባቦችን ርዕሰጉዳዮች ወይም የምንባብ ይዘቶችን ከተማሪዎች የቀደመ ዕውቀት ጋር
የሚያያይዙ ተግባራት፣

• ከማዳመጥ በፊት ስለምንባቦቹ ይዘት ምንነት የመገመት የቅድመማዳመጥ ተግባራት፣

• በማዳመጥ ምንባብ ውስጥ ያሉ ቊልፍ ቃላትን መማር ወይም በነሱ ላይ የመወያየት ተግባር፣

• ምንባቦችን የማዳመጥ ተግባር፣

• በማዳመጥ ምንባቦች ላይ የተመሠረቱ ልዩ ልዩ የአዳምጦ መረዳትና አመራማሪ ጥያቄዎችን

የመመለስ ተግባር፣

• በማዳመጥ ምንባቡ ይዘት ላይ በክፍል ወይም በአነስተኛ በቡድን የመወያየት ተግባር፣

• ስለማዳመጥ ምንባቦች ይዘት/ስለርዕሰጉዳዮች ለሚደረጉ ውይይቶችና ክርክሮች የመዘጋጀትና

በንቃት የመሳተፍ ተግባር፣

• በተለያዩ ጉዳዮች ላይ ተዘጋጅቶ ንግግር የማቅረብ ተግባር፣

ሰዋስው፡- በመርሃትምህርቱ ላይ ተመሥርቶ ለየደረጃው በተዘጋጀው የትምህርት ወሰንና ተለጣጥቆ

(Scope and Sequence) መሠረት (ለምሳሌ፣ ነጠላና ብዙ ቊጥር፣ የአሁንና የኃላፊ ጊዜያት ግሶች፣

viii አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

ቅጽሎችና ተውሳከግሶች፣ ውስብስብ ዓረፍተነገሮች ወዘተ.) የተለያዩ ሰዋስዋዊ መዋቅሮችን በመማርና
በትክክል በመጠቀም ላይ ያተኩራል።

በአጠቃላይ ከላይ የዘረዘርናቸው የትምህርት አላባውያን ማዕከል ያደረጉት በምዕራፍ የምንባብ ይዘቶችና
በርዕሰጉዳዮች ላይ ተመሥርተው በተዘጋጁት የማንብብና የማዳመጥ ምንባቦች ላይ ነው። ተግባራቱም
ተማሪዎቹ ከ5ኛ ክፍል ጀምረው 8ኛ ክፍል እስከሚደርሱ ድረስ የውስብስብነት ደረጃቸውን ጠብቀው፣
አምስቱን የማንበብና የመጻፍ አላባውያንና አራቱን የቋንቋ ክሂሎች (ማዳመጥ፣ መናገር፣ ማንበብና
መጻፍ) መማርንና ማስተማርን የሚያጠናክሩ ናቸው። የእያንዳዱ ምዕራፍ የመጀመሪያዎቹ ሳምንታት
ይዘቶች ተማሪዎች የሚማሯቸውን ክሂሎች በማስተዋወቅ ላይ ያተኮሩ ናቸው። ሁለተኛዎቹ ሳምንታት
ክሂሎችን በማለማመድ ላይ፣ ሦስተኞቹ ሳምንታት ደግሞ ክሂሎችን በተለያዩ ተግባራት በመጠቀምና
ተማሪዎች የተማሯቸውን በመመዘን ላይ እንዲያተኩሩ ሆነው የተዘጋጁ ናቸው። በተለይ በሦስተኛዎቹ
ሳምንታት ተማሪዎቹ በተማሩት መሠረት በቃላቸው ወይም በጽሑፍ የሚመልሷቸው የቤትሥራዎችን
በመስጠት ምን ያህል የምዕራፉን ትምህርት እንደተገነዘቡ መምህራን ይገመግማሉ።

የማስተማር መርሖች
ልሥራ፣ እንሥራ፣ ሥሩ
በዚህ ሥርዓተትምህርት ውስጥ ዋነኛው የማስተማሪያ ዘዴ በተለምዶ “ልሥራ፣ እንሥራ፣ ሥሩ” ወይም
በትክክለኛ አጠራሩ “ሚናን ለተማሪዎች ቀስበቀስ የማስተላለፍ ናሙና (ሞዴል)” (gradual release
model) ተብሎ ይታወቃል። ተማሪዎች በመጀመሪያ ጥያቄዎች ወይም ተግባራት በመምህር ሲሠሩ
ያያሉ፤ ቀጥሎም የክፍሉ ተማሪዎች ከመምህራቸው ጋር አብረው በጋራ ይሠራሉ፤ በመጨረሻም
ተማሪዎች ራሳቸውን ችለው በግላቸው እንዲሠሩ የሚደረግበት የማስተማር ዘዴ ነው። ምንም እንኳ
ሁሉም ደረጃዎች በሁሉም ቦታ ተሟልተው የማይገኙበት ሁኔታ ቢኖርም፣ ሞዲሉ ለአብዛኛዎቹ
የትምህርት ክንውኖች ወይም ተግባራት በዚህ መምሪያ ውስጥ በግልጽ ተብራርቶ ቀርቧል። ዘዴው
ተማሪዎች አዳዲስ ክንውኖችን ወይም ተግባራትን ለመሥራትና በራስ የመተማመን አቅማቸውን
ለመገንባት ይረዳቸዋል።

በመተባበር መማር (Cooperative Learning)

በመተባበር መማር ተማሪዎች በቢጤ ወይም በቡድን ተደራጅተው ከክፍል ጓደኞቻቸው ጋር

በመደበኛነት ወይም ለአጭር ጊዜ ተወስነው የሚሰጧቸውን ተግባራት የመሥራት ዕድልን ይፈጥራል።
ከሌሎች ጓደኞቻቸው ጋር አዳዲስ መረጃዎችን የመለዋወጥ ዕድል ስለሚፈጥር የክፍል ውስጥ መማርን
ያጠናክራል። በመተባበር መማር ብዙ ተማሪዎች ባሉበት ክፍል ውስጥ በንቃት እንዲሳተፉ ዕድል
ይፈጥራል።

ግብረመልስ መስጠት

አንዱ የማስተማር ዋነኛ አካል ተማሪዎች በተናገሯቸው፣ ባነበቧቸው፣ ባቀረቧቸው ወይም በጻፏቸው
ነገሮች ላይ ግብረመልስ መስጠት ነው። አንዳንድ ጊዜ ግብረመልስ ሳይሰጡ በሚሠሩ መለማመጃዎች
ላይ ብቻ ማተኮር ጠቃሚ ሊመስል ይችላል። ነገርግን ተማሪዎች የተሰጣቸውን ተግባር እንዴት
መሥራት እንዳለባቸውና የሠሩትም ትክክል መሆኑን ወይም አለመሆኑን ለመረዳት ስለሚጠቅማቸው
ግብረመልስ መስጠት አስፈላጊ ነው። ግብረመልስ መስጠት ውጤታማ ይሆን ዘንድ መምህራን
የሚከተሉትን ማድረግ ይጠበቅባቸዋል።
• ተማሪዎች የሰጡት ምላሽ ትክክል ወይም ስህተት መሆኑን መንገር፤

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ ix

 • ተማሪዎቹ የሰጡት መልስ ለምን ትክክል ወይም ስህተት ሊሆን እንደቻለ ማብራራት፤

• በትክክል የተሠራውን ለተማሪዎች መንገር፤

• የሚጠበቅባቸውን ተግባር በትክክል እንዴት መሥራት እንዳለባቸው ወይም ምን ዓይነት

ብልሃት መጠቀም እንደላባቸው መንገር፤

ተማሪዎች የሚነገራቸውን ትክክለኛ መልስ ወይም አቀራረብ ከመስማት ይልቅ በራሳቸው ትክክለኛ
መልስ ላይ እንዲደርሱ ወቅታዊ ግብረመልስ በመስጠት ይታገዛሉ። ለምሳሌ አንድ ተማሪ አንድ
አንቀጽ ሲያነብ/ስታነብ አንድ ቃል ሲጠራ/ሰትጠራ ቢሳሳት/ብትሳሳት በሚከተለው አኳኋን ሊነገረው/
ራት ይገባል፤ አንቀጹን ጥሩ አንበሃል/ሻል፤ ግን የሁለተኛው ዓረፍተነገር ሁለተኛ ቃል “ቤቶች” ሳይሆን
“ቤታችን” ነው፤ ስለ“-ኣችን” መማራችንን ታሳታውሳለህ/ሻለሽ? ወይም አንድ ተማሪ ከምንባቡ ውስጥ
ያሉትን ዋናዋና ነጥቦች እንዲዘረዝር/እንድትዘረዝር ለቀረበለት/ላት ጥያቄ የሰጠውን/ቺውን ምላሽ
በማጤን፣ ከምንባቡ ዋናዋና ነጥቦች ውስጥ ሁለቱን በትክክል መልሰሃል/ሻል፤ ጥሩ ነው፤ ሦስተኛው
ነጥብ ምን እንደሆነ ልትነግረኝ/ሪኝ ትችላለህ/ቺያለሽ? ወዘተ.

የማስተማሪያ መርጃ

በብዙ አካበቢዎች የሚገኙ የመማሪያ ክፍሎች ለትምህርት አገልግሎት የሚውሉ ቁሳቁሶች የተሟላላቸው
ናቸው ማለት አዳጋች ነው። ስለዚህ በቀላሉ ባካባቢው ሊዘጋጁ የሚችሉ የትምህርት መርጃ መሣሪያዎችን
ለማዘጋጀት ወይም ለመፍጠር ጥረት ማድረግ ተገቢ ነው። ስለሆነም ለዚህ ሥርዓተትምህርት ጠቃሚ
ከሆኑት ቀላል የማስተማሪያ መርጃ መሣሪያዎች መካከል የሚከተሉት ይገኙባቸዋል።

ፍላሽ ካርዶች፡- እነዚህ ለምሳሌ ተማሪዎች የሚማሯቸውን ቃላት የሚያሳዩ ክርታሶች/ ካርዶች ናቸው።
እነዚህ ካርዶች ቃላቱን ሰሌዳ ላይ ከመጻፍና ያን እያጠፉ በመጻፍ ጊዜ ከማጥፋት በፍጥነት ካንዱ
ፊደል ወይም ቃል ወደሌላው በቀላሉ እየለዋወጡ ለመጠቀም አመቺ ናቸው። ከርቀት ለማንበብም
ቀላል ስለሆኑ፣ ለሁሉም የክፍል ተማሪዎች፣ ለአነስተኛ ቡድኖች ወይም ለግለሰቦችም በቀላሉ ለመጠቀም
ያመቻሉ። በቀላሉም ቀደም ብሎ ለማዘጋጀትና እንዳስፈላጊነቱ ደጋግሞ ለመጠቀም አመቺ ናቸው።

ባዶ የመውጫ ካርዶች፡- እነዚህ እንደፍላሽ ካርዶች ተቆራርጠው የተዘጋጁ ስለሆኑ፣ ተማሪዎች

እየጻፉባቸው ለመምህራቸው የሚያሳዩባቸው ናቸው። ለምሳሌ የማንበብ ሂደት ተግባራት እነዚህን
ክርታሶች በመጠቀም ቢመለሱ መልካም ነው።

ባለኪስ ሠንጠረዥ (Pocket-Chart )፡- የፖስተር መጠን ያለውና ከሸራ ወይም ከጨርቅ የተዘጋጀ
ባለኪስ ሠንጠረዥ ሲሆን፣ ተማሪዎች እንዲያዩዋቸው ፍላሽ ካርዶችን ሊይዝ የሚችል ነው። ይኼ
ሠንጠረዥ በአንድ ጊዜ በርካታ ፍላሽ ካርዶችን ለማቅረብና ለማሳየት እንዲሁም በማዘዋወር ለመጠቀም
ያመቻል። ዓረፍተነገሮችንም በአዳዲስ ቃላት ለመመሥረትና ስለቃላቱም ፍቺ ለመነጋገር ያስችላል።

ትልልቅ መጻሕፍት፡- እነዚህ፣ መምህራን ድምጽ በማሰማት ሲያነቡ፣ ሁሉም የክፍል ተማሪዎች
ሊያዩዋቸው የሚችሉ በጣም ትላልቅ መጻሕፍት ናቸው። ተማሪዎች ከነዚህ መጻሕፍት ቃላትን፣
ሥዕሎችን፣ ምሥሎችን፣ ሠንጠረዦችን ወዘተ. ሲያነቡ ስለርዕሰጉዳዩ ያላቸውን ግንዛቤ ያዳብራሉ፤
ስለርዕሰጉዳዩም በአዲስና በተለየ መንገድ ለማሰብ ዕድል ይፈጥርላቸዋል። ከዚህ በተጨማሪ በመጽሐፉ
የቀረቡት መረጃዎች የቀረቡባቸውን መንገዶች ለመተንተን ያስችላቸዋል።

ሥዕላዊ መግለጫ (ፖስተር)፣ ለጭብጥና ለርዕሰጉዳይ የሚዘጋጁ ሥዕላዊ መግለጫዎች (ለምሳሌ፣

በሥራቸው አርኣያ ስለሆኑ ሴቶችና በማኅበረሰቡ ውስጥ ስላላቸው ሚና፣ ሰላካባቢ ጥበቃ ዕቅድ፣

x አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

በተውኔት ውስጥ ቀርቦ ስለነበረ ወይም ወደፊት ስለሚቀርብ ክፍል ወዘተ. የሚዘጋጁ) የተማሪዎችን
ፍላጎትና ተሳትፎ ይጨምራሉ። መምህራን እነዚህን ሥዕላዊ መግለጫዎች ርስበርስ ሊለዋወጡ ይችላሉ፤
ተማሪዎችም አዳዲስ ሥዕላዊ መግለጫዎችን በመፍጠር ረገድ ሊሳተፉ ይችላሉ።

ተከታታይ ምዘናና ድጋፍ/ማበልፀግ

• ተከታታይ ምዘና ማለት ተማሪዎች እንዴት እየሠሩ እንደሆነና ትምህርቱን መረዳታቸውንና
ክሂሎችን በሚፈለገው መጠን ማወቃቸውን ለመረዳት በተከታታይ መረጃ የሚሰበሰብበት ሂደት
ነው። ይኼ ምዘና ስለማስተማር ሂደት ወይም ሊከለሱ ስለሚገባቸው ወይም በድጋሚ ማስተማር
ስለሚያስፈልጋቸው ትምህርቶች ውሳኔ ለመስጠት ስለሚያስችል ለመምህራን በጣም ጠቃሚ
ነው። በተጨማሪም መምህራን ተማሪዎች በመንፈቀዓመቱ ውስጥ ከሚጠበቁባቸው ብቃቶች
አንጻር የሚያሳዩትን ዕድገት በሚመለከት ያላቸውን ምልከታና የተከታታተይ ምዘና ወጤቶችን
ለመመዝገብ ሊጠቀሙበት ይችላሉ።

መምህራን ተማሪዎች እንዴት እየሠሩ እንደሆነ በተከታታይ ምዘና ለመረዳት፣ በመማር ሂደት
ውስጥ ችግር ያለባቸውን ተማሪዎች ለመርዳትና ጥሩ ለሚሠሩትም ዕውቀታቸውን ለማበልፀግ
የሚከተሉት ሁለት ዓይነት አጠቃላይ የምዘና ስልቶች (ቴክኒኮች) ጠቃሚዎች ናቸው።

ኢመደበኛ ተከታታይ ምዘና

ይኼ ምዘና የመማር-ማስተማሩን ሂደት የተማሪዎችን መማር እግር በእግር እየተከታተሉ፣ ጕድለት
ካለ ለመሙላትና ድጋፍ ለማድረግ ታልሞ የሚተገበር ምዘና ነው። በዚህ ረገድ ከሚጠቀሱት ዘዴዎች
ቀጥሎ የቀረቡትን መጠቀም ይቻላል።
o ምልከታ፡- መምህራን እንሥራ፣ በተለይ ደግሞ ሥሩ በሚለው የትምህርቱ ሂደት
ወቅት በክፍል ውስጥ መዘዋወርና ተማሪዎቻቸውን መከታተል አለባቸው። በዚህ ጊዜ
መምህራን ተማሪዎቹ በግላቸው፣ ከቢጤያቸው ወይም ከአነስተኛ ቡድን ጋር እንዴት
እየሠሩ እንደሆነና የትኞቹ የተለየና ተጨማሪ ድጋፍ፣ የትኞቹ ደግሞ የተሻለ ለመሥራት
ከአቅማቸው ጋር የሚሄድና የሚገዳደራቸው ተግባር እንደሚፈልጉ ለመለየት ይችላሉ።

o የመውጫ ካርዶች፡- የዕለቱ ትምህርት ከመጠናቀቁ በፊት መምህራን ተማሪዎችን

ጥያቄ ሊጠይቁ ወይም አጭር ተግባር ሊሰጡ ይችላሉ። ለምሳሌ ለቃላት ተመሳሳይ
እንዲሰጡ፣ ከተማሯቸው ቃላት የተወሰኑትን በዓረፍተነገር እንዲጠቀሙ ወይም ለአጭር
አንቀጽ ማጠቃለያ እንዲሰጡ ወዘተ. የመሳሰሉትን መጠየቅ ይቻላል። ተማሪዎቹም
ምላሾቻቸውን በቁራጭ ወረቀት ወይም ካርድ ላይ በመጻፍ ለመምህራቸው ሰጥተው
ይወጣሉ። ከዚያም መምህራኑ ያን በመመልከት ምን ያህሉ ተግባሩን በትክክል መሥራት
እንደቻሉ መገምገም ይችላሉ።

o ተነሺ ቃላት፡- ተማሪዎች በትናንሽ ሰሌዳዎች ወይም ወረቀቶች ላይ መልሶችን ጽፈው፣

መምህራቸው ጥያቄዎችን በግላቸው (ለምሳሌ፣ ጥያቄ መጠየቅ፣ መልስ መመለስ፣
በቃላት ዓረፍተነገር መሥራት) እንዴት እንደመለሱ እንዲያዩላቸው በፊትለፊታቸው
በጠረጴዛቸው (በዴስካቸው) ላይ ያስቀምጣሉ።

መደበኛ ተከታታይ ምዘና

የዚህ ምዘና ዋና ዓላማ ተማሪዎች ትምህርቱን መረዳታቸውንና ክሂሎችን በሚፈለገው መጠን
ማወቃቸውን በየደረጃውና በየምዕራፉ መጨረሻ መለካት ነው። የሚከተሉትን ዘዴዎች ለአብነት

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ xi

መጠቀም ይቻላል።
o የክፍል ልምምዶችና የቤትሥራዎች፡- መምህራን፣ ትምህርቱን መረዳታቸውንና ክሂሎች
በተገቢው ሁኔታ መዳበራቸውን ለመረዳት ተማሪዎች በጽሑፍ የመለሷቸውን የክፍልና
የቤትሥራዎች ሰብስበው ይገመግማሉ።

o ሙከራዎችና ፈተናዎች፡- ተማሪዎች አንድን የትምህርት ይዘት ወይም ክሂል

መረዳታቸውን ለማወቅ ሙከራዎችና ፈተናዎች ሊሰጡ ይችላሉ። ከ5ኛ-8ኛ ባሉት ክፍል
ደረጃዎች የሚሰጡት ሥራዎችና ፈተናዎች በአብዛኛው በጽሑፍ የሚመለሱ ናቸው።
ይሁንና ፈተናዎች በቃል የሚመለሱም ሊሆኑ (ለምሳሌ፣ የአቀላጥፎ ማንበብ ችሎታቸውን
ለመለካት ከአንድ ጽሑፍ የተወሰነውን ድምጽ በማሰማት እንዲያነቡ ወይም የአንብቦ/
የአዳምጦ መረዳት ችሎታቸውን ለማወቅ ጥያቄዎችን በቃላቸው እንዲመልሱ ወይም
ስለአንድ ጉዳይ በቃላቸው እንዲያቀርቡ ማድረግ) ይችላሉ።

ድጋፍ ምን ማለት ነው? ድጋፍ ማለት መምህራን ተማሪዎችን ለማበረታታት የሚፈጸሙት ተግባር
ወይም የሚሰጡት የማበረታቻ ቃል ነው።

አንዱ የተከታታይ ምዘና አስፈላጊነት ተጨማሪ ድጋፍ የሚፈልጉ ተማሪዎችን ለመለየት ነው።
ይኽም በእንሥራና በተለይ በልሥራ ልምምድ ወቅት መምህራን ትምህርቱን ለመገምገምና ችግር
ላለባቸው ተማሪዎች በወቅቱ ድጋፍ ለማድረግ ዕድል ይሰጣቸዋል። አንዳንድ ጊዜም ከክፍል ውጪ
ድጋፍ የሚሹ የተወሰኑ ተማሪዎች ሊያጋጥሙ ይችላሉ።
o ለክፍሉ፣ ለአነስተኛ ቡድን ወይም ተማሪዎች (በግል) ድጋፍ የማድረጊያው አንዱ
መንገድ ወደልሥራ ወይም ወደእንሥራ ተመልሶ ለተማሩት ይዘት ወይም ክሂል
ተጨማሪ ምሳሌዎች እየሰጡ ማለማመድ ነው።

ማበልፀግ ምን ማለት ነው? አንዳንድ ተማሪዎች ፅንሰሃሳብን ቶሎ ሊረዱ ስለሚችሉ ትኩረታቸውን

ለመያዝ የሚገዳደራቸው ነገር ይሻሉ። ማበልፀግ የሚያመለክተው ለእንደነዚህ ያሉ ተማሪዎች ተጨማሪ
መረጃ በማቅረብ ያላቸውን ዕውቀት የሚያሰፋና የሚያዳብር ተግባር መስጠትን ነው። በዚህም ተማሪዎች
በአዲስ መልክ የቀረቡላቸውን መረጃዎች እንዲጠቀሙባቸው በማድረግ ዕውቀታቸውን እንዲያሰፉ
መገዳደር ይቻላል።

በተከታታይ ምዘና ሂደት የቀረበው ተግባር ወይም ክሂል የሚቀላቸውንና ከበድ ያለ ተግባር ወይም
ክሂል የሚያስፈልጋቸውን ተማሪዎች ለይቶ ማወቅ ይቻላል። የነዚህን ተማሪዎች ዕውቀት ማበልፀግ
ካልተቻለ በትምህርቱ ሊሰላቹና ፍላጎት ሊያጡ ወይም የተለየ ባሕሪ ሊያሳዩና ችግር ሊፈጥሩ ይችላሉ።

ለእነዚህ ተማሪዎች የማበልፀጊያ ተግባር የሚሰጠው በሁለት ዓይነት መንገድ ነው፤ አንደኛው ተጨማሪ
የማንበብ ተግባር (ከመጽሐፋቸው ሌላ ተጨማሪ ንባብ እንዲያነቡ) እና ሁለተኛው ተጨማሪ የመጻፍ
ተግባር (በመጽሐፋቸው ውስጥ የሌለ ሌላ የመጻፍ ሥራ) መስጠት ናቸው። ምናልባት በተጨማሪ
የሚነበቡ ጽሑፎች ወይም መጻሕፍት ከሌሉ፣ መምህራን በተማሪዎች መማሪያ መጽሐፍ ውስጥ ያሉትን
የሚመሥሉ የመጻፍ ተግባራት ሊፈጥሩ ይችላሉ። ከዚያም ላቅ ያለ ችሎታ ያላቸው ተማሪዎች አንዳቸው
የአንዳቸውን ሥራ እንዲያነቡና ግብረመልስ እንዲሰጣጡ፣ አርትኦት እንዲያደርጉ፣ በሥራዎቻቸው
ላይ እንዲወያዩ ወዘተ. ማድረግ ይቻላል። ይኽም ተጨማሪ ንባብ ሆኖ ሊያገለግል ይችላል። አንዳንድ
ጊዜ መምህራን ተማሪዎችን በማቧደን ችግር ያለባቸው ተማሪዎች ከጎበዞቹ የሚማሩበትንም መንገድ
ሊያመቻቹ ይችላሉ።

xii አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

ለእያንዳንዱ የትምህርት አላባ ምዘና፣ ድጋፍና ማበልፀጊያ ለመስጠት የሚከተሉት ዝርዝሮች ተጨማሪ
አስተያየቶች ይሰጣሉ።

የቃላት ጥናት
ማጣመርና መነጠል
ምዘና
• ሥሩ በሚለው ሂደት ተማሪዎች ከማጣመራቸው በፊት ወይም ከነጣጠሉ በኋላ እያንዳንዱን
ፊደል፣ ቀለም ወይም የቃላቱን አካላት መጥራት መቻላቸውን ማረጋገጥ፣
• ተማሪዎችን እየመረጡ ቃላቱን እያጣመሩና እየነጠሉ እንዲያነቡ ማድረግ፣

ድጋፍ
• ችግር ያለባቸውን ተማሪዎች በቅድሚያ ቀደም ሲል በሠሯቸው ቀለል ያሉ ቃላት ላይ
ማለማመድ፣ ቀጥሎም አዳዲሶቹን እንዲሞክሩ ማድረግ፣ አሁንም ችግር ያለባቸው ተማሪዎች
ካሉ እንደገና ያስቸገሯቸውን ፊደሎች በጋራ ሆኖ መከለስ።

ማበልፀግ
• ተማሪዎች የቀረቡትን ቃላት ፊደላት፣ ቀለሞች፣ አካላት በቀላሉ ማጣመርና መነጣጠልና ከቻሉ
በሚያውቋቸው ፊደላት ወይም ቀለሞች የተመሠረቱ በርካታ ቃላት በተጨማሪ መስጠት።

ያልተዘወተሩ/እንግዳ ቃላትን ለመረዳት ስለቅጥያዎች ያለን ዕውቀት መጠቀም

ምዘና
• ሥሩ በሚለው ሂደት ተማሪዎች የቃላቱን መዋቅር አካላትና ሙሉውን ቃል በደብተራቸው ላይ
በትክክል እየጻፉ መሆናቸውን (ለምሳሌ፣ ደብተር-ኦች-ኣቸው) ማረጋገጥ ያስፈልጋል።

• ከዚያም ራሳቸው ተመሳሳይ የቃላት መዋቅር ያላቸውን ቃላት (ለምሳሌ፣ ዋና ቃሉ ልብስ፣

የመድረሻ ቅጥያዎች -ኦች እና -ኣቸው = ልብሶቻቸው ወዘተ.) ሊጨምሩ ይችላሉ።

• ተማሪዎች በግል ወይም በቢጤ ወይም በቡድን ሆነው የሰፋፊ ቃላትን ዋና ቃልና ቅጥያዎችን
እንዲነጣጥሉ መምህራን መጠየቅ ይችላሉ።

• ተማሪዎች እንዲህ ዓይነቱን መለማመጃ ሲሠሩ መምህራን እየተዘዋወሩ ይመለከታሉ።

ድጋፍ
• በተግባር ልምምዱ ወቅት ቀላል ቃላትን እንኳ ሲሠሩ ችግር ያለባቸው ተማሪዎች የተማሯቸውን
በድጋሚ እንዲሠሩና ከዚያ ወደአዳዲሶቹ እንዲሄዱ በማድረግ መደገፍ ይገባል።

ማበልፀግ
• ተማሪዎች የተሰጧቸውን ቃላት መለየትና በቃላቱ ውስጥ ያሉትን አካላት ፍቺ መረዳት ከቻሉ
ሌሎች ተጨማሪ ቃላትን በመስጠትና እንዲሠሩ በማድረግ የቃላት ዕውቀታቸውን የበለጠ
ማበልፀግ ይቻላል፤ ወይም፣

• ተማሪዎቹ ቃላቱን ተጠቅመው በቃላቸው ወይም በጽሑፍ ዓረፍተነገር እንዲመሠርቱ ማድረግም

ይቻላል።

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ xiii

አንብቦ መረዳት
ምዘና
• ምንባብ ከማንበባቸው በፊት የምንባብን ርዕስ፣ ሥዕል፣ ሠንጠረዥ ተመልክተው እንዲገምቱ
ተማሪዎችን ተራ በተራ መጠየቅ፣

• ተማሪዎችን በምንባብ ላይ የተመሠረቱና አመራማሪ ጥያቄዎችን ተራ በተራ መጠየቅ፣

• ለጽሑፉ ተገቢ የሆኑ የቢጋር ሠንጠረዦችን እንዲሠሩ/እንዲያዳብሩ መጠየቅ፣

• ተማሪዎች በምንባብ ውስጥ ያነበቧቸውን ቊልፍ ቃላት በደብተራቸው ወይም በመውጫ ካርድ
ላይ እንዲዘረዝሩ፣ ከምንባቡ 3 (ቊጥሩ ሊለይ ይችላል) ዋና ሀሳቦችን እንዲለዩ፣ ምንባቡን
በአጭሩ እንዲያሳጥሩ ወይም የጽሑፉን አዘጋጅ ቢያገኙት/ኟት ሊጠይቁት/ቋት የሚችሏቸውን
3 (ቊጥሩ ሊለይ ይችላል) ጥያቄዎች እንዲጽፉ መጠየቅ፣

• ተማሪዎች አንብቦ መረዳታቸውን ለማሳየት ሲጽፉ የሠሩትን ሥራ (የቢጋር ሠንጠረዥ፣ የአንብቦ

መረዳት ጥያቄዎች መልስ፣ ያሳጠሩትን አንቀጽ ወይም ምንባብ ወዘተ.) መሰብሰብና መገምገም፣

መደገፍ
• ተማሪዎች ምንባብ ከማንበባቸው በፊት የመገመት ችግር ካለባቸው ቊልፍ ቃላትን ከርዕሱ
ወይም ከሥዕሉ የተወሰነ ክፍል ለይቶ በመጠቆም መደገፍ፣

• ተማሪዎች በሚያነቡበት ሂደት እንዲገምቱ ለመርዳት በተነበበው ክፍል ምን እንደተፈጸመ

መጠየቅና ወደፊት ስለሚሆነው ነገር መገመት እንዲችሉ በምሳሌ ማሳየት፣

• ምናልባት ጥያቄዎችን ለመመለስ የሚቸገሩ ካሉ፣

o የቃላትን ጥያቄዎች፣ በተለይ ሙያዊ ስያሜዎችን (ለምሳሌ፣ ገፀባሕርይ፣ መቼት፣ መዋቅር

ወዘተ.) በመከለስ ተማሪዎቹ የተጠየቁት ምን እንደሆነ እንዲረዱ በማድረግ መደገፍ፣

o ጥያቄዎቹን ለመመለስ እንዲረዳቸው የምንባቡን ክፍል ወይም ፍንጮችን እንዲፈልጉ

በማድረግ መደገፍ፣ ተማሪዎቹ ግን የምንባቡን ክፍል ለይተው ማግኘት ካልቻሉ፣ ተገቢ
የሆነውን የምንባብ ክፍል መጠቆም፣

• ተማሪዎች ተገቢ የሆነ ራስን የመከታተያ/የመለኪያ ብልሃት የማይጠቀሙ ከሆነ ድምጽን

በማሰማት እያነበቡ በምሳሌ ማሳየት፣

• ተማሪዎች በቃልም ሆነ በጽሑፍ ምንባብን የማሳጠር ተግባር መሥራት ካልቻሉ፣ አሁንም

በምሳሌ ሠርቶ በማሳየት መደገፍ።

ማበልፀግ
• ተማሪዎች በምንባብ ላይ በቀጥታ የተመሠረቱ ወይም አመራማሪ የሆኑ ጥያቄዎችን ቀላል
ሆነው ካገኟቸው፣ መልሶቻቸውን እንዲጽፉ ወይም የበለጠ ውስብስብ ወይም ከበድ ያሉና ጥያቄ
የሚያጭሩ ጥያቄዎችን በመጠየቅ ዕውቀታቸውን ማበልፀግ፣

• ተማሪዎች የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎችን በቀላሉና በቶሎ የጨረሱ እንደሆነ፣ ሌሎች ተማሪዎች
ሊመልሷቸው የሚችሉ በምንባብ ላይ ተመሥርተው የራሳቸውን ጥያቄዎች ከነመልሳቸው
እንዲያወጡ ማድረግ፣ እነዚህም ጥያቄዎች ከምንባቡ ላይ በቀጥታ የሚመለሱ ወይም አመራማሪ
ሊሆኑ ይችላሉ።

xiv አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

 • ከምንባቡ ደስ ያሰኛቸውን ወይም የወደዱትን ክፍል አውጥተው እንዲጽፉ ወይም ለክፍሉ
(ለቡድንም ሊሆን ይችላል) እንዲገልጹ፣ ስለምንባቡ ያላቸውን የግል አስተያየት (ጥንካሬ፣
ድክመት፣ ዝርዝር መረጃ ወዘተ.) እንዲሰጡ፣ ወይም ላነበቡት ምንባብ ምላሽ ሊሆን የሚችል
የራሳቸውን ጽሑፍ እንዲጽፉ ተማሪዎችን በመጠየቅ ዕውቀታቸውን ማበልፀግ።

ቃላት
ምዘና
• ተማሪዎች የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት በቃላዊ ተራክቦ ውስጥ መጠቀማቸውንና በትክክል
መጥራታቸውን እየተዘዋወሩ በማየት መገምገም፣

• ተማሪዎች የመሠረቷቸውን ወይም ያሳጠሯቸውን አንቀጾች ሲያቀርቡ በመከታተል በምንባቡ

ውስጥ ያሉትን ቃላት መረዳታቸውን መገምገም፣

• በዕለቱ ወይም በዚያው ሳምንት ተማሪዎች ከተማሯቸው ውስጥ 5 (ቊጥሩ ሊለይ ይችላል)
ቊልፍ ቃላትን ከአጫጭር ብያኔ ጋር እንዲጽፉ መጠየቅ፣ ወይም ቃላቱንና በእያንዳንዱ ቃልም
የመሠረቱትን ዓረፍተነገር እንዲጽፉ መጠየቅ፣

• በዚያ ሳምንት ወይም በምዕራፉ የተማሯቸውን ቃላት ሰፋ ያለ ጽሑፍ ወይም ድርሰት ሲጽፉ
ወይም በንግግር ሲያቀርቡ መጠቀማቸውን በመመልከት መመዘን።

ድጋፍ
• ተማሪዉ/ዋ ቃሉን መረዳት ካልቻለ/ች፣ ለምሳሌ ቃሉ በምንባቡ ውስጥ ላለው ፍቺ የማይስማማ
ፍቺ ከሰጠ/ች፣ ለቃሉ የተሳሳተ ብያኔ ካቀረበ/ች ወይም ቃሉን በንግግርም ሆነ በጽሑፍ በትክክል
ካልተጠቀመ/ች፣ መምህራን ከራሳቸው ተጨማሪ ምሳሌዎችን በመስጠት፣ ቃሉን በተለያዬ
መንገድ በማብራራትና በአዲስ ዓረፍተነገር ውስጥ ተጠቅሞ በማሳየት መደገፍ።

ማበልፀግ
• ተማሪዎች የቃላት መለማመጃውን በቀላሉ ከሠሩት፣ ተቀራራቢ በሆኑ ሌሎች ውስብስብ ቃላት
ዓረፍተነገር እንዲመሠርቱ ወይም የሚችሉትን ያህል ቃላት ተጠቅመው አንድ ጽሑፍ እንዲጽፉ
በማድረግ ያላቸውን ዕውቀት ማበልፀግ፣

• 4 ወይም 5 አባላት ባሉት ቡድን አደራጅቶ ተማሪዎች በዙር (ለምሳሌ፣ አንድ ተማሪ አንድ
ዓረፍተነገር ከጻፈ/ች በኋላ ሌላኛው/ዋ ቀጣይና ተስማሚ ዓረፍተነገር ቀጥሎ/ላ እንዲጽፍ/
እንድትጽፍና በዚሁ ዓይነት ሌሎቹም እንዲቀጥሉ በማድረግ) ሀሳብ በማዋጣት በጋራ እንዲጽፉ
ማድረግ አንዱ የማበልፀጊያ መንገድ ነው። በመጀመሪያ ወረቀት የያዘው/ችው ተማሪ አንድ
ቃል፣ ሐረግ ወይም ዓረፍተነገር ጽፎ/ፋ በቀኝ በኩል ላለ/ች ሌላ ተማሪ ይሰጣል/ትሰጣለች፤
ሌላኛው/ዋም ተቀብሎ/ላ በተመሳሳይ የራሱን/ሷን ጽፎ/ፋ በማስተላለፍ መምህር አቁሙ እስከሚሉ
(በግምት አንድ ደቂቃ እስከሚሆን) ድረስ ተግባሩ ይቀጥላል። ብዙ ቡድኖች ይኼን ተግባር
የሚሠሩ ከሆነ የትኛው ቡድን ብዙ እንደጻፈ ማየትም ይችላሉ።

የተማሪዎች የራስ ምዘና

• ተማሪዎች የተማሯቸውን ቃላት በደብተራቸው ላይ እየመዘገቡ ሊይዙ ይችላሉ፤ በየሳምንቱ
ወይም በየምዕራፉ የሚያገኟቸውንም አዳዲስ ቃላት እየጨመሩ መሄድ ይችላሉ። ይኼም
አዳዲስ የመሰሏቸውን ቃላት ከጻፉ በኋላ ፍቻቸው ምን ምን ሊሆን እንደሚችል ይገምታሉ፤

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ xv

 ከተማሯቸውም በኋላ ምን ማለት እንደሆኑ የተረዷቸውን ቃላት በቃላት ሠንጠረዥ ሊዘረዝሯቸው
ይችላሉ።

አዲሱ ቃል (ለእኔ) በእኔ ግምት ፍቺዉ አዎ! ትክክኛ ፍቺዉ ይኼ ነው።

መጻፍ
ድርሰት መጻፍ
ምዘና
• ተማሪዎች በሚጽፉበት ርዕሰጉዳይ ላይ ማተኮራቸውን ለማረጋገጥና ለጽሑፋቸው የሚሆን
ሀሳብ ለማፍለቅ አጠቃላይ ውይይት በሚያደርጉበት ጊዜ መምህራን እየተዘዋወሩ በመመልክት
መመዘን ይችላሉ።

• ጽሑፋቸውን ከመጀመራቸው በፊት ሀሳብ ለማፍለቅና ለማደራጀት የቢጋር ሠንጠረዦችን

በአግባቡ እየተጠቀሙ መሆናቸውን መከታተል ይገባል።

• ተማሪዎች ጽፈው ያቀረቡት ሥራ ሙሉ መሆኑን፣ አደረጃጀቱን (መጀመሪያ፣ መካከል፣

መጨረሻ፣ የዋናና ዝርዝር አቀራብ)፣ ግጥምጥምነቱንና ተገቢነቱን በመገምገም ችሎታቸውን
ማወቅ ይቻላል።

• በተማሪዎች ሥራ ላይ የጽሑፍ አላባውያንን ለመገምገም የጽሑፍ መከታተያ ዝርዝሩን (ከታች

የቀረበውን ተመልከቱ) ከተማሪዎች ጋር በመተባበር መጠቀም ወይም ተማሪዎች ይኽን በጥንድ
በጥንድ ሆነው እንዲሠሩት በማድረግ መመዘን ይቻላል።

• በተማሪዎች ሥራ ላይ የተሰጠውን ግምገማ ለክፍሉ ተማሪዎች እያዟዟሩ ማሳየት፣ አንድ ደረጃ

እንደጨረሱ ከተማሪዎች ጋር በግል መወያየት፣ ለአንዱ የቤትሥራ የግማሹን ክፍል፣ በሌላ
የቤትሥራ ደግሞ የሌላውን ግማሽ ክፍል ሥራ አስተያየት ማቅረብ ይቻላል።

xvi አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

የጽሑፍ መከታተያ ቅጽ
ድርሰት:-
በተሰጠው የቤትሥራ መሠረት መጻፍ፣

ዋናውን ሀሳብ በግልጽ ማቅረብ፣

ዋናውን ሀሳብ ለመደገፍ በቂ ዝርዝር መጠቀም፣

የራስን ሀሳብ ተጠየቃዊ በሆነ መንገድ አንዱ ሀሳብ ሌላውን እየተከተለ እንዲዋቀር ማድረግ፣

ስልት/አንባቢ:-
ለአንባቢህ/ሽ (ግለሰብም ሆነ ቡድን) ጻፍ/ፊ።

ሀሳብህ/ሽን በተሻለ የሚገልጹልህን/ሽን ቃላት ተጠቀም/ሚ።

አንባቢዎችህ/ሽ ሊረዷቸው የሚችሏቸው ዓረፍተነገሮች ተጠቀም/ሚ።

ዓረፍተነገር ምሥረታ:-
ሙሉ ዓረፍተነገሮችን ተጠቀም/ሚ።

አጠቃቀም:-
ተገቢ የሆነ የባለቤት-ተሳቢ-ግስ ስምምነት፣ የግስ ጊዜ፣ የቃላት ፍቺ በዓረፍተነገር ውስጥ
መጠቀም፣

የአጻጻፍ ሥርዓት:-
ተገቢ ሥርዓተነጥቦችን በመጠቀም መጻፍ፣

በቋንቋው የአንቀጽ አጻጻፍ ሥርዓት መሠረት መጻፍ፣

ፍደላ (የፈደል አሰዳደር):-

ተገቢ የሆነ የፊደል ሥርዓት ተክትሎ መጻፍ

ድጋፍ
• በመጻፍ ሂደት ለመጻፍ የሚቸገሩ (ቅድመመጻፍ፣ ማርቀቅ፣ መጻፍ፣ ወይም መከለስ፣ ተገቢ
መግቢያና በቂ ዝርዝር አለማቅረብ) ተማሪዎች ሲያጋጥሙ፣ መምህራን ለሁሉም ክፍል እነዚህን
አላባውያን በምሳሌ ማሳየትና ወደተማሪው/ዋ ወይም ወደቡድኑ በመሄድ ሠርቶ ማሳየትና
መወያየት ይጠበቅባቸዋል።

• በቂ ምሳሌ፣ ደጋፊና ውጤታማ ግብረመልስ በተማሪዎች ጽሑፍ ላይ መስጠት፣ የታተሙ

ቅንጫቢዎችን (በቃል የቀረቡ የጽሑፍ ክፍሎችን ጨምሮ) ማቅረብና አንዳቸው ላንዳቸው

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ xvii

 ግብረመልስ እንዲሰጣጡ ማድረግ፣

• በመከታተያ ዝርዝሩ መሠረት ሥራቸውን መከታተል፣

ማበልፀግ
• መምህራን ከተማሪዎቹ ጋር የገመገሟቸውን የተማሪዎች ሥራዎች፣ ተማሪዎች ርስበርስ
እንዲገማገሙ መጠየቅ፣ ሥራዎቻቸውን እንዲያሻሽሉም (በሙሉነት፣ በአደረጃጀት፣ በመግቢያና
በመጨረሻ፣ እንዲሁም በሀሳብ አስተዳደግና በዝርዝር አቀራረብ) ግብረመልስና ሀሳብ መስጠት፣

• ተማሪዎች ከላይ ለተዘረዘሩት ባህርያት የራሳቸውን ሥራ እንዴት መገምገም እንደሚችሉና

ለሌሎች ተማሪዎች ተገቢ ግብረመልስና ድጋፍ መስጠት እንዳለባቸው ለተማሪዎች ማሳየት፣

• ተማሪዎች በሚጽፉት ሥራ ከተሰላቹ፣ ተመሳሳይ ጭብጥ ስላላቸው ከአንድ በላይ ጽሑፎች

(ለምሳሌ በአንድ ምዕራፍ ስላሉት 3-4 ምንባቦች) እንዲጽፉ፣ ሀሳብና ቊልፍ ጭብጦችን ለይተው
እንዲያደራጁ ማድረግ ይጠቅማል።

ያጻጻፍ ሥርዓት፡- (ፍደላ፣ ሥርዓተነጥብ፣ ሰዋስዋዊ ትክክለኝነት፣ የአንቀጽ መክፈያ ምልክት፣ ትክክለኛ
ቃልና አጠቃቀም)

ምዘና
• ተማሪዎች በትክክል የሚጽፏቸውን ቃላት የያዘ ዝርዝር በመስጠት ወይም በቃል በማስጻፍ
የፍደላ ፈተና መምህራን ይስጡ። ታላሚዎቹ ቃላት በ1ኛ፣ በ2ኛና በ3ኛ ሳምንቶች ይሰጣሉ፤
በ3ኛው ሳምንት ምዘናው ይካሄዳል።

• ተማሪዎች ለፍደላ፣ ለሥርዓተነጥብ፣ ለሰዋስዋዊ ትክክለኛነት፣ ለአንቀጽ አቀማመጥ፣ ለትክክለኛ

ቃል ምርጫና ለአጠቃቀም የራሳቸውን ወይም የጓደኞቻቸውን ሥራ ሲያርሙ መምህራን
እየተዘዋወሩ ይመለከታሉ።

• ተማሪዎች በመውጫ ካርድ ላይም ሆነ በደብተራቸው አጫጭር የቤትሥራዎች ሲሠሩ፣

ለተግባሩ አስፈላጊ ከሆነ ተገቢ ሥርዓተነጥብና ፍደላ እንዲጠቀሙ መምህራን ያሳስቧቸው፤
ሥራዎቻቸውንም ይገምግሙ።

• ተማሪዎችን ድርሰት ወይም ሰፊ ጽሑፍ ሲጽፉ፣ ተገቢ ያጻጻፍ ሥርዓት መከተላቸውን መምህራን
ይገምግሙ።

• የጽሑፍ መከታተያ ዝርዝሩን በመያዝ ተማሪዎች የተወሰነ ያጻጻፍ ሥርዓትን መሠረት አድርገው
እንዲያርሙ መምህራን ይደግፏቸው።

• ተማሪዎች መምህራቸው የሚነገሯቸውን የተወሰነ ያጻጻፍ ሥርዓት ርስበርሳቸው እንዲተራረሙ

ካደረጉ በኋላ ትክክል ለመሆናቸው ያርሙላቸው።

ድጋፍ
• የተወሰኑ ተማሪዎች የፍደላ ችግር ካለባቸው መምህራን መሠረታዊውን የፊደል አጠቃቀም
ሥርዓት ይከልሱላቸው፤ የተወሰኑ መለማመጃዎችም ይስጧቸው።

• ተማሪዎች በተወሰኑ ያጻጻፍ ሥርዓቶች ላይ ችግር ካለባቸው፣ መምህራን በእነሱ ላይ በማተኮር

ያሳዩዋቸው።

xviii አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

 • ተማሪዎች በተወሰኑ ያጻጻፍ ሥርዓቶች ላይ ችግር ካለባቸው፣ በእነዚህ ያጻጻፍ ሥርዓቶች
መሠረት ተማሪዎች ሲጽፉ፣ ክለሳና አርትኦት ሲያደርጉ ትኵረት ሰጥተው መጠቀማቸውን
መምህራን ይከታተሏቸው። ባንድ ክፍለጊዜም ከሁለት በማይበልጡ ያጻጻፍ ሥርዓቶች ላይ
ብቻ እንዲያተኩሩ ይጠይቋቸው።

ማበልፀግ
• ተማሪዎች ታላሚዎቹን ቃላት በቀላሉ ከፈደሉ፣ መምህራን ተመሳሳይ ግን ከበድ ያሉ ተጨማሪ
ቃላትን እንዲፈድሉ ይስጧቸው።

• ተማሪዎች መምህራን የሚነግሯቸውን የተወሰኑ ያጻጻፍ ሥርዓቶች በተመለከተ የራሳቸውንና

የሌሎችን ሥራ ርስበርስ እንዲገመግሙ ያድርጉ። በዚህ መሠረት የራሳቸውን ያስተካክሉ፣
ለሌሎችም እንዲያስተካክሉ ያድርጉ።

• መምህራን ከተማሪዎች ጋር በሚነበቡ ጽሑፎች ውስጥ ያሉትን ያጻጻፍ ሥርዓቶች ይገምግሙ፤

አቀላጥፎ ማንበብ (ፍጥነት፣ ትክክለኛነት፣ አገላለጽ)

አቀላጥፎ ማንበብ ቃላትን በትክክል የማንበብ ፍጥነትንና ጽሑፍን በተገቢ አገላለጽ ማንበብን
ያካትታል። አንዳንድ ተመራማሪዎች አቀላጥፎ ማንበብን ጽሑፍን በፍጥነት፣ በቀላሉ፣ ያለችግር፣
ሳይንገዳገዱ (ፊደላትን ሳይገድፉ) ማንበብ መቻል እንደሆነ ይገልጻሉ (ሜየር እና ፌልተን 1999)።
ተማሪዎች አቀላጥፈው አነበቡ የሚባለው በፍጥነት ሳይቸገሩ፣ ፊደላትን ሳይገድፉ ማንበብ ሲችሉ ነው።
ኢመደበኛ ምዘና
• ተማሪዎች የተለያዩ ጽሑፎችን (ለሳምንቱ የተመደበውን ምንባብ ወይም ከምዕራፉ ምንባቦች
አንዱን ወይም መምህራን መርጠው የሚያመጧቸውን ወይም ተማሪዎች ራሳቸው ወይም
ጓደኞቻቸው ወደክፍል ያመጧቸውን ተራኪና መረጃ ሰጪ ጽሑፎችን፣ ንግግሮችን፣ ግጥሞችን፣
ተውኔቶችን ጨምሮ) በግል፣ ለጓደኛ ወይም ለክፍሉ ድምጽ እያሰሙ ሲያነቡ፣ መምህራን
ተማሪዎች አቀላጥፈው በተገቢ ፍጥነት፣ ትክክለኛነትና አገላለጽ ማንበባቸውን በማዳመጥ
ይከታተላሉ።

• መምህራን ተማሪዎች በሚያነቡበት ጊዜ ማስታወሻ በመያዝ የተማሪዎችን የማንበብ ሂደት

ዕድገት መከታተልና የትኞቹ ድጋፍ እንደሚያስፈልጋቸው ለይተው ይረዳሉ።

መደበኛ ምዘና
የተማሪዎችን ድምጽ እያሰሙ አቀላጥፎ የማንበብ ዕድገት ሥርዓት ባለው መንገድ ለመረዳት እያንዳንዱን/
ዷን ተማሪ በግል መመዘን ይገባል። ይኼንንም ለማድረግ በእያንዳንዱ ሳምንት የሚመዘኑ የተወሰኑ
ተማሪዎችን መምረጥ ይጠቅማል። መምህራን ቀደም ብለው ያላነበቡትን አጠር ያለ ምንባብ ሰጥተው
ድምጽ በማሰማት እንዲያነቡ ያድርጉ። ይኽ በተወሰኑ አነስተኛ ቡድኖች ወይም ተማሪዎች ከ3-4
የሚሆኑ ዓረፍተነገሮች በተራ እንዲያነቡ ወይም ሌሎቹ ተማሪዎች የተሰጣቸውን ሌላ ሥራ ሲሠሩ
የተወሰኑ ተማሪዎች በግል ለመምህራቸው ድምጽ በማሰማት እንዲያነቡ በማድረግ ሊካሄድ ይችላል።
ምንባቡም ገና ክፍሉ ያላነበበው ግን በዚያው ሳምንት የሚነበብ ሊሆን ይችላል። ተማሪዎች ድምጽ
እያሰሙ አቀላጥፈው ማንበብ መቻላቸውን ለማረጋገጥ በሚከተሉት ዘዴዎች ሊጠቀሙ ይችላሉ፤
ሀ. ፍጥነትና ትክክለኛነት፣ በተናጠል ተማሪዎች 1 ደቂቃ ለማንበብ ይወሰንላቸው፤ ከዚያ በአንድ
ደቂቃ ውስጥ በትክክል ያነበቧቸውን ቃላት ያስሉ።

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ xix

 ለ. አገላለጽ፣ ተማሪዎች በሚያነቡበት ጊዜ ተገቢ በሆነ አገላለጽ (በተገቢ የድምጽ ቅላፄና አፅንኦት)
ማንበባቸውን መምህራን ያረጋግጡ።

ከ5ኛ-8ኛ ክፍል ያሉ ተማሪዎች አቀላጥፈው የሚያነቡበት መርሕ ቀጥሎ በሠንጠረዥ ቀርቧል።

ምናልባት አንዳንድ ተማሪዎች 5ኛ ወይም 6ኛ ክፍል ሆነው ከተወሰነው በተሻለ ሊያነቡ ይችላሉ።

ክፍል መግለጫ

5 • በክፍል ደረጃው ምንባብ ውስጥ ያሉትን ቃላት ቢያንስ 90% በትክክል ማንበብ፣
• በቃላቱ ውስጥ የሚገኙትን ፊደሎች በትክክል መጥራት መቻል፣
• ቃላትንና ሐረጋትን መልሶ ያለችግር ለማንበብ መቻል፣
• በምንባቡ ውስጥ ያሉትን ሥርዓተነጥቦች በመከተል በተገቢ አገላለጽና የድምፅ ቅላፄ
ማንበብ፣
6 • በክፍል ደረጃው ምንባብ ውስጥ ያሉትን ቃላት ቢያንስ 90% በትክክል ማንበብ፣
• ቃላትንና ሐረጋትን መልሶ ያለችግር ለማንበብ መቻል፣
• በምንባቡ ውስጥ ያሉትን ሥርዓተነጥቦች በመከተል በተገቢ አገላለጽና የድምፅ ቅላፄ
ማንበብ፣
• ከምንባቡ ዓይነትና ፍቺ ጋር የሚስማማ አገላለጽ ተጠቅሞ ማንበብ (የተውኔት ንባቦችን
ጨምሮ)
7 • በክፍል ደረጃው ምንባብ ውስጥ ያሉትን ቃላት ቢያንስ 90% በትክክል ማንበብ፣
• ቃላትንና ሐረጋትን መልሶ ያለችግር ለማንበብ መቻል፣
• በምንባቡ ውስጥ ያሉትን ሥርዓተነጥቦች በመከተል በተገቢ አገላለጽና የድምፅ ቅላፄ
ማንበብ፣
• ከምንባቡ ዓይነትና ፍቺ ጋር የሚስማማ አገላለጽ ተጠቅሞ ማለትም ግጥምን፣ ምልልስን፣
ገፀባህርያትንና ሁኔታን የሚያሳዩ የድምጽ ለውጦችን ተረድቶ ማንበብ፣
8 • በክፍል ደረጃው ምንባብ ውስጥ ያሉትን ቃላት ቢያንስ 90% በትክክል ማንበብ፣
• ቃላትንና ሐረጋትን መልሶ ያለችግር ለማንበብ መቻል፣
• በምንባቡ ውስጥ ያሉትን ሥርዓተነጥቦች በመከተል በተገቢ አገላለጽና የድምፅ ቅላፄ
ማንበብ፣
• ለጽሑፉ ዓይነትና ፍቺ የሚስማማ ሐረጋዊ አገላለጽን መጠቀምማለትም ግጥምን፣
ምልልስን፣ ገፀባህርያትንና ሁኔታን የሚያሳዩ የድምጽ ለውጦች በመረዳት፣ ተደራሲን
ለማግባባት የሚዘጋጁ ንግግሮችን፣ ቃለመጠይቆችን፣ ተውኔታዊ ጽሑፎችን ማንበብ፣
ድጋፍ
• መምህራን ከማንበብ ጋር የተያያዘ ፊደሎችን የመጥራትና ሐረጋትን የማንበብ ችግር ያለባቸውን
ተማሪዎች ለይቶ በመረዳት በቅርብ እየተከታተሉ ፊደላቱንና ቃላቱን እየለዩ በማንበብ
ይርዷቸው፤ አንብበውም ያሳዩዋቸው፤ ከነሱም ቀጥለው ተማሪዎቹ እንዲያነቡ ያድርጉ። ከዚያም
ቃላቱንና ሐረጋቱን መልሰው ያንብቡ። ለተማሪዎቹ ከበድ ያሉ ቃላት ወይም ሐረጋት ካሉ
ለይቶ ማወቅ ያስፈልጋል። ከተቻለም ተመሳሳይ መዋቅር ያላቸውን ቃላትና ሐረጋት አዘጋጅቶ
በማንበብ እንዲለማመዱበት ማድረግ ይጠቅማል።

xx አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

 • በተገቢ አገላለጽ ለማንበብ የሚቸገሩ ተማሪዎች ካሉ ዓረፍተነገሮቹን በመምረጥ እያነበቡ
ማሳየትና ተማሪዎቹ ተከትለው እንዲያነቡ ማድረግ ስፈልጋል።

ማበልፀግ
• ተማሪዎች በሚጠበቅባቸው መሠረት አቀላጥፈው ካነበቡ፣ የበለጠ ከፍ ያለ ጽሑፍ (ካለ)
እንዲያነቡ መምህራን ያበረታቷቸው። መምህራን እነዚህ ተማሪዎች የማንበብ ችግር ያለባቸውን
ሌሎች ተማሪዎች ከማገዝ አኳያ አብረው እንዲያነቡና እንዲረዱ ያድርጉ። ይኼን በሚያደርጉበት
ጊዜ ድጋፍ ያስፈልጋቸው ይሆናልና መምህራን ይርዷቸው።

• የተወሰኑ ተማሪዎች የተለያዩ የጽሑፍ ዓይነቶችን (ለምሳሌ፣ ግጥሞች፣ በታሪክ ውስጥ ያሉ

ምልልሶች፣ የተውኔት ቅንጫቢ…) በተገቢ አገላለጽ ካነበቡ፣ መምህራን ይኼን ከጓደኞቻቸው
ጋር ወይም በቡድን በክፍል ተማሪዎች ፊት ወይም በትምህርትቤት ማኅበረሰብ ስብሰባ
ላይ እንዲያነቡ ዕድሉን ያመቻቹላቸው። ለወላጆቻቸውም ድምጽ በማሰማት እንዲያነቡ
ያበረታቷቸው። መምህራን የተሻለ ያነበቡት ተማሪዎች የማንበብ ችግር ያለባቸውን ተማሪዎች
ከማገዝ አኳያ አብረው እንዲያነቡና እንዲረዳዱ ያድርጉ። ይኼን በሚያደርጉበት ጊዜ ድጋፍ
ያስፈልጋቸው ይሆናልና መምህራን ይርዷቸው።

ቃላዊ ክሂሎች
ማዳመጥ
ምዘና
• ተማሪዎችን ባዳመጡት ምንባብ መሠረት ከምንባብ የወጡና አመራማሪ ጥያቄዎችን ተራበተራ
መጠየቅ፣

• ተማሪዎች ምንባቡን መረዳቸውን ለማሳየት ለጽሑፉ የሚስማማ የቢጋር ሠንጠረዥ እንዲያዘጋጁ

ማድረግ፣

• ተማሪዎች በደብተራቸው ወይም በመውጫ ካርድ ቊልፍ ቃላትን እንዲዘረዝሩ ማድረግ፣

• ተማሪዎች ከምንባብ ያዳመጧቸውን ቊልፍ ቃላት በደብተራቸው ወይም በመውጫ ካርድ ላይ

እንዲዘረዝሩ፣ ከማዳመጥ ምንባቡ 3 (ቊጥሩ ሊለይ ይችላል) ዋና ሀሳቦችን እንዲለዩ፣ የማዳመጥ
ምንባቡን በአጭሩ እንዲያሳጥሩ ወይም የጽሑፉን አዘጋጅ ቢያገኙት/ኟት ሊጠይቁት/ቋት
የሚችሉትን 3 (ቊጥሩ ሊለይ ይችላል) ጥያቄዎች እንዲጽፉ መጠየቅ፣

• ተማሪዎች በደብተራቸው ወይም በመውጫ ክርታስ (ካርድ) ላይ ያልተረዷቸውን ቃላት ወይም

ነጥቦች እንዲጽፉ ማድረግ፣

• ተማሪዎች አዳምጦ መረዳቸውን ለማሳየት ከጻፉ በኋላ የሠሩትን (የቢጋር ሠንጠረዥ፣ የአንብቦ
መረዳት ጥያቄዎች መልስ፣ ያሳጠሩትን አንቀጽ ወይም ምንባብ ወዘተ.) መሰብሰብና መገምገም።

መደገፍ
• ተማሪዎች ምንባብ ከማዳመጣቸው በፊት የመገመት ችግር ካለባቸው ቊልፍ ቃላትን ከርዕሱ
ወይም ከሥዕሉ የተወሰነ ክፍል ለይቶ በመጠቆም መደገፍ፣

• ተማሪዎችን በማዳመጥ ሂደት እንዲገምቱ ለመርዳት ባዳመጡት ክፍል ምን እንደተፈጸመ

መጠየቅና ወደፊት ስለሚሆነው ነገር መገመት እንዲችሉ በምሳሌ ማሳየት፣

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ xxi

 • ምናልባት ጥያቄዎችን ለመመለስ የሚቸገሩ ካሉ፣

o የቃላት ጥያቄዎችን፣ በተለይ ሙያዊ ስያሜዎችን (ለምሳሌ፣ ገፀባሕርይ፣ መቼት፣ መዋቅር

ወዘተ.) በመከለስና ተማሪዎቹ የተጠየቁት ምን እንደሆነ እንዲረዱ በማድረግ መደገፍ፣

o ጥያቄዎቹን ለመመለስ እንዲረዳቸው የምንባቡን ክፍል ወይም ፍንጮችን እንዲፈልጉ

በማድረግ መደገፍ ይጠቅማል። ተማሪዎቹ ግን የምንባቡን ክፍል ለይተው ማግኘት
ካልቻሉ፣ ተገቢ የሆነውን የምንባብ ክፍል መጠቆም፣

• ተማሪዎች በቃልም ሆነ በጽሑፍ ምንባብን የማሳጠር ተግባር መሥራት ካልቻሉ፣ አሁንም

መምህራን አርኣያ ሆነው በምሳሌ በማሳየት መደገፍ።

ማበልፀግ
• ተማሪዎች በማዳመጥ ምንባብ ላይ በቀጥታ የተመሠረቱ ወይም አመራማሪ ጥያቄዎችን ቀላል
ሆነው ካገኟቸው፣ መልሶቻቸውን እንዲጽፉ ወይም የበለጠ ወሰብሰብ ወይም ከበድ ያሉና
ተጨማሪ ጥያቄ የሚያጭሩ ጥያቄዎችን በመጠየቅ ዕውቀታቸውን ማበልፀግ ይቻላል።

• ተማሪዎች የአዳምጦ መረዳት ጥያቄዎችን በፍጥነትና በቀላሉ መመለስ ከቻሉ፣

o ሌሎች ተማሪዎች የሚመልሷቸው ስለምንባቡ የራሳቸውን ጥያቄዎች ከነመልሶቻቸው

እንዲያዘጋጁ መጠየቅ፣ ይኼ ከምንባቡ በቀጥታ የሚመለሱ ወይም አመራማሪ ጥያቄዎችን
ሊያካትት ይችላል።

o ከማዳመጥ ምንባቡ ደስ ያሰኛቸውን ክፍል ወይም በማዳመጥ ምንባቡ ላይ ያላቸውን የግል

አስተያየት (ጥንካሬውን፣ ድክመቱን፣ የያዘውን መረጃና ዝርዝሮች) ወይም ላዳመጡት
ምንባብ ምላሽ የሚሆን ጽሑፍ ጽፈው ለክፍሉ (ለአነስተኛ ቡድንም ሊሆን ይችላል)
እንዲናገሩ ማድረግ፣

መናገር
ምዘና
• ምንባቡን ካዳመጡ በኋላ በተለያዩ የመናገር ተግባራት ላይ ሲሳተፉ ማዳመጥ፣

• ተማሪዎች በቃል አቅርቦት ዝግጅት፣ በክርክር ወይም በውይይት በሚሳተፉበት ጊዜ ማዳመጥ፣

መምህራን እያዳመጡ ሳሉም፣ ተማሪዎቹ የሚሳተፉባቸውን ተግባራት መረዳታቸውን፣ የተሰጣቸውን
መመሪያ መከተላቸውንና መፈጸማቸውን፣ የሚሠሩባቸውን የጽሑፍ ዓይነቶች መረዳታቸውን
መከታተል ይጠበቅባቸዋል።

ድጋፍ
• የተወሰኑ ተማሪዎች ሀሳባቸውን በቃላቸው በተገቢ ሁኔታ አደራጅተው የማቅረብ ችግር ካለባቸው፣
በመጀመሪያ ጥያቄዎችን እንዲጠይቁና እንዲመልሱ፣ ከዚያም ችሎታቸውን እንዲያዳብሩ
በቡድን ውስጥ ከሌሎች ተማሪዎች ጋር እንዲሠሩ ማድረግ፤ በሚመቻቸው ቦታ ከሚደግፏቸው
ጓደኞቻቸው ጋር ሆነው እንዲያቀርቡና እንዲከውኑ ዕድል መሥጠት።

ማበልፀግ
• የተወሰኑ ተማሪዎች በቀላሉ ሀሳባቸውን አዘጋጅተው የሚያቀርቡ ከሆነ፣ ድጋፍ ከሚያስፈልጋቸው
ተማሪዎች ጋር ሆነው እንዲሠሩ ማድረግ፣ ይኼን ሲያደርጉ ድጋፍ ያስፈልጋቸው ይሆናልና

xxii አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

 መምህራን ይርዷቸው።

ሰዋስው
ምዘና
• በምዕራፉ ሥር በተማሯቸው የሰዋስው ትምህርቶች ላይ መልመጃዎች ሲሠሩ እየተዘዋወሩ
ማየትና ማዳመጥ፣

• እነዚህን ሰዋስዋዊ ዕውቀቶች ተማሪዎች በንግግራቸውና በጽሑፋቸው ውስጥ እየተጠቀሙባቸው

መሆናቸውን ማረጋገጥ፣

• ተማሪዎች በጻፏቸው ድርሰቶች ውስጥ እነዚህ ሰዋስዋዊ ሕግጋት መጠቀማቸውን ማረጋገጥ፣

• በመምህራቸው ተሰጥቷቸው ለተወሰኑ ሰዋስዋዊ ትምህርቶች የሠሯቸውን ሥራዎች ርስበርስ

እንዲተራረሙ ማድረግና ስለትክክለኛነቱም ግብረመልስ መስጠት፣

ድጋፍ
• የተወሰኑ ተማሪዎች የተማሯቸውን ወይም እየተማሯቸው ያሉትን ሰዋስዋዊ ሕግጋት
ለመጠቀም ችግር ካለባቸው መምህራን ይከልሱላቸው፤ ሕግጋቱንም የሚለማመዱባቸው ቃላትና
ዓረፍተነገሮች ይስጧቸው።

• አስፋለጊ ሆኖ ከተገኘም በሚያነቧቸውና በሚያዳምጧቸው ምንባቦች ውስጥ ሕግጋቱ ሲያጋጥሙ

ለይተው በማመልከትና እንዲጽፏቸው በማድረግ ትኵረት ይስጡ።

• ተገቢ ከሆነ እነዚህን የሰዋስው ሕግጋት ተማሪዎች ጽሑፍ ሲጽፉ፣ ሲከልሱና ሲያርሙ (አርትኦት
ሲያደርጉ) እንዲጠቀሙባቸውና በአንድ ጊዜ በሁለት ሰዋስዋዊ ሕግጋት ላይ ብቻ እንዲያተኩሩ
ማድረግ ጠቃሚ ነው።

ማበልፀግ
• ተማሪዎች ሰዋስዋዊ ሕግጋቱን በቀላሉ የሚማሯቸውና የሚጠቀሙባቸው ከሆነ፣ ተጨማሪ ከበድ
ያሉ ዓረፍተነገሮችን እንዲሠሩ መስጠትና በአንቀጽ ውስጥ እንዲጠቀሙባቸው ማድረግ፣

• የተሰጧቸውን ሰዋስዋዊ ሕግጋት በሚመለከት የሠሯቸውን የራሳቸውን ወይም የሌሎችን

ሥራዎች ርስበርስ እንዲተራረሙና ግብረመልስ እንዲሰጣጡ ማድረግ፣

ሥርዓተፆታና አካቶ ትምህርት

ሥርዓተፆታን ከግምት ውስጥ ያስገባ ማስተማርና መማር

መምህራን ወንድና ሴት ተማሪዎች እኩል የሚሳተፉበትና የሚጠቀሙበት የመማር ከባቢ መፍጠር
አለባቸው። ስለሥርዓተፆታ በቂ ግንዛቤ የሌላቸው መምህራን በክፍል ውስጥ አዘውትረው የሚጠሩት፣
ከባድ ጥያቄዎችን የሚጠይቁት፣ ለቡድን መሪነት የሚመድቡት ወንድ ተማሪዎችን ብቻ ነው። እንዲህ
ዓይነቱ ወዳንድ ፆታ ያደላ አቀራረብ የሴቶችን የትምህርት ተሳትፎ፣ ውጤት፣ የወደፊት ችሎታና
ተስፋ በእጅጉ ይጎዳል።

ስለሆነም የሁለቱንም፣ የሴቶችንና የወንዶችን ተማሪዎች የትምህርት ውጤት ለማሳደግና የሥርዓተፆታ

እኩልነት የሰፈነበት ሥነትምህርት በክፍል ወስጥ ለመጠቀም ይችሉ ዘንድ መምህራን ራሳቸው መማር

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ xxiii

አለባቸው። ከግምት ውስጥ ሊገቡ ከሚገባቸውና ማስተማርንና መማርን የሥርዓተፆታ እኩልነት
የሚንፀባረቅባቸው ለማድረግ ከሚጠቅሙ ጉዳዮች መካከል የሚከተሉት ይገኙባቸዋል፤

• የማስተማሪያና የመማሪያ መሣሪያዎች፡- መምህራን የትምህርት መሣሪያዎችን ከሥርዓተፆታ

እኩልነት አንፃር የወንድና የሴት ገፀባሕርያትን ውክልናና ሥዕሎችን መገምገም አለባቸው።
በአዳዲሶቹ የመማሪያ መጻሕፍት በምንባቦች ውስጥ በሚኖሩ የወንድና የሴት ገፀባህርያት
ውክልናና በሥዕሎች ረገድ የሥርዓተፆታ ሚዛናዊነት እንዲኖራቸው ከፍተኛ ጥረት ተደርጓል።
በዚህም መሠረት በጽሑፎችና በሥዕሎች ውስጥ ልጃገረዶች/ሴቶች ወንዶች ልጆች/ወንዶች
ጐልማሶች በተመጣጠነ ሁኔታ እንዲወከሉ ተደርጓል። በቋንቋ አጠቃቀም ረገድም እንዲሁ
የሥርዓተፆታ ወገናዊነት ሳይኖር፣ ሁለቱንም ፆታዎች በእኩልነት በሚያማክል አገላለጽ
ለመጠቀም ከፍተኛ ጥረት ተደርጓል። ለዚህም ሲባል ገፀባህርያቱ በቤት ውስጥም ሆነ በአደባባይ
በሚኖራቸው የተግባር ተሳትፎ ሚዛናዊነት እንዲኖራቸው ከመደረጉም በላይ ሥርዓተፆታ
ነክ የሆኑ ጭብጦችና ርዕሰጉዳዮች፣ ለምሳሌ፣ ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች፣ ሴቶችን ማጐልበት፣
ሥርዓተፆታና ትምህርት ወዘተ. የሚሉ ተካተውበታል። ይሁንእንጂ፣ ምናልባት በስህተት
የተዘለለና የነበረው የሥርዓተፆታ አድሎ የሚንጸባረቅበት ጽሑፍ ካጋጠመ፣ መምህራን
አስተካክለው ያለውን ክፍተት እንዲሞሉ ይጠበቃል።

• የቋንቋ አጠቃቀም፡- መምህራን በክፍል ውስጥ በቋንቋ አጠቃቀማቸውም ሆነ በሌላ የቀደመውን

የተዛባ የሥርዓተፆታ አገላለጽ እንዳይጠቀሙ ጥንቃቄ ማድረግ አለባቸው። ምሳሌዎችና
መመሪያዎች ሲሰጡም በተቻለ መጠን ሁለቱንም ፆታ የሚያማክሉ ተውላጣተስሞችን መጠቀም
ይኖርባቸዋል። ቋንቋዊ ያልሆነውንም የሰውነት ቋንቋ በሚጠቀሙበት ጊዜም የዚያኑ ያህል
ጥንቃቄ ማድረግ አለባቸው። ሁሉንም ተማሪዎች በማበረታት ሴት ተማሪዎች በራስ የመተማመን
መንፈስ እንዲያድርባቸው ማድረግም እንዲሁ ትኵረት ሊሰጠው የሚገባ ጉዳይ ነው።

• የክፍል ውስጥ አደረጃጀት፡- የክፍል ውስጥ የመቀመጫ አቀማመጥ ሥርዓተፆታን ከግምት

ውስጥ ያስገባ መሆን አለበት፤ ለምሳሌ፣ የሴት ተማሪዎች ወደኋላ ባሉት መቀመጫዎች መቀመጥ
ለክፍል ውስጥ ተሳትፏቸው ችግር ይፈጥራል። ስለሆነም መምህራን በቡድን የተከፋፈለ
አቀማማጥ እንዲኖር ወይም የተለየ መንገድ ፈልገው ሁሉም ተማሪዎች እንዲሳተፉ ለማድረግ
የተሻለ ሥርዓተፆታን ያማከለ አቀማመጥ መፍጠር ይኖርባቸዋል።

• የክፍል ውስጥ መስተጋብር፡- በክፍል መስተጋብር ጊዜ መምህራን ለሁሉም ሴትና ወንድ

ተማሪዎች እኩል ዕድል መስጠታቸውን ማረጋገጥ ይኖርባቸዋል። ለምሳሌ፣ በክፍል ውስጥ ስም
በሚጠሩበት ጊዜ በተመሳሳይ መጠን ሁለቱንም ፆታዎች እኩል በመጥራት ማሳተፍ ይገባል።
በማበረታቻም ሆነ በግብረመልስ አሰጣጥ ሁለቱም ፆታዎች ተገቢ ትኵረት ማግኘታቸውንም
በማረጋገጥ ረገድም አስፈላጊ ነው። የተለያዩ ባሕርያትን እንዲላበሱ ወይም ወክለው እንዲከውኑ
ሲደረግም ከተዘወተረው የተዛባ አመለካከት በፀዳ መልክ ትኵረት ሰጥቶ በእኩልነት ማከፋፈል
ይገባል።

በመተግበር ላይ ካለው ርዕሰጉዳይ ጋር በተገናኘ በክፍል ውስጥ ሥርዓተፆታ ነክ ጉዳይ

ሲነሳም፣ መምህራን ለአንዱ ሳይወግኑ ተገቢ ትኵረት ሰጥተው በሚዛናዊነት ማስተናገድ
ይኖርባቸዋል። ለምሳሌ፣ ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች የሚለው ርዕሰጉዳይ በሚነሳበትና በዚህ ላይ
ውይይት በሚደረግብት ጊዜ መምህራን ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች በሴቶች ላይ ስላደረሱትና
ስለሚያደርሱት ጉዳት ትኵረት ሰጥተው ማብራራትና የተማሪዎቹም ተግባር እንዲህ ዓይነቱን
ጎጂ ድርጊት ማስወገድ መሆን እንዳለበት ማስረዳት ይኖርባቸዋል።

xxiv አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

 • ለአካለመጠን መድረስ፡- ልጆች ወንዶችም ሆኑ ሴቶች እያደጉ ሲመጡ በትምህርታቸው ላይ
ተጽዕኖ ሊኖራቸው የሚችሉ አካላዊና ሥነልቦናዊ ለውጦች ማሳየታቸው አይቀሬ ነው። ሴቶች
በወር አበባቸው ወቅት በሚሰማቸው የህመም ስሜት የተነሳ ከክፍል እስከመቅረት ሊደርሱ
ይችላሉ። ይኽ በሚሆንበት ጊዜ መምህራን የተቋረጠባቸውን ትምህርት ጊዜ ሰጥተውና የማካካሻ
መርሐግብር አውጥተው ማስተማር ይኖርባቸዋል። ወንዶች ልጆችም እንዲሁ በሚጎረምሱበት
ወቅት ለትምህርታቸው ትኵረት ላይሰጡና በራሳቸው ላይ ስላለው ለውጥ ብቻ ሊያስቡ ይችላሉ።
በመሆኑም መምህራን ይኼን ለውጥ ተገንዝበው ተገቢውን ድጋፍና ምክር ለሁለቱም ፆታዎች
መስጠት ይጠበቅባቸዋል።

• ወሲባዊ ትንኮሳ፡- ወንዶችንም ሆነ ሴት ተማሪዎችን በአካል፣ በሥነልቦናና በስሜት እንደሚጎዳ

ተገንዝበው፣ መምህራን በምንም ሁኔታ ወሲብ ነክ የሆነ አስተያየት ከመስጠት፣ አካላዊ እንቅስቃሴ
ከማድረግ፣ አልፎ ተርፎም ትንኮሳ ከማድረግ መቆጠብ አለባቸው። እንዲህ ዓይነቱም ተግባር
በራሳቸው በተማሪዎችም ቢሆን እንዳይፈጸም መከላከል አለባቸው።

አካቶ ትምህርት
አንዳንድ ተማሪዎች ለትምህርት ተደራሽ ለመሆንና በእኩልነት የትምህርት ተጠቃሚ እንዲሆኑ
ለማድረግ የተለየ ተጨማሪ ድጋፍ የሚሹ ይሆናሉ። ይኽ የሚሆነው ልጆች ባለባቸው አካል ጉዳተኝነት
ምክንያት (ውሱን የመማር፣ የመስማት፣ የማየት፣ ዕድገት/ውስንነት፣ የቋንቋ ወይም የመንተባተብ፣
የኦቲዝም፣ የአእምሮ ጉዳት፣ የመስማትና የማየት ወይም የተለያዩ የአካል ጉዳተኛነት ችግሮች) ሊሆን
ይችላል። በተጨማሪም ከክፍል ደረጃቸው በላይ የአእምሮ ብስለት ወይም የመፍጠር ችሎታም ባላቸው
ተማሪዎች ዘንድም ሊከሰት የሚችል ችግር ነው።

ስለዚህ ያሉትን ችግሮች ለመቅረፍ በዚህ የመምህር መምሪያ ውስጥ የተለያዩ የማስተማሪያ ስልቶች
ተካትተዋል። በመሆኑም መምሪያው የተለያዩ የማስተማሪያ ዘዴና የተለያዩ የተግባራት አቀራረቦች፣
የሚታዩ፣ የሚደመጡ፣ የሚዳሰሱ፣ የሚሞከሩ ተግባራትን በማካተት ተማሪ ተኮር የሆነ አጠቃላይ መርሕ
የተከተለና ተከታታይ ምዘናን ከግምት ውስጥ ያስገባ ነው። ከዚህ በተጨማሪ ይኽ ክፍል የልዩ ፍላጎት
ተማሪዎችን ለማገዝና ለመደገፍ በክፍል ውስጥ ሊተገበሩ የሚችሉ አጠቃላይ ስልቶችን ያቀርባል።
ትኵረት የተሰጠውም የማስታወስ፣ የተግባቦት፣ የቃላት ዕውቀትና የቋንቋ ችግር ያለባቸውን ተማሪዎች
የበለጠ በማገዝ ላይ ነው። አንዳንዶቹን ችግሮች ለመቅረፍ የሚከተሉትን መተግበር ይጠቅማል፣

• መመሪያን ወይም ትዕዛዝን በራሳቸው ቋንቋ መልሰው እንዲሉት ተማሪዎችን መጠየቅ፣ ይኽ

የመረዳትና የመመለስ ችግር ላለባቸውና መመሪያው ላመለጣቸው ተማሪዎች በጣም ጠቃሚ
ነው። መመሪያውን ደግሞ የመናገሩን ተግባር ለቢጤያቸው ወይም ለመምህር ሊያቀርቡ ይችላሉ።
መምህራንም በአንድ ጊዜ የሚሰጡትን የቃል መመሪያዎች ቊጥር መወሰን ይኖርባቸዋል።

• የፅንሰሀሳብና የስልተትግበራ ግምገማዎች መስጠት፣ እያንዳንዱን ቀን በቀደመው ክፍለጊዜ

የተማሯቸውን ክሂሎችና ሀሳቦች በመከለስ መጀመር ይቻላል። የቀደሙ ትምህርቶች ዕለታዊ
ግምገማ ተማሪዎች አዲሱን ትምህርት ከቀደመ እወቀታቸው ጋር ለማገናኘት ይጠቅማቸዋል።

• የተለያዩ የመገናኛ መንገዶችን (የብዝኀ-ስሜት ፍንጮች) መጠቀም፣ በተቻለ መጠን መረጃዎች

በተለያዬ መንገድ ለምሳሌ፣ በሚደመጡ፣ በሚታዩ፣ በሚዳሰሱ፣ በእንቅስቃሴ በሚታገዙ ዘዴዎች
ለማቅረብ መሞከር ጥሩ ነው። ለምሳሌ መዝሙሮችን ከአካል እንቅስቃሴ ጋር አንድ ላይ
መጠቀም ይቻላል።

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ xxv

 • የዕለት ዝውትሮችን አለመለዋወጥ፡ (“ለ” አይጠብቅም)፣ የመማር ችግር ያለባቸው በርካታ
ተማሪዎች እነዚህን የየዕለት ዝውትሮችን ለማወቅና ምን እንደሚጠበቅባቸው ለመረዳት
ይጠቀሙባቸዋል። ስለዚህ እነዚህን ዝውትሮችና የሚጠበቁባቸውን ትምህርታዊ ግቦች በሰሌዳ፣
በግድግዳ ወይም በጠረጴዛቸው ላይ መጻፍ ወይም መለጠፍ ይጠቅማል።

• ለተግባራትና ለተማሪዎች ሥራዎች የበለጠውን ጊዜ መመደብ፡ አንዳንድ ተማሪዎች አዳዲስ

መረጃዎችን ለማጤን፣ ከራስ ጋር አዋህዶ ለማቆየትና አዲሱን ዕውቀትና ክሂል ለመጠቀም ረዘም
ያለ ጊዜ ሊወስድባቸው ይችላል። በመሆኑም ተግባሩንና የተሰጣቸውን ሥራ እንዲጨርሱ ዘለግ
ያለ ጊዜ መስጠት አስፈላጊ ሊሆን ይችላል። የሚሰጣቸውንም የሥራ መጠን መቀነስ አስፈላጊ
ሊሆን ይችላል። ለምሳሌ፣ ጥቂት ዓረፍተነገሮችን ወይም ቃላትን ሰጥቶ እንዲያነቡ ማድረግ
አንዱ መንገድ ነው።

• ምንባቡን መከታተል የማይችሉ ከሆነ የሚሰጡ መመሪያዎችን በሰሌዳ መጻፍ፡- በተለይ

በከፊልም ሆነ ሙሉ በሙሉ መስማት የማይችሉ ተማሪዎች ሲኖሩ የሚተላለፉ መመሪያዎችን፣
ቊልፍ ዕሳቤዎችንና ቃላትን ሰሌዳ ላይ መጻፍ አስፈላጊ ነው። ከዚህ ጋር የተያያዘ በክፍል ውስጥ
ተገቢ የሆነ መቼት መፍጠር ለምሳሌ የድምጽ ማስተጋባትና የመቆራረጥ ችግር እንዳይኖር
በማድረግ በመምህርና በተማሪዎች መካከል ለሚኖረው ተግባቦት አመቺ ሁኔታ መፍጠር
ይገባል። አስፈላጊ ሲሆንም የማዳመጡን ምንባብ አባዝቶ መስጠት፣ ሥዕሎችንና የሚታዩ
ተጨባጭ ነገሮችን በድጋፍ መልክ መጠቀም ጠቃሚ ነው።

• መመሪያዎችን በቃል ማንበብ፣ ጽሑፎችን ማጕላት፡- የማየት ችግር ላለባቸው ተማሪዎች

መምህራን ለሌሎች ተማሪዎች በሰሌዳ ላይ እየጻፉ እያሉ ለእነዚህ ተማሪዎች መመሪያዎችን
ጮክ ብለው ያንቡላቸው፤ ወደሰሌዳው ጠጋ ብለው እንዲቀመጡም ይፍቀዱላቸው፤ ከተቻለም
መመሪያዎችን በጕልህ ጽፈው በሚታይ ቦታ ሊያደርጉላቸው ይችላሉ።

• በመደጋገፍ የመማርና የቢጤ መማማር ዘዴን መጠቀም፡- ተመሳሳይ ወይም የተለያየ ችሎታ
ያላቸውን ተማሪዎች በቡድን አዋቅሮ ርስበርስ እንዲማማሩ ማድረግ ጠቃሚ ነው። በተማሪዎችም
መካከል መተዋወቅንና መከባበርንም ይፈጥራል፤ በራስ የመተማመንን ስሜትና ማኅበራዊ
ክሂል ያዳብራል። መምህራን ልዩ ፍላጎት ያላቸው ተማሪዎች ለትምህርቱ ሂደት አስተዋጽዖ
እንዳላቸውና የነቃ ሚና እንደሚጫወቱ ማረጋገጥ ይኖርባቸዋል።

• አንድ ተግባር ተሠርቶ ካለቀ በኋላ ግልጽ፣ ወቅታዊና አዎንታዊ ግብረመልስ መስጠት፡-የልዩ
ፍላጎት ተማሪዎች ከሌሎቹ ተማሪዎች እኩል በተመሳሳይ ፍጥነት ላይማሩ ይችላሉ። በዚህም
ራሳቸውን ከሌሎቹ ያነሱ አድርገው እንዲቆጥሩ ሊያደርጋቸው ይችላል። ይኼም ለትምህርት
ያላቸውን ተነሳሽነትና የመማር አቅም ሊጎዳው ይችላል። በመሆኑም ያሳዩት መሻሻል ጥቂት
እንኳ ቢሆን አዎንታዊ የሆነ አበረታች ግብረመልስ መስጠት መዘንጋት የለበትም።

ከላይ የተዘረዘሩትን ስልቶች በሚገባ ለመተግበር መምህራን የተማሪዎቻቸውን ፍላጎትና ችሎታ

መረዳት ይኖርባቸዋል። በትምህርትቤት ውስጥ የልዩ ፍለጎት ትምህርት ሥልጠና ያላቸው መምህራን
ካሉ ከነሱ ጋር በመሆን በጋራ በመሥራት የተማሪዎቹን ፍላጎቶች መለየትና በትምህርቱም ሂደት
ለማካተት መሞከር ያስፈልጋል።

xxvi አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

 የመምህር መምሪያ አጠቃቀም

ይኽ የመምህር መምሪያ ለተማሪ የተዘጋጀውን መጽሐፍ ደረጃ በደረጃ ይከተላል። ለሳምንቶችና ለቀናት
የተሰጡ ቊጥሮች ከተማሪ መጽሐፍ ጋር አንድ ናቸው። እያንዳንዱ ምዕራፍ የሚጀምረው በምዕራፉ
ዓላማዎች ነው። በመምህር መምሪያ ላይ ያሉ የራስጌ ጽሁፎች ትምህርቱን ለመከታተልና በተማሪዎች
መጽሐፍ ውስጥ ትክክለኛውን ይዘት ለማግኘት እንዲቻል ከተማሪ መጽሐፍ ጋር የተጣጣሙ ናቸው።

ለእያንዳንዱ የትምህርት ይዘት የመምህር መምሪያዉ የሚከናወኑ ተግባራትን በልሥራ - እንሥራና -

በሥሩ አቀራረብ መንገድ አዘጋጅቶ አቅርቧል። የትምህርቱንም ሂደት ቀላል ለማድረግና ተግባራቱንም
ለማመቻቸት ለመምህራን በጣም ግልጽና ተጨባጭ መመሪያዎችን ይሰጣል። ከጥቂት ሳምንታት
ማስተማር በኋላ መምህራን ከተለያዩ ተግባራት ጋር ስለሚተዋወቁ የሚሰጧቸው መመሪያዎች ያጥራሉ፤
ነገርግን ሁልጊዜ መምህራን እያንዳንዱን ተግባር እንዴት መተግበር እንዳለባቸው ወደኋላ ተመልሰው
የቀደሙትን ሳምንታት መመሪያዎች መመልከት ይጠበቅባቸዋል።

አጻጻፍን በሚመለከት በጥቅም ላይ የዋሉ ማሻሻያዎች

በአማርኛ ቋንቋ አጻጻፍ ረገድ አንድ ወጥ የሆነ ስምምነት ያለ የለም። በዚህም መምህራን ትኵረት
ሰጥተው በራሳቸው ለመጠቀምም ሆነ ለማስተማር ሲቸገሩ ይታያሉ። በመሆኑም ያለውን መሠረታዊ
ችግር በመቅረፍ ተማሪዎችን በተመሳሳይና ወጥ በሆነ መንገድ ለማስተማር በአዳዲሶቹ የመምህር
መምሪያና የተማሪ መጻሕፍት (ከ5ኛ-8ኛ) ውስጥ ትኵረት ከተሰጣቸው ትምህርታዊ ጉዳዮች አንዱ
እንዲሆን ተደርጓል። በዚህ ረገድ ከተደረጉት ማሻሻያዎች የሚከተሉት ይጠቀሳሉ።
1.ሀ. እንደትምህርትቤት፣ ዳቦቤት፣ መሥሪያቤት ወዘተ. ያሉት ጥምር ቃላት በመሆናቸው በወጥነት
አንድ ላይ ተጠጋግተው እንዲጻፉ ተደርገዋል፤ በዚህም መምህራን ትኵረት ሰጥተው ራሳቸውም
በጥንቃቄ እየተጠቀሙ ለተማሪዎቻቸው እንዲያለማምዷቸው ያስፈልጋል።

ለ. እንደቅድመንባብ፣ ድኅረንባብ፣ ኅብረተሰብ፣ ቅድመማዳመጥ ወዘተ. ያሉ ባለአጣማሪ (-ኧ-) ቃላትም

በተዘበራረቀ መንገድ መጻፋቸውና በትምህርት አሰጣጣችንም ሆነ በአጻጻፍ ሥርዓታችን ላይ
ችግር መሆናቸው የቆየ ጉዳይ ነው፤ ስለዚህ በአሁኖቹ መጻሕፍት ውስጥ አንድ ላይ ተጠጋግተው
እንዲጻፉና በዚሁ መንፈስም መምህራን ራሳቸው በጥንቃቄ እየተጠቀሙ ለተማሪዎቻቸው
እንዲያስተምሩ ይጠበቃል።

ሐ. ሌላው እዚህ ላይ የሚጠቀስ ማሻሻያ በመስተዋድዳዊ ሐረግ ውስጥ መስተዋድዳኑንና አብረዋቸው

የተዋቀሩትን ስማዊ ሐረጎች በተዘበራረቀ መንገድ ከመጻፍ በወጥነት ለመጠቀም የተደረገው
ሙከራ ነው። እንደሚታወቀው መስተዋድዳናችን ስ-፣ ስለ- እንደ-፣ እንድ-፣ ወደ-፣ እስከ- ወዘተ.
በሙሉ ማለት በሚቻልበት ሁኔታ (ዘንድ የሚለው መኖሩን ሳንዘነጋ) ራሳቸውን ችለው ለብቻቸው
መቆም የሚችሉ አለመሆናቸውን በሰዋስው እያስተማርን፣ አብዛኞቻችን ስንጽፍ ግን ልክ ራሳቸውን
እንደቻሉት ቃላት በሁለት ነጥብ እየለየን ነው። ይሁንና በነዚህ አዳዲስ መጻሕፍት ውስጥ
በወጥነት፣ ለምሳሌ፣ እንዲበላ፣ እንደመጣ፣ እንደአባቱ፣ ወደትምህርትቤት፣ ስለመጣ፣ ስለአበበ፣ ስበላ፣
ሲበላ፣ ከቤቱ በላይ፣ ወዘተ. የሚሉት አንድ ላይ እንዲጻፉና ትምህርቱም በዚሁ ዓይነት እንዲሰጥ
ተዘጋጅቷል።

መ. ሌላው ትኵረት የሚሻ ጉዳይ የብዙ ቊጥር ቃላትን የምንጽፍበት ሥርዓት ነው። እንደሚታወቀው

አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ xxvii

 ቃላትን ወደብዙ ቊጥር የምንለውጥባቸው መንገዶች እንደቃላቱ ክፍል የተለያዩ ቢሆኑም፣ በተለይ
በስሞች ላይ የሚታየው ወጥነት የጎደለው ይመስላል። ለምሳሌ፣ ቃል ብሎ ቃሎች ወይም ቃላት
ማለት ሥርዓት የተከተለ ሲሆን፣ ቃላቶች ማለት ግን ብዙ ቊጥርን የሚያመለክተውን ቃል እንደገና
የብዙ ቊጥር ምዕላድ ጨምሮ (ቃል+ -ኣት= ቃላት + -ኦች= ቃላቶች) ማብዛትን የሚያሳይ
የተዘወተረ ግድፈት ነው። በመሆኑም በወጥነት በአንዱ መንገድ ማለትም በአማርኛው የብዙ
ቊጥር ምዕላድ -ኦችን (ከነዘሮቹ) መጠቀምና ቃሎች፣ መምህሮች፣ ሕፃኖች፣ ዕፆች ወዘተ. እያሉ፣
አለበለዚያም ከግእዝ ቋንቋ ወስደን በምንጠቀምበት የብዙ ቊጥር ሥርዓት፣ ቃላት፣ መምህራን፣
ሕፃናት፣ ዕፅዋት ወዘተ. በማለት መጻፍና ይኼንኑም ለተማሪዎች በወጥነት ማስተማር በጣም
አስፈላጊ ሆኗል። ከዚህ በተለየ ግን መምህራኖች፣ ቃላቶች፣ ዕፅዋቶች እያሉ መጠቀም (በቋንቋዉ
ውስጥ መነሻ ምክንያት ያለው ቢመስልም) ሥርዓታዊም ተገቢም አይመስልም፤ እንደትልቅ ሕፀፅ
የሚወስዱ ሰዎች ቢያጋጥሙም አይደንቅም። ስለሆነም መምህራን ከላይ በተመለከተው መሠረት
በተግባር እንዲጠቀሙና እንዲያስተምሩ አደራ ተጥሎባቸዋል።

2. በሁለተኛ ደረጃ ትኵረት የሚሠጠው ጉዳይ በአማርኛ የፊደል ገበታ ላይ ሞክሼ ፊደላት የመኖራቸው
ጉዳይ ነው። እዚህ ላይ የቆየውን አተካሮ ትተን (ወደፊት መሠረታዊ እልባት እስኪያገኝ) በተቻለ
መጠን በወጥነት ፊደላቱን መጠቀም ግን ለሌላ ጊዜ የሚተው ባለመሆኑ በአሁኖቹ መጻሕፍት (ከ5ኛ-
8ኛ) ውስጥ ትኵረት ለመስጠት ጥረት ተደርጓል። እንደመነሻ የተወሰደውም በአብዛኛው በጥቅም
ላይ እየዋሉ ያሉበት መንገድ ነው። በዚህም፣ ለምሳሌ ከመጻፍ ጋር የተገናኙትን ከነዝርዝራቸው
ጽሕፈት፣ ጸሐፊ፣ መጻፍ፣ አጻጻፍ ወዘተ.፣ ከሥን ጋር የሚዋቀሩትን ሥነጽሑፍ፣ ሥነሕዝብ፣
ሥነሥርዓት ወዘተ.፣ ከሕግ ጋር የሚዋቀሩትን ሕገመንግሥት፣ ሕገተፈጥሮ፣ ሕገወጥ፣ ወዘተ፣
ዝርዝሩ ብዙ በመሆኑ ጉዳዩን በጥሞና በማጤንና መጻሕፍቱን በጥንቃቄ እያነበቡ፣ በመጻሕፍቱ
ውስጥ በተጻፉበት መንገድ መረዳትና በዚሁ ዓይነትም ለተማሪዎች ማስተማር ስለሚገባ መምህራን
ተገቢውን ጥንቃቄ ማድረግ አለባቸው።

3. በመጨረሻም መጠቀስ ያለበት ሌላው ከአጻጻፍ ጋር የሚያያዝ ጉዳይ የቋንቋ ክሂሎችን ለመሠየም
የምንጠቀምበትና የምንጽፍበት መንገድ ነው። ስለሆነም አራቱ የቋንቋ ክሂሎች በወጥነት ማዳመጥ
(ማድመጥ አይደለም)፣ መናገር (ንግግር አይደለም)፣ ማንበብ (ንባብ አይደለም) እና መጻፍ
(ጽሕፈት ወይም ጽሑፍ አይደለም) በመሆናቸው በዚሁ ዓይነት መንገድ እንዲጻፉና በተግባር
ላይ እንዲውሉ ይጠበቃል።

xxviii አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ መግቢያ

 ምዕራፍ 1 ጓደኝነት
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• አንብበው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይናገራሉ፤
• አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይጽፋሉ፤
• በገላጭ የአጻጻፍ ስልት ተገቢ ሥርዓተነጥቦችን በመጠቀም አንድ አንቀጽ ይጽፋሉ፤
• አዳምጠው የተረዱትን ይናገራሉ፤
• “ጓደኝነት” የሚለውን ምንባብ ይዘት መሠረት በማድረግ በቀረቡት ጥያቄዎች ላይ ይናገራሉ።
• የተጸውዖና የወል ስሞችን ተጠቅመው ዓረፍተነገር ይጽፋሉ።

1ኛ ሳምንት ሠላምታ
ልሥራ
መ. አንድን ምንባብ በምታነቡበት ጊዜ ውስብስብ
1ኛ ቀን ቃላት/ሐረጋት ሊያጋጥሟችሁ ይችላሉ።
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች እነዚህን ቃላት/ሐረጋት በትክክል ማንበብ
ካልቻላችሁ የምንባቡን ሀሳብ ለመረዳት
• የቃላት ጥናት እንቅፋት ሊሆኑባችሁ ይችላሉ። ስለዚህ
• ማንበብ “ሐዋና ጓደኞቿ” በሚል ርዕስ የቀረበውን
ምንባብ ስታነቡ፣ ይህ ችግር እንዳያጋጥማችሁ
ውስብስብ ቃላት/ሐረጋት ተለይተው
የቃላት ጥናት ቀርበዋል። ለጥቂት ደቂቃዎች ያህል እነዚህን
ቃላት/ሐረጋት በመጀመሪያ በመነጣጠል፣
መነጠልና ማጣመር (10 ደቂቃ) ከዚያም በማጣመር አነባለሁ።
መ. በመጀመሪያ “ስሜታቸውን” የሚለውን ቃል
ማስታወሻ፡-
ነጣጥዬ ሳነበው [“ስሜት-ኣቸው-ን” ይሆናል።]
መነጠል፡- ውስብስብ ቃላትና ሐረጋትን (ቃሉን እየነጣጠሉ ያንብቡላቸው።)
በመነጣጠል የምናነብበት ዘዴ ነው።
መ. አሁን ደግም ይህንኑ ቃል አጣምሬ ሳነበው
ማጣመር፡- ተነጣጥለው የቀረቡ ልዩ ልዩ [“ስሜታቸውን” ይሆናል።] (ቃሉን ሳይነጣጥሉ
የቃላትና የሐረጋት ክፍሎችን በማጣመር አንድ ላይ ያንብቡላቸው።)
የምናነብበት ዘዴ ነው።
መ. “በብሔራዊ” የሚለው ሐረግ ተነጥሎ
የመነጠልም ሆነ የማጣመር ዓላማ ለማንበብ ሲነበብ [“በ-ብሔር-ኣዊ” ይሆናል።] (ሐረጉን
አስቸጋሪ የሆኑ ውስብስብ ቃላትና ሐረጋትን እየነጣጠሉ ያንብቡላቸው።)
በትክክል ማንበብ ማስቻል ነው።
መ. አሁን ደግሞ ይህንኑ ሐረግ አጣምሬ ሳነበው
በአጠቃላይ አንድን ቃል እየነጠሉና እያጣመሩ [“በብሔራዊ” ይሆናል።] (ሙሉ ሐረጉን
ማንበብ አቀላጥፎ የማንበብ ክሂል ዕድገትን ሳይነጣጥሉ ያንብቡላቸው።)
ያፋጥናል።

፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 1

 እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እናንብብ።
መ. በመጀመሪያ “እያንዳንዳችን” የሚለውን ሐረግ
ነጣጥለን እናንብበው።
[መተ. “እየ-አንዳንድ-ኣችን”]
መ. አሁን ደግም ይህንኑ ሐረግ አጣምረን እናንብበው።
[መተ. “እያንዳንዳችን”]
መ. “የተዘጋጀችው” የሚለውን ሐረግ ነጣጥለን
እናንብበው።
[መተ. “የ-ተዘጋጀ-ችው”]
መ. አሁን ደግሞ አጣምረን እናንብበው።
[መተ. “የተዘጋጀችው”]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን፣
በቃላት ጥናት ሥር የቀረቡትን ቃላትና
ሐረጋትን በአነስተኛ ቡድን በመሆን
በየተራ በመጀመሪያ እየነጣጠላችሁ ከዚያም
እያጣመራችሁ አንብቡ። አንዳችሁ ስታነቡ
ሌሎቻችሁ ደግሞ ቃሉ በትክክል መነበቡን
ተከታተሉ።
(መ. ተማሪዎቹ በአነስተኛ ቡድን ሆነው በየተራ
እንዲያነቡ ያድርጉ። ተማሪዎች ሲያነቡ
እየተዘዋወሩ በትክክል እያነበቡ መሆናቸውን
ይከታተሉ። በትክክል ያልተነበቡትን ቃላትና
ሐረጋት እርስዎ ያንብቡላቸው።)
ማንበብ (30 ደቂቃ)
ሐዋና ጓደኞቿ
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
መገመት
ማስታወሻ
ወደንባብ ሂደት ከመግባት በፊት የተማሪዎችን
የማንበብ ጉጉት መቀስቀስና ትኩረታቸውንም
መሰብሰብ ያስፈልጋል። ይህንንም በሚከተሉት
የቅድመንባብ ተግባራት ማሳካት ይቻላል
1. የምንባቡን ርዕስና ንዑስ ርዕሶች፣ ሥዕሎችን፣
ጥያቄዎችን፣ ተረቶችን ወዘተ. በመጠቀም
የቀደመ ዕውቀትና ገጠመኝ በመቀስቀስ፣
2 አማርኛ 5ኛ ክፍል
2. ከርዕሱና ከሥዕሉ በመነሳት ስለምንባቡ
ይዘት እንዲገምቱ በማድረግ፣
3. በምንባቡ ውስጥ የሚገኙ አዳዲስ ተተኳሪ
ቃላትን በማስተዋወቅ
ልሥራ
መ. ተማሪዎች የቅድመንባብ ጥያቄዎችን
ከማንበባችሁ በፊት መመለሳችሁ ከፍተኛ
ጥቅም አለው። የቅድመንባብ ጥያቄዎች
የማንበብ ጉጉታችሁን ይቀሰቅሳሉ፤
ትኩረታችሁ ሙሉ በሙሉ ምንባቡ ላይ
እንዲሆን ያደርጋሉ። ስለዚህ ዛሬ የተወሰኑ
የቅድመንባብ ጥያቄዎችን እንመልሳለን።
ከቅድመንባብ ተግባራት መካከል ዛሬ
ተግባራዊ የምናደርገው ስለሚነበብ ምንባብ
መገመት ነው። በመጀመሪያ እኔ እገምታለሁ።
መ. ሥዕሉን በመመልከት ልጆቹ ያሉበት ቦታ
የት ሊሆን እንደሚችል እገምታለሁ።
[መ. የትምህርትቤት መማሪያ ክፍል ውስጥ
ይመስለኛል፤ ምክንያቱም ከልጆቹ ጀርባ
ሰሌዳ ይታየኛል።]
እንሥራ
መ. በሥዕሉ ላይ የሚታዩት ልጆች ምን እያደረጉ
ያሉ ይመስላችኋል?
[መተ. የተለያዩ መልሶች ሊሠጡ ይችላሉ።]
ሥሩ
መ. አሁን በተመሳሳይ ሁኔታ በ1ኛው ሳምንት፣
በ1ኛው ቀን የሚገኘውን የቅድመንባብ ጥያቄ
መልሱ።
[ተ. ግምታቸውን ይናገራሉ።]
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. በቅድመንባብ የገመትኩት ትክክል መሆኑን
ወይም አለመሆኑን በንባብ ሂደት ማረጋገጥ
ይገባኛል። ለምሳሌ “ልጆቹ በመማሪያ ክፍል
ውስጥ መሆናቸውን ገምቼ ነበር። የግምቴን
ትክክለኛነት አንብቤ አረጋግጣለሁ።” (3ኛውን
አንቀጽ ድምፅዎን እያሰሙ ያንብቡላቸው።)
መ. ልጆቹ ስለሚገኙበት ቦታ የሠጠሁት ግምት
ትክክል ነበር?
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፪
[መ. አዎ! ትክክል ነበር፣ ምክንያቱም ሦስተኛው
አንቀጽ “ጀማል አንድ የመማሪያ ክፍል ፈልጎ
ቦታ ካመቻቸ በኋላ ገቡና ውይይታቸውን
ቀጠሉ” ይላል።]
እንሥራ
መ. በቅድመንባብ ላይ “ልጆቹ ምን እያደረጉ
እንደሆነ አብረን ገምተን ነበር።ግምታችንን
ለማረጋገጥ አንቀጽ ሦስትን አብረን
እናንብብ።
[መተ. አንቀጽ ሦስትን ያነባሉ።]
መ. ግምታችን ትክክል ነበር?
[መተ. አዎ፣ ምክንያቱም አንቀጹ መጨረሻ ላይ
“… ውይይታቸውን ቀጠሉ” ይላል።]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
መ. ርዕሱንና ሥዕሉን በመመልከት ምንባቡ
ስለምን እንደሚገልፅ ገምታችሁ ነበር።
በምታነቡበት ጊዜ ግምታችሁ ትክክል
መሆኑን ወይም አለመሆኑን እያረጋገጣችሁ
አንብቡ።
(መ.ተ ማ ሪ ዎ ች በሚያነቡበት ጊዜ
ድምፅ አለማሰማታቸውን፣ ከንፈር
አለማንቀሳቀሳቸውን፣ የሚያነቡትን ምንባብ
በጣታቸው አለመጠቆማቸውን ያረጋግጡ።
ጭንቅላታቸውን ሳያንቀሳቅሱ፣ ዓይኖቻቸውን
ብቻ በማንቀሳቀስ የሚያነቡ መሆናቸውን
ይከታተሉ።)
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. አሁን ምንባቡን አንብባችሁ ጨርሳችኋል።
በቅ ድመ ንባብ ለ ቀ ረቡ ት ጥ ያቄዎች
የሠጣችሁት ምላሽ ትክክል ነበር?
(የተማሪዎቹን ምላሽ ይቀበሉ፤ መልሳቸውን
ከምንባቡ ጋር አገናዝበው እንዲናገሩ
ያድርጉ።)
[ተ. አዎ ትክክል ነበር/ ትክክል አልነበረም።]
መ. አሁን ምንባቡን አንብበናል። በተነበበው
ታሪክ ውስጥ የቡድን መሪው/ዋ ማን ነው/
ናት? ጥያቄውን እኔ እመልሳለሁ።
[መ. የቡድን መሪዋ ሐዋ ናት።]
፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አንድ ጥያቄ አብረን እንሥራ።
በቀጠሯቸው ዘግይቶ/ታ የደረሰው/ችው ማን
ነው/ናት?
[መተ. ሳምራዊት]
መ. ትክክል!
ሥሩ
መ. የቡድኑን ሀሳብ አጠናቅራ/ሮ እንድትመጣ/
እንዲመጣ የተመደበችው/የተመደበው ማን
ናት/ነው?
[ተ. አያልነህ]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን በዚሁ መሠረት በ1ኛው
ሳምንት በ1ኛው ቀን በአንብቦ መረዳት ሥር
ያሉትን ጥያቄዎች በቃላችሁ መልሱ።
(መ.የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎቹን እርስዎ
እየጠየቁ ተማሪዎች በቃል እንዲመልሱ
ያድርጉ። ተማሪዎቹ ከመለሱ በኋላ
እንደአስፈላጊነቱ ማስተካከያ ይስጡ።
በመጨረሻም በተግባር “2” የቀረበውን ጥያቄ
የቤትሥራ ይስጧቸው።)
2ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ.ባለፈው ክፍለጊዜ የሠጧቸውን የቤትሥራ
መሥራታቸውን ያረጋግጡ። ተማሪዎች
የሠሩትን እንዲያቀርቡ ያድርጉ።)
መ. በተለያዩ በዓላት ጊዜ ሰዎች ሲገናኙ ምን
ምን እንደሚባባሉ በተግባር አሳዩ።
[ተ. “እንኳን አደረሳችሁ፣ እንኳን አብሮ አደረሰን”
እየተባባሉ በመሳሳም በተግባር ያሳያሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! (ተማሪዎች እንደየአካባቢውና
እንደየእምነቱ የተለያዩ የመልካም ምኞት
መግለጫዎችን ሊያቀርቡ ይችላሉ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 3
ቃላት (10 ደቂቃ)
የቃላትና የሐረጋት ተመሳሳይ ፍቺ
ልሥራ
መ. ዛሬ ባለፈው ጊዜ ካነበባችሁት ምንባብ
ውስጥ ለወጡ ቃላትና ሐረጋት ተመሳሳይ
ፍቺ እንሠጣለን። በመጀመሪያ እኔ ሠርቼ
ላሳያችሁ።
መ. “ጓደኛ” ለሚለው ቃል ተመሳሳዩ ምንድን
ነው? ጥያቄውን እኔ እመልሳለሁ።
[መ.ባልንጀራ] (ቃሉን ደግመው ይጥሩላቸው)
መ. “ምኞት” ለሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቹ
ምንድን ነው? ጥያቄውን እኔ እመልሳለሁ።
[መ.ፍላጎት] (ቃሉን ደግመው ይጥሩት)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ሌሎቹን ቃላት አብረን
እንሥራ።
መ. “ሥርዓት” የሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቹ
ምንድን ነው?
[መተ. ደንብ]
መ. ትክክል! “ተወዳጅ” የሚለው ቃል ተመሳሳይ
ፍቺ ምንድን ነው?
[መተ. ተፈቃሪ]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ ተመሳሳይ ፍቺ የመስጠቱ ሥራ
የናንተ ነው።
መ. “መተሳሰብ” ለሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቹ
ምንድን ነው?
[ተ. መረዳዳት፣ መተጋገዝ]
መ. በዚህ መሠረት በ1ኛው ሳምንት በ2ኛው
ቀን የቀረበውን ተግባር ቃላቱን ከተመሳሳይ
ፍቻቸው ጋር በማዛመድ በደብተራችሁ
ጽፋችሁ ታሳዩኛላችሁ።
(መ. ተማሪዎች ተግባሩን እንዲሠሩ 7 ደቂቃ
ይስጧቸው፤ በክፍሉ ውስጥ እየተዘዋወሩ
በትክክል መሥራታቸውን ያረጋግጡ፤
የከበዳቸውን ተማሪዎች ይደግፉ፤
በመጨረሻም በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎችዎ
ጋር በመወያየት ግብረ መልስ ይስጡ።)
4 አማርኛ 5ኛ ክፍል
መጻፍ (25 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በገላጭ ስልት የቢጋር ሠንጠረዥ
ማዘጋጀት
ልሥራ
መ. ዛሬ ገላጭ ጽሑፍ እንዴት እንደሚጻፍ
እንማራለን። ከዚያ በፊት ግን ስለገላጭ
ጽሑፍ ምንነት እገልፅላችኋለሁ።
መ. ገላጭ ጽሑፍ የአንድን ነገር ቅርፅ፣
መልክ፣ መጠን፣ ባህርይ፣ ወዘተ. በዓይናችን
እንዲታይ፤ በጆሯችን እንዲሰማ አድርጎ
የሚያቀርብ የጽሑፍ ዓይነት ነው።
መ. “ሐዋ በጓደኞቿና በመምህሮቿ ዘንድ ተወዳጅ
ናት” የሚለውን ዓረፍተነገር ስትሰሙ ስለሐዋ
ሙሉ መረጃ የሚሰጥ ይመሥላችኋል?
[መ.ዝርዝር መረጃ ስላልያዘ ስለሐዋ ሙሉ
ምሥል አይፈጥርልንም።]
መ. አሁን ደግሞ “ሐዋና ጓደኞቿ” በሚል ርዕስ
ከቀረበው ምንባብ ውስጥ የመጀመሪያውን
አንቀጽ ላንብላችሁ። (መምህር
የመጀመሪያውን አንቀጽ ያንቡላቸው።)
መ. አሁን አንቀጹን አንብቤላችኋለሁ። አንቀጹ
ስለሐዋ አካላዊም ሆነ ባህርያዊ ማንነት
የተሟላ መረጃ ስለሚሰጥ በአዕምሯችን
እንድናያት አድርጎናል።
እንሥራ
መ. አሁን ገላጭ ጽሑፍ ለማዘጋጀት የሚረዳ
የቢጋር ሠንጠረዥ አብረን እናዘጋጅ።
(የሚከተለውን የቢጋር ሠንጠረዥ ሰሌዳው
ላይ ይሣሉላቸው፤ ሥዕላዊ የቢጋር ሠንጠረዡ
በውስጡ የያዘውን መረጃ አይጻፉ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፬
 ትዘረዝራላችሁ።
አካላዊ መግለጫ
[መተ. የመረጡትን/ጧትን ገፀባህርይ መልክና
ቁመት ረጅም
ቁመና፣ ባህርይና የትምህርት ተሳትፎ በቢጋር
መልክ ጠይም ሠንጠረዥ ይዘረዝራሉ።]
ውፍረት/ቅጥነት ቀጭን
(መ.ተማሪዎች የቢጋር ሠንጠረዥ ሲያዘጋጁ
ሌላ ንፁህ በክፍሉ ውስጥ እየተዘዋወሩ እንዴት መሥራት
እንዳለባቸው በመጠቆም ይደግፏቸው።)
ባህርይያዊ መግለጫ የአጻጻፍ ሥርዓት (5 ደቂቃ)
ተግባቢ ልሥራ
ሐዋ ተወዳጅ መ. ዛሬ ስለሥርዓተነጥቦች እንማራለን።
ሥርዓተነጥቦች፣ በምንጽፍበት ጊዜ የተሟላ
መልዕክትን ለማስተላለፍ ከፍተኛ ጠቀሜታ
አላቸው።
በትምህርትቤቱ ያላት
ተሳትፎ መ. በዛሬው ዕለት ከሥርዓተነጥቦች መካከል
በትምህርት ጎበዝ በሁለቱ ላይ ብቻ እናተኩራለን። እነሱም፦
ነጠላ ሰረዝና አራት ነጥብ ናቸው። ነጠላ ሰረዝ
በክበባት
(፣) በዓረፍተነገር ውስጥ የሚዘረዘሩ ነገሮችን/
በስፖርት ሀሳቦችን የሚወክሉ ቃላትና ሐረጋትን
ለመለየት ይጠቅማል። ለምሳሌ “ሐዋ ቀጭን፣
መ. የሐዋን ቁመት ንግሩኝ ረጅም፣ ጠይም፣ ልጅ ናት” የሚለውን
ዓረፍተነገር ልውሰድ። በዚህ ዓረፍተነገር
[መተ. ረጅም] ውስጥ ስለሐዋ አካላዊ ገጽታ የተዘረዘሩትን
መ. የሐዋን መልክ ልትነግሩኝ ትችላላችሁ? ነገሮች ለመለየት ነጠላ ሠረዝ አገልግሎት ላይ
ውሏል።ሌላው የምናተኩርበት ሥርዓተነጥብ
[መተ. ጠይም] አራት ነጥብ (።) ነው። አራት ነጥብ አንድ
መ. ሐዋ ቀጭን ናት ወይስ ወፍራም? የተሟላ ሀሳብ በሚያስተላልፍ ዓረፍተነገር
መጨረሻ ላይ እንደመዝጊያ (መደምደሚያ)
[መተ. ቀጭን]
ሆኖ የሚያገለግል ሥርዓተነጥብ ነው። “ጀማል
(መ. በተመሳሳይ ሁኔታ ሌሎችንም ጥያቄዎች አንድ የመማሪያ ክፍል ፈልጎ ቦታ ካመቻቸ
እየጠየቁ በቢጋር ሠንጠረዥ ውስጥ በኋላ ገቡና ቦታቸውን ያዙ” የሚለውን
ተፈላጊውን መረጃ ያሟሉ።) ዓረፍተነገር ለምሳሌ ያህል ልውሰድ።
ሥሩ መ. “ጀማል አንድ የመማሪያ ክፍል ፈልጎ …”
መ. አሁን በሠራነው መሠረት የቢጋር ሠንጠረዥ የሚለውን የዓረፍተነገሩ ክፍል ድርጊቱ
አዘጋጁ። ከዚያም ካነበባችሁት ምንባብ ውስጥ መጠናቀቁን ያሳያል? መልሱን እኔ
አንዱ/ዷን ገፀባህርይ ምረጡ። በመቀጠል እሰጣለሁ።
የገፀባህርይው/ዋን አካላዊና ባህርያዊ [መ. አያሳይም፤ ምክንያቱም ሀሳቡ የተንጠለጠለ
ገጽታዎች፣ በትምህርትቤቱ ያላትን/ውን ነው።]
ተሳትፎ ባዘጋጃችሁት የቢጋር ሠጠንረዥ
ውስጥ ዘርዝሩ። መ. “ጀማል አንድ የመማሪያ ክፍል ፈልጎ ቦታ
ካመቻቸ በኋላ…” የሚለው የተሟላ ሀሳብ
መ. በምንባቡ ውስጥ ከሐዋ በስተቀር የሌሎቹ ያስተላልፋል? መልሱን እኔ እመልሳለሁ።
ገፀባህርያት ማንነት አልተገለፀም። ስለዚህ
ራሳችሁ ለገፀባህርያቱ አካላዊ፣ ባህርያዊና [መ. አያስተላልፍም፤ ምክንያቱም የዓረፍተነገሩ
የትምህርትቤት ተሳትፎ በመፍጠር ሀሳብ አልተቋጨም።]
ባዘጋጃችሁት የቢጋር ሠንጠረዥ ውስጥ መ. “ጀማል አንድ የመማሪያ ክፍል ፈልጎ

፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 5

 ቦታ ካመቻቸ በኋላ ገቡና ቦታቸውን ያዙ”
የሚለው የተሟላ ሀሳብ ይዟል? መልሱን እኔ
እመልሳለሁ።
[መ. አዎ! ይህ ዓረፍተነገር “ቦታቸውን ያዙ”
በሚለው ሐረግ አማካይነት መቋጫ
አግኝቷል።]
መ. ስለዚህ “ያዙ” ከሚለው የዓረፍተነገሩ መጨረሻ
ቃል ቀጥሎ በአራት ነጥብ (።) መደምደም
ያስፈልጋል። (“ጀማል አንድ የመማሪያ ክፍል
ፈልጎ ቦታ ካመቻቸ በኋላ ገቡና ቦታቸውን
ያዙ” ብለው ዓረፍተነገሩን አሟልተው
ሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው። ከ “ያዙ” ቀጥሎ
አራት ነጥብ ማድረግ አይዘንጉ።)
እንሥራ
መ. አሁን ከምንባቡ አንድ ዓረፍተነገር
እንውሰድና ተገቢዎቹን ሥርዓተነጥቦች
በቦታቸው እናስገባ።
“ሐዋ_ አያልነሽና ጀማል የተሰጣቸውን
የቤትሥራ ለመሥራት በያዙት ቀጠሮ
መሠረት በቦታው ተገኝተዋል_” (ሰሌዳው
ላይ ይጻፉላቸው።)
መ. በመጀመሪያው ክፍት ቦታ መግባት ያለበት
ሥርዓተነጥብ ምንድን ነው?
[መተ. ነጠላሠረዝ (፣) (÷)] (አንድ ተማሪ
ወጥታ/ቶ ሰሌዳው ላይ ሥርዓተነጥቡን
በዓረፍተነገሩ ውስጥ አስገብታ/ቶ በመጻፍ
እንድታሳይ/ እንዲያሳይ ያድርጉ።)
መ. ነጠላሠረዝ የተጠቀምነው ለምንድን ነው?
[መተ. ምክንያቱም በዓረፍተነገሩ መነሻ ላይ ሦስት
ነገሮች ተዘርዝረዋል። ከመጀመሪያው ዝርዝር
ቀጥሎ ነጠላሠረዝ እንጠቀማለን።አያልነሽነና
ሐዋ የሚለው ግን በ“እና” ስለተያያዙ ነጠላ
ሠረዝ አያስፈልግም።]
መ. በሁለተኛው ባዶ ቦታ መግባት ያለበት
ሥርዓተነጥብስ ምንድን ነው?
[መተ. አራት ነጥብ (።)] (አንድ ተማሪ ወጥቶ/ታ
ሰሌዳው ላይ ከተጻፈው ዓረፍተነገር ውስጥ
ሥርዓተነጥቡን እንዲያስገባ/እንድታስገባ
ያድርጉ።)
መ. አራት ነጥብ በዓረፍተነገሩ መጨረሻ
የተጠቀምነው ለምን ይመስላችኋል?
[መተ. ምክንያቱም የዓረፍተነገሩ ሀሳብ
6 አማርኛ 5ኛ ክፍል
“ተገኝተዋል” በሚለው ግስ ተደምድማል]
ሥሩ
መ. ቀደም ሲል ነጠላ ሠረዝና አራት ነጥብን
በዓረፍተነገር ውስጥ እንዴት መጠቀም
እንዳለብን ተምረናል። አሁን ደግሞ በ1ኛው
ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን የሚገኘውን የአጻጻፍ
ሥርዓት ተለማመዱ። ሥርዓተነጥቦቹ
ያልተሟሉ አንቀጽ ቀርቦላችኋል። እናንተ
ተገቢዎቹን ሥርዓተነጥቦች በባዶ ቦታው
ታስገበላችሁ።
(መ.ተማሪዎች ይህን ተግባር የሚሠሩበት 5
ደቂቃ ይስጧቸው። በመጀመሪያ በግል
ሥርዓተነጥቦቹን በባዶ ቦታዎች እንዲያስገቡ
ያድርጉ። ከዚያም ጥንድ ጥንድ ሆነው
የሠሩትን እንዲያስተያዩና እንዲተራረሙ
ያድርጉ። በመጨረሻም ትክክለኛውን
መልስ ይንገሯቸው።ተግባር ሁለትን ደግሞ
የቤትሥራ ይስጧቸው።)
3ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• ማዳመጥ
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
(መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ተማሪዎች የጻፏቸውን
ዓረፍተነገሮች ተዘዋውረው ይመልከቱ፤
የተወሰኑ ተማሪዎች የጻፏቸውን ዓረፍተነገሮች
ሰሌዳው ላይ እንዲጽፉ ያድርጉ።)
[ተ. የጻፏቸውን ዓረፍተነገሮች ሰሌዳ ላይ
ይጽፋሉ።]
(መ.የሥርዓተነጥብ ስህተት ካለ በማስተካከል
ግብረመልስ ይስጡ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፮
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ሐዋና ጓደኞቿ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ማስታወሻ
አቀላጥፎ ማንበብ ቃላትን፣ ሐረጋትንና
ዓረፍተነገሮችን በትክክል ማንበብ፣ በሐረጋት
መካከል አጭር ዕረፍት፣ በዓረፍተነገር መጨረሻ
ሙሉ ዕረፍት በማድረግ፣ እንደታሪኩ ሁኔታ
በሐዘንና በደስታ፣ በአድናቆትና በማንኳሰስ
ወዘተ. በተገቢው ፍጥነት ሳይሳሳቱ ማንበብን
ይመለከታል።
ሥሩ
መ. ዛሬ ባለፈው ክፍለጊዜ ካነበብነው ምንባብ
የመጀመሪያዎቹን ሁለት አንቀጾች በማንበብ
እንለማመዳለን። ባለፈው ጊዜ “ሐዋና
ጓደኞቿ” የሚል ምንባብ አንብበን ነበር፤
ታሪኩን አስታውሳችሁ ንገሩኝ።
[ተ. የሚያስታውሱትን ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ!
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. አሁን “ሐዋና ጓደኞቿ” በሚል ርዕስ ከቀረበው
ምንባብ ውስጥ የመጀመሪያውን አንቀጽ እኔ
አነብላችኋለሁ። እኔ ሳነብ እናንተ አንቀጹን
በዝምታ ንባብ እያነበባችሁ ተከታተሉኝ።
(መምህር የመጀመሪያውን አንቀጽ ድምፅ
በማሰማት ያንብቡላቸው።)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ይህንኑ አንቀጽ አብረን
እናንብብ። (መምህር አንቀጹን ተማሪዎች
ከርስዎ ጋር ድምፅ እያሰሙ እንዲያነቡ
ያደርጉ።)
ሥሩ
መ. ተማሪዎች አሁን ጥንድ ጥንድ በመሆን
ተራበተራ እኔ ያነበብኩትን አንቀጽ
ደግማችሁ ታነባላችሁ። አንድ ተማሪ
ስታነብ/ሲያነብ ሌላው/ዋ ጓደኛ ምን ያህል
ቃላት እንደተሳሳተ/ች፣ ሥርዓተነጥቦቹን
በአግባቡ ጠብቆ/ቃ ማንበቡን/ቧን ተከታተል/
ተከታተይ።
፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል
(መ.ተማሪዎች ምንባቡን የሚያነቡበት 2 ደቂቃ
ይስጧቸው።ተማሪዎች ማንበብ ሲጀምሩ
ሰዓት ይያዙ፤ አንድ ተማሪ ሲያነብ/ስታነብ
ሌላው/ዋ ስህተቶችን ይመዝግብ/ትመዝግብ፣
2 ደቂቃ ሲሞላ ያስቁሙ፤ይህንኑ ተመሳሳይ
ተግባር ያላነበቡ ተማሪዎች በ2 ደቂቃ ውስጥ
እንዲያነቡ ያድርጉ። በመጨረሻም ተማሪዎቹ
ያነበቧቸውን ቃላት ብዛትና የተሳሳቷቸውን
የቃላት ብዛት እንዲቆጥሩ ያድርጉ። ከዚያም
ተማሪዎቹ የመዘገቧቸውን ወረቀቶች
ይሰብስቡና ጥቂት ስህተት የሠሩትንና ብዙ
ስህተቶች የሠሩትን አንባቢዎች ይለዩ።
ይህን የመጨረሻውን ተግባር ከክፍል ውጪ
ሊያደርጉት ይችላሉ።)
ማዳመጥ (15 ደቂቃ)
ሠላምታ መቼና እንዴት?
ቅድመማዳመጥ (5 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. ተለያይተን በተገናኘን ቍጥር ሠላምታ
እንለዋወጣን። ለምሳሌ እኔ ወደእናንተ
ክፍል ስገባ “እንደምን አደራችሁ?” ወይም
“እንደምን ዋላችሁ?” እላለሁ። “እንደምን
አደራችሁ?” የምለው ጧት ስንገናኝ ነው።
“እንደምን ዋላችሁ?” የምለው ከሰዓት በኋላ
ስንገናኝ ነው።
መ. ረፋድ ላይ ስንገናኝ ምን እላለሁ?
[መ. ረፋድ ላይ ስንገናኝ “እንደምን አረፈዳችሁ?”
እላለሁ።]
መ. ያገኘሁት/ኋት አንድ ተማሪ ብትሆን/ቢሆንስ?
[መ. “እንደምን አረፈድሽ/ህ?” እላለሁ።]
መ. ሳንገናኝ ከርመን ትምህርትቤት ሲከፈት
መስከረም ላይ ተገናኘን። ተነፋፍቀን ነበር
የተገናኘነው። ስለዚህ በዚህ ጊዜ ስንገናኝ ምን
እላለሁ?
[መ.ተለያይተን ስለከረምን፣ እንደምን ሰነበታችሁ?
ደህና ናችሁ ወይ? ቤተሰቦቻችሁ ደህና ናቸው
ወይ? ክረምቱን እንዴት አሳለፋችሁ?...”
እላለሁ።]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። ባለፈው
ክፍለጊዜ ባነበባችሁት ምንባብ፣ ሰዎች ጧት፣
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 7
 ቀንና ማታ የሚለዋወጧቸው የሠላምታ ማዳመጥ (5 ደቂቃ)
ዓይነቶች ምን ምን እንደሆኑ ተገንዝባችኋል።
ዛሬ ደግሞ “የሠላምታ አቀራረብ ከጊዜ ማስታወሻ
አንፃር” የሚለውን ምንባብ ከማዳመጣችሁ የሚከተሉት የአዳምጦ መረዳት መርሆች
በፊት ጥቂት የቅድመማዳመጥ ጥያቄዎችን ናቸው።
አብረን እንሥራ።
1 ሙሉ ትኩረትን በሚደመጠው ነገር ላይ
መ. ለረጅም ጊዜ ተለያይተው የቆዩ ሰዎች ማድረግ፣
ሠላምታ የሚለዋወጡት እንዴት ነው?
2 ዋናዋና ነጥቦችን በማስታወሻ መመዝገብ፣
[መተ. እንደምን ሰነበትክ? እንደምን ከረምክ?
እንደምን ሰነበቱ? እንደምን ከረምሽ? 3 ዋናውን ሀሳብ ከዝርዝር ሀሳቦች መለየት፣
እንደምን ሰነበታችሁ?] 4 የሚደመጠውን ነገር አጠቃላይ መልዕክት
መ. በሠላምታ ልውውጥ ሂደት ደህንነቱን/ቷን ለመረዳት መጣር፣
የተጠየቀው/ችው የሚሠጠው /የምትሰጠው 5. የሚደመጠውን ምንባብ አቀራረብ
ምላሽ ምንድን ነው? የሚያመለክቱ አያያዥ ቃላትን በትኩረት
[መተ. እግዚአብሔር ይመስገን፣ አልሃምዱሊላህ፣ መከታተል። ለምሳሌ በትረካ ጽሑፍ
ደህና ነኝ] በመጀመሪያ፣ ከዚያም፣ ቀጥሎ የመሳሰሉት
አያያዥ ቃላት የታሪኩን አካሄድ
ሥሩ ይጠቁማሉ።
መ. አሁን የእናንተ ተራ ነው። ሁለት ሁለት
እየሆናችሁ፣ ለረጅም ጊዜ ተለያይተው
እንደቆዩ ጓደኞሞች በመሆን፣ ሠላምታ ሥሩ
ተለዋወጡ። መ. ሦስት ኮኮቦች ባሉበት ላይ ንባብዎን አቁመው
የማዳመጥ ሂደት ጥያቄ ይጠይቁ።
(መ. የተወሰኑ ተማሪዎች ጥንድ ጥንድ እየሆኑ
ለረጅም ጊዜ ተለያይተው እንደከረሙ መ. ***ስንት የሠላምታ ዓይነቶች አሉ?***
ጓደኞሞች መስለው፣ ከተማሪዎች ፊት [ተ. አራት]
ለፊት ወጥተው፣ የሠላምታ ልውውጥ ሂደቱን
እንዲያቀርቡ ያድርጉ። ይህ ተግባር ግን መ. ምን ምን?
ረጅም ጊዜ መውሰድ የለበትም፤ ጥቂት [ተ. የመሰንበቻ፣ የመልካም ምኞት፣ የበዓላት፣
ተማሪዎች ብቻ ለ2 ደቂቃ ያህል እንዲያቀርቡ የአክብሮት]
ያድርጉ።)
መ. በጣም ጥሩ! በሚገባ አዳምጣችኋል። አሁን
መ. ተማሪዎች አሁን “ሠላምታ መቼና እንዴት?” ደግሞ የሚቀጥለውን ክፍል በደንብ አዳምጡ።
የሚለውን ምንባብ አነብላችኋላሁ። እናንተ (ንባቡን ይቀጥሉ)
ደግሞ ሙሉ ትኩረታችሁን ሰብስባችሁ
አዳምጡ። ሠላምታ መቼና እንዴት ?
ፎዚያና ሸዋነሽ በጋራ ለማጥናት በነሸዋነሽ ቤት
ተገናኝተዋል። የሚያጠኑት የትምህርት ዓይነትም
የአማርኛ ቋንቋ ነው። የመወያያ ርዕሳቸው ደግሞ
“ሠላምታ” የሚል ነው። ለውይይት እንዲረዳቸው
ሸዋነሽ ሦስት ጥያቄዎችን ይዛ ቀርባለች።
ጥያቄዎቹም “አንደኛ የሠላምታ ዓይነቶች ምን
ምን ናቸው? ሁለተኛ ሠላምታ ከጊዜ አንጻር
ምን ምን ተብሎ ይከፈላል? ሦስተኛ የሠላምታ

8 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፰

መተላለፊያ መንገዶች ምን ምን ናቸው?”
የሚሉት ናቸው።
ለመጀመሪያው ጥያቄ መልስ የሰጠችው ፎዚያ
ናት። እንዲህ በማለትም ገለጸች። “ብዙ
የሠላምታ ዓይነቶችን መጥቀስ ይቻላል። ለአሁኑ
አራቱን ብቻ ልንገርሽ፣ ቀሪዎቹን በሌላ ጊዜ
እነግርሻለሁ።” አለች። በመቀጠልም “አንደኛው
የሠላምታ ዓይነት፣ ሰዎች በተለያዩ ምክንያቶች
ለረጅም ጊዜ ተለያይተው ሲገናኙ ናፍቆታቸውን
የሚገልጹበት የናፍቆት ሠላምታ ነው። ሁለተኛው
የሠላምታ ዓይነት የመልካም ምኞት መግለጫ
የሚባለው ነው። ይህም በብሔራዊና በሃይማኖታዊ
በዓላት ጊዜ የሚቀርብ ሠላምታ ነው። ማለትም
በዘመን መለወጫ፣ በአድዋ፣ በገና፣ በመውሊድ፣
ወዘተ. በዓላት ጊዜ የሚቀርብ ነው። ሦስተኛው
የሠላምታ ዓይነት የአክብሮት ሠላምታ ነው።
ለአረጋውያን፣ ለባለስልጣናት፣ ለሃይማኖት
አባቶችና ለወላጆች የሚቀርብ ሠላምታ ነው።
አራተኛው ዓይነት ደግሞ የደህንነት ሠላምታ
ነው። ይህም የሰዎችን የጤንነት ሁኔታ ለማወቅ
የሚቀርብ ሠላምታ ነው።” አለች።
***ስንት የሠላምታ ዓይነቶች አሉ?***
“የሁለተኛውን ጥያቄ መልስ ደግሞ እኔ ልንገርሽ”
አለች፣ ሸዋነሽ።
ፎዚያም “ቀጥይ፣ ግን እንደኔ አብራርተሽ ማቅረብ
አለብሽ” አለች፣ ፈገግ ብላ።
ሸዋነሽም፣ “እንዳቺ አድርጌ እንኳን አላቀርበውም፤
ሆኖም ልሞክር” አለች። በመቀጠልም “ሠላምታን
ከጊዜ አንጻር በአምስት ከፍሎ ማቅረብ ይቻላል።
እነሱም አንደኛው፣ ተለያይተው ያደሩ ሰዎች
የሚያቀርቡት የጧት ሠላምታ የሚባለው ነው።
ሁለተኛው ከጧት 4 ሰዓት እስከ 6 ሰዓት
አካባቢ የሚገናኙ ሰዎች የሚያቀርቡት የረፋድ
ሠላምታ ነው። ሦስተኛው ከ6 ሰዓት በኋላ
እስከ 12 ሰዓት አካባቢ የሚቀርበው የቀትር
ሠላምታ ነው። አራተኛው ጀንበር ከጠለቀች
ወይም ከ12ሰዓት በኋላ የሚቀርበው የምሽት
ሠላምታ ነው። አምስተኛው ለረጅም ጊዜያት
ተለያይተው የተገናኙ ሰዎች የሚጠቀሙበት
የመሰንበቻ ወይም የክራሞት ሠላምታ ነው”
በማለት ማብራሪያዋን አጠናቀቀች።
“ሦስተኛውን ጥያቄ ደግሞ አንቺ አስረጅኝ”
በማለት ሸዋነሽ፣ ፎዚያን ጋበዘቻት።
ፎዚያም፣ “ካልሽ እሺ!” ካለች በኋላ “ሠላምታ
በሦስት መንገዶች ይተላለፋል። መተላለፊያ
፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል
መንገዶችም ጽሑፍ፣ ንግግርና አካላዊ ንክኪ
ናቸው። በጽሑፍ ሠላምታ ለማስተላለፍ በጣም
የተለመደው ደብዳቤ ነው። ሆኖም የዘመኑ
ቴክኖሎጅ በወለዳቸው ሞባይሎች ወይም
ኮምፒዩተሮች አጫጭር የጽሑፍ መልዕክቶችን
በመጻፍ ሠላምታ መለዋወጥ ይቻላል። ሠላምታ
በቃል የሚተላለፈው በአብዛኛው ሰዎች ፊት
ለፊት ሲገናኙ ወይም በቅርብ ርቀት ሲተያዩ
ነው። ሆኖም በጣም በርቀት የሚኖሩ ሰዎች
እንደስልክ ባሉ ዘመናዊ መሣሪያዎች በቃል
ሠላምታ ሊለዋወጡ ይችላሉ። በአካል ንክኪ
ሲባል ደግሞ ሰዎች በአካል ተገናኝተው ጉንጭ፣
ወይም ግንባርን፣ ወይም አንገትን፣ ወዘተ.
በመሳሳም የሚከወን ነው” በማለት አስረዳች።
ጊዜው መሽቶ ስለነበርም ቀሪውን በሌላ ጊዜ
ለመወያየት ተስማምተው ተለያዩ።
አዳምጦ መረዳት (5 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ያነበብኩላችሁን ምንባብ አዳምጣችኋል።
አሁን፣ በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን
የሚገኙትን የአዳምጦ መረዳት ጥያቄዎች
በቃላችሁ ትመልሳላችሁ። ከዚያ በፊት ግን
ሁለቱን ጥያቄዎች አብረን እንሥራ።
መ. የሠላምታ አጠቃቀሞች ከጊዜ አንፃር ምን
ምን ተብለው ተዘርዝረዋል?
[መተ. የጧት፣ የረፋድ፣ የቀን፣ የማታ፣ የመሰንበቻ]
መ. በጣም ጥሩ ነው!
ሥሩ
መ. ከቀኑ 7 ሰዓት የተገናኙ ሰዎች የሚያደርጉት
የሠላምታ ልውውጥ ምን ይባላል?
[ተ. የቀትር ሠላምታ]
መ. ይህን ምላሽ እንዴት ልትሰጡ ቻላችሁ?
[ተ. ሦስተኛው የቀትር ሠላምታ መሆኑ በምንባቡ
ውስጥ ተገልጿል። ቀትር ማለት ደግሞ
እኩለቀን ማለት ነው፤ 7 ሰዓት እኩለቀን
ስለሆነ፣ በዚህ ሰዓት የቀትር ሠላምታ
ይቀርባል ማለት ነው።]
(መ.በዚህ ዓይነት የቀሩትን ጥያቄዎች እየጠየቁ
ተማሪዎቹ እንዲመልሱ ያድርጉ። ተማሪዎች
ምላሽ ከሠጡ በኋላ ግብረመልስ ይስጧቸው።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 9
ሰዋስው (10 ደቂቃ) የተለያየ መልስ ሊሰጡ ይችላሉ)

የተጸውዖ ስም መ. በጣም ጥሩ! “አባይ” በሚለው ቃል ዓረፍተነገር

እንመሥርት።
ልሥራ
[መተ. ኢትዮጵያ በአባይ ወንዝ ላይ ታላቁን
መ. ተማሪዎች፣ ዛሬ የምንማረው ስለስም ነው።
የህዳሴ ግድብ እየገነባች ነው።]
ስም የአንድ ነገር፣ ሰው፣ እንስሳ ወይም ቦታ
መጠሪያ ነው። ብዙ ዓይነት ስሞች አሉ። እኔ መ. በጣም ጥሩ!
የማውቃቸውን ስሞች ልንገራችሁ። ለምሳሌ
ሥሩ
ከሰው ስም፣ ሐዋ፣ ጀማል፣ አበበ፣ ከበደ፣
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን፣
ጣይቱ፣ ሰናይት ወዘተ. የቦታ/የከተማ ስሞች
በሰዋስው ንዑስ ክፍል ሥር የሚገኘውን
ደግሞ ጎጃም፣ ጎንደር፣ ወሎ፣ ሸዋ፣ አዲስ አበባ
ተግባር በምሳሌው መሠረት ሥሩ።
ወዘተ. አባይ፣ አዋሽ፣ ገናሌ የመሳሰሉትን
የወንዝ ስሞችንም አውቃለሁ። ጣና፣ ዝዋይ፣ (መ.ተማሪዎች የሚያውቋቸውን የሰው፣ የወንዝ፣
ሻላ የመሳሰሉ የሐይቅ ስሞችም አሉ። የሐይቅ፣ የቦታ ወይም የከተማ ስሞች
በደብተራቸው ሠንጠረዥ አዘጋጅተው
እንሥራ እንዲዘረዝሩ ያድርጉ። ለእያንዳንዱ የስም
መ. የአንድ ሰው የግል መጠሪያ የሆነ ስም አብረን ዓይነት ከስምንት ያላነሱ ስሞችን ይዘርዝሩ)
እንጥራ።
(መ. ተግባሩን ለማሠራት 5 ደቂቃ ይስጧቸው።
[መተ. ተማሪዎች የተለያዩ ስሞችን ይጠራሉ] ተማሪዎች ተግባሩን ሲሠሩ በክፍሉ ውስጥ
(መ. ተማሪዎች የራሳቸውን ስም እንዲናገሩ እየተዘዋወሩ በአግባቡ መሥራታቸውን
ማድረግ ይችላሉ።) ያረጋግጡ፤ የከበዳቸውን ተማሪዎች ይደግፉ፤
በመጨረሻም በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎች ጋር
መ. አሁን ደግሞ የምታውቋቸውን ቦታዎች/
ይወያዩ። ተግባር ሁለትን ደግሞ የቤትሥራ
ከተማዎች ስም ንገሩኝ።
እንዲሠሩ ይንገሯቸው።)
[መተ. የተለያዩ የቦታና ከተሞች ስም ይጠራሉ።]
(መ.ተማሪዎች የመጡበት/የሚኖሩበትን አካባቢ
ስም መጠየቅም ይችላሉ።)
መ. አሁን፣ የምታውቋቸውን የወንዝ፣ የተራራ፣
የሐይቅ ስሞች ንገሩኝ።
[መተ. ተማሪዎች የሚያውቋቸውን የወንዝ፣
የተራራ፣ የሐይቅ ስም ይዘረዝራሉ።]
መ. ከላይ እንደዘረዘርናቸው ያሉ የሰው፣ የቦታ፣
የወንዝ፣ የባህር፣ የሐይቅ፣ የተራራ እንዲሁም
የውቅያኖስ የግል መጠሪያ የሆኑ ቃላት
የተጸውዖ ስም ይባላሉ።
መ. ስለዚህ የተጸውዖ ስም ለአንድ ተለይቶ
ለሚታወቅ ነገር የግል መጠሪያ ወይም
መታወቂያ የሚሆን ቃል ነው።
መ. አሁን አንድ የሰው ስምና አንድ የወንዝ ስም
እንውሰድና ዓረፍተነገሮች እንመሥርት።
በመጀመሪያ “ሐዋ” በሚለው ስም ዓረፍተነገር
እንመሥርት።
[መተ. ሐዋ ትጉህ ተማሪ ናት።] (ተማሪዎች

10 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፲


2ኛ ሳምንት ታማኝነት
4ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘት
• ማንበብ
የቤትሥራ (10 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ.ባለፈው ክፍለጊዜ የሠጧቸውን የቤትሥራ
እንዲያቀርቡ ያድርጉ። በመጀመሪያ
ተማሪዎች የቤትሥራውን የሠሩ መሆናቸውን
ያረጋግጡ።
መ. ከዘረዘራችኋቸው የተጸውዖ ስሞች አንዱን
ንገሩኝ።
[ተ. አንድ የተጸውዖ ስም ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን በነገራችሁኝ የተጸውዖ ስም
የሠራችሁትን ዓረፍተነገር ንገሩኝ።
[ተ. የሠሩትን ዓረፍተነገር ለክፍሉ ተማሪዎች
ያነባሉ።]
መ. በጣም ጥሩ!
(መ. በዚህ ዓይነት በመልሶቹ ላይ እየተነጋገሩ
ደብተራቸውን ተቀያይረው ርስበርስ
ይተራረሙ፤ በመጨረሻም ተማሪዎች
ያልተስማሙባቸውን በመውሰድ ማጠቃለያ
ይስጡ።)
ማንበብ (30 ደቂቃ)
ለጓደኛ አለመታመን
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
መገመት
ልሥራ
መ. ዛሬ “ለጓደኛ አለመታመን” በሚል
ርዕስ የቀረበ ምንባብ አነባለሁ። ርዕሱን
ስመለከተው ስለማይተማመኑ ጓደኛሞች
የተጻፈ ይመስለኛል። ግምቴን የበለጠ
ለማጠናከር ሥዕሉን ልመልከት። ሥዕሉን
ስመለከተው አንበሳ ሊበላው ሲል ፈርቶ የተኛ
ልጅ ይታየኛል፤ ሌላው ልጅ ደግሞ ከዛፍ ላይ
ተቀምጧል። ስለሆነም ጓደኛውን ጥሎት የሸሸ
፲፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ይመስለኛል። ሥዕሉንና ርዕሱን በአንድነት
ስመለከት ከዛፍ ላይ ያለው ልጅ የተኛውን
ልጅ የከዳው ይመስለኛል። ስለሆነም ምንባቡ
ስለማይተማመኑ ጓደኛሞች የሚገልጽ ነው
ለማለት እችላለሁ።
እንሥራ
መ አሁን ደግሞ በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን፣
በቅድመንባብ ሥር የ“ለ”ን ጥያቄ በቃላችሁ
መልሱ።
መ. “ለጓደኛ አለመታመን” ከሚለው ርዕስና
ከሥዕሉ በመሳነት ምንባቡ ስለምን የሚያወሳ
ይመስላችኋል?
[ተ. ስለታማኝነት፣ በጓደኛው ላይ ክህደት
ስለፈፀመ ሰው ታሪክ ወዘተ. የሚያወሳ ሊሆን
ይችላል።]
መ. ግምታችሁ ትክክል መሆን አለመሆኑን
በንባባችሁ ታረጋግጣላችሁ።
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን
በቅድመንባብ ሥር የ“ለ” ጥያቄ በቃላችሁ
መልሱ።
መ. “ለጓደኛ አለመታመን” ከሚለው ርዕስና
ከሥዕሉ በመነሳት ምንባቡ ስለምን የሚያወሳ
ይመስላችኋል?
[ተ. ስለታማኝነት፣ በጓደኛው ላይ ክህደት
ስለፈፀመ ሰው ታሪክ ወዘተ. የሚያወሳ ሊሆን
ይችላል።]
መ. ርዕሱንና ሥዕሉን በአንድነት ስትመለከቱ
ምንባቡ ስለምን የሚገልጽ ይመስላችኋል?
[ተ. የተለያዩ ግምቶች ይሰጣሉ።]
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. ተማሪዎች ዛሬ “መልሶ ማንበብ” የሚባለው
ራስን የመገምገሚያ ስልት ተግባራዊ
ታደርጋላችሁ። መልሶ ማንበብ ማለት አንድን
ምንባብ በምታነቡት ጊዜ ያነበባችሁት ክፍል
ያልገባችሁ መስሎ ሲታያችሁ እንደገና
ተመልሳችሁ በማንበብ መረዳታችሁን
የምታረጋግጡበት ስልት ነው። ይህ ስልት
እንዴት እንደሚተገበር አንብቤ ላሳያችሁ።
(መ. ሁለተኛውን አንቀጽ ድምፅዎን እያሰሙ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 11
 ያንብቡላቸው።) [መተ. በሁለተኛው አንቀጽ ውስጥ “ሁለቱ
ጓደኛሞች ራቅ ወዳለ ቀበሌ ሲሔዱ በድንገት
መ. እንደሞተ ሰው ሆኖ በመሬት ላይ ተኛ።
አንበሳ አጋጠማቸው” ይላል።]
እንዴ! አንበሳው ቢበላውስ? ለምን ሮጦ
አላመለጠም? ወይም እንደጓደኛው ዛፍ ላይ ሥሩ
አልወጣም? የሆነ ሳልረዳው ያለፍኩት ነገር መ. ተማሪዎች አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው
አለ ማለት ነው። ስለዚህ አንቀጹን ደግሜ ቀን የቀረቡትን የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎች
ማንበብ አለብኝ። መልሱ።
(መ.አንቀጹን ደግመው ያንብቡ።) መ. ሁለቱ ጓደኛሞች ያልተጠበቀ ክስተት
መ. አሃ…! አሁን ገባኝ። አንደኛው እግሩ ሲያጋጥማቸው ምን አደረጉ?
በመኪና አደጋ ተጎድቶ ስለነበረ ነው ሮጦ [ተ. ደረጀ ከዛፍ ላይ ሲወጣ፣ በላይ ደግሞ የሞተ
ያላመለጠው። መስሎ መሬት ላይ ተኛ።]
ሥሩ መ. ይህን መልስ እንዴት ልታገኙ ቻላችሁ?
መ. እኔ እንዳደረኩት ያልገባችሁ ነገር [ተ. አንቀጽ ሁለት ላይ ደረጀ ባልንጀራውን ትቶ
ሲያጋጥማችሁ ደግማችሁ እያነበባችሁ ድምፅ ዛፍ ላይ መውጣቱ፣ በላይ ደግሞ የሞተ ሰው
ሳታሰሙ በትኩረት አንብቡ። መስሎ መሬት ላይ መተኛቱ ተጠቅሷል።]
(መ. ሁለቱን አንቀጾች አንብበው እንደጨረሱ (መ. ጥያቄዎቹን እያነበቡላቸው ወይም
መጽሐፋቸውን እንዲያጥፉ ያድርጉ ተማሪዎችን እያስነበቡ በቃላቸው ምላሽ
የሚከተለውን ጥያቄ ይጠይቋቸው።) እንዲሰጡ ያድርጉ። የተማሪዎችን ምላሽ
መ. በሁለቱ አንቀጾች ውስጥ የተከናወኑትን ከአዳመጡ በኋላ ግብረመልስ ይስጡ።)
ድርጊቶች በቅደምተከተል ከጎናችሁ ላለ/ች
ልሥራ
ተማሪ ተናገሩ።
መ. “ለጓደኛ አለመታመን” በሚል ርዕስ የቀረበ
[ተ. በአንቀጾቹ የተከናወኑ ድርጊቶችን ትረካ አንብባችኋል። በትረካው ውስጥ
በቅደምተከተል ይናገራሉ።] ገፀባህርያት፣ መቼትና ድርጊቶች የሚባሉ
መ. ይህን ማድረግ ካልቻላችሁ አንቀጾቹን መሠረታዊ ነገሮች ይገኛሉ። ገፀባህርይያት
ደግማችሁ አንብቡ። በታሪኩ ውስጥ የሚገኙ ሰዎች ወይም
እንስሳት ናቸው። መቼት ታሪኩ የተፈፀመበት
[ተ. ድርጊቶቹን በቅደምተከተል መናገር ያልቻሉ ጊዜና ቦታ ነው። ድርጊት ደግሞ ገፀባህርያቱ
ደግመው ያነባሉ።] የሚፈጽሙት ተግባር ነው። አሁን
ባነበባችሁት ትረካ ውስጥ ያሉትን ገፀባህርያት
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ )
መቼትና ድርጊት በትረካ የቢጋር ሠንጠረዠ
እንሥራ ውስጥ ትዘረዝራላችሁ። በመጀመሪያ ግን
መ. ምንባቡን አንብባችሁ ጨረሳችሁ? በጣም እኔ እሠራለሁ። (በመማሪያ መጽሐፍ 2ኛ
ጥሩ! አሁን በመጽሐፋችሁ የቀረቡ የአንብቦ ሳምንት፣ 4ኛ ቀን፣ በአንብቦ መረዳት ሥር
መረዳት ጥያቄዎችን ትመልሳላችሁ። የሚገኘውን ሠንጠረዥ ሰሌዳው ላይ ይሣሉ።)
በመጀመሪያ ግን የተወሰኑ ጥያቄዎችን
መ. በታሪኩ ውስጥ ካሉት ገፀባህርያት መካከል
አብረን እንሥራ።
አንዱ ማን ነው?
መ. ግምታችሁ ትክክል ነበር?
[መ. ደረጀ ] (ገፀባህርያት በሚለው “ደረጀ” ብለው
[ተ. አዎ/አይደለም።] ይጻፉ።)
መ. ሁለቱ ጓደኛሞች ራቅ ወዳለ ቀበሌ ሲሔዱ እንሥራ
ምን አጋጠማቸው? መ. ታሪኩ የተፈጸመው መቼ ነው?
[መተ. አንበሳ] [መተ. ክረምት እንዳለፈ] (“መቼ?” በሚለው
መ. ይህን መልስ ያገኘነው እንዴት ነው? ትይዩ ይጻፉ።)

12 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፲፪

መ. ጥሩ! ገፀባህርያቱ በመጀመሪያ ያከናወኑት
ምንድን ነው?
[መተ. ራቅ ወዳለ ቀበሌ ሄዱ።] (ድርጊት ከሚለው
ሥር ይጻፉ።)
ሥሩ
መ. እስካሁን በሠራነው መሠረት ባነበባችሁት
ታሪክ ውስጥ ያሉትን ገፀባህርያት፣ መቼትና
ድርጊቶች በደብተራችሁ ባዘጋጃችሁት
ሠንጠረዥ ውስጥ ዘርዝሩ። (ይህን ተግባር
የቤትሥራ ይስጧቸው።)
5ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ.ባለፈው ክፍለጊዜ በአንብቦ መረዳት ላይ
የሠጧቸውን የቤትሥራ መሥራታቸውን
ያረጋግጡ።)
መ. “ለጓደኛ አለመታመን” በሚል ርዕስ በቀረበው
ምንባብ ውስጥ ታሪኩ የተፈፀመው የት ነው?
[ተ. ጥቅጥቅ ያለ ደን ውስጥ]
መ. በጣም ጥሩ! በቢጋር ሠንጠረዡ ውስጥ “የት”
ከሚለው ፊት ለፊት መጻፋችሁን አረጋግጡ።
(መ. በዚህ ዓይነት ከተማሪዎች ጋር በተግባሩ
ላይ ሲነጋገሩ ተማሪዎች ደብተራቸውን
ተቀያይረው እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
ቃላት (10 ደቂቃ)
የቃላትና ሐረጋት ተመሳሳይና ተቃራኒ
ፍቺ
እንሥራ
መ. ዛሬ ባለፈው ክፍለጊዜ ካነበባችሁት “ለጓደኛ
አለመታመን” ውስጥ ቃላትንና ሐረጋት
እያወጣን ተመሳሳይ ፍቻቸውን እንሰጣለን።
በመጀመሪያ ጥቂት ጥያቄዎችን አብረን
እንሥራ።
፲፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል
መ. “አገሬው” የሚለው ቃል ከምንባቡ በየትኛው
አንቀጽ ይገኛል?
[መተ. በመጀመሪያው አንቀጽ በሦስተኛው
ዓረፍተነገር ውስጥ]
መ. ጥሩ! ዓረፍተነገሩን እናንብበው።
[መተ. አገሬው ሁሉ ጉድ እስኪል ድረስ ርስበርስ
በመተሳሰብ መንፈስ ኖረዋል።]
መ. ስለዚህ “አገሬው” የሚለው ቃል በዚህ
ዓረፍተነገር ውስጥ ያለው ፍቺ ምንድን ነው?
[መተ. “ህዝቡ፣ የአካባቢው ሰው” የሚል ፍቺ
አለው።]
መ. በጣም ጥሩ! “ትንፋሹን ዋጠ” የሚለው
ዓረፍተነገር የሚገኝበትን ፈልገን እናግኝ።
[መተ. ሦስተኛው አንቀጽ፣ ሁለተኛው ዓረፍተነገር]
መ. ጥሩ ነው! አሁን ደግሞ ቃሉ የሚገኝበትን
ዓረፍተነገር እናንብብ።
[መተ. እሱ ግን ፈጽሞ እንደሞተ ሰው ትንፋሹን
ውጦ ዝምአለ።]
መ. ስለዚህ “ትንፋሹን ዋጠ” ፍቺው ምንድን ነው?
[መተ. ትንፋሹን አጠፋ።]
መ. በጣም ጥሩ!
መ. አሁን ደግሞ ለተወሰኑ ቃላት ተቃራኒ ፍቺ
በመስጠት እንለማመድ።
መ. “መተሳሰብ” የሚለው ቃል ተቃራኒ ፍቺ
ምንድን ነው?
[መተ. መጠላላት]
መ. ጥሩ! “ሩቅ” የሚለው ቃል ተቃራኒስ?
[መተ. ቅርብ]
ሥሩ
መ. ተማሪዎች አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው
ቀን የሚገኘውን የቃላት ተግባር በቡድን
ሆናችሁ ከምንባቡ ለወጡ ቃላት ተመሳሳይ
ፍቺ በመስጠት ሥሩ። የቃላቱን ተመሳሳይ
ፍቺ ለመረዳት፣ በመጀመሪያ ቃላቱ
ከሚገኙበት ዓረፍተነገር ሀሳብ በመነሳት
የቃሉን ተመሳሳይ ፍቺ ለመረዳት ሞክሩ።
ከዚያም የተረዳችሁትን የቃሉን ፍቺ
በደብተራችሁ ጻፉ።
(ተማሪዎች በቡድን ሠርተው ሲጨርሱ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 13
በሚከተለው መልክ ምላሽ እንዲሰጡ ያድርጉ።) በትምህርትቤቱ
ባህርይ
መ. “ቀዬ” የሚለው ቃል በምንባቡ በየትኛው ያለው ተሳትፎ
አንቀጽ ይገኛል?
የአንደኛ ደረጃ
ሳቂታ
[ተ. በሁለተኛው አንቀጽ፣ በሁለተኛው ተማሪ
ዓረፍተነገር] የትምህርትቤቱ ታደሰ
መ. ጥሩ! ቃሉ የሚገኝበትን ዓረፍተነገር የእግርኳስ ዝነኛ ቀልድ አዋቂ
አንብቡልኝ። ቡድን አባል ነው

[ተ. ሁለቱ ጓደኛሞች ከመኖሪያ ቀያቸው አጥቂ

ራቅ ወዳለ ቀበሌ ሲሄዱ በድንገት አንበሳ
አጋጣማቸው።]
መ. ስለዚህ “ቀዬ” የሚለው ቃል በዚህ ዓረፍተነገር
ውስጥ ያለው ፍቺ ምንድን ነው?
[ተ. አካባቢ፣ መንደር]
(መ. ሌሎችንም ጥያቄዎች በዚሁ ዓይነት
ያሠሯቸው። ተግባር ሁለትን ደግሞ
የቤትሥራ እንዲሠሩ ይንገሯቸው።)
መጻፍ (25 ደቂቃ)
በገላጭ ስልት አንቀጽ መጻፍ
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ “ሐዋና ጓደኞቿ”
ከሚለው ምንባብ ውስጥ “ሐዋ” የተባለችውን
ገፀባህርይ በመውሰድ የቢጋር ሠንጠረዥን
በመጠቀም በገላጭ ስልት አንቀጽ እንዴት
መጻፍ እንደሚቻል ተምረናል። ዛሬ ደግሞ
የቢጋር ሠንጠረዥን በመጠቀም እንዴት
መንደርደሪያ ዓረፍተነገር መመሥረት
እንደሚቻልና መንደርደሪያ ዓረፍተነሩን
በመጠቀም እንዴት ማስፋፋትና አንቀጽ
መገንባት እንደሚቻል አሳያችኋለሁ።
(መ. የሚከተለውን የቢጋር ሠንጠረዥ በሰሌዳው
ላይ ይሣሉላቸው።)
ተግባቢ
ተጫዋች
አካላዊ ገጽታ
ቀይ
መካከለኛ ቁመት ያለው
ጠንካራ
መ. አሁን የተዘጋጀውን የቢጋር ሠንጠረዥ
በመጠቀም ለምጽፈው አንቀጽ መንደርደሪያ
የሚሆን ዓረፍተነገር ልመሥርት።
“ታደሰ በሚማርበት የአንደኛ ደረጃ ትምህርትቤት
በጣም ዝነኛ ተማሪ ነው።”
መ. “ዝነኛ” የሚለውን ለመንደርደሪያ ዓረፍተነገር
መነሻ ያደረኩት ሌሎች በሣጥኖች ውስጥ
የተዘረዘሩት ነገሮች ሁሉ ለዝነኛነቱ
አስተዋፅኦ ያበረከቱ ባህርያት ስለሆኑ ነው።
እንሥራ
መ. በመቀጠል የታደሰን ዝነኛነት የሚያሳዩ
ዝርዝር ሀሳቦችን አብረን እንለይ።
በመጀመሪያ በቢጋር ሠንጠረዥ ውስጥ
የተጠቀሱትን የታደሰን ባህርያት
ልትዘረዝሩልኝ ትችላላችሁ?
[መተ. ሳቂታ፣ ቀልድ አዋቂና ተግባቢ]
መ. በጣምጥሩ! ከዚህ በመነሳት “ሳቂታ፣ ቀልድ
አዋቂና ተግባቢ በመሆኑ በርካታ ጓደኞችን
አፍርቷል” የሚል ዓረፍተነገር መመሥረት
እንችላለን።
መ. አሁን ደግሞ የታደሰን አካላዊ ገጽታ ንገሩኝ።
[መተ. ቀይ፣ መካከለኛ ቁመት ያለው፣ ጠንካራ]
መ. ጥሩ! ይህን መሰረት አድርገን፣ “ታደሰ ቀይ፣
መካከለኛ ቁመትና ጠንካራ ተክለሰውነት
ያለው፣ እግርኳስ መጫወት የሚወድ ተማሪ

14 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፲፬

 ነው።” አሁን ቀደምሲል የቀረበውን የቢጋር
ሠንጠረዥ መሠረት በማድረግ የተጻፈውን
አንቀጽ እናንብብ። የሚከተለውን አንቀጽ
ሰሌዳ ላይ ጽፈው አብረው ያንብቡ።
[መተ. “ታደሰ በሚማርበት የአንደኛ ደረጃ
ትምህርትቤት በጣም ዝነኛ ተማሪ ነው።
ሳቂታ፣ ቀልድ አዋቂና ተግባቢ በመሆኑ
በርካታ ጓደኞችን አፍርቷል። ታደሰ ቀይ፣
መካከለኛ ቁመትና ጠንካራ ተክለሰውነት
የተቸረ፣ እግርኳስ መጫወት የሚወድ ልጅ
ነው። በትምህርትቤቱ የእግርኳስ ቡድን
ውስጥ አጥቂ ሲሆን ለቡድኑ በርካታ ግቦችን
በማስቆጠሩ የትምህርትቤቱ ኮከብ ተጫዋች
ሆኗል።”]
ሥሩ
መ. ተማሪዎች፣ አሁን ባለፈው ሳምንት
ያዘጋጃችሁትን የቢጋር ሠንጠረዥ በመጠቀም
አንቀጽ ትጽፋላችሁ። በመጀመሪያ
ያዘጋጃችሁትን የቢጋር ሠንጠረዥ መነሻ
በማድረግ መንደርደሪያ ዓረፍተነገር
አዘጋጁ፤ ከዚያም መንደርደሪያ ዓረፍተነገሩን
የሚያጠናክሩ ሌሎች ዓረፍተነገሮችን
በመጨመር አንድ አንቀጽ ጻፉ።
(መ. መንደርደሪያ ዓረፍተነገር በመመሥረቱ
ላይ ሊያግዟቸው ወይም ተማሪዎቹን እየመሩ
መንደርደሪያ ዓረፍተነገሩን አዘጋጅተው
መስጠት ይችላሉ። ከዚያም በመንደርደሪያ
ዓረፍተነገሩ ተመሥርተው ተማሪዎች በቡድን
አንቀጹን እንዲጽፉ ማድረግ ይችላሉ።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (5 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ስለአራት ነጥብና ነጠላሠረዝ
ምንነትና አገልግሎት ተምራችኋል። ዛሬ
ደግሞ እነዚህን ሥርዓተነጥቦች እንዴት
መጠቀም እንዳለብን እንለማመዳለን።
ሥርዓተነጥቦች ያልተሟሉለት ዓረፍተነገር
አቀርብላችኋለሁ፤ በክፍት ቦታዎቹ ተገቢ
ናቸው የምትሏቸውን ሥርዓተነጥቦች አስገቡ።
መ. “አልማዝ ለሰርጉ መደገሻ የሚሆኑ ጋኖች
___ ምጣዶች ___ ድስቶችና ሌሎች
ቁሰቁሶችን ከጎረቤቶቿ ተዋሰች ___”
በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ ተገቢዎቹን
ሥርዓተነጥቦች እናስገባ።
፲፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
መ. የመጀመሪያው ክፍት ቦታ ላይ የሚገባው
ሥርዓተነጥብ ምንድ ነው?
[መተ. ነጠላ ሠረዝ (፣)]
መ. ጥሩ! ሁለተኛው ባዶ ቦታ ላይስ?
[መተ. ነጠላ ሠረዝ (፣)]
መ. በጣም ጥሩ! በመጨረሻው ክፍት ቦታ ላይስ
ምን ዓይነት ሥርዓተነጥብ ይገባል?
[መተ. አራት ነጥብ (።)]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
መ. ተማሪዎች አሁን በሠራነው መሠረት በ2ኛው
ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን፣ በአጻጻፍ ሥርዓት
ሥር የሚገኘውን ተግባር፣ ተገቢ የሆኑትን
ሥርዓተነጥቦች በማስገባት አሟሉ።
(መ. ይህን ተግባር ተማሪዎች በደብተራቸው
እንዲሠሩ ያድርጉና ያርሙላቸው።
ከዚያም ያልተሟላውን አንቀጽ በሰሌዳው
ላይ በመጻፍ ተማሪዎች ሥርዓተነጥቦቹን
በተገቢ ቦታቸው ላይ እንዲጽፉ ያድርጉ።
በመቀጠል የተሳሳቱትን ነገር እየተወያዩ
እንዲያስተካክሉት ያመቻቹ። ዓይነስውራን
ተማሪዎች ካሉ አንቀጹን እያነበቡላቸው
ክፍት ቦታ ያለበትንም እየጠቆሟቸው
በቃላቸው እንዲመልሱ ማድረግ ይችላሉ።)
6ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• መናገር
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ.ባለፈው ክፍለጊዜ በቃላት ላይ የሠጧቸውን
የቤትሥራ መሥራታቸውን ያረጋግጡ።)
መ. “ከመቅፅበት” ለሚለው ቃል ተቃራኒ ፍቺውን
ንገሩኝ።
[ተ. ዘግይቶ]
ምዕራፍ 1 15
መ. በጣም ጥሩ! ቃሉ በየትኛው አንቀጽ ውስጥ
ይገኛል?
[ተ. በሁለተኛው]
መ. በጣም ጥሩ!
(መ.በዚህ ዓይነት በተግባሩ ላይ እየተነጋገሩ
ደብተራቸውን ተለዋውጠው እንዲያርሙ
ያድርጉ፤ በመጨረሻም ስህተት በሠሩባቸው
ጥያቄዎች ላይ ማብራሪያ በመስጠት
ግብረመልስ ይስጡ።)
መልሶቹ በቅደምተከተል ድርግም፣ ማመን፣
ደስታና፣ ቀና አለ ናቸው።
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ለጓደኛ አለመታመን
ቅድመንባብ
መ. ባለፈው ሳምንት “ሐዋና ጓደኞቿ” በሚል
ርዕስ የቀረበውን ምንባብ ጥንድ ጥንድ
ሆናችሁ ድምፅ በማሰማት የማንበብ
ልምምድ አድርጋችኋል። ዛሬ ደግሞ “ለጓደኛ
አለመታመን” የሚለውን ምንባብ በመጠቀም
የማንበብ ልምምዳችሁን ትቀጥላላችሁ። ከዚያ
በፊት ግን የሚከተለውን ጥያቄ መልሱ።
ደረጀ በጓደኛው ላይ ክህደት የፈጸመው
ለምንድን ነው?
[መተ. በጉዞ ላይ እያሉ ድንገት አንበሳ
ስለመጣባቸውና ደረጀ የራሱን ህይወት ብቻ
ለማትረፍ በማሰቡ።]
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. በመጀመሪያ “ለጓደኛ አለመታመን” ከሚለው
ምንባብ አንደኛውን አንቀጽ አነብላችኋላሁ።
እኔ ሳነብ እናንተ የአነባበብ ፍጥነቴን፤
የአነባበብ ትክክለኛነቴን፣ ሥርዓተነጥቦች
ካሉበት ቦታ የማደርገውን ቆምታና የድምፅ
ሁኔታ ወዘተ. እያስተዋላችሁ፣ ድምፅ ሳታሰሙ
እያነበባችሁ ተከታተሉኝ።
(መ.“ለጓደኛ አለመታመን” ከሚለው ምንባብ
አንደኛውን አንቀጽ ድምፅ እያሰሙ
ያንብቡላቸው።)
እንሥራ
መ. በመቀጠል አሁን ያነበብኩትን ምንባብ
አብረን እናንበው። (መምህር አሁን ደግሞ
16 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ተማሪዎች ከርስዎ ጋር በጋራ ድምፅ እያሰሙ
እንዲያነቡ ያድርጉ።)
ሥሩ
መ. ተማሪዎች ሦስት ሦስት ሆናችሁ አብረን
ያነበብነውን ምንባብ ተራበተራ ድምፅ
እያሰማችሁ ታነባላችሁ። አንዳችሁ
በምታነቡት ጊዜ አንዳችሁ ደግሞ ጓደኛችሁ
በማመሳከሪያ ሠንጠረዡ መሠረት ምን
እንደተሳሳተ/ች ትመዘግባላችሁ።
(መ.ተማሪዎች ለሚያነቡበት 2 ደቂቃ
ይስጧቸው። ማንበብ ሲጀምሩ ሰዓት
ይያዙላቸው። 2 ደቂቃ ሲሞላ ያስቁሙ።
የተማሪዎችን የስህተት መመዝገቢያ
በመጨረሻ ያሰባስቡ። ከዚያም ጥሩ የማንበብ
ችሎታ ያላቸውንና የሌላቸውን ተማሪዎች
በመለየት ጥሩ ያነበቡትን ያበረታቱ፤ ጥሩ
ያላነበቡትን ሌላ የመለማመጃ ስልት/ጊዜ
ያዘጋጁላቸው።)
የማመሳከሪያ ሠንጠረዥ
የፊደል ግድፈት ተቆራርጠው በትክክል
የተፈጸመባቸው የተነበቡ ያልተነበቡ
ቃላት ብዛት ቃላት ብዛት ሥርዓተ
ነጥቦች ብዛት
መናገር (15 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ተማሪዎች ዛሬ ባለፈው ጊዜ ባነበባችሁት
“ለጓደኛ አለመታመን” በሚል ርዕስ ከቀረበው
ምንባብ በወጡ የመወያያ ጥያቄዎች ላይ
ትወያያላችሁ። ከዚያ በፊት ግን በአንድ
ጥያቄ ላይ አብረን እንወያይ።
መ. ደረጀ ጓደኛውን ጥሎ ዛፍ ላይ መውጣቱ ተገቢ
ይመስላችኋል? በመጀመሪያ ተገቢ ነው የምትሉ፣
ተገቢ ነው ያላችሁበትን ምክንያት ንገሩኝ።
[መተ. ምክንያቱም ደረጀ ዛፍ ላይ ባይወጣ
አንበሳው ይበላው ነበር።] (ተማሪዎች
የተለያየ መልስ ሊሠጡ ይችላሉ።)
መ. አሁን ደግሞ ተገቢ አይደለም የምትሉ፣ ተገቢ
አይደለም ያላችሁበትን ምክንያት ንገሩኝ።
[መተ. ምክንያቱም በችግር ጊዜ ጓደኛን ችግር
ላይ ጥሎ መሸሽ ተገቢ ስላልሆነ ነው።]
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፲፮
(መ. ተማሪዎች ሀሳባቸውን በተለየ መንገድ
ሊገልፁ ይችላሉ።)
ሥሩ
መ. ተማሪዎች አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው
ቀን “በመናገር” ንዑስ ክፍል ሥር በቀረቡት
የመወያያ ጥያቄዎች ላይ በቡድን ተወያዩ።
ከዚያም በቡድን ተጠሪያችሁ አማካይነት
ሀሳባችሁን ለክፍል ጓደኞቻችሁ አቅርቡ።
(መ.ተማሪዎች ሲወያዩ በየቡድኑ እየተዘዋወሩ
ተማሪዎችን በመጠየቅና ፍንጭ በመስጠት
ውይይታቸውን እንዲቀጥሉ ያበረታቱ።
በመጨረሻም ከየቡድኑ አንዳንድ ተጠሪዎችን
አስነስተው የቡድናቸውን ሀሳብ እንዲያቀርቡ
ያድርጉ።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
የወል ስም
ልሥራ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ስለተጸውዖ ስሞች
ተምረናል። የምታስታውሱትን ንገሩኝ።
[ተ. የሚያስታውሱትን ይናገራሉ።]
መ. እኔም የማስታውሰውን ልንገራችሁ።
[መ.የተጸውዖ ስም የሚባለው የሰው፣ የቦታ፣
የወንዝ፣ የባህር፣ የሐይቅ፣ የተራራ እንዲሁም
የውቅያኖስ መጠሪያ ወይም መታወቂያ
የሚሆን ቃል ነው። ለምሳሌ ከሰው ስም
ስንታየሁን፣ ከቦታ መቅደላን፣ ከወንዝ አባይን፣
ከባህር ቀይባህርን፣ ከሐይቅ ሎጎን መጥቀስ
ይቻላል።]
መ. ዛሬ የምንማረው ደግሞ የወል ስሞችን ነው።
በመጀመሪያ እኔ የማውቃቸውን የቤት
እንስሳትን የሚያመለክቱ የወል ስሞች
ልንገራችሁ። “ውሻ፣ በሬ፣ ላም ወዘተ.” የሚሉ
ስሞችን አውቃለሁ።
መ. አሁን ደግሞ የማውቃቸው የዱር እንስሳትን
የሚያመለክቱ የወል ስሞች ልንገራችሁ።
“አንበሳ፣ ነብር፣ ጅብ…”
መ. በሬ፣ ውሻ፣ ነብር፣ ጅብ የወል ስሞች ናቸው።
ምክንያቱም “በሬ”ን እንደምሳሌ ወስደን
ብንመለከት፣ “በሬ” የሚለው ስም በሬ የሆኑ
እንስሳት ሁሉ ከሌሎች እንስሳት ተለይተው
በጋራ የሚታወቁበት የወል ስማቸው ነው።
ስለዚህ የወል ስም የሚባለው አንድ ዓይነት
፲፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል
የሆኑ ነገሮች በጋራ የሚጠሩበትን ስም
የሚይዝ ንዑስ ክፍል ነው።
እንሥራ
መ. አሁን የምታውቋቸውን የቤት እንስሳት ስም
ንገሩኝ።
[መተ. በግ፣ ፍየል፣ ላም…]
መ. አሁን ደግሞ የምታውቋቸውን የዱር እንስሳት
ስም ንገሩኝ።
[መተ. ቀበሮ፣ ዝሆን፣ የሜዳ አህያ…]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን እንደዘረዘራችኋቸው ያሉ
ነገሮች በጋራ የሚጠሩበት የስም ዓይነት ምን
ይባላል?
[መተ. የወል ስም]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
መ. ተማሪዎች በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን፣
በሰዋስው ንዑስ ክፍል ሥር የሚገኘውን
ተግባር በምሳሌው መሠረት ሥሩ።
(መ.ተማሪዎች የሚያውቋቸውን የቤት እንስሳትና
የዱር እንስሳት ሠንጠረዥ በደብተራቸው
አዘጋጅተው እንዲዘረዝሩ ያድርጉ። ተግባሩን
ለመሥራት 5 ደቂቃ ይስጧቸው። ተግባሩን
ሲሠሩ በትክክል መሥራታቸውን እየተዘዋወሩ
ያረጋግጡ፤ ለመሥራት የተቸገሩ ተማሪዎችን
ይደግፉ። በመጨረሻም በመልሶቹ ላይ
ከተማሪዎችዎ ጋር ይወያዩ፤ እንዲሁም
ተግባር “2”ን፣ ከዘረዘሯቸው ስሞች 5 በቤት
እንስሳት፣ 5 ደግሞ በዱር እንስሳት ስም
ዓረፍተነገሮች ቤታቸው ሠርተው እንዲመጡ
ይስጧቸው።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 17
 እንሥራ
3ኛ ሳምንት የአቻ ግፊት መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ።
መ. ዩኒቨርሲቲ (የሚለውን ነጥለን እናንብበው)
7ኛ ቀን [መተ. ዩ-ኒ-ቨ-ር-ሲ-ቲ]
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች መ. አሁን ደግሞ አጣምረን እናንብበው፤
• የቃላት ጥናት
[መተ. “ዩኒቨርሲቲ”] (ቃሉን ተማሪዎች ከርስዎ
• ማንበብ ጋር እንዲያነቡ ያድርጉ።)
መ. አሁን ደግሞ “ተጠቃሚዎቹም” የሚለውን
ቃል ነጣጥለን አብረን እናንብብ።
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
[መተ. ተ- ጠቃሚ-ዎች-ኡ-ም]
ሥሩ
(መ. ተማሪዎች በወል ስሞች የመሠረቷቸውን መ. ቃሉን አንድ ላይ (አጣምረን) እናንብብው።
ዓረፍተነገሮች እንዲያቀርቡ ያድርጉ።) [መተ. ተጠቃሚዎቹም]
መ. በዱር እንስሳትና በቤት እንስሳትም መ. በጣም ጥሩ!
የሠራችኋቸውን ዓረፍተነገሮች ለጓደኞቻችሁ
አንብቡ። ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን
[ተ. የሠሯቸውን ዓረፍተነገሮች ለክፍል የሚገኙትን ቃላትና ሐረጋት በመነጠልና
ጓደኞቻቸው ያነባሉ።] በማጣመር አንበቡ። (ተማሪዎች እየነጠሉና
መ. በጣም ጥሩ! እያጣመሩ እንዲያነቡ ያበረታቱ፡)

የቃላት ጥናት (5 ደቂቃ) ማንበብ (30 ደቂቃ)

መነጠልና ማጣመር ሱስኝነትና መዘዙ
ልሥራ ቅደመንባብ (5 ደቂቃ)
መ. ዛሬ “ሱሰኝነትና መዘዙ” በሚል ርዕስ
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስና መገመት
የቀረበ ምንባብ ልታነቡ ነው። በመጀመሪያ
ግን ምንባቡን ለማንበብ እንቅፋት ልሥራ
እንዳይሆኑባችሁ ውስብስብ ቃላትና ሐረጋት መ. ዛሬ “ሱሰኝነትና መዘዙ” በሚል ርዕስ የቀረበ
ማንበብ ትለማመዳላችሁ። በመጀመሪያ ምንባብ ታነባላችሁ። ወደንባቡ ከመግባታችሁ
“ተጠቃሚዎቹም” የሚለውን ቃል ነጥዬ በፊት ግን የቅድመንባብ ጥያቄዎችን
አነባለሁ። ትመልሳላችሁ። በመጀመሪያ የተወሰኑ
ጥያቄዎችን እኔ እሠራለሁ። ወጣቶችን
መ. [“ተ-ጠቃሚ-ዎች-ኡ-ም”] (ቃሉን ነጣጥለው
በተለያዩ ሱሶች ውስጥ እንዲጠመዱ
በማንበብ ያሳዩ።)
የሚያደርጓቸው ምክንያቶች ምን ምን
መ. በመቀጠል አጣምሬ ሳነበው ናቸው?
[መ. “ተጠቃሚዎቹም” ይሆናል።] [መ. ወጣቶች በተለያዩ ሱሶች እንዲጠመዱ
መ. አሁን ደግሞ “ታታሪነት” የሚለውን ቃል ከሚያደርጓቸው ምክንያቶች አንዱ
ነጥዬ ሳነበው የአስተዳደግ ሁኔታ ነው። ለምሳሌ ከቤተሰቡ
አባል አንዱ/አንዷ አጫሽ ከሆነ/ች ልጁም/
[መ. ታታሪ-ነት ይሆናል።] (ቃሉን ነጣጥለው ልጂቱም አጫሽ የመሆን እድሉ/ሏ ከፍተኛ
ያንብቡላቸው።) ነው።]
መ. አጣምሬ ሳነበው ደግሞ [“ታታሪነት”
ይሆናል።]

18 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፲፰

 እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ሌላ ወደሱስ የሚገፋፋ ምክንያት
ንገሩኝ።
[መተ. የአቻ/የጓደኛ ግፊት]
መ. ጥሩ! ግምታችን ትክክል መሆኑን ወይም
አለመሆኑን በምታነቡበት ጊዜ አረጋግጡ።
ሥሩ
መ. ሥዕሉን አስተውላችሁ የተረዳችሁት
ምንድን ነው? (ተማሪዎች እንዲገምቱ
ያድርጉ።አንብበው እንደጨረሱ ግምታቸውን
እንዲያረጋግጡ ያድርጉ።)
[ተ. ግምታቸውን ጽፈው ይይዛሉ።]
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. አንድን ምንባብ ስናነብ ግልፅ ያልሆነ ነገር
ሊያጋጥም ይችላል። በዚህ ጊዜ ደግሞ
በማንበብ ልንረዳው እንችላለን። አንድ
ምሳሌ ሠርቼ ላሳያችሁ። (3ኛውን አንቀጽ
ያንብቡላቸው።)
መ. “…በአቻ ግፊት ወደሱስ እንደገባ
አጫውቶኛል” የሚለው አገላለጽ አልገባኝም።
ምን ማለት ነው? ስለዚህ አንቀጹን ደግሜ
ማንበብ ይኖርብኛል ማለት ነው። (3ኛውን
አንቀጽ ደግመው ያንብቡላቸው።)
መ. አሁን ገባኝ! የመጀመሪያው ዓረፍተነገር
“…በጓደኞቹ ግፊት ሱሰኛ እንደሆነ
ይናገራል” ይላል። ሁለተኛው ዓረፍተነገርም
“በዩኒቨርስቲ በመማር ላይ እያለ ያፈራቸው
ጓደኞቹ ገፋፍተው ሲጋራ ማጨስና ጫት
መቃም እንዳስጀመሩት ይገልፃል።” ይላል።
ስለዚህ የአቻ ግፊት ማለት የጓደኛ ግፊት
ማለት ነው።
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ። “1” እና “2”
በማለት በቍጥር ይሠይሟቸው።)
መ. ሁላችሁም የመጀመሪያውን አንቀጽ ድምፅ
ሳታሰሙ አንብቡ። (አንብበው እንደጨረሱ
መጽሐፋቸውን እንዲያጥፉ ያድርጉ።)
መ. አሁን ቍጥር አንዶች ያነበባችሁትን
አንቀጽ በተመለከተ መጽሐፉን ሳትመለከቱ
ጓደኛችሁን ጥያቄ ጠይቁ።
፲፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል
[ተ. ቍጥር “1” ተማሪዎች ጥያቄ ይጠይቃሉ።]
መ. ቍጥር “2” ደግሞ የተጠየቃችሁትን ጥያቄ
መጽሐፉን ሳትመለከቱ መልሱ።
[ተ. ቊጥር “2” ተማሪዎች ጥያቄውን ይመልሳሉ።]
መ. ጥያቄ መጠየቅም ሆነ መመለስ ካልቻላችሁ
አንቀጹን ደግማችሁ አንብቡ።
(መ. 2ኛውን አንቀጽ ደግሞ ጠያቂ የነበሩትን
መላሽ፣ መላሽ የነበሩትን ጠያቂ በማድረግ
ያስነብቧቸው። በዚህ ዓይነት ሚናቸውን
እየተቀያየሩ እንዲያነቡ ያድርጉ።)
15ሐ. አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. አንብባችሁ ጨረሳችኋል? ጥሩ! ሥዕሉን
በተመለከተ የየራሳችሁን ግምት ሰጥታችሁ
ነበር። ግምታችሁ ትክክል ነበር?
[ተ. አዎ! አይደለም ይላሉ።]
መ. ትክክል የገመታችሁ በጣም ጥሩ ነው።
በትክክል ያልገመታችሁ ደግሞ ትክክለኛውን
ከምንባቡ አውቃችኋል።
መ. አሁን ከምንበቡ የወጡ ጥያቄዎችን
ትመልሳላችሁ። በመጀመሪያ አብረን
እንሥራ።
መ. ዮሐንስ ስንት ዓመቱ ነው?
[መተ. 25 ዓመቱ ነው፣ ምክንያቱም ዕድሜው 25
መሆኑ በምንባቡ ውስጥ ተጠቅሷል።]
መ. ሱሰኞች ከገቡበት ሱስ ለመውጣት እየፈለጉ
ለማቆም የሚቸገሩት ለምን ይመስላችኋል?
[መተ. ለረጅም ጊዜ ልማድ ሆኖ አብሮ የኖረን
ባህርይ በአንድ ጊዜ መተው አስቸጋሪ
መሆኑን ከቀደመ ዕውቀታችን ተነስተን
መናገር እንችላለን።]
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን
የሚገኙትን የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎች
በቃላችሁ መልሱ።
መ. ዮሐንስ የጀመረውን ሥራ ሳይጨርስ
የሚጠፋው ለምንድን ነው?
[መ. ሲጋራ ለማጨስ]
መ. መልሱን እንዴት አወቃችሁት?
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 19
[መ. የሁለተኛው አንቀጽ የመጨረሻ ዓረፍተነገር
“ከአፉ የሚወጣ ጠረን…” የሚለው ሐሳብ
ሲጋራ ሊያጨስ እንደሚወጣ አመላካች ነው።]
(መ. በዚሁ መሠረት ጥያቄዎቹን እያነበቡላቸው፣
ተማሪዎች እንዲመልሱ ያድርጉ፤ ለሚሠጡት
ምላሽም ምክንያት/ማስረጃ እንዲያቀርቡ
ያበረታቱ። በመጨረሻም ግብረመልስ
ይስጡ።)
እንሰጣለን። በመጀመሪያ እኔ አሳያችኋለሁ።
መ. “ሱስ” የሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቺ ምንድን
ነው?
[መ. ልማድ]
መ. መልሱን ያገኘሁት አንቀጽ አንድ ውስጥ
ስለ“ሱስ” የሚገልጸውን ሐሳብ በመመልከት
ነው።

ልሥራ መ. “ተጎጂ” የሚለው ቃል ተቃራኒ ፍቺ ምንድን

መ. አሁን ደግሞ ተግባር ሁለትን ትሠራላችሁ። ነው?
በመጀመሪያ እኔ አንድ ምሳሌ ልሥራ። [መ. ተጠቃሚ፣ ምክንያቱም መጎዳቱ
በዚህ ታሪክ ውስጥ ያስደነገጠኝ ነገር አለመጠቀምን ይገልፃል።]
ሲጋራና ጫት ለሳንባ ነቀርሳ፣ ለካንሰር፣
ለደምግፊት እና ለመሳሰሉት በሽታዎች እንሥራ
የሚያጋልጡ መሆናቸው ነው። ምክንያቱም መ.አሁን አብረን እንሥራ።
እነዚህ በሽታዎች ለሞት ሊዳርጉ የሚችሉ መ.“ባህርይ” የሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቺ ምን
በሽታዎች ናቸው። በአሁኑ ጊዜ ደግሞ ሊሆን ይችላል?
በርካታ ወጣቶች ሲጋራ እንደሚያጨሱ ጫት
እንደሚቅሙ አውቃለሁ። ስለዚህ እነዚህ [መተ. ፀባይ]
ወጣቶች ከነዚህ አደገኛ ሱሶች ካልተላቀቁ መ.“ተወደደ” የሚለው ቃል ተቃራኒ ፍቺ ምንድን
ገና በወጣትነታቸው መቀጠፋቸው ወይም ነው?
የአልጋቁራኛ መሆናቸው አይቀርም። ይህ
ከሆነ ደግሞ ሀገራችን የልማት ቀኝ እጅ [መተ. ተጠላ]
የሆነውን ትኩስ ሀይል አጣች ማለት ነው። መ.ከላይ የቀረቡትን ቃላት ተመሳሳይም ሆነ
ሥሩ ተቃራኒ ፍቺ ስንሰጥ ለፍቺው መሠረት
ያደረግነው “ሱሰኝነትና መዘዙ” የሚለውን
መ.በምሳሌው መሠረት ካነበባችሁት ታሪክ ውስጥ
ምንባብ ነው።
ከወደዳችሁት፣ ካናደዳችሁ፣ ካሳዘናችሁ
ወይም ካስደነገጣችሁ፣ ነገር መካከል አንዱን ሥሩ
መርጣችሁ በምክንያት አስደግፋችሁ አንድ መ. አሁን የእናንተ ተራ ነው። እኔ ጥያቄውን
አንቀጽ ጻፉ። ሳነብ እናንተ መልስ ትሰጣላችሁ።
መ. “ሲጋራ” የሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቺ
8ኛ ቀን ምንድን ነው?
[ተ. ትምባሆ]
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
መ. “የበለጠ” የሚለው ቃል ተቃራኒ ፍቺ ምንድን
• ቃላት ነው?
• መጻፍ
[ተ. ያነሰ]

ቃላት (10 ደቂቃ) መ. በጣም ጥሩ!

መ. “ወጣት” የሚለው ቃል ተቃራኒ ፍቺ ምንድን
የቃላት ተመሳሳይና ተቃራኒ ፍቺ
ነው?
ልሥራ
[ተ. ሽማግሌ፣ ባልቴት]
መ. ዛሬ ባለፈው ክፍለጊዜ ካነበባችሁት
“ሱሰኝነትና መዘዙ” ከሚለው ምንባብ ውስጥ መ. ጥሩ ነው!
ለወጡ ቃላት ተመሳሳይና ተቃራኒ ፍቺ መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን

20 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፳

 የቀረቡትን የቃላት ተግባራት ሥሩ።
(መ. የመጀመሪያውን ተግባር የክፍልሥራ
ይስጧቸው። ተማሪዎች ከሠሩ በኋላ
እየጠየቋቸው በቃል እንዲመልሱ ያድርጉ።
ከዚያም ተማሪዎች ከተሳሳቱ ያስተካክሉ።
በመጨረሻም ተግባር ሁለትን እቤታቸው
ሠርተው እንዲመጡ የቤትሥራ ይስጧቸው።)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በገላጭ ስልት የቀረበ አንቀጽን
አስተካክሎ መጻፍ
ልሥራ
መ. ባለፉት ክፍለጊዜያት የቢጋር ሠንጠረዥ
እንዴት እንደሚዘጋጅ፣ የቢጋር ሠንጠረዥን
በመጠቀም በገላጭ ስልት እንዴት አንቀጽ
እንደሚጻፍ አሳይቻችኋለሁ። ከዚያም አንድ
ገፀባህርይ መርጨ፣ ስለገፀባህርይው/ዋ ገላጭ
አንቀጽ ጽፌ ነበር። ዛሬ ደግሞ የጻፍኩትን
አንቀጽ አስተካክዬ የመጨረሻውን ጽሑፍ
አቀርባለሁ።
መ. ጽሑፌን በማስተካክልበት ጊዜ የሚከተሉትን
ነጥቦች ከግምት ውስጥ ማስገባት
ያስፈልገኛል።
1. ጽሑፌ የገላጭ አጻጻፍ ስልትን ተከትሏል?
2. የቢጋር ሠንጠረዥ ውስጥ የተዘረዘሩትን
ነጥቦች አካቷል?
3. ፊደላትን በትክክል ጽፌያለሁ?
4. አንቀጼ የሀሳብ አንድነት አለው?
መ. ጽሑፌን እያነበብኩ ስገመግም ከላይ
ለተጠቀሱት ጥያቄዎች ምላሼ “አይደለም”
ከሆነ ተገቢውን ማስተካከያ ማድረግ
ይኖርብኛል።
ምሳሌ፡- ጽሑፌ የገላጭ ጽሑፍ አጻጻፍ ስልትን
ተከትሏል? ለሚለው ጥያቄ በሠንጠረዡ ውስጥ
“አዎ” በሚለው ሥር ምልክት ካደረግሁ ትክክል
ስለሆንኩ ምንም አልለውጥም፤ ነገር ግን ምልክት
ያደረግሁት “አይደለም” በሚለው ሥር ከሆነ
ማስተካከል ይጠበቅብኛል ማለት ነው።
እንሥራ
መ. አሁን አንድ አንቀጽ ሰሌዳው ላይ
እጽፍላችኋለሁ። ከዚያም በአንቀጹ ውስጥ
፳፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ያሉትን ስህተቶች ትጠቁሙኛላችሁ።
ታደሰ በሚማርበት የአንደኛ ደረጃ ትምህርትቤት
በጣም ዝነኛ ተማሪ ነው። ሳቂታ፣ ቀልድ
አዋቂ እና ተግባቢ በመሆኑ በርካታ ጓደኞች
አፍርቷል። ታደሰ ቀይ፣ መካከለኛ ቀመትና
ጠንካራ ተክለሰውነት የተቸረ፣ እግርኳስ
መጫወት የሚወድ ልጅ ነው። በትምህርትቤቱ
የእግርኳስ ቡድን ውስጥ አጥቂ ሲሆን ለቡድኑ
በርካታ ግቦችን በማስቆጠሩ የትምህርትቤቱ
ኮከብ ተጫዋች ሆኗል።
መ. አንቀጹ ያለበትን ችግር ንገሩኝ።
[መተ. የፊደል ስህተት አለበት።]
መ. የፊደል ስህተት ያለበት/ያለባቸው ቃል/ቃላት
የትኛው/የትኞቹ ናቸው?
[መተ. ቀለደ እና ቀመት]
መ. እንዴት ይስተካክሉ?
[መተ. ቀልድ እና ቁመት]
መ. በጣም ጥሩ
(መ. የተሳሳተውን አንቀጽ በሚከተለው መልኩ
አስተካክለው ይጻፉላቸው።)
ታደሰ በሚማርበት የአንደኛ ደረጃ ትምህርትቤት
በጣም ዝነኛ ተማሪ ነው። ሳቂታ፣ ቀልድ
አዋቂና እና ተግባቢ በመሆኑ በርካታ ጓደኞችን
አፍርቷል። ታደሰ ቀይ፣ መካከለኛ ቁመትና
ጠንካራ ተክለሰውነት የተቸረ፣ እግርኳስ
መጫወት የሚወድ ልጅ ነው። በትምህርትቤቱ
የእግርኳስ ቡድን ውስጥ አጥቂ ሲሆን ለቡድኑ
በርካታ ግቦችን በማስቆጠሩ የትምህርትቤቱ
ኮከብ ተጫዋች ሆኗል።
ሥሩ
መ. አብረን በሠራነው ምሳሌ መሠረት
ደብተራችሁን ተቀያየሩና በተዘረዘሩት ነጥቦች
መሠረት በጽሑፋችሁ ያሉትን ችግሮች ለዩ።
መ. ጽሑፋችሁ የገላጭ ጽሑፍ አጻጻፍ ስልትን
ተከትሏል?
[ተ. አዎ/አይደለም]
መ. ምላሻችሁ “አዎ” ከሆነ “አዎ” በሚለው
ረድፍም ምልክት አድርጉ፤ ምላሻችሁ
“አይደለም” ከሆነ ደግሞ “አይደለም” በሚለው
ረድፍ ምልክት አድርጉና በዚሁ ዓይነት
በሌሎቹ መመዘኛዎች መሠረት ምልክት
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 21
 አድርጉ። ከዚያም እያንዳንዳችሁ ጓደኞቻችሁ ይጻፉላቸው።)
የጠቆሟችሁን ችግሮች አስተካክላችሁ ጻፉ።
(መ. ተማሪዎች ሲፅፉ እየተዘዋወሩ መነሻ ሀሳብ
(መ. ደብተራቸውን ተቀያይረው ለመተራረም 5 በመስጠት ይደግፏቸው።)
ደቂቃ፣ ጽሑፋቸውን ለማስተካከል 5 ደቂቃ
ይስጧቸው። በመጨረሻም ጽሑፋቸውን
በወረቀት ላይ አስፍረው ለርስዎ እንዲሰጡ
9ኛ ቀን
ያድርጉ። ጽሑፎቹን ከገመገሙ በኋላ በቀጣዩ
ክፍለጊዜ የሚቀርቡትን የተሻሉ ሥራዎች የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
ይምረጡ። በጥሩ ሁኔታ ያልጻፉ ተማሪዎች • አቀላጥፎ ማንበብ
ችሎታቸውን የሚያሻሽሉበትን ስልትም • መናገር
ይቀይሱ።)
• ሰዋስው
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
እንሥራ የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
መ. ባለፉት ክፍለጊዜያት የተማርናቸው ሥሩ
ሥርዓተነጥቦች ምን ምን እንደሆኑ (መ. የሠጧቸውን የቃላት ተግባር ለማረም
ልታስታውሱኝ ትችላላችሁ? ተማሪዎች ደብተራቸውን እንዲቀያየሩ
[መተ. ነጠላ ሠረዝ እና አራት ነጥብ] (በቃል ያድርጉ፤ በመልሶቹ ላይ እየተነጋገሩ ርስበርስ
ይመልሱ) እንዲተራረሙ ያድርጉ።)

መ. በጣም ጥሩ! መ. “ተጎጂ” ለሚለው ቃል ከ“ለ” ረድፍ ተቃራኒው

የትኛው ነው?
መ. እነዚህን ሥርዓተነጥቦች ሰሌዳው ላይ ጽፋችሁ
አሳዩኝ። [ተ. ተጠቃሚ]

[ተ. ፣ (÷)።] (የተወሰኑ ተማሪዎች ሰሌዳው ላይ መ. ቃሉን የያዘው ፊደል የትኛው ነው?
ጽፈው እንዲያሳዩ ያድርጉ።) [ተ. ሠ]
መ. ነጠላ ሠረዝ ለምን ያገለግላል? መ. በጣም ጥሩ!(በዚህ ዓይነት በሌሎቹም
[መተ. በአንድ ዓረፍተነገር ውስጥ የሚዘረዘሩ ጥያቄዎች ላይ ይወያዩ።)
ነገሮችን ወይም ሀሳቦችን ለመለየት
ያገለግላል።] አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
መ. በጣም ጥሩ! የአራት ነጥብ አገልግሎት ሱሰኝነትና መዘዙ
ምንድን ነው?
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
[መተ. የተሟላ ሀሳብ በሚያስተላልፍ ዓረፍተነገር
ሥሩ
መጨረሻ ላይ እንደመዝጊያ ሆኖ ይገባል።]
መ. በዚህ ክፍለጊዜ ድምፅ እያሰማችሁ
ሥሩ በፍጥነት፣ በትክክልና በተገቢው የድምፅ ቃና
መ. ባለፉት ክፍለጊዜያት በቀረቡላችሁ ታነባላችሁ። በመጀመሪያ ግን “ሱሰኝነትና
አንቀጾች ውስጥ ነጠላ ሠረዝንና አራት መዘዙ” የሚለውን ምንባብ ለማስታወስ ያህል
ነጥብን በማስገባት፣ እንዲሁም እነዚህን የተወሰኑ ጥያቄዎችን መልሱ።
ሥርዓተነጥቦች ተጠቅማችሁ ዓረፍተነገሮችን
መ. የጫት ተክል ጥቅም ምንድን ነው?
መመሥረት ተለማምዳችኋል።
[ተ. ለጫት አምራቾች ወይም ለነጋዴዎች ገንዘብ
መ. ዛሬ ደግሞ ነጠላ ሠረዝንና አራት ነጥብን
ያስገኛል።
በመጠቀም አንድ አንቀጽ ትጽፋላችሁ።
የጽሑፋችሁ ርዕስ “የትምህርት ቤት መ. ጥሩ!
ጓደኛዬ” የሚል ነው። (ርዕሱን ሰሌዳው ላይ
መ. ጫት መቃም ምን ጉዳት አለው?

22 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፳፪

[ተ. ጊዜን ያባክናል፣ ገንዘብን ያባክናል፣ ጤናን
ይጎዳል፣ መገለልን ያስከትላል]
መ. ጥሩ ነው!
መ. የሲጋራ ምርት ምን ጥቅም አለው?
[መ.ለአምራቾች ገንዘብ ያስገኛል።]
መ. ሲጋራ ማጨስ ምን ጉዳት አለው?
[ተ. ለጤና ጠንቅ ነው፣ ገንዘብ ያባክናል፣ መጥፎ
ጠረን ያመጣል፤ መገለልን ያስከትላል...]
መ. በጣም ጥሩ! ከጥቅምና ጉዳቱ የትኛው
ይበልጣል?
[ተ. ጉዳቱ ይበልጣል።]
መ. በጣም ጥሩ ነው!
መ. ጉዳቱ የበለጠበት ምክንያት ምንድን ነው?
[ተ. ጎልቶ የሚታየው ጉዳቱ በመሆኑ፣ ከጉዳቱ
አንፃር ሲታይ ጥቅሙ እዚህ ግባ የሚባል
አይደለም።]
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
(መ. በአንደኛ ሳምንት በማስታወሻ የቀረበውን
በመግለጽ ያስታውሷቸው።)
መ. “ሱሰኝነትና መዘዙ” የሚለውን ምንባብ
1ኛና 2ኛ አንቀጽ እኔ ሳነበው እናንተ
ምንባቡን ድምጻችሁን ሳታሰሙ
እያነበባችሁ ተከታተሉ። (ሁሉም ተማሪዎች
መጽሐፋቸውን መግለጣቸውን አረጋግጠው፤
ማንበብዎን ይቀጥሉ።)
እንሥራ
መ. አሁን እኔ ያነበብኳቸውን አንቀጾች
አብረን እናንብብ። (ተማሪዎች ከርስዎ ጋር
ድምፃቸውን እያሰሙ እንዲያነቡ ያድርጉ።)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን ከ3-5 አባላት ባሉት ቡድን
ያደራጁ፣ የቡድን መሪ ያስመርጡ፤
በመቀጠል1ኛና 2ኛውን አንቀጽ ተራበተራ
ድምፃቸውን እያሰሙ እንዲያነቡ ያድርጉ።
የማንበብ ተራ የደረሳቸው ተማሪዎች
ሲያነቡ ሌሎች ቀጥሎ የቀረበውን ሠንጠረዥ
እየተጠቀሙ ማስታወሻ እንዲይዙ ያድርጉ።
ስህተት በተሠራ ቊጥር አንድ ቋሚ መስመር
(/) በማስቀመጥ ምልክት ካደረጉ በኋላ ንባቡ
፳፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ሲያልቅ መስመሮቹን በመቍጠር የስህተት
መጠኑን እንዲገልጹ ይንገሯቸው።)
(መ.ተማሪዎች በሠንጠረዡ ውስጥ ቋሚ
መሥመሮችን በመጠቀም እንዴት ስህተቶቹን
እንደሚመዘግቡ ያሳዩ። የስህተቶቹንም
ብዛት ቈጥረው እንዲመዘግቡ በምሳሌ
ያስረዷቸው።)
ምሳሌ
ሲነበቡ የፊደል ተቆራርጠው በሐረጎችና
ስህተት የተነበቡ ነጠላሠረዝ
የተፈፀመባቸው ቃላት ብዛት ላይ ግማሽ
ቃላት ብዛት ዕረፍት፣
አራት ነጥብ
ላይ ሙሉ
ዕረፍት
ማድረግ
/// // ////
3 2 4
(መ.ቋሚ መስመር ስህተት በተሠራ ቊጥር
በየርዕሱ ሥር የሚደረግ ምልክት ነው። ድምሩ
የመስመሮቹ ብዛት ነው።ተማሪዎች ተግባሩን
በትክክል እየሠሩ መሆናቸውንና ሠንጠረዡን
በትክክል እየተጠቀሙበት መሆናቸውን
አረጋግጠው ድጋፍ ያድርጉ። በመጨረሻም
ተማሪዎች የስህተት ብዛት የመዘገቡባቸውን
ሠንጠረዦች የያዙ ወረቀቶችን በመሰብሰብ
ይገምግሙ። ከዚያም ጥሩ ያነበቡትን ጥሩ
ካላነበቡት አንባቢ ይለዩ። የተማሪዎችን
የንባብ ችሎታ የሚያዳብሩበትን ስልትም
ይንደፉ።)
መናገር (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ “ሱሰኝነትና መዘዙ” ከሚለው ምንባብ
ይዘት በመነሳት በተዘጋጁ የመወያያ
ጥያቄዎች ላይ ትወያያላችሁ። በመጀመሪያ
አራት አራት ወይም አምስት አምስት በመሆን
ቡድን መሥርቱ። ቀጥሎ ለቡድናችሁ
ሰብሳቢ፣ ጸሐፊና የቡድን ሀሳብ አቅራቢ
ምረጡ። ከዚያም በሰብሳቢው መሪነት
(አስተባባሪነት) በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው
ቀን በመናገር ክሂሎች ንዑስ ክፍል ሥር
በቀረቡት የመወያያ ጥያቄዎች ላይ ተወያዩ።
በምትወያዩበት ጊዜ ጸሐፊው/ዋ የቡድን
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 23
 አባላትን ሀሳብ በማስታወሻ ይያዝ/ትያዝ። ለይታችሁ በሠንጠረዡ ውስጥ መድቡ።
(ጸሐፊዋ/ው ሀሳብ መስጠት እንደሚችል/
መ. ከተዘረዘሩት ስሞች የተጸውዖ ስም የሆነ
እንደምትችል ያስታውሷቸው። በመጨረሻም
ንገሩኝ።
የቡድኑን ሀሳብ ካጠቃለላችሁ በኋላ፣
እንዲያቀርብ/እንድታቀርብ የተመረጠው/ችው [ተ. ተከዜ]
ተማሪ በአጠቃላይ ለክፍሉ ተማሪ ያቅርብ/
መ. በጣም ጥሩ!
ታቅርብ። አንድ ቡድን በአንዱ ጥያቄ ላይ
ብቻ እንዲያተኩር ያድርጉ።) (በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ስሞች እንዲመደቡ
ያድርጉ። ተግባሩን ሲሠሩ በትክክል
ሰዋስው (10 ደቂቃ) መሥራታቸውን በክፍሉ ውስጥ እየተዘዋወሩ
ይገምግሙ፤ የከበዳቸውን ተማሪዎች ይደግፉ፤
የተጸውዖና የወል ስም ከዚያም በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎችም ጋር
እንሥራ ይወያዩ። በመቀጠልም ሁለተኛውን ተግባር
መ. ባለፉት ሁለት ሳምንታት ስለተጸውዖና የወል በቡድን እንዲሠሩ ያድርጉ።)
ስሞች ተመልክተናል። ዛሬ ደግሞ ምን ያህል መ. “ሱሰኝነትና መዘዙ” ከሚለው ምንባብ ውስጥ
እንደተረዳችኋቸው እንገመግማለን። ስለዚህ የተጸውዖና የወል ስሞችን አውጡ።
የተማራችሁትን አስታውሳችሁ ስለተጸውዖ [ተ. ዮሐንስ]
ስም ምንነት ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ከዚሁ ምንባብ
[መተ. የግል መጠሪያ ነው።] የወል ስም አውጡ።
መ. በጣም ጥሩ! የተጸውዖ ስም የሚባለው የሰው፣ [ተ. ሰው]
የቦታ፣ የወንዝ፣ የባህር፣ የሐይቅ፣ የተራራ
እንዲሁም የውቅያኖስ የግል መጠሪያ ወይም መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት የተጸውዖና የወል
መታወቂያ የሚሆን ቃል ነው። ስሞችን ለይተው እያወጡ በደብተራቸው
እንዲጽፉ ያድርጉ። በመጨረሻም
መ. ለተፀውዖ ስም ምሳሌ ሊሠጠኝ/ልትሰጠኝ/ ያወጧቸውን ስሞች ለእርስዎ እንዲነግሩዎ
የሚችል/የምትችል ማነው/ማን ናት? ያድርጉ። የቀሩ ስሞች ካሉ በመጨመር
[መተ. አለሙ፣ ሉባባ፣ መሐመድ፣ አዋሽ፣ ወሎ፣ ግብረመልስ ይስጡ።)
አዊ፣…]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ የወል ስምን ምንነት
ንገሩኝ።
[መተ. የጋራ መጠሪያ ቃል]
[መ.ትክክል! የወል ስም የሚባለው አንድ ዓይነት
የሆኑ ነገሮች በጋራ የሚጠሩበት ቃል ነው።]
መ. ለወል ስሞች ምሳሌ ልትሰጡ ትችላላችሁ?
[መተ. በሬ፣ ዶሮ፣ አይጥ፣ ሰው፣ ነብር፣ አህያ…]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው ቀን በሰዋስው ንዑስ
ክፍል ሥር የሚገኘውን የመጀመሪያውን
ተግባር የክፍልሥራ ሥሩ።
መ. ከሠንጠረዡ በላይ የተጸውዖና የወል
ስሞች ተቀላቅለው ቀርበዋል። እያንዳንዱ
ቃል የተጸውዖ ወይም የወል ስም መሆኑን

24 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 1 ፳፬

 ምዕራፍ 2 አካባቢያችን
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• በምዕራፉ ሥር የቀረቡትን ምንባቦች አንብበው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• ተተኳሪና አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይናገራሉ፤
• ተተኳሪና አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይጽፋሉ፤
• የቢጋር ሠንጠረዥ ተጠቅመው በምክንያትና ውጤት ስልት አንቀጽ ይጽፋሉ፤
• የቀረቡትን ምንባቦች በተገቢው ፍጥነት፣ በትክክልና በተገቢው አገላለፅ ያነባሉ፤
• በምክንያትና ውጤት የቀረበ ጽሑፍ አዳምጠው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• “የውኃ ብክለት” በሚል የምንባብ ይዘት ዙሪያ በቀረቡ ጥያቄዎች ላይ ተመርኩዘው ይናገራሉ።
• የመጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮችን ተጠቅመው ዓረፍተነገር ይጽፋሉ።

1ኛ ሳምንት ብክለት በፍጥነትና በተገቢው ለዛ የማንበብ ክሂልን

ማዳበር ነው።
በአጠቃላይ አንድን ቃል እየነጠሉና እያጣመሩ
1ኛ ቀን ማንበብ አቀላጥፎ የማንበብ ክሂል እድገትን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች ያፋጥናል።

• የቃላት ጥናት
• ማንበብ
የቃላት ጥናት (10 ደቂቃ)
መነጠልና ማጣመር
ማስታወሻ
መነጠልና ማጣመር ቃላትን በማጥናት ሂደት
የምንጠቀምባቸው ዘዴዎች ናቸው። ማጣመር፦
በአንድ ቃል ውስጥ የተዋቀሩ ፊደላትን፣ ዋና
ቃልና ቅጥያዎችን አጣምረን የምናነብበት
ዘዴ ነው።
መነጠል፡- በአንድ ቃል ውስጥ የተዋቀሩ ዋና
ቃልንና ቅጥያዎችን (ፊደላትን) እየነጠልን
የምናነብበት ዘዴ ነው። በቃል ጥናት
ላይ የመነጠልና የማጣመር ዓላማ አንድ
ቃል የሚመሰርቱ ፊደሎችና ቅጥያዎችን
በቅደምተከተል አስተካክሎ በትክክል፣
ልሥራ
መ. ምንባቡን ከማንበባችሁ በፊት ከምንባቡ
የወጡ ረዘም ያሉ ቃላትን እያጣመርኩና
እየነጠልኩ በማንበብ አሳያችኋላሁ።
መ. “በ-ነዋሪ-ዎች” የሚለውን ቃል አጣምራችሁ
ልታነቡልኝ ትችላላችሁ?
መ. በጣም ጥሩ [“በነዋሪዎች” ብዬ በአንድነት
አነበዋለሁ።]
መ. “ሥርዓት-ኣቸው” የሚለውን ቃል አጣምራችሁ
ልታነቡልኝ ትችላላችሁ?
መ. በ ጣ ም ጥሩ ነው፤ በትክክል
አንብባችሁታል። [“ሥርዓታቸው” ብዬ
በአንድነት አነበዋለሁ።]
መ. “ንጥረነገሮች” የሚለውን ቃል ነጥላችሁ
ልታነቡልኝ ትችላላችሁ? በጣም ጥሩ።
[“ንጥረ-ነገር-ኦች” ብዬ ነጥዬ አነበዋለሁ።]
መ. “በነፍሳት” የሚለውን ቃል ነጥላችሁ አንብቡ!

፳፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 25

 በጣም ጥሩ [“በ-ነፍስ-ኣት” ብዬ ነጥዬ ቃል ስትሰሙ ወደአዕምሯችሁ የሚመጡትን
አነበዋለሁ።] ሀሳቦች ዘርዝሩ” ይላል።
እንሥራ [መ. እኔ “ብክለት” የሚለውን ቃል ስሰማ ቆሻሻ፣
ንፅህና የጎደለውና መጥፎ ሽታ ያለበት
መ. ቃላትን ለማንበብ ይረዳን ዘንድ የቃላትን አካባቢ፣ ወዘተ. ትዝ ይለኛል። ይህንንም
ልዩ ልዩ ክፍሎች እያጣመርን እናነባለን። ለማለት የቻልኩት ከዚህ በፊት ከማውቀው
በመነሳት ነው።]
መ. በመጀመሪያ እያንዳንዱን የቃል ክፍል በጣቴ
ስጠቁማችሁ ዋና ቃሉንና ቅጥያዎችን ነጥለን [መ.“ዝቃጭ” የሚል ቃል በምንባቡ ውስጥ
ቀጥሎ አጣምረን እናነባለን። አይቻለሁ። ዝቃጭ ማለት ከፈሳሽ ነገር
ሥር የሚቀር ቆሻሻ ነው። ይህንንም ለማለት
መ. አካል-ኣት
የቻልኩት ቀደም ብሎ ከማውቀው በመነሳት
[መተ. አካል-ኣት] ነው።]
መ. አሁን ደግሞ አጣምረን እናንብበው። እንሥራ
[መተ. አካላት ] መ. አሁን ደግሞ በጋራ እንሥራ፤ “ሰደድእሳት”
የሚለው ቃል ፍቺ ምንድን ነው?
መ. “እድገታቸውን” የሚለውን ቃል ነጥለን
እናንብበው። [መተ. በከፍተኛ ሙቀት ምክንያት የሚፈጠር
የደን ቃጠሎ ነው።]
[መተ. እድገት-ኣቸው-ን]
መ. ትክክል!
መ. አጣምረን ስናነበው ምን ይሆናል?
መ. “የአንጀት ተስቦ” የሚለውስ?
[መተ. እድገታቸውን]
[መተ. በምግብና በውኃ መበከል የሚከሰት
ሥሩ ተላላፊ በሽታ]
መ. ተማሪዎች አሁን ደግሞ ተራው የናንተ ነው።
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን መ. አሁን ደግሞ እናንተ ሥሩ፤ በአካባቢያችሁ
በ“ቃላት ጥናት” ንዑስ ክፍል ሥር ተነጥለው አካባቢን የሚበክሉ ነገሮች አሉ? ካሉ ምን
የቀረቡትን ቃላት በመጀመሪያ ባሉበት ምን ናቸው?
ሁኔታ በአነስተኛ ቡድን በመሆን ተራበተራ
ነጥላችሁ አንብቡ፤ ቀጥሎም የተነጠሉትን [ተ. የቤት ጥራጊ፣ የሰውና የእንስሳት ሽንትና
አንድ ላይ አጣምራችሁ አንብቡ። ዓይነምድር፣ ቆሻሻ ሲቃጠል የሚፈጠር ጪስ
ወዘተ. ]
(መ.የተነጠሉትን ሲያነቡ በጣትዎ ያመላክቷቸው።
የተመረጡትን አዳዲስ ቃላት በዚህ መልኩ መ. የአካባቢ መበከል ምን ምን ጉዳቶችን
ያለማምዷቸው።) የሚያስከትል ይመስለችኋል?
[ተ. ሰዎችና እንስሳትን ለልዩ ልዩ በሽታዎች
ማንበብ (30 ደቂቃ) ይዳርጋል።]
የአየርና የውኃ ብክለት መ. ተማሪዎች ሥዕሉን ተመልከቱና ጽሑፉ
ስለምን ሊሆን እንደሚችል ገምቱ።
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ) ግምታችሁንም ለጓደኞቻችሁ ተናገሩ።
አዳዲስ ቃላትን ማስተዋወቅና መገመት [ተ. ግምታቸውን ለጓደኞቻቸው ይናገራሉ።]
ልሥራ የማንበብ ሂደት(10 ደቂቃ)
መ. ምንባቡን ከማንበባችን በፊት በመጽሐፋችሁ
በቀረቡት የቅድመንባብ ጥያቄዎች ሥሩ
እንወያያለን። መ. የምታነቡት ምንባብ በምክንያትና ውጤት
የተደራጀ ነው። የምክንያትና ውጤት ስልት
መ. የመጀመሪያው ጥያቄ “ብክለት የሚለውን

26 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፳፮

 የሚባለው አንድ ድርጊት የተከሰተበትን አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
መንስኤና በዚህም ሳቢያ የተገኘውን ውጤት
የሚገልፅ የአጻጻፍ ዓይነት ነው። ምንባቡን
እንሥራ
በምታነቡበት ጊዜ የምክንያትና ውጤት መ. ማንበብ ከመጀመራችሁ በፊት ሥዕሉን
ግንኙነት መኖሩን የሚጠቁሙ ቃላት ተመልክታችሁ ገምታችሁ ነበር፤ ግምታችሁ
ሊያጋጥሟችሁ ይችላሉ። ለምሳሌ ስለዚህ፣ ትክክል ነበር?
ስለሆነም፣ ምክንያቱም፣ መንስኤ፣ በመሆኑም፣ [መተ. አዎ/አይደለም]
በዚህም የተነሳ የመሳሰሉት ናቸው።
መ. አሁን ደግሞ በምንባቡ መሠረት የቀረቡ
መ. ተማሪዎች ምንባቡን በምታነቡበት ጊዜ ጥያቄዎችን እንመልስ።
ያልገባችሁ ነገር ሲያጋጥማችሁ ወደኋላ
መ. የሞቱ እንስሳት ለብክለት መንስኤ የሚሆኑት
ተመልሳችሁ ደግማችሁ በማንበብ፣ ግልጽ
እንዴት ነው?
ያልሆነላችሁን ጉዳይ የበለጠ ልትረዱት
ትችላላችሁ። [መተ. ከአካላቸው ብስባሽ በሚወጣ ጋዝ
አማካይነት]
መ. አሁን በመማሪያ መጽሐፋችሁ “የአየርና
የውኃ ብክለት” በሚል ርዕስ ከቀረበው ሥሩ
ምንባብ 1ኛውን፣ 2ኛውንና 3ኛውን አንቀጾች መ. በሠራነው ምሳሌ መሠረት በመጽሐፋችሁ
ድምፅ ሳታሰሙ አንብቡ። በ1ኛው ሳምንት በ1ኛው ቀን የሚገኙትን
[ተ. ድምፅ ሳያሰሙ በግል ያነባሉ።] የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎች መልሱ።
መጀመሪያ ተግባር “1”ን ሥሩ።
(መ. አብዛኛዎቹ ተማሪዎች ሦስቱን አንቀጾች
አንብበው መጨረሳቸውን ሲያረጋግጡ መ. በምንባቡ ውስጥ የተጠቀሱት የብክለት
ያስቁሙ።) ዓይነቶች ምንና ምን ናቸው?

መ. አሁን ማንበብ አቁሙና በምጠይቃችሁ [ተ. የአየርና የውኃ ብክለት]

ጥያቄዎች ላይ በጥንድ ተነጋገሩ። መ. በጣም ጥሩ! የውኃ ብክለት እንዴት
መ. 2ኛው አንቀጽ ያተኮረው በምን ላይ ነው? ይፈጠራል?

[ተ. "በአየር ብክለት መንስኤዎች ላይ" በማለት [ተ. ከፋብሪካዎች የሚወገዱ ፈሳሽ
አንዳቸው ላንዳቸው መልሱን ይናገራሉ።] መርዛማ ንጥረነገሮች፣ ዝቃጮች፣ ሰዎች
የሚያስወግዷቸው ልዩ ልዩ ቆሻሻዎች
መ. በጣም ጥሩ! 3ኛው አንቀጽስ ያተኮረው በምን ከወንዝ፣ ከሐይቅ ወዘተ ጋር ሲቀላቅሉ የውኃ
ላይ ነው? ብክለት ይፈጠራል።]
[ተ. "የአየር ብክለት የሚያስከትላቸው ጉዳቶች"
(በዚህ ዓይነት የቀሩትን ጥያቄዎች እየጠየቁ
በማለት አንዳቸው ላንዳቸው ይናገራሉ።]
ተማሪዎች በቃል እንዲመልሱ ያድርጉ፤
(ጥያቄዎቹን መመለስ ካልቻሉ ደግመው
ከተማሪዎች መልስ በኋላ ግልፅ ባልሆኑ ጥያቄዎች
እንዲያነቡ ያድርጉ።)
ተጨማሪ ማብራሪያ በማቅረብ ግብረመልስ
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ 4ኛውና 5ኛው ይስጡ። ተግባር “2”ን ደግሞ የቤትሥራ
አንቀጾች ስለምን እንደሚገልፁ ገምቱ። ይስጧቸው።)
[ተ. 4ኛውና 5ኛው አንቀጾች ስለምን እንደሚገልፁ
አንዳቸው ላንዳቸው ግምታቸውን ይናገራሉ።]
መ. አሁን ማንበባችሁን ቀጥሉ።
[ተ. በግል በለሆሳስ ማንበባቸውን ይቀጥላሉ።]
(መ. አንብበው እንደጨረሱ ግምታቸውን በጥንድ
እንዲያረጋግጡ ያድርጉ።)

፳፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 27

 “ዝናብ በመዝነቡ ምክንያት መሬቱ ጨቀዬ”
2ኛ ቀን ይላል።
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ የተሠመረበትን ቃል
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች ፍቺ ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?

• ቃላት [መተ. ራሰ፣ ረጠበ፣ጭቃ ሆነ ወዘተ.]

• መጻፍ ሥሩ
መ. በምሳሌው መሠረት ከሀ-ሠ የቀረቡትን
ጥያቄዎች ሥሩ። (ጥያቄዎቹን ለመመለስ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
5 ደቂቃ ይስጧቸው። መምህር፣ ተማሪዎች
ሥሩ ተግባሩን ሲሠሩ እየተዘዋወሩ ይመልክቱ፤
(መ. ተማሪዎች የተሠጣቸውን የቤትሥራ የከበዳቸውን ተማሪዎች ይደግፉ፤ ከዚያም
መሥራታቸውን ይመልከቱና ጥንድ ጥንድ በመልሶቹ ላይ ይወያዩ።)
ሆነው የጻፉትን አንቀጽ አንዳቸው ለአንዳቸው መ. ቃሉ የሚገኝበትን ዓረፍተነገር የያዘውን
እንዲያነቡ ያድርጉ።) ፊደል ስጠራ፣ እናንተ የተሠመረበትን ቃል
መ. የጻፋችሁትን አንቀጽ ጥንድ ጥንድ ሆናችሁ ፍቺ ትናገራላችሁ።
አንዳችሁ ለአንዳችሁ አንብቡ።
መ. "ሀ"
[ተ. የጻፉትን አንቀጽ አንዳቸው ለአንዳቸው [ተ. የውኃ መመረዝ]
ያነባሉ።]
መ. "ለ"
(መ. ተማሪዎች ሲያነቡ እየተዘዋወሩ በመከታተል
የተሻለውን ጽሑፍ በመምረጥ ለክፍሉ [ተ. ያጋልጣል]
ተማሪዎች እንዲያነቡ ያድርጉ።) መ. በጣም ጥሩ! "ሐ"

ቃላት (10 ደቂቃ) [ተ. ለመተንፈስ የምንጠቀምባቸው የሰውነት

ክፍሎች]
ለቃላትና ለሐረጋት ፍቺ መስጠት
መ. "መ"
ልሥራ
[ተ. ለጥፋት]
መ. በምንባቡ ውስጥ ካሉ ዓረፍተነገሮች መካከል
አንዱን እንመልከት። “የአየር ብክለት በጪስ፣ መ. "ሠ"
በብናኝና በጋዝ መልክ ያሉት ነገሮች ከአየር [ተ. ያዛባል]
ጋር በሚገናኙበት ጊዜ ይከሰታል።” (ይህን
ዓረፍተነገር ለተማሪዎች ድምፅዎን እያሰሙ
ያንብቡላቸው።)
መጻፍ (25 ደቂቃ)
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ የምናተኩርበት ድርሰት መጻፍ (17 ደቂቃ)
ሐረግ “የአየር ብክለት” የሚለው ነው። የአየር የምክንያትና ውጤት ስልት የቢጋር
ብክለት ማለት የከባቢ አየር መመረዝ ነው። ሠንጠረዥ ማዘጋጀት
ምክንያቱም በዓረፍተነገሩ ውስጥ “የአየር
ብክለት” የአካባቢያችን አየር በጪስ፣ በብናኝ፣
ልሥራ
በጋዝ ወዘተ. መቆሸሽ ወይም መመረዝ መሆኑ መ. ዛሬ በምክንያትና ውጤት ስልት የተደራጀ
ተገልጿል። ጽሑፍ እንዴት ማዘጋጀት እንደምትችሉ
እንመለከታለን። ምክንያት ለአንድ ድርጊት
እንሥራ መከሰት መነሻ ሲሆን፣ ውጤት ደግሞ
መ. ቀደም ሲል በሠራነው መሠረት በ1ኛው መነሻው የሚያስከትለው ነገር ነው። ባለፈው
ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን የሚገኘውን ምሳሌ “2” ክፍለጊዜ “የውኃና የአየር ብክለት” በሚል
ተመልከቱ። ርዕስ ያነበብነው ምንባብ በምክንያትና
ውጤት የተደራጀ ጽሑፍ ነው።

28 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፳፰

መ. ምንባቡን መሠረት በማድረግ የምክንያትና
ውጤት ስልት የቢጋር ሠንጠረዥ እንዴት
እንደሚዘጋጅ አሳያችኋላሁ። በዚህም ጊዜ፣
ምክንያቱም፣ ከዚያም፣ ከዚህ የተነሳ፣ ስለዚህና
የመሳሰሉ አያያዥ ቃላት ምክንያቶችንና
ውጤቶችን ከምንባቡ ለመለየት
ይጠቅሙኛል።(መምህር የሚከተለውን
ዓረፍተነገር ያንብቡላቸው) “ወደውኃ
በሚገቡ መርዛማ ንጥረነገሮች፣ ዝቃጭና
ቆሻሻ ምክንያት የውኃ ብክለት ይከሠታል።”
“ምክንያት” የሚል ቃል በመኖሩ በዚህ
ዓረፍተነገር ውስጥ የምክንያትና ውጤት
ግንኙነት መኖሩን ያሳየናል።
መ. ምን ይከሰታል ብዬ ራሴን ብጠይቅ፤ ምላሼ
“የውኃ ብክለት ይከሰታል” የሚል ይሆናል።
“የውኃ ብክለት ለምን ይከሰታል?” ብዬ
ስጠይቅ ደግሞ “ወደውኃ በሚገቡ መርዛማ
ንጥረነገሮች፣ ዝቃጮችና ቆሻሻዎች”
የሚል መልስ አገኛለሁ። ስለዚህ መርዛማ
ንጥረነገሮች፣ ዝቃጮችና ቆሻሻዎች ወደውኃ
ሲገቡ የውኃ ብክለት ያስከትላሉ ማለት ነው።
ይህንንም የቢጋር ሠንጠረዥ በመጠቀም
አሳያችኋላሁ። (ቀጥሎ የቀረበውን የቢጋር
ሠንጠረዥ ሠሌዳው ላይ ይጻፋላቸው።)
ምክንያት ውጤት
የመርዛማ
ንጥረነገሮች
የውኃ ብክለት
ዝቃጭና ቆሻሻ
ወደውኃ መግባት
መ. ይህ የቢጋር ሠንጠረዥ የሚያመለክተው
ለውኃ ብክለት መንስኤው የመርዛማ
ንጥረነገሮች፣ ዝቃጮችና ቆሻሻዎች ውኃ
ውስጥ መግባት መሆኑን ነው።
እንሥራ
መ. አንዳንድ ጊዜ በርካታ ምክንያቶች ለአንድ
ውጤት መከሰት ምክንያት ሊሆኑ ይችላሉ።
በዚህ ጊዜ የቢጋር ሠንጠረዡ የተለየ ሊሆን
ይችላል።
(መ.“የአየርና የውኃ ብክለት” በሚል ርዕስ
ከቀረበው ምንባብ ሁለተኛውን አንቀጽ
ያስነብቡ።)
መ. በዚህ አንቀጽ ውስጥ ውጤቱ ምንድን ነው?
[መተ. የአየር ብክለት]
መ. የአየር ብክለት ከሚከሰትባቸው ምክንያቶች
የመጀመሪያውን ንገሩኝ፡
[መተ. ፋብሪካዎችና መኪናዎች ከሚፈጥሩት
ብናኝ፣ አቧራና ጭስ]
መ. ሁለተኛ የአየር ብክለት መንስኤ ምንድን
ነው?
[መተ. ከሰደድ እሳትና ከመኖሪያ ቤቶች በሚወጣ
ጪስ]
መ. ይህንኑ ምክንያትና ውጤት በቢጋር
ሠንጠረዥ እንመልከተው።
ምክንያት ውጤት
የፋብሪካዎችና መኪናዎች
ብናኝ፣ አቧራና ጪስ
ከሰደድ እሳትና መኖሪያ ቤቶች የአየር
የሚወጣ ጪስ ብክለት
ከመሬት የሚነሳ አቧራ
መ. ተማሪዎች ይህ የቢጋር ሠንጠረዥ ምን
ያመለክታል?
[መተ. የቢጋር ሠንጠረዡ የሚያሳየው የአየር
ብክለት መንስኤዎች ከፋብሪካዎችና
ከመኪናዎች የሚወጣ ብናኝ፣ አቧራና ጪስ፣
ከሰደድእሳትና ከመኖሪያ ቤቶች የሚወጣ
ጪስና ከመሬት የሚነሳ አቧራ መሆናቸውን
ነው።]
ሥሩ
መ. የምክንያትና ውጤት የቢጋር ሠንጠረዥ
አብረን አዘጋጅተናል። አሁን ደግሞ
“ለግብርና ምርት መቀነስ ምክንያቶች”
በሚል ርዕስ የምክንያትና ውጤት አንቀጽ
ለመጻፍ የሚያስችል የቢጋር ሠንጠረዥ
ታዘጋጃላችሁ።
(መ. ተግባሩን ቀላል ለማድረግ የሚከተለውን
የቢጋር ሠንጠረዥ በሰሌዳው ላይ
ይሣሉላቸው። ለመነሻ ያህልም የግብርናን
ምርት ከሚቀንሱ ምክንያቶች አንዱን
ይጻፉላቸው።)
“ለግብርና ምርት መቀነስ ምክንያቶች”

፳፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 29

 ምክንያት ውጤት
በቂ የሆነ የዝናብ
የግብርና ምርት
የውኃ/ የመስኖ ውኃ
መቀነስ
አለመኖር
(ተማሪዎች በቡድን እየተወያዩ ሌሎች የግብርና
ምርትን የሚቀንሱ የተወሰኑ ምክንያቶችን
በክፍል ውስጥ እንዲዘረዝሩ ያድርጉ። በርካታ
ምክንያቶችን በራሳቸው ለመዘርዘር ሊቸገሩ
ስለሚችሉ፣ እርስዎ መረጃዎችን በመስጠት
በቢጋር ሠንጠረዥ ውስጥ እንዲዘረዝሩ ያድርጉ።)
4ለ. የአጻጻፍ ሥርዓት (8 ደቂቃ)
በተወሰነ አካባቢ ብቻ አገልግሎት ያላቸውን
ቃላት በብዙ አካባቢዎች አገልግሎት ባላቸው
ቃላት ለውጦ መጻፍ
ልሥራ
መ. አንዳንድ ቃላት በተወሰነ አካባቢ ብቻ
አገልግሎት ሲሰጡ ሌሎች ቃላት ደግሞ
በብዙ አካባቢዎች ያገለግላሉ። በብዙ ሰዎች
ይታወቃሉ ማለት ነው።፡
መ. “ቲበላ” የሚለው ቃል ሰፊ አገልግሎት
የሌለው ነው፤ ሰፊ አገልግሎት እንዲኖረው
ልለውጠው፤
[መ. ሲበላ]
እንሥራ
መ. አብረን እንሥራ። “አይሰልጥም” የሚለውን
ቃል ሰፊ አገልግሎት ባለው ቃል እንለውጥ።
[መተ. አይፈጥንም]
መ. “ክፈተኝ” የሚለውን ቃል ሰፊ አገልግሎት
ባለው ቃል እንለውጥ።
[መተ. ክፈትልኝ]
ሥሩ
መ. አሁን በመማሪያ መጽሐፋችሁ፣ በ1ኛው
ሳምንት በ2ኛው ቀን የሚገኘውን ተግባር
በምሳሌው መሠረት በግል ሥሩ።
(መ. ተማሪዎች በግል እንዲሠሩ ካደረጉ በኋላ
ደብተራቸውን ተለዋውጠው እንዲተራረሙ
አድርገው ግብረመልስ ይስጡ።)
30 አማርኛ 5ኛ ክፍል
3ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• ማዳመጥ
• ሰዋስው
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
የአየርና የውኃ ብክለት
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ተማሪዎች "የአየርና የውኃ ብክለት" በሚል
ርዕስ የቀረበውን ምንባብ ከማንበባችሁ በፊት
አንድ ጥያቄ መልሱ።
መ. የአየርና የውኃ ብክለት በሰዎች ላይ
የሚያደርሱትን ጉዳቶች ዘርዝሩ።
[ተ. የአየርና የውኃ ብክለት በሰዎች ላይ
የሚያደርሱትን ጉዳቶች አስታውሰው
ይናገራሉ።]
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. በመጀመሪያ እኔ “የአየርና የውኃ ብክለት”
የሚለውን ምንባብ የመጀመሪያ አንቀጽ
አነብላችኋለሁ፤ እናንተ ደግሞ እንዴት
እንደማነብ በትኩረት ተከታተሉ።
(መ.“የአየርና የውኃ ብክለት” የሚለውን ምንባብ
የመጀመሪያ አንቀጽ በተገቢ ፍጥነት
ለተማሪዎችዎ ያንብቡላቸው።)
እንሥራ
መ. አሁን ይህንኑ አንቀጽ ሁላችንም በህብረት
ድምፅ እያሰማን እናንብብ።
(መ.ተማሪዎች እርስዎን እየተከተሉ ድምፃቸውን
እያሰሙ እንዲያነቡ ያድርጉ።)
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ ጥንድ ጥንድ ሆናችሁ
አንደኛችሁ ስታነቡ ሌላችሁ ደግሞ ፊደላቱ
በትክክል መነበባቸውን ተከታተሉ። ከተሳሳቱ
ስህተታተቸውን እንዲያርሙ ይንገሯቸው።
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፴
 (ተማሪዎች በጥንድ ሲያነቡ በክፍሉ ውስጥ
እየተዘዋወሩ የንባብ ፍጥነታቸውን፣ ፊደላቱን
ሳይሳሳቱ ማንበባቸውን፣ በተገቢው ቦታ ላይ
ዕረፍት ማድረጋቸውን ወዘተ. ይከታተሉ።)
ማዳመጥ(20 ደቂቃ)
የውኃ ብክለት
ቅድመማዳመጥ ( 5 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ዛሬ “የውኃ ብክለት” የሚል አንድ ምንባብ
አነብላችኋለሁ።
መ. ምንባቡን ከማንበቤ በፊት ከዚህ ርዕስ ምን
እንገነዘባለን? እንገምት።
[መተ. በውኃ ብክለት ምክንያት የሚከሰቱ
ችግሮችን የሚመለከት ይመስላል።]
መ. ተማሪዎች በአካባቢያችሁ ውኃን የሚበክሉ
ነገሮች ምን ምን ናቸው?
[መተ. ከመፀዳጃቤቶች የሚለቀቅ ቆሻሻ፣
የከብቶችና የሰዎች ሽንትና ዓይነምድር፣
ከከተሞች ወደወንዞችና ሀይቆች የሚቀላቀል
ጎርፍ ወዘተ…]
መ. በጣም ጥሩ! የውኃ መበከል ምን ምን
ችግሮችን የሚያስከትል ይመስላችኋል?
[መተ. ሰዎችን፣ እንስሳትንና ዕፅዋትን ለልዩ ልዩ
በሽታዎች ያጋልጣሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ምንባቡን አነብላችኋለሁ
በትኩረት አዳምጡ
የማዳመጥ ሂደት (5 ደቂቃ)
(መ. የማዳመጥ ምንባቡን እያነበቡ እያለ የኮከብ
ምልክት ባለበት ቦታ ላይ ሲደርሱ፣ ንባብዎን
ገታ አድርገው የማዳመጥ ሂደት ጥያቄውን
(*የውኃ ብክለት መንስኤዎች ምን ምን
ናቸው።*) ይጠይቋቸውና መልሶቻቸውን
ይቀበሉ፤ ከዚያም ማንበብዎን ይቀጥሉ።)
የውኃ ብክለት
አብዛኛው የውኃ ብክለት ችግር ከራሱ ከውኃ
ብቻ አይፈጠርም። ዋነኛው የውኃ ብክለት
መንስኤ የሰው ልጆች የዕለት ኑሯቸውን ለማሳካት
በሚያደርጉት እንቅስቃሴ ነው። ይህም የገጠርና
የከተማ ተብሎ በሁለት ከፍሎ ማየት ይቻላል።
፴፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል
በገጠር ገበሬዎች በማሳዎቻቸው ላይ ፀረተባይና
ፀረአረም መርዛማ ንጥረነገሮችን ይጠቀማሉ።
እነዚህም መርዛማ ንጥረነገሮች በባለሙያ
እየታገዙ ካልተጠቀሙባቸው ወደመሬት እየሰረጉ
ወይም በዝናብ እየታጠቡ የምንጭና የጉድጓድ
ውኃን ይበክላሉ። በከተማ ከፋብሪካዎች
የሚለቀቀው ጪስ ከአካባቢ አየር ጋር ከተቀላቀለ
በኋላ በዝናብ መልክ ወደመሬት ይመለሳል።
ከባህር፣ ከወንዝና ከሐይቅ ጋር በመቀላቀልም
ለውኃ መበከል ምክንያት ይሆናል።
ፍሳሽና ደረቅ ቆሻሻም ለውኃ ብክለት መንስኤ
ነው። በዓለም በየዓመቱ 400 ቢሊዮን ቶን
የኢንዱስትሪ ቆሻሻ ያላግባብ ወደወንዝና
ውቅያኖስ እንዲገባ ይደረጋል። ሰዎች በየቀኑ
የሚጠቀሙባቸውን ልዩ ልዩ የመገልገያ
መሣሪያዎችና የመመገቢያ እቃዎች ለማጽዳት
ሳሙናን ይጠቀማሉ። በአትክልት ቦታዎች ላይ
ፀረተባይ መርዛማ ንጥረነገሮችን ይረጫሉ።
የእነዚህ ሁሉ መዳረሻ ወንዞችና ውቅያኖሶች
ስለሆኑ ሁሉም ለውኃ ብክለት መንስኤዎች
ናቸው።
***የውኃ ብክለት መንስኤዎች ምን ምን
ናቸው?***)
የውኃ ብክለት በሰዎች፣ በእንስሳትና በዕፅዋት ላይ
በርካታ ችግሮችን ያስከትላል። የተበከለውን ውኃ
የሚጠጡ ሰዎች ለተለያዩ ውኃወለድ በሽታዎች
ይጋለጣሉ። እንስሳትና በውኃ ውስጥ የሚኖሩ
ሌሎች ፍጥረታት በውኃ ብክለት ምክንያት
በከፍተኛ መጠን ይሞታሉ፤ ዕፅዋት እድገታቸው
እንዳይፋጠንና እንዲቀጭጩ የሚያደርገው
የተበከለ ውኃ ነው።
እነዚህን የውኃ ብክለት ችግሮች ለመቀነስም
የተለያዩ ዘዴዎችን መጠቀም ይቻላል።
ተጠቃሚ ሰዎችን ማስተማር አንዱ መንገድ
ነው፤ ሁለተኛው ዘዴ ደግሞ በካይ ጋዞችን
የሚለቁ ዜጎችንና አገሮችን ተጠያቂ የሚያደርግ
ብሔራዊና ዓለምአቀፋዊ ህግ ማውጣት ነው።
ሶስተኛው ዘዴ አካባቢን የሚበክሉ ሀገራት
በብክለት ተጎጅ ለሆኑ ሀገራት ካሣ እንዲከፍሉ
ማድረግ ነው። እነዚህ ሦስት ዘዴዎች ተግባራዊ
ከተደረጉ የውኃ ብክለት ችግሮችን መቀነስ
ይቻላል።
በአጠቃላይ አብዛኛው የውኃ ብክለት የሚፈጠረው
በሰው ልጆች አማካይነት ነው። የሰው ልጆች
በካይ ነገሮችን በውኃ ውስጥ ስለሚጨምሩ ውኃ
ይበከላል። ስለሆነም ሰዎች ከእነዚህ አሉታዊ
ተግባራት መታቀብ ይኖርባቸዋል። ይህ ከሆነ
ደግሞ ውኃ ንጹህ ስለሚሆን ሰዎች፣ እንስሳትና
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 31
ዕፅዋት በውኃወለድ ምክንያት ከሚፈጠሩ የሚያመለክቱ ቍጥሮች ደረጃ አመልካች
በሽታዎች ነፃ ይሆናሉ። ቍጥሮች ይባላሉ። ምሳሌ አንደኛ፣ ሁለተኛ፣
/ክሪስ ውድፎርድ፣ ግንቦት 24/2014 አሻሽለው ካቀረቡት ሦስተኛ ወዘተ. አሁን «ደረጃ አመልካች
ጽሑፍ የተተረጎመ።) ቍጥሮች» የሚለውን ሐረግ በተለያየ ሁኔታ
አዳምጦ መረዳት (10 ደቂቃ) (አገላለፅ) እለዋለሁ።
ሥሩ መ. አሁን በተከፋ ድምፅ እለዋለሁ።
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን የቀረቡት [መ.ደረጃ አመልካች ቍጥሮች።]
ጥያቄዎች፣ ካዳመጣችሁት ምንባብ የወጡ
ናቸው። ባዳመጣችሁት መሠረት ጥያቄዎቹን መ. አሁን በደስተኛ ድምፅ እለዋለሁ።
“እውነት” ወይም “ሐሰት” እያላችሁ መልሱ። [መ.ደረጃ አመልካች ቍጥሮች]
“እውነት” ወይም “ሐሰት” ያላችሁበትንም
ምክንያት ግለጹ። መ. አሁን በሹክሹክታ እለዋለሁ።

መ. ዓረፍተነገሩ የሚገኝበትን ፊደል ስጠራ [መ.ደረጃ አመልካች ቍጥሮች።]

"እውነት" ወይም "ሐሰት" ካላችሁ በኋላ መ. አሁን ደግሞ ድምፄን ከፍ አድርጌ እለዋለሁ።
ምክንያታችሁን ትገልጻላችሁ።
[መ.ደረጃ አመልካች ቍጥሮች።]
መ. "ሀ"
እንሥራ
[ተ. ሐሰት፣ ምክንያቱም በምንባቡ መጀመሪያ መ. አሁን አብረን እንሥራ። ቍጥሩ መጣኝ
አብዛኛው የውኃ ብክለት ችግር ከራሱ ከውኃ ወይም ደረጃ አመልካች መሆኑን ለይተን
እንደማይፈጠር ተገልጿል።] እንናገራለን። ቍጥሩ መጣኝ ከሆነ
መ. በጣም ጥሩ! "ለ" አውራጣታችንን፣ ቍጥሩ ደረጃ አመልካች
ከሆነ ደግሞ አመልካች ጣታችንን እናወጣለን።
[ተ. እውነት፣ ምክንያቱም ፍሳሽ ቆሻሻ ወደውኃ
አካላት ሲቀላቀል ውኃውን የሚጠቀሙትን መ. አንድ
ሰዎችና እንስሳት ለልዩ ልዩ በሽታዎች [መተ. አውራ ጣት ያወጣሉ።]
ይዳርጋል።]
መ. አንደኛ
(መ. የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚሁ ዓይነት
እንዲሠሩ ያድርጉ። በመጨረሻም በትክክል [መተ. አመልካች ጣት ያወጣሉ።]
ያልተመለሱ ጥያቄዎችን በመመለስ መ. አራት
ግብረመልስ ይስጡ።)
[መተ. አውራ ጣት ያወጣሉ።]
ሰዋስው (10 ደቂቃ) መ. አምስተኛ

መጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮች [መተ. አመልካች ጣት ያወጣሉ።]

ልሥራ መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ለመጣኝ ቍጥር
መ. የዛሬው ትምህርታችን መጣኝና ደረጃ ምሳሌ እንስጥ።
አመልካች ቍጥሮችን የሚመለከት ነው። [መተ. 1፣ 2፣ 3…]
ሁለት ዓይነት ቍጥሮች አሉ። 1፣ 2፣ 3
የምንላቸው ቍጥሮች ከሌላ ቃል አጠገብ መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ለደረጃ አመልካች
(ቀድመው ሲገቡ) የአንድን ነገር ብዛት ቍጥር ምሳሌ እንስጥ።
ያመለክታሉ። እነዚህ የአንድን ነገር መጠን [መተ. 1ኛ፣ 2ኛ፣ 3ኛ…]
(ብዛት) የሚያመለክቱ ቍጥሮች መጣኝ
መ. አሁን የመጀመሪያውን ምሳሌ እናንብብ።
ቍጥሮች ይባላሉ።
መ. በሌላ በኩል በነዚሁ ቍጥሮች ላይ “-ኧኛ” (የአንድ/የአንዲት ተማሪ ስም ይጥሩና
የሚል ቅጥያ ሊጨመርባቸው ይችላል፤ የመጀመሪያውን ዓረፍተነገር ያስነብቡ።)
እንደነዚህ ያሉ አንድ ነገር ያለበትን ደረጃ መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ ያለው ቍጥር

32 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፴፪

 የትኛው ነው?
[መተ. አንደኛ]
መ. በጣም ጥሩ! ቍጥሩ መጣኝ ነው ወይስ ደረጃ
አመልካች?
[መተ. ደረጃ አመልካች ቍጥር]
መ. በጣም ጥሩ! ደረጃ አመልካች ቍጥር ነው፤
ምክንያቱም ስለአልማዝ ደረጃ ይነግረናል።
መ. አሁን ሁለተኛውን ምሳሌ እናንብብ።
(የአንድ/የአንዲት ተማሪ ስም ይጥሩና ሁለተኛውን
ምሳሌ ያስነብቡ)
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ ያለው ቍጥር
የትኛው ነው?
[መተ. አንድ]
መ. በጣም ጥሩ! ቍጥሩ መጣኝ ነው ወይስ ደረጃ
አመልካች?
[መተ. መጣኝ ቍጥር]
መ. በጣም ጥሩ! ቍጥሩ መጣኝ ነው፤ ምክንያቱም
የአሊን ወንድሞች ብዛት ይነግረናል።
ሥሩ
መ. አሁን የሚከተሉትን ዓረፍተነገሮች በግል
ሥሩ። በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣
በሰዋስው ንዑስ ክፍል ሥር ከቀረቡት
ዓረፍተነገሮች ውስጥ የሚገኙትን ቍጥሮች
ከለያችሁ በኋላ፣ በፊት ለፊታቸው መጣኝ
ወይም ደረጃ አመልካች ቍጥር በማለት ጻፉ።
(መ.ለተማሪዎቹ ተግባሩን እንዲሠሩ 5 ደቂቃ
ይስጧቸው። ከሀ-ሠ ብቻ ያሉትን ጥያቄዎች
በክፍል ውስጥ እንዲሠሩ ያድርጉ። ተማሪዎቹ
ተግባሮቹን ሲሠሩ በክፍሉ ውስጥ እየተዘዋወሩ
በአግባቡ መሥራታቸውን ያረጋግጡ፤
የከበዳቸውን ተማሪዎች ይደግፉ። ከረ-ቀ
ያሉትን ጥያቄዎች የቤትሥራ ይስጧቸው።
ምሳሌዎቹን በሠሩበት መንገድ በመልሶቹ
ላይ ከተማሪዎቹ ጋር ይወያዩበት።ሠንጠረዥ
በማዘጋጀት ትክክለኛውን መልስ በሰሌዳው
ላይ ይጻፉላቸው።)

፴፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 33


2ኛ ሳምንት ቆሻሻ
4ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘት
• ማንበብ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
(መ.ባለፈው ክፍለጊዜ የሰጧቸውን የቤትሥራ
ተማሪዎች ደብተራቸውን ተለዋውጠው
እንዲያርሙ ካደረጉ በኋላ ግብረመልስ
ይስጡ)
[መልስ፡- ጥያቄ ረ እና ሰ ደረጃ አመልካች ሲሆኑ፤
ቀ እና ሸ ደግሞ መጣኝ ቍጥሮች ናቸው።]
ማንበብ (35 ደቂቃ)
የቆሻሻ አፈጣጠርና
የሚያስከትላቸው ችግሮች
ቅድመንባብ (10 ደቂቃ)
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
እንሥራ
መ. “የቆሻሻ አፈጣጠርና የሚያስከትላቸው
ችግሮች” በሚል ርዕስ የቀረበ ምንባብ
እናነባለን። ከዚያ በፊት ግን የቆሻሻ መፈጠሪያ
ምክንያቶችንና ቆሻሻ የሚያስከትለውን ጉዳት
በቢጋር ሠንጠረዥ እንዘረዝራለን።
(በመማሪያ መጽሐፍ የቀረበውን የምክንያትና
ውጤት የቢጋር ሠንጠረዥ በሰሌዳው ላይ
ይሣሉላቸው።)
[መተ. የቢጋር ሠንጠረዡን ይሥላሉ።]
(መ. በሠንጠረዡ በተገለጸው ሁኔታ ቆሻሻ
በየቦታው በመፀዳዳት እንደሚፈጠር፣ በዚሁ
መንገድ የተፈጠረ ቆሻሻም እንደተቅማጥ ላሉ
በሽታዎች እንደሚዳርግ ይንገሯቸው።)
ሥሩ
መ. ከላይ በሠራነው መሠረት የቆሻሻ መፈጠሪያ
ምክንያቶቹንና የሚያስከትሉትንም ጉዳት
በሠንጠረዡ ውስጥ አሳዩ። (ለ5 ደቂቃ ያህል
ተማሪዎችን እያሳተፉ ይሥሩ።)
[ተ. የቢጋር ሠንጠረዡን በምክንያትና በውጤት
34 አማርኛ 5ኛ ክፍል
አሟልተው ይናገራሉ።]
መ. በምንባቡ ሥር የቀረበውን ሥዕል በማስተዋል
ምንባቡ ስለምን እንደተጻፈ ግምታችሁን
ተናገሩ።
[ተ. ሥዕሉን በማስተዋል የተለያዩ ግምቶችን
ይናገራሉ።]
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ማስታወሻ
ማንበብን መቀጠል፡- በማንበብ ሂደት ያልገባን
ነገር ሲያጋጥመን ቀጣይ ሁለት ወይም ሦስት
ዓረፍተነገሮችን በማንበብ ስለጉዳዩ የተገለፀ
ነገር ካለ አንብበን የምንረዳበት የንባብ ሂደት
ራስን የመከታተያ ስልት ነው። በዚህ መንገድ
ግራ መጋባታችን ካልተቀረፈ ግን ሌላ ዘዴ
መሞከር ያስፈልጋል።
ልሥራ
መ. ተማሪዎች በምታነቡበት ጊዜ ያልገባችሁ
ነገር ሲያጋጥማችሁ በቀጣዮቹ ዓረፍተነገሮች
ውስጥ በሚገባ የተብራራ ሊሆን ስለሚችል
ወደፊት ሁለት ወይም ሦስት ዓረፍተነገሮች
በማንበብ ስለጉዳዩ መረዳት ትችላላችሁ።
“ማንበብን መቀጠል” እንዴት እንደሚተገበር
አንብቤ ላሳያችሁ።
(መ. ከሦስተኛው አንቀጽ የመጀመሪያውንና
ሁለተኛውን አንቀጽ ያንብቡላቸው።)
መ. የተከማቸ ቆሻሻ አካባቢን እንዴት
እንደሚበክል አልገባኝም። ምናልባት
በቀጣዮቹ ዓረፍተነገሮች የተከማቸ ቆሻሻ
ብስባሽ እንዴት አካባቢን እንደሚበክል
ተገልጾ ሊሆን ይችላል። ስለዚህ ወደፊት
ማንበቤን ልቀጥል።
(መ. አንቀጹን አንብበው ይጨርሱ።)
መ. አሃ! አሁን ገባኝ፤ ከብስባሽ ቆሻሻ የሚወጣው
ጋዝ አየርን ይበክላል። የተበከለውም አየር
የሰዎችንና የእንስሳትን የአተነፋፈስ ሥርዓት
በማቃወስ ለበሽታ ይዳርጋቸዋል።
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ። "1" እና "2"
በማለት በቍጥር ይሰይሟቸው።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፴፬
መ. አሁን አንድ ቍጥሮች የመጀመሪያውን
አንቀጽ ድምፅ እያሰማችሁ አንብቡ፤ 2
ቍጥሮች ደግሞ ድምፅ ሳታሰሙ እያነበባችሁ
ተከታተሉ።
[ተ. 1 ቍጥሮች ድምፅ እያሰሙ ያነባሉ፤ 2
ቍጥሮች በለሆሳስ እያነበቡ ይከታተሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ አንድ ቍጥሮች
የአንቀጹን ዋና ሀሳብ ተናገሩ፤ 2 ቍጥሮች
ደግሞ ዝርዝር ሀሳቦችን ተናገሩ።
[ተ. 1 ቍጥሮች የአንቀጹን ዋና ሀሳብ ይናገራሉ፤
2 ቍጥሮች ዝርዝር ሀሳቦችን ይናገራሉ።]
(መ. ቀሪዎቹንም አንቀጾች በዚህ ዓይነት
የተማሪዎችን ሚና እየቀያየሩ እንዲያነቡ
ያድርጉ።)
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ባነበባችሁት መሠረት የአንብቦ መረዳት
ጥያቄዎችን እንመልሳለን። የማነብላችሁ
ዓረፍተነገር ከምንበቡ ሀሳብ ጋር የሚስማማ
ከሆነ “እውነት” ከምንባቡ ሀሳብ ጋር
የማይስማማ ከሆነ ደግሞ “ሐሰት” እያልን
እንመልሳለን። ለመልሳችን ምክንያት
እንሰጣለን።
መ. ቆሻሻ ከሚፈጠርባቸው መንገዶች አንዱ
በየቦታው መፀዳዳት ነው።
[መተ. እውነት፣ ምክንያቱም የመጀመሪያው
አንቀጽ ውስጥ “ሽንታችንንና ዐይነምድራችንን
በመፀዳጃቤቶች ከመፀዳዳት ይልቅ በየቦታው
እንፀዳዳለን። ይህን በማድረጋችንም ቆሻሻ
እንፈጥራለን” ይላል።]
መ. በቆሻሻ ምክንያት ከሚመጡ በሽታዎች መካከል
አንዱ ደምግፊት ነው።
[መተ. ሐሰት፣ ምክንያቱም በሁለተኛው
አንቀጽ ከተገለፁት በቆሻሻ ምክንያት
ከሚመጡት በሽታዎች መካከል ደምግፊት
አልተካተተም።]
ሥሩ
መ. አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን፣
የሚገኘውን የመጀመሪያውን የአንብቦ
መረዳት ተግባር ሥሩ። ዓረፍተነገሮቹ የያዙት
ሀሳብ ትክክል ከሆነ “እውነት” ትክክል ካልሆነ
ደግሞ “ሐሰት” በማለት መልሱ።”እውነት”
ወይም “ሐሰት” ያላችሁበትን ምክንያትም
ግለጹ።
መ. ዓረፍተነገሩ የሚገኝበትን ፊደል ስጠራ
"እውነት" ወይም "ሐሰት" ካላችሁ በኋላ
ምክንያታችሁን ተናገሩ።
መ. "ሀ"
[ተ. እውነት፣ ምክንያቱም ፋብሪካዎች በሥራ
ሂደት የሚፈጥሯቸውን ተረፈምርቶች
ሲያስወግዱ ቆሻሻ እንደሚፈጠር በምንባቡ
ተገልጿል።]
መ. "ለ"
[ተ. ሐሰት፣ ምክንያቱም ኤች.አይ.ቪ./
ኤድስ በቆሻሻ ምክንያት የሚመጣ በሽታ
አይደለም።]
መ. "ሐ"
[ተ. እውነት፣ ምክንያቱም በአግባቡ ያልተወገደ
ቆሻሻ ለዝንቦች፣ ለአይጦችና ለልዩ ልዩ
ነፍሳት መራቢያ እንደሚሆን በአንቀጽ 2
ተገልጿል።]
መ. ተማሪዎችን ከ3-5 አባላት ባለው ቡድን
አደራጅተው የቡድን መሪ ያስመርጡ።
በመቀጠል በተግባር “2” ሥር ያሉትን
ጥያቄዎች እየተወያዩ እንዲሠሩ ያድርጉ።
በመጨረሻም ከየቡድኑ ተማሪዎችን
በመምረጥ መልሳቸውን ለክፍሉ ያንፀባርቁ።
(መ.ተግባር ሦስትን እቤታቸው ሠርተው
እንዲመጡ የቤትሥራ ይስጧቸው።)
5ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ሁሉም ተማሪዎች መጻፋቸውን ተዘዋውረው
ያረጋግጡ።)
መ. ተማሪዎች ደብተራችሁን ተቀያይራችሁ
በጻፋችሁት አንቀጽ አስተያየት ተሰጣጡ።

፴፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 35

 (አንድ ወይም ሁለት ተማሪዎች እንዲያቀርቡ
ካደረጉ በኋላ፣ የማስተካከያ አስተያየት
ይስጡና ወደእለቱ ትምህርት ይሸጋግሩ።)
ቃላት (10 ደቂቃ)
ለቃላትና ለሐረጋት ፍቺ መስጠት
ልሥራ
መ. ተማሪዎች ዛሬ “የቆሻሻ አፈጣጠርና
የሚያስከትላቸው ችግሮች” ከሚለው ምንባብ
የወጡ ቃላትንና ሐረጋት በምንባቡ መሠረት
ያላቸውን ፍቺ እንመለከታለን።
[መ.“በዚሁ ሳቢያ” የሚለው ሐረግ በዚህ ምክንያት፣
በዚሁ የተነሳ የሚል ፍቺ አለው።]
መ. ሌላ ቃል ልጨምር ተከታተሉኝ።
[መ.“ነቃ” ሲል አወቀ፣ ተማረ ማለት ነው።]
እንሥራ
መ. በመቀጠል ሌሎች ቃላትን ከምንባቡ ወስደን
ፍቻቸውን አብረን እንመለከታለን።
መ. “ሰረገ” የሚለው ቃል ምን ፍቺ አለው?
[መተ. ወደ ውስጥ ገባ]
መ. በጣም ጥሩ!
መ. “ቀጨጨ” የሚለው ቃል ፍቹ ምንድን ነው?
[መተ. ኮሰሰ፣ ቀጠነ]
መ. ጥሩ ነው።
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ ከላይ በሠራነው መሠረት
በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን የቀረቡትን
ቃላትና ሐረጋት ከተመሳሳይ ፍቻቸው ጋር
አዛምዱ።
መ. ቃሉ የሚገኝበትን ተራቍጥር ስጠራ
ተመሳሳይ ፍቹን ትነግሩኛላችሁ።
መ. "1"
[ተ. ሠ. ደረቅ ቆሻሻ]
መ. "2"
[መ. ሐ. ሳቢ]
(ቀሪዎቹን በዚሁ ዓይነት ያሠሩ።)
(ተማሪዎች ተግባሩን እንዲሠሩ 5 ደቂቃ
ይስጧቸው፤ ሲሠሩ እየተዘዋወሩ ይከታተሉ፤
36 አማርኛ 5ኛ ክፍል
የከበዳቸውን ይደግፉ፤ በመጨረሻም ከላይ
የቀረቡትን መልሶች መሠረት አድርገው
ግብረመልስ ይስጡ።)
መጻፍ (25 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (15 ደቂቃ)
በምክንያትና ውጤት ስልት የድርሰት
ረቂቅ መጻፍ
ልሥራ
መ. ባለፈው ሳምንት ስለምክንያትና ውጤት
የቢጋር አዘገጃጀት ተምረን ነበር። ዛሬ ደግሞ
የምክንያትና ውጤት የቢጋር ሠንጠረዥን
በመጠቀም እንዴት መጻፍ እንደሚቻል
እንመለከታለን። በመጀመሪያ የሁለቱን ቃላት
ልዩነት ለማየት እንሞክር።”ምክንያት” አንድ
ድርጊት ለምን እንደተከሰተ/እንደተፈፀመ
የሚነግረን ነው። ለምሳሌ “ድስቱ እሳቱ ላይ
ብዙ በመቆየቱ ወጡ አረረ” ብንል፣ የድስቱ
እሳቱ ላይ ብዙ መቆየት ለወጡ ማረር
ምክንያት ሲሆን የወጡ ማረር ደግሞ ውጤት
ነው።
እንሥራ
መ. አሁን "በትምህርት ከፍተኛ ውጤት
የማስመዝገብ ምስጢር" በሚል ርዕስ አንቀጽ
ለመጻፍ የሚያስችል የቢጋር ሠንጠረዥ
እናዘጋጃለን። (የሚከተለውን የቢጋር
ሠንጠረዥ በሰሌዳው ላይ ያዘጋጁላቸው።)
ምክንያት ውጤት
በትምህርት
ከፍተኛ ውጤት
ማስመዝገብ።
መ. ጎበዝ ተማሪዎች በትምህርታቸው ከፍተኛ
ውጤት ለማስመዝገብ ከሚያስችሏቸው
ምክንያቶች አንዱ ምን ሊሆን ይችላል?
[መተ. የመምህርን ገለፃ በትኩረት መከታተል]
(መ. ምክንያት በሚለው ሳጥን ውስጥ ይጻፉ።)
መ. ሌላስ?
[መተ. በክፍል ተግባራት በንቃት መሳተፍ]
መ. በጣም ጥሩ! ሌላ?
[መተ. የቤትሥራዎችን በአግባቡ መሥራት]
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፴፮
መ. ሌላስ? ያነበብኩትንም ጽፌ አሳይችኋለሁ። (“አኳኋን”
የሚለውን ቃል መጀመሪያ ያንብቡላቸው፤
[መተ. በእቅድ ማጥናት]
ከዚያም ሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው)
(መ. ሁሉንም ምክንያቶች "ምክንያት" በሚለው
መ. እንደ “ጠራሁ” እና “ነገርኩ”ያሉ ቃላት ላይ
ሳጥን ውስጥ ይጻፉ።)
“ኣቸው” የሚል ቅጥያ ሲጨመርም እነዚህን
መ. አሁን ባዘጋጀነው የቢጋር ሠንጠረዥ ፊደሎች (ኋ፣ኳ ወዘተ.) እንጠቀማለን እነዚህ
መሠረት የተጻፈውን አንቀጽ አነብላችኋለሁ። ቃላት ላይ “-ኣቸው”ን ጨምሬ ላሳያችሁ
(መ. የሚከተለውን አንቀጽ ያንብቡላቸው።) ጠራሁ -ኣቸው = ጠራኋቸው
በትምህርት ከፍተኛ ውጤት ነገርኩ - ኣቸው = ነገርኳቸው
የማስመዝገብ ምስጢር እንሥራ
ጎበዝ ተማሪዎች በትምህርታቸው ከፍተኛ መ. አሁን ደግሞ በተመሳሳይ ሁኔታ አብረን
ውጤት ለማስመዝገብ ያስቻሏቸው ምክንያቶች እንሥራ። “እንዳስተማራችሁ” የሚለው ቃል
ምንድን ናቸው? ጎበዝ ተማሪዎች መምህራቸው ላይ “-ኣቸው” ስንጨምር እንዴት ይጻፋል?
ገለፃ ሲያደርጉላቸው በትኩረት ይከታተላሉ።
[መተ. እ ን ዳ ስ ተ ማ ራ ች ሁ - ኣ ቸ ው =
ከዚያም በክፍል ውስጥ በሚሰጡ ልዩ ልዩ
እንዳስተማራችኋቸው]
ተግባራት ላይ በንቃት ይሣተፋሉ። ከዚያም
ሌላ የሚሰጧቸውን የቤትሥራዎች በአግባቡ መ. በጣም ጥሩ! “አጠብኩ” የሚለው ቃል ላይ
ስለሚሠሩ በክፍል የተማሩትን በጥልቀት “-ኣቸው” ሲጨመር እንዴት ይጻፋል?
መረዳት ይችላሉ። እቅድ አዘጋጅተው ዘወትር [መተ. አጠብኩ-ኣቸው = አጠብኳቸው]
ስለሚያጠኑም ሁልጊዜ ለፈተና ዝግጁ ናቸው።
በነዚህና በሌሎች ምክንያቶች ጎበዝ ተማሪዎች መ. በጣም ጥሩ!
በትምህርታቸው ከፍተኛ ውጤት ያመጣሉ። ሥሩ
ሥሩ መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን የሚገኘውን
መ. አሁን የምክንያትና ውጤት የቢጋር ተግባር በራሳችሁ ሥሩ። በጽሑፋችሁ
ሠንጠረዥን በመጠቀም አንቀጽ እንዴት በተዘረዘሩት ቃላት ላይ “_ኣቸው” ሲጨመር
እንደሚጻፍ ተመልክተናል። አሁን ደግሞ እንዴት እንደሚጻፍ አሳዩ።
ባለፈው ሳምንት የግብርና ምርት የሚቀንሱ
(መ.ከሀ-ሐ ያሉትን ቃላት የክፍልሥራ እንዲሠሩ
ምክንያቶችን በተመለከተ ያዘጋጃችሁትን
ያድርጉ። ተግባሩን ለመሥራት 5 ደቂቃ
የቢጋር ሠንጠረዥ በመጠቀም በምክንያትና
ይስጧቸው። ተማሪዎች ተግባሩን ሲሠሩ
ውጤት የተደራጀ አንቀጽ ትጽፋላችሁ።
እየተዘዋወሩ በትክክል መሥራታቸውን
አንቀጹን ስትጽፉ፣ በዚህም ምክንያት፣ በዚህ
ያረጋግጡ፤ የከበዳቸውን ተማሪዎች ይደግፉ፤
የተነሳ፣ ምክንያቱም ወዘተ. የመሳሰሉትን
በመጨረሻም ከመ-ረ ያሉትን የቤትሥራ
አያያዥ ቃላት ልትጠቀሙ ትችላላችሁ።
ይስጧቸው።)
(መ.ተማሪዎች አንቀጽ እንዲጽፉ 12 ደቂቃ
ይስጧቸው። ተማሪዎቹ ሲጽፉ በየቡድኑ
እየተዘዋወሩ ይከታተሉ፤ የከበዳቸውን
ተማሪዎች ይደግፉ።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ )
ልሥራ
መ. ዛሬ የተወሰኑ ፊደሎችን አጻጻፍ
እንለማመዳለን። በተለይም እንደ “ኋ” ፣ “ኳ”፣
“ሯ”፣ “ሏ”፣ “ቿ” ፊደሎች ላይ እናተኩራለን።
መ. አሁን አንድ ቃል አነብላችኋለሁ፤

፴፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 37

 አስታውሰው ይናገራሉ።]
6ኛ ቀን 11ለ. ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
መ. ተማሪዎች ዛሬ አቀላጥፎ የማንበብ
• አቀላጥፎ ማንበብ ልምምድ እናደርጋለን። ባለፈው ሳምንት
• መናገር እንደተነጋገርነው ይህ ተግባር የማንበብ
ፍጥነታችሁን፣ በትክክል የማንበብና ምንባቡን
• ሰዋስው
በተገቢው የድምፅ ቃና (ለዛ) የማንበብ
ችሎታችሁን ያዳብራል።
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) መ. ተማሪዎች በመጀመሪያ እኔ አነባለሁ።
ሥሩ ከዚያም እናንተ ጥንድ ጥንድ ሆናችሁ
ታነባላችሁ። አሁን በ2ኛው ሳምንት፣
ባለፈው ክፍለጊዜ የሰጧቸውን የቤትሥራ
በ4ኛው ቀን የሚገኘውን “የቆሻሻ አፈጣጠርና
መሥራታቸውን ያረጋግጡ።
የሚያስከትላቸው ችግሮች” በሚል ርዕስ
መ. ቃሉን ስጠራ፣ ቃሉ ላይ "-ኣቸው" ሲጨመር ከቀረበው ምንባብ ሁለተኛውን አንቀጽ
እንዴት እንደሚጻፍ ሰሌዳው ላይ ጽፋችሁ አነብላችኋለሁ። (“ቆሻሻ የሚፈጠርበት
ታሳዩኛላችሁ። መንገድና የሚያስከትላቸው ችግሮች”
መ. "የሚያስከትሉ" የሚለውን ምንባብ ሁለተኛውን አንቀጽ
ያንብቡላቸው።)
[ተ. "የሚያስከትሏቸው" ብለው በሰሌዳው ላይ
ይጽፉሉ።] [መ. ድምጽ በማሰማት ያነባሉ።]
መ. "ያከማቹ" እንሥራ
[ተ. "ያከማቿቸው" ብለው በሰሌዳው ላይ መ. አሁን ያነበብኩላችሁን አንቀጽ ሁላችንም
ይሠራሉ።] በአንድ ላይ ድምፅ እያሰማን እናንብብ።
(ተማሪዎች ከርስዎ ጋር ድምፃቸውን ከፍ
መ. "ሰበሰብኩ" አድርገው እንዲያነቡ ያድርጉ።)
[ተ. "ሰበሰብኳቸው" ብለው በሰሌዳው ላይ [መተ. መምህርና ተማሪዎች ድምፅ እያሰሙ
ይጽፋሉ።] ያነባሉ።]
(መ. በትክክል ያልተጻፉትን አስተካክለው ሥሩ
በመጻፍ ግብረመልስ ይስጡ።) መ. አሁን ደግሞ ጥንድ ጥንድ ሆናችሁ ተራበተራ
አንብቡ። አንዳችሁ ስታነቡ አንዳችሁ ደግሞ
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ) እያዳመጣችሁ ማስታወሻ ያዙ።
የቆሻሻ አፈጣጠርና መ. ጓደኞቻችሁ በሚያነቡበት ጊዜ በምን ያህል
የሚያስከትላቸው ችግሮች ቃላት ላይ ስህተት እንደተፈጸመ፣ በተሠጠው
ጊዜ ምን ያህል ቃላት እንዳነበቡ ማስታወሻ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ) ያዙ።
ሥሩ (መ. ተማሪዎችን በቡድን ሲያደራጁ “ጥሩ
መ. "የቆሻሻ አፈጣጠርና የሚያስከትላቸው የሚያነቡትን” ደከም ካሉት አንባቢዎች ጋር
ችግሮች በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ ቢያቀናጇቸው የተሻለ ነው። ተማሪዎች
ከማንበባችሁ በፊት አንድ ጥያቄ መልሱ። ማንበብ ሲጀምሩ ሰዓት ይያዙላቸው፤ 2
መ. ቆሻሻ የሚፈጠርባቸውን ምክንያቶች ደቂቃም ይስጧቸው፤ በ2 ደቂቃ የተነበበውን
ተናገሩ። ቃላት ብዛት እንዲቆጥሩ ያድርጉ፤
የተሳሳቷቸውንም ቃላት ብዛት ቈጥረው
[ተ. ቆሻሻ የሚፈጠርባቸውን ምክንያቶች እንዲመዘግቡ ያድርጉ። በመጨረሻም

38 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፴፰

 ተማሪዎች የመዘገቡትን ማስታወሻ ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ይሰብስቡና ፈጣኖቹንና ፈጣን ያልሆኑትን
አንባቢዎች ይለዩ፤ ባለፉት ክፍለጊዜያት መጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮች
ከታየው የማንበብ ፍጥነትና የቃላት ስህተት እንሥራ
አንፃር የታየውን መሻሻል ይገምግሙ፤ መ. ባለፈው ሳምንት ቍጥሮቹን የሚገልጹ ሁለት
የተማሪዎችን የማንበብ ፍጥነትና ትክክለኛነት ሐረጋትን ተመልክተናል። እነዚህን ሐረጋት
ለማሻሻል የሚረዳ ስልት ይንደፉ።) ልናስታውስ እንችላለን?

መናገር (15 ደቂቃ) [መተ. መጣኝ ቍጥሮች እና ደረጃ አመልካች

ልሥራ
መ. ዛሬ “የውኃና የአየር ብክለትን” በተመለከተ
የቡድን ውይይት እናደርጋለን። የውይይቱ
ትኵረት የውኃና የአየር ብክለት ምክንያቶችና
ጉዳቶች ናቸው። በመጀመሪያ አንድ ምሳሌ
እኔ እሠራለሁ።
[መ. ውኃን ከሚበክሉ ነገሮች አንዱ መርዛማ
ንጥረነገሮች በዝናብ እየታጠቡ ወደወንዞችና
ሐይቆች መቀላቀላቸው ነው። በዚህም
ምክንያት ውኃ ውስጥ የሚኖሩ እንስሳትና
ነፍሳት ይሞታሉ።]
እንሥራ
መ. አንድ ምሳሌ ደግሞ አብረን እንሥራ። ሌላ
ለውኃ ወይም ለአየር ብክለት ምክንያት ምን
ሊሆን ይችላል?
[መተ. ከመፀዳጃቤቶች የሚለቀቅ ቆሻሻ
ወደወንዞች መቀላቀል]
(ተማሪዎች ሌላም መልስ ሊሠጡ ይችላሉ።)
መ. በጣም ጥሩ! በዚህ ምክንያት የሚደርስ ጉዳት
ልንናገር እንችላለን?
[መተ. ውኃውን የተጠቀሙ እንስሳትና ሰዎች
ለበሽታና ሞት ይዳረጋሉ።]
ሥሩ
መ. በዚህ ዓይነት ካነበባችሁትና ካዳመጣችሁት፣
እንዲሁም ከዚህ በፊት ከምታውቁት
በመነሳት በቡድን ሆናችሁ በውኃና በአየር
ብክለት ምክንያቶችና ጉዳቶች (ውጤቶች)
ላይ ተወያዩ።
(መ. በመጨረሻ ከየቡድኑ አባላት አንድ
አንድ ተማሪ በማስወጣት እንዲያቀርቡ
ያድርጉ፤ ለውይይቱ 10 ደቂቃ ይስጧቸው፤
በመጨረሻም ማጠቃለያ ይስጡ።)
ቍጥሮች ናቸው]
መ. በመጀመሪያ የመጣኝ ቍጥር ምንነት መናገር
እንችላለን?
[መተ. መጣኝ ቍጥር የአንድን ነገር ምን
ያህልነት የሚያሳይ ቍጥር ነው።]
መ. አሁን ደግሞ የደረጃ አመልካች ቍጥር
ምንነት እንናገር።
[መተ. ደረጃ አመልካች ቍጥር አንድ ነገር
ያለበትን ደረጃ የሚያመለክት ቍጥር ነው።]
መ. በጣም ጥሩ! ስለዚህ ለመጣኝ ቍጥር ምሳሌ
እንስጥ።
[መተ. 1፣ 2፡ …]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ለደረጃ አመልካች
ቍጥሮች ምሳሌ እንስጥ።
[መተ. 1ኛ፣ 2ኛ….]
መ. አሁን ለምሳሌ የቀረበውን ዓረፍተነገር
እናነባለን።
(የአንድ ተማሪ ስም ይጥሩና ለምሳሌ የቀረበውን
ዓረፍተነገር ያስነብቡ።) “የቆሻሻ አይያዝና
አወጋገድ 4 ደረጃዎች አሉት።”
መ. 4 የሚለው ቍጥር መጣኝ ነው ወይስ ደረጃ
አመልካች?
[መተ. መጣኝ ቍጥር]
መ. በጣም ጥሩ! ቍጥሩ መጣኝ ነው፤ ምክንያቱም
የቆሻሻ አወጋገድ ደረጃዎች መጠን ወይም
ብዛት 4 መሆናቸውን ይገልፃል።
መ. 4 የሚለውን ቍጥር በፊደል ጻፉ?
(አንድ ተማሪ ወጥታ/ቶ ሰሌዳው ላይ እንድትጽፍ
እንዲጽፍ ያነሳሱ)
[መተ. አራት]
መ. በጣም ጥሩ

፴፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 39

 ሥሩ
መ. አሁን 2ኛ ሳምንት፣ 6ኛ ቀን በስዋስው
ንዑስ ክፍል ሥር ከምሳሌው ቀጥሎ ያሉትን
ተግባሮች ሥሩ። በመጀመሪያ በዓረፍተነገሮች
ውስጥ ያሉትን ቍጥሮች ለይታችሁ ጻፉ፤
በመቀጠል ቍጥሮቹ መጣኝ ወይም ደረጃ
አመልካች መሆናቸውን ከፊት ለፊቱ ጻፉ፤
በመጨረሻም ቍጥሮቹን በፊደል ጻፉ።
(መ.ተማሪዎች ተግባሩን እንዲሠሩ 5 ደቂቃ
ይስጧቸው። ተማሪዎች ተግባሩን ሲሠሩ
በክፍሉ ውስጥ እየተዘዋወሩ በትክክል
መሥራታቸውን ያረጋግጡ፤ የከበዳቸውን
ተማሪዎች ይደግፉ።)
(መ.ምሳሌውን በሠሩበት መንገድ በመልሶቹ
ላይ ከተማሪዎቹ ጋር ይወያዩ። ሠንጠረዥ
በማዘጋጀት ትክክለኛ መልሶቹን በሰሌዳው
ላይ ይጻፉላቸው። ተግባር “2”ን የቤትሥራ
ይስጧቸው።)

40 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፵

 [መተ. በለምነቱ]
3ኛ ሳምንት የአካባቢ ጥበቃ
መ. ማብሰያ-ነት (ነጣጥለው ያንብቡላቸው)
[መተ. ማብሰያ-ነት] (ተማሪዎች ከርስዎ ጋር
7ኛ ቀን አብረው ነጣጥለው ያንብቡ።)
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች መ. አሁን ደግሞ ቃሉን አጣምረን እናንብበው።
• የቃላት ጥናት [መተ. ማብሰያነት]
• ማንበብ ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን
የቀረቡትን ቃላትና ቅጥያዎቻቸውን በቡድን
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) ሆናችሁ፣ የቡድን መሪያችሁን እየተከተላችሁ
ሥሩ በመጀመሪያ በመነጠል፣ ከዚያም በማጣመር
(መ.ባለፈው ክፍለጊዜ በሰዋስው ንዑስ ክፍል አንብቡ።
የተሠጠውን የቤትሥራ ደብተራቸውን (መ. ተማሪዎች ቃላቱን በቡድን ካነበቡ በኋላ
ተለዋውጠው እንዲያርሙ ያድርጉ።) የተወሰኑ ተማሪዎችን እያስነሱ እንዲያነቡ
መ. በአንቀጹ ውስጥ የሚገኘውን ቍጥር ስጠራ ያድርጉ። ተማሪዎች ሲያነቡ ከተሳሳቱ
የቁጥሩን ዓይነት ትናገራላችሁ። እንዴት በትክክል ማንበብ እንዳለባቸው
ያሳዩ።)
መ. ስድስተኛ
[ተ. ደረጃ አመልካች ቍጥር] ማንበብ (28 ደቂቃ)
መ. ስድስት በኢትዮጵያ የደን መመናመን
[ተ. መጣኝ ቍጥር] መንስኤዎችና የሚያስከትሏቸው
መ. ሦስት ችግሮች
[ተ. መጣኝ ቍጥር] ቅድመንባብ (8 ደቂቃ)
(መ. የቀሩትን በዚህ ዓይነት ያሠሩ። በትክክል የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
ያልተመለሱትን በማረም ግብረመልስ ልሥራ
ይስጡ።)
መ. ዛሬ “በኢትዮጵያ የደን መመናመን
መንስኤዎቹና ውጤቶቹ” በሚል ርዕስ
የቃላት ጥናት (7 ደቂቃ) የቀረበውን ምንባብ እናነባለን። ከዚያ በፊት
መነጠልና ማጣመር ግን ደኖች የሚመናመኑበትን ምክንያትና
የሚያስከትለውን ጉዳት እንመልከት።
እንሥራ (የሚከተለውን የምክንያትና ውጤት የቢጋር
መ. “በኢትዮጵያ የደን መመናመን መንስኤዎቹና ሠንጠረዥ በሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው።)
ውጤቶቹ” በሚል ርዕስ በቀረበው ምንባብ
ውስጥ ረጃጅምና ውስብስብ ናቸው ተብለው ለደኖች የደኖች
የተገመቱ ቃላት ተነጣጥለው ቀርበዋል። መመናመን መመናመን
እነዚህን ቃላት እያጣመርን የማንበብ
ምክንያቶች የሚያስከትለው
ልምምድ እናደርጋለን።
ጉዳት
ዛፎችን ለማገዶ
መ. በ-ለም-ነት-ኡ (ነጣጥለው ያንብቡላቸው) የአፈር መሸርሸር
መቁረጥ
[መተ. በ - ለም - ነት - ኡ] (ተማሪዎች ከርስዎ
ጋር አብረው ነጣጥለው እንዲያነቡ ይድርጉ።)
መ. አሁን ደግሞ ቃሉን አጣምረን እናንብበው።

፵፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 41

መ. ይህ የቢጋር ሠንጠረዥ የሚያሳየን ደኖች
ከሚመናመኑበት ምክንያት አንዱ ዛፎችን
ለማገዶ ሲባል መቆረጥ ነው። ዛፎች
በመቆረጣቸው ምክንያት አፈሩ ይጋለጥና
በውኃና በንፋስ እንደሚጠረግም ያመለክታል።
እንሥራ
መ. ለደኖች መመናመን ሌላ ምክንያት መግለጽ
እንችላለን?
[መተ. ዛፎችን ለግንባታ ሲባል መቁረጥ]
መ. ለደኖች መመናመን ሌላው ምክንያትስ
ምንድን ነው?
[መተ. እርሻ ለማስፋፋት ሲባል ደኖችን
መመንጠር]
ሥሩ
መ. ከላይ በሠራነው መንገድ በተዘጋጀላችሁ
ሠንጠረዥ ውስጥ ደኖች የሚመናመኑበትን
ምክንያትና የሚያሰከትለውን ጉዳት ዘርዝሩ።
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ )
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ በጥንድ ያደራጁ።)
መ. አሁን በመጽሐፋችሁ የቀረበውን ምንባብ
በግል ድምፅ ሳታሰሙ አንብቡ። ምንባቡን
በምታነቡበት ጊዜ ያልገባችሁ ነገር ካለ
ወደፊት ማንበባችሁን ስትቀጥሉ ግልጽ
ሊሆንላችሁ ስለሚችል ማንበባችሁን
አታቋርጡ።
(መ. እስከ 4ኛው አንቀጽ ድረስ ብቻ አንብበው
እንዲያቆሙ ይንገሯቸው። አብዛኛዎቹ
ተማሪዎች አራቱን አንቀጾች አንብበው
መጨረሳቸውን ሲያረጋግጡ ያስቁሙ። )
መ. አሁን በምጠይቃችሁ ጥያቄዎች ላይ በጥንድ
ትነጋገራላችሁ። በሦስተኛው አንቀጽ
የተገለፀው የደን መመናመን ምክንያት
ምንድን ነው?
[ተ. በመልሱ ላይ በጥንድ ይነጋገራሉ። ]
መ. ቀጣዮቹ አንቀጾች በምን ላይ እንደሚያተኩሩ
ገምቱ።
[ተ. ይገምታሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ማንበባችሁን ቀጥሉ።
ስታነቡም የግምታችሁን ትክክለኛነት
አረጋግጡ።
42 አማርኛ 5ኛ ክፍል
አንብቦ መረዳት (10 ደቂቃ )
የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎች
ሥሩ
መ. ምንባቡን አንብባችኋል። አሁን በመጽሐፋችሁ
በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን የሚገኘውን
የአንብቦ መረዳት ተግባር ሥሩ ።
መ. ጥያቄ “1”ን ልታነቡልኝ ትችላላችሁ? (አንድ/
ዲት ተማሪ ይምረጡ።)
[ተ. ከብዙ ዓመታት በፊት ከሀገሪቱ መሬት ምን
ያህሉ በደን ተሸፍኖ ነበር?]
መ. ሀሳቡ የተገለፀበትን አንቀጽ ፈልጋችሁ
አግኙ?
[ተ. አንቀጽ አንድ]
መ. በአንቀጽ አንድ ውስጥ ምን ያህሉ መሬት
በደን ተሽፍኖ ነበር ይላል?
[ተ. 40 በመቶ]
መ. ስለዚህ ከቀረቡት ምርጫዎች ውስጥ መልሱን
የያዘው የትኛው አማራጭ ነው?
[ተ. መ]
መ. በጣም ጥሩ፣ ሌሎቹን ጥያቄዎች በዚሁ
መሠረት ሥሩ።
(የመጀመሪያው ተግባር በግል በቃል የሚሠራ
ሲሆን፣ ሁለተኛው ተግባር ደግሞ ክፍል ውስጥ
በቡድን የሚሠራ ነው። ተግባር ሦስት ደግሞ
የቤትሥራ ይስጧቸው።)
8ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ.ባለፈው ክፍለጊዜ የሠጡትን የቤትሥራ
ተዘዋውረው ይመልክቱ። የአንድ ወይም
የሁለት ተማሪዎችን ሥራ ለምሳሌ ያህል
ያስቀርቡ፤ ከዚያም በቀረበው አንቀጽ
የማስተካከያ አስተያየት ይስጡ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፵፪
ቃላት (10 ደቂቃ)
ቃላትን በዓረፍተነገር ውስጥ መጠቀም
ልሥራ
መ. ባለፈው ሳምንት ከምንባቡ የወጡ ቃላትን
ፍቺ ለማየት ሞክረናል። ዛሬ ደግሞ ከምንባቡ
ቃላትን እያወጣን በምንባቡ ውስጥ የያዙትን
ፍቺ መሠረት በማድረግ ዓረፍተነገር
እንመሠርታለን።
መ. “ተመናመነ” የሚለው ቃል በምንባቡ ውስጥ
“ቀነሰ” የሚል ፍቺ አለው። በዚሁ ፍቺው
ዓረፍተነገር መሥርቼ ላሳያችሁ።
[መ. ዛፎች ለቤት መሥሪያነት በመቆረጣቸው
የአካባቢያችን ደን ተመናመነ።]
መ. “መሠረት” የሚለው ቃል በምንባቡ ውስጥ
“ዋና፣ ቁልፍ አስፈላጊ ነገር/ጉዳይ” የሚል
ፍቺ አለው። በዚህ ፍቹ ዓረፍተነገር መሥርቼ
ላሳያችሁ።
[መ. የደኖች መኖር ለሰውና ለእንስሳት ህልውና
መሠረት ነው።]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ሁለት ቃላትን ከምንባቡ
አውጥተን ዓረፍተነገር በጋራ እንሠራለን።
በመጀመሪያ “ቁሳቁስ” የሚለው ቃል በምንባቡ
የያዘው ፍቺ ምንድነው?
[መተ. ቁሳቁስ ልዩ ልዩ የመገልገያ እቃዎች
ማለት ነው]
መ. አሁን “ቁሳቁስ” በሚለው ቃል ዓረፍተነገር
እንመሥርት
[መተ. ወንበር፣ ጠረጴዛና አልጋ የቤት ውስጥ
መገልገያ ቁሳቁሶች ናቸው።]
መ. ጥሩ! “ከርሰምድር” የሚለው ቃል በምንባቡ
ውስጥ የያዘው ፍቺ ምንድን ነው?
[መተ. “ከርሰምድር” ማለት የመሬት ውስጥ
ማለት ነው።]
መ. አሁን “ከርሰምድር” በሚለው ቃል ዓረፍተነገር
እንመሥርት
[መተ. በከርሰምድር ውስጥ በርካታ ማዕድኖች
ይገኛሉ።]
ሥሩ
መ. ከዚህ በመቀጠል በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው
፵፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
ቀን የቀረቡላችሁን ቃላት በመጀመሪያ
በምንባቡ ውስጥ የያዙትን ፍቺ ጻፉ። ከዚያም
ይህንኑ ፍቻቸውን የሚያሳዩ ዓረፍተነገሮችን
መሥርቱ።
መ. ቃሉን ስጠራ ቃሉ በምንባቡ ውስጥ ያለውን
ፍቺ ትነግሩኛላችሁ። ከዚያም ፍቹን
የሚያሳይ ዓረፍተነገር ትሠራላችሁ።
መ. መስፋፋት
[ተ. መጨመር]
መ. ዓረፍተነገር ሥሩበት።
[ተ. የኢንዱስትሪ መስፋፋት ለሀገር ዕድገት
ጠቃሚ ነው።]
መ. ፍልሰት
[ተ. ስደት]
መ. ዓረፍተነገር ሥሩበት።
[ተ. ርሃብ ለህዝብ ፍልሰት መንስኤ ነው።]
(ተማሪዎች የተለያዩ ዓረፍተነገሮች
ሊመሠርቱ ይችላሉ።)
(መ. በዚህ ዓይነት ለሌሎቹም ቃላት ፍቺ
እንዲሠጡና ዓረፍተነገር እንዲሠሩ ያድርጉ።)
(መ. ለቃላቱ ፍቺ መስጠትን የክፍልሥራ
ሊያደርጉት ይችላሉ። በቃላቱ ዓረፍተነገር
መመሥረትን ደግሞ የቤትሥራ ሊሆን
ይችላል።)
መጻፍ (25 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (17 ደቂቃ)
የጻፉትን ረቂቅ አስተከክሎ መጻፍ
ሥሩ
መ. ባለፈው ሳምንት “የግብርና ምርት የሚቀንሱ
ምክንያቶችን” በተመለከተ በምክንያትና
ውጤት የተዋቀረ አንቀጽ ጽፋችኋል። የዛሬው
ተግባራችን የጻፋችሁትን አንቀጽ መከለስ
ይሆናል። አሁን ደብተራችሁን አውጡና
የጻፋችሁትን ተመልከቱ። ስህተት የሆኑ
ነገሮችን ለይታችሁ አስተካክሉ። ጽሑፉን
በምታስተካክሉበት ጊዜ የሚከተሉትን
ጥያቄዎች ራሳችሁን ጠይቁ።
1. የተሟሉ ዓረፍተነገሮች ተጠቅሜያለሁ?
2. ሥርዓተነጥቦችን በአግባቡ ተጠቅሜያለሁ?
ምዕራፍ 2 43
 3. ጽሑፌ የምክንያትና ውጤት አወቃቀርን ይጠይቋቸው።
የተከተለ ነው?
[መተ. የተወሰኑ ተማሪዎች ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ።]
4. በጽሑፌ ውስጥ ያካተትኳቸው ሀሳቦች
መ. በጣም ጥሩ! (ስህተት ካለ ያስተካክሉ)
ከርዕሱ ጋር የተያያዙ ናቸው?
ሥሩ
(መምህር እነዚህን የግል መገምገሚያ ነጥቦች
መ. አሁን የማነብላችሁን ቃላት በደብተራችሁ
ሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው።)
ትጽፋላችሁ። (የሚከተሉትን ቃላት አንድ
መ. በመጀመሪያ ከላይ የተዘረዘሩትን ነጥቦች ባንድ እያነበቡላቸው ተማሪዎች እንዲጽፉ
ራሳችሁን እየጠየቃችሁ ጽሑፋችሁን ያድርጉ።)
ራሳችሁ አስተካክሉ። (ለዚህ ተግባር 5 ደቂቃ
ይስጧቸው) ሀ. ድርጅቶች

መ. አሁን ደብተራችሁን ተቀያየሩና ርስበርስ ለ. እንደሰማኋቸው

ተራረሙ፤ የማስተካከያ ሀሳብ ስጡ። (ለዚህ ሐ. እያነበብኳቸው
ተግባር 5 ደቂቃ ይስጧቸው።)
መ. መረጃዎች
መ. በተሠጣችሁ አስተያየት አስተካክላችሁ ጻፉ።
(5 ደቂቃ) ሠ. እያነሳኋቸው

(መ. ከየቡድኑ የተሻለውን ሥራ ለክፍሉ ረ. አርሶአደሮች

ተማሪዎች እንዲያቀርቡ ያድርጉ። ቀሪውን ስ. ስላስታወስኳቸው
2 ደቂቃ ለዚህ ተግባር ማዋል ይችላሉ።)
(መ.ጽፈው እንደጨረሱ ደብተራቸውን
(መ. መምህር በእያንዳንዱ ተግባር ጊዜ በየቡድኑ እንዲቀያየሩ ያድርጉ፤ ከዚያም በመልሶቹ
እየተዘዋወሩ ተማሪዎች ተግባሩን በአግባቡ ላይ እየተወያዩ እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
እየሠሩ መሆናቸውን ይከታተሉ፣ ድጋፍ
የሚሹ ተማሪዎችን ይደግፏቸው። ጎን ለጎንም
የሚቀርቡ የተሻሉ ሥራዎችን ይፈትሹ።) 9ኛ ቀን
የአጻጻፍ ሥርዓት (8 ደቂቃ) የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
እንሥራ • አቀላጥፎ ማንበብ
መ. ባለፉት ሳምንታት ቃላት ላይ የብዙ ቍጥር
• መናገር
አመልካች ቅጥያዎች “-ኦች” እና “-ዎች”
ሲጨመሩ እንዴት እንደሚጻፍ፣ እንደ • ሰዋስው
“ጠራሁ” እና “ነገርኩ”ያሉ ቃላት ላይ ደግሞ
“-ኣቸው” ሲጨመር ያለውን የአጻጻፍ ሁኔታ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ተመልከተናል።
ሥሩ
መ. ዛሬ ደግሞ ቃላቱን እኔ ሳነብላችሁ እናንተ
በደብተራችሁ ትጽፋላችሁ። ከዚያ በፊት ግን
(መ.ባለፈው ክፍለጊዜ በቃላት ላይ የሰጧቸው
የተወሰኑ ምሳሌዎች አብረን እንሥራ።
የቤትሥራ ተማሪዎች የመሠረቷቸውን
ዓረፍተነገሮች እንዲናገሩ ካደረጉ በኋላ
መ. አካባቢዎች (ድምፅዎን ከፍ አድርገው ግብረመልስ ይስጡ።)
ያንብቡላቸው) ይህን የጠራሁትን ቃል ማነው/
ናት ሰሌዳው ላይ የሚጽፍልኝ/የምትጽፍልኝ?
[መተ. አራት ተማሪዎች ይጽፋሉ] (ከዚያም
ስህተት ካለ ያስተካክሉ)
መ. “ስለተውኳቸው” የሚለውን ቃል (ድምፅዎን
ከፍ አድርገው ያንብቡላቸው) “ይሄን ቃልስ
ጽፋችሁ ልታሳዩኝ ትችላላችሁ?” በማለት

44 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፵፬

አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
በኢትዮጵያ የደን መመናመን
መንስኤዎችና የሚያስከትሏቸው
ችግሮች
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. "በኢትዮጵያ የደን መመናመን መንስኤዎችና
የሚያስከትሏቸው ችግሮች" በሚል ርዕስ
የቀረበውን ምንባብ ከማንበባችሁ በፊት አንድ
ጥያቄ መልሱ።
መ. የደን መመናመን የሚያደርሳቸውን ጉዳቶች
አስታውሳችሁ ተናገሩ።
[ተ. የደን መመናመን የሚያደርሳቸውን ጉዳቶች
አስታውሰው ይናገራሉ።]
ማንበብ (8 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ተማሪዎች ባለፉት ክፍለጊዜያት አቀላጥፎ
ማንበብን ተለማምዳችኋል። ዛሬ ደግሞ
“በኢትዮጵያ የደን መመናመን መንስኤዎቹና
ውጤቶቹ” በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ
አንቀጽ 2 አብረን እናንብብ።
(መምህር አንቀጹን ተማሪዎች ከርስዎ ጋር
ድምፅ እያሰሙ እንዲያነቡ ያድርጉ)
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ ሦስት ሦስት በመሆን ተራበተራ
አንብቡ። አንዳችሁ ስታነቡ ሌሎቻችሁ
ደግሞ እያዳመጣችሁ ማስታወሻ ያዙ።
መ. አንዳችሁ ስታነቡ ሌሎቻችሁ በማስታወሻችሁ
ላይ ጓደኞቻችሁ ሲያነቡ የተሳሳቱትን ቃላት
ብዛት መዝግቡ።
(መ.እያንዳንዷ/ዱ ተማሪ ለ2 ደቂቃ ያህል
እንድታነብ/እንዲያነብ ያድርጉ። ተማሪዎች
ማንበብ ሲጀምሩ ሰዓት ይያዙ። 2 ደቂቃ
ሲሞላ ያስቁሙ። ከዚያም ተማሪዎች በ2 ደቂቃ
ያነበቧቸውን ቃላት ብዛትና የተሳሷቷቸውን
ቃላት እንዲቆጥሩ ያድርጉ። ከዚያም ፈጣን
ያልሆኑ አንባቢዎችን ይለዩ፤ ካለፉት
ክፍለጊዜያት ያሳዩትን መሻሻል ይገምግሙ
ተማሪዎችዎ በትክክል የሚያነቡበትን ዘዴ
ይቀይሱ።)
፵፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
መናገር (15 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ተማሪዎች አሁን በሚሠጣችሁ ርዕሰጉዳይ
ላይ በቡድን ትወያያላችሁ። ከዚያ በፊት ግን
አንድ ሁለት ጥያቄዎችን አብረን እንሥራ።
መ. በሀገራችን የደን ሽፋንን ከሚቀንሱ
ምክንያቶች አንዱን እንናገር?
[መተ. ዛፎችን ለማገዶ መቁረጥ] (ሌሎች
ምላሾችንም ሊሰጡ ይችላሉ።)
መ. የዛፎቹ ለማገዶ መቆረጥ የሚያስከትለው
ጉዳትስ ምንድን ነው?
[መተ. የመሬት በንፋስና በውኃ መሸርሸርና
የአፈር ለምነት መቀነስ] (ሌሎች ውጤቶችም
ሊቀርቡ ይችላሉ።)
ሥሩ
መ. ከላይ በሠራነው መልኩ በሀገራችን የደን ሽፋን
የቀነሰበትን ምክንያትና የደኖች መመናመን
የሚያስከትለውን ጉዳት በተመለከተ በቡድን
ተወያዩ። ከተወያያችሁ በኋላ የቡድኑን ሀሳብ
ለክፍሉ ታቀርባላችሁ።
(እያንዳንዱ ቡድን ሲወያይ እየተዘዋወሩ
የተማሪዎቹን ንግግር በማዳመጥ፣ በንግግራቸው
ምክንያትና ውጤትን የሚገልጹ/የሚያሳዩ
አገላለጾችን መጠቀማቸውን፣ ሀሳባቸውን
በቅደም ተከተል አደራጅተው ማቅረባቸውን፣
የድምፃቸውን ተሰሚነት ወዘተ. ይገምግሙ።
ጥሩ የሚናገሩትን ያበረታቱ፣ ድጋፍ ለሚሹት
ተገቢ ድጋፍ ያድርጉ።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
መጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮች
እንሥራ
መ. ባለፈው ሳምንት ስለመጣኝና ደረጃ አመልካች
ቍጥሮች ተምረናል። ዛሬ ስለነዚህ ቍጥሮች
የምታስታውሱትን ትነግሩኛላችሁ።
መ. መጣኝ ቍጥር ማለት ምን ማለት ነው?
[መተ. የአንድን ነገር መጠን የሚያመለክቱ
ቍጥሮች ናቸው።]
መ. ደረጃ አመልካች ቍጥርስ ምን ማለት ነው?
[መተ. አንድ ነገር ያለበትን ደረጃ የሚያመለክት
ቊጥር ነው።]
ምዕራፍ 2 45
 ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው ቀን
የቀረቡትን ተግባር “1”ና “2” መመሪያዎችን
በደንብ አንብባችሁ በቃላችሁ መልሱ፤
ተግባር “3”ን ደግሞ በቡድን እተወያያችሁ
በጽሑፍ መልሱ።
(መ.ተማሪዎች ተግባሩን የሚሠሩበት 8 ደቂቃ
ይስጧቸው። ተማሪዎች ተግባሩን ሲሠሩ
በክፍሉ ውስጥ እየተዘዋወሩ በትክክል
መሥራታቸውን ያረጋግጡ፤ የከበዳቸውን
ተማሪዎች ይደግፉ፣ በመጨረሻ በመልሶቹ
ላይ ከተማሪዎችዎ ጋር ይወያዩ።)

46 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 2 ፵፮

 ምዕራፍ 3 ልማዶች
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• “ልማዶች” በሚል ይዘት ሥር የቀረቡትን ምንባቦች አንብበው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይናገራሉ፤
• አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይጽፋሉ፤
• በዋናና መዝርዝር ሀሳብ የአጻጻፍ ስልት አንድ አንቀጽ ይጽፋሉ፤
• የቃላትን ቅደምተከተል እንደገና በማዋቀር ዓረፍተነገሮችን አስተካክለው ይጽፋሉ፤
• የቀረቡላቸውን ምንባቦች አቀላጥፈው ያነባሉ፤
• “ልማድ” በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ አዳምጠው የተረዱትን ይናገራሉ፤
• “ልማዶች” በሚል ይዘት ሥር በቀረቡ ምንባቦች መሠረት በሚጠየቁ ጥያቄዎች መነሻነት ይናገራሉ፤
• ኢሳቢ ግሶችን ለይተው በዓረፍተነገር ይገለገላሉ።

ሳይነጣጥሉ ያንብቡላቸው።)
1ኛ ሳምንት
እንሥራ
አካባቢያዊ ልማዶች መ. አሁን ደግሞ ሌሎች ቃላትን እየነጣጠልንና
እያጣመርን በጋራ እናንብብ።

1ኛ ቀን መ. “ጨመርኩበት” የሚለውን ቃል ነጥለን

እናንብበው። (ቃሉን በሰሌዳው ላይ ነጣጥለው
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች ይጻፉላቸው።)
• የቃላት ጥናት
[መተ. ጨመርኩ-በት]
• ማንበብ
መ. ጥሩ! አሁን ደግሞ ይህንኑ ቃል አጣምረን
እናንብበው። (አጣምረው ይጻፉላቸው።)

የቃላት ጥናት [መተ. ጨመርኩበት]

መነጠልና ማጣመርና (10 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. “ቡና ጠጡ” በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ
ውስጥ ንባብ አደናቃፊ ናቸው የተባሉ
ውስብስብ ቃላት ቀርበዋል። ከነዚህ ቃላት
ጥቂቶቹን በመነጣጠልና በማጣመር
አነባለሁ።
መ. “ጎረቤቶቻችን” የሚለውን ቃል ነጣጥዬ ሳነበው
“ጎረቤት-ኦች-ኣችን” ይሆናል። (ዋና ቃሉንና
ቅጥያዎቹን እየነጣጠሉ ያንብቡላቸው።)
መ. አሁን ደግሞ ይህንኑ ቃል አጣምሬ ሳነበው
“ጎረቤቶቻችን” ይሆናል። (ሙሉውን ቃል
መ. ጥሩ ነው! ሌላ ምሳሌ እንጨምር።
“እየታጀብኩ” የሚለውን ቃል ነጣጥለን
እናንብብ (ቃሉን ነጥለው እየ-ት-አጀብኩ)
በማለት በሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው።)
[መተ. እየ-ት-አጀብኩ]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ አጣምረን
እናብበው። (ቃሉን አጣምረው ይጻፉላቸው።)
[መተ. እየታጀብኩ]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን
የቀረቡትን ቃላት በመጀመሪያ እየነጣጠላችሁ፣
ከዚያም እያጣመራችሁ አንብቡ።

፵፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 47

(በመጽሐፉ የተዘረዘሩትን ቃላት፣ እያንዳንዱን
ቃል በአንድ ካርድ ላይ ነጥለው፣ በሌላው
ላይ ደግሞ ሙሉው ቃል ሳይነጣጠል ጽፈው
ያዘጋጁ። ከዚያም አንዱን ተነጣጥሎ የተጻፈ
ቃል የያዘውን ካርድ አውጥተው ለተማሪዎች
ሲያሳዩ ተማሪዎች ቃሉን ነጣጥለው በጋራ
ያነባሉ። ከዚያም ቃሉ ሳይነጣጠል የተጻፈበትን
ካርድ ያሳዩአቸው፤ተማሪዎች ሙሉውን ቃል
ሳይነጣጥሉ በጋራ ያንብቡ። በመጨረሻም
ተማሪዎችን በተናጠል ካርዶቹን እያሳዩ
በመጀመሪያ ነጣጥለው፣ ከዚያም አጣምረው
እንዲያነቡ ያድርጉ። ተግባሩን እንዴት
እንደሚያሠሩ አንድ ምሳሌ ቀጥሎ ቀርቧል።)
መ. በ“ሀ” የቀረበውን ቃል ተነጣጥሎ የተጻፈበትን
ካርድ ያሳዩ።
[ተ. ከ-ተንተከተከ]
መ. ቃሉ ሳይነጣጠል (ተጣምሮ) የተጻፈበትን
ካርድ ያሳዩ።
[ተ. ከተንተከተከ] (ይህንኑ ተግባር ተማሪዎችን
እየጠየቁ በግል ሊያሠሩ ይችላሉ።)
ማንበብ (30 ደቂቃ)
ቡና ጠጡ
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስና መገመት
እንሥራ
መ. ዛሬ “ቡና ጠጡ” በሚል ርዕስ የቀረበ ምንባብ
ታነባላችሁ። ከዚያ በፊት ግን የቅድመንባብ
ጥያቄዎችን እንሠራለን።
መ. በቤተሰባችሁ ውስጥ ቡና የሚያፈላው ማን
ነው/ናት?
[መተ. እናት፣ ወንድም፣ እህት…] (ተማሪዎች
የተለያየ መልስ ሊሰጡ ይችላሉ።)
መ. በዚህ ታሪክ ውስጥ ቡና በማን እንደተፈላ
ከሥዕሉና ከምንባቡ ተነስታችሁ ንገሩኝ።
[መተ. እናትየዋ ናት።]
መ. መልሳችን ትክክል መሆን ወይም አለመሆኑን
ለማረጋገጥ ሁለተኛውን አንቀጽ እናንብብ።
(4ኛውን አንቀጽ ከተማሪዎች ጋር አብረው
ያንብቡና ያረጋግጡ።)
48 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን
የቀረቡትን የቅድመንባብ ጥያቄዎች በቃላችሁ
መልሱ።
መ. በቡና ሥርዓት ምርቃት የሚከናወነው መቼ
ነው?
[ተ. የመጀመሪያው ቡና ከመቀዳቱ በፊትና
የመጨረሻው ቡና ተጠጥቶ ሲያበቃ]
መ. ጥሩ! በታሪኩ ውስጥ ምርቃት የተከናወነው
መቼ ነው? ምላሹን ምንባቡን አንብባችሁ
ስትጨርሱ ትነግሩኛላችሁ።
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
(መ. ተማሪዎች በሚያነቡበት ጊዜ ድምፅ
ማሰማት፣ ከንፈር ማንቀሳቀስ፣ የሚያነቡትን
ጽሑፍ በጣታቸው መጠቆም ተገቢ
አለመሆኑን ይንገሯቸው። ሲያነቡ ይህን
አለማድረጋቸውን ይከታተሉ። ምክንያቱም
እነዚህ ልምዶች የማንበብ ፍጥነትንና
የመረዳት ችሎታን ስለሚቀንሱ ነው።)
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ምንባቡን አንብባችሁ ጨረሳችሁ? በጣም
ጥሩ! አሁን ምንባቡን መሠረት ያደረጉ
ጥያቄዎችን ትመልሳላችሁ። በመጀመሪያ ግን
የተወሰኑ ጥያቄዎችን አብረን እንመልሳለን።
መ. ተራኪዋ በሕፃንነቷ ምን ታደርግ ነበር?
[መተ. ጎረቤቶቿ ቡና እንዲጠጡ ትጠራ ነበር።]
መ. ይህን መልስ ያገኘነው እንዴት ነው?
[መተ. በመጀመሪያው አንቀጽ ተራኪው
በሕፃንነቷ እናቷ ቡና አፍልተው
ጎረቤቶቻቸውን እንድትጠራ ይልኳት
እንደነበረ ተገልጿል።]
መ. ጥሩ! “… ሥነሥርዓቱ ውበቱ ነው” ማለት ምን
ማለት ነው? የዚህን ጥያቄ ምላሽ ለማግኘት
“…ሥነሥርዓቱ ውበቱ ነው…” የሚለውን
ሐረግ እንፈልግ። ይህ ሐረግ በስንተኛው
አንቀጽ ይገኛል?
[መተ. በሦስተኛው አንቀጽ]
መ. ስለዚህ፣ “ሥነሥርዓቱ ውበቱ ነው” ማለት ምን
ማለት ነው?
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፵፰
[መተ. የቡና ውበቱ ረጋ ብሎ መፈላቱ፣ ቡናው
ተፈልቶ እስኪጠጣ ያለው ሥርዓት ውበት
አለው ማለት ነው። ይህም ሲባል የቡና
አቆላል፣ እጣኑ፣ ፈንድሻው፣ መመራረቁ
ወዘተ. ልዩ ውበት አለው ማለት ነው።]
መ. ይህን መልስ እንዴት ልናገኝ ቻልን?
[መተ. የዚህ ጥያቄ ምላሽ በቀጥታ በምንባቡ
ውስጥ አልተገለፀም። ነገርግን ስለቡና አፈላል
ሥርዓት ከዚህ በፊት ከምናውቀው በመነሳት
ጥያቄውን መመለስ እንችላለን።]
ሥሩ
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን የሚገኙትን
የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎች በቡድን
እየተወያያችሁ ሥሩ። አንድ/ዲት ተማሪ
ጥያቄውን ያንብብላችሁ/ታነብብላችሁ፤
ከዚያም መልሱ የሚገኝበትን አንቀጽና
ዓረፍተነገር በጋራ ፈልጉ። ቀጥሎ
የጥያቄው መልስ ምን ሊሆን እንደሚችል
ከአንቀጹ፣ ከዓረፍተነገሩ በመነሳት ተወያዩ።
የተስማማችሁበትን መልስ በማስታወሻችሁ
ጻፉ።
(መ. ተማሪዎች ለ8 ደቂቃ ያህል ከተወያዩ በኋላ
በሚከተለው መልኩ የተማሪዎችን መልስ
ይቀበሉ።)
መ. በታሪኩ ውስጥ ቡና ያፈላው ማን ነው/ናት?
[ተ. ተራኪዋ]
መ. ይህን መልስ እንዴት አገኛችሁት?
[ተ. ምክንያቱም በሦስተኛው አንቀጽ ውስጥ
ተራኪዋ “ዛሬ ቡና የማፍላት ተራው የኔ
ነው።” ስትል ተናግራለች።] (ሌሎቹንም
ጥያቄዎች በዚሁ መሠረት ያሠሯቸው።)
፵፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል
2ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
ለቃላትና ለሐረጋት ተመሳሳይና ተቃራኒ
ፍቺ መስጠት
እንሥራ
መ. ዛሬ “ቡና ጠጡ” ከሚለው ምንባብ ውስጥ
ለወጡ ቃላትና ሐረጋት ተመሳሳይና ተቃራኒ
ፍቺ እንሠጣለን። በመጀመሪያ ለቃላቱና
ለሐረጋቱ ተመሳሳይ ፍቻቸውን ከምንባቡ
እንፈልጋለን።
መ. “የሚያረካ” ለሚለው ሐረግ ተመሳሳይ ፍቹን
ከምንባቡ ፈልገን እናውጣ። ለዚህ ሐረግ
ተመሳሳይ ፍቺ የምናገኘው በአንቀጽ 2 ነው።
ስለዚህ ቃሉ የትኛው ይመስላችኋል?
[መተ. የሚቆርጥ]
መ. ጥሩ! አሁን ደግሞ “አጫጭር ታሪኮች”
ለሚለው ሐረግ ተመሳሳይ ፍቺ የምናገኘው
በ6ኛው አንቀጽ ውስጥ ነው። ስለዚህ ቃሉ
የትኛው ይመስላችኋል?
[መተ. ወግ]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ከተግባር “2” አንድ
ምሳሌ እንሥራ። “ታዳሚ” ለሚለው ቃል
ተቃራኒ ፍቺ እንፈልግ። በመጀመሪያ ግን
“ታዳሚ” የሚለው ቃል ተመሳሳዩ ምንድን
ነው?
[መተ. ተጋባዥ]
መ. ስለዚህ በዚህ መሠረት ተቃራኒ ፍቹ ምን
ይመስላችኋል?
[መተ. ጋባዥ]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን
የቀረቡትን ቃላትና ሐረጋት ተመሳሳይ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 49
 ፍቻቸውን ከምንባቡ ውስጥ ፈልጉ።
መ. “የመጀመሪያ ቡና” ለሚለው ሐረግ ተመሳሳይ
ፍቺ በ6ኛው አንቀጽ ውስጥ ታገኛላችሁ።
አንቀጹን አገኛችሁት?
[ተ. አዎ]
መ. በጣም ጥሩ! ለሐረጉ ተመሳሳይ ፍቺ የሚሆነው
ቃል የትኛው ነው?
[ተ. አቦል]
(መ. በዚህ ዓይነት በቡድን ሆነው እየተወያዩ
ለቃላቱና ለሐረጋቱ ተመሳሳያቸውን ከምንባቡ
እንዲያወጡ ያድርጉ። ከዚያም ከየቡድኑ
ተማሪዎች መልስ እንዲሰጡ ያድርጉ።
በመቀጠል ከቀረበው ጽብረቃ በመነሳት
ግበረመልስ ይስጡ። በመጨረሻም ተግባር
“2”ን የቤትሥራ ይስጧቸው)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
የዋናና መዘርዝር ሀሳቦችን በቢጋር
ሠንጠረዥ ማስፈር
ልሥራ
መ. ዛሬ የምናተኩረው “ዋና ሀሳብና መዘርዝር
ሀሳቦች” በመባል በሚታወቀው የአጻጻፍ ስልት
ላይ ነው። ዋና ሀሳብ የሚባለው ጽሑፉ ውስጥ
ሊገለጽ የተፈለገው ዐቢይ ጉዳይ ነው።
ዋናውን ሀሳብ የሚያብራሩት ዝርዝር ሀሳቦች
ደግሞ መዘርዝር ሀሳቦች ይባላሉ። ከምናነበው
ምንባብ ውስጥ ዋናውን ሀሳብ ለመለየት
የሚረዱ የሚከተሉት ስልቶች ናቸው።
• ርዕሱን መመልከት፣
• ምሥሉን (ሥዕሉን) መመልከት፣
• ዝርዝር ሀሳቦችን ማንበብ ናቸው።
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ያነበብነውን ምንባብ
እንደምሳሌ እንውሰድ።
መ. የምንባቡ ርዕስ ምን ይላል?
[መ. “ቡና ጠጡ”]
መ. ሥዕሉ ላይ ምን ይታያል?
[መ. ብዙ ሰዎች ከፊት ለፊቷ ተቀምጠው ቡና
የምትቀዳ ሴት ትታያለች።]
መ. ከዚህ በመነሳት የምንባቡ ዋና ሀሳብ የቡና
50 አማርኛ 5ኛ ክፍል
አፈላልና አጠጣጥ ሥነሥርዓት መሆኑን
መረዳት ይቻላል።
መ. አሁን የዋና ሀሳብና መዘርዝር ሀሳቦች
የቢጋር ሠንጠረዥ እንዴት እንደሚዘጋጅ
አሳያችኋለሁ። በመጀመሪያ ከምንባቡ
ውስጥ አንድ አንቀጽ አነብላችኋለሁ። (“ቡና
ጡጡ” ከሚለው ምንባብ 5ኛውን አንቀጽ
ያነብቡላቸው። ተማሪዎችም ድምጻቸውን
ሳያሰሙ እያነበቡ ይከታተሉ።)
መ. ባነበብኩት አንቀጽ ውስጥ ዋናውን ሀሳብ
ምንድን ነው?
[መ. የአንቀጹ ዋና ሀሳብ የቡና አፈላል የተለያዩ
ሂደቶችን ያልፋል የሚል ነው።]
መ. ይህን ዋና ሀሳብ የሚያብራሩ ዝርዝር ሀሳቦች
በአንቀጹ ውስጥ ይገኛሉ። ዋና ሀሳቡንና፣
መዘርዝር ሀሳቦቹን በቢጋር ሠንጠረዥ
ላሳያችሁ። (በመማሪያ መጽሐፉ ላይ
የቀረበውን የቢጋር ሠንጠረዥ ሰሌዳው ላይ
ይሳሉላቸው። የቢጋር ሠንጠረዡን በሰሌዳው
ላይ ሲሥሉ ራስጌ ላይ ያለውን ዋናው ሀሳብ
ብቻ ይጻፉላቸው። ከታች ያሉትን ሳጥኖች
ግን ባዶ አድርገው ይሣሉላቸው። ከዚያም
በሂደት ዝርዝር ሀሳቦቹን ይሞላሉ።)
መ. ዋናውን ሀሳብ ከሚደግፉ ዝርዝር ሀሳቦች
የመጀመሪያው የትኛው ነው? (ተማሪዎች
5ኛውን አንቀጽ እንዲያነቡ ያድርጉ።)
[መ. “የተያያዘ ከሰል አቀረብኩ” የሚለው
መጀመሪያ ላይ የምናገኘው መዘርዝር ሀሳብ
ነው።]
እንሥራ
መ. አሁን በአንቀጹ ውስጥ የተዘረዘሩትን ሀሳቦች
እየለየን በቢጋር ሠንጠረዡ ውስጥ አብረን
እናሰፍራለን። በአንቀጹ ውስጥ የተጠቀሰው
ቀጣዩ መዘርዝር ሀሳብ የትኛው ነው?
[መተ. “ብረት ምጣዱን ጥጄ ቡናውን ቆላሁ።”]
ሥሩ
መ. አብረን በሠራነው መሠረት በ1ኛው ሳምንት፣
በ2ኛው ቀን “በመጻፍ” ንዑስ ክፍል ሥር
የቀረበውን የቢጋር ሠንጠረዥ “ቡና ጠጡ”
ከሚለው ምንባብ 5ኛ አንቀጽ ውስጥ
መዘርዝር ሀሳቦችን እየመረጣችሁ ሙሉ።
መ. አብረን ከጠቀስናቸው ሌላ መዘርዝር ሀሳብ
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፶
[ተ. ታጥቦ የቀረበውን ጀበና ጣድኩት።]
መ. ትክክል!
(መ.ተማሪዎች በአነስተኛ ቡድን ሆነው አንቀጹን
እያነበቡ የቢጋር ሠንጠረዡን እንዲሞሉ
ማድረግ ይችላሉ። ከዚያም ከየቡድኑ
የተወሰኑ ተማሪዎች እየተነሱ በሰሌዳው
ላይ ባዘጋጁት የቢጋር ሠንጠረዥ ውስጥ
እንዲያሰፍሩ ያድርጉ።)
መ. የዋና ሀሳብና መዘርዝር ሀሳቦች የአጻጻፍ
ስልት በመጠቀም “የምግብ ዓይነቶች” በሚል
ርዕስ አንድ አንቀጽ ለመጻፍ መነሻ የሚሆን
የቢጋር ሠንጠረዥ በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው
ቀን እቤታችሁ አዘጋጅታችሁ ትመጣላችሁ።
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የቃላትን ቅደምተከተል እንደገና
በማዋቀር ዓረፍተነገር አስተካክሎ መጻፍ
ልሥራ
መ. ስለማንኛውም ጉዳይ አንድ ጽሑፍ
በምንጽፍበት ጊዜ ትኵረት ልንሰጣቸው
ከሚገቡ ነገሮች መካከል አንዱ በዓረፍተነገር
ውስጥ የቃላትን ቅደምተከተል መጠበቅ ነው።
ቃላት በዓረፍተነገር ውስጥ የራሳቸው ቦታ
አላቸው። ስለዚህ ይህን ቦታቸውን ጠብቆ
መጻፍ ተገቢ ነው።
መ. በዓረፍተነገር ውስጥ የቃላትን ቅደምተከተል
ጠብቄ የመጻፍ ችሎታዬን ለማዳበር
የቀረበው ተግባር እንዴት እንደሚሠራ
አሳያችኋለሁ። የቃላት ቅደምተከተላቸው
የተዛቡ ዓረፍተነገሮች ቀርበዋል፤ ከነዚህ
ዓረፍተነገሮች መካከል የተወሰኑትን እኔ
አስተካክላለሁ።
መ. ወጡ ተራራውን በምርኩዝ እየተደገፉ
ሽማግሌው።(ይህን ዓረፍተነገር በሰሌዳው ላይ
ይጻፉላቸው።)
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ ያለቦታቸው
የገቡት ቃላት የትኞቹ ናቸው? (ተማሪዎች
እንዲመልሱ ያድርጉ።)
[መ.ትክክል! “ወጡ”፣ “ሽማግሌ”ና “ተራራውን”
የሚሉት ቃላት በትክክለኛ ቦታቸው
አልገቡም።]
መ. ያለቦታቸው አልገቡም ያልሁበት ምክንያት
ምንድን ነው?
፶፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
[መ.ምክንያቱም “ሽማግሌው” የሚለው ስም
የዓረፍተነገሩ ባለቤት ስለሆነ በዓረፍተነገሩ
መጀመሪያ መምጣት አለበት። “ወጡ”
የሚለው ግስ ደግሞ የዓረፍተነገሩ ማሰሪያ
ስለሆነ፣ በዓረፍተነገሩ መጨረሻ ላይ መምጣት
አለበት።”ተራራውን” የሚለው ድርጊቱ
ያረፈበት ቃል ስለሆነ ከማሰሪያው ግስ ቀድሞ
መምጣት አለበት ስለዚህ የተስተካከለው
ዓረፍተነገር “ሽማግሌው በምርኩዝ እየተደገፉ
ተራራውን ወጡ።”]
እንሥራ
መ. “ተኛ በስፖንጅ ፍራሽ ላይ አለባቸው።”
በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ ያለቦታቸው
የገቡት ቃላት የትኞቹ ናቸው?
[መተ. “ተኛ”ና “አለባቸው”]
መ. በጣም ጥሩ! ያለቦታቸው ገብተዋል ያልንበት
ምክንያት ምንድን ነው?
[መተ. “አለባቸው” ስምና የዓረፍተነገሩ ባለቤት
ስለሆነ ቦታው በዓረፍተነገሩመጀመሪያ ነው።
“ተኛ” ደግሞ ግስ ስለሆነ ቦታው በዓረፍተነገሩ
መጨረሻ ነው።]
መ. ጥሩ ነው! ስለዚህ ተስተካክሎ ሲጻፍ እንዴት
ይሆናል?
[መተ. አለባቸው በስፖንጅ ፍራሽ ላይ ተኛ።]
ሥሩ
መ. እስከአሁን በሠራነው መሠረት በ1ኛው
ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን በ“አጻጻፍ ሥርዓት”
ንዑስ ክፍል ሥር የቃላት ቅደምተከተላቸው
ተዛብቶ የቀረቡትን ዓረፍተነገሮች
አስተካክሉ።
(መ.ተግባሩ ውስብስብ እንዳይሆንባቸው
ተማሪዎች ምክንያት እንዲሰጡ አያድርጉ።
ተግባሩን ተማሪዎች በግል እንዲሠሩ
ያድርጉ። ከዚያም ደብተራቸውን ተቀያይረው
እንዲያርሙ ያድርጉ። ተግባሩን በሚከተለው
መልክ ሊያሠሩ ይችላሉ።)
መ. “አለቀሰች በጣም ስለራባት አምርራ ሕፃኗ ”
የሚለውን ዓረፍተነገር አስተካክላችሁ ጻፉ።
[ተ. ሕፃኗ በጣም ስለራባት አምርራ አለቀሰች።]
(መ.በመማሪያ መጽሐፍ ከ“ሀ-ረ” የቀረቡትን
በዚሁ መሠረት ያሠሩ።)
ምዕራፍ 3 51
 ምንባብ የመጀመሪያዎቹን ሦስት አንቀጾች
3ኛ ቀን አነብላችኋለሁ። (ከላይ የተዘረዘሩትን
አራቱን ብልሀቶች ተግባራዊ በማድረግ
ያንብቡላቸው። በተለይ በሐረግ ደረጃ
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
ማንበብን በሚገባ ያሳዩኣቸው። ለምሳሌ ያህል
• አቀላጥፎ ማንበብ የምንባቡ የመጀመሪያ አንቀጽ የመጀመሪያ
• መናገር ዓረፍተነገር ቀጥሎ በተከፋፈለው መልኩ
ቢነበብ የተሻለ ነው።)
• ሰዋስው
ሕፃን እያለሁ /እናቴ ቡና አፍልታ ጎረቤቶቻችንን
/ቡና ጠጡ በይ/ ትለኝ ነበር። (እዝባር የተለዩትን
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) ባንድ ትንፋሽ በማንበብ ያሳዩ።)
(መ.ተማሪዎች ደብተራቸውን ተለዋውጠው እንሥራ
ይተራረሙ። በመቀጠልም ከእያንዳንዳቸው መ. አሁን ደግሞ እኔ ያነበብኳቸውን አንቀጾች
መልስ እየተቀበሉ ማስተካከያ ይስጡ። 1. አብረን እናንብብ። (ተማሪዎች ከርስዎ
ሠ፣ 2. ረ፣ 3. መ. 4፣ ሀ፣ 5. ለ 6. ሐ) ጋር አብረው ድምፅ እያሰሙ እንዲያነቡ
ያድርጉ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10)
ሥሩ
ቡና ጠጡ መ. ተማሪዎች አሁን እኔ በምመድባችሁ መሠረት
ሁለት ሁለት ሆናችሁ ትቀመጣላችሁ።
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
(ባለፉት ክፍለጊዜያት ባደረጉት ክትትል
መሠረት አቀላጥፈው የሚያነቡትን
ማስታወሻ አቀላጥፈው ከማያነቡ ተማሪዎች ጋር ያቀናጁ።
ምንባቡን በምታነቡበት ጊዜ፡- ከዚያም የተማሪዎችን ስም በመጥራት
• በተቻለ መጠን ፊደላትን አትግደፉ፤
አብረው እንዲቀመጡ ያድርጉ። በጥንድ
ሲያስቀምጧቸው አቀላጥፈው የሚያነቡትን
• ቃላትን አትደጋግሙ፤ “1”፣ አቀላጥፈው የማያነቡትን ደግሞ “2”
• ፊደላትን ሳትነጥሉ ሙሉውን ቃል ቍጥር መሆናቸውን ይንገሯቸው።አቀላጥፈው
አንብቡ፤ የሚያነቡ ወይም አቀላጥፈው የማያነቡ
የሚለውን ቃል ተማሪዎች ፊት
• ቃል በቃል ሳይሆን ሐረግ በሐረግ
አንብቡ፤
አይጠቀሙ።”1”ና “2” ብቻ እያሉ በቍጥር
ይንገሯቸው። ከዚያም በመጀመሪያ “1”
ቍጥሮች አንድ ጊዜ እንዲያነቡ ያድርጉ፤
(መ.ተማሪዎች እነዚህን ነጥቦች ተከትለው እነሱ ሲያነቡ “2” ቍጥሮች አነባበባቸውን
እንዲያነቡ ይንገሯቸው።) ይከታተሉ። በመቀጠልም “2” ቍጥሮች
እንዲያነቡ ይንገሯቸው። “1” ቍጥሮች ደግሞ
መ. ዛሬ “ቡና ጠጡ” በሚል ርዕስ በቀረበው ቀጥሎ በቀረበው ሠንጠረዥ ውስጥ ስህተት
ምንባብ ድምፅ እያሰሙ የማንበብ ልምምድ በተሠራ ቍጥር ምልክት (/) እያደረጉ
እናደርጋለን። ወደልምምዱ ከመግባታችሁ ይከታተሉ። በመጨረሻም የተመዘገቡትን
በፊት በምታነቡበት ጊዜ ትኵረት ስህተቶች በመደመር፣ በመጀመሪያውና
ልትሰጧቸው የሚገቡ ጉዳዮች በማስታወሻው በሁለተኛው ንባብ ጊዜ የታዩትን የስህተቶች
ቀርበውላችኋል። (በማስታወሻው ውስጥ ብዛት ልዩነት ይገምግሙ።)
ያሉትን ሀሳቦች ግልጽ ያድርጉላቸው።)

ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. አሁን “ቡና ጠጡ” በሚል ርዕስ ከቀረበው

52 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፶፪

 የመገምገሚያ በመጀመሪያ በሁለተኛ ይመስላችኋል? (ተማሪዎች በተለያየ መንገድ
መስፈርት ንባብ ንባብ ሊገምቱ ይችላሉ።)

1 በስህተት [ተ. ስለልዩ ልዩ ጠቃሚና ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች

የተነበቡ የሚገልጽ ሊሆን ይችላል።]
ቃላት ብዛት መ. በጣም ጥሩ!
2 በንባብ ጊዜ
የተደገሙ
የማዳመጥ ሂደት (5 ደቂቃ)
ቃላት ብዛት መ. አሁን “ልማድ” በሚል ርዕስ የቀረበውን
3 ተነጥለው ምንባብ አነብላችኋለሁ። እናንተ ደግሞ
የተነበቡ በሙሉ ትኵረት አዳምጡ።
ቃላት ብዛት (መ.የመጀመሪያዎቹን ሁለት አንቀጾች ካነበቡ
4 በሐረግ በኋላ የሚከተለውን ጥያቄ ይጠይቋቸው።
መነበብ
ሲገባቸው፣ ***ልማድ በስንት ይከፈላል? ምን ምን
ቃል በቃል ተብሎ?***
የተነበቡ መልሱን ከተማሪዎች ከተቀበሉ በኋላ
ቃላት ብዛት ትክክል መሆንና አለመሆናቸውን አዳምጠው
እንዲያረጋግጡ አስታውሰው ንባብዎን
ማዳመጥ (15 ደቂቃ) ይቀጥሉ።)
ልማድ ልማድ
ቅድመማዳመጥ (5 ደቂቃ) ልማድ ከአንድ ትውልድ ወደሚቀጥለው ትውልድ
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ ሲወርዱ ሲዋረዱ የሚመጡ ማኅበረሰባዊ ሕጎች
ስብስብ ነው። በዚህ አባባል መሠረት ልማድ
እንሥራ የአንድን ማኅበረሰብ ዕውቀት አመለካከትና
መ. ዛሬ “ልማድ” በሚል ርዕስ የቀረበ ምንባብ አሠራር ያካትታል። ለምሳሌ አመጋገብን፣
ከማዳመጣችሁ በፊት ጥቂት የቅድመማዳመጥ አኗኗርን፣ ሥነቃልንና ሥነምግባርን መጥቀስ
ጥያቄዎችን አብረን እንመልሳለን። ይቻላል። በዚህም የተነሳ ልማድ ትውልድን
ከትውልድ የሚያገናኝ ድልድይ ነው ማለት
መ. “ልማድ” ማለት ምን ማለት ነው? ይቻላል።
[መተ. አንድ ማኅበረሰብ ለረጅም ዘመናት ልማድ ጠቃሚና ጎጂ ተብሎ በሁለት ሊከፈል
ሲተገብራቸው የኖሩ ልዩ ልዩ ጠቃሚ ወይም ይችላል። የአንድን ማኅበረሰብ አኗኗር፣ አሠራርና
ጎጂ ድርጊቶች፣ አመለካከቶች፣ የሥነምግባር ሥነምግባር የተሻለ እንዲሆን የሚያደርገው
ደንቦች ወዘተ. ናቸው። ይህንን መልስ ጠቃሚ ልማድ ይባላል። ጎጂ ልማድ የሚባለው
ያገኘነው ከቀደመ ዕውቀታችን በመነሳት ደግሞ የአንድን ማኅበረሰብ አኗኗር፣ አሠራርና
ነው።] (ተማሪዎች የተለያየ መልስ ሊሰጡ ሥነ-ምግባር እንዳይሻሻል አንቆ የሚይዝ ነው።
ይችላሉ።) *** ልማድ በስንት ይከፈላል? ምን ምን
ተብሎ?***
መ. አንድ ነገር ልማድ መሆኑን እንዴት ማወቅ
ይቻላል? ጠቃሚ ልማድ በተገቢው መንገድ ከተጠቀምንበት
የማኅበረሰብን አኗኗርና አስተሳሰብ ያስተካክላል።
[መተ. ማኅበረሰብ ድርጊቱን በተደጋጋሚ
እንዲሁም የሥነምግባር ደንቦችን በማስረጽ
ሲፈጽመው መታየቱና ትክክል ነው ብሎ
ማህበራዊ መረጋጋትንና ሰላምን ያሰፍናል።
ማሰቡ ነው።] ጊዜንና ጉልበትን ቆጥቦ የመማሪያና የመዝናኛ
መ. እጅግ በጣም ጥሩ! ጊዜ ያስገኛል። ይህም ራስን ከማኅበረሰቡ ጋር
አስማምቶ ጥሩ ኑሮ ለመኖር ያግዛል።
ሥሩ
የልማድ አስፈላጊነት ከኢትዮጵያ ተጨባጭ
መ. ከርዕሱ በመነሳት ምንባቡ ስለምን የሚገልፅ

፶፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 53

ሁኔታ አንፃር ሲታይ ደግሞ ጠቀሜታው የጎላ
ነው። ኢትዮጵያ የበርካታ ብሔር፣ ብሔረሰቦችና
ህዝቦች ሀገር ናት። እነዚህ ብሔር፣ ብሔረሰቦችና
ህዝቦች ደግሞ የየራሳቸው ልማዶች አሏቸው።
ህዝቦች ልማዶቻቸውን ርስበርስ በመለዋወጥ
ሀገራዊ ዕውቀታቸውን ያዳብራሉ። የሀገራዊ
ዕውቀት መዳበር አብሮነትን ይፈጥራል።
አብሮነቱም መቀራረብን፣ መተሳሰብንና
መደጋገፍን በመፍጠር አብሮ የመኖር ስሜትን
ያዳብራል። በተጨማሪም የጋራ ሥነምግባራዊ
እሴቶችን በመገንባት ብሔራዊ አንድነትን
ለማጠናከር ያስችላል።
በአጠቃላይ ልማድ ከዘመናዊ አስተሳሰብና
አሠራር ጋር እየተስማማ እስከሄደ ድረስ
ጠቀሜታው የጎላ ነው። ማኅበረሰቡም ወደተሻለ
የእድገት አቅጣጫ እንዲያመራ አጋዥ ነው።
(ደ/ብ/መ/ት/ሙ/ማ/ኮ፣ 2002፣ ከገጽ 198-199፣
መጠነኛ ለውጥ ተደርጎበት የተወሰደ።)
አዳምጦ መረዳት (5 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ያነበብኩላችሁን ምንባብ አዳምጣችኋል።
አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን
የሚገኙትን የአዳምጦ መረዳት ጥያቄዎች
ትመልሳላችሁ። ከዚያ በፊት ግን ጥቂት
ጥያቄዎችን አብረን እንመልሳለን።
መ. ልማድ ምንድን ነው ?
[መተ. ልማድ ከአንድ ትውልድ ወደሚቀጥለው
ትውልድ ሲወርዱ ሲዋረዱ የሚመጡ
ማኅበረሰባዊ ሕጎች ስብስብ ነው።]
መ. የዚህን ጥያቄ ምላሽ እንዴት አገኘን?
[መተ. በመጀመሪያው አንቀጽ ውስጥ የልማድ
ምንነት በቀጥታ ተጠቅሷል።]
ሥሩ
መ. ልማድ ምን ምን ነገሮችን ያካትታል?
[ተ. የአንድን ማኅበረሰብ ዕውቀት፣ አመለካከትና
አሠራር]
መ. ትክክል ነው! ይህን መልስ እንዴት አገኛችሁ?
[ተ. በሁለተኛው አንቀጽ፣ በሁለተኛው ዓረፍተነገር
ውስጥ ተገልጿል።]
መ. በዚህ መሠረት በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው
ቀን በማዳመጥ ሥር የሚገኙትን የአዳምጦ
መረዳት ጥያቄዎች በቃላችሁ መልሱ።
54 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ኢሳቢ ግሶች
ማስታወሻ
ኢሳቢ ግስ የሚባለው ድርጊቱ በራሱ በባለቤቱ
ላይ ያለቀ መሆኑን የሚያሳይ ወይም ድርጊቱ
ወደሌላ አካል (ተሳቢ) የማይሻገር የግስ ዓይነት
ነው። ለምሳሌ፡- መጣ፣ ሄደ፣ ቆመ፣ ተቀመጠ…
የመሳሰሉት ቃላት ኢሳቢ ግሶች ናቸው።
ልሥራ
መ. ባለፈው ሳምንት ስለመጣኝና ስለደረጃ
አመልካች ቍጥሮች ተምረን ነበር። ዛሬ
ደግሞ ኢሳቢ ግሶችን እንመለከታለን።
ተማሪዎች ቀጥሎ የቀረቡትን ሁለት
ዓረፍተነገሮች እንመልከት።
ሀ. ሁሴን በግ አረደ።
ለ. ውሻው ሞተ።
መ. በሁለቱ ዓረፍተነገሮች ውስጥ ያሉት ግሶች
“አረደ”ና “ሞተ” ናቸው።
መ. በመጀመሪያው ዓረፍተነገር ውስጥ የማረድ
ተግባር የፈፀመው “ሁሴን” ሲሆን የመታረድ
ድርጊት የተፈፀመው ደግሞ በ“በግ” ላይ ነው።.
በሁለተኛው ዓረፍተነገር ውስጥ የመሞት
አደጋ የደረሰበት የዓረፍተነገሩ ባለቤት የሆነው
“ውሻ” ነው። ስለዚህ ኢሳቢ ግስ የሚባሉት
በሁለተኛው ዓረፍተነገር ውስጥ እንደሚታየው
እንደ“ሞተ” ያሉት ግሶች ናቸው።
እንሥራ
መ. ኢሳቢ ግስ የሚባለው ድርጊቱ በራሱ በባለቤቱ
ላይ የሚያልቅ መሆኑን የሚያሳይ የግስ
ዓይነት ነው። አሁን ለኢሳቢ የግስ ዓይነት
ምሳሌ እንስጥ።
[መተ. ሄደ፣ መጣ፣ ቆመ…]
መ. ከነዚህ ከጠቀስናቸው ግሶች “ሄደ” የሚለውን
ወስደን በተለያየ ቅርፅ እናርባው።
መ. እኔ---------------------
[መተ. እኔ ሄድኩ…]
መ. እኛ---------------
[መተ. እኛ ሄድን።]
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፶፬
 ሥሩ
መ. አሁን ዓረፍተነገሮቹን ማሟላት የናንተ ተራ
ነው።
መ. አንቺ-------------
[መተ. አንቺ ሄድሽ።]
መ. አንተ--------------------------።
[ተ.አንተ ሄድክ።]
መ. እናንተ---------።
[ተ.እናንተ ሄዳችሁ።]
መ. እሱ--------------።
[ተ. እሱ ሄደ።]
መ. እሷ---------።
[ተ. እሷ ሄደች።]
መ. እነሱ---------።
[ተ.እነሱ ሄዱ።]
(መ.በ1ኛው ሳምንት፣ በሦስተኛው ቀን፣ ሰዋስው
በሚለው ንዑስ ርዕስ ሥር የቀረበውን ተግባር
“2”ን የቤት ሥራ ይስጧቸው።)

፶፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 55


2ኛ ሳምንት
ጠቃሚ ልማዳዊ ድርጊቶች
4ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘት
• ማንበብ
የቤትሥራ (10 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎች ደብተራቸውን ተለዋውጠው
እንዲያርሙ ያድርጉ።)
መ. እኔ -----------------------
[ተ. እኔ ተኛሁ።]
መ. በጣም ጥሩ! እኛ-----------------------------።
[ተ. እኛ ተኛን።]
መ. በጣም (በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም
ጥሩ!
እንዲሠሩ ያድርጉ።)
ማንበብ (30 ደቂቃ)
ዕድር
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
ልሥራ
መ. በመጽሐፋችሁ የቀረበላችሁን የቅድመንባብ
ተግባር ከዚህ በፊት የምታውቁትን መነሻ
በማድረግ ትሠራላችሁ። ምንባቡን አንብባችሁ
ከጨረሳችሁ በኋላ ለቅድመንባብ ለጥያቄዎቹ
የሠጣችሁት ምላሽ ትክክል መሆኑን ወይም
አለመሆኑን ታረጋግጣላችሁ። በመጀመሪያ
ግን አንድ ጥያቄ እኔ እመልሳለሁ።
መ. ዕድር የሚመሠረተው በአንድ ሠፈር በሚኖሩ
ሰዎች ብቻ ነው። (ዓረፍተነገሩን በሰሌዳው
ላይ ይጻፉላቸው።) ይህ ዓረፍተነገር የያዘው
ሀሳብ ትክክል ነው ወይስ ስህተት?
[መ. ስህተት ነው። ስለዚህ “ሐሰት” ብዬ
መልሻለሁ። ምክንያቱም ዕድርን በሠፈር ብቻ
ሳይሆን በተመሳሳይ የሥራ መስክ ያሉ ሰዎች
ሊመሠርቱም እንደሚችሉ አውቃለሁ።]
56
መ. አሁን ትክክል መሆኔን ወይም መሳሳቴን
ለማረጋገጥ ከመጀመሪያው አንቀጽ
2ኛውና 3ኛውን ዓረፍተነገር ላንብብ።
(ያንብቡላቸው።) በዚህ አንቀጽ ውስጥ
“አመሠራረቱም በሁለት መንገድ ሊሆን
ይችላል። አንደኛው በሠፈር ሲሆን ሁለተኛው
በሥራ ቦታ ነው” የሚል ሀሳብ ስለሚገኝ
ትክክል ነኝ።
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አንድ ጥያቄ አብረን እንሥራ።
ሁለተኛውን ጥያቄ እናንብብ። (ተማሪዎች
ጥያቄውን እንዲያነቡ ያድርጉ።)
[መተ. “ዕድር በሐዘንም ሆነ በደስታ ጊዜ
ለመደጋገፍ ይጠቅማል።”]
መ. ዓረፍተነገሩ “እውነት” ነው ወይስ “ሐሰት”
[መተ. እውነት/ሐሰት]
መ. አሁን የሰጠነው መልስ ትክክል ወይም ስህተት
መሆኑን ከ4ኛው አንቀጽ የመጀመሪያውን
ዓረፍተነገር በማንበብ እናረጋግጥ።
[መተ. “የዕድር ዓላማ በችግርና በደስታ ጊዜ
ተባብሮና ተረዳድቶ ችግርን ለመፍታት ነው”
ይላል። ስለዚህ “እውነት” ብለን የመለስን
ትክክል ነን።]
ሥሩ
መ. አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን
በቅድመንባብ ሥር ከቀረቡት የቀሩትን
(“ሐ”ና “መ”) ዓረፍተነገሮች ትክክል ከሆኑ
“እውነት” ስህተት ከሆኑ “ሐሰት” በማለት
በደብተራችሁ ጻፉ። ምንባቡን አንብባችሁ
ስትጨርሱ የሰጣችሁት ምላሽ ትክክል ወይም
ስህተት መሆኑን አረጋግጡ።
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ማስታወሻ
የአዲስ ቃላትን ፍቺ ፈልጎ ማግኘት፣ በንባብ
ሂደት ወቅት ራስን የመከታተያ ስልት ነው።
ከምንባቡ ውስጥ የሚገኙ ዐውዳዊ ፍንጮችን
በመጠቀም፣ ዋና ቃልንና ቅጥያዎችን በመለየት፣
መዝገበቃላትን በመጠቀም በንባብ ጊዜ የአዲስ
ቃላትን ፍቺ የምንረዳበት ስልት ነው።
አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፶፮
 ሥሩ
(መ. ምንባቡን በሚያነቡበት ጊዜ ፍቻቸውን
የማያውቋቸው አዳዲስ ቃላት ሲያጋጥሟቸው
በምንባቡ ውስጥ የሚገኙ ዐውዳዊ ፍንጮችን
በመጠቀም፣ ዋና ቃሉን ከቅጥያው በመለየት
ወይም መዝገበቃላት በመጠቀም የቃላቱን
ፍቺ እንዲረዱና በማስታወሻቸው እንዲጽፉ
ይንገሯቸው።)
መ. ተማሪዎች ዕድር በሚል ርዕስ የቀረበውን
ምንባብ የዋናና መዘርዝር ሀሳቦችን ግንኙነት
በማስተዋል አንብቡ።
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
እንሥራ
(መ. ተማሪዎች ምንባቡን አንብበው ከጨረሱ
በኋላ ምን ያህል አዳዲስ ቃላት ከምንባቡ
እንዳወጡ ይጠይቋቸው። ባወጧቸው አዳዲስ
ቃላት ላይም ከተማሪዎችዎ ጋር ይወያዩ።)
መ. “ዕድር” በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ
አንብባችኋል፤ በቅድመንባብ ላይ ለቀረቡት
ጥያቄዎች የሠጣችሁት ምላሽ ትክክል ነበር?
(የተማሪዎችን ምላሽ ይቀበሉ።) አሁን
በምንባቡ መሠረት የቀረቡ ጥያቄዎችን
አብረን እንመልስ።
መ. ዕድር የሚመሠረትባቸው ሁለት መንገዶች
ምንና ምን ናቸው? ይህን ጥያቄ ለመመለስ
የመጀመሪያውን አንቀጽ እናንብብ።
መ. ስለዚህ የጥያቄው መልስ ምንድን ነው?
[መተ. የሠፈርና የመሥሪያቤት እድር]
መ. በጣም ጥሩ! በ4ኛው አንቀጽ “በገንዘብ
የሚደረገው እርዳታ ግን እንደሟች ቤተሰባዊ
ግንኙነት የተለያየ ነው” ይላል። የዓረፍተነገሩ
መልዕክት ምን ይመስላችኋል?
[መተ. ከሟች ጋር የቅርብ ዝምድና ያላቸው
ሰዎች ብዙም ቅርበት ከሌላቸው ሰዎች ይልቅ
ከፍ ያለ የገንዘብ ድጋፍ ያገኛሉ።]
ሥሩ
መ. ሰዎች ዕድር መመሥረት ለምን
አስፈለጋቸው?
[ተ. በችግርና በደስታ ጊዜ ተባብሮና ተረዳድቶ
ችግርን ለመፍታት።] (ተማሪዎች ግን ዝርዝር
ምላሽ ሊሠጡ ይችላሉ።)
መ. ይህን መልስ እንዴት አገኛችሁት?
፶፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል
[ተ. በ4ኛው አንቀጽ የዕድር ዓላማ ተዘርዝሯል።]
(በዚህ መልኩ በተማሪዎች መጽሐፍ በ2ኛው
ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን የቀረቡትን የአንብቦ
መረዳት ጥያቄዎች እንዲመልሱ ያድርጉ።)
ልሥራ
መ. አሁን ደግሞ ሁለተኛውን ተግባር
ትሠራላችሁ። በ“ሀ” ረድፍ የአንቀጾቹ ቍጥር፣
በ“ለ” ረድፍ ደግሞ የአንቀጾቹ ቁልፍ ሀሳቦች
ቀርበዋል፤ ስለዚህ የአንቀጾቹን ቁልፍ ሀሳቦች
ከአንቀጾቹ ቍጥር ጋር ታዛምዳላችሁ።
በመጀመሪያ ግን አንድ ጥያቄ እኔ
እመልሳለሁ።
መ. የመጀመሪያው አንቀጽ ስለምን ይገልጻል?
ጥያቄውን ለመመለስ አንቀጹን አነባለሁ።
(አንደኛውን አንቀጽ ያንብቡላቸው።)
የመጀመሪያው አንቀጽ ስለዕድር ምንነትና
ስለአመሠራረቱ ይገልጻል። ስለዚህ በ“ለ”
ረድፍ ከተዘረዘሩት ትክክለኛውን መልስ
የያዘው የትኛው ነው።?
[መ. “ሠ”]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አንድ ጥያቄ አብረን እንመልስ።
ሁለተኛው አንቀጽ ስለምን ይገልጻል? (አንድ/
ዲት ተማሪ ሁለተኛውን አንቀጽ እንዲያነብ/
እንድታነብ ያድርጉ።)
[መተ. ስለዕድር መተዳደሪያ ደንቦች]
መ. ትክክል! ስለዚህ በ“ለ” ረድፍ ከተዘዘሩት
ትክክለኛውን መልስ የያዘው የትኛው ነው?
[መተ. “ረ”]
ሥሩ
መ. አብረን በሠራነው መሠረት በ2ኛው ሳምንት፣
በ4ኛው ቀን የሚገኘውን የተግባር “2”፣ ከ3-6
ያሉትን ጥያቄዎች በደብተራችሁ ሥሩ።
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 57
 ሊሰጣቸው ይችላል።”]
5ኛ ቀን መ. መልካም! ስለዚህ የቃሉ ተመሳሳይ ፍቺ
ምንድን ነው?
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች [መተ. ያልተጠበቀ/ያልታሰበ የሚል ፍቺ
• ቃላት ይሆናል።]
• መጻፍ ሥሩ
መ. እስካሁን በሠራነው መሠረት በ2ኛው
ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን ለቀረቡት ቃላት
ቃላት (10 ደቂቃ) ተመሳሳይ ትሠጣላችሁ።
መ. “ማስተዛዘን” የሚለው ቃል በስንተኛው
ለቃላትና ለሐረጋት ተመሳሳይ ፍቺ
አንቀጽና ዓረፍተነገር ይገኛል?
መስጠት
[ተ. በ4ኛው አንቀጽ በመጨረሻው ዓረፍተነገር]
ልሥራ
መ. ዛሬ “ዕድር” ከሚለው ምንባብ ውስጥ መ. ጥሩ! ዓረፍተነገሩን ልታነቡልኝ ትችላላችሁ?
ለወጡ ቃላትና ሐረጋት ተመሳሳይ ፍቺ [ተ. “የዕድሩ አባላትም ከሀዘንተኞች ቤት
ትሠጣላችሁ። በመጀመሪያ ግን እኔ በመገኘት ያስተዛዝናሉ።]
“ሀዘንተኛ” ለሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቺ
ልሥጥ። የቃሉን ተመሳሳይ ፍቺ ለማግኘት መ. በጣም ጥሩ! አሁን ለቃሉ ተመሳሳይ ፍቺ
በመጀመሪያ ቃሉ ያለበትን አንቀጽና ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
ዓረፍተነገር ልፈልግ። ቃሉ በ4ኛው አንቀጽ [ተ. ያፅናናሉ]
በመጨረሻው ዓረፍተነገር ውስጥ ይገኛል።
ዓረፍተነገሩን ላንብብላችሁ። መ. ትክክል!

[መ. የዕድሩ አባላት በሀዘንተኞች ቤት በመገኘት (መ. በዚህ ዓይነት በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው
ያስተዛዝናሉ።] ቀን ለቀረቡት ቃላትና ሐረጋት፣ ተማሪዎች
ተመሳሳይ ፍቺ እንዲሰጡ ያድርጉ።
መ. ስለዚህ “ሀዘንተኞች” የሚለው ቃል ፍቺ በመጨረሻም በነዚሁ ቃላት ፍቻቸውን
ምንድን ነው።? የሚያሳዩ ዓረፍተነገሮች እንዲመሠርቱ
[መ. ዘመድ/ወዳጅ የሞተባቸው ሰዎች] የቤትሥራ ይስጧቸው።)
እንሥራ መጻፍ (30 ደቂቃ)
መ. እኔ በሠራሁት መልክ ሌላ የአንድ ቃል ፍቺ
አብረን እንፈልግ። “ድንገተኛ” የሚለው ቃል ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
ተመሳሳይ ምንድን ነው? በዋናና መዘርዝር ሀሳብ ስልት አንቀጽ
መ. በመጀመሪያ ማድረግ ያለብን ምንድን ነው? መጻፍ
[መተ. ቃሉ የሚገኝበትን አንቀጽና ዓረፍተነገር እንሥራ
ማፈላለግ] መ.ተማሪዎች ባለፈው ክፍለጊዜ “የምግብ ዓይነት”
መ. ስለዚህ ቃሉ በስንተኛው አንቀጽና ዓረፍተነገር በሚል ርዕስ በዋና ሀሳብና መዘርዝር ሀሳቦች
ይገኛል? የአጻጻፍ ስልት አንቀጽ ለመጻፍ የሚያስችል
የቢጋር ሠንጠረዥ እንድታዘጋጁ የቤትሥራ
[መተ. በአራተኛው አንቀጽ በሁለተኛው ተሰጥቷችኋል። ሁላችሁም አዘጋጅታችኋል?
ዓረፍተነገር] (በክፍሉ ውስጥ ተዘዋውረው መሥራታቸውን
መ. ጥሩ! ዓረፍተነገሩን አብረን እናንብበው። ያረጋግጡ።)

[መተ. “የዕድር አባላት ድንገተኛ ችግር መ. በጣም ጥሩ! አሁን የሠራችሁትን

ሲደርስባቸው ተመጣጣኝ ብር በብድር እየነገራችሁኝ ለሁላችሁም ለመጻፍ

58 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፶፰

 የሚያስችል የቢጋር ሠንጠረዥ በጋራ መ. በጣም ጥሩ! ስለዚህ የሚሰፍሩበት ቦታ የት
እናዘጋጅ። ላይ ነው?
መ. ዋናው ርዕሰጉዳያችን ምንድን ነው? [መተ. የምግብ ዓይነቶች በሚለው ሥር ባሉት
ሦስት ሳጥኖች ውስጥ]
[መተ. የምግብ ዓይነቶች]
መ.ትክክል! (ኃይልና ሙቀት ስጪ፣ በሽታ
መ. ትክክል! ምግቦች ለሰውልጅ ከሚሠጡት
ተከላካይና ገንቢ የሚሉትን በዋናው ሳጥን
ጥቅም አንፃር በስንት ይመደባሉ?
ሥር በተዘጋጁት ሦስት ሣጥኖች ውስጥ
[መተ. በሦስት] ይጻፉላቸው።)
መ. በጣም ጥሩ! ምን ምን ተብለው? መ. ኃይልና ሙቀት ሰጪ የሚባሉትን የምግብ
[መተ. ኃይልና ሙቀት ሰጪ፣ በሽታ ተከላካይና ዓይነቶች ምን ምን ናቸው?
ገንቢ] [መተ. ዳቦ፣ እንጀራ፣ ፓስታ፣ ማር፣ ስንዴ፣ ገብስ
መ. ጥሩ ነው! አሁን ይህን መነሻ በማድረግ ወዘተ]
የቢጋር ሠንጠረዥ እናዘጋጅ። (የሚከተለውን (መ. በዚህ ዓይነት ሌሎችንም ተማሪዎች ራሳቸው
የቢጋር ሠንጠረዥ በውስጡ ያሉትን አሟልተው እንዲያሰፍሩ ያደርጉ።)
መረጃዎች ሳይጽፉ ይሣሉላቸው።)
መ. አሁን አንቀጹን ለመጻፍ የሚያስችል
መንደርደሪያ ዓረፍተነገር እንመሥርት።
የምግብ መንደርደሪያ ዓረፍተነገሩ የአንቀጹን
ዓይነቶች አጠቃላይ ሀሳብ መያዝ አለበት። ይህንን
ከግምት ውስጥ በማስገባት መንደርደሪያ
ዓረፍተነገር መሥርታችሁ ልትነግሩኝ
ኃይልና በሽታ
ገንቢ ትችላላችሁ? (ተማሪዎች ዓረፍተነገር
ሙቀት ሰጪ ተከላካይ
እየመሠረቱ እንዲነግሩዎት ያድርጉ። ከዚያም
ዳቦ የተማሪዎቹን ምላሽ በማቃናት/ በማስተካከል
የአንቀጻቸውን መንደርደሪያ ዓረፍተነገር
እንጀራ ይንገሯቸው።)

ፓስታ መ. “ምግቦች ለሰው ልጅ ከሚሰጡት ጥቅም አንፃር

በሦስት ይመደባሉ” የሚለው ዓረፍተነገር
ማር የአንቀጻችሁ መንደርደሪያ ዓረፍተነገር
ይሆናል።
ስንዴ
ሥሩ
ገብስ መ. “ምግቦች ለሰው ልጅ ከሚሰጡት ጥቅም
አንፃር በሦስት ይመደባሉ” የሚለውን
መንደርደሪያ ዓረፍተነገር ያዘጋጃችሁትን
መ. የምንጽፈው አንቀጽ ዋና ሀሳብ ምንድን የቢጋር ሠንጠረዥ መነሻ በማድረግ “በዋናና
ነው? መዘርዝር ሀሳቦች የአጻጻፍ ስልት አንድ
[መተ. የምግብ ዓይነቶች] አንቀጽ ጻፉ።” (ተማሪዎች ሲጽፉ እየተዘዋወሩ
ይደግፏቸው።)
መ. ስለዚህ በቢጋር ሠንጠረዡ በየትኛው ክፍል
ይሠፍራል? የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
[መተ. ከራስጌ] የቃላትን ቅደምተከተል እንደገና
በማወቀር ዓረፍተነገር አስተካክሎ መጻፍ
መ. ትክክል! መዘርዝር ሀሳቦቹስ የትኞቹ ናቸው?
ልሥራ
[መተ. ኃይልና ሙቀት ሰጪ፣ በሽታ ተከላካይና
መ. ባለፈው ሳምንት የቃላትን ቅደምተከተል
ገንቢ]

፶፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 59

 እንደገና በማዋቀር ዓረፍተነገሮችን
የማስተካከል ተግባር ሠርተናል። ዛሬም 6ኛ ቀን
ይህንኑ ተግባር መለማመድ እንቀጥላለን።
በመጀመሪያ አንድ የቃላት ቅደምተከተሉ
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
የተዛባ ዓረፍተነገር አስተካክላለሁ።
• አቀላጥፎ ማንበብ
መ. “አለምነሽ ሄደች ወደትምህርት ቤት።”
የሚለው ዓረፍተነገር ተስተካክሎ ሲጻፍ ምን • መናገር
ይሆናል? • ሰዋስው
[መ. “አለምነሽ ወደትምህርትቤት ሄደች”
ይሆናል።] የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
እንሥራ ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ ሌላ ቅደምተከተሉን ያልጠበቀ
ተማሪዎች የመሠረቷቸውን ዓረፍተነገሮች
ዓረፍተነገር አብረን እናስተካክል።
እንዲናገሩ ያድርጉ፤ የመሠረቷቸው
መ. “አብደላ ሠራ ትልቅ ቤት።” የሚለው ዓረፍተነገሮች የቃላቱን ፍቺ በትክክል የሚያሳዩ
ዓረፍተነገር ተስተካክሎ ሲጻፍ እንዴት መሆናቸውን በማረጋገጥ ግብረመልስ ይስጡ።
ይሆናል?
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
[መተ. አብደላ ትልቅ ቤት ሠራ።]
ዕድር
ሥሩ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
መ. አሁን ደግሞ ሌላ የቃላት ቅደምተከተሉን
ያልጠበቀ ዓረፍተነገር እነግራችኋለሁ፤ (መ. ቀጥሎ ያለውን ማስታወሻ ያብራሩላቸው።)
እናንተ ታስተካክላላችሁ።
ማስታወሻ
መ.“ፋጡማ አለፈች ፈተናውን” የሚለው
የማንበብ ልምምድ በሚደረግበት ጊዜ ትኵረት
ዓረፍተነገር ተስተካክሎ የሚጻፈው እንዴት
ሊሠጣቸው የሚገቡ ነጥቦች አሉ። እነዚህም፡-
ነው?
ፊደላትን በትክክል መጥራት፣ ቃልን ሳይነጥሉ
[ተ. ፋጡማ ፈተናውን አለፈች።] ማንበብ፣ ቃልን አለመደጋገምና ቃል በቃል
መ. በጣም ጥሩ!(በዚህ ዓይነት በ2ኛው ሳይሆን በሐረግ ማንበብ የመሳሰሉት ናቸው።
ሳምንት በ5ኛው ቀን የሚገኙትን የቃላት ከነዚህ በተጨማሪ በንባብ ጊዜ ሥርዓተነጥቦችን
ቅደምተከተላቸው የተዛቡ ዓረፍተነገሮችን በአግባቡ መጠቀም ሌላው ትኵረት ሊሰጠው
አስተካክለው እንዲጽፉ ያድርጉ። የሚገባ ጉዳይ ነው። ለምሳሌ ነጠላ ሠረዝ
በመጨረሻም የጻፉትን ተመልከተው ላይ ከፊል (አጭር) ዕረፍት፣ አራት ነጥብ ላይ
ቃላቱን በትክክለኛ ቦታቸው መግባታቸውን ደግሞ ሙሉ ዕረፍት ማድረግ ያስፈልጋል።
በማረጋገጥ ግበረመልስ ይስጧቸው።)
ማንበብ (8 ደቂቃ )
ልሥራ
መ. ዛሬ ባለፈው ሳምንት ካነበብነው፣ “ዕድር”
በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ በሦስተኛውና
በአራተኛው አንቀጾች ድምፅ እያሰሙ
የማንበብ ልምምድ እናደርጋለን።
በመጀመሪያ እኔ አነባለሁ።
(መ.“ዕድር” በሚለው ርዕስ ከቀረበው ምንባብ
ሦስተኛውና አራተኛውን አንቀጾች
በማስታወሻው ላይ የሠፈሩትን ስልቶች
ተግባራዊ በማድረግ ድምፅዎን በማሰማት

60 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፷

 ያንብቡላቸው።)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ እኔ ያነበብኳቸውን ሁለት አንቀጾች
አብረን እናንብብ። (አሁንም በማስታወሻው
ላይ የተዘረዘሩትን ስልቶች ተግባራዊ እያደረጉ
ተማሪዎች ድምፃቸውን እያሰሙ ከርስዎ ጋር
እንዲያነቡ ያድርጉ።)
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ አብረን ያነበብናቸውን
ሁለት አንቀጾች ጥንድ ጥንድ ሆናችሁ
ተራበተራ ድምፅ እያሰማችሁ አንብቡ።
(ባለፈው ክፍለጊዜ እንዳደረጉት አቀላጥፈው
የሚያነቡትን አቀላጥፈው ከማያነቡት
ጋር ያቀናጁ፤ በመጀመሪያ አቀላጥፈው
የሚያነቡትን አንድ ጊዜ እንዲያነቡ፣ ከዚያም
አቀላጥፈው የማያነቡት ሁለት ጊዜ እንዲያነቡ
ያድርጉ። አንዳቸው ሲያነቡ ሌሎቹ
ደግሞ በመጽሐፋቸው በቀረበው የስህተት
መመዝገቢያ ሠንጠረዥ ውስጥ ማስታወሻ
ይያዙ። በመጨረሻም ተማሪዎች ስህተት
የመዘገቡበትን ወረቀት ይሰብስቡ። በተለይም
አቀላጥፈው የማያነቡትን በመጀመሪያውና
በሁለተኛው ንባብ የተመዘገበላቸውን ስህተት
ያነፃፅሩ።)
መናገር (15 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. ዛሬ “ዕድር” በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንበብ
መነሻ በማድረግ ክርክር ታደርጋላችሁ።
በመጀመሪያ ግን አንድ የመወያያ ሀሳብ
መነሻ በማድረግ እንዴት ክርክር ማድረግ
እንደሚቻል አሳያችኋለሁ።
መ. ዕድር ከጠቀሜታውና ከጉዳቱ የትኛው
ያመዝናል?
[መ.ዕድር ጉዳቱ ያመዝናል፤ ወይም ዕድር
ጥቅሙ ያመዝናል ብዬ መከራከር እችላለሁ።
ነገር ግን ይህን ሳደርግ ምክንያት/ማስረጃ
ማቅረብ ይጠበቅብኛል። ለምሳሌ ያህል ዕድር
ጉዳቱ ያመዝናል ብዬ ልከራከር ነው። ስለዚህ
የዕድርን ጉዳቶች እዘረዝራለሁ። በመጀመሪያ
ደረጃ በዕድር ምክንያት የሚባክነው ጊዜ ቀላል
አይደለም። በሞት፣ በመርዶ፣ በስብሰባ ወዘተ.
በርካታ የሥራ ሰዓት ይባክናል። በሌላ በኩል
ዕድር ጠቀሜታው ያመዝናል ብዬ ለመከራከር
ብወስን በርካታ ምክንያቶችን መዘርዘር
፷፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል
እችላላሁ። ለምሳሌ፣ ዕድር በሰዎች መካከል
መቀራረብንና መተሳሰብ ያዳብራል።የሚል
ሀሳብ አቅርባለሁ።]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ይህንኑ የመከራከሪያ ሀሳብ
ይዘን አብረን እንሥራ።
መ. “ዕድር ጉዳቱ ያመዝናል” የምትሉ እጃችሁን
አውጡ።
መ. እኔ ከጠቀስኩት ሌላ የዕድርን ጉዳት
ልትነግሩኝ ትችላለችሁ? (ተማሪዎች
እንዲናገሩ ያድርጉ።)
[መተ. አንዳንድ ጊዜ ወርሃዊ መዋጮውን
የመክፈል አቅም የሌላቸውን ሰዎች ገለልተኛ
ያደርጋል። ለምሳሌ በተደጋጋሚ ወርሃዊ
መዋጮ ያልከፈሉ ሰዎች ከዕድር አባልነት
ይሠረዛሉ።]
መ. ጥሩ ነው! አሁን ደግሞ ዕድር ጥቅሙ
ያመዝናል የምትሉ እጃችሁን አውጡ።
መ. እኔ ከጠቀስኩት ሌላ የዕድርን ጥቅም
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ? (እጃቸውን ካወጡት
መካከል የተወሰኑት ምክንያታቸውን
እንዲናገሩ ያድርጉ።)
[መተ. ዕድር ሰዎች የሚያጋጥሟቸውን ልዩ
ልዩ ችግሮች ተረዳድተው ለመቅረፍ
ያስችላቸዋል።]
ሥሩ
መ. አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን
“በመናገር” ሥር ከቀረቡት የመከራከሪያ
ርዕሰጉዳዮች አንዱን መርጣችሁ ተከራከሩ።
(ተቃራኒ አቋም ይዘው የሚከራከሩ ሦስት
ሦስት በድምሩ ስድስት ተማሪዎችን
በየቡድኑ ውስጥ ይመድቡ። ከዚያም
ተማሪዎቹ የያዙትን አቋም በማስረጃ
እያስደገፉ እንዲከራከሩ ያድርጉ። ተማሪዎች
በሚከራከሩበት ጊዜ በየቡድኑ እየተዘዋወሩ
በመከታተል ጥያቄ በመጠየቅ፣ ፍንጭ
በመስጠት ክርክሩ እንዲቀጥል ያበረታቱ።
በመጨረሻም ከየቡድኑ የተወከሉ ሁለት
ሁለት ተማሪዎች የቡድናቸውን ሀሳብ
ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲያቀርቡ ያድርጉ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 61
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ኢሳቢ ግሶች
እንሥራ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ስለኢሳቢ ግሶች
ተምረናል። ኢሳቢ ግስ ምን ማለት እንደሆነ
አስታውሳችሁ ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
[መተ. ኢሳቢ ግስ የሚባለው ድርጊቱ በራሱም
በባለቤቱም ያለቀ የግስ ዓይነት ነው።]
መ. አሁን ለኢሳቢ ግሶች የተወሰኑ ምሳሌዎች
ልትሠጡኝ ትችላላችሁ?
[መተ. ሮጠ፣ ተነሳ፣ ሄደ፣ ሳቀ፣ በራ…] (መምህርና
ተማሪዎች የተለያዩ ምሳሌዎች ያቀርባሉ።)
መ. በጣም ጥሩ! ካቀረብናቸው ምሳሌዎች መካከል
“ተነሳ”ን ወስደን በተለያየ ቅርፅ እናርባው።
መ. እኔ----------------------።
[መተ. እኔ ተነሳሁ]
መ. አንቺ----------------------
[መተ. አንቺ ተነሳሽ።]
መ. እነሱ ––––––––።
[መተ. እነሱ ተነሱ።]
ሥሩ
መ. ተማሪዎች በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን
የሚገኝውን ተግባር “1”ን በምሳሌው መሠረት
በግል ሥሩ።
(መ.ተግባሩን የሚሠሩበት 5 ደቂቃ ይስጧቸው፤
ተግባሩን በሚሠሩበት ጊዜ በክፍሉ ውስጥ
እየተዘዋወሩ በትክክል መሥራታቸውን
ያረጋግጡ፤ የከበዳቸውን ተማሪዎች ይደግፉ።
በመጨረሻም ተግባር “2”ን የቤትሥራ
እንዲሠሩ ይንገሯቸው።)

62 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፷፪

 መ. “በመተሳሰራቸው” የሚለውን ሐረግ ነጥለን
3ኛ ሳምንት እናንብበው።
ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች [መተ. በ- መተሳሰር-ኣቸው]
መ. ጥሩ ነው! አሁን ይህንኑ ሐረግ አጣምረን
7ኛ ቀን እናንብበው።

የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች [መተ. በመተሳሰራቸው]

• የቃላት ጥናት መ. ጥሩ! “ኢኮኖሚያዊ” የሚለውን ቃል ነጥለን
እናንብበው።
• ማንበብ
[መተ. ኢኮኖሚ-ኣዊ]
መ. ጥሩ! አሁን ደግሞ ይህንኑ ቃል አጣምረን
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) እናንበው።
ሥሩ [መተ. ኢኮኖሚያዊ]
(ተማሪዎች የሠሩትን የቤትሥራ ይመልከቱ፤ (መ. በጣም ጥሩ!)
መልሶቹን በመንገር ደብተራቸውን ተቀያይረው
እንዲተራረሙ ያድርጉ። መልሶቹ ሀ. መጣሁ፣ ለ. ሥሩ
ሳቅን፣ ሐ. ወፈርሽ፣ መ. ቀላህ፣ ሠ. ወደቃችሁ፣ መ. አሁን ደግሞ በ3ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን
ረ. ነቃ፣ ሰ. ተናገረች፣ ሸ. ተከፋ ናቸው።) በቃላት ጥናት ሥር የቀረቡትን ሐረጋት/
ቃላት በመነጠልና በማጣመር አንብቡ።
የቃላት ጥናት (5 ደቂቃ) መ. “ያላገናዘበ” የሚለውን ሐረግ ነጣጥላችሁ
መነጠልና ማጣመር አንብቡ።

ልሥራ [ተ. ይ-ኣል-አገናዘበ]

መ. ዛሬ “ጎጂ ልማዳዊ ድርጊት” በሚል ርዕስ (መ. ትክክል! አሁን ደግሞ አጣምራችሁ
ከቀረበው ምንባብ የወጡ ውስብስብ ቃላትንና አንብቡት።)
ሐረጋትን እየነጠላችሁና እያጣመራችሁ
ታነባላችሁ። በመጀመሪያ ግን እኔ አነባለሁ፤ [ተ. ያላገናዘበ]
ተከታተሉኝ። (በዚህ ዓይነት ቀሪዎቹን ሐረጋት ያስነብቡ።)
[መ. “በመተሳሰራቸው” የሚለውን ሐረግ ነጣጥዬ
ሳነበው” በ-መተሳሰር-ኣቸው ይሆናል።] ማንበብ (30 ደቂቃ)
(ሐረጉን ነጣጥለው ያንብቡላቸው።)
ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች
[መ. አሁን ይህንኑ ሐረግ አጣምሬ ሳነበው
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
“በመተሳሰራቸው” ይሆናል።] (ሙሉውን
ሐረግ ሳይነጣጥሉ ያንብቡላቸው።) የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
[መ. “ኢኮኖሚያዊ” የሚለውን ቃል ነጣጥዬ እንሥራ
ሳነበው “ኢኮኖሚ-ኣዊ” ይሆናል።] መ. ዛሬ “ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች” በሚል ርዕስ
የቀረበ ምንባብ እናነባለን። ከዚያ በፊት
[መ. አሁን ደግሞ ይህንኑ ቃል አጣምሬ ሳነበው
ግን በጥቂት የቅድመንባብ ጥያቄዎች ላይ
“ኢኮኖሚያዊ” ይሆናል።] (ሙሉውን ቃል
እንወያያለን።
ሳይነጥሉ ያንብቡላቸው።)
መ. ጎጂ ልማዳዊ ድርጊት ምን ማለት
እንሥራ
ይመስላችኋል?
መ. አሁን እኔ ብቻዬን ያነበብኳቸውን ቃላት
አብረን እናነባለን። [መተ. በሰዎች ላይ አካላዊ፣ ሥነልቦናዊ፣
ማኅበራዊና ኢኮኖሚያዊ ጉዳት የሚያደርሱ

፷፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 63

 ልማዶች ጎጂ ልማዳዊ ድርጊት ይባላሉ።]
መ. ጥሩ! በአካባቢያችሁ ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች
አሉ?
[መተ. አዎ]
መ. ምን ምን ናቸው?
[መተ. እንጥል ማስቆረጥ፣ ጉሮሮ ማስቧጠጥ፣
አቅምን ያላገናዘበ ድግስ...]
ሥሩ
መ. በአካባቢያችሁ ያሉ ሌሎች ጎጂ ልማዳዊ
ድርጊቶች ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
[ተ. የሴት ልጅ ግርዛት፣ ያለዕድሜ ጋብቻ፤
አቅምን ያላገናዘበ ድግስ…]
መ. በጣም ጥሩ! ጠቃሚ ልማዶችስ አሉ?
[ተ. አዎ]
መ. ምን ምን ናቸው?
[ተ. በዕድርና በዕቁብ መደጋገፍ፣ ባህላዊ የግጭት
መፍቻ መንገዶች…]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን “ጎጂ ልማዳዊ ድርጊት”
በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ በተሰጣችሁ
7 ደቂቃ አንብቡ።
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
(መ. ተማሪዎች ምንባቡን በሚያነቡበት ጊዜ
አዳዲስ ቃላት ሲያጋጥሟቸው በምንባቡ
ውስጥ የሚገኙ ዐውዳዊ ፍንጮችን
ተጠቅመው፣ ዋና ቃልን ከቅጥያው ለይተው
ወይም መዝገበ ቃላትን ተጠቅመው፣ የቃላቱን
ፍቺ እየተረዱ እንዲያነቡ ያሳስቧቸው።
ያጋጠሟቸውን አዳዲስ ቃላትና የሰጧቸውን
ፍቾች በማስታወሻቸው እንዲመዘግቡም
ይንገሯቸው። ምንባቡን አንብበው ሲጨርሱም
በማስታወሻቸው ላይ የመዘገቧቸውን አዳዲስ
ቃላት እንዲነግሩዎት ያድርጉ። ለነገሩዎት
አዳዲስ ቃላትም የሰጡትን ፍቺ እንዲናገሩ
ያድርጉ።)
(መ. ለምሳሌ “ግርዛት” የሚለውን ቃል ፍቺ
ሊጠይቋቸው ይችላሉ። የዚህን ቃል ፍቺ
በምንባቡ ውስጥ የተገለፀውን ሀሳብ መነሻ
በማድረግ ሊረዱ ይችላሉ። “ኢኮኖሚያዊ”
የሚለውን ቃል ፍቺ ደግሞ መዝገበ ቃላት
በማየት መረዳት ይችላሉ።)
64 አማርኛ 5ኛ ክፍል
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ )
ልሥራ
መ. አሁን የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎቹን
ትመልሳላችሁ። በመጀመሪያ ግን ጥቂት
ጥያቄዎችን እኔ እመልሳለሁ። አንዳንድ
የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎች ቀጥተኛ
መልስ ሊኖራቸው ይችላል። የእንደነዚህ
ዓይነት ጥያቄዎችን መልሶች ከምንባቡ
ውስጥ በቀጥታ ልናገኝ እንችላለን። ይህን
በሚከተለው ምሳሌ እንመልከት።
መ. አንድ ነገር ወይም ድርጊት ልማድ የሚሆነው
እንዴት ነው?
[መ. አንድ ነገር በተመሳሳይ ሁኔታ ለብዙ
ጊዜያት ተደጋግሞ ሲከወን ልማድ እንደሚሆን
በመጀመሪያው አንቀጽ ተገልጿል።]
መ. አንዳንድ ጥያቄዎች ደግሞ አመራማሪ
ሊሆኑ ይችላሉ። የእንደነዚህ ዓይነት
ጥያቄዎች ምላሽ በምንባቡ ውስጥ በቀጥታ
ላይገኝ ይችላል። ነገርግን በምንባቡ ውስጥ
የተነገረውን መነሻ በማድረግ ስላልተነገረው
መግለፅ ይቻላል። ይህንንም በአንድ ጥያቄ
ምሳሌ እንመልከት።
መ. ድግስ ጎጂ የማይሆነው መቼ ነው?
[መ. አንቀጽ 5 ላይ አቅም ያላገናዘበ ድግስ ጎጂ
ልማድ መሆኑ ተጠቅሷል። ስለዚህ ድግስ
አቅምን ከግምት ውስጥ ያስገባ ከሆነ ጎጂ
አይደለም ማለት ነው።]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ሁለት ጥያቄዎች አብረን
እንሥራ።
መ. በአንዳንድ አካባቢዎች የሴት ልጅ ግርዛት
በሰባተኛ ቀን የሚፈፀመው ለምንድን ነው?
[መተ. ምክንያቱም ሰውነት ሲጠነክር የሚፈፀም
ግርዛት ለስቃይ ይዳርጋል ተብሎ
ስለሚታመን።]
መ. ያለዕድሜ ጋብቻ በተጋቢዎቹ ፍላጎት
ሊፈፀም የሚችል ይመስላችኋል?
[መተ. ያለዕድሜ ጋብቻ በተጋቢዎቹ ፍላጎት
ሊፈፀም አይችልም።]
መ. ለምን?
[መተ. ምክንያቱም የተጋቢዎቹ አካልና አዕምሮ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፷፬
 ሳይበስል የሚፈፀም በመሆኑ፣ ተጋቢዎቹ በዚህ ሥሩ።
እድሜያቸው የመወሰንና ሀላፊነት የመሸከም
መ. “ዕድገት” ለሚለው ቃል በ“ለ” ረድፍ
አቅም ስለማይኖራቸው ነው።]
ከቀረቡት ቃላት መካከል ተመሳሳዩ የትኛው
ሥሩ ነው?
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን “በአንብቦ [ተ. ብልፅግና]
መረዳት” ንዑስ ክፍል ሥር የሚገኙትን
ጥያቄዎች በቃላችሁ መልሱ። መ. ትክክል!

(መ. ጥያቄዎቹን አንድ ባንድ እየጠየቁ (መ. በዚህ ዓይነት ሌሎችንም ጥያቄዎች
ተማሪዎች ለጥያቄዎቹ ምላሽ እንዲሰጡ ያሠሯቸው። ተማሪዎች ምላሽ ከሰጡ በኋላ
ያድርጉ። ለተግባር ሁለት ደግሞ “የሴት ለቃላቱ ተገቢ ፍቺ መስጠት መቻላቸውን
ልጅ ግርዛት የሚያስከትለውን ጉዳት ይገምግሙ።)
በተመለከተ” ከምንባቡ በመነሳት አንድ
ምሳሌ ከሠጡ በኋላ ሌሎቹም በተመሳሳይ መጻፍ (30 ደቂቃ)
ሁኔታ በደብተራቸው በአዘጋጇቸው ክቦች
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
ውስጥ እንዲሞሉ ያድርጉ። ተግባሩን
በትክክል እየሠሩ መሆናቸውን እየተዘዋወሩ በዋናና መዘርዝር ሀሳቦች ስልት የተጻፈ
ይከታተሉ፤ ከዚያም በቡድን የሠሩትን አንቀጽ መከለስ
እያስተያዩ እንዲወያዩ ያድርጉ።)
እንሥራ
መ. ዛሬ ባለፈው የጻፋችሁትን አንቀጽ
8ኛ ቀን ታስተካክላላችሁ። በመጀመሪያ ግን
ጽሑፋችሁን እንዴት እንደምታስተካክሉ
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች ለማሳየት አንድ ተግባር እንሥራ።
በመጽሐፋችሁ የቀረበውን አንቀጽ
• ቃላት
በደብተራችሁ ጻፉ። (አንድ/ዲት ተማሪ
• መጻፍ እንዲያነብ/እንድታነብ ያድርጉ)
መ. በጽሑፉ ውስጥ ዋና ሀሳብ አለ?
[መተ. አዎ]
ቃላት (10 ደቂቃ)
መ. ዋና ሀሳቡን የያዘው ዓረፍተነገር የትኛው
ለቃላት ተመሳሳይ ፍቺ መስጠት ነው?
እንሥራ [መተ. የመጀመሪያው ዓረፍተነገር]
መ. ዛሬ “ጎጂ ልማዳዊ ድርጊት” በሚል ርዕስ
መ. ጥሩ! በጽሑፉ ውስጥ ዋናውን ሀሳብ
ከቀረበው ምንባብ ለወጡ ቃላት ተመሳሳይ
የሚያብራሩ ዝርዝር ሀሳቦች አሉ?
ፍቺ እንሰጣለን።
[መተ. አዎ]
መ. “ኋላቀርነት” ለሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቺ
እንስጥ። መ. ጥሩ! መዘርዝር ሀሳብ የያዙት ዓረፍተነገሮች
የትኞቹ ናቸው?
[መተ. አለመሰልጠን]
[መተ. ከመጀመሪያው ዓረፍተነገር በስተቀር
መ. ጥሩ ነው! አሁን ደግሞ “ያላገናዘበ” ለሚለው
ሌሎቹ ዓረፍተነገሮች መዘርዝር ሀሳብ የያዙ
ቃል ተመሳሳይ ፍቺ እንስጥ።
ናቸው።]
[መተ. ከግምት ያላስገባ]
መ. በጣም ጥሩ! በጽሑፉ ውስጥ ሥርዓተነጥቦቹ
ሥሩ በአግባቡ ጥቅም ላይ ውለዋል?
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን “በቃላት”
[መተ. አልዋሉም።]
ንዑስ ክፍል ሥር የቀረበውን የቃላት ተግባር

፷፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 65

መ. በአግባቡ ጥቅም ላይ ያልዋለው ሥርዓተነጥብ
የትኛው ነው?
[መተ. ነጠላ ሠረዝ]
መ. ትክክል! ነጠላ ሠረዝ የሚገባው በየትኞቹ
ዓረፍተነገሮች ላይ ነው?
[መተ. በ1ኛው፣ በ3ኛውና በ5ኛው ዓረፍተነገሮች
ውስጥ]
መ. ስለዚህ ነጠላ ሠረዞቹን በተገቢ ቦታቸው
ላይ እናስገባ። (ተማሪዎችን በማሳተፍ ነጠላ
ሠረዞቹን በተገቢ ቦታቸው ያስገቡ)
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ አብረን በሠራነው መሠረት
የቀሩትን ስህተቶች አስተካክሉ።
መ. በጹሑፉ ውስጥ የሰዋስው ስህተት አለ?
[ተ. አዎ]
መ. ስህተት ያለባቸው ዓረፍተነገሮች የትኞቹ
ናቸው?
[ተ. ሁለተኛውና አምስተኛው]
መ. ሁለተኛውን ዓረፍተነገር ውስጥ ያለውን
ስህተት እናስተካከል።
[ተ. “ነው” የሚለው “ናቸው” ይሆናል።]
መ. በጣም ጥሩ! በአምስተኛው ዓረፍተነገር ውስጥ
ያለውን ስህተት እናስተካክል።
[ተ. በዚህ የእንስሳት ምድብ ውስጥ እንደውሻ፣
አንበሳና ነብር ያሉት ይካተታሉ።]
ሥሩ
መ. አሁን ባለፈው ሳምንት “የምግብ ዓይነቶች”
በሚል ርዕሰ የጻፋችሁትን አንቀጽ
በመጽሐፋችሁ በቀረበው ሠንጠረዥ ውስጥ
በተዘረዘሩት የመገምገሚያ መስፈርቶች
መሠረት ገምግሙ። ከዚያም በጽሑፋችሁ
ውስጥ የሚታዩትን ስህተቶች አስተካክሉ።
በመጨረሻም የተስተካከለውን ጽሑፍ ለኔ
ትሰጡኛላችሁ።
(መ. ተማሪዎች ጽሑፋቸውን ሲያርሙ
እየተዘዋወሩ እንዴት ማስተካከል እንዳለባቸው
ያማክሯቸው። ተማሪዎች ጽሑፋቸውን
አስተካክለው ሲጨርሱ፣ ይሰብስቡና ያርሙ።
ከዚያም የተሻሉ ሥራዎችን ለክፍሉ
ተማሪዎች እንዲያነቡ ያደርጉ። ከተነበቡት
66 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ጽሑፎች በመነሳት ተማሪዎች አሻሽለው
እንዲጽፉ የቤትሥራ ይስጧቸው።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ባ ለ ፉ ት ክፍለጊዜያት የቃላት
ቅደምተከተላቸው የተዛቡ ዓረፍተነገሮችን
ማስተካከል ተለማምዳችኋል። ዛሬም የቃላት
ቅደምተከተላቸው የተዛቡ ዓረፍተነገሮችን
አስተካክላችሁ ታሳያላችሁ። በመጀመሪያ ግን
ጥቂት ዓረፍተነገሮችን አብረን እናስተካከል።
መ. “በድንገት ውሻ ደነገጠች ሰሚራ ስለመጣባት።”
የሚለውን ዓረፍተነገር አብረን እናስተካክል።
[መ. ሰሚራ ውሻ በድንገት ስለመጣባት
ደነገጠች።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ “ልጃቸው ፈተናውን
አቶ ንጉሴ ስላለፈ በጥሩ ውጤት ኮሩ።”
የሚለውን ዓረፍተነገር አብረን እናስተካክል።
[መተ. አቶ ንጉሴ ልጃቸው በጥሩ ውጤት
ፈተናውን ስላለፈ ኮሩ።]
ሥሩ
መ. አሁን ባለፉት ሁለት ሳምንታትና ዛሬም
የተለማመዳችሁትን ተግባር ምን ያህል
እንደተረዳችሁት ለመገምገም፣ በ3ኛው
ስምንት፣ በ8ኛው ቀን የቀረቡትን
ዓረፍተነገሮች አስተካክላችሁ ጻፉ።
(መ. ይህን ተግባር ተማሪዎች በግል እንዲሠሩ
ይንገሯቸው። ከዚያም ደብተራቸውን
እንዲቀያየሩ ያድርጉና በመልሶቹ ላይ
እየተነጋገራችሁ ርስበርሳቸው እንዲተራረሙ
ያድርጉ። የተማሪዎችን ደብተርም
ይመልከቱ።ተማሪዎች ያሳዩትን መሻሻል
ይገምግሙ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፷፮

9ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• መናገር
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሻሽላችሁ የጻፋችሁትን አንቀጽ ለክፍል
ጓደኞቻችሁ አንብቡ።
[ተ. ያሻሻሉትን አንቀጽ ለጓደኞቻቸው ያነባሉ]
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ባለፈው በአንበቦ መረዳት ሂደት ምንባብ
ስታነቡ ማድረግ የሚጠበቅባችሁ ነገሮች
ተምራችኋል። እነዚህን ነገሮች አስታውሳችሁ
ንገሩኝ። (ከተማሪዎች መልሱን ይቀበሉ።)
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ.በመጀመሪያ አቀላጥፈው የሚያነቡትን
አቀላጥፈው ከማያነቡት ጋር በጥንድ በጥንድ
ያቀናጇቸው። አቀላጥፈው የሚያነቡትን “1”
ቍጥር፣ አቀላጥፈው የማያነቡትን “2” ቍጥር
በማለት ይሰይሟቸው። ይህን ግን በቀደሙት
ክፍለጊዜዎች ባደረጉት ክትትል መሠረት
አስቀድመው ወስነው ቢመጡ የተሻለ
ነው። የተማሪዎችን ስሜት ላለመንካት
“አቀላጥፈው የሚያነቡ” ወይም “አቀላጥፈው
የማያነቡ” የሚለውን አገላለጽ ክፍል ውስጥ
አይጠቀሙ። ዝምብለው “1” ቍጥር የሆኑትን
ስማቸውን በመዘርዘር፣ ቀጥሎም “2” ቍጥር
የሆኑትን ስማቸውን በመዘርዘር ቍጥራቸውን
እንዲያውቁ ያድርጉ። ማስነበብ ከመጀመርዎ
በፊት የሚከተለውን የንባብ መገምገሚያ
ሠንጠረዥ ሰሌዳው ላይ ይሣሉላቸውና
፷፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ተማሪዎችንም ወረቀት ላይ እንዲያዘጋጁት
ያድርጉ።)
የመገምገሚያ በመጀመሪያ በሁለተኛ
መስፈርቶች ንባብ ንባብ
1 በስህተት
የተነበቡ ቃላት
ብዛት
2 በንባብ ጊዜ
የተደገሙ ቃላት
ብዛት
3 ተነጥለው
የተነበቡ ቃላት
ብዛት
4 በሐረግ መነበብ
ሲገባቸው፣ ቃል
በቃል የተነበቡ
ቃላት ብዛት
መ. በመጀመሪያ “1” ቍጥሮች በምሠጣችሁ 2
ደቂቃ ድምፃችሁን እያሰማችሁ ታነባላችሁ።
“1” ቍጥሮች ሲያነቡ “2” ቍጥሮች ወረቀት
ላይ ባዘጋጃችሁት ሠንጠረዥ ውስጥ “1”
ቍጥሮች ስህተት በፈፀሙ ቍጥር የ“/”
ምልክት አድርጉ። አንድ ቍጥሮች ማንበብ
ጀምሩ!
[ተ. “1” ቍጥሮች ድምፅ እያሰሙ ያነባሉ። “2”
ቍጥሮች እያዳመጡ ማስታወሻ ይይዛሉ።]
(መ.2 ደቂቃ ሲሞላ ያስቁሙ።)
መ. በጣም ጥሩ! ያቆማችሁበት ቦታ በጣታችሁ
ምልክት ያዙ። ከዚያም “2” ቍጥሮች፣ “1”
ቍጥሮች ያነበቡትን ቃላት ብዛት ቁጠሩ።
በመቀጠልም በእያንዳንዱ የስህተት ዓይነት
ላይ የፈፀሙትን የስህተት ብዛት ቁጠሩና
የመጀመሪያ ንባብ በሚለው የሠንረዡ ክፍል
ጻፉ።
[ተ. ቍጥር “2” ተማሪዎች፣ ቊጥር “1” ቍጥሮች
የፈፀሙትን ስህተት ቈጥረው ይመዝግባሉ።]
(መ. በተመሳሳይ አሠራር “1” ቍጥሮች ለ2
ደቂቃ ደግመው እንዲያነቡ ያድርጉ። “2”
ቍጥሮች ደግሞ “በሁለተኛ ንባብ” በሚለው
ውስጥ ስህተቶች እንዲመዘግቡ ያድርጉ።
በመቀጠልም “2” ቍጥሮች አንባቢ፣ “1”
ቍጥሮችን ገምጋሚ በማድረግ ከላይ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 67
 በቀረበው ሂደት መሠረት ደረጃ በደረጃ ትችላላችሁ?
እንዲሠሩ ያድርጉ። በመጨረሻም ተማሪዎች
[ተ. አንድ/ዲት ተማሪ የኢሳቢ ግስን ምንነት
የገመገሙበትን ወረቀት በመሰብሰብ
ይናገራል/ትናገራለች።]
የተማሪዎችን መሻሻል ይገምግሙ።
አቀላጥፈው የማያነቡ ተማሪዎች የንባብ መ. በጣም ጥሩ ኢሳቢ ግስ፣ ድርጊቱ ባለቤቱ ላይ
ችሎታቸውን የሚያዳብሩበትን ስልት ያለቀ የግስ ዓይነት ነው።
ይንደፉ። የንባብ የቤትሥራዎች በመስጠት መ. ባለፉት ሁለት ሳምንታት ኢሳቢ ግሶችን
ለተማሪዎች የማንበብ ዕድል መፍጠር እየመረጥን ቅርፃቸውን በመለዋወጥ
ይችላሉ።) ዓረፍተነገር ስናሟላ ነበር። አንድ ኢሳቢ ግስ
ንገሩኝ።
መናገር (15 ደቂቃ)
[መተ. መጣ]
ሥሩ
መ. “መጣ” የሚለውን ግስ የተለያየ ቅርፅ ንገሩኝ”።
መ. ዛሬ በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው ቀን በመናገር
ሥር ከቀረቡት የመወያያ ጥያቄዎች አንዱን [ተ. መጣች፣ መጣሁ…]
መርጣችሁ በቡድን ትወያያላችሁ።
መ. በጣም ጥሩ!
(መ. በመጀመሪያ ተማሪዎችን ከ4-6 አባላት መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው ቀን በሰዋስው
ባሉት ቡድን ያደራጇቸው፤ ተማሪዎች ሥር የቀረበውን ተግባር በደብተራችሁ
በቡድናቸው ውስጥ አንድ ሰብሳቢ፣ አንድ ጸሐፊ፣ ሥሩ። (8 ደቂቃ ይስጧቸው። ደብተራቸውን
አንድ አቅራቢ እንዲመርጡ ያድርጉ። ከዚያም በማረም ይገምግሙ። እንዳስፈላጊነቱ
ከቀረቡት ሁለት ጥያቄዎች መካከል ሊያወያያቸው ውጤቱን ሊመዘግቡ ይችላሉ።)
የሚችለውን አንዱን ይምረጡላቸው፣ ወይም
ተማሪዎች እንዲመርጡ ያድርጉ። ተማሪዎች
በሚወያዩበት ጊዜ የሰብሳቢ ሥራ ቡድኑን
ማስተባበርና አባላቱ እንዲናገሩ ዕድል መስጠት
መሆኑን፣ የጸሐፊ ደግሞ አባላቱ ሲናገሩ
ማስታወሻ መያዝ፣ የአቅራቢ ደግሞ የቡድኑን
ሀሳብ በመጨረሻ ለክፍሉ ተማሪዎች ማቅረብ
መሆኑን ይንገሯቸው። ተማሪዎች ሲወያዩ
እየተዘዋወሩ ጥያቄ በመጠየቅ፣ ፍንጭ በመስጠት
ውይይታቸውን ያበረታቱ። ለውይይት የተሰጠው
6 ደቂቃ ሲያበቃ ያስቁሙ። ከዚያም ከየቡድኑ
አንድ አንድ ተማሪ እያስነሱ የቡድኑን ሀሳብ
እንዲያቀርቡ ያድርጉ። በውይይቱ ሂደትም ሆነ
ተማሪዎች በሚያቀርቡበት ጊዜ የተማሪዎቹን
ሀሳብን በቅደምተከተል የመግለፅ ችሎታ፣ ማስረጃ
የማቅረብ አቅም፣ የድምፅ መሰማት ይገምግሙ።
ጥሩ የተናገሩትን ተማሪዎች ያበረታቱ። ደከም
ላሉትም የማጠናከሪያ ተግባራት አዘጋጅተው
ያሠሩ።)

ሰዋስው (10 ደቂቃ)

ኢሳቢ ግሶች
እንሥራ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ከተማርነው በመነሳት
ስለኢሳቢ ግስ ምንነት ልትነግሩኝ

68 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3 ፷፰

 ምዕራፍ 4 የትራፊክ ደህንነት
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• “የትራፊክ ደህንነት” በሚል ይዘት ስር የቀረቡትን ምንባቦች አንብበው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይናገራሉ፤
• አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይጽፋሉ፤
• በድርጊት ቅደምተከተል የተዋቀረ አንቀጽ ይጽፋሉ፤
• ቃላትንና ዓረፍተነገሮችን አዳምጠው በትክክል ይጽፋሉ፤
• አቀላጥፈው ያነባሉ፤
• የሚነበብላቸውን ምንባብ አዳምጠው የተረዱትን ይናገራሉ፤
• የቅደምተከተል ስልትን ተጠቅመው ይናገራሉ፤
• ሳቢ ግሶችን በተለያዩ ቅርጾች ያረባሉ።

እናንብበው።
1ኛ ሳምንት
[መተ. ባለማድረጋቸው]
የመንገድ ደህንነት
ሥሩ
መ. “ዜብራ” የሚለውን ቃል ነጣጥላችሁ
1ኛ ቀን አንብቡልኝ።

የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች [ተ. ዜ-ብ-ራ]

• የቃላት ጥናት መ.ትክክል! አሁን ደግሞ ይህንኑ ቃል
አጣምራችሁ አንብቡልኝ።
• ማንበብ
[ተ. ዜብራ]
መ. በዚህ ዓይነት በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን
በቃላት ጥናት ሥር የቀረቡትን ቃላት በቡድን
የቃላት ጥናት (5 ደቂቃ)
ሆናችሁ እየነጠላችሁና እያጣመራችሁ
መነጠልና ማጣመር አንብቡ።
እንሥራ
መ. ዛሬ “የመንገድ ላይ ጥንቃቄ” በሚል ርዕስ ማንበብ (35 ደቂቃ)
የቀረበ ምንባብ ታነባላችሁ። ከዚያ በፊት የመንገድ ላይ ጥንቃቄ
ግን ከምንባቡ የወጡ ቃላትን እየነጠላችሁና
እያጣመራችሁ በማንበብ ትለማመዳላችሁ። ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
በመጀመሪያ አብረን እናነባለን። የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
መ.“ባለማድረጋቸው” የሚለውን ቃል በመጀመሪያ መ. ዛሬ “የመንገድ ላይ ጥንቃቄ” በሚል ርዕስ
ነጣጥለን እናንብበው። የቀረበ ምንባብ ታነባላችሁ። በመጀመሪያ
[መተ. ባለ-ማድረግ-ኣቸው] ግን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን የቀረቡትን
የቅድመንባብ ጥያቄዎች በቃላችሁ መልሱ።
መ. ጥሩ! አሁን ደግሞ ይህንኑ ቃል አጣምረን

፷፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 69

መ. በአካባቢያችሁ የመንገድ ላይ አደጋ ደርሶ
ያውቃል? የምታስታውሱትን ገጠመኝ
ተናገሩ።
[ተ. በአካባቢያቸው ስለደረሱ የመንገድ አደጋዎች
አስታውሰው ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት የቀረቡትን
የቅድመንባብ ጥያቄዎች እየጠየቁና፣ ፍንጭ
እየሰጡ ተማሪዎች በቃላቸው እንዲመልሱ
ያድርጉ።)
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. አዕምሯዊ ምሥል መፍጠር ከአንብቦ
መረዳት ብልሀቶች አንዱ ነው። በምታነቡበት
ጊዜ በጹሑፉ ውስጥ የተገለፁ ነገሮችን፣
ድርጊቶችን ወዘተ. በአዕምሯችሁ ውስጥ
ለመሣል እየሞከራችሁ ማንበብ፣ የምታነቡትን
ነገር ለመረዳት ያግዛችኋል። ይህን እንዴት
ማድረግ እንደምትችሉ አንብቤ ላሳያችሁ።
(3ኛውን አንቀጽ ያንብቡላቸው።)
[መ.“ለእግረኛ ማቋረጫ ተብሎ ነጭ ቀለም
የተቀባ ቦታ (ዜብራ)…” የሚለውን አገላለፅ
ሳነብ በመኪና መንገዶች ላይ (አስፋልት)
ላይ በቀጥታ መስመር የተቀቡ ነጫጭ
መስመሮች ታዩኝ። ምናልባት የማቋረጫውን
ምልክት ከዚህ በፊት የማላውቀው ቢሆንና
ዜብራ (የሜዳ አህያ) የማውቅ ከሆነ፣ የሜዳ
አህያን ሥዕል ወደአዕምሮዬ በማምጣት
ሀሳቡን ልረዳው እችላለሁ። ማለትም የሜዳ
አህያ በጥቁር አካሏ ላይ ነጫጭ መስመሮች
እንዳሏት አውቃለሁ። የመኪና መንገድ
ደግሞ ጥቁር መሆኑን አውቃለሁ። ስለዚህ
“የዜብራ” ምልክት ለማቋረጫ ተብሎ
በመንገዱ የሆነ ቦታ ላይ ነጭ ቀለም የተቀባ
መስመር መሆኑን እረዳለሁ።]
ሥሩ
መ. እናንተም በምታነቡበት ጊዜ በምንባቡ ውስጥ
የተገለፁ ነገሮችንና ድርጊቶችን በአዕምሯችሁ
ውስጥ ለመሣል እየሞከራችሁ አንብቡ።
መ. ሁለተኛውን አንቀጽ ስታነቡ እግረኞች
በመኪና መንገድ ሲጓዙ ማድረግ ስላለባቸው
ጥንቃቄ በአዕምሯችሁ ውስጥ የተፈጠረውን
ሥዕል ለጓደኞቻችሁ ተናገሩ። (ከዚያም
ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ ያድርጉ።
ሦስተኛውን አንቀጽም አንብበው እንደጨረሱ
70 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ያስቁሟቸው።)
መ. ሦስተኛውን አንቀጽ ስታነቡ እግረኞች
የመኪና መንገድ ሲያቋርጡ ማድረግ
ስላለባቸው ጥንቃቄ በአዕምሯችሁ ውስጥ
የተፈጠረውን ሥዕል ለጓደኞቻችሁ ተናገሩ።
(ከዚያም ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ ያድርጉ።)
አንብቦ መረዳት (20 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. አሁን የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎችን በጋራ
እንመልሳለን።
መ. የእግረኞች መንገድ በሌለባቸውና፣
ተሽከርካሪዎች በሚበዙባቸው አካባቢዎች
ሰዎች መጓዝ ያለባቸው እንዴት ነው?
[መተ. የመንገዱን ግራ ጠርዝ ይዘው መጓዝ
አለባቸው።]
መ. በጣም ጥሩ! የዚህን ጥያቄ ምላሽ እንዴት
አገኘን?
መተ. በ2ኛው አንቀጽ ውስጥ “የእግረኞች መንገድ
ከሌለ ሁለተኛው አማራጭ የመንገዱን ግራ
ጠረዝ ይዞ መጓዝ ነው” ይላል።]
መ. በጣም ጥሩ ነው።
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ እናንተ ትሠራላችሁ። የመንገድ
ላይ አደጋ በሰዎች ላይ ምን ጉዳት እያደረሰ
ነው?
[ተ. ሰዎች ሕይወታቸውን ያጣሉ፤አካል ጉዳተኛ
ይሆናሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! ይህን መልስ እንዴት
አገኛችሁት?
[ተ. ምክንያቱም በመጀመሪያው አንቀጽ ውስጥ
በመንገድ ላይ አደጋዎች በየዓመቱ ብዙ
ሰዎች ሕይወታቸውን ያጣሉ፤ አያሌ ሰዎች
የአካል ጉዳተኛ ይሆናሉ ተብሎ ተገልጿል።]
(መ. በተመሳሳይ ሁኔታ ሌሎቹንም ጥያቄዎች
እየጠየቁ ተማሪዎች ምላሽ እንዲሰጡ
ያድርጉ። ተግባር “2”ን በቡድን ያሠሩ፤
በመጨረሻም የቢጋር ሠንጠረዡን በሰሌዳ
ላይ ጽፈው ከተማሪዎች ጋር አብረው
በመሥራት ግበረመልስ ይስጡ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 ፸

2ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
ለቃላትና ለሐረጋት ዐውዳዊ ፍቺ
መስጠት
እንሥራ
መ. ዛሬ “የመንገድ ላይ ጥንቃቄ” ከሚለው
ምንባብ ለወጡ ቃላት ዐውዳዊ ፍቺ አብረን
እንሰጣለን።
መ. “እግረኞች፣ ለእግረኞች ተብሎ የተዘጋጀ
መንገድ ካለ በዚያ መጠቀም ይኖርባቸዋል።”
“በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ “መጠቀም”
የሚለው ቃል ዐውዳዊ ፍቺ ምንድን ነው?
[መተ. መሄድ፣ ምክንያቱም “የተዘጋጀ መንገድ”
የሚለው ሐረግ “መጠቀም” የሚለው ቃል ፍቺ
“መሄድ” መሆኑን ፍንጭ ይሰጣል።]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
መ. አሁን አብረን በሠራነው መሠረት በ1ኛው
ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን የቀረቡትን ቃላት
ዐውዳዊ ፍቺ ስጡ።
መ. “የእግረኞች መንገድ ከሌለ የመንገዱን
ግራ ጠርዝ ይዞ መጓዝ ይገባል” በሚለው
ዓረፍተነገር ውስጥ “ጠርዝ” የሚለው ቃል
ዐውዳዊ ፍቺ ምንድን ነው?
[ተ. “ዳር”፣ “ግራ” ና “መጓዝ” የሚሉት ቃላት
“ጠርዝ” የሚለው ቃል ፍቺ “ዳር” መሆኑን
ይጠቁማሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! (በመጀመሪያ በቃላቱ ፍቺ ላይ
ለ5 ደቂቃያህል እንዲወያዩ ያድርጉዋቸው።
ከዚያም ከላይ በቀረበው መሠረት እየጠየቁ
ምላሽ እንዲሰጡ ያድርጉ፤ በመጨረሻም
ግብረመልስ ይስጡ። ተግባር ሁለትን ደግሞ
የቤትሥራ ይስጧቸው።)
፸፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በቅደምተከተላዊ መረጃ ሰጪ ገላጭ ስልት
የቢጋር ሠንጠረዥ ማዘጋጀት
እንሥራ
መ. የድርጊቶችን ቅደምተከተል በደረጃ ለመግለፅ
የምንጠቀምባቸው ቃላት አሉ። እነሱም፦
መጀመሪያ፣ ቀጥሎ፣ ከዚያ፣ በመካከል፣
በመጨረሻ... አንደኛ፣ ሁለተኛ የመሳሰሉት
ናቸው። የድርጊቶችን ቅደምተከተል
በምናነብበት ጊዜ እነዚህ ቃላት ከመጀመሪያ
እስከመጨረሻ ምን ምን ድርጊቶች
እንደተፈፀሙ ያመለክታሉ። ስለሆነም እኛም
ስንጽፍ እንገለገልባቸዋለን።
መ. አሁን ባለፈው ጊዜ ካነበባችሁት ምንባብ
3ኛውን አንቀጽ መነሻ በማድረግ
ቅደምተከተል ያለውን ድርጊት አብረን
እንመልከት። መንገድ ስናቋርጥ በመጀመሪያ
ምን እናደርጋለን?
[መተ. በመጀመሪያ ከመንገድ ጠርዝ ላይ
እንቆማለን።]
መ. ጥሩ! ቀጥሎ ምን እናደርጋለን?
[መተ. ቀጥሎ ነጭ ቀለም የተቀባ ማቋረጫ ቦታ
(ዜብራ) መኖሩን እናያለን።]
መ. ከዚያስ?
[መተ. ከዚያ ግራና ቀኝ በመመልከት በአቅራቢያ
መኪና አለመኖሩን ወይም መኪኖች
ለእግረኞች ቅድሚያ ሰጥተው መቆማቸውን
እናረጋግጣለን።]
መ. በመጨረሻ ምን እናደርጋለን?
[መተ. በመጨረሻ ተገቢ በሆነ ፍጥነት መንገዱን
እናቋርጣለን።]
መ. አሁን ይህን ያየነውን ቅደምተከተላዊ ሂደት
በቢጋር ሠንጠረዥ እንመልከተው።
(መ.በመጀመሪያ የቢጋር ሠንጠረዡን ብቻ
ይሣሉላቸው። ከዚያም በቅደምተከተል
የሚከናወኑትን ተግባራት እየጠየቁ
ሠንጠረዡን ይሙሉ።)
መ. መንገድ ለማቋረጥ በዘረዘርናቸው ድርጊቶች
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 71
 ውስጥ ቅደምተከተሉን የሚያመለክቱት ቃላት
ምንምን ናቸው?
[መተ. በመጀመሪያ፣ ቀጥሎ፣ ከዚያ፤ በመጨረሻ]
መ. በጣም ጥሩ!
የቢጋር ሠንጠረዥ
በመጀመሪያ፡- ከመንገዱ ጠርዝ ላይ
መቆም
ቀጥሎ፡- ነጭ ቀለም የተቀባ ማቋረጫ
ቦታ መኖሩን ማየት
ከዚያ፡- ግራናቀኝ መመልከት
በመጨረሻ፡- መንገዱን ማቋረጥ
ሥሩ
መ. አሁን ከመኝታችሁ ተነስታችሁ ትምህርትቤት
እስከምትደርሱ ድረስ የፈፀማችኋቸውን
ድርጊቶች አስቡና ለጥያቄዎቹ መልስ ስጡ።
(በመጀመሪያ በቡድን ሆነው አንዳቸው
ለሌላቸው ያደረጉትን እንዲናገሩ ማድረግ
ይችላሉ።)
መ. ዛሬ ጧት መጀመሪያ ምን አደረጋችሁ?
[ተ. ከመኝታዬ ተነሳሁ።]
መ. በጣም ጥሩ! ከመኝታችሁ ከተነሳችሁ በኋላ
ምን አደረጋችሁ?
[ተ. መፀዳጃ ቤት ሄድሁ።]
መ. እጅግ በጣም ጥሩ! ከመፀዳጃ ቤት መልስ
ምን አደረጋችሁ?
[ተ. እጄንና ፊቴን በውኃና በሳሙና ታጠብኩ።]
(በተመሳሳይ ሁኔታ በቡድን ሆነው እየተጠያየቁ
ከቤት ተነስተው ትምህርትቤት እስከሚደርሱ
ያደረጉትን በማስታወሻቸው ላይ እንዲያሰፍሩ
ያድርጉ።)
መ. አሁን የዘረዘራችኋቸውን ድርጊቶች
በቅደምተከተል በቢጋር ሠንጠረዥ አስፍሩ።
(በመማሪያ መጽሐፍ ላይ የቀረበውን የቢጋር
ሠንጠረዥ ይጀምሩላቸው።)
72 አማርኛ 5ኛ ክፍል
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
ዓረፍተነገሮች በድርጊት ቅደም ተከተል
ማስተካከል
ልሥራ
መ. አንቀጽ በሚጻፍበት ጊዜ ዓረፍተነገሮች
በሀሳብ ቅደምተከተላቸው መሠረት መደራጀት
አለባቸው። የዓረፍተነገሮች ቅደምተከተል
ከተዛባ፤ ሀሳብ/መልዕክት በአግባቡ
አይተላልፍም። ስለዚህ ዛሬ የዓረፍተነገሮችን
ቅደምተከተል ማስተካከል ትለማመዳላችሁ።
(የሚከተሉትን ዓረፍተነገሮች በሰሌዳው ላይ
ይጻፉላቸው።)
ሀ. ወደዩኒቨርሲቲ መግቢያ ጊዜው እንደደረሰም
በአውቶብስ ወደባህር ዳር ተጓዘ።
ለ. በለጠ የዩኒቨርሲቲ መግቢያ ፈተናውን አለፈ።
ሐ. ስለዚህ ለጉዞ የሚያስፈልገውን ዝግጅት ሁሉ
አስቀድሞ አጠናቀቀ።
መ. ብዙም ሳይቆይ ባህር ዳር ዩኒቨርሲቲ
መመደቡን አወቀ።
መ. ከተዘረዘሩት ዓረፍተነገሮች መካከል በያዘው
ሀሳብ መሠረት በመጀመሪያ ላይ መምጣት
ያለበት የትኛው ነው?
[መ. በ“ለ” ትይዩ ያለው ዓረፍተነገር ነው፤
ምክንያቱም ፈተናውን ማለፉ ከሌሎች
ድርጊቶች ሁሉ ስለሚቀድም ነው።]
መ. በጣም ጥሩ!
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ በጋራ እንሥራ፤ በሁለተኛ ደረጃ
የሚመጣው ዓረፍተነገርስ የትኛው ነው?
[መተ. ብዙም ሳይቆይ ባህር ዳር ዩኒቨርሲቲ
መመደቡን አወቀ።]
መ. በጣም ጥሩ! ሦስተኛውስ?
[መተ. ስለዚህ ለጉዞ የሚያስፈልገውን ዝግጅት
ሁሉ አስቀድሞ አጠናቀቀ።]
መ. ጥሩ ነው! በመጨረሻ ላይ መምጣት ያለበት
ዓረፍተነገርስ?
[መተ. ወደዩኒቨርሲቲ መግቢያ ጊዜው
እንደደረሰም በአውቶብስ ወደባህር ዳር
ተጓዘ።]
መ. በጣም ጥሩ!
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 ፸፪
 ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን የሀሳብ
ቅደምተከተላቸው ተዛብቶ የቀረቡትን
ዓረፍተነገሮች አስተካክላችሁ ጻፉ።
መ. በመጀመሪያ መምጣት ያለበት ዓረፍተነገር
የትኛው ነው?
[ተ. አቡሽ ከውሻው ጋር ይሄድ ነበር።]
መ. በጣም (በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም
ጥሩ!
እንዲሠሩ ያድርጉ።)
(መ. በመጀመሪያ ተማሪዎች በቡድን ሆነው
ዓረፍተነገሮቹን በሀሳብ ቅደምተከተል
እንዲያደራጁ ያድርጉ። ከዚያም ከየቡድኑ
አንድ አንድ ተማሪዎች እያስነሱ በቡድናቸው
የተሠራውን እንዲያቀርቡ ያድርጉ።)
3ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• መናገር
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን፣ በቃላት
ሥር በተግባር “2” የተሰጠውን የቤትሥራ
እንመለከታለን።
መ. “ነጭ” በሚለው ቃል በምንባቡ ውስጥ ያለውን
ፍቺ የሚያሳይ ዓረፍተነገር መሥርቱ።
[ተ. የቤቱ ግድግዳ ነጭ ቀለም ተቀባ።]
መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት የተማሪዎቹን
መልስ ይቀበሉ። ተማሪዎች ደብተራቸውን
ተቀያይረው እንዲተራረሙ ያድርጉ።ከዚያም
ከሚያነሱት ጥያቄ ተነስተው ግብረመልስ
ይስጡ።)
፸፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
የመንገድ ላይ ጥንቃቄ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ተማሪዎች፣ ወደአቀላጥፎ ማንበብ ልምምድ
ከማለፋችን በፊት የምንባቡን ሀሳብ
ለማስታወስ ያህል አንድ ጥያቄ ልጠይቃችሁ።
መ.ተሽከርካሪዎች በሚበዙባቸው አካባቢዎች
ለመጓዝ እግረኞች ምን ምን ጥንቃቄዎችን
ማድረግ አለባቸው?
[ተ. በእግረኞች መንገድ መጠቀም ወይም
የመንገዱን ግራ ጠርዝ ይዞ መጓዝ]
መ. በጣም ጥሩ!
ማንበብ (8 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ዛሬ በጋራ ንባብ የአቀላጥፎ ማንበብ ልምምድ
እናደርጋለን። የጋራ ንባብ የሚባለው
በቡድን/በህብረት ሆኖ እኩል ድምፅ እያወጡ
የማንበብ ሂደት ነው።
መ. አሁን ባለፈው ክፍለጊዜ ያነበባችሁትን፣
“የመንገድ ላይ ጥንቃቄ” በሚል ርዕስ
የቀረበውን ምንባብ፣ 3ኛውን አንቀጽ
ሁላችሁም ከእኔ ጋር እኩል ድምፅ እያሰማችሁ
እናነበዋለን።
[መተ. አንቀጹን በጋራ ድምፅ እያሰሙ 1 ጊዜ
ያነባሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ከመጀመሪያው በተሻለ
ድምፃችንን እኩል ለማምጣት ደግመን
እናንብብ።
[መተ. ደግመው ያነባሉ።]
መ. ጥሩ ነው! አሁን ደግሞ ከ2ኛው በተሻለ
ድምፃችን የአንድ ሰው ድምፅ እስኪመስል
እኩል እናንብብ።
[መተ. ለ3ኛ ጊዜ ያነባሉ]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
(መ. በየቡድኑ አንድ ጥሩ አንባቢ እያካተቱ ከ4-6
የሚሆኑ ተማሪዎች ያሉበት ቡድን ያደራጁ።)
መ. አሁን ከእኔ ጋር ያነበብነውን አንቀጽ በቡድን
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 73
 ሆናችሁ በአንድነት ድምፅ እያሰማችሁ
ታነባላችሁ። አሁን ማንበብ ጀምሩ።
[ተ. በቡድን ድምፅ እያሰሙ ያነባሉ።]
(መ.ተማሪዎች ሲያነቡ እኩል ድምፅ
ማውጣታቸውን፣ በተገቢው ቦታ ላይ
ዕረፍት ማድረጋቸውን፣ ቃላትን በትክክል
ማንበባቸውን ይከታተሉ። አንቀጹን አንብበው
ሲጨርሱ በድጋሜ ለ2ኛ ጊዜ እንዲያነቡ
ይንገሯቸው። በዚህ ዓይነት ለ3ኛና ለ4ኛ
ጊዜ እንዲያነቡ ያድርጉ።በእያንዳንዱ
ዙር ድምፃቸውን በተቻለ መጠን እኩል
እንዲያመጡ ጥረት እንዲያደርጉ
ይንገሯቸው።)
ማዳመጥ (15 ደቂቃ)
አርአያነት ያለው ተግባር
ቅድመማዳመጥ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ “አርአያነት ያለው ተግባር” በሚል ርዕስ
የቀረበ ምንባብ አነብላችኋለሁ። ከዚያ በፊት
ግን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን የቀረቡትን
የቅድመማዳመጥ ጥያቄዎች በቃላችሁ
ትመልሳላችሁ።
መ. በትምህርትቤታችሁ የትራፊክ ደህንነት ክበብ
አለ? ካለ ምን ምን ተግባራትን እያከናወነ
ነው?
[ተ. በትምህርትቤታቸው ያለ የትራፊክ ደህንነት
ክበብ ያከናወናቸውን ተግባራት ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! የመንገድ ሥርዓቱን የማስተማር
ኃላፊነት የማን ይመስላችኋል?
[ተ. የመንገድ ሥርዓትን የማስተማር ኃላፊነት
የማን እንደሆነ የሚያስቡትን ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ!
መ. አሁን ምንባቡን አነብላችኋላሁ፤ በትኩረት
አዳምጡ። በምታዳምጡበት ጊዜ ዋና ዋና
ሀሳቦችና እንግዳ የሆኑ ቃላት ካጋጠሟችሁ
በደብተራችሁ ያዙ።
የማዳመጥ ሂደት (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ.ምንባቡን ያንብቡላቸው፤ ተማሪዎች
በአግባቡ እያዳመጡ መሆኑን ለማረጋገጥ
74 አማርኛ 5ኛ ክፍል
በማዳመጥ ምንባቡ ውስጥ የኮከብ ምልክት
ያለበት ቦታ ላይ ሲደርሱ፣ የቀረበውን ጥያቄ
ይጠይቋቸው፤ ምላሻቸውንም ይቀበሉና
ማንበብዎን ይቀጥሉ።)
አርአያነት ያለው ተግባር
ጠንቃቃ ተማሪዎች በቅድሚያ የመኪና
አደጋ እንዳይደርስባቸው ጥረት ያደርጋሉ።
ቀጥሎ ወላጆቻቸው፣ ዘመዶቻቸው፣ ወይም
የአካባቢያቸው ነዋሪዎች ከአደጋ እንዲጠበቁ
ይጥራሉ። በተጨማሪም በየትምህርትቤታቸው
የሚማሯቸውን የትራፊክ ደንቦች ለሌሎች ሰዎች
በማስረዳት ግንዛቤ የማስፋት ሥራ ይሠራሉ።
በኢትዮጵያ ካሉት ትምህርትቤቶች መካከል
ለመጀመሪያ ጊዜ ስለመንገድ አጠቃቀም ሥርዓት
ያስተዋወቁት የአምቦ ትምህርትቤት ተማሪዎች
ናቸው። በቅድሚያ ተማሪዎቹ ወደትምህርትቤት
ሲሄዱም ሆነ ሲመለሱ የመንገዳቸውን ግራ ጠርዝ
መያዝ እንዳለባቸው ተማመኑ። በመቀጠል ሌሎች
ሰዎችም የመንገዱን ግራ ጠርዝ ይዘው እንዲሄዱ
በተደጋጋሚ ትምህርት ሰጡ። በመጨረሻም
ሁሉም የአምቦ ከተማ ነዋሪዎች የመንገዳቸውን
ግራ ጠርዝ ይዘው መጓዝ አዘወተሩ። አሁን
በአምቦ ከተማ የመንገዳቸውን ግራ ጠርዝ
ይዘው የማይጓዙ ሰዎች እንግዶች መሆናቸው
ይታወቃል። በመሆኑም ትክክለኛውን አቅጣጫ
ይዘው እንዲጓዙ ትምህርት ይሰጣቸዋል። ከዚህም
የተነሳ ብዙዎቹ የአምቦ እንግዶች ለምን በኛ
አካባቢ አልተለመደም?” የሚል ጥያቄ ያነሳሉ።
*** የአምቦ ትምህርትቤት ተማሪዎች
የመንገድ ሥርዓትን ለማለማመድ
በቅደምተከተል ያከናወኗቸው ተግባራት
ምን ምን ናቸው? ***
በአምቦ ትምህርትቤት የተጀመረው መልካም
ተግባር በአቅራቢያው ባሉ ትምህርትቤቶችና
ወደሌሎችም አካባቢዎች ተስፋፍቷል። ይህም
በመሆኑ በአካባቢው በመኪና ምክንያት የሚፈጠር
አደጋ በከፍተኛ ሁኔታ ቀንሷል። በአሁኑ ጊዜ ይህ
መልካም ተግባር ራቅ ወዳሉ ሌሎች ክልሎችም
እየተስፋፋ ይገኛል።
ተማሪዎች፣ እናንተም ይህንን መልካም ተሞክሮ
ተግባራዊ ማድረግ ይጠበቅባችኋል። ትምህርትቤት
ስትሄዱና ስትመለሱ የመንገዳችሁን ግራ ጠርዝ
ይዛችሁ ሂዱ። ሌሎች ሰዎችም የመንገዳቸውን
ግራ ጠርዝ ይዘው እንዲሄዱ አግዙ። ይህንን
ካደረጋችሁ የእናንተንና የሌሎችን ሰዎች
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 ፸፬
ደህንነት ትጠብቃላችሁ።
(ከብሔራዊ የመንገድ ደህንነት አስተባባሪ ጽ/ቤት።
1996። ከ1ኛ-4ኛ ክፍል ላሉ ተማሪዎች የመንገድ
ደህንነት ግንዛቤ ለማዳበር የተዘጋጀ መማሪያ
(ማጣቀሻ አጋዥ መጽሐፍ) ካሪኩለም ጋይድ ገጽ
45 ተሻሽሎ የተወሰደ።)
አዳምጦ መረዳት (5 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ያነበብኩላችሁን ምንባብ በትክክል
እንዳዳመጣችሁ ተስፋ አደርጋለሁ። አሁን
በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን የቀረቡትን
የአዳምጦ መረዳት ጥያቄዎች በቃላችሁ
ትመልሳላችሁ። በመጀመሪያ ግን የተወሰኑ
ጥያቄዎችን አብረን እንሥራ።
መ. ጠንቃቃ ተማሪዎች አደጋን ለመከላከል ምን
ያደርጋሉ?
[መተ. በቅድሚያ የመኪና አደጋ
እንዳይደርሳባቸው ጥረት ያደርጋሉ።]
መ. በጣም ጥሩ።
ሥሩ
መ. አሁን ተራው የናንተ ነው! ቀሪዎቹን
ጥያቄዎቹን በቃላችሁ መልሱ።
መ. የአምቦ ተማሪዎች በሁለተኛ ደረጃ ያከናወኑት
ተግባር ምንድን ነው?
[ተ. ሌሎች ሰዎችም የመንገዱን ግራ ጠርዝ ይዘው
እንዲሄዱ በተደጋጋሚ ትምህርት ሰጡ።]
መ. በጣም ጥሩ።
(መ. ሌሎችን ጥያቄዎች በዚሁ ዓይነት እየጠየቁ፣
ተማሪዎች በቃላቸው መልስ እንዲሰጡ
ያድርጉ። ከዚያም ከበድ ባሉ ጥያቄዎች ላይ
በማወያየት ግብረመልስ ይስጧቸው።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ሳቢ ግሶች
ልሥራ
መ. ባለፈው ሳምንት ስለ “ኢሳቢ ግሶች”
ተምራችኋል፣ ዛሬ ደግሞ ስለ “ሳቢ ግሶች”
እንማራለን።
መ. የኢሳቢና ሳቢ ግሶችን ልዩነት ቀጥሎ
በቀረቡት ምሳሌዎች አሳያችኋለሁ።
፸፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ሰውዬው ወደቀ።
ሀብቴ ጃኬት ገዛ።
[መ. በመጀመሪያው ዓረፍተነገር ውስጥ
“የመውደቅ አደጋ” የደረሰበት “ሰውዬው”
ሲሆን ድርጊቱ ወደሌላ አካል ስላልተሸጋገረ፣
“ወደቀ” የሚለው ቃል ኢሳቢ ግስ ነው።
መ. ሁለተኛው ዓረፍተነገር ውስጥ ግን “የመግዛት”
ድርጊት የፈፀመው “ሀብቴ” እና የመገዛት
ድርጊት የተፈፀመበት “ጃኬት” ሁለት አካላት
ስላሉ “ገዛ” የሚለው ቃል “ሳቢ ግስ” ነው።
እንሥራ
መ. ሳቢ ግስ በዓረፍተነገር ደረጃ ሲዋቀር
ድርጊት ፈፃሚንና ድርጊት የሚያርፍበትን
ሁለት ስሞች የሚወስድ የግስ ዓይነት ነው።
ይህንን ሁኔታ በሚቀጥለው ዓረፍተነገር ውስጥ
እንመልከተው።
ልጁ ዳቦ በላ።
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ ያሉት ስሞች
የትኞቹ ናቸው?
[መተ. ልጁና ዳቦ]
መ. ትክክል! ከሁለቱ ስሞች የመብላትን ድርጊት
የፈፀመው ማን ነው?
[መተ. ልጁ]
መ. በጣም ጥሩ የተበላው ነገርስ ምንድን ነው?
[መተ. ዳቦ]
መ. በጣም ጥሩ!
መ. ስለዚህ እንደ“በላ” ያሉ ግሶች አብሯቸው
የሚዋቀር ስም የሚፈልጉ በመሆናቸው ሳቢ
ግስ ይባላሉ።
መ. አሁን እንደ “በላ” ያሉ ሌሎች ግሶችን
አብረን እንጥራ።
[መተ. ገዛ፣ ሸጠ፣ ሰበረ፣ ቀደደ ወዘተ.]
መ. ሳቢ ግሶች በተለያየ ቅርጽ ይረባሉ። ለምሳሌ
አሁን “ሰበረ” የሚለውን ሳቢ ግስ በተለያየ
ቅርፅ እናርባው።
[መተ. እሱ ሰበረ፣ እኔ ሰበርኩ፣ አንቺ ሰበርሽ፣
እሷ ሰበረች፣ እናንተ ሰበራችሁ…]
መ. አንድ ምሳሌ እንጨምር። “ገዛ”ን በተለያየ
ቅርጽ እናርባው።
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 75
[መተ. እሱ ገዛ፣ እኔ ገዛሁ፣ አንቺ ገዛሽ፣ እሷ
ገዛች፣…]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት በ3ኛው ቀን “ሰዋስው”
በሚለው ንዑስ ክፍል ሥር የሚገኘውን
ተግባር “1” ሥሩ።
መ. “ወሰደ” የሚለውን ግስ በተለያየ ቅርፅ
አርቡት።
[ተ. እኔ ወሰድኩ፣ እኛ ወሰድን፣ አንተ ወሰድክ፣
አንቺ ወሰድሽ…]
መ. በጣም ጥሩ!
(መ.ተግባሩን ለመሥራት 5 ደቂቃ ይስጧቸው።
ተማሪዎቹ ተግባሮቹን ሲሠሩ በክፍሉ ውስጥ
እየተዘዋወሩ በአግባቡ መሥራታቸውን
ያረጋግጡ፣ ልዩ ድጋፍ ለሚያስፈልጋቸው
ድጋፍ ያድርጉ። በመጨረሻም በመልሶቹ
ላይ ከተማሪዎች ጋር ይወያዩ፣ ተግባር “2”ን
የቤትሥራ ይስጧቸው።)

76 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 ፸፮

 (መ. በተመሳሳይ ሁኔታ ሌሎቹንም ጥያቄዎች
2ኛ ሳምንት የመኪና አደጋ እየጠየቁ ተማሪዎች ምላሽ እንዲሰጡ
ያድርጉ።)

4ኛ ቀን የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)

የዕለቱ ትምህርት ይዘት ሥሩ
መ. ዛሬ በምታነቡበት ጊዜ “አዕምሯዊ ምሥል
• ማንበብ
መፍጠር” የሚባለውን የማንባብ ሂደት ራስን
የመከታተያ ስልት ተግባራዊ ታደርጋላችሁ።
አዕምሯዊ ምሥል መፍጠር ማለት በምንባቡ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) ውስጥ ያሉ ድርጊቶችን በቅደምተከተል
በሀሳብ መሣል ነው። ስለሆነም በአዕምሯችሁ
ሥሩ ውስጥ ምሥል ለመፍጠር ሞክሩ።
(መ. በሳቢ ግስ ሥር በተግባር “2” የተሰጠውን
የቤትሥራ ተማሪዎችን እየጠየቁ እንዲመልሱ (መ. ሁለተኛውን አንቀጽ አንብበው እንደጨረሱ
ያድርጉ፤ በመጨረሻም ትክክለኛውን መልስ ያስቁሙና፣ ሁለተኛውን አንቀጽ ሲያነቡ
ይንገሯቸው።) በአዕምሯችሁ ውስጥ የተፈጠረውን ምሥል
በመጀመሪያ ለጓደኞቻቸው በመቀጠልም
መ. እሷ ውኃ---------------። ለእርስዎ እንዲናገሩ ያድርጉ። ከዚያም
[ተ. እሷ ውኃ ጠጣች።] ማንበባቸውን ይቀጥሉ።)
መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
እንዲመልሱ ያድርጉ። መልሶቹ፡- ቆረጠምክ፤ ልሥራ
ለበስሽ፤ተመለከቱ፤ አዳመጥኩ፤ ዘፈንን
መ. አንብባችሁ ጨረሳችሁ? ጥሩ! ከማንበባችሁ
ናቸው።)
በፊት ርዕሱንና ሥዕሉን ተመልክታችሁ
ታሪኩን ገምታችሁ ነበር። ትክክል ሆኖ
ማንበብ (35) አገኛችሁት? (ተማሪዎች መልሶችን እንዲሰጡ
“...አስቀድሞ መጠንቀቅ” ያበረታቷቸው።)

ቅድመንባብ (10 ደቂቃ) መ. በአነበባችሁት ትረካ ውስጥ ዋናው/ዋ

የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስና መገመት
ሥሩ
መ. ዛሬ “...አስቀድሞ መጠንቀቅ” በሚል ርዕስ
የቀረበውን ምንባብ በለሆሳስ ታነባላችሁ።
ከዚያ በፊት ግን ጥቂት የቅድመንባብ
ጥያቄዎችን መልሱ።
መ. “...አስቀድሞ መጠንቀቅ” የሚለው ሐረግ
ያልተሟላ ምሳሌያዊ አነጋገር ነው።
ልታሟሉት ትችላላችሁ?
[ተ. “ታሞ ከመማቀቅ አስቀድሞ መጠንቀቅ]
መ. በጣም ጥሩ!
መ. “ታሞ ከመማቀቅ አስቀድሞ መጠንቀቅ”
ሲባል ምን ማለት ይመስላችኋል?
[ተ. አንድ ችግር ከመድረሱ በፊት መጠንቀቅ
ይጠቅማል ማለት ነው።]
ገፀባህርይ ማን ነው/ናት?
[መ. ትርንጎ ]
መ. ጥሩ፣ አሁን ስለትርንጎ እያሰብን መረጃዎችን
ከምንባቡ እያወጣን የቢጋር ሠንጠረዥ
እናዘጋጃለን። በመጀመሪያ እኔ እሠራለሁ።
መ. በምንባቡ ውስጥ የሚገኙትን መረጃዎች፣
የትርንጎ የትምህርትና የአስተዳደግ ሁኔታ፣
የማኅበረሰብ አገልግሎት ለመስጠት የገፋፏት
ሁኔታዎች፣ ያከናወነቻቸው ተግባራትና
ያገኘችው/የደረሰችበት ውጤት በማለት
በአራት ዘርፎች መመደብ ይቻላል። አሁን
መረጃዎችን የምናደራጅባቸውን አራት
ዘርፎች መነሻ በማድረግ የቢጋር ሠንጠረዥ
እሠራለሁ። (የሚከተለውን የቢጋር ሠንጠረዥ
በውስጡ ያሉትን መረጃዎች ሳይሞሉ ርዕሶቹን
ብቻ በማካተት ሰሌዳው ላይ ይሣሉ።)

፸፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 77

 የትምህርትና የማኅበረሰብ ያከናወነቻቸው
የአስተዳደግ ሁኔታ አገልግሎት ተግባራት ውጤት
ለመስጠት የገፋፏት
ሁኔታዎች
1ኛ ደረጃ ትምህርቷን
ከወላጆቿ ጋር ሆና

ተምራለች።
2ኛ ደረጃ ትምህርቷን
ራቅ ያለ ከተማ
ተምራለች።

መ. በምንባቡ ውስጥ ስለ ትርንጎ የትምህርትና

የአስተዳደግ ሁኔታ የተጠቀሱ ሀሳቦች ምን 5ኛ ቀን
ምን ናቸው?
[መ.1ኛ ደረጃ ትምህርቷን ከወላጆቿ ጋር ሆና የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
ተምራለች።] (ይህን የትምህርትና የአስተዳደግ
• ቃላት
ሁኔታ በሚለው ሳጥን ውስጥ ይጻፉ።)
• መጻፍ
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። ስለትርንጎ
የትምህርትና የአስተዳደግ ሁኔታ፣ በምንባቡ
ውስጥ ከተጠቁሱት መካከል አንዱን አብረን ቃላት (10 ደቂቃ)
መናገር እንችላለን?
ለቃላትና ለሐረጋት ተመሳሳይ ፍቺ
[መተ. የ2ኛ ደረጃ ትምህርቷን ራቅ ያለ መስጠት
ከተማ ተምራለች።] (ይህንም የትምህርትና
ሥሩ
የአስተዳደግ ሁኔታ በሚለው ክፍል ውስጥ
መ. ዛሬ ከምንባቡ ለወጡ ቃላት ተመሳሳይ ፍቺ
ይጻፉ።)
ትሰጣለችሁ።
ሥሩ
መ. “ጠንቃቃ” ለሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቺ
መ. አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
በአንብቦ መረዳት ሥር የሚገኘውን የቢጋር
ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከዚያም [ተ. አስተዋይ]
“…አስቀድሞ መጠንቀቅ” በሚል ርዕስ መ. ትክክል!
በቀረበው ምንባብ ውስጥ ስለትርንጎ የተገለጹ
ልዩ ልዩ ክንውኖችን በአራቱ ሳጥኖች ውስጥ (መ. በመጀመሪያ በቡድን እንዲወያዩ ካደረጉ
ሙሉ። (ተግባር “1”ን ለማሠራት ተማሪዎችን በኋላ ከላይ በቀረበው መንገድ እየጠየቁ
ከ4-6 አባላት ባሉት ቡድን ያደራጁ። ከዚያም ለቃላቱ ተመሳሳይ ፍቺ እንዲሰጡ
ሳጥኖችን መጀመሪያ በግል እንዲሞሉ ያድርጉ። ከዚያም ትክክለኛ ተመሳሳያቸው
ያድርጉ። ቀጥሎም የሠሩትን እያስተያዩና ላልተሰጣቸው ቃላት ተመሳሳይ ፍቻቸውን
እየተወያዩ በጋራ እንዲሠሩ ያድርጉ። ተግባር ይንገሯቸው። በመጨረሻም ተግባር “2”ን
“2”ን ደግሞ እየጠየቁ በቃላቸው እንዲመልሱ የቤትሥራ እንዲሠሩ ይንገሯቸው።
ያድርጉ።)

78 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 ፸፰

መጻፍ (30 ደቂቃ) ሠንጠረዡን ያሟሉት።)

ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ) መ. አንቀጽ ለመጻፍ የሚረዳንን ቢጋር

አዘጋጅተናል። አሁን ዓረፍተነገሮችን
በድርጊት ቅደምተከተል ስልት አንቀጽ እያዋቀርን አንቀጹን እንጻፍ። “እሳት ማያያዝ”
መጻፍ የሚለውን ሐረግ መነሻ በማድረግ የአንቀጹን
እንሥራ የመጀመሪያ ዓረፍተነገር እንመሥርት።
መ. ባ ለ ፈ ው ክፍለጊዜ ከቤታችሁ [መተ. ሻይ ለማፍላት በመጀመሪያ እሳት ማያያዝ
ጀምሮ ትምህርትቤት እስክትደርሱ ያስፈልጋል።]
ያከናወናችኋቸውን ተግባራት በድርጊት
መ. ጥሩ! ሁለተኛው ዓረፍተነገርስ ምን ይሆናል?
ቅደምተከተል ማሳያ የቢጋር ሠንጠረዥ
ውስጥ ዘርዝራችኋል። ዛሬ ደግሞ የቢጋር [መተ. ሁለተኛ የታጠበ የሻይ ጀበና ውስጥ
ሠንጠረዡን መሠረት በማድረግ አንቀጽ የሚፈለገውን የውኃ መጠን ጨምሮ እሳት
ትጽፋላችሁ። በመጀመሪያ ግን የቢጋር ላይ መጣድ ነው።]
ሠንጠረዡን መሠረት አድርጋችሁ እንዴት መ. በዚህ መልኩ በቢጋሩ የተዘረዘሩትን ሀሳቦች
አንቀጽ እንደምትጽፉ ለማሳየት አንድ ምሳሌ በቅደምተከተል በማደራጀት አንቀጹን
አብረን እንሥራ። አሟልተው እንዲጽፉ ያድርጉ።

አንደኛ እሳት ማያያዝ ሥሩ

መ. አብረን ስንሠራ የቢጋር ሠንጠረዥን
ሁለተኛ የሻይ ጀበናው ውስጥ ውኃ በመጠቀም እንዴት ቅደምተከተላዊ
ጨምሮ መጣድ ጽሑፍ እንደሚዘጋጅ አይታችኋል። በዚሁ
ሦስተኛ ሻይ ቅጠሉን በፈላው ውኃ መሠረት ባለፈው ሳምንት ያዘጋጃችሁትን
ውስጥ መጨመር የቢጋር ሠንጠረዥ በመጠቀም ሃሣቦችን
አስፋፍታችሁ አንድ አንቀጽ ጻፉ።(ተማሪዎች
አራተኛ ሻዩ ሲፈላ የሻይ ጀበናውን
ማውጣት
አንቀጹን ሲጽፉ እየተዘዋወሩ ይደግፏቸው፤
ያበረቷቷቸው።)
አምስተኛ ስኳሩን በሻይ ብርጭቆ ውስጥ
መጨመር የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
ስድስተኛ ሻዩን መቅዳት፣ የዓረፍተነገሮች ቅደምተከተል
በመጨረሻም አማስሎ መጠጣት፣
ማስተካከል
ሥሩ
(መ. በመጀመሪያ የቢጋር ሠንጠረዡን መረጃውን መ. ባለፈው ክፍለጊዜ የሀሳብ ቅደምተከተላቸው
ሳይሞሉ ሰሌዳው ላይ ይሣሉላቸው። የተዛቡ ዓረፍተነገሮችን እንዴት
ከዚያም በሻይ አፈላል ሂደት ከመጀመሪያ እንደምታስተካክሉ ተምራችኋል።
እስከመጨረሻ የሚከናወኑትን ተግባራት ዛሬም ይህንኑ ተግባር መለማመዳችሁን
ተማሪዎችን እየጠየቁ/እያሳተፉ ሠንጠረዡን ትቅጥላላችሁ። በመጀመሪያ ዓረፍተነገሮቹን
ያሟሉ።) በትኩረት አንብቡ። ከዚያም እነዚህን
መ. በሻይ አፈላል ሂደት የመጀመሪያው ተግባር ዓረፍተነገሮች በትክክለኛው ቅደምተከተላቸው
ምንድን ነው? አስተካክላችሁ ጻፉ።

[መተ. እሳት ማያያዝ] [ተ. በግል የዓረፍተነገሮቹን ቅደምተከተል

እያስተካከሉ ይጽፋሉ።]
መ. ጥሩ! ሁለተኛው ተግባርስ ምን ይመስላችኋል?
መ. አሁን ደብተራችሁን ተቀያየሩና ትክክለኛው
[መተ. በሻይ ጀበናው ውስጥ ውኃ ጨምሮ ቅደምተከተል ምን መሆን እንዳለበት
መጣድ] ተወያዩ። (ተማሪዎችን እየጠየቁ ትክክለኛውን
(መ.በዚህ መልኩ ተማሪዎችን እያሳተፉ ቅደምተከተል እንዲናገሩ ካደረጉ በኋላ
ግብረመልስ ይስጡ።)
፸፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 79
 መ. በጣም ጥሩ!
6ኛ ቀን ማንበብ (8 ደቂቃ)
እንሥራ
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ በጋራ የማንበብ ልምምድ
• አቀላጥፎ ማንበብ አድርጋችሁ ነበር። ዛሬም “…አስቀድሞ
• መናገር መጠንቀቅ” በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ
3ኛውን አንቀጽ በመጠቀም የጋራ ንባብ
• ሰዋስው ልምምዳችሁን ትቀጥላላችሁ። በመጀመሪያ
ግን ይህን አንቀጽ አብረን እናንብብ።

የቤትሥራ (5 ደቂቃ) [መተ. ድምፃቸውን እያሰሙ በጋራ ያነባሉ።]

ሥሩ መ.አሁን ከቅድሙ በተሻለ ድምፃችንን እኩል

ለማውጣት እየሞከርን እናንብብ።
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ቃላት ላይ የሰጧቸውን
የቤትሥራ ይመልከቱ፤ ተማሪዎች [መተ. ድምፃቸውን እያሰሙ ለ2ኛ ጊዜ ያነባሉ።]
ደብተራቸውን እንዲቀያየሩ ያድርጉ፤
በመልሶቹ ላይ እየተነጋገሩ ርስበርስ
ሥሩ
እንዲተራረሙ ያድርጉ። (መ.ከ4-6 ተማሪዎችን ያካተቱ ቡድኖች
ይመሥርቱ። በእያንዳንዱ ቡድን ውስጥ አንድ
መ. በ“ሀ” ሥር ለቀረበው ጥያቄ ተስማሚው ቃል አንድ ጥሩ የሚያነቡ ተማሪዎች መኖራቸውን
የትኛው ነው? ያረጋግጡ። ከዚያም የተመረጠውን አንቀጽ
[ተ. መፍትሔ] ሦስት ወይም አራት ጊዜ በቡድን ድምፃቸውን
እያሰሙ እንዲያነቡ ያድርጉ። ከአንደኛው
መ. በጣም ጥሩ! በ“ለ” ሥር ለቀረበው የትኛውን ወደሁለተኛው፣ ከሁለተኛው ወደሦስተኛው
ቃል መረጣችሁ? ከሦስተኛው ወደአራተኛው ንባብ በተሸጋገሩ
[ተ. አስገነዘበች።] ቍጥር ድምፃቸውን የበለጠ እኩል ለማምጣት
ጥረት እንዲያደርጉ ይንገሯቸው። በየቡድኑ
መ. በጣም (በዚሁ መልክ የሌሎቹን
ጥሩ! እየተዘዋወሩ በትክክል ማንበባቸውን፣
ጥያቄዎች መልስ በመስጠት እንዲተራረሙ ድምፃቸው እኩል መሆኑን፣ ቃል በቃል
ያበረታቱ።) ሳይሆን ሐረግ በሐረግ ማንበባቸውን
ይከታተሉ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
“…አስቀድሞ መጠንቀቅ” መናገር (15 ደቂቃ)
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ) የድርጊት ቅደምተከተልን ጠብቆ
መናገር
ሥሩ
“…አስቀድሞ መጠንቀቅ” በሚል ርዕስ በቀረበው እንሥራ
ምንባብ አቀላጥፎ ማንበብን ትለማመዳላችሁ። መ. ባለፉት ክፍለጊዜያት በድርጊት ቅደምተከተል
ከዚያ በፊት ግን ባለፈው ያነበባችሁትን ስልት የቀረቡ ምንባቦችን አንብበናል፤
ለማስታወስ ያህል የሚከተለውን ጥያቄ አዳምጠናል።
ትመልሳላችሁ። መ. በድርጊት ቅደምተከተል ስልት የቀረቡት
መ. “… አስቀድሞ መጠንቀቅ” በሚል ርዕስ ምንባቦች ይዘት ምን ነበር?
ያነበባችሁትን ምንባብ ዋና ሀሳብ በአጭሩ [መተ. የመጀመሪያው ምንባብ ስለመንገድ
ግለጹ። ደህንነትና አጠቃቀም የሚገልፅ ሲሆን
[ተ. የመኪና አደጋን አስቀድሞ መከላከል ሁለተኛው ምንባብ ደግሞ ስለመንገድ
ይገባል።] ደህንነትና አጠቃቀም ለተማሪዎችና

80 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 ፹

 ለኅብረተሰቡ ስላስተማረች አንዲት ተማሪ
የሚተርክ ነበር።]
መ. ጥሩ! ያዳመጥነው ምንባብስ ስለምን የሚገልፅ
ነበር?
[መተ. የአምቦ ተማሪዎች ስለመንገድ አጠቃቀም
ለማኅበረሰቡ ለማስተማር ስላደረጉት
አርአያነት ያለው ተግባር የሚገልጽ ነበር።]
መ. በጣም ጥሩ፣ ያነበብናቸውም ሆነ ያዳመጥናቸው
ምንባቦች የድርጊት ቅደምተከተልን የተከተሉ
ነበሩ። ዛሬም ይህንኑ የሀሳብ አወቃቀር ዘዴ
ተጠቅመን ሀሳባችንን በንግግር እንገልፃለን።
ለምሳሌ ትናትና ከትምህርትቤት
ተነስተን ቤታችን እስክንደርስ የተለያዩ
ድርጊቶችን ፈፅመናል። እነዚህን ድርጊቶች
በቅደምተከተል ለማደራጀት የሚከተለውን
የቢጋር ሠንጠረዥ መጠቀም እንችላለን።
(የቢጋር ሠንጠረዡን በውስጡ የያዛቸውን
ዓረፍተነገሮች ሳይጻፉ፣ በሰሌዳው ላይ
ይጻፉላቸው።)
ደብተሮቼንና መጽሐፎቼን ሰበሰብኩና
1
በቦርሳዬ ውስጥ ከተትኩ።
ጓደኛዬን አግኝቼ ወደቤታችን ጉዞ
2
ጀመርን።
3 ከትምህርትቤት እንደወጣን የመኪና
መንገድ ላይ ደረስን።
4 የመንገዱን ግራ ጠርዝ ይዘን ተጓዝን።
5 ከሠፈራችን ስንደርስ “ዜብራ” መንገድ
ፈልገን አቋረጥን።
6 ተሰነባብተን ወደየቤታችን ገባን።
(በመቀጠልም እንደሚከተለው ተማሪዎችን
እየጠየቁና እያሳተፉ ሠንጠረዡን ይሙሉ።)
መ. ትናትና ከትምህርትቤት ወደቤታችሁ ልትሄዱ
ስትሉ በመጀመሪያ ምን አደርጋችሁ?
[መተ. ደብተሮቼንና መጽሐፎቼን ሰበሰብኩና
ቦርሳዬ ውስጥ ከተትኩ።]
፹፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
መ. ከዚያስ ምን አደረጋችሁ?
[መተ. ጓደኛዬን አግኝቼ ወደቤታችን ጉዞ
ጀመርን።] (በተመሳሳይ ሁኔታ እየጠየቁ
ተማሪዎቹ እቤታቸው እስከሚደርሱ ያለውን
ይሙሉ።)
መ. ንግግር ስናደርግ ቀጥሎ ባለው መንገድ
መጠቀም እንችላለን።
በመጀመሪያ ደብተሮቼንና መጽሐፎቼን ሰብስቤ
በርሳዬ ውስጥ ከተትኩ። ቀጥሎ ጓደኛዬን ፈልጌ
አገኘሁ። ከዚያ ጉዟችንን ቀጥለን፤ የመኪና
መንገድ ላይ ደረስን። በመቀጠል የመንገዱን
ግራ ጠርዝ ይዘን ተጓዝን። ከሰፈራችንም
ስንደርስ “ዜብራ” መንገድ ፈልገን አቋረጥን።
በመጨረሻም ተሰነባብተን ተለያየን።
ማሳሰቢያ
(በገጠር አካባቢ ባሉ ትምህርትቤቶች ተማሪዎች
ከላይ የቀረቡትን ምላሾች ላይሰጡ ይችላሉ።
ስለዚህ ለእነዚህ ተማሪዎች በሚከተለው መልኩ
ምሳሌ ሊሰጧቸው ይችላሉ።)
ደብተሮቼንና መጽሐፎቼን ሰበሰብኩና
1
በቦርሳዬ ውስጥ ከተትኩ።
ጓደኛዬን አግኝቼ ወደቤታችን ጉዞ
2
ጀመርን።
ከትምህርትቤት ወረድ እንዳልን ወንዝ
3
አገኘን።
4 ወንዙን ለመሻገር ጠበብ ያለ ሥፍራ
ፈለግን።
5 በጠባቡ ስፍራ ዘለን ተሻገርን።
6 ዳገቱ ላይ፣ ጫካው አጠገብ ደረስን።
7 ተጠባብቀን በጥንቃቄ ጫካውን
አለፍን።
8 ሠፈራችን ስንደርስ ተሰነባብተን
ተለያየን።
ምዕራፍ 4 81
 ሥሩ
መ. በመጀመሪያ አብረን በሠራነው መሠረት
የሚከተለውን የቢጋር ሠንጠረዥ
በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከዚያ በትናትናው
ዕለት ከትምህርትቤት ተነስታችሁ ከቤታችሁ
እስክትደርሱ ድረስ የፈፀማችኋቸውን
ድርጊቶች እያሰባችሁ ባዘጋጃችሁት
ሠንጠረዥ ውስጥ አጠር አጠር እያደረጋችሁ
ዘርዝሩ።
መ. ተማሪዎች አሁን 5 አባላት ባሉት ቡድን
ተደራጁ፤ የቡድን መሪም ምረጡ። ከዚያም
ያዘጋጃችሁትን እንደማስታወሻ በመጠቀም
እያብራራችሁ ለቡድን አባላቱ ተናገሩ።
መ. ስትናገሩ በመጀመሪያ፣ ቀጥሎ፣ ከዚያ…
እያላችሁ መናገርን አትርሱ።
ቀን፣ በሰዋስው ንዑስ ክፍል ሥር የሚገኘውን
ተግባር ሥሩ።
መ. እኔ አሮጌ መጽሐፍ-----------------።
[ተ. እኔ አሮጌ መጽሐፍ ገዛሁ።]
መ. በጣም ጥሩ (በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም
እንዲሠሩ ያድርጉ።)
(ተግባሩን የሚሠሩበት 5 ደቂቃ
ይስጧቸው።ተማሪዎች ተግባሩን ሲሠሩ በክፍሉ
ውስጥ እየተዘዋወሩ በአግባቡ መሥራታቸውን
ያረጋግጡ። የከበዳቸውን ተማሪዎች ይደግፉ፤
በመጨረሻም በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎች ጋር
እየተወያዩ ግብረመልስ ይስጡ።)

(መ. ተማሪዎች ሲናገሩ ሀሳባቸውን በቅደም

ተከተል ማቅረባቸውን፣ ተገቢ የመሸጋገሪያ
ቃላት መከታተላቸውን ይከታተሉ።)

ሰዋስው (5 ደቂቃ)
ሳቢ ግሶች
እንሥራ
መ. ባለፈው ሳምንት ስለሳቢ ግሶች ተምረናል።
ሳቢ ግስ ምን ማለት እንደሆነ አስታውሳችሁ
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
[መተ. በግሱ የተገለፀውን ድርጊት በሌላ አካል
ላይ የሚያሳርፍ/የሚያሻግር ግስ ነው።]
መ. አሁን ለሳቢ ግሶች ምሳሌዎችን ልትሰጡኝ
ትችላላችሁ?
[መተ. በላ፣ ጠጣ፣ ሰጠ፣ ሸጠ…]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ካቀረብናቸው ምሳሌዎች
መካከል “ሸጠን” በተለያየ ቅርፅ በዓረፍተነገር
ውስጥ እንጠቀምበታለን።
መ. እሷ ሁለት ኪሎ ሙዝ---------------።
[መተ. እሷ ሁለት ኪሎ ሙዝ ሸጠች።]
መ. እሱ አምስት መጽሐፎች -------------።
[መተ. እሱ አምስት መጽሐፎች ሸጠ።]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
መ.ተማሪዎች አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው

82 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 ፹፪

 (መ.በተመሳሳይ ሁኔታ ሌሎቹንም ቃላት በቡድን
3ኛ ሳምንት ሆነው እንዲያነቡ ያድርጉ።)
የመጀመሪያ ርዳታና
ማንበብ (35 ደቂቃ)
በድንገተኛ አደጋ ጊዜ
የሚወሰዱ እርምጃዎች በድንገተኛ አደጋ ጊዜ የሚወሰድ
እርምጃ
7ኛ ቀን ቅድመንባብ (5ደቂቃ)
የዕለቱ ትምህርት ይዘት የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስና መገመት
• የቃላት ጥናት ሥሩ
መ. አሁን ምንባቡን ከማንበባችሁ በፊት
• ማንበብ በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን የቀረቡትን
የቅድመንባብ ጥያቄዎች በቃላችሁ መልሱ።
መ. ድንገተኛ አደጋ ምንድን ነው?
የቃላት ጥናት (5 ደቂቃ)
[ተ. ድንገተኛ አደጋ በተለያዩ ምክንያቶች
መነጠልና ማጣመር በሰውነታችን ክፍል ላይ የሚደርስ ያልተጠበቀ
ሥሩ ጉዳት ነው።]
መ. ዛሬ “በድንገተኛ አደጋ ጊዜ የሚወሰድ መ. በጣም ጥሩ! የምታውቋቸውን ድንገተኛ
እርምጃ” በሚል ርዕስ የቀረበ ምንባብ አደጋዎች ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
ታነባላችሁ። በመጀመሪያ ግን ከምንባቡ
የወጡ ቃላትን በመነጣጠልና በማጣመር [ተ. የመኪና አደጋ፣ ከፎቅ ወይም ከገደል ላይ
ማንበብ ትለማመዳላችሁ። የመውደቅ፣ ውኃ ውስጥ የመስመጥ አደጋ፣
ወዘተ.]
መ. በመጀመሪያ በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው
ቀን በቃላት ጥናት ሥር የቀረቡትን የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ቃላት በመጀመሪያ እየነጣጠላችሁ ከዚያም ልሥራ
እያጣመራችሁ አንብቡ። (መ. ተማሪዎች ማንበብ ከመጀመራቸው በፊት
መ. “ኑሯቸውን” የሚለውን ቃል ነጣጥላችሁ የሚከተለውን ይንገሯቸው።)
አንብቡ። መ. ተማሪዎች በምታነቡበት ጊዜ፣ በምንባቡ ውስጥ
[ተ. ኑሮ-ኣቸው-ን] ያሉ ድርጊቶችን እያሰባችሁ በአዕምሯችሁ
ውስጥ ምሥል ለመፍጠር ሞክሩ። እንዲህ
(መ. ጥሩ! አሁን ደግሞ ይህንኑ ቃል አጣምራችሁ ማድረጋችሁ ምንባቡን በተሻለ ሁኔታ
አንብቡልኝ።) ለመረዳት ያስችላል። በምታነቡበት ጊዜ
[ተ. ኑሯቸውን] እንዴት በአዕምሯችሁ ውስጥ ምሥል
እንደምትፈጥሩ አንብቤ ላሳያችሁ። (ከ2ኛው
መ. በጣም ጥሩ!
አንቀጽ የመጀመሪያዎቹን 2 ዓረፍተነገሮች
መ. “ነርቮች” የሚለውን ቃል ፊደሎችን ድምፅዎን እያሰሙ ያንብቡ።)
በመነጣጠል አንብቡ።
መ. “አከርካሪ ከጭንቅላት የታችኛው ክፍል እስከ
[ተ. ነ-ር-ቮ-ች] መቀመጫ የላይኛው ክፍል ያሉትን አጥንቶች
ያካትታል” የሚለውን ዓረፍተነገር ሳነብ
መ. ፊደሎቹን አጣምራችሁ አንብቡ።
በሥነሕይወት ትምህርት ላይ የሚታወቀው
[ተ. “ነርቮች” ] የሰው አጽም ክፍል በአዕምሮዬ መጣ። በዚህም
ከማጅራት ጀምሮ እስከ መቀመጫ(ዳሌ) ድረስ
መ. በጣም ጥሩ
እየተቀጣጠለ የሚወርድ አጥንት በአዕምሮዬ

፹፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 83

 ውስጥ በመሣል ለማየት ችያለሁ። እናንተም
እኔ እንዳሳየኋችሁ በአዕምሯችሁ ምሥል
ለመፍጠር እየሞከራችሁ አንብቡ።
(መ.ሁለተኛውን አንቀጽ አንብበው እንደጨረሱ
የአከርካሪ አጥንት ስብራት የደረሰበትን
ሰው ለማንሳት ስለሚደረገው ጥንቃቄ
በአዕምሯቸው ውስጥ የተፈጠረውን ምሥል
ለጓደኞቻቸው እንዲናገሩ ያድርጉ። ከዚያም
ማንበባቸውን ይቀጥሉ። ሦስተኛውን አንቀጽ
አንብበው እንደጨረሱ የሚከተለውን ጥያቄ
ይጠይቋቸው።)
መ. “የዳሌ አጥንት ዋንጫ መሰል አጥንት ነው”
የሚለው አገላለፅ ስለዳሌ አጥንት ቅርፅ
በአዕምሯችሁ ውስጥ የፈጠረውን ምሥል
ግለጹ። ምሥሉንም በደብተራችሁ ሥላችሁ
ለጓደኞቻችሁ አሳዩ።
[ተ. ይናገራሉ፤ ምሥሉንም በደብተራቸው
ይሥላሉ።]
(መ. ከዚያም ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ ያድርጉ።)
አንብቦ መረዳት (20 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን በአንብቦ
መረዳት ሥር የቀረቡትን ጥያቄዎች
በምንባቡ መሠረት በቃላችሁ መልሱ።
መ. በጥያቄ “ሀ” ሥር ከቀረቡት አማራጮች
መካከል በአንቀጽ 1 ውስጥ በተጠቀሱት
አደጋዎች ከሚደርሱት ጉዳቶች የማይመደበው
የትኛው ነው?
[ተ. የደም መርጋት ]
መ. ይህን መልስ እንዴት አገኛችሁ?
[ተ. አንቀጽ አንድ ላይ በተጠቀሱት አደጋዎች
የሚፈጠሩት ጉዳቶች የደም መፍሰስ፣
የአጥንት ስብራትና ውልቃት መሆናቸው
ተገልጿል።]
መ. በጣም ጥሩ!
(መ. የተግባር “1” የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎች
በተመሳሳይ ሁኔታ እየጠየቁ ተማሪዎች
እንዲመልሱ እያደረጉ የአንብቦ መረዳት
ክሂላቸውን ይገምግሙ። ተግባር “2”ን ደግሞ
በጹሑፍ እንዲመልሱ ያድርጉ።)
84 አማርኛ 5ኛ ክፍል
8ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
ለቃላትና ለሐረጋት ዐውዳዊ ፍቺ
መስጠት
ልሥራ
መ. ዛሬ “በድንገተኛ አደጋ ጊዜ የሚወሰድ
እርምጃ” በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ
ለወጡ ቃላት ዐውዳዊ ፍቺ ትሠጣላችሁ።
ዐውዳዊ ፍቺ አንድ ቃል በገባበት ዓረፍተነገር
ወይም ጽሑፍ ውስጥ የሚኖረው ፍቺ ነው።
ለምሳሌ አንድ ቃል ወስጄ ላሳያችሁ።
በምንባቡ ውስጥ “ተከትሎ” የሚል ቃል
አለ። የዚህን ቃል ዐውዳዊ ፍቺ ለማግኘት
በመጀመሪያ ቃሉ የሚገኝበትን ዓረፍተነገር
ልፈልግ። ሦስተኛው አንቀጽ ውስጥ “የዳሌ
አጥንት ስብራትን ተከትሎ ከፍተኛ መጠን
ያለው ደም መፍሰስ ሊከሰት ይችላል” ይላል።
ስለዚህ ስብራትን ተከትሎ ሲል፣ በስብራት
ምክንያት ማለቱ ነው። በመሆኑም “ተከትሎ”
የሚለው ቃል ዐውዳዊ ፍቺ “ምክንያት” ማለት
ነው።
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አንድ ምሳሌ አብረን እንሥራ።
“ሊደርስባቸው” የሚለው ቃል ዐውዳዊ ፍቺ
ምንድን ነው? በመጀመሪያ ቃሉ የሚገኝበት
አንቀጽ የትኛው ነው?
[መተ. አንደኛው አንቀጽ]
መ. ዓረፍተነገሩን አብረን እናንብብ።
[መተ. በመኪና ሲጓዙ ጉዳት ሊደርስባቸው
ይችላል።]
መ. ስለዚህ ሊደርስባቸው የሚለው ቃል ዐውዳዊ
ፍቺ ምንድን ነው?
[መተ. ሊያጋጥማቸው]
መ. ይህን ያልንበት ምክንያት ምንድን ነው?
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 ፹፬
[መተ. ምክንያቱም “ጉዳት ሊደርስባቸው ይችላል” መጻፍ (30 ደቂቃ)
ሲል ጉዳት ሊያጋጥማቸው ይችላል ማለት
ነው።] ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
ሥሩ በቅደም ተከተል ስልት አንቀጽ መጻፍ
መ. አሁን በሠራነው መሠረት በ3ኛው ሳምንት፣ ሥሩ
በ8ኛው ቀን የቀረቡትን ቃላት ዐውዳዊ ፍቺ መ. ባለፈው ሳምንት ከቤታችሁ ተነስታችሁ
ግለጹ። (የተማሪዎችን ደብተር ያርሙ፤ ትምህርትቤት እስከምትደርሱ ድረስ
ትክክለኛ መልሶችን በመንገር ተማሪዎች ያከናወናችሁትን በቅደምተከተል በአንድ
ስህተታቸውን እንዲያስተካክሉ ያድርጉ።) አንቀጽ ጽፋችኋል።ዛሬ ደግሞ የጻፋችሁትን
መልሶቹ ፡- ሀ. ደግፎ፣ ለ. መያዝ፣ መከላከል፣ ከጓደኞቻችሁ ጋር በመቀያየር ርስበርሳችሁ
ሐ. ብድግ ማድረግ፣ መ. ማድረስ፣ ሠ . አስተያየት ትሰጣጣላችሁ፤ በተሰጣችሁ
ሲሻገሩ ረ. የደረሰባቸው፣ ናቸው አስተያየት መሠረት ጽሑፋችሁን እንደገና
አስተካክላችሁ ትጽፋላችሁ።
ልሥራ
መ. ጹ ሑ ፉ ን ለመገምገም በሠንጠረዡ
መ. አሁን ደግሞ ተግባር “2”ን እንዴት
የተመለከቱትን መስፈርቶች ተጠቀሙ።
እንደምትሠሩ አሳያችኋለሁ። “ተከትሎ”
የሚለው ቃል በምንባቡ ውስጥ ያለው ፍቺ
አይደለም/
“ምክንያት” መሆኑን አይተናል። ይህ ቃል የመገምገሚያ መስፈርቶች አዎ
የለም
ከምንባቡ ውጪ ሌላ ፍቺ አለው። ይህም
“ከኋላ መምጣት” የሚል ነው። አሁን 1 ድርጊቶች በተገቢው
“ተከትሎ” የሚለውን ቃል ተጠቅሜ ከምንባቡ ቅደምተከተል
ውጪ ያለውን ፍቺ የሚያሳይ ዓረፍተነገር ቀርበዋል?
ልመሥርት። የጓደኛዬ ውሻ እኔን ተከትሎ 2. ዓረፍተነገሮቹ የተሟሉ
ከቤቴ ድረስ መጣ። ናቸው?
እንሥራ 3. የፊደል ስህተት አለ?
መ. አሁን አንድ ምሳሌ አብረን እንሥራ። 4. ዓረፍተነገሮቹ የሰዋስው
“ሊደርስባቸው” የሚለው ቃል ከምንባቡ ውጪ ችግር አለባቸው
ያለው ፍቺ ምንድን ነው? መ. ደብተራችሁን ተቀያየሩ። በመሥፈርቶቹ
[መተ. እኩል ሊሆን] መሠረት የ“√” ምልክት አድርጉ።

መ. ጥሩ! አሁን “ሊደርስባቸው” ለሚለው ቃል [ተ. የጓደኛቸውን ጽሑፍ እያነበቡ፣ በሠንጠረዡ

ከምንባቡ ውጪ ያለውን ፍቺ የሚያሳይ ውስጥ በተዘረዘሩት መስፈርቶች ፊት ለፊት
ዓረፍተነገር እንመሥርት። “አዎ” ወይም “አይደለም” የሚለው ላይ የ“√”
ምልክት ያደርጋሉ።]
[መተ. ማሙሽ ዕድሜው ገና 15 ዓመት ቢሆንም
በቁመት አባቱን ሊደርስባቸው ነው።] መ. አሁን በጽሑፉ ውስጥ የሚታዩትን ችግሮች
ለጓደኞቻችሁ ጠቁሟቸው።
መ. በጣም ጥሩ!
[ተ. በጽሑፍ ውስጥ ችግር ያለበትን ዓረፍተነገር፣
ሥሩ ቃል ወይም ፊደል ለጓደኞቻቸው
መ. አብረን በሠራነው መሠረት በ3ኛው ሳምንት፣ ይጠቁማሉ።]
በ8ኛው ቀን በቀረቡት ቃላት ከምንባቡ ውጪ
ያላቸውን ፍቺ የሚያሳዩ ዓረፍተነገሮችን መ. ደብተሩን ለባለቤቱ/ቷ መልሱ።
ሥሩ። (ይህን ተግባር የቤትሥራ ይስጧቸው።) [ተ. ደብተሩን ለባለቤቱ/ቷ ይመልሳሉ።]
መ. አሁን ደግሞ በተሰጣችሁ አሰተያየት መሠረት
ጽሑፋችሁን አስተካክሉ።
[ተ. በተሰጣቸው አስተያየት መሠረት ጽሑፋቸውን

፹፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 85

 ያስተካክላሉ።] [ተ. የጻፉትን ዓረፍተነገር ያነባሉ።]
(መ. በመጨረሻ የተማሪዎችን ደብተር ሰብስበው መ. በጣም ጥሩ! ሌሎቻችሁም አንብቡ! (በዚህ
ግምገማ ያድርጉና የተሻሉ ናቸው ያሏቸውን ሁኔታ ቀጥሎ በቀረበው ፍቺ መሠረት
የሁለት ወይም የሦስት ተማሪዎች ጽሑፍ ግብረመልስ ይስጡ።)
በሌላ ክፍለጊዜ መግቢያ ላይ እንዲያቀርቡ
ሀ. ተሸክሞ ሰውዬው ልጁን በደረቱ ይዞ ለ.
ማድረግ ይችላሉ።)
ማገድ (ከብት መጠበቅ)፣ ሐ. የሰውን ስም
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ) በሌለበት መጥራት፣ መ. መቀማት/ መንጠቅ፣
ሠ. ሲያቆሙ፣ ሲተዉ ረ. ያለጥንቃቄ
ዓረፍተነገሮችን በድርጊት ቅደምተከተል
ማስተካከል (ቃላቱ ሌላም ፍቺ ሊኖራቸው ይችላል።)
ሥሩ
አቀለጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
መ. ተ ማ ሪ ዎ ች ባለፉት ክፍለጊዜያት
ዓረፍተነገሮችን በሀሳብ ቅደምተከተላቸው በድንገተኛ አደጋ ጊዜ የሚወሰድ
መሠረት እያስተካከሉ መጻፍ እርምጃ
ተለማምዳችኋል። ዛሬም በ3ኛው
ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን ቅደምተከተላቸውን ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ያልጠበቁ ዓረፍተነገሮች ቀርብውላችኋል። ሥሩ
ዓረፍተነገሮቹን በጥሞና አንብቡ፤ ከዚያም መ. ዛሬ የጋራ ንባብ ልምምድ እናደርጋለን።
ቅደምተከተላቸውን በማስተካከል እንደገና በመጀመሪያ ግን የምታነቡትን ምንባብ ሀሳብ
ጻፉ። (ተማሪዎች ተግባሩን በግል ሠርተው ለማስታወስ ያህል አንድ ጥያቄ በቃላችሁ
እንደጨረሱ ደብተራቸውን እንዲቀያየሩ ትመልሳላችሁ።
ያድርጉ። ከዚያም በዓረፍተነገሮቹ ቅደም
ተከተል ላይ እየተወያዩ ርስበርሳቸው መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ባነበባችሁት ምንባብ
እንዲተራረሙ ያድርጉ።) ውስጥ የተጠቀሱት፣ ሦስቱ በድንገተኛ አደጋ
ምክንያት የሚፈጠሩ ጉዳቶች ምን ምን
ናቸው?
9ኛ ቀን
[ተ. የአከርካሪ አጥንት ስብራት፣ የዳሌ አጥንት
ስብራትና የአጥንት ውልቃት ናቸው።]
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ መ. በጣም ጥሩ!
• መናገር ማንበብ (8 ደቂቃ)
• ሰዋስው ሥሩ
መ. ባለፈው ሳምንት የጋራ ንባብ ልምምድ
አድርጋችሁ ነበር። ዛሬም መለማመዳችሁን
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) ትቀጥላላችሁ።
ሥሩ (መ.በየመካከላቸው አንድ ጥሩ አንባቢ በማካተት
(መ. የሰጧቸውን የቤትሥራ ይመልከቱ፤ ከ4-6 ተማሪዎችን የያዙ ቡድኖችን
ተማሪዎች ሠርተው የመጡትን ዓረፍተነገር ይመሥርቱ።)
እንዲያነቡ በማድረግ ግብረመልስ ይስጡ።) መ. አሁን “በድንገተኛ አደጋ ጊዜ የሚወሰድ
መ. “ሲያቋርጡ” ከምንባቡ ውጪ ምን ፍቺ እርምጃ” በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ
አለው? አውጡ። ሁለተኛውን አንቀጽ በቡድን
ሆናችሁ ድምፃችሁን እያሰማችሁ በአንድ ላይ
[ተ. ሲያቆሙ፣ ሲተዉ…]
አንብቡ። በምታነቡበት ጊዜ ተጠንቅቃችሁ
መ. የጻፋችሁትን ዓረፍተነገር አንብቡ። ቃላትን በትክክል እየጠራችሁ፣ በሐረጋት
መካከል አጭር ዕረፍት፣ አራት ነጥብ ላይ

86 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 ፹፮

 ደግሞ ሙሉ ዕረፍት እያደረጋችሁ አንብቡ።
በተቻለ መጠን ድምፃችሁን አንዳችሁም
ሳትቀድሙ ወይም ሳትዘገዩ እኩል ለማንበብ
ሞክሩ።
[ተ. በቡድን ድምፅ እያሰሙ በጋራ ያነባሉ።]
(መ.በየቡድኑ እየተዘዋወሩ በመመልከት
የተማሪዎችን አነባበብ ይከታተሉ፤ ካለፉት
ክፍለጊዜያት ያሳዩትን መሻሻል ይገምግሙ።
ተማሪዎች ጊዜው የፈቀደውን ያህል ከ3-4
ጊዜ ደጋግመው ሊያነቡ ይችላሉ።)
መናገር (15 ደቂቃ)
ቅደምተከተልን ጠብቆ መናገር
ሥሩ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ “በድንገተኛ አደጋ ጊዜ
የሚወስድ እርምጃ” በሚል ርዕስ የቀረበ
ምንባብ አንብባችኋል። አሁን ምንባቡን
መሠረት ያደረገ ጥያቄ ላይ በጥንድ
ትነጋገራላችሁ።
መ. የአከርካሪ አደጋ፣ የዳሌ ስብራትና
የአጥንት ውልቃት የደረሰባቸውን ሰዎች
ለማንሳት መደረግ ያለባቸውን ጥንቃቄዎች
በቅደምተከተል እየተቀባበላችሁ ተናገሩ።
ስትናገሩ በመጀመሪያ፣ ከዚያ፣ ቀጥሎ...ወይም
አንደኛ፣ ሁለተኛ፣ ሦስተኛ... የመሳሰሉትን
ቃላት መጠቀማችሁን አትርሱ።
[ተ. ጥንድ ጥንድ ሆነው በምንባቡ ውስጥ
በቅደምተከተል የተከናወኑትን ሁኔታዎች
ተራበተራ ይናገራሉ።] (ጊዜ ካለ ሁለት
ጥንዶች ወጥተው ለክፍሉ ተማሪዎች
ሊያቀርቡ ይችላሉ።)
(መ.ተማሪዎች ሲናገሩ በየቡድኑ እየተዘዋወሩ
የተማሪዎቹን ንግግር ይገምግሙ።
ድርጊቶቹን በትክክለኛው ቅደምተከተል
መግለፃቸውን በትኩረት ይገምግሙ።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ሳቢ ግስ
እንሥራ
መ. ባለፈው ሳምንት ስለሳቢ ግስ ተምረናል፤
አስታውሳችሁ ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
[ተ. አንዳንድ ተማሪዎች የሳቢ ግስን ምንነት
፹፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ፣ ሳቢ ግስ ማለት በዓረፍተነገር
ደረጃ ሲዋቀር ድርጊት ፈጻሚና ድርጊት
የሚያርፍበት ሁለት ስሞች የሚያስፈለጉት
የግስ ዓይነት ነው።
መ. አሁን ለሳቢግሶች ምሳሌ እንስጥ
[መተ. ቀደደ፣ አጠበ፣ ለበሰ፣ ሸጠ...]
መ. አሁን የሚከተለውን ተግባር አብረን እንሥራ
ልጂቱ ጋዜጣ (ቀደደ)።
(መ.ከላይ የቀረበውን ዓረፍተነገር በሰሌዳ ላይ
ይፃፉ)
መ. በቅንፍ ውስጥ ያለውን ግስ ለዓረፍተነገሩ
በሚስማማ ቅርፅ እናስተካክለው።
[መተ. ልጂቱ ጋዜጣ ቀደደች።]
መ. በጣም ጥሩ፤ “ቀደደ”፤ የሚለው “ቀደደች”
ይሆናል ማለት ነው።
መ. “እነከድር ልብሳቸውን (አጠበ)።” ይህስ
እንዴት ይሆናል?
[መተ. እነከድር ልብሳቸውን አጠቡ።]
መ. በጣም ጥሩ፤ “አጠበ” የሚለው “አጠቡ”
ይሆናል ማለት ነው።
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው ቀን፣
በሰዋስው ንዑስ ክፍል ሥር የሚገኘውን
ተግባር ከላይ በሠራነው ምሳሌ መሠረት
በራሳችሁ ሥሩ።
(መ.ተግባራቱን ለመሥራት 6 ደቂቃ ይስጧቸው።
ተማሪዎች ተግባራቱን ሲሠሩ በክፍሉ ውስጥ
እየተዘዋወሩ በአግባቡ መሥራታቸውን
ይገምግሙ። የከበዳቸውን ተማሪዎች ይለዩና
ይደግፉ። በመጨረሻም በመልሶቹ ላይ
ከተማሪዎች ጋር ይወያዩ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 4 87
 ምዕራፍ 5 ጽዳትና ንጽህና
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትንና ሐረጋትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• አቀላጥፈው ያነባሉ፤
• የቀረቡትን ምንባቦች አንብበው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይናገራሉ፤
• አዳዲስ ቃላትን ተጠቅመው ይጽፋሉ፤
• በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት አንቀጽ ይጽፋሉ፤
• ዓረፍተነገሮችን በሀሳብ ቅደምተከተል በማደራጀት ይጽፋሉ።
• የሚነበብላቸውን ምንባብ አዳምጠው የተረዱትን ይገልጻሉ።
• የምንባቦችን ይዘት የሚመለከቱ ጥያቄዎችን መሠረት አድርገው ይናገራሉ።
• ቅጽሎችን ከስሞች ለይተው ያመለክታሉ።

ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን በቃላት ጥናት

1ኛ ሳምንት ጽዳት ሥር የቀረቡትን ቃላት በቡድን ሆናችሁ
በመነጠልና በማጣመር አንብቡ።
(መ.ተማሪዎች ሲያነቡ በየቡድኑ እየተዘዋወሩ
1ኛ ቀን
በትክክል ማንበባቸውን ይከታተሉ።
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች በመጨረሻም በትክክል ያነበቡ ተማሪዎች
• የቃላት ጥናት ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲያነቡ ያድርጉ።)
• ማንበብ
ማንበብ (30 ደቂቃ)
...ማቃጠል ወይስ መቅበር ...?
የቃላት ጥናት (10 ደቂቃ) ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
መነጠልና ማጣመር የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስና መገመት
ሥሩ ሥሩ
መ. ተማሪዎች የዛሬ ትምህርታችን ማንበብ ነው። መ. አሁን “…ማቃጠል ወይስ መቅበር…?” በሚል
ከማንበባችሁ በፊት ግን ከምንባቡ የወጡ ርዕስ የቀረበውን ምንባብ ከማንበባችሁ በፊት
ውስብስብ ቃላትንና ሐረጋትን ታነባላችሁ፡ ጥቂት የቅድመንባብ ጥያቄዎችን በቃላችሁ
ትመልሳላችሁ።
መ. “መጠበቂያ” የሚለውን ቃል ነጣጥላችሁ
አንብቡ። መ. በአካባቢያችሁ ቆሻሻ እንዴት እንደሚወገድ
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
[ተ. መጠበቅ- ኢያ]
[ተ. ቆሻሻ መጣያ ቦታ በመጣል፣ በማቃጠል፣
መ.ይህንኑ ቃል አጣምራችሁ አንብቡ።
በመቅበር...]
[ተ. መጠበቂያ] መ. ሁለቱን ሥዕሎች አስተውሉና ስለምን
መ. በጣም ጥሩ! አሁን በዚሁ ዓይነት በ1ኛው እንደሚገልጹ ተናገሩ።

88 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 ፹፰

[ተ. በአንደኛው ሥዕል ላይ ደግሞ ሁለት
ወንዶችና ሁለት ሴቶች ቆሻሻ ሲቀብሩ
ይታያሉ። በሁለተኛው ሥዕል ላይ ሁለት
ወንዶችና ሁለት ሴቶች ቆሻሻ ሲያቃጥሉ
ይታያሉ።]
መ. በጣም ጥሩ!
መ. የምንባቡን ርዕስና ሥዕሉን በማገናዘብ
ምንባቡ ስለምን እንደሚገልጽ ገምቱ።
[ተ. ቆሻሻን ለማስወገድ ከማቃጠልና ከመቅበር
የተሻለው ዘዴ የትኛው እንደሆነ የሚገልጽ
ሊሆን ይችላል።] (ተማሪዎች ግምታቸውን
በተለያየ መንገድ ሊገልፁ ይችላሉ።)
መ. በጣም ጥሩ! አሁን “...ማቃጠል ወይስ መቅበር
…?” በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ በ10
ደቂቃ ውስጥ አንብቡ።
2ለ. የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ቀጥሎ የቀረበውን ሠንጠረዥ ሰሌዳው
ላይ ይሣሉላቸውና ተማሪዎች ማንበብ
ከመጀመራቸው በፊት ሠንጠረዡን
በደብተራቸው እንዲያዘጋጁ ያድርጉ።)
ጥቅም ጉዳት
ቆሻሻን 1. 1.
ማቃጠል 2. 2.
3. 3.
1. 1.
ቆሻሻን መቅበር 2. 2.
3. 3.
መ. በምታነቡበት ጊዜ ከምንባቡ ውስጥ
የምታገኟቸውን ቆሻሻን የማቃጠልና የመቅበር
ጥቅሞችና ጉዳቶች በሠንጠረዡ ውስጥ ጻፉ።
(መ. ተማሪዎች በሚያነቡበት ጊዜ ድምፅ ሳያሰሙ
የማንበብን መርህ መከተላቸውን፣ የማንበብ
ሂደት ተግባሩን እየሠሩ ማንበባቸውን
ይከታተሉ።)
2ሐ. አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አንብባችሁ ጨረሳችሁ? ጥሩ ነው! ማንበብ
ከመጀመራችሁ በፊት ምንባቡ ስለምን
እንደሚገልጽ ገምታችሁ ነበር። ግምታችሁ
፹፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ትክክል ነበር?
[ተ. አዎ/ አይደለም]
መ. ተማሪዎች በጥንድ ሆናችሁ የሞላችሁትን
ሠንጠረዥ አስተያዩ። ርስበርስ በመወያየት
መረጃዎቻችሁን ማጠናከር ትችላላችሁ።
መ. በጣም ጥሩ አሁን፣ በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው
ቀን በአንብቦ መረዳት ሥር የቀረቡትን
ጥያቄዎች በቃላችሁ መልሱ።
መ. የአካባቢንና የግል ንጽህናን በመጠበቅ ምን
ይገኛል?
[ተ. ደስተኛነትና ጤንነት…]
መ. ትክክል! ቆሻሻን መቅበር ብዙ ጊዜንና
ጉልበትን የሚጠይቀው በምን ምክንያት ነው?
[ተ. ቆሻሻው የሚቀበርበትን ጉድጓድ ለመቆፈር፣
ቆሻሻውን ወደጉድጓድ ለመውሰድና
በመጨረሻም አፈር ለማልበስ ጉልበትና ጊዜ
ይጠይቃል።]
መ. መልሳችሁ ትክክል መሆኑን በምን ማረጋገጥ
ትችላላችሁ?
[ተ. በምንባቡ ውስጥ በቀጥታ ባይገለጽም ቆሻሻን
መቅበር ሲባል፣ ለመቅበር የግድ ጉድጓድ
እንደሚያስፈልግ ከልምድ ይታወቃል።]
መ. በጣም ጥሩ! (በተመሳሳይ ሁኔታ እየጠየቁ
ተማሪዎች ምላሽ እንዲሰጡ ያድርጉ። ከዚያም
የጋራ ውይይት በማድረግ ግብረመልስ
ይስጡ።)
ልሥራ
መ. ያነበባችሁት ምንባብ የተዋቀረው በአመዛኙ
በማነፃፀርና በማወዳደር ነው። በውስጡ
ግን የአከራካሪ ጽሑፍ ባህርይንም ይዟል።
ምክንያቱም ጸሐፊው/ዋ ቆሻሻን ከማቃጠል
ይልቅ መቅበር እንደሚሻል ለማሳመን ሲጥር/
ስትጥር ይታያል/ትታያለች። አከራካሪ ጽሑፍ
የሚባለውም ጽሐፊው/ዋ ሁለት ሀሳቦችን
በማንሳት፣ አንዱን በመደገፍ ሌላውን
በመንቀፍ አንባቢዎች የሱን/የሷን አቋም
እንዲደግፉ የሚያግባባ የጽሑፍ ዓይነት ነው።
መ. አንድ ምሳሌ እንመልከት። በምንባቡ አንቀጽ
3፣ ጽሐፊው/ዋ “ቆሻሻን ከማቃጠል መቅበር
ጠቃሚ ነው” የሚለውን ሀሳብ ለማጠናከር
የተለያዩ ሀሳቦች አንስቷል/ታለች።
መ. በዚህ አንቀጽ ውስጥ ጸሐፊው/ዋ ሊገልፀው/
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 89
 ልትገልጸው የፈለገው/ችው ዋና ሀሳብ ምንድን
ነው?
[መ. ቆሻሻን ከማቃጠል መቅበር ይሻላል የሚል
ነው።]
መ. ይህን ሀሳብ ለማጠናከር ያቀረበው/ችው
ማስረጃ ምንድን ነው?
[መ. ቆሻሻ ከተቀበረ አየር አይበክልም፤ ሌላ
ቆሻሻ አይፈጥርም፤ ለማዳበሪያነት ያገለግላል
የሚል ነው።]
መ. ሀሳቡና የቀረበው ማስረጃ ትክክል ነው?
[መ. አዎ፣ ምክንያቱም የተጠቀሱትን ሀሳቦች
በልምድ፣ ባለሙያዎችን በማነጋገር ወይም
መጻሕፍትን በማንበብ ማረጋገጥ ይቻላል።]
ሥሩ
መ. ተማሪዎች በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው
ቀን በአንብቦ መረዳት ተግባር “2” ሥር
የቀረበውን ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አዘጋጁ።
ከዚያም የጸሐፊውን/ዋን የመከራከሪያ ሀሳብና
ማስረጃዎች አስፍሩ። ቀጥሎ የመከራከሪያ
ሀሳቡ ትክክል ወይም ስህተት መሆኑን
ጠቁሙ።
[ተ. የመከራከሪያ ሀሳቦቸን እየመዘገቡና
ትክክለኛነቱን እየመዘኑ ይከታተላሉ።]
(መ. በመመሪያው መሠረት እየተገበሩ
መሆናቸውን እየተዘዋወሩ ይከታተሉ።)
2ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
ለቃላት ተመሳሳይና ተቃራኒ ፍቺ
መስጠት
ሥሩ
መ. ዛሬ ቃላትን በምንባቡ መሠረት በማመሳሰልና
በማቃረን ታዛምዳላችሁ።
መ. “አምጪ” ለሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቺ በ“ለ”
90 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ረድፍ ከተዘረዘሩት የትኛው ነው?
[ተ. አስተላላፊ]
መ. ጥሩ ነው! (በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም እንዲሠሩ
ያድርጉ። ከዚያም የተማሪዎችን ምላሽ
ተቀብለው በከበዳቸው ጥያቄ ላይ ማብራሪያ
በመስጠት ግብረመልስ ይስጡ።)
መ. ከተግባር ሁለት “በጋራ” ለሚለው ቃል
ተቃራኒው ከ “ለ” ረድፍ የትኛው ነው?
[ተ. በግል]
መ. በጣም ጥሩ! በተመሳሳይ ሁኔታ የተግባር
“2”ን ጥያቄዎች እቤታችሁ ሠርታችሁ
እንድትመጡ።
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በማነፃፀርና በማወዳደር ስልት የቢጋር
ሠንጠረዥ ማዘጋጀት
ልሥራ
መ. አሁን በማነፃፀርና በማወዳደር ስልት አንቀጽ
ትጽፋላችሁ። ማወዳደር በሁለት ነገሮች
መካከል ያለውን ተመሳሳይነት ማሳየት ነው።
ማነፃፀር ደግሞ በነገሮች መካከል ያለውን
ልዩነት ተንትኖ በማቅረብ ላይ ያተኩራል።
የማወዳደሪያና የማነፃፀ ሪያ የቢ ጋር
ሠንጠረዥን መጠቀም በነገሮች መካከል
ያለውን ተመሳሳይነትና ልዩነት ለማሳየት
ይረዳል።
መ. ይህን ሀሳብ ካነበባችሁት ምንባብ በመነሳት
እንመልከት። በምንባቡ ውስጥ ያሉት ሁለት
ሀሳቦች ምን ምን ናቸው?
[መ. ቆሻሻን ማቃጠልና ቆሻሻን መቅበር]
መ. ጥሩ! ሁለቱን ሀሳቦች በሁለት ክቦች
እንወክላቸው።
(የሚከተሉትን ክቦች ሰሌዳው ላይ ይሣሉላቸው።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 ፺
 ሀ ለ [መተ. ክብ “ሀ” ውስጥ ብዙ ጊዜና ጉልበት
አይጠይቅም፤ ክብ “ለ” ውስጥ ደግሞ ብዙ
ጊዜና ጉልበት ይፈልጋል።]
መ፡ በጣም ጥሩ! ሌላ ልዩነትስ አለ ወይ?
ቆሻሻን ቆሻሻን
ማቃጠል ቆሻሻን መቅበር [መተ. ቆሻሻን በማቃጠል ሌላ ቆሻሻ ይፈጠራል፤
ማስወገድ
• አየር • አየር ቆሻሻን በመቅበር ግን ሌላ ቆሻሻ
ይበክላል። • አይበክልም። አይፈጠርም።]
• • • መ. ትክክል! ስለዚህ በክቦቹ ውስጥ ምን ብለን
እንጻፍ?
[መተ. በክብ “ሀ” ውስጥ ሌላ ቆሻሻ ይፈጠራል፤
ክብ “ለ” ውስጥ ደግሞ ሌላ ቆሻሻ አይፈጠርም]
መ. በመጀመሪያ “ቆሻሻን ማቃጠል” ና “ቆሻሻ መ. በጣም ጥሩ!
መቅበርን” የሚያመሳስላቸው ነገር ምንድን ሥሩ
ነው?
መ. አሁን በደብተራችሁ በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው
[መ. በሁለቱም መንገዶች ቆሻሻን ማስወገድ ቀን፣ በድርሰት መጻፍ ሥር የቀረበውን
ይቻላል።] የቢጋር ሠንጠረዥ አስፍሩ። ከዚያም
የእንስሳትንና የዕፅዋትን ተመሳሳይነት ሁለቱ
መ. በጣም ጥሩ! ስለዚህ ተመሳሳይነቱን ከክቦቹ
ክቦች በሚጋሩት መካከለኛው ክፍል ውስጥ
በየትኛው ክፍል ልጻፈው?
ዘርዝሩ። የእንስሳትና ዕፅዋትን ልዩነት ደግሞ
[መ. ሁለቱ ክቦች በሚጋሩት በመካከለኛው ቦታ] ሁለቱ ክቦች ከማይጋሩት ክፍል ውስጥ
(ከሁለቱ ክቦች መካከል ይጻፉት።) ዘርዝሩ።
መ. ጥሩ! ለምን? እንሰሳት ዕፅዋት

[መ. ምክንያቱም በሁለቱም መንገዶች ቆሻሻን

ማስወገድ መቻሉ የጋራ ባህርያቸው ስለሆነ።]
መ. ማቃጠልንና መቅበርን ከሚያለያዩዋቸው
ባህርያት የመጀመሪያው ምንድን ነው? •ከቦታ ቦታ ይንቀሳቀሳሉ
•
•ህይወት አላቸው
•
•ከቦታ ቦታ አይንቀሳቀሱም
•
• • •

[መ. ቆሻሻን ማቃጠል አየርን ሲበክል፣ መቅበር

• • •
• • •
• •
ግን አየርን አይበክልም።]
•

መ. በጣም ጥሩ! ስለዚህ “አየርን ይበክላል”

የሚለውን በክብ “ሀ” ውስጥ እጽፋለሁ፤ በክብ
“ለ” ውስጥ ደግሞ “አየር አይበክልም” ብዬ
እጽፋለሁ።
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ተጨማሪ ልዩነቶችን አብረን
እንለይ።
መ. እኔ ከጠቀስኳቸው ሌላ ልዩነት አለ?
[መተ. ቆሻሻን ማቃጠል ብዙ ጊዜና ጉልበት
አይጠይቅም፣ ቆሻሻን መቅበር ግን ብዙ
ጊዜና ጉልበት ይፈልጋል።]
መ. በጣም ጥሩ! ስለዚህ በክቦቹ ውስጥ ምን ብየ
ልጻፍ?
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የቃል ጽሕፈት
እንሥራ
መ. በመጀመሪያ የማነብላችሁን ቃል በሰሌዳው
ላይ እንጽፋለን።
መ. ተማሪዎች “የሚያጸዷቸው” የሚለውን ቃል
በሰሌዳው ላይ እንጻፍ።
(መ. ተማሪዎች በሰሌዳው ላይ እንዲጽፉ
ያድርጉ። በትክክል ከጻፉ ያድንቋቸው

፺፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 91

 ከተሳሳቱ አስተካክለው በመጻፍ ያሳዩዋቸው።) በተግባር “2” በ“ሀ” ረድፍ ለቀረቡት ከ“ለ”
ረድፍ ካሉት ተቃራኒያቸውን በመምረጥ
[መተ. “የሚያጸዷቸው” የሚለውን ቃል በሰሌዳ
እንድታዛምዱ የተሠጣችሁን የቤትሥራ
ላይ ይጽፋሉ።]
እንመልከት። በ“ጋራ” ለሚለው ቃል በ“ለ”
ሥሩ ረድፍ ከተዘረዘሩት ተቃራኒው የትኛው ነው?
መ. አሁን እኔ ቃላቱን አነብላችኋለሁ። [ተ. በግል]
እናንተ ደግሞ ቃላቱን በደብተራችሁ በግል
ትጽፋላችሁ። መ. መልሱን የያዘው ፊደል የትኛው ነው?

መ. “ትኋን” የሚለውን ቃል ጻፉ። (አንድ [ተ. ሠ]

ጊዜ ያንብቡላቸው በትክክል ካልጻፉት መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ መልኩ እየጠየቁ
ይድገሙላቸው።) መልሳቸውን ይቀበሉ። ደብተራቸውን
[ተ. ቃሉን በደብተራቸው ይጽፋሉ።] ተቀያይረው እንዲተራረሙ ያድርጉ።
መልሱ፡- 1. ረ፣ 2. ሐ፣ 3. ለ፣ 4. መ፣ 5.
(መ. በተመሳሳይ ሁኔታ የሚከተሉትን ቃላትና ሠ፣ 6. ሀ መሆኑን ይንገሯቸው።)
ሐረጋት ሁለት ሁለት ጊዜ እያነበቡላቸው
በደብተራቸው እንዲጽፉ ያድርጉ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ሀ. ብልኋ ረ. መፋሰሻ
...ማቃጠል ወይስ መቅበር ...?
ለ. ልዩነት ሰ. ጉድጓድ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሐ. ተላላፊ ሸ. የሚተላለፉ
ሥሩ
መ. አረንቋ ቀ. ንጽህናቸውን
መ. ዛሬ ድምፅ እያሰማችሁ በማንበብ
ሠ. ትኋን በ. ተግባሮቻቸውን ትለማመዳላችሁ። በመጀመሪያ ግን ባለፈው
ክፍለጊዜ ያነበባችሁትን በማስታወስ
(መ. ደብተራቸውን እንዲቀያየሩ ያድርጉ፤
የሚከተለውን ጥያቄ መልሱ።
የጓደኞቻቸውን ስህተት ለይተው ግብረመልስ
እንዲሰጡ ያድርጉ፤ በመጨረሻም መ. እንደምንባቡ ሀሳብ ከማቃጠልና ከመቅበር
ትክክለኛውን አጻጻፍ ሰሌዳው ላይ በመጻፍ የትኛው ይሻላል?
ርስበርስ እንዲተራረሙ ያድርጉ። ሲገመግሙ [ተ. መቅበር]
እንደ ኋ፣ ዩ፣ ቋ፣ ጓ፣ ፊ፣ ፋ፣ ፉ፣ ጽ፣ ያሉትን
ፊደሎች በትክክል መጻፋቸውን ያረጋግጡ።) መ. ለምን?
[ተ. ምክንያቱም ቆሻሻን መቅበር አየር
3ኛ ቀን አይበክልም፣ ሌላ ቆሻሻም አይፈጥርም።]
መ. በጣም ጥሩ!
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
ማንበብ (8 ደቂቃ)

• ማዳመጥ
ልሥራ
መ. ዛሬ “…ማቃጠል ወይስ መቅበር …?” በሚል
• ሰዋስው ርዕስ ከቀረበው ምንባብ የመጀመሪያዎቹን
ሦስት አንቀጾች ድምፅ በማሰማት ተራበተራ
ታነባላችሁ። በመጀመሪያ ግን እኔ አነባለሁ፤
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) ተከታተሉኝ።
ሥሩ [መ. ያነባሉ።]
(መ. ተማሪዎች የተሰጣቸውን የቤትሥራ እንሥራ
መሥራታቸውን ያረጋግጡ።)
መ. አሁን ደግሞ እነዚህኑ አንቀጾች አብረን
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን፣ በቃላት ሥር፣

92 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 ፺፪

 እናንብብ። (ተማሪዎች ከርስዎ ጋር
ድምፃቸውን በማሰማት እንዲያነቡ ያድርጉ።)
[መተ. ተማሪዎች ከመምህራቸው ጋር አብረው
ያነባሉ።]
መ. በጣም ጥሩ ነው።
ሥሩ
መ. ተማሪዎች፣ አሁን ጥንድ ጥንድ በመሆን
ተራበተራ ሦስቱን አንቀጾች ድምፅ በማሰማት
አንብቡ። አንዳችሁ ስታነቡ አንዳችሁ
የጓደኛችሁን አነባበብ እየተከታተላችሁ
መዝግቡ። በወረቀት በትክክል ያልተነበቡ
ቃላትን፣ በንባቡ ጊዜ በትክክል ያልተነበቡ
ሥርዓተነጥቦችን ብዛት መዝግቡ።
(መ.ተማሪዎች ሲያነቡ በትክክል ማንበባቸውን
ይከታተሉ። አንብበው ሲጨርሱ ተማሪዎች
የመዘገቡትን/የያዙትን ማስታወሻ መረጃ
ይመልከቱ። ጊዜ ካለ ጥሩ ያነበቡ ተማሪዎች
ወጥተው ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲያነቡ
ያድርጉ።)
ማዳመጥ (15 ደቂቃ)
ቅድመማዳመጥ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. “የግልንና የአካባቢን ንጽህና መጠበቅ”
የሚለውን ምንባብ ከማዳመጣችሁ በፊት
ጥቂት የቅድመማዳመጥ ጥያቄዎችን
በቃላችሁ መልሱ።
መ. ንጽህና ማለት ምን ይመስላችኋል?
[ተ. ንጽህና ሰዎች በበሽታ እንዳይጠቁ
አካባቢያቸውን፣ ሰውነታቸውንና
የሚገለገሉባቸውን ልዩ ልዩ ቁሶች
የሚያጸዱበት ሂደት ነው።] (ተማሪዎች
በተለያየ አገላለጽ መልስ ሊሠጡ ይችላሉ።)
(መ.በተመሳሳይ ሁኔታ የ”ለ”ና “ሐ”ን ጥያቄዎች
በመጠየቅ እንዲመልሱ ያድርጉ።)
የማዳመጥ ሂደት (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. “የግልንና የአካባቢን ንጽህና መጠበቅ”
በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ ለተማሪዎች
ያንብቡላቸው። የኮከብ ምልክት ካለበት ቦታ
ላይ ሲደርሱ የማዳመጥ ሂደት ጥያቄውን
ይጠይቋቸው። ተማሪዎችን መልስ እንዲሠጡ
፺፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ያድርጉ።)
[ተ. የግል ንፅህና ልብስ ማጠብ፣ እጅ፣ እግር፣
ፀጉር፣ አጠቃላይ ሰውነትን መታጠብ፣ ፀጉርን
መላጫት ወይም መስተካከል ሲሆን የአካባቢ
ንጽህና ደግሞ ሰፈርን፣ መንገድን፣ የውኃ
መውረጃን ማፅዳት ነው።]
መ. በጣም ጥሩ
(ከተማሪዎች ምላሽ ከተቀበሉ በኋላ ማንበብዎን
ይቀጥሉ።)
የግልንና የአካባቢን ንጽህና
መጠበቅ
የግልና የአካባቢ ንጽህና ቆሻሻን
የምናስወግድባቸው ስልቶች ናቸው። ሁለቱም
በሽታን ለመከላከል ያስችላሉ። የግልና የአካባቢ
ንጽህና ከተጠበቀ በሽታ በቀላሉ አይዛመትም።
ንጽህናቸውን የጠበቁ ሰዎች ጤነኛና ደስተኛ
ሆነው የዕለት ተግባሮቻቸውን ያከናውናሉ።
የግል ንጽህናን መጠበቅ የአካባቢን ንጽህና
ከመጠበቅ ይለያል። የግል ንጽህና የሚባለው
ሰዎች በተናጠል የሚያከናውኑት ሥራ ነው።
የአካባቢ ንጽህና ደግሞ ሰዎች በጋራ የሚሠሩትን
የጽዳት ሥራ ይመለክታል። የሁለቱን ልዩነት
የበለጠ ለመረዳትም በተናጠል እንመልከታቸው።
*** የግል ንጽህና ምን ምን ነገሮችን
ያካትታል? የአካባቢ ንጽህናስ?***
የግል ንጽህና ሰዎች ንጽህናቸውን ለመጠበቅ
የሚያከናውኗቸውን ልዩ ልዩ ተግባራትን
ይመለከታል። ሰዎች የቆሸሹ ልብሶቻቸውን
በየጊዜው ያጥባሉ፤ እጆቻቸውን፣ እግሮቻቸውን፣
ፀጉራቸውንና የሰውነት ክፍሎቻቸውን ያፀዳሉ።
ፀጉራቸው ሲያድግ ይስተካከላሉ፤ ወይም ይላጫሉ።
የእግርና የእጅ ጥፍሮቻቸውን ይቆርጣሉ።
በሌላ በኩል ደግሞ በመኖሪያቤት ውስጥ በጋራ
የሚገለገሉባቸውን ቁሳቁሶች ያፀዳሉ። የምግብ
ማብሰያ፣ ማቅረቢያና መመገቢያ ዕቃዎችን
ያጥባሉ። መኖሪያቤታቸውንና ግቢያቸውን
በመጥረግ ደረቅ ቆሻሻውን ጉድጓድ ቆፍረው
ይቀብራሉ። ፍሳሽ ቆሻሻዎችንም የፍሳሽ ቆሻሻ
ማስረጊያ በማዘጋጀት ያስወግዳሉ። የመጸዳጃ
ቤታቸውን ንጽህና ይጠብቃሉ።
የአካባቢ ንጽህና ደግሞ በመኖሪያና
በመሥሪያቤት አካባቢዎች የሚከናወን የጋራ
ጽዳት ነው። ሰዎች በብዛት በሚንቀሳቀሱባቸው
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 93
አካባቢዎች የሚፈጠሩ ደረቅና ፍሳሽ ቆሻሻዎችን መጻሕፍትን መጠንና ቀለም ወዘተ.
ለማስወገድ የአካባቢ ንጽህና ተግባራዊ ይደረጋል። በመጥቀስ እንደመግቢያ መጠቀም ይችላሉ።
ከየመኖሪያቤቱ እየወጡ በግዴለሽነት በየቦታው ምሳሌ፣ ቀይ ሸሚዝ፣ ሰሌዳ፣ ትልቅ መጽሐፍ፣
የሚጣሉና የሚደፉ ቆሻሻዎች ይወገዱበታል ። አረንጓዴ ቀሚስ…)
ደረቅ ቆሻሻዎች ተሰብስበው በተቆፈረ ጉድጓድ
መ. “ጥቁር ሰሌዳ” በሚለው ሐረግ ውስጥ ቅጽሉ
ውስጥ ይቀበራሉ። ፍሳሽ ቆሻሻዎች መፋሰሻ
የትኛው ነው?
እየተዘጋጀላቸው ይወገዳሉ።
[መ. ጥቁር]
በአጠቃላይ ሰዎች የግልና የአካባቢ ንጽህናቸውን
በመጠበቅ ራሳቸውን ከልዩ ልዩ ተላላፊ በሽታዎች መ. በጣም ጥሩ! “ጥቁር” የሚለው ቃል የገለፀው
ይከላከላሉ። በቀላሉ በሽታ እንዳይዛመት ምንን ነው?
ማድረግ ይችላሉ። ይህም በተሰማሩበት ቦታ
[መ. ሰሌዳውን]
ሁሉ ውጤታማ እንዲሆኑ ያስችላቸዋል።
አዳምጦ መረዳት (5 ደቂቃ) መ. “ጥቁር” የሚለው ቃል የገለፀው የሰሌዳውን
ምንድን ነው?
ሥሩ
[መ. የሰሌዳውን ቀለም]
መ. ምንባቡን በጥሞና አዳምጣችኋል? በጣም
ጥሩ! አሁን የአዳምጦ መረዳት ጥያቄዎችን መ. በጣም ጥሩ! “ትልቅ መጽሐፍ” በሚለው
ትመልሳላችሁ። ሐረግ ውስጥ ቅጽሉ የትኛው ነው?
መ. ንጽህናን የመጠበቂያ መንገዶች የተባሉት [መ. ትልቅ]
ምንና ምን ናቸው?
መ. ጥሩ! “ትልቅ” የሚለው ቃል የገለፀው ምንን
[ተ. የግልና የአካባቢ ንጽህና] ነው?
መ. በጣም ጥሩ! (ሌሎችንም ጥያቄዎች [መ. መጽሐፉን]
በተመሳሳይ ሁኔታ የተለያዩ ተማሪዎች
መ. በጣም ጥሩ! “ትልቅ” የሚለው ቃል የገለፀው
እንዲመልሱ ያድርጉ። ከተግባር “2” ደግሞ
የመጽሐፉን ምንድን ነው?
አንድ ምሳሌ በመሥራት ሌሎቹን የቤትሥራ
ይስጧቸው።) [መ. የመጽሐፉን መጠን ]
መ. “በግቢያችን ውስጥ የፈሳሽ ቆሻሻ____ እንሥራ
ጉድጓድ አዘጋጀን።” መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። “ብልጥ ልጅ”
የሚለውን ዓረፍተነገር የሚያሟላው ቃል የትኛው በሚለው ሐረግ ውስጥ ቅጽሉ የትኛው ነው?
ነው? [መተ. ብልጥ]
[ተ. ማስረጊያ] መ. በጣም ጥሩ “ብልጥ” የሚለው ቃል የገለፀው
መ. በጣም ጥሩ! በዚሁ ዓይነት ሌሎችንም ምንን ነው?
የተጓደሉ ዓረፍተነገሮች ከተዘረዘሩት ቃላት [መተ. ልጁን]
መካከል የሚስማማቸውን ቃል እየመረጣችሁ
መ. በጣም ጥሩ “ብልጥ” የሚለው ቃል የሚገልፀው
አሟሉ።
የልጁን ምንድን ነው?

ሰዋስው (10 ደቂቃ) [መተ. የልጁን ባህርይ ]

መ. በጣም ጥሩ “ክብ ጠረጴዛ” በሚለው ቃል
ቅጽል ውስጥ ቅጽሉ የትኛው ነው?
ልሥራ [መተ. ክብ]
መ. ዛሬ ስለቅጽል እንማራለን።
መ. “ክብ” የሚለው ቅጽል የገለፀው ምንን ነው?
(መ. የሰሌዳውን ቀለም፣ ልጆቹ የለበሱትን
[መተ. ጠረጴዛውን]
ልብስ ቀለም፣ የተለያዩ የትምህርት ዓይነት

94 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 ፺፬

መ. መልካም “ክብ” የሚለው ቅጽል የገለፀው
የጠረጴዛውን ምንድን ነው?
[መተ. የጠረጴዛውን ቅርፅ]
መ. “ሱዳናዊ ገበሬ” በሚለው ሐረግ ውስጥ ቅጽሉ
የትኛው ነው?
[መተ. ሱዳናዊ]
መ. መልካም! ሱዳናዊ የሚለው ቅጽል የገለፀው
ምንን ነው?
[መተ. ገበሬውን]
መ. “ሱዳናዊ” የሚለው ቅጽል የገለፀው የገበሬውን
ምንድን ነው?
[መተ. ወገን፣ ዜግነት]
መ. በጣም ጥሩ።
መ. እስካሁን ባየናቸው ሐረጎች ውስጥ ያሉት
ሰሌዳ፣ መጽሐፍ፣ ልጅ፣ ጠረጴዛ፣ ገበሬ
የሚሉት ቃላት ስሞች ናቸው። ከስሞቹ በፊት
የመጡት ጥቁር፣ ትልቅ፣ ብልጥ፣ ክብ፣ ሱዳናዊ
የሚሉት ቃላት ደግሞ ቅጽሎች ናቸው።
ሥሩ
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣ በሰዋስው
ይዘት ሥር የሚገኘውን ተግባር በምሳሌው
መሠረት ሥሩ።
መ. “አረንጓዴ ቀሚስ ገዛሁ።” በሚለው
ዓረፍተነገር ውስጥ ቅጽሉ የትኛው ነው?
[ተ. አረንጓዴ]
መ. በጣም ጥሩ! የገለፀው ምንን ነው?
[ተ. ቀሚሱን]
መ. በጣም ጥሩ! ቅጽሉ የገለፀው የቀሚሱን
ምንድን ነው?
[ተ. የቀሚሱን ቀለም ]
መ. ጎበዞች! ስለዚህ “አረንጓዴ” የሚለውን ቃል
“ቅጽል” በሚለው የሠንጠረዥ ክፍል ጻፉና
“ቀለም/መልክ” ከሚለው ሥር የ“√” ምልክት
አድርጉ። (ተግባሩን እንዲሠሩ 5 ደቂቃ
ይስጧቸው። ተማሪዎቹ ተግባሩን ሲሠሩ
በክፍሉ ውስጥ እየተዘዋወሩ በአግባቡ
መሥራታቸውን ያረጋግጡ፤ የከበዳቸውን
ተማሪዎች ይደግፉ። በመጨረሻም በመልሶቹ
ላይ ከተማሪዎች ጋር ይወያዩ።)

፺፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 95

 መ. በጣም ጥሩ!
2ኛ ሳምንት የግል ንፅህና
(መ. ተማሪዎች በቡድን እንዲወያዩ ካደረጉ
በኋላ፣ ሌሎቹንም የቅድመንባብ ጥያቄዎች
4ኛ ቀን እንዲመልሱ ያድርጉ።)

የዕለቱ ትምህርት ይዘት የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)

• ማንበብ ሥሩ
መ. “ምስጋና ለጓደኛዬ” በሚል ርዕስ የቀረበውን
ምንባብ ድምፅ ሳታሰሙ አንብቡ።
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) ለመረዳታችሁ እርግጠኛ ካልሆናችሁ
ሥሩ ደግማችሁ አንብቡ።
(መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን የሰጧቸውን (መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጇቸው። ከዚያም
የአዳምጦ መረዳት ተግባር “2” የቤትሥራ እያንዳንዳቸውን “1” ወይም “2” ቍጥር
ተማሪዎች ደብተራቸውን ተለዋውጠው በማለት ይሠይሟቸው።)
ርስበርስ እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
መ. አሁን በግል ድምፅ ሳታሰሙ የመጀመሪያውን
መ. “በግቢያችን ውስጥ የፈሳሽ ቆሻሻ----- ጉድጓድ አንቀጽ አንብቡ። (1ኛውን አንቀጽ አንብበው
አዘጋጀን” በሚለው ዓረፍተነገር ለባዶው ቦታ ሲጨርሱ ያስቁሙና መጽሐፋቸውን
የሚስማማው ቃል የትኛው ነው? እንዲያጥፉ ያድርጉ።)
[ተ. ማስረጊያ] መ. ቍጥር አንዶች ካነበባችሁት አንቀጽ
የምታስታውሱትን ለቍጥር ሁለቶች ንገሩ።
መ. በጣም ጥሩ! “ማስረጊያ” ብለው ለጻፉ
ተማሪዎች የራይት ምልክት አድርጉ። [ተ. ቍጥር “1” ተማሪዎች ያስታወሱትን
(በዚህ መሠረት እስከ “ረ” ያሉትን ጥያቄዎች ይናገራሉ።]
እየመለሱ ያርሙ።) መ. አሁን ደግሞ ቍጥር ሁለቶች፣ ቍጥር አንዶች
የዘነጓቸውን ዝርዝር ሀሳቦች ጨምሩ/ተናገሩ።
(መልሶቹ ፡- ሀ. ማስረጊያ፣ ለ. ማስወገድ፣ ሐ.
መዛመት፣ መ. መላጨት፣ ሠ. መቁረጥ፣ ረ. [ተ. ቊ.2 ተማሪዎች ተጨማሪ ሀሳቦችን
መፋሰሻ መሆናቸውን ይንገሯቸው።) ይናገራሉ።]
መ. አሁን ሁላችሁም በግል ድምፅ ሳታሰሙ
ማንበብ (35 ደቂቃ) 2ኛውን አንቀጽ አንብቡ። (2ኛውን አንቀጽ
ምስጋና ለጓደኛዬ አንብበው ሲጨርሱ ያስቁሙና መጽሐፋቸውን
እንዲያጥፉ ያድርጉ።)
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
መ. ቍጥር ሁለቶች ካነበባችሁት አንቀጽ
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስና መገመት የምታስታውሷቸውን ዝርዝር ሀሳቦች ለቍጥር
ሥሩ አንዶች ተናገሩ።
መ. “ምስጋና ለጓደኛዬ” በሚል ርዕስ የቀረበውን [ተ. ቊጥር “2” ተማሪዎች ያስታወሱትን
ምንባብ ታነባላችሁ። ከማንበባችሁ በፊት ይናገራሉ።]
ግን የተወሰኑ የቅድመንባብ ጥያቄዎችን ለ3
መ. አሁን ደግሞ ቍጥር አንዶች፣ ቍጥር ሁለቶች
ደቂቃ ያህል በቡድን ከተወያያችሁ በኋላ
የዘነጓቸውን ዝርዝር ሀሳቦች ጨምሩ/ተናገሩ።
በቃል ትመልሳላችሁ።
[ተ. ቊጥር አንዶች ተጨማሪ ሀሳቦችን
መ. ሰዎች ምስጋና የሚያቀርቡት ምን
ይናገራሉ።]
ሲደረግላቸው ወይም ምን ሲያገኙ ነው?
[ተ. ሰዎች ከሌሎች ሰዎች እርዳታ፣ ድጋፍ፣
ምክር ወዘተ. ሲያገኙ ምስጋና ያቀርባሉ።] መ. ስላነበባችሁት አንቀጽ መናገር ካልቻላችሁ፣

96 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 ፺፮

 አንቀጹን ደግማችሁ አንብቡ።
(መ. በዚህ ዓይነት ምንባቡን ያስነብቡ።)
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ተማሪዎች አንብባችሁ ጨረሳችሁ? በጣም
ጥሩ? ማንበብ ከመጀመራችሁ በፊት ሥዕሉን
ተመልክታችሁ የተረዳችሁትን ተናግራችሁ
ነበር። የተናገራችሁት ከምንባቡ ሀሳብ ጋር
የሚስማማ ነበር? (ተማሪዎች እንዲናገሩ
ይፍቀዱላቸው።)
[ተ. ይስማማል/ አይስማም በማለት ይመልሳሉ።]
መ. በጣም ጥሩ!
(መ. በመጀመሪያ በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው
ቀን የቀረቡትን የአንብቦ መረዳት ተግባር
“1” ጥያቄዎች በግል እንዲሠሩ ያድርጉ።
ከዚያም በግል የሠሩትን በቡድን እያስተያዩ
እንዲወያዩበት ያድርጉ። በመጨረሻም
ጥያቄዎቹን እያነበቡ ወይም ተማሪዎች
እንዲያነቡ እያደረጉ ከየቡድኑ ተማሪዎች
ምላሽ እንዲሰጡ ያድርጉ። ዝርዝር አካሄዱን
በምዕራፍ አምስት፣ በ1ኛው ሳምንት
በአንብቦ መረዳት “ሥሩ” ላይ የተገለፀውን
ይመልከቱ።)
ልሥራ
መ. አሁን ደግሞ ተግባር “2”ን ትሠራላችሁ።
በመጀመሪያ ግን እኔ እሠራለሁ። ባነበባችሁት
ምንባብ ውስጥ ሁለት ገፀባህርያት አሉ።
አንዷ ሴት ስትሆን፣ ሁለተኛው ወንድ
ነው። የሁለቱን ገፀባርያት ተመሳስሎና
ልዩነት በሠንጠረዥ ውስጥ እዘረዝራለሁ።
(በመማሪያ መጽሐፍ በ2ኛው ሳምንት፣
በ4ኛው ቀን በአንብቦ መረዳት ተግባር “2”
ሥር የቀረበውን ሠንጠረዥ በሰሌዳው ላይ
ያዘጋጁ።)
መ. ሴቷ ልጅና ወንዱ ልጅ በምን ይመሳሰላሉ?
[መ. ሁለቱም በአንድ ሰፈር ይኖራሉ።]
(“ተመሳስሏቸው” በሚለው ረድፍ ይጻፉ።)
እንሥራ
መ. ሁለቱ ገፀባህርያት ከሚለያዩባቸው ባህርያት
መካከል አንዱን በጋራ እንናገር።
[መተ. ሴቷ ልጅ በትምህርቷ ጎበዝ ስትሆን፣ ወንዱ
ልጅ ግን ለትምህርቱ ትኵረት አይሰጥም።]
፺፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል
(“ልዩነታቸው” በሚለው ረድፍ፣ ከነጠላ ሠረዙ
በፊት ያለውን “ሴቷ ልጅ” ከሚለው ፊትለፊት
ይጻፉ፤ ከነጠላ ሠረዝ በኋላ ያለውን ደግሞ
“ወንዱ ልጅ” ከሚለው ፊትለፊት ይጻፉ
ወይም ተማሪዎችን አስነስተው ያጽፉ።)
ሥሩ
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን በአንብቦ
መረዳት ተግባር “2” ሥር የሚገኘውን
ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከዚያም
እስከአሁን በሠራነው መሠረት የሴቷንና
የወንዱን ልጅ ተመሳስሎና ልዩነቶች
በሠንጠረዡ ውስጥ ዘርዝሩ።
(መ.ተግባሩን በግል ከሠሩ በኋላ፣ 3 ወይም
4 ተማሪዎች በአንድ ቡድን ሆነው
የዘረዘሯቸውን ተመሳስሎዎችና ልዩነቶች
ለቡድን አባላቱ እንዲያካፍሉ ያድርጉ።
ተመሳስሎዎችንና ልዩነቶችን በትክክለኛው
ምድባቸው መለየታቸውን አስተያየት
እንዲሰጣጡ፣ አንዳቸው ያልጠቀሱትን
ከሌሎቹ በመቀበል ሠንጠረዣቸው የተሟላ
እንዲሆን ያድርጉ።)
5ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
ለቃላት ተመሳሳይ ፍቺ መስጠት
ልሥራ
መ. ዛሬ ከምንባቡ በተወሰዱ ዓረፍተነገሮች
ውስጥ የተሠመረባቸውን ቃላት በምንባቡና
ከምንባቡ ውጪ ያላቸውን ፍቺ ትገልጻላችሁ።
ከዚያም ቃላቱ ከምንባቡ ውጪ ያላቸውን
ፍቺ እንዲያሳዩ አድርጋችሁ ዓረፍተነገሮች
ትመሠርታላችሁ። በመጀመሪያ እኔ አንድ
ምሳሌ ሠርቼ ላሳያችሁ።
መ. ለግል ንጽህናዋ ትኵረት ትሠጣለች።(በሰሌዳው
ላይ ይጻፉላቸው።)
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ “ትሠጣለች”
የሚለው ቃል ዐውዳዊ ፍቺ ምንድን ነው?
[መ. ታደርጋለች፣ ምክንያቱም ትኵረት
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 97
 ትሠጣለች ሲባል ትኵረት ታደርጋለች የተሠመረባቸውን ቃላት ዐውዳዊ ፍቺና
እንደማለት ነው።] ከምንባቡ ውጭ ያላቸውን ፍቺ በሠንጠረዥ
ውስጥ ግለጹ።
መ. ከምንባቡ ውጪ ያለው ፍቺ ምንድን ነው?
(መ. ለተሠመረባቸው ቃላት ዐውዳዊ ፍቺና
[መ. ትለግሳለች]
ከምንባቡ ውጪ ያላቸውን ፍቺ መግለጹን
መ. ስለዚህ “ትሠጣለች” የሚለው ቃል የክፍልሥራ እንዲሠሩ ያድርጉ። ይህን
“ትለግሳለች” የሚል ፍቺ እንዲያስተላልፍ ተግባር ተማሪዎች በቡድን እየተወያዩ
አድርጌ ዓረፍተነገር ልመሥርትበት። እንዲሠሩ ያድርጉ። ከዚያም ከየቡድኑ ሦስት
[መ. ሴትዮዋ በየዓመቱ አሥር አሥር ሺህ ብር ሦስት ተማሪዎች በማሳተፍ አንዳቸው ቃሉን
ለበጎ አድራጎት ድርጅቶች ትሠጣለች።] በመጥራት፣ አንዳቸው ደግሞ በምንባቡ ውስጥ
(ይህን ዓረፍተነገር በሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው) ያለውን ፍቺ በመግለጽና ሌሎቻቸው ደግሞ
ከምንባቡ ውጪ ያለውን ፍቺ በመናገር
እንሥራ እንዲሳተፉ ያድርጉ። ከዚያም ቃላቱ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። “ፀጉሯን ከምንባቡ ውጪ ያላቸውን ፍቺ እንዲያሳዩ
አበጥራ ትጎነጉናለች” በሚለው ዓረፍተነገር አድርገው ዓረፍተነገር እንዲመሠርቱ
ውስጥ “ትጎነጉናለች” የሚለው ቃል ዐውዳዊ የቤትሥራ ይስጡ።)
ፍቺ ምንድን ነው?
[መተ. ፀጉሯን ትሠራለች።] መጻፍ (30 ደቂቃ)
መ. ጥሩ! ከምንባቡ ውጪ ሌላ ፍቺ ልትነግሩኝ ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
ትችላላችሁ? በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት አንቀጽ
[መተ. ታሴራለች] መጻፍ
(በቃላቱ በምንባቡ ውስጥና ከምንባቡ ውጪ እንሥራ
ያላቸውን ፍቺ በሠንጠረዥ ያሳዩ።) መ. ባለፈው ሳምንት “የእንስሳትንና የዕፅዋትን
ተመሳስሎና ልዩነት” በቢጋር ሠንጠረዥ
ቃሉ በምንባቡ ከምንባቡ ውስጥ ገልጻችኋል። አሁን ያዘጋጃችሁትን
ውስጥ ያለው ውጪ የቢጋር ሠንጠረዥ አብረን እንመልከት።
ፍቺ ያለው ፍቺ (የሚከተለውን የቢጋር ሠንጠረዥ በውስጡ
ትጎነጉናለች ፀጉሯን ታሴራለች ያሉትን መረጃዎች ሳያሰፍሩ በሰሌዳው ላይ
ትሠራለች ይሣሉላቸው።)

እንስሳት ዕፅዋት

• ይራባሉ።
• ከቦታ ቦታ • ከቦታ ከቦታ
መ. በጣም ጥሩ! አሁን “ትጎነጉናለች” የሚለው • ያድጋሉ። አይንቀሳቀሱም።
ይንቀሳቀሳሉ።
ቃል “ታሴራለች” የሚል ፍቺ እንዲሠጥ • ይመገባሉ። • ምግባቸውን
አድርገን ዓረፍተነገር እንሥራ። • ምግባቸውን • ህይወት ያዘጋጃሉ።
አላቸው።
[መተ. ልጅቷ ከጓደኛዋ ጋር ሆና በእኔ ላይ ነገር አያዘጋጁም።
• ይሞታሉ።
ትጎነጉናለች።]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ (መ. እንስሳትና ዕፅዋት የሚመሳሰሉበትንና
መ. እስከ አሁን በሠራነው መሠረት በ2ኛው የሚለያዩበትን እየጠየቁ ተማሪዎች
ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን “በቃላት” ሥር እንዲመልሱ እያደረጉ በሣሉት የቢጋር
ሠንጠረዥ ውስጥ ይዘርዝሩ።)

98 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 ፺፰

መ. አሁን አንቀጻችሁን ለመጻፍ መነሻ የሚሆን ያድርጉ።)
መንደርደሪያ ዓረፍተነገር አብረን እንሥራ።
ሀ. ቤት በሚገባ ካልጸዳ ትኋን ይፈጥራል።
የምትጽፉት አንቀጽ የሚያተኩረው በምን
ላይ ነው? ለ. ቆሻሻ ለተላለፊ በሽታዎች መንስዔ ሊሆን
ይችላል?
[መተ. በእንስሳትና በዕፅዋት ተመሳሳይነትና
ልዩነት ላይ ነው።] ሐ. የሚበሰብሱ ቆሻሻዎችን በጉድጓድ ውስጥ
መቅበር ይገባል።
መ. ስለዚህ መንደርደሪያ ዓረፍተነገሩ ምን መሆን
አለበት? መ. የመንደሩ ጠባብ መንገድ ፈሳሽ ቆሻሻ
ስለሚደፋበት አረንቋ ሆኗል።
[መተ. እንስሳትና ዕፅዋትን ብዙ
የሚያመሳስሏቸውና የሚያለያዩዋቸው ነገሮች ሠ. ንጽህናቸውን የማይጠብቁ ሰዎች የተሟላ
አሉ።] ጤንነት ሊኖራቸው አይችልም።
መ. በጣም ጥሩ! እንስሳትንና ዕፅዋትን በዋነኛነት [ተ. የሚነበቡላቸውን ዓረፍተነገሮች አዳምጠው
የሚያመሳስላቸው ምንድን ነው? በትክክል ይጽፋሉ።]
[መተ. ሁለቱም ህይወት ያላቸው ነገሮች (መ. ዓረፍተነገሮቹን ሰሌዳ ላይ በመጻፍ
መሆናቸው።] ርስበእርስ እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
መ. ስለዚህ፣ ይህንኑ በተሟላ ዓረፍተነገር
እንግለጸው። 6ኛ ቀን
[መተ. ሁለቱም ህይወት ያላቸው ነገሮች
መሆናቸው በዋነኛነት የሚጠቀስ የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
ተመሳስሏቸው ነው።] (ተማሪዎች ይህንኑ • አቀላጥፎ ማንበብ
ሀሳብ በራሳቸው አባባል ሊገልፁት ይችላሉ።) • መናገር
ሥሩ • ሰዋስው
መ. አ ሁ ን በቢጋር ሠንጠረዡ ውስጥ
የዘረዘራችኋቸውን ተመሳስሎና ልዩነቶች
መሠረት በማድረግ በማወዳደርና በማነፃፀር የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ስልት አንድ አንቀጽ ጻፉ። በመጀመሪያ ሥሩ
የእንስሳትንና የዕፅዋትን ተመሳስሎ፣ ከዚያም (መ. በ2ኛው ሳምንት በ5ኛው ቀን በቃላት ተግባር
ልዩነታቸውን በመግለፅ፣ ሀሳባችሁን በተሟሉ ሥር የተሰጠውን የቤትሥራ ተማሪዎች
ዓረፍተነገሮች እያዋቀራችሁ አንቀጹን መሥራታቸውን ያረጋግጡ።)
ማደራጀት ትችላላችሁ።
መ. “ይወሩታል” የሚለው ቃል በምንባቡ ውስጥ
[ተ. በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት አንድ አንቀጽ ያለው ፍቺ ምንድን ነው?
ይጽፋሉ።]
[ተ. ይሰፍሩበታል ማለት ነው።]
(መ. ተማሪዎች አንቀጹን ሲጽፉ እየተከታተሉ
ይደግፏቸው፤ ያበረታቷቸው።) መ. በጣም ጥሩ ነው። ይህ ቃል ከምንባቡ ውጪ
ምን ፍቺ አለው?
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
[ተ. በኃይል ይቆጣጠሩታል።]
የቃል ጽሕፈት
መ. በጣም ጥሩ! “በኃይል ይይዙታል” የሚል
ሥሩ ፍቺ እንዲሰጥ አድርጋችሁ የጻፋችሁትን
መ. ባለፈው ሳምንት ቃላት እያነበብኩላችሁ ዓረፍተነገር አንብቡልን።
ጽፋችሁ ነበር። ዛሬ ደግሞ የማነብላችሁን
[ተ. የጻፉትን ዓረፍተነገር ድምፅ በማሰማት
ዓረፍተነገሮች ትጽፋላችሁ። (የሚከተሉትን
ያነባሉ።]
ዓረፍተነገሮች እያነበቡላቸው እንዲጽፉ

፺፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 99

(መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ቃላት በማሠራት
ግብረመልስ ይስጡ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ምሥጋና ለጓደኛዬ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ ድምፅ በማሰማት እያነበባችሁ
ትለማመዳላችሁ። ከዚያ በፊት ግን ባለፈው
ያነበባችሁትን አስታውሳችሁ የሚከተለውን
ጥያቄ በቃል መልሱ።
መ. “ምስጋና ለጓደኛዬ” በሚለው ምንባብ ውስጥ
ሴቷና ወንዱ ልጅ ከሚለያዩባቸው ባህርያት
አንዱን ልትነግሩኝ ትችላችሁ?
[ተ. ሴቷ በትምህርቷ ጎበዝ ስትሆን ወንዱ ግን
በትምህርቱ ጎበዝ አይደለም።]
መ. ጥሩ! ሌላ ልዩነት ካለ ንገሩኝ።
[ተ. ሴቷ ንጽህናዋን ስትጠብቅ ወንዱ ግን
አይጠብቅም።] (በዚህ ዓይነት ተማሪዎች
እንዲናገሩ ያድርጉ።)
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. ዛ ሬ ድምፅ በማሰማት ማንበብ
ትለማመዳላችሁ። በመጀመሪያ ግን “ምሥጋና
ለጓደኛዬ” ከሚለው ምንባብ የመጀመሪያዎቹን
ሁለት አንቀጾች እኔ አነብላችኋለሁ። (ሁለቱን
አንቀጾች ድምፅዎን እያሰሙ ያንብቡላቸው።)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ እኔ ያነበብኳቸውን ሁለት
አንቀጾች አብረን እናንብብ። (ተማሪዎች
ከርስዎ ጋር ድምጻቸውን በማሰማት
እንዲያነቡ ያድርጉ።)
[መ. ድምፃቸውን በማሰማት በጋራ ያነባሉ።]
ሥሩ
መ. አሁን “ምስጋና ለጓደኛዬ” በሚል ርዕስ
ከቀረበው ምንባብ የመጀመሪያዎቹን ሦስት
አንቀጾች ጥንድ ጥንድ ሆናችሁ ተራበተራ
ድምፅ በማሰማት አንብቡ። በመጀመሪያ
ንባብ ጊዜ አንዳችሁ ስታነቡ አንዳችሁ
ፊደላት ሳይገደፉ፣ ቃላት ሳይቆራረጡ
በትክክል መነበባቸውንና አራት ነጥብ ላይ
100 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
ዕረፍት መደረጉን እየተከታተላችሁ ማስታወሻ
ያዙ። ከዚያም በማስታወሻችሁ መሠረት
መስተካከል ያለባቸውን ነገሮች ለጓደኛችሁ
ንገሩ። በሁለተኛው ንባብ ጊዜ ደግሞ
የተነገራችሁን አስተያየት አስተካክላችሁ
አንብቡ።
መናገር (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን “የግልና የአካባቢ ንጽህና አጠባበቅ”
በተመለከተ በቡድን ትወያያላችሁ።
በውይይታችሁ የግልና የአካባቢ ንጽህናን
ምንነት፣ ጠቀሜታ፣ አንድነትና ልዩነት
እያነሳችሁ ተናገሩ። በምትናገሩበት ጊዜ
በመጽሐፋችሁ የቀረቡትን ቃላት መጠቀም
ይኖርባችኋል። ሀሳባችሁን ተጠየቃዊ በሆነ
መንገድ ታቀርባላችሁ። ይህም ማለት
ሀሳባችሁን በምክንያት እያስደገፋችሁ፣
ቅደምተከተል ጠብቃችሁ የሀሳብ ፍሰት ያለው
ንግግር ታደርጋላችሁ ማለት ነው። ከዚህ
በተጨማሪም በንግግራችሁ ውስጥ አያያዥ
ቃላትን ትጠቀማላችሁ። አያያዥ ቃላት
የሚባሉት ዓረፍተነገሮችን ከዓረፍተነገር
ለማያያዝ የሚረዱ ስለዚህ፣ ሌላው፣ ከዚህ
በተጨማሪም እና የመሳሰሉት ቃላትና
ሐረጋት ናቸው። ንግግራችሁን ከማቅረባችሁ
በፊት በመጽሐፋችሁ የቀረበውን የቢጋር
ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አዘጋጁና
እየተወያያችሁ ሀሳባችሁን አደራጁ።
(መ. በመጀመሪያ ተማሪዎችን ከ4-6 አባላት
ባሉት ቡድን ያደራጁ። ከዚያም በቡድን
እየተወያዩ ሀሳባቸውን በቢጋር ሠንጠረዥ
እንዲያደራጁ ያድርጉ። በመጨረሻም
ከየቡድኑ አንድ አንድ ተማሪዎች ለአጠቃላይ
የክፍሉ ተማሪዎች የቡድናቸውን ሀሳብ
እንዲያቀርቡ ያድርጉ።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ባለፈው ስለቅጽል ተምረናል። ዛሬ ደግሞ
ቅጽሎችን በጾታና በቍጥር መግለፅ
እንለማመዳለን። አንድን ወንድ ልጅ “ቀዩ
ልጅ” እንላለን፤ ሴቷን ደግሞ ምን እንላለን?
[መተ. “ቀዪቱ/ቀዩዋ ልጅ” እንላለን]
መ. ጥሩ! ወንዱን ልጅ “ጎበዝ ልጅ” ካልን፣
ምዕራፍ 5 ፻
 ሴቷንስ ምን እንላለን?
[መተ. “ጎበዚቱ/ጎበዝዋ ልጅ” እንላለን]
መ. ስለዚህ ቅጽሎች ወንድና ሴት ጾታን ለይተው
ያመለክታሉ ማለት ነው።
መ. አሁን ደግሞ ቍጥርን እንመልከት። አንድን
ረጅም ልጅ ስንመለከት “ልጁ ረጅም ነው”
እንላለን። የሚመጡት ልጆች ከአንድ በላይ
ከሆኑ ምን እንላለን?
[መተ. ልጆቹ ረጃጅም ናቸው።]
መ. ስለዚህ ቅጽሎች ነጠላና ብዙ ቍጥር አላቸው
ማለት ነው።
ሥሩ
መ. ተማሪዎች በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን
በሰዋስው ንዑስ ክፍል ሥር የሚኙትን
ተግባራት ተመልከቱ፤ ተግባር “1” የቀረበው
በሠንጠረዥ ነው። የመጀመሪያው አምድ ላይ
ቅጽሎች ተዘርዝረዋል፤ ሁለተኛው አምድ
እነዚህን ቅጽሎች ወደብዙ ቍጥር ለውጣችሁ
የምታሳዩበት ነው፤ ሶስተኛው አምድ ደግሞ
የቀረቡትን ቅጽሎች በአንስታይ ጾታ
የምትገልፁበት ነው።
(መ. በመማሪያ መጽሐፍ የቀረቡትን ምሳሌዎች
ሠርተው ያሳዩአቸው። የመጀመሪያውን
ተግባር ክፍል ውስጥ፣ ሁለተኛውን ተግባር
ደግሞ የቤትሥራ ሊሠጧቸው ይችላሉ።)

፻፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 101

 ማንበብ (30 ደቂቃ)
3ኛ ሳምንት የአካባቢ ጽዳት
ቆሼና አዲሱ የቆሻሻ ማስወገጃ ቦታ
7ኛ ቀን ቅደመንባብ (5 ደቂቃ)
የዕለቱ ትምህርት ይዘት የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
• የቃላት ጥናት ሥሩ
(መ. “ቆሼና አዲሱ የቆሻሻ ማስወገጃ ቦታ” በሚል
• ማንበብ
ርዕስ የቀረበውን ምንባብ ከማስነበብዎ በፊት
በቅደመንባብ ሥር የቀረቡትን የቅድመንባብ
ጥያቄዎች እየጠየቁ ተማሪዎች በቃላቸው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
መልስ እንዲሰጡ ያድርጉ።)
ሥሩ
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን የተሰጠውን
የማንባብ ሂደት (10 ደቂቃ)
የቤትሥራ እንሠራለን። ልሥራ
መ. “ነጭ” የሚለውን በምሳሌው መሠረት ወደብዙ መ. ዛሬ ተግባራዊ የምታደርጉት መረዳትን
ቍጥር ቀይሩ። የመከታተያ ስልት “ወደፊት ማንበብ” ነው።
አንድ ምሳሌ እኔ ሠርቼ ላሳያችሁ። (ርዕሱን
[ተ. ነጫጭ] ያንብቡላቸው።)
(መ.ተማሪዎች ደብተራቸውን ተለዋውጠው መ. ርዕሱ “ቆሼና አዲሱ የቆሻሻ ማስወገጃ ቦታ”
ያርሙ።መልሶቹም፡- ነጫጭ፣ ጥቋቁር፣ ይላል። “ቆሼ” ምንድን ነው? ይህን ቃል
አጫጭር፣ ቀጫጭን፣ ደጋግ ናቸው።) ሰምቼው አላውቅም። እስኪ ምንባቡ ውስጥ
ስለቆሼ ምንነት የተገለፀ ነገር ካለ ልፈልግ።
የቃላት ጥናት (10 ደቂቃ) (የመጀመሪያውን አንቀጽ ያንብቡላቸው።)
መነጠልና ማጣመር መ. የመጀመሪያው አንቀጽ ቆሼና አዲሱ የቆሻሻ
ማስወገጃ ቦታ፣ የአዲስ አበባ ከተማ ቆሻሻ
ሥሩ
መድፊያ ቦታ መሆናቸው ያመሳስላቸዋል
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን በቃላት
ይላል። ስለዚህ ቆሼ አዲስ አበባ ውስጥ
ጥናት ሥር የቀረቡትን ቃላት በመነጠልና
የሚገኝ የቆሻሻ መድፊያ ቦታ ነው ማለት
በማጣመር አንብቡ።
ነው።
መ. በፊደል ተራ “ሀ” የተመለከተውን ነጣጥላችሁ
ሥሩ
አንብቡ!
መ. አሁን ባሳየኋችሁ መንገድ “ቆሼና አዲሱ
[ተ. ኘላስቲክ-ኦች] የቆሻሻ ማስወገጃ ቦታ” የሚለውን ምንባብ
መ. “ኘላስቲክ-ኦች” የሚለውን ቃል አጣምራችሁ 1ኛና 2ኛ አንቀጽ አንብቡ።
አንብቡ! (መ. ተማሪዎች በሚያነቡበት ጊዜ ያልገባቸው
[ተ. ኘላስቲኮች] ነገር ሲያጋጥማቸው ማንበባቸውን ወደፊት
እንዲቀጥሉ ይንገሯቸው። ምክንያቱም
መ. በጣም ጥሩ! ሌሎቹንም ቃላት በዚህ ዓይነት ያልገባቸው ሀሳብ በቀጣዮቹ ዓረፍተነገሮች
እያነበባችሁ ተለማመዱ። ወይም አንቀጾች ውስጥ ተገልጾ ሊሆን
(መ.ተማሪዎችን በአነስተኛ ቡድን ያደራጇቸው። ይችላል። ሁለቱን አንቀጾች አንብበው
ከዚያም ከመካከላቸው አንድ/አንዲት ተማሪ ሲጨርሱ ያስቁሙ።)
ቃሉን ነጥሎ/ላ ሲያነብ/ስታነብ ሌሎቹ (መ. ሦስተኛውን አንቀጽ የመጀመሪያ ዓረፍተነገር
ተማሪዎች አጣምረው በቡድን እንዲያነቡ ብቻ አንብባችሁ አቁሙ።)
ያድርጉ። በዚህ መልኩ ተራበተራ
እየተለዋወጡ እንዲያነቡ ያድርጓቸው።) [ተ. የ3ኛውን አንቀጽ የመጀመሪያ ዓረፍተነገር

102 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 ፻፪

 ያነባሉ።]
መ. “አሁን ግን የቆሼ ህልውና ሊያበቃ የግድ
ሆኗል” ሲል ምን ማለት ነው? የቆሼ
ህልውናስ የሚያበቃው ለምንድን ነው? የዚህን
ጥያቄ ምላሽ ለማግኘት ሦስተኛውን አንቀጽ
አንብቡ።
[ተ. ሦስተኛውን አንቀጽ ያነባሉ።] (አንቀጹን
አንብበው ሲጨርሱ ያስቁሙ።)
መ. አሁን ምላሻችሁን ለጓደኞቻችሁ
ተናገሩ።(ከዚያም ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ
ያድርጉ።)
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ምንባቡን አንብባችሁ ጨረሳችሁ? በጣም
ጥሩ! አሁን፣ በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን
በአንብቦ መረዳት ሥር የቀረቡትን ጥያቄዎች
በቃላችሁ መልሱ።
መ. ቆሼና አዲሱን የቆሻሻ መጣያ ስፍራ
የሚያመሳስላቸው ምንድን ነው?
[ተ. ሁለቱም የቆሻሻ መድፊያ ቦታ መሆናቸው]
መ. በጣም ጥሩ!
(መ. በተመሳሳይ ሁኔታ ሌሎቹንም ጥያቄዎች
እየጠየቁ ተማሪዎች እንዲመልሱ ያድርጉ።
ከዚያም ግብረመልስ ይስጧቸው።)
8ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
ለቃላት ተመሳሳይ ፍቺ መስጠት
እንሥራ
መ. ቃላት እንደዐውዳቸው የተለያዩ ፍቺዎች
እንደሚሠጡ ባለፈው ክፍለጊዜ ሠርታችኋል።
ዛሬ “ቆሼና አዲሱ የቆሻሻ ማስወገጃ ቦታ”
በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ ለወጡ ቃላት
በምንባቡ ውስጥ ያላቸውን ፍቺና ከምንባቡ
ውጪ ያላቸውን ፍቺ ትገልጻላችሁ።
፻፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል
በመጀመሪያ ግን አንድ ምሳሌ አብረን
እንሥራ።
መ. በምንባቡ ውስጥ መድፊያ የሚል ቃል አለ።
ይህ ቃል በምንባቡ ውስጥ የያዘው ፍቺ
ምንድን ነው?
[መተ. መጣያ]
መ. ትክክል! “ቆሻሻ መድፊያ” ሲል “የቆሻሻ
መጣያ” ማለቱ ነው። “መድፊያ” የሚለው
ቃል ከምንባቡ ውጪ ያለውን ፍቺ ልትነግሩኝ
ትችላላችሁ?
[መተ. የድፎ ዳቦ መጋገሪያ ገበር ምጣድ]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ “መድፊያ” በሚለው
ቃል ከምንባቡ ውጪ ያለውን ፍቺ እንዲያሳይ
አድርገን ዓረፍተነገር እንመሥርት።
[መተ. ለዳቦ መድፊያ የሚሆን ገበር ምጣድ
ገዛሁ።]
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛ ቀን “በቃላት”
ንዑስ ክፍል ሥር በሠንጠረዥ ውስጥ
ለቀረቡት ቃላት በምንባቡና ከምንባቡ ውጪ
ያላቸውን ፍቺ ግለጹ።
(በመጀመሪያ ተማሪዎችን በአነስተኛ ቡድን
ያደራጇቸው፤ ከዚያም ተማሪዎች በቡድን
እየተወያዩ ቃላቱ በምንባቡና ከምንባቡ ውጪ
ያላቸውን ፍቺ በሠንጠረዡ ውስጥ እንዲጽፉ
ያድርጉ። ቀጥሎ ተማሪዎቹ የሠጡትን ፍቺ
ከየቡድኑ የተወሰኑ ተማሪዎች እንዲናገሩ ያድርጉ።
ከዚያም በትክክል ፍቻቸው ያልተገለጹ ቃላት ካሉ
ትክክለኛውን ፍቺ ይንገሯቸው። በመጨረሻም
ጥያቄ “ለ”ን በዚሁ በሠንጠረዥ ውስጥ በቀረቡት
ቃላት ከምንባቡ ውጭ ያላቸውን ፍቺ እንዲያሳዩ
አድርገው ዓረፍተነገር እንዲመሠርቱ የቤትሥራ
ይስጧቸውና ሥራቸውን ይገምግሙ።)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት አንቀጽ
መጻፍ
ሥሩ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ የእንስሳትንና የዕፅዋትን
ተመሳሳይነትና ልዩነት በተመለከተ
በማወዳዳርና በማነፃፀር ስልት አንድ አንቀጽ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 103
 ጽፋችኋል። ዛሬ ደግሞ የጻፋችሁትን አንቀጽ
አስተካክላችሁ በመጻፍ ታቀርባላችሁ።
በመጀመሪያ በመጽሐፋችሁ የቀረበውን
የጽሑፍ መገምገሚያ መስፈርት የያዘ
ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አስፍሩ። ከዚያም
የጻፋችሁትን አንቀጽ በመስፈርቶቹ መሠረት
ገምግሙ። ቀጥሎ ያገኛችኋቸውን ስህተቶች
አስተካክላችሁ አንቀጹን እንደገና ጻፉ።
[ተ. ጽሑፋቸውን አስተካክለው ይጽፋሉ።]
መ. አሁን ደብተራችሁን ከጎናችሁ ካለው/ችው
ተማሪ ጋር ተቀያየሩ። ከዚያም በመጽሐፋችሁ
የቀረበውን የመገምገሚያ ሠንጠረዥ
በወረቀት ላይ አዘጋጁና የጓደኛችሁን ጽሑፍ
በመስፈርቶቹ መሠረት እየገመገማችሁ
ስህተቶቹን በሠንጠረዡ ውስጥ መዝግባችሁ
ለጓደኛችሁ ስጡ።
[ተ. የጓደኛቸውን ጽሑፍ ይገመግማሉ፤ የስህተት
መጠን ይመዘግባሉ።]
መ. አነስተኛ ስህተት የተመዘገበባችሁ እጃችሁን
አውጡ። (እጃቸውን ያወጡትን ተማሪዎች
ደብተር ይመልከቱና ከሁሉም አነስተኛ
ስህተት የተመዘገበባቸውን/ ምንም ስህተት
ያልተገኘባቸው ተማሪዎች ለክፍሉ ተማሪዎች
ጽሑፋቸውን እንዲያነቡ ያድርጉ። )
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የቃል ጽሕፈት
ሥሩ
መ. ባ ለ ፈ ው ክፍለጊዜ ዓረፍተነገሮችን
እያነበብኩላችሁ ጽፋችሁ ነበር። ዛሬ
ደግሞ አንድ አንቀጽ እያነበብኩላችሁ።
ትጽፋላችሁ።
(መ.በዚህ እያዳመጡ መጻፍ ተግባር በዋነኛነት
ትኵረት የተደረገባቸው እንደ ዩ፣ ጓ፣ ፋ፣
ፉ፣ ፊ፣ ቋ፣ ኋ፣ ሯ፣ ጽ፣ ያሉ ፊደሎችን
አጻጻፍ ተማሪዎች እንዲለማመዱ ስለሆነ
ሲያነቡላቸው ጥንቃቄ ያድርጉ። የሚከተለውን
አንቀጽ ያንብቡላቸው።)
ከጥቂት ወራት በፊት የእነተሻለ ሰፈር በጣም
የቆሸሸና ለኑሮም የማይመች ነበር። በመሆኑም
ቆሻሻ ለጤና ጠንቅ መሆኑን የጤና ባለሙያዎች
አስተማሯቸው። ስለንጽህና ከተገነዘቡ በኋላ ግን
መንደራቸውን ጽዱ ለማድረግ ጥረት ጀመሩ።
በመጀመሪያ በየቦታው በትንንሽ ጉድጓዶች
104 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
ውስጥ ያቋተውን ቆሻሻ ውኃ በማፋሰስ
አካባቢውን አደረቁ። ከዚያም ደረቅ ቆሻሻዎችን
በመለቃቀም በጉድጓድ ውስጥ ቀበሩ። ለፈሳሽ
ቆሻሻ መፋሰሻ የሚሆን ቦይ በአካፋና በዶማ
ቆፈሩ። ከብዙ ጥረት በኋላ መንደራቸው ጽዱ
ሆኖ ሲያዩት ተደሰቱ።
[ተ. መምህር ሲያነቡላቸው ተማሪዎች ይጽፋሉ።]
መ. ጽፋችሁ ጨርሳችኋል፤ አሁን ደብተራችሁን
ተቀያየሩ። ጓደኞቻችሁ የጻፉትን
ታርማላችሁ። ስታረሙ ፊደላትን በትክክል
መጻፋቸውን ብቻ ሳይሆን ሥርዓተነጥቦችን
በአግባቡ መጠቀማቸውን አስተውሉ።
(መ.አንቀጹን ትናንሽ ወረቀቶች ላይ አስቀድመው
ጽፈው ለየቡድኑ አንድ አንድ ሊሠጧቸው
ወይም ትልቅ ወረቀት ላይ በጉልህ ጽፈው
አንብበውላቸው እንደጨረሱ ለሁሉም
ተማሪዎች የሚታይ ቦታ ላይ ሊሠቅሉላቸው
አልያም ሰሌዳው ላይ ሊጽፉላቸው ይችላሉ።)
[ተ. ተማሪዎች በቀረበላቸው ጽሑፍ መሠረት
የጓደኞቻቸውን ጽሑፍ ያርማሉ። ከዚያም
ደብተራቸውን መልሰው ይቀያየሩና
ስህተታቸውን ያስተካክላሉ።]
(መ. ከሰጡት መመሪያ አንፃር የተማሪዎችን
ሥራ ይገምግሙ።)
9ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• መናገር
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን በቃላት
ሥር በተግባር “2” የተሠጠውን የቤትሥራ፣
ተማሪዎች የመሠረቷቸውን ዓረፍተነገሮች
ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲያነቡ ያድርጉ፤
ግብረመልስም ይስጡ።)
መ. “ማዕዘን” የሚለው ቃል ከምንባቡ ውጪ
ያለው ፍቺ ምንድነው?
ምዕራፍ 5 ፻፬
[ተ. ጠርዝ፣ ጥግ]
መ. ይህን ፍቺ እንዲያሳይ አድርጋችሁ
የመሠረታችሁትን ዓረፍተነገር አንብቡ።
[ተ. የቤቱ ግዳግዳ አንደኛው ማዕዘን ተሰንጥቋል።]
(ተማሪዎች ሌሎች ዓረፍተነገሮች ሊመሠርቱ
ይችላሉ።)
መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም
የመሠረቷቸውን ዓረፍተነገሮች እንዲያነቡ
ያድርጉ።)
(ለቀረቡት ቃላት ከምንባቡ ውጪ ያላቸው
አማራጭ ፍቺ በቅደምተከተል፣ ጠርዝ፣ የሚቆም፣
ፋንታ፣ ማዳን፣ ምርኩዝ)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ቆሼና አዲሱ የቆሻሻ ማስወገጃ ቦታ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ባለፉት ክፍለጊዜያት ድምፅ በማሰማት
የማንበብ ልምምድ አድርጋችኋል።
ዛሬ የማንበብ ችሎታችሁ ምን ያህል
እንደተሻሻለ ለመገምገም የጥንድ ንባብ
ተግባር ትሠራላችሁ። በመጀመሪያ ጥንድ
ጥንድ ሆናችሁ ትቀመጣላችሁ። ከዚያም
አንዳችሁ አንባቢ አንዳችሁ ደግሞ አድማጭ
ትሆናላችሁ። እያንዳንዳችሁ ሁለት ሁለት ጊዜ
ድምፅ በማሰማት ታነባላችሁ። አንባቢዎቹ
ስታነቡ አድማጮቹ ደግሞ መጽሐፋችሁ
ላይ የቀረበውን የንባብ መከታተያ ሠንጠረዥ
በደብተራችሁ በማዘጋጀት የአንባቢዎቹን
ስህተቶችና ያነበቧቸውን ቃላት ብዛት
ትመዘግባላችሁ። አድማጮች በመጀመሪያው
ንባብ ጊዜ የመዘገባችሁትን ስህተት
ለአንባቢዎቹ ትነግራላችሁ። አንባቢዎች
ደግሞ በተነገራችሁ አስተያየት መሠረት
ለሁለተኛ ጊዜ አሻሽላችሁ ታነባላችሁ።
መ. አሁን ማንበብ ከመጀመራችሁ በፊት፣
በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው ቀን በአቀላጥፎ
ማንበብ ሥር የሚገኘውን የንባብ መከታተያ
ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አዘጋጁ።
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን ሰዓት ይዤያለሁ፤ “ቆሼና አዲሱ
የቆሻሻ ማስወገጃ ቦታ… ?” በሚል ርዕስ
፻፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ከቀረበው ምንባብ ከመጀመሪያው አንቀጽ
ጀምራችሁ ለ1 ደቂቃ ያህል ድምፅ
እያሰማችሁ አንብቡ። አንዳችሁ ስታነቡ
ሌሎቻችሁ ደግሞ የአንባቢዎቹን ስህተት
በደብተራችሁ ባዘጋጃችሁት የንባብ
መከታተያ ሠንጠረዥ ውስጥ መዝግቡ።
አቁሙ ስላችሁ የቆማችሁበትን ስፍራ
በጣታችሁ ያዙ።
[ተ. ተማሪዎች እየተፈራረቁ ያነባሉ፤ ሌሎቹ
ያዳምጣሉ።]
መ. አሁን ማንበባችሁን አቁሙ፤ ያቆማችሁበትን
ቦታ ምልክት አድርጉ፤ በ1 ደቂቃ ውስጥ
ያነበባችኋቸውን ቃላት ብዛት ቊጠሩና በንባብ
መከታተያ በሠንጠረዡ ለሚመዘግቡት
ጓደኞቻችሁ ንገሩ። አድማጮች ደግሞ
የመዘገባችሁትን ስህተት ለአንባቢዎቹ
ንገሯቸው።
[ተ. አንባቢዎች የተነገሯቸውን ስህተቶች
አስተካክለው ከመጀመሪያው በተሻለ ያነባሉ።]
(መ.በዚህ ዓይነት ተማሪዎች ሚና እየተቀያየሩ
ተራበተራ እንዲያነቡ ያድርጓቸው።
እያንዳንዳቸው ሁለት ሁለት ጊዜ ካነበቡ
በኋላ በመጀመሪያውና በሁለተኛው ንባብ
ያሳዩትን መሻሻል እንዲገመግሙ ያድርጉ፤
እርስዎም ይገምግሙ።)
መናገር (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን የንግግር መለማመጃ ጊዜ ነው። ስለዚህ
“ቆሼና አዲሱ የቆሻሻ ማስወገጃ ቦታ” በሚል
ርዕስ የቀረበውን ምንባብ መነሻ በማድረግ
በቡድን ከተወያያችሁ በኋላ ከየቡድኑ
አንድ አንድ ተማሪዎች የቡድናችሁን ሀሳብ
ለክፍሉ ታቀርባላችሁ። በምትናገሩበት ጊዜ
በመጽሐፋችሁ የተዘረዘሩትን ከምንባቡ የወጡ
ቃላት መጠቀም፣ ሀሳባችሁን ምክንያታዊ
በሆነ መንገድ መግለፅ ይጠበቅባችኋል።
ስለዚህ፣ በሌላ በኩል፣ ከዚህ አንፃር፣ በአንፃሩ፣
ሌላው የመሳሰሉትን አያያዥ ቃላትን
መጠቀማችሁንም አትዘንጉ። ከመናገራችሁ
በፊት በመጽሐፋችሁ የቀረበውን የማወዳደርና
የማነፃፀር የቢጋር ሠንጠረዥ በደብተራችሁ
አዘጋጅታችሁ ሀሳባችሁን አደራጁ።
(መ. በመጀመሪያ ከ4-6 አባላት ባሏቸው ቡድኖች
ተማሪዎችን ያደራጁ። ከዚያም በመነሻ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 105
 ጥያቄዎቹ እንዲወያዩ ያድርጉ። ቀጥሎ
ከየቡድኑ አንድ አንድ ተማሪዎች ተነስተው
ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲያቀርቡ ያድርጉ።
ተማሪዎች ሲወያዩም ሆነ፣ ለክፍሉ ተማሪዎች
ሲያቀርቡ አዳዲሶቹን ቃላት በንግግራቸው
ውስጥ መጠቀማቸውን፣ ሀሳባቸውን በተጠየቃዊ
መንገድ ማቅረባቸውንና አያያዥ ቃላትን
በአግባቡ መጠቀማቸውን ይገምግሙ።)
(መ.ተማ ሪ ዎ ች ን ለውይይት ለመጋበዝ
የሚከተሉትን ጥያቄዎች ይጠይቋቸው።)
ሀ. የሚበሰብሱ ቆሻሻዎች ምን ምን ናቸው?
ለ. ጥሩ! የማይበሰብሱ ቆሻሻዎች ምን ምን
ናቸው?
ሐ. የሚበሰብሱ ቆሻሻዎችን ለምን ለምን ተግባር
መልሶ መጠቀም ይቻላል?
መ. በጣም ጥሩ! የማይበሰብሱ ቆሻሻዎችን ለምን
ለምን አገልግሎት መልሶ መጠቀም ይቻላል?
ሠ. በሁለቱ የቆሻሻ ዓይነቶች መካከል ያለው
ተመሳሳይነትና ልዩነት ምንድን ነው?
[ተ. ከሀ-ሠ ለተጠየቋቸው ጥያቄዎች የተለያዩ
መልሶች ይመልሳሉ።]
[መተ. ፈጣን]
ሥሩ
መ. ተማሪዎች በ3ኛው ሳምንት፣ በሰዋስው ንዑስ
ርዕስ ሥር የቀረቡትን ሁለት ተግባሮች
በቀረቡት ምሳሌዎች መሠረት ሥሩ።
መ. ለመጀመሪያው ተግባር ከተዘረዘሩት
ቅጽሎች መካከል ለዓረፍተነገሩ ተስማሚ
የሆነውን ቅጽል መርጣችሁ በባዶ ቦታው
አስገቡ። (የመጀመሪያውን ጥያቄ እንደምሳሌ
ሊሠሩላቸው ይችላሉ።)
መ. ለሁለተኛው ተግባር ደግሞ ከሠንጠረዡ
በላይ የተዘረዘሩትን ቅጽሎች በምሳሌው
መሠረት በሠንጠረዡ ውስጥ በተገቢ ቦታቸው
መድቧቸው።
(መ.የ መ ጀ መ ሪ ያ ው ን ተግባር በቃል
ሁለተኛውን ደግሞ በጽሑፍ ሊያሠራቸው
ይችላሉ። ተማሪዎቹ ተግባሮቹን በአግባቡ
መሥራታቸውን ይገምግሙ፤ የከበዳቸውን
ተማሪዎች ይደግፉ፤ በመጨረሻም በመልሶቹ
ላይ ከተማሪዎችዎ ጋር ይወያዩ።)

ሰዋስው (10 ደቂቃ)

ቅጽል
እንሥራ
መ. በመጽሐፋችሁ ከቀረቡት ቃላት ቅጽል
የሆኑትን እየመረጣችሁ ዓረፍተነገሮቹን
ታሟላላችሁ። በመጀመሪያ ግን ሁለት
ምሳሌዎች አብረን እንሥራ።

“ቀጠፈ” ፣ “ቀይ”ና “ፈጣን” ከሚሉት ቃላት ቅጽል

የሆኑትን መርጠን በሚከተሉት ዓረፍተነገሮች
ውስጥ እናስገባ። (የሚከተሉትን ዓረፍተነገሮች
ሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው።)
1. -------------- አበባ እወዳለሁ።
2. ---------------መኪና ተገዛልኝ።
መ. በመጀመሪያው ዓረፍተነገር ውስጥ የሚገባው
ቅጽል የትኛው ነው?
[መተ. ቀይ]
መ. ጥሩ ነው! በሁለተኛው ዓረፍተነገር ውስጥ
የሚገባው ቃል የትኛው ነው?

106 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 5 ፻፮

 ምዕራፍ 6 ምግብ
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• “ምግብ” በሚል የምንባብ ይዘት ሥር የቀረቡትን ምንባቦች አንብበው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• አዳዲስ ቃላት በንግግርና በጽሑፍ ይጠቀማሉ፤
• ዋናና መዘርዝር ሀሳቦችን በማደራጀት አንቀጽ ይጽፋሉ፤
• በጽሑፋቸው ውስጥ ይዘትን (አንድ ነጥብን) ይጠቀማሉ፤
• በዋናና በመዘርዝር ሀሳቦች የተዋቀሩ ምንባቦችን አቀላጥፈው ያነባሉ፤
• “በሽታ ተከላካይ ምግቦች” በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ አዳምጠው የተረዱትን ይናገራሉ፤
• “ምግብ” በሚል የምንባብ ይዘት መነሻነት ይናገራሉ፤
• ከዓረፍተነገር ውስጥ ግሶችን፣ የተጸውዖና የወል ስሞችን ይለያሉ።

[ተ. ተዋጽኦዎችን]
1ኛ ሳምንት
(መ. በመጀመሪያ በጥንድ በጥንድ ሆነው
የምግብ ዓይነቶች እንዲያነቡ ያድርጉ። ከዚያም በተናጠል
እንዲያነቡ ያድርጉ። በመጨረሻም በትክክል
ያልተነበቡ ቃላት ካሉ ያንብቡላቸው።)
1ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘት ማንበብ (33 ደቂቃ)
• የቃላት ጥናት ምግቦቻችን
• ማንበብ ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
እንሥራ
የቃላት ጥናት (7 ደቂቃ) መ. አሁን ምንባቡን ከማንበባችን በፊት
መነጠልና ማጣመር የቅድመንባብ ተግባሩን እንሠራለን።
ከእንስሳት ከሚገኙ ምግቦች መካከል አንዱን
ሥሩ
እንጥቀስ፤
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን በቃላት ጥናት
ሥር “ምግቦቻችን” በሚል ርዕስ ከቀረበው [መተ. እርጎ] (ከመማሪያ መጽሐፍ የሚገኘውን
ምንባብ የወጡ ውስብስብ ቃላትና ሐረጋት ሠንጠረዥ ሰሌዳው ላይ ከሣሉ በኋላ “እርጎ”
ቀርበዋል። ቃላትና ሐረጋቱን በመነጠልና የሚለውን ቃል “ከእንስሳት የሚገኙ ምግቦች”
በማጣመር አንብቡ። በሚለው አምድ ይጻፉ።)
መ. “ተዋጽኦዎችን” የሚለውን ቃል በመነጠል መ. ጥሩ! ከዕፅዋት ከሚገኙ ምግቦች ደግሞ አንድ
አንብቡ። ንገሩኝ።

[ተ. ተዋጽኦ-ዎች-ን] [መተ. ሙዝ] (ከዕፅዋት የሚገኙ ምግቦች በሚለው

አምድ ይጻፉ።)
መ. ጥሩ! ይህንኑ ቃል በማጣመር አንብቡ።

፻፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 107

መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን በቅድመንባብ
ሥር የሚገኘውን ሠንጠረዥ በደብተራችሁ
አዘጋጁ። ከዚያም በምሳሌው መሠረት
ከእንስሳትና ከዕፅዋት የሚገኙ ምግቦችን
በሠንጠረዡ ውስጥ ዘርዝሩ።
መ. ከእንስሳት የሚገኙ ምግቦችን ንገሩኝ።
[ተ. ሥጋ፣ እንቁላል፣ ወተት…]
መ. ጥሩ ነው! ከዕፅዋት የሚገኙ ምግቦችንስ
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
[ተ. ብርቱካን፣ ፓፓያ፣ ሠላጣ፣ ድንች…]
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ። ከዚያም “1”
እና “2” በማለት በቍጥር ይሰይሟቸው።)
መ. “1” ቍጥሮች የመጀመሪያውን አንቀጽ
ድምፃችሁን እያሰማችሁ አንብቡ። “2”
ቍጥሮች በለሆሳስ እያነበባችሁ ተከታተሉ።
[ተ. የመጀመሪያውን አንቀጽ ያነባሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን መጽሐፋችሁን እጠፉ።
“1” ቍጥሮች የአንቀጹን ዋና ሀሳብ ተናገሩ።
[ተ. “1” ቍጥሮች የመጀመሪያውን አንቀጽ ዋና
ሀሳብ ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! “2” ቍጥሮች ደግሞ ዝርዝር
ሀሳቦቹን ተናገሩ።
[ተ. “2” ቍጥሮች የመጀመሪያውን አንቀጽ
ዝርዝር ሀሳቦች ይናገራሉ።]
(መ. ሌሎቹንም አንቀጾች በተመሳሳይ ሁኔታ
ተማሪዎች ሚናቸውን እየተቀያየሩ እንዲያነቡ
ያድርጉ። ተማሪዎች ሲያነቡ በሰጧቸው
መመሪያ መሠረት እያነበቡ መሆኑን
እየተዘዋወሩ ይከታተሉ።)
አንብቦ መረዳት (18 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. አሁን በሠንጠረዡ ውስጥ ከዘረዘራችኋቸው
መካከል በምንባቡ ውስጥ ያገኛችኋቸው
የትኞቹ ናቸው? እናንተ ከዘረዘራችኋቸው
ውጪ ከምንባቡ ውስጥ ያገኛችኋቸው አሉ?
(ከተማሪዎች መልስ ይቀበሉ።)
108 አማርኛ 5ኛ ክፍል
መ. አሁን በምንባቡ ላይ የተመሠረቱ የምርጫ
ጥያቄዎችን እንመልሳለን።
መ. ገብስ፣ ዳጉሳ፣ በቆሎና ማሽላ ምን ዓይነት
ምግብ ይዘጋጅባቸዋል?
[መተ. እንጀራ]
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ እናንተ ብቻችሁን
ትመልሳላችሁ፣ በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው
ቀን በአንብቦ መረዳት ሥር የቀረቡ
የተግባር “1” ጥያቄዎችን በጽሑፍ መልሱ።
መ. “አሹቅ” ከየትኛው የእህል ዓይነት ይዘጋጃል?
[ተ. ከባቄላ]
መ. “ከባቄላ” የሚለው ሐረግ የሚገኝበት ፊደል
የትኛው ነው?
[ተ. ለ]
(መ. ይህን ተግባር የሚሠሩበት 8 ደቂቃ
ይስጧቸው። ተግባሩን ከሠሩ በኋላ
ደብተራቸውን ተቀያይረው፣ በመልሶቹ ላይ
ከርስዎ ጋር እየተነጋገሩ እንዲተራረሙ
ያድርጉ።)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ በተግባር “2” ሥር የቀረቡትን
ጥያቄዎች ከመሥራታችሁ በፊት አንድ
ጥያቄ አብረን እንመልስ።
መ. ከአትክልት ምግቦች መካከል ተቀቅለው
የሚበሉት የትኞቹ ናቸው?
[መተ. ጎመን፣ ቆስጣ፣ ድንች፣ ቀይሥር፣ ካሮት፣
ቲማቲም…]
መ. በጥሬው የሚበሉትስ?
[መተ. ሠላጣ፣ ቃሪያ፣ ቲማቲም፣ ካሮት…]
መ. በጣም ጥሩ! ይህን ማለት የቻልነው ከምን
ተነስተን ነው?
[መተ. በምንባቡ ውስጥ አንዳንድ አትክልቶች
ተቀቅለው ሌሎቹ ጥሬውን እንደሚበሉ
ተገልጿል። እነዚህን ምግቦች መዘርዘር
የቻልነው ከቀደመ እውቀታችን በመነሳት
ነው።]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን
በአንብቦ መረዳት ሥር የቀረቡትን የተግባር
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 ፻፰
 “2” ጥያቄዎች በቡድን ከተወያያችሁ በኋላ
የደረሳችሁበትን ማጠቃለያ በቃላችሁ
አቅርቡ። (ተማሪዎች በቡድን ሲወያዩ
እየተዘዋወሩ ይከታተሉ። ፍንጭ ሰጪ
ጥያቄዎችን በመጠየቅ፣ እንዲወያዩ ያድርጉ።
በመጨረሻም የየቡድኑ ተወካዮች ተማሪዎች
የቡድናቸውን ሀሳብ እንዲያቀርቡ ያድርጉ።)
2ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን፣ በቃላት
ተግባር 1 ሥር ከምንባቡ የወጡ ጥቅል
የምግብ መጠሪያዎች በሠንጠረዥ ውስጥ
ቀርበዋል። ከሠንጠረዡ በላይ ደግሞ በነዚህ
ጥቅል ቃላት ሥር የሚካተቱ ዝርዝር ቃላት
ቀርበዋል። ከሠንጠረዡ በላይ የቀረቡትን
ዝርዝር ቃላት በሠንጠረዡ ውስጥ ከቀረቡት
ጥቅል መጠሪያቸው ሥር እንመድባለን።
መ. ከሠንጠረዡ በላይ ከቀረቡት ቃላት መካከል
በአትክልት ውስጥ የሚመደበው የትኛው
ነው?
[መተ. ሰላጣ]
መ. ስለዚህ “ሰላጣ” የሚለውን ቃል “አትክልት”
ከሚለው ሥር እንጽፋለን።
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ እናንተ ትሠራላችሁ
መ. ከሠንጠረዡ በላይ ከቀረቡት ቃላት መካከል
በ”ፍራፍሬ” ውስጥ የሚመደበው የትኛው
ነው?
[ተ. እንጆሪ]
መ. ትክክል! “እንጆሪ” የሚለውን ቃል “ፍራፍሬ”
ከሚለው ሥር ጻፉ።
(መ. ተግባሩን ለመሥራት 5 ደቂቃ ይስጧቸው።
ተማሪዎች ሲሠሩ እየተዘዋወሩ ይከታተሉ።
፻፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ድጋፍ የሚያስፈልጋቸውን ይደግፉ።
በመጨረሻም በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎች ጋር
እየተነጋገሩ ግብረመልስ ይስጡ።)
ልሥራ
መ. በተግባር “2” ሥር በተሠመረባቸው ቃላትና
ሐረጋት የዓረፍተነገሩን ሀሳብ የማይለውጥ
ሌላ ዓረፍተነገር ትመሠርታላችሁ።
በመጀመሪያ ግን አንድ ምሳሌ እኔ
እሠራለሁ።
መ. “የእንስሳትን ተዋጽኦ መመገብ አካልን
ይገነባል።” በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ
“ተዋጽኦ” የሚለው ቃል ተሠምሮበታል፤ ፍቹ
ምንድን ነው?
[መ. ውጤት]
መ. ጥሩ! አሁን “ተዋጽኦ” የሚለውን
ቃል ተጠቅሜ፣ የዓረፍተነገሩን ሀሳብ
ሳልቀይር፣ በእኔ አገላለጽ ሌላ ዓረፍተነገር
እመሠርታለሁ።
[መ. የእንስሳትን ተዋጽኦ መብላት ሰውነትን
ያዳብራል።]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። “የከተማ
ሰዎች የተለያዩ የአዝዕርት ዓይነቶችን ከገበያ
ይሸምታሉ።” በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ
“አዝዕርት” የሚለው ቃል ተሠምሮበታል፤
ፍቹ ምንድን ነው?
[መተ. እህልማለት ነው።]
መ. ጥሩ! “አዝዕርት” የሚለውን ቃል ተጠቅመን፣
የዓረፍተነገሩን ሀሳብ ሳንቀይር፣ በራሳችን
አገላለጽ ዓረፍተነገር እንመሥርት።
[መተ. የከተማ ኗሪዎች ልዩ ልዩ አዝዕርትን
ከገበያ ይገዛሉ።]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን
በቃላት ሥር በቀረቡት ዓረፍተነገሮች ውስጥ
የተሠመረባቸውን ቃላት ሳትቀይሩ፣ በራሳችሁ
አገላለጽ ጻፉ።
መ. “ቅመም ለምግብ ማጣፈጫነት ይውላል”
በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ “ቅመም”
የሚለውን ቃል ሳትቀይሩ በራሳችሁ አገላለጽ
ጻፉ።
[ተ. ቅመም ለምግብ ጣዕም ለመስጠት
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 109
 ያገለግላል።] (ተማሪዎች ዓረፍተነገሩን
በተለያየ መንገድ ሊጽፉት ይችላሉ።)
(መ. ይህን ተግባር የቤትሥራ ይስጧቸው)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በዋናና መዘርዝር ሀሳቦች ስልት የቢጋር
ሠንጠረዥ ማዘጋጀት
ልሥራ
መ. አሁን “ምግቦቻችን” በሚል ርዕስ የቀረበውን
ምንባብ ዋናና መዘርዝር ሀሳቦች በቢጋር
ሠንጠረዥ አደራጃለሁ። የምንባቡ ዋና ሀሳብ
ስለምንድን ነው?
[መ. ስለምግብ]
መ. ስለዚህ “ምግብ” የሚለውን ቃል በማዘጋጀው
የቢጋር ሠንጠረዥ ራስጌ (ከላይ በኩል)
እጽፋለሁ። (ቃሉን በሳጥን ውስጥ ይጻፉ።)
መ. ምግቦች በዋነኛነት ከምን ከምን ይገኛሉ?
[መ. ከእንስሳትና ከዕፅዋት] (ሁለቱንም ሐረጋት
በተለያዩ ሳጥኖች ውስጥ አድርገው በምግብ
ሥር ይጻፉ።)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ፤ ከእንስሳት
የሚገኙ ምግቦች ምን ምን ናቸው?
[መተ. ሥጋ፣ እንቁላል፣ ወተትና የወተት
ተዋጽኦዎች] (በሦስት የተለያዩ ሣጥኖች
ውስጥ እንስሳት ከሚለው ሥር ይጻፉ።)
መ. ከዕፅዋት የሚገኙ ምግቦች ምን ምን ናቸው?
መተ. አትክልት፣ ፍራፍሬ፣ አዝርዕት] (በሦስት
የተለያዩ ሳጥኖች ውስጥ ዕፅዋት ከሚለው ሥር
ይጻፉ። የሚያዘጋጁት የቢጋር ሠንጠረዥ
የሚከተለውን ሊመስል ይችላል።)
110 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ሥጋ
እንስሳት እንቁላል
ወተትና
የወተት
ምግብ ተዋጽኦ
አትክልት
ዕፅዋት ፍራፍሬ
አዝርዕት
(መ. የቢጋር ሠንጠረዡ ለምሳሌ ከላይ በቀረበው
ሁኔታ ቢቀርብም፣ በእያንዳንዱ ሥር ሌሎች
ንዑሳን ዘርፎች መጨመር ይቻላል። ለምሳሌ
በአትክልት ሥር ብርቱካን፣ ማንጎ፣ ፓፓያ
የመሳሰሉትን መዘርዘር ይቻላል።)
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ የበሽታ ዓይነቶችን በተለያዩ
ምድቦች ከፋፍላችሁ በቢጋር ሠንጠረዥ
ታደራጃላችሁ።በሽታዎችን በሁለት ዋና
ዋና ዘርፎች መክፈል ይቻላል። ምን ምን
ተብለው ሊከፈሉ ይችላሉ? (ተማሪዎች
በቡድን ተወያይተው እንዲመልሱ ያድርጉ።)
[ተ. ተላላፊና ተላላፊ ያልሆኑ በሽታዎች]
(በምሳሌው መሠረት “በሽታዎች” ከሚለው
ሥር በሁለት የተለያዩ ሳጥኖች ውስጥ
እንዲጽፉ ይንገሯቸው።)
መ. ተላላፊ በሽታዎች ከሚተላለፉበት መንገድ
አንፃር ምን ምን ተብለው ሊከፈሉ
ይችላሉ?(በቡድን ተወያይተው እንዲመለሱ
ያድርጉ)
[መ. በተበከለ ምግብና መጠጥ የሚተላለፉ፣
በግብረስጋ ግንኙነት የሚተላለፉ፣ በትንፋሽ
የሚተላለፋ ወዘተ.]
መ. ተላላፊ ያልሆኑ በሽታዎች ምን ምን ናቸው?
(በቡድን ተወያይተው እንዲመልሱ ያድርጉ።)
[ተ. የጨጓራ ህመም፣ የኩላሊት ህመም ወዘተ.]
(መ. ከላይ በቀረበው መልክ፣ እየተወያዩ እንዲሠሩ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 ፻፲
 ካደረጉ በኋላ የቢጋር ሠንጠረዣቸውን የተሟላ
ለማድረግ የቤትሥራ ይስጧቸው)
መ. የበሽታ ዓይነቶችንና ባህርያቸውን
በተመለከተ መጻሕፍት በማንበብ ወይም
የጤና ባለሙያዎችን ወይም የሳይንስ
መምህራንን በመጠየቅ በሽታዎችን በተለያዩ
ምድቦች ከፋፍላችሁ በቢጋር ሠንጠረዥ
አደራጁ።
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
ይዘት/አንድ ነጥብ (.)
ልሥራ
መ. ዛሬ ስለአንድ ነጥብ አገልግሎትና አጠቃቀም
እንማራለን። አንድ ነጥብ በርካታ
አገልግሎቶች አሉት። አንድ ነጥብ አንድን
ቃል በተወሰኑ ፊደላት አሳጥሮ ለመጻፍ
ያገለግላል። አንድን ቃል አሳጥሮ ለመጻፍ
የተለያዩ መንገዶች አሉ።
መ. “መስተዳደር” የሚለውን ቃል እንዴት አሳጥሬ
ልጻፈው? የተለመደው የቃሉን የመጀመሪያ
ፊደላት በመጠቀም አሳጥሮ መጻፍ ነው።
[መ. መስ.]
መ. “ወይዘሮ” የሚለውን ቃል እንዴት አሳጥሬ
ልጻፈው? የተለመደው የቃሉን የመጀመሪያና
የመጨረሻ ፊደላት በመጠቀም አሳጥሮ
መጻፍ ነው።
[መ. ወሮ.]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። “ምዕራፍ”
የሚለውን ቃል፣ የቃሉን የመጀመሪያ ሁለት
ፊደላት ተጠቅመን እናሳጥር።
[መተ. ምዕ.] (በሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው።)
መ. ጥሩ! ዶክተር የሚለውን ቃል የመጀመሪያና
የመጨረሻ ፊደላት በመጠቀም አሳጥረን
እንጻፍ።
[መተ. ዶር.] (ሰሌዳው ላይ ይጻፉና ተማሪዎች
እንዲጽፉት ያድርጉ።)
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን በአጻጻፍ
ሥርዓት ሥር የሚገኙትን ተግባራት
ሥሩ። በተራ ቍጥር 1 ሥር የቀረቡትን
ቃላት የመጀመሪያዎቹን ሁለት ፊደላት
፻፲፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል
በመጠቀም አሳጥራችሁ ጻፉ።
መ. “ማቴዎስ” የሚለውን ቃል አሳጥራችሁ ጻፉ።
[ተ. ማቴ.]
መ. በጣም ጥሩ! በተራ ቍጥር 2 ላይ የቀረቡትን
ቃላት ደግሞ የመጀመሪያና የመጨረሻዎቹን
ፊደላት በመጠቀም አሳጥራችሁ ጻፉ።
መ. “ወታደር” የሚለውን ቃል አሳጥራችሁ ጻፉ።
[ተ. ወር.]
(መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ያሠሯቸው።
ተግባሩን ሠርተው ሲጨርሱ ደብተር
ተቀያይረው እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
3ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• ማዳመጥ
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. በ2ኛው ቀን በቃላት ሥር የተሰጠውን
የቤትሥራ ተማሪዎች የቤትሥራውን
መሥራታቸውን ያረጋግጡ። ተራበተራ
በማስነበብ ግብረመልስ ይስጡ።)
መ. የተሠመረበት ቃል (ቅመም) ፍቺ ምንድን
ነው?
[ተ. ማጣፈጫ]
መ. “ቅመም” የሚለውን ቃል ሳትቀይሩ
የሠራችሁትን ዓረፍተነገር አንብቡ።
[ተ. ቅመም ለምግብ ጣዕም ለመስጠት
ያገለግላል።]
(መ.በዚህ ዓይነት ተማሪዎች የመሠረቷቸውን
ዓረፍተነገሮች ያስነብቡ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 111
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ምግቦቻችን
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ ድምፅ እያሰማችሁ በማንበብ
ልምምድ ታደርጋላችሁ። ከዚያ በፊት ግን
የምታነቡትን የምንባብ ይዘት በማስታወስ
አንድ ጥያቄ ትመልሳላችሁ።
መ. “ምግቦቻችን” በሚል ርዕስ በቀረበው ምንባብ
መሠረት ምግቦች ከምን ከምን እንደሚገኙ
ተናገሩ።
[ተ. ከእንስሳት፣ ከዕፅዋት]
(መ. ከእንስሳትና ከዕፅዋት የሚገኙ ምግቦችን
እንዲዘረዝሩ ያድርጉ።)
ማንበብ (8 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. በመጀመሪያ ወሰነትምህርት በምዕራፍ 4
በጋራ ንባብ ልምምድ አድርጋችሁ ነበር።
ዛሬም በተመሣሣይ የጋራ ንባብ ልምምድ
እናደርጋለን።
(መ. በምዕራፍ 4፣ በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው
ቀን በ“እንሥራ” ሥር የቀረበውን አሠራር
በመከተል “ምግቦቻችን” በሚል ርዕስ ከቀረበው
ምንባብ 3ኛውን አንቀጽ ከተማሪዎች ጋር
ድምፅ እያሰሙ በጋራ ያንብቡ።)
ሥሩ
መ. “ምግቦቻችን” በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ
3ኛውንና 4ኛውን አንቀጽ በቡድን ሆናችሁ
ድምፅ እያሰማችሁ በጋራ አንብቡ።
(መ. አሠራሩን በምዕራፍ 4፣ በ1ኛው ሳምንት፣
በ3ኛው ቀን፣ አቀላጥፎ ማንበብ በ”ሥሩ” ሥር
የቀረበውን ይመልከቱ።)
ማዳመጥ
በሽታ ተከላካይ ምግቦች
ቅድመማዳመጥ (5 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. “በሽታ ተከላካይ ምግቦች” በሚል ርዕስ
የቀረበውን ምንባብ ከማንበባችሁ በፊት
አንድ ተግባር ትሠራላችሁ። (በ1ኛው
112 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣ በቅድመማዳመጥ ሥር
የቀረበውን ሠንጠረዥ ሰሌዳው ላይ ይሣሉ።)
[መ. እኔ ከማውቃቸው በሽታ ተከላካይ ምግቦች
መካከል አንዱ “ካሮት” ነው።] (“ካሮት”
የሚለውን ቃል “የማውቃቸው በሽታ ተከላካይ
ምግቦች” በሚለው አምድ ይጻፉ።)
[መ. በምሽት የማየት ችግር።] (ይህን ደግሞ
“የሚከላከሉት የበሽታ ዓይነት” በሚለው
አምድ ይጻፉ።)
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን የቀረበውን
ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከዚያም
በአንደኛው አምድ የምታውቋቸውን በሽታ
ተከላካይ ምግቦች ዘርዝሩ። በሁለተኛው
አምድ ምግቦቹ የሚከላከሉትን የበሽታ
ዓይነቶች ዘርዝሩ።
የማዳመጥ ሂደት (5 ደቂቃ)
(መ. ተማሪዎች ዋናና መዘርዘር ሀሣብን
ለመለየት እየሞከራችሁ አዳምጡ። ምንባቡን
ያንብቡላቸው፤ ተማሪዎች በአግባቡ
እያዳመጡ መሆኑን ለማረጋጋጥ በማዳመጥ
ምንባቡ ውስጥ የኮከብ ምልክት ካለበት
ቦታ ላይ ሲደርሱ፣ የቀረቡትን ጥያቄዎች
ይጠይቋቸው፤ ምላሻቸውን ይቀበሉና
ማንበብዎን ይቀጥሉ።)
በሽታ ተከላካይ ምግቦች
በየዕለቱ ከምንመገባቸው ምግቦች ለጤናችን
ጠቃሚ የሆኑ ንጥረነገሮች እናገኛለን። እነዚህ
ንጥረነገሮች ሰውነት፣ በሽታ ተከላካይ የሆኑ
ሆርሞኖችን በማመንጨት ለበሽታዎች
እንዳንጋለጥ ያደርጋሉ። በሽታ የመከላከል ሚና
ያላቸውን ምግቦች በሽታ ተከላካይ እንላቸዋለን።
ከበሽታ ተከላካይ ምግቦች መካከል ሙዝን፣ ነጭ
ሽንኩርትን፣ ሻይንና ሎሚን ለአብነት መጥቀስ
ይቻላል።
ሙዝ ለጤንነት አስፈላጊ የሆነ ምግብ ነው።
ሲበሉት ፈጥኖ ጉልበት (ኃይል) ይሰጣል።
በማግኒዚየም ማዕድንና በቫይታሚን ቢ-6
የበለፀገ ነው። ባልበሰለ ሙዝ ውስጥ ያለው አሰር
በደም ውስጥ የሚገኝን የቅባት መጠን ይቀንሳል።
ሆድ ሲጎረብጥ ሙዝ መመገብ መፍትሔ ሊሆን
ይችላል። ምግብ አልፈጭ ብሎ ቃር ሲሰማ
ሙዝ በመብላት እፎይታ ማግኘት ይቻላል።
ሙዝ በጭንቅላት ውስጥ የደም መፍሰስ በሽታ
(ስትሮክ) ይቀንሳል። የደም ግፊትን በሚቀንሰው
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 ፻፲፪
ፖታሺየም በተባለ ማዕድንም የበለፀገ ነው።
ነጭ ሽንኩርትም ለጤና ጠቃሚ የሆነ የአትክልት
ዓይነት ነው። አንዳንድ ሰዎች የተቀመመ ምግብ
ብለው ይጠሩታል። ነጭ ሽንኩርት የጉንፋንና
የኢንፍሉዌንዛ የመቆያ ጊዜን በግማሽ ይቀንሳል።
የተፈጨ ነጭ ሽንኩርት በጠረኑ ብቻ እስከ20
ሳንቲሜትር ርቀት ድረስ የሚገኝን ባክቴርያ
ይገድላል። ሰውነታችን በሽታን ለመከላከል
የሚያስችል አቅም እንዲኖረው ያደርጋል።
ለምግብ መፈጨት፣ ለነርቭ፣ ለመተንፈሻና
ለቆሻሻ አወጋገድ ሥርዓት ይረዳል። እንዲሁም
ለልብ፣ ለሳንባ፣ ለፀጉርና ለዓይን ጤንነት
መጠበቅ ከፍተኛ እገዛ ያደርጋል። የሆድ
ካንሰርንም ይቀንሳል። ይህ ሁሉ ጥቅም ያለው
ነጭ ሽንኩርት ጥሬውን ቢበላ ይመረጣል።
***1. ሙዝ በምን በምን የበለፀገ ነው?
2. ነጭ ሽንኩርት በምን ያህል ርቀት ላይ
ያለን ባክቴሪያ ይገድላል?***
ሌላው ለጤንነት አስፈላጊ የሆነ ምግብ ሻይ
ነው። ሻይ ጥምን ከማርካቱ በላይ በሽታ
ተከላካይ ነው። የካንሰርና የልብ በሽታን
ይከላከላል። ይህ የሚሆነው ግን ወተት ወይም
ስኳር ካልተጨመረበት ነው። ስለዚህ ሻይውን
ብቻ መጠጣቱ ይመረጣል።
ሎሚም እንደሌሎች የምግብ ዓይነቶች
ሁሉ በሽታን ይከላከላል። ለምግብ ስልቀጣ፣
ለሥርዓተትንፈሳ፣ ለልብ ጤንነትና ለደም
ዝውውር አስፈላጊ የሆነ ንጥረነገር አለው። ሎሚ፣
የቆዳና የሰውነት ህብረህዋሳት ጤናማ ሆነው
እንዲቆዩ ያደርጋል። በመሆኑም በመምጠጥ
ወይም በዕቃ ላይ በመጭመቅ መጠጣት ይቻላል።
በአጠቃላይ ሙዝ፣ ነጭ ሽንኩርት፣ ሻይ፣
ሎሚና የመሳሰሉት የምግብ ዓይነቶች የተለያዩ
በሽታዎችን ይከላከላሉ። ምክንያቱም በውስጣቸው
በሽታ ተከላካይ የሆኑ ንጥረነገሮችን በመያዛቸው
ነው። ስለዚህ በየቀኑ እንደነዚህ ዓይነት ምግቦችን
በመመገብ ጤንነታችንን መጠበቅ እንችላለን።
(አዲስ አድማስ ጋዜጣ፣ እ.አ.አ ሰኔ 28/2014
መጠነኛ ለውጥ ተደርጎበት የተወሰደ)
አዳምጦ መረዳት (5 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. ከማዳመጣችሁ በፊት በሠንጠረዣችሁ
ከዘረዘራችኋቸው መካከል በምንባቡ ውስጥ
የተካተቱን አገኛችሁ? (ተማሪዎች ምላሽ
እንዲሰጡ ያድርጉ።)
፻፲፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል
መ. እናንተ ከዘረዘራችኋቸው ውጭ ሌሎች በሽታ
ተከላካይ ምግቦች በምንባቡ ውስጥ አገኛችሁ?
(ተማሪዎች እንዲመልሱ ያድርጉ።)
መ. አሁን በመጽሐፋችሁ የቀረቡትን ጥያቄዎች
ባዳመጣችሁት መሠረት እንመልሳለን።
ባዳመጣችሁት ምንባብ ውስጥ ከተጠቀሱት
በሽታ ተከላካይ ምግቦች መካከል አንዱን
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
[መተ. ሙዝ] (“ሙዝ” የሚለውን ቃል “በሽታ
ተከላካይ ምግቦች” በሚለው አምድ ይጻፉ።)
መ. ጥሩ! ሙዝ ከሚከላከላቸው በሽታዎች መካከል
አንዱን ንገሩኝ።
[መተ. በደም ውስጥ የሚገኝ የቅባት መጠን።]
(ይህን “የሚከላከሏቸው የበሽታ ዓይነቶች”
በሚለው አምድ ይጻፉ።)
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን
በአዳምጦ መረዳት ሥር የቀረበውን
ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከዚያም
ባዳመጣችሁት መሠረት በሽታ ተከላካይ
ምግቦችን በአንድ በኩል፣ የሚከላከሏቸውን
የበሽታ ዓይነቶች በሌላ በኩል ዘርዝሩ።
[ተ. በሽታ ተከላካይ ምግቦችንና የሚከላከሏቸውን
የበሽታ ዓይነቶች በቢጋር ሠንጠረዥ ውስጥ
ይዘረዝራሉ።]
መ. አሁን ደግሞ በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን
በአዳምጦ መረዳት ሥር የቀረቡትን የተግባር
“2” ጥያቄዎች በቡድን እየተወያያችሁ
መልሱ።
መ.የበሰለ ሙዝ በደም ውስጥ የሚገኝ ቅባት
መጠን ለመቀነስ ይችላል?
[ተ. አይችልም]
መ. ለምን?
[ተ. ምክንያቱም በአንቀጽ 2 “ባልበሰለ ሙዝ
ውስጥ ያለው አሰር በደም ውስጥ የሚገኝን
የቅባት መጠን ይቀንሳል” ይላል። ስለዚህ
ሙዝ ሲበስል ሙዝ ውስጥ የሚኖረው የአሰር
መጠን አነስተኛ ስለሚሆን በደም ውስጥ
የሚገኘውን ቅባት የመቀነስ ችሎታውን
ያጣል ማለት ነው።]
(መ.በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ጥያቄዎች
እንዲመልሱ ያድርጉ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 113
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
የተጸውዖ ስሞችን፣ የወል ስሞችንና
ግሶችን መለየት
ልሥራ
መ. በምዕራፍ አንድ ስለወልና ስለተጸውዖ
ስሞች ተምረን ነበር። የወል ስምን ምንነት
አስታውሳችሁ ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
(ተማሪዎች የወል ስምን ምንነት እንዲናገሩ
ያድርጉ።)
መ. ጥሩ፣ [የወል ስም አንድ ዓይነት የሆኑ ነገሮች
በጋራ የሚጠሩበት ስያሜ ነው።]
መ. ለወል ስሞች ምሳሌ ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
(ተማሪዎች ምሳሌ እንዲናገሩ ያድርጉ።)
[መ. በሬ፣ ላም፣ ሰው፣ እናት፣ አባት፣ አገር…]
መ. የተጸውዖ ስምስ ምን እንደሆነ አስታውሳችሁ
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?(ተማሪዎች
እንዲመልሱ ያድርጉ።)
[መ.የተጸውዖ ስም የሚባለው የሰው፣ የቦታ፣
የወንዝ፣ የባህር፣ የሐይቅ፣ የተራራ፣ የቀን፣
የወር ወዘተ. የግል መጠሪያ የሆነ ቃል ነው።]
መ. ለ ተ ፀ ው ዖ ስም ምሳሌ ልትሰጡኝ
ትችላላችሁ?(ተማሪዎች መልስ እንዲሰጡ
ያድርጉ።)
[መ. ሽመልስ፣ መይረማ፣ ራስዳሸን፣ ማክሰኞ፣
መስከረም…]
መ. “ግስ” በዓረፍተነገር መጨረሻ ላይ የሚመጣና
ድርጊትን የሚያመለክት ቃል መሆኑን
ከዚህ በፊት ተምረናል። ለምሳሌ፡- “ሕፃኑ
ብርጭቆ ሰበረ።” ብንል “ሰበረ” የሚለው
ቃል በዓረፍተነገሩ መጨረሻ በመምጣቱና
ድርጊቱን የሚያመለክት በመሆኑ ግስ ነው።
መ. አሁን በዓርፍተነገሮች ውስጥ የወል ስሞችን፣
የተጸውዖ ስሞችንና ግሶችን እየለየሁ
አሳያችኋላሁ።
“መስከረም የአዲስ ዓመት መጀመሪያ ነው።”
በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ የተሠመረበት ቃል
ምንድን ነው?
[መ. የተጸውዖ ስም፣ ምክንያቱም መስከረም
የአንድ የተለየ ወር የግል መጠሪያ የሆነ ስም
ነው።]
114 አማርኛ 5ኛ ክፍል
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። “ሀገርን
ከጠላት መጠበቅ የዜግነት ግዴታ ነው።”
በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ የተሠመረበት
ቃል ምንድን ነው?
[መተ. የወል ስም፣ ምክንያቱም “ሀገር” የሚለው
ቃል የተለያዩ ሀገሮች ጥቅል መጠሪያ ነው።]
መ. “አስቴር መጽሐፍ ገዛች።” በሚለው
ዓረፍተነገር ውስጥ የተሠመረበት ቃል ከምን
ይመደባል?
[መተ. ከግስ፣ ምክንያቱም “ገዛች” የሚለው ቃል
በዓረፍተነገሩ መጨረሻ ከመገኘቱም በላይ
የተፈፀመውን ድርጊት የሚገልጽ ቃል ነው።]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣ በሰዋስው
ሥር የቀረበውን ሠንጠረዥ በደብተራችሁ
አዘጋጁ። ከዚያም የተሠመረበት ቃል ግስ
ከሆነ፣ “ግስ” በሚለው አምድ ይህን”√” ምልክት
አድርጉ። የተሠመረበት ቃል የተጸውዖ ስም
ከሆነ “የተጸውዖ ስም” በሚለው አምድ፣ የወል
ስም ከሆነ ደግሞ “የወል ስም” በሚለው አምድ
የ“√” ምልክት አድርጉ።
መ.“ፈረሱ ሳር ይግጣል።” በሚለው ዓረፍተነገር
ውስጥ የተሠመረበት ቃል ምንድን ነው?
[ተ. የወል ስም፣ ምክንያቱም፣ “ፈረሱ” የሚለው
ቃል የፈረሶች ሁሉ የጋራ መጠሪያ ስለሆነ
ነው።]
(መ.ይህን ተግባር ተማሪዎች በግል እንዲሠሩ
ያድርጉ። ሠርተው እንደጨረሱ ደብተራቸውን
እንዲቀያየሩ ያድርጉ፤ ከዚያም በመልሶቹ
ላይ ከተማሪዎች ጋር እየተነጋገሩ ርስበርስ
እንዲተራረሙ ያድርጉ። በመጨረሻም
“ምግቦቻችን” በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ
የተጸውዖና የወል ስሞችን እንዲሁም
ግሶችን ለይተው እንዲያወጡ የቤትሥራ
ይስጧቸው።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 ፻፲፬
 የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
2ኛ ሳምንት
የምግብ አዘገጃጀት ማስታወሻ
ጥያቄ መጠየቅ፡- በማንበብ ሂደት ራስን
ከመከታተያ ስልቶች አንዱ ነው።
4ኛ ቀን በምታነቡበት ጊዜ ጥያቄዎች የምትጠይቁ
የዕለቱ ትምህርት ይዘት ከሆነ፣ ጽሑፉን በጥልቀት እንድታነቡና
እንድትረዱት ያስችላችኋል። ጥያቄ መጠየቅ፣
• ማንበብ ለጥያቄዎቻችሁ ምላሽ እንድትፈልጉ ከማድረጉ
ባሻገር ያነበባችሁትን ማስታወስ እንድትችሉ
ያግዛል። በንባብ ሂደት ከሚነሱ ጥያቄዎች
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) መካከል የሚከተሉት ይገኛሉ።
ሥሩ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ “ምግቦቻችን” ከሚለው

ተስማምቻለሁ? ግር ያለኝ
ምንባብ የተጸውዖና የወል ስሞች እንዲሁም

• ከጸሐፊው/ዋ ሀሳብ ጋር
ግሶችን እንድትለዩ የቤትሥራ ሰጥቻችሁ

ማንበቡ እንደተገባደደ
• ጥያቄዎች አሉኝ?
ነበር። እስኪ መጀመሪያ የተጸውዖ ስሞችን
ንገሩኝ።

• ምን ተሰማኝ?

ነገርስ አለ?
[ተ. በምንባቡ ውስጥ የተጸውዖ ስሞች የሉም።]
መ. በጣም ጥሩ! የወል ስሞችን ንገሩኝ!
[ተ. ጤፍ፣ ስንዴ፣ ገብስ…]
መ. በጣም ጎበዞች! ግሶችን ንገሩኝ!

• ትርጉም ያልሰጠኝ ለምንድን ነው?

መቀነስ ወይስ መጨመር አለብኝ?

[ተ. ያካትታሉ፣ መጥቷል፣ ያመነጫል… ]
(መ. በዚሁ መሠረት መልሳቸውን ይቀበሉ።)
• የማነበው ምንባብ ትርጉም

ማንበብ (35 ደቂቃ)

ዳቦ ከምን ከምን ይዘጋጃል?
• የንባብ ፍጥነቴን

ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
• ያልገባኝ ነገር
ምንድን ነው?
በማንበብ ጊዜ

የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ

ሰጥቶኛል?

ሥሩ
መ. ዛሬ “ዳቦ ከምን ከምን ይዘጋጃል?” በሚል ርዕስ
የቀረበ ምንባብ ታነባለችሁ። ከዚያ በፊት ግን
የቅድመንባብ ጥያቄ ትመልሳላችሁ።
የማውቀው ምንድን ነው?
• ከዚህ ጽሑፍ ምን ጥቅም
• ይህን ጽሑፍ የማነበው

መ. ዳቦ ለመጋገር ምን ምን ነገሮች የሚያስፈልጉ

ይመስላችኋል?
• ስለዚህ ርዕሰጉዳይ
ለምንድን ነው?
ከማንበብ በፊት

[ተ. ዱቄት፣ ውኃ፣ ጨው፣ እርሾ]

አገኛለሁ?

፻፲፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 115

 ልሥራ
መ. ዛሬ ተግባራዊ የምታደርጉት የንባብ ሂደት
ራስን የመከታተያ ስልት ጥያቄ መጠየቅ
ነው። ስለዚህም አንድን ምንባብ ማንበብ
ከመጀመራችን በፊት “ስለርዕስጉዳዩ ከዚህ
በፊት የማውቀው ምንድን ነው?” በማነብበት
ጊዜ “ያልገባኝ ነገር ምንድን ነው?” አንብበን
ስንጨርስ ደግሞ “ምን ጥያቄዎች አሉኝ?”፣
“ስለምንባቡ ምን ተሰማኝ?” የመሳሰሉ
ጥያቄዎችን ራሳችንን በመጠየቅ ምንባቡን
የምናነብበት ስልት ነው።
መ. የመጠየቅ ስልትን እንዴት ተግባራዊ
እንደምታደርጉ አንድ ምሳሌ ሠርቼ
ላሳያችሁ። የምንባቡ ርዕስ “ዳቦ ከምን ከምን
ይዘጋጃል?” ይላል። ስለዚህ “ዳቦ ከምን
እንደሚዘጋጅ ከዚህ ቀደም ምን አውቃለሁ?”
[መ. ለዳቦ የሚያስፈልጉ ግብዓቶች ዱቄት፣ ውኃ፣
ጨው ወዘተ. መሆናቸውን አውቃለሁ።]
መ. ከዚህ ምንባብ ማወቅ የምፈልገው ምንድን
ነው?
[መ. እያንዳንዱ ግብዓት በምን ያህል መጠን
መጨመር አለበት?]
መ. በማነብበት ጊዜ ለጠየቅሁት ጥያቄ ምላሽ
ለማግኘት መጣር ይኖርብኛል።
ሥሩ
መ. “ዳቦ ከምን ከምን ይዘጋጃል?” የሚለውን
ምንባብ በምታነቡበት ጊዜ፣ በአዕምሯችሁ
ውስጥ የሚመላለሱትን ጥያቄዎች
በደብተራችሁ ጻፉ። አንብባችሁ ስትጨርሱ
ጥያቄዎቻችሁን ተመልከቱ። ካነበባችሁት
በመነሳት ጥያቄዎቻችሁን ለመመለስ
ሞክሩ። (ጥያቄዎቻቸውንና መልሶቻቸውን
የሚከተለውን ሠንጠረዥ በደብተራቸው
በማዘጋጀት መጻፍ እንደሚችሉ ይንገሯቸው።
መልስ ያላገኙላቸው ጥያቄዎች ቢኖሩ
ርስበርስ ተወያይተው እንዲመልሱ 3 ደቂቃ
ይስጧቸው።)
አንብቦ መረዳት (20 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. በጣም ጥሩ! አሁን በመጽሐፋችሁ የቀረቡትን
የአንብቦ መረዳት ተግባራት እንሠራለን።
በሠንጠረዡ ውስጥ ዳቦ ለማዘጋጀት
የሚያስፈልጉ ግብዓቶችና ጠቀሜታዎች
ተዘርዝረው ቀርበዋል። ጠቀሜታዎቹን
ከግብዓቶቹ ጋር በማዛመድ ይህን“√” ምልክት
እናደርጋለን።
መ. “የዳቦውን ጣዕም ያሻሽላል” የተባለው
ምንድን ነው?
[መተ. ጨው] (“ጨው” በሚለው ሥር
ይህን”√”ምልክት ያድርጉ።)
ሥሩ
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን በአንብቦ
መረዳት ሥር የቀረበውን ሠንጠረዥ
በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከዚያም በሠንጠረዡ
ቁልቁል የተዘረዘሩትን መረጃዎች በማንበብ
አግድም ከተዘረዘሩት ግብዓቶች ሥር የ“√”
ምልክት አድርጉ።
መ. የተቃጠለ አየርና አልኮል በማስወጣት ሊጡ
እንዲነፋ የሚያደርገው ምንድን ነው?
[ተ. እርሾ]
መ. ስለዚህ “እርሾ” በሚለው አምድ ይህን“√”
ምልክት አድርጉ።
(መ.ተማሪዎች ከሠሩ በኋላ ደብተራቸውን
እንዲቀያየሩ አድርገው ርስበርስ
እንዲተራረሙ ያድርጉ። ከዚያም የተግባር
2 ጥያቄዎችን እየጠየቁ ተማሪዎች በቃል
እንዲመልሱ ያድርጉ። በመጨረሻም
አጫጭር ማብራሪያዎችን በማከል
ግብረመልስ ይስጡ።)

ጥያቄዎች መልሶች
ይህን ምንባብ የማነበው
ለምንድን ነው?
ያልገባኝ ነገር ምንድን
ነው?
ጥያቄዎች አሉኝ?

116 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 ፻፲፮

 መጻፍ (30 ደቂቃ)
5ኛ ቀን ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች ዋናና መዘርዝር ሀሳቦችን በመጠቀም
• ቃላት አንቀጽ መጻፍ
• መጻፍ ሥሩ
መ. ባለፈው ሳምንት የበሽታ ዓይነቶችን በዋናና
መዘርዝር ሀሳቦች ስልት የቢጋር ሠንጠረዥ
ቃላት (10 ደቂቃ) አዘጋጅታችኋል። ዛሬ ባዘጋጃችሁት የቢጋር
ሠንጠረዥ መሠረት አንድ አንቀጽ
የቃላት ተመሳሳይና ዐውዳዊ ፍቺ ትጽፋላችሁ።
ሥሩ (መ. ተማሪዎች ሲጽፉ እየተዘዋወሩ በአግባቡ
መ. ዛሬ ከምንባቡ የወጡ ቃላትን ከተመሳሳይ እየሠሩ መሆኑን ይከታተሉ። መንደርደሪያ
ፍቻቸው ጋር ታዛምዳላችሁ። ሀሳብ በመስጠት፣ ጠቋሚ ጥያቄዎች
መ. “ግብዓት” ለሚለው ቃል በ“ለ” ረድፍ በመጠየቅ ተማሪዎች እንዲጽፉ ያበረታቱ።
ከተዘረዘሩት መካከል ተመሳሳይ ፍቹ ድጋፍ ለሚያስፈልጋቸው ተማሪዎች ድጋፍ
የትኛው ነው? ያድርጉ።)
[ተ. አስፈላጊ ነገር] የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
መ. ስለዚህ መልሱ የሚገኝበት ፊደል የትኛው የይዘት/የአንድ ነጥብ (.) አገልግሎት
ነው? ልሥራ
[ተ. ለ] መ. ባለፈው ሳምንት ከአንድ ነጥብ አገልግሎት
መካከል ሁለቱን ተመልክተናል። አንድን
መ. ጥሩ!
ቃል አሳጥሮ ለመጻፍ የሚቻልበት አንዱ
(መ. ቀሪዎቹን ቃላት ለማዛመድ 5 ደቂቃ መንገድ ምንድን ነው?
ይስጧቸው። በደብተራቸው ሠርተው
እንደጨረሱ ተማሪዎች ርስበርስ እየተጠያየቁ [መ. የቃሉን የመጀመሪያ ፊደላት በመጠቀም
መልስ እንዲሰጡ ያድርጉ። ይህን ተግባር አሳጥሮ መጻፍ]
እንደጨረሱ ወደሁለተኛው ተግባር መ. ሌላኛው አንድን ቃል አሳጥሮ መጻፍ
ይሸጋገሩ።) የሚቻልበት መንገድስ?
መ. አሁን ደግሞ ከምንባቡ ለወጡ ቃላትና [መ. የቃሉን የመጀመሪያና የመጨረሻ ፊደላት
ሐረጋት ዐውዳዊ ፍቻቸውን ትሠጣላችሁ። በመጠቀም አሳጥሮ መጻፍ]
መ. “ደባል ነገሮች” በሚል በአንቀጽ 2 መ. ዛሬ ደግሞ ተጨማሪ የአንድ ነጥብን
የተመለከተው ሐረግ በምንባቡ ውስጥ ያለው አጠቃቀም እንመለክታለን። ሌላው የአንድ
ፍቺ ምንድን ነው? ነጥብ አገልግሎት ጥምር ቃላትን አሳጥሮ
መጻፍ ነው። ጥምር ቃልን ስናሳጥር፣ ጥምር
[ተ. ቆሻሻ፣ አላስፈላጊ ነገሮች]
ቃሉን የገነቡትን ሁለት ቃላት የመጀመሪያ
(መ. ቀሪዎቹን በግል በደብተራቸው እንዲሠሩ ፊደላት በመውሰድ፣ ከፊደላቱ ቀጥሎ
የቤትሥራ ይስጧቸው። አንድ ነጥብን ተጠቅሞ አሳጥሮ መጻፍ
ነው። ለምሳሌ “ዓመተምህረት” የሚለውን
ጥምርቃል “ዓ.ም.” ብሎ አሳጥሮ መጻፍ
ይቻላል።
መ. ከአንድ ቃል በላይ ያለውን ስም ለማሳጠር፣
በስሙ ውስጥ የሚገኙትን ቃላት የመጀመሪያ

፻፲፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 117

 ፊደላት በመውሰድ ከእያንዳንዱ ፊደል
ቀጥሎ አንድ ነጥብን በመጠቀም አሳጥሮ
መጻፍ ይቻላል። ለምሳሌ “የአማራ ብሔራዊ
ክልላዊ መንግሥት” የሚለውን ስያሜ
“አ.ብ.ክ.መ.” ብሎ ማሳጠር ይቻላል።
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሠራለን። “ትምህርት
ሚኒስቴር” የሚለውን ቃል አሳጥረን እንጻፍ።
[መተ. ት.ሚ.]
መ. ጥሩ! አሁን ደግሞ “አማራ ብድርና ቁጠባ
ተቋም” የሚለውን ስም አሳጥረን እንጻፍ።
[መተ. አ.ብ.ቁ.ተ.]
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን
በአጻጻፍ ሥርዓት ሥር የቀረቡትን ጥምር
ቃላትና ከአንድ ቃል በላይ ያላቸውን ስሞች
አሳጥራችሁ ጻፉ።
መ. “ትምህርትቤት” የሚለውን ጥምር ስም
አሳጥራችሁ ጻፉ።
[ተ. ት.ቤት]
ተግባር “2” ሥር ከምንባቡ ለወጡ ቃላት
ዐውዳዊ ፍቺ እንድትሰጡ የቤትሥራ
ሰጥቻችሁ ነበር። የሰጣችሁትን ፍቺ ንገሩኝ።
“ደባል ነገሮች” የሚለው ሐረግ ዐውዳዊ ፍቺ
ምንድን ነው።?
[ተ. ቆሻሻ/አላስፈላጊ ነገሮች ማለት ነው።]
(መ. ሌሎችንም በዚሁ ዓይነት ያሠሯቸውን።
ከዚያም ትክክለኛውን መልስ በመስጠት
ግብረመልስ ይስጡ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ዳቦ ከምን ከምን ይዘጋጃል?
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ ድምፅ እያሰማችሁ የማንበብ ልምምድ
ታደርጋላችሁ፤ ከዚያ በፊት ግን ስለምታነቡት
ምንባብ ይዘት በማስታወስ አንድ ጥያቄ
ትመልሳላችሁ።
መ. “ዳቦ ከምን ከምን ይዘጋጃል?” በሚል ርዕስ
ከቀረበው ምንባብ የምታስታውሱትን ተናገሩ።

መ. “አፍሪካ ሕብረት” የሚለውን ስም አሳጥራችሁ [ተ. አስታውሰው ይናገራሉ።]

ጻፉ። ማንበብ (8 ደቂቃ)
[ተ. አ.ሕ.] እንሥራ
(ቀሪዎቹን ስሞች ተማሪዎች በግል በደብተራቸው መ. ባለፈው ሳምንት የጋራ ንባብ ልምምድ
እንዲሠሩ ያድርጉ፤ ከዚያም አንድ አንድ አድርጋችኋል። ዛሬም ይህንኑ ልምምድ
ተማሪዎች እየተነሱ በሰሌዳው ላይ ጽፈው ትቀጥላላችሁ። በመጀመሪያ ግን አብረን
እንዲያሳዩ ያድርጉ። በመጨረሻም እናንብብ። (በምዕራፍ 4፣ በ1ኛው ሳምንት፣
ግብረመልስ ይስጡ።) በ3ኛው ቀን “በእንሥራ” ሥር የቀረበውን
አሠራር በመከተል “ዳቦ እንዴት ይዘጋጃል?”
በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ 1ኛውንና
6ኛ ቀን 2ኛውን አንቀጾች ከተማሪዎች ጋር ድምፅ
እያሰሙ በጋራ ያንብቡ።)
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
ሥሩ
መ. “ዳቦ ከምን ከምን ይዘጋጃል?” በሚል ርዕስ
• መናገር ከቀረበው ምንባብ ከ1-3 ያሉትን አንቀጾች
• ሰዋስው በቡድን ሆናችሁ ድምፅ እያሰማችሁ በጋራ
አንብቡ። (አሠራሩን በምዕራፍ 4፣ በ1ኛው
ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን በአቀላጥፎ ማንበብ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) “በሥሩ” ሥር የቀረበውን ይመልከቱ።)
ሥሩ
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን፣ በቃላት

118 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 ፻፲፰

መናገር (15 ደቂቃ) ክፍል ይጻፉ።)

በዋናና መዘርዝር ሀሳብ ስልት ውይይት መ. ጥሩ! ግስ የሆነ ቃል እንለይ።

ማድረግ [መ. አገዘ] (“ግስ” በሚለው ሳጥን ውስጥ ይጻፉ።)
ሥሩ ሥሩ
መ. አሁን ስለዶሮ ወጥ አሠራር በቡድን መ. አሁን ደግሞ ቀሪዎቹን ቃላት የተጸውዖ ስም፣
ትወያያላችሁ። በምትወያዩበት ጊዜ የወል ስምና ግስ መሆናቸውን እየለያችሁ
ንግግራችሁ የዋናና መዘርዝር ሀሳቦች ስልትን በተመደበላቸው ሳጥን ውስጥ መድቡ።
የተከተለ መሆኑን ልብ በሉ።
መ. ከተዘረዘሩት መካከል የተጸውዖ ስም ንገሩኝ፤
(ተማሪዎችን ከ4-6 አባላት ባሉት ቡድን
[ተ. ሐረገወይን]
ያደራጇቸው፤ ከዚያም በመማሪያ መጽሐፉ
የቀረበውን የቢጋር ሠንጠረዥ በደብተራቸው መ. ስለዚህ “ሐረገወይን” የሚለውን ቃል፣
እንዲያዘጋጁ ያድርጉ። በመቀጠል የዶሮ የተጸውዖ ስም በሚለው ሳጥን ውስጥ ጻፉ።
ወጥ ለመሥራት የሚያስፈልጉ ግብዓቶች፣
(መ. ቀሪዎቹን ቃላት በመጀመሪያ ተማሪዎች
የግብዓቶቹን መጠንና የወጡን አሠራር ሂደት
በግል በደብተራቸው እንዲሠሩ ያድርጉ።
የሚሉትን ሀሳቦች መነሻ በማድረግ እየተወያዩ
ከዚያም ጥንድ ጥንድ ሆነው በሠሩት ላይ
እንዲሞሉ ያድርጉ።)
እንዲወያዩ ያድርጉ። በመጨረሻም ርስበርስ
[ተ. የቢጋር ሠንጠረዡን በደብተራቸው እንዲተራረሙ በማድረግ ግበረመልስ
አዘጋጅተው እየተወያዩ ይሞላሉ] ይስጡ።)
(መ. በመጨረሻም የቡድን ተወካዮች ለክፍሉ
ተማሪዎች የቡድናቸውን ሀሳብ እንዲያቀርቡ
ያድርጉ።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
የወል ስሞችን፣ የተጸውዖ ስሞችንና
ግሶችን መለየት
ልሥራ
መ. ዛሬ ተቀላቅለው የቀረቡ የተጸውዖና የወል
ስሞችን እንዲሁም ግሶችን ትለያላችሁ።
በመጀመሪያ ግን አንድ ምሳሌ እኔ
አሳያለሁ። (የቢጋር ሠንጠረዡን በሰሌዳው
ላይ ይሣሉ።)
መ. በመጽሐፋችሁ ከተዘረዘሩት ቃላት መካከል
“ደመላሽ” የሚል ቃል ይገኛል። ይህ ቃል
ከየትኛው የስም ዓይነት ይመደባል?
[መ. የተጸውዖ ስም] (“የተጸውዖ ስም” ተብሎ
በተከፈለው ሳጥን ውስጥ ይጻፉ።)

እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሠራለን። የወል
ስም የሆነ ቃል ከተዘረዘሩት መካከል ለይተን
እናውጣ።
[መተ. ተራራ] (“የወል ስም” በሚለው የሳጥን

፻፲፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 119


3ኛ ሳምንት
የተመጣጠነ ምግብ
7ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• የቃላት ጥናት
• ማንበብ
የቃላት ጥናት (10 ደቂቃ)
መነጠልና ማጣመር
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን “በቃላት
ጥናት” ሥር “የተመጣጠነ ምግብ ጥቅም”
በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ የወጡ
ውስብስብ ቃላትንና ሐረጋትን በመነጠልና
በማጣመር አንብቡ።
መ. “ካሎሪ የሚለውን ቃል በመነጣጠል አንብቡ።
[ተ. ካ-ሎ-ሪ]
መ. አሁን ደግሞ በማጣመር አንብቡ!
[ተ. ካሎሪ]
መ. በጣም ጥሩ!
(መ. ተማሪዎችን ከ4-6 አባላት ባላቸው ቡድኖች
ያደራጁ። ከዚያም በቡድን መሪ አማካይነት
ቀሪዎቹን በ“ሀ”ና በ“ለ” ሥር ያሉትን ቃላትና
ሐረጋት እየነጠሉና እያጣመሩ እንዲያነቡ
ያድርጉ። ተማሪዎች ሲያነቡ እየተዘዋወሩ
በትክክል ማንበባቸውን ይከታተሉ። ከዚያም
ከየቡድኑ አንድ አንድ ተማሪዎች ድምፃቸውን
በማሰማት ቃላቱን ለክፍሉ ተማሪዎች
እንዲያነቡ ያድርጉ። በትክክል ያልተነበቡ
ቃላትን በትክክል በማንበብ ግብረመልስ
ይስጡ።)
120 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ማንበብ (30 ደቂቃ)
የተመጣጠነ ምግብ ጥቅም
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
ሥሩ
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን በቅድመንባብ
ሥር በአበባ ምሥል የቀረበውን የቢጋር
ሠንጠረዥ በደብተራችሁ ሣሉ። ከዚያም
“የተመጣጠነ ምግብ ጥቅም” በሚል
ከቀረበው ምንባብ ያሉትን ሥዕሎች በሚገባ
አስተውሉ። ቀጥሎ በሥዕሉ ውስጥ ያሉትን
ምግቦች ገንቢ፣ ሙቀትና ኃይል ሰጪና
በሽታ ተከላካይ መሆናቸውን በመለየት
በቢጋር ሠንጠረዡ ውስጥ አስፍሩ።
15ለ. የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ።)
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን፣ በማንበብ
ሂደት ሥር የቀረበውን ሠንጠረዥ
በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከርዕሱና
ከሥዕሎቹ በመነሳት ወደአዕምሯችሁ
የመጡ ጥያቄዎችን በሠንጠረዡ ውስጥ
አስፍሩ። ከዚያም ለጥያቄዎቻችሁ ምላሽ
ለማግኘት እየጣራችሁ አንብቡ። ስታነቡ
ያልገባችሁን (ጥያቄያችሁን) በሠንጠረዡ
ውስጥ መዝግቡ። ይህንን እያደረጋችሁ
በግል በለሆሳስ አንብቡ።
[ተ. በለሆሳስ በግል ያነባሉ።]
(መ. እስከአምስተኛው አንቀጽ አንብበው
እንደጨረሱ ያስቁሟቸው።)
መ. አሁን በማንበብ ሂደት ያልገባችሁን ነገር
ጓደኛችሁን ጠይቁ። የተጠየቃችሁ ተማሪዎች
የገባችሁን ነገር ለጓደኛችሁ አስረዱ። እንዴት
እንደተረዳችሁትም ንገሯቸው። (መላሾችም
በተራቸው ያልገባቸውን ጠይቀው እንዲረዱ
ያድርጉ።)
[ተ. ባልገቧቸው ነጥቦች ላይ ይወያያሉ።] (ለ2
ደቂቃ ያህል እንዲወያዩ ያድርጉ።)
መ. አሁን ማንበባችሁን ቀጥሉ።
[ተ. በግል በለሆሳስ ያነባሉ።]
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 ፻፳
(መ. አንብበው እንደጨረሱ ባልገቧቸው ነጥቦች
ላይ እየተጠያየቁ እንዲወያዩ ያድርጉ።)
15ሐ. አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. በምታነቡበት ጊዜ ባልገቧችሁ ነጥቦች ላይ
ተወያዩ።
[ተ. ይወያያሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! በውይይታችሁ ልትመልሷቸው
ያልቻላችኋቸውን ጥያቄዎች ንገሩኝ።
[ተ. የከበዷቸውን ጥያቄዎች ይናገራሉ።]
(የተጠየቁትን ጥያቄዎች የክፍሉ ተማሪዎች
እንዲመልሱ ያድርጉና ያልተመለሱትን
እርስዎ በመመለስ ያጠቃሉ።)
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን በአንብቦ
መረዳት ሥር የቀረበውን ተግባር “1” ሥሩ።
በ“ሀ” ረድፍ የተዘረዘሩትን አንቀጾች በ“ለ”
ረድፍ ከተዘረዘሩት የአንቀጾቹ ዋና ሀሳብ
ጋር አዛምዱ።
መ. የአንቀጽ 1 ዋና ሀሳብ ምንድን ነው?
[ተ. የተመጣጠነ ምግብ ለሰውነት አስፈላጊ የሆኑ
ንጥረምግቦች የያዘ ነው።]
መ. በጣም ጥሩ! ይህን ዓረፍተነገር የያዘው ፊደል
የትኛው ነው።
[ተ. ለ]
(መ. ተማሪዎች ቀሪዎቹን የሚሠሩበት 5 ደቂቃ
ሰጥተው ርስበርስ እንዲተራረሙ አድርገው
ካጠቃለሉ በኋላ ወደሚቀጥለው ተግባር
ይሸጋገሩ።)
ሥሩ
መ. ተማሪዎች አሁን ደግሞ ሠንጠረዡን
መሠረት በማድረግ የተግባር “2”ን ጥያቄዎች
በጽሑፍ መልሱ። በሠንጠረዡ ከተዘረዘሩት
ከፍተኛ የካርቦሃይድሬት መጠን ያለው
ምግብ የትኛው ነው?
[ተ. ገብስ]
መ. ለምን?
[ተ. ምክንያቱም የገብስ የካርቦሃይድሬት መጠን
75.4 ግራም መሆኑ በሠንጠረዡ ተጥቅሷል።]
መ. በጣም ጥሩ
፻፳፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል
(መ.ተማሪዎች ቀሪዎቹን ጥያቄዎች
የሚመልሱበት 8 ደቂቃ ሰጥተው በመጀመሪያ
በግላቸው እንዲሠሩ ያድርጉ። በመጨረሻም
ጥያቄዎቹን እየጠየቁ ከየቡድኑ አንድ አንድ
ተማሪዎች ምላሽ እንዲሰጡ አድርገው
ያጠቃሉ።)
ልሥራ
መ. በተግባር “3” ሥር ቋሚ ግራፍ ቀርቧል።
ግራፉ “የተመጣጠነ ምግብ ጥቅም” በሚል
ርዕስ ከቀረበው ምንባብ ውስጥ በሚገኘው
ሠንጠረዥ ላይ የተመሠረተ ነው። ግራፉ
በሠንጠረዡ ውስጥ የሚገኙት ልዩ ልዩ
የምግብ እህል ዓይነቶች የያዙትን የ“ኘሮቲን”
መጠን ያሳያል። (በ2 ደቂቃ ውስጥ አሠራሩን
ካሳዩ በኋላ ለ9ኛው ቀን የቤትሥራ ይስጡ።)
መ. ለምሳሌ በግራፉ ላይ የሚታየው የመጀመሪያው
ቋሚ የሚያመለክተው ቍጥር ስንት ነው?
[መ. 11.1]
መ. በሠንጠረዡ ውስጥ ከተዘረዘሩት የምግብ
እህል ዓይነቶች የኘሮቲን መጠኑ 11.1
የሆነው የትኛው ነው?
[መ. ነጭ ጤፍ]
መ. ስለዚህ የመጀመሪያውን ቋሚ በሚወክለው
‘ሀ’ ፊት ለፊት “ነጭ ጤፍ” ብዬ እጽፋለሁ።
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ እናንተ ትሠራላችሁ፤ ግራፉንና
በሠንጠረዡ ውስጥ የቀረበውን መረጃ
በማገናዘብ፣ በግራፉ የሚገኙት ቋሚዎች
የሚወክሉትን የምግብ እህል ዓይነት
በምሳሌው መሠረት ጻፉ።
መ. በግራፉ ላይ ሁለተኛው ቋሚ የሚያመለከተው
ስንት ቊጥር ላይ ነው?
[ተ. 4.1]
መ. በሠንጠረዡ ውስጥ ከተዘረዘሩት የምግብ
እህል ዓይነቶች የኘሮቲን መጠኑ 4.1 የሆነው
የትኛው ነው?
[ተ. ነጭ ሽንኩርት]
መ. ስለዚህ ሁለተኛውን ቋሚ በሚወክለው “ለ”
ፊት ለፊት “ነጭ ሽንኩርት” ብላችሁ ጻፉ።
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 121
 መገምገምያ ሠንጠረዥ በወረቀት አዘጋጁ።
8ኛ ቀን [ተ. የጽሑፉን መገምገምያ ሠንጠረዥ በወረቀት
ያዘጋጃሉ።]
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች መ. አንዳችሁ ስታነቡ አንዳችሁ በሠንጠረዡ
• ቃላት ውስጥ የ“ ” ምልክት እያደረጋችሁ
• መጻፍ ተከታተሉ።
[ተ. አንዳቸው ሲያነቡ አንዳቸው በሠንጠረዡ
ውስጥ የ“ ” ምልክት እያደረጉ ይከታተላሉ።]
ቃላት (10 ደቂቃ)
መ. አሁን ስትከታተሉ የነበራችሁ ሲያነቡ
ቃላትንና ሐረጋትን በዓረፍተነገር ውስጥ ለነበሩት ማስተካከል ያለባቸውን ንገሯቸው።
መጠቀም [ተ. በተሰጣቸው አስተያየት መሠረት
ሥሩ አስተካክለው ይጽፋሉ።]
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን በቃላት (መ. በዚህ ዓይነት ሚናቸውን በመቀያየር
ሥር “የተመጣጠነ ምግብ ጥቅም” በሚል እንዲሠሩ ያድርጉ። በመጨረሻም የተወሰኑ
ርዕስ ከቀረበው ምንባብ የወጡ ቃላት ድርሰቶችን መርጠው ለክፍሉ ተማሪዎች
ተዘርዝረዋል። ከቃላቱም ሥር ያልተሟሉ እንዲነበቡ ያድርጉ።)
ዓረፍተነገሮች ቀርበዋል። ቃላቱን በተገቢ
ቦታቸው በማስገባት ዓረፍተነገሮቹን የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
አሟልታችሁ ጻፉ።
የአንድ ነጥብ (.) አጠቃቀም
መ. በሳጥኑ ከተዘረዘሩት ቃላት መካከል እንሥራ
“------ ተግባርን ለማከናወን ጤነኛ መሆን
መ. ባለፉት ሁለት ሳምንታት ስለአንድ ነጥብ
ያስፈልጋል።” የሚለውን ዓረፍተነገር
አጠቃቀም ተምራችኋል። ዛሬም በአንድ
የሚያሟላው የትኛው ነው?
ነጥብ አጠቃቀም ላይ ያተኮሩ ተግባራት
[ተ. የዕለትተዕለት] ትሠራላችሁ። በመጀመሪያም አጥረው
የተጻፉ ቃላትን ወይም መጠሪያዎችን
መ. በጣም ጥሩ! ሐረጉን በዓረፍተነገሩ ውስጥ
ዘርዝረን እንጽፋለን። “አ.አ.ዩ.” የሚለውን
አስገብታችሁ ጻፉ።
አህፅሮተቃል ዘርዝረን እንጻፈው።
(መ. ተማሪዎች ተግባሩን በግል እንዲሠሩ
ያድርጉ። ቀጥሎ ደብተራቸውን ተቀያይረው [መተ. አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ]
ርስበርሳቸው እንዲተራረሙ ያድርጉ።) መ. አሁን ደግሞ “የዓለም ቀይ መስቀል ማህበር”
የሚለውን መጠሪያ አሳጥረን እንጻፍ።
መጻፍ (30 ደቂቃ) [መተ. ዓ.ቀ.መ.ማ.]
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ) ሥሩ
በዋናና መዘርዝር ሀሳብ አጻጻፍ ስልት መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን በአጻጻፍ
የተጻፈ አንቀጽ መከለስ ሥርዓት ሥር የአንድ ነጥብን አጠቃቀም
በሚመለከት የቀረበውን ተግባር ሥሩ።
ሥሩ በተግባሩ ሥር ሁለት ጥያቄዎች አሉ።
መ. ባለፈው ሳምንት ተላላፊና ተላላፊ ያልሆኑ በመጀመሪያ አጥረው የተጻፉትን ዘርዝራችሁ
የበሽታ ዓይነቶችን በተመለከተ በዋናና ጻፉ። በመቀጠል ደግሞ ተዘርዝረው
መዘርዝር ሀሳቦች የአጻጻፍ ስልት አንድ የተጻፉትን መጠሪያዎች አሳጥራችሁ ጻፉ።
አንቀጽ ጽፋችኋል። ዛሬ ደግሞ የጻፋችሁትን
መ. “ተ.መ.ድ.” የሚለውን አህፅሮተቃል
አንቀጽ እንደገና አስተካክላችሁ ትጽፋላችሁ።
ዘርዝራችሁ ጻፉ።
መ. በመጽሐፋችሁ ላይ ያለውን የጽሑፍ

122 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 ፻፳፪

[ተ. የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት] አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
(መ. የቀሩትንም በተራ ቊጥር 1 የቀረቡትን
በዚህ ዓይነት ያሠሩ።)
የተመጣጠነ ምግብ ጥቅም
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ በተራቊጥር 2
የቀረቡትን ሥሩ። “የኢትዮጵያ ንግድ ባንክ” ሥሩ
የሚለውን ስያሜ አሳጥራችሁ ጻፉ። መ. ዛሬ አቀላጥፎ የማንብብ ልምምድ
ታደርጋላችሁ። ከዚያ በፊት ግን ባለፈው
[ተ. ኢ.ን.ባ.]
ሳምንት ያነበባችሁትን ምንባብ በማስታወስ
መ. በጣም ጥሩ! ያህል የሚከተለውን ጥያቄ መልሱ።
(መ. ቀሪዎቹን ተማሪዎች በግል እንዲሠሩ መ. የተመጣጠነ ምግብ አለመመገብ ምን
ያድርጉ። ከዚያም በቡድን ደብተራቸውን ጉዳት ያለው ይመስላችኋል? (ተማሪዎች
በመቀያየር እየተወያዩ ርስበርስ እንዲተራረሙ እንዲመልሱ ያድርጉ።)
ያድርጉ።)
[ተ. አስታውሰው ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ወደማንበቡ እንሸጋገር።
9ኛ ቀን
ማንበብ (8 ደቂቃ)
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች ሥሩ
• አቀላጥፎ ማንበብ መ. ዛሬም “የተመጣጠነ ምግብ ጥቅም” በሚል
• መናገር ርዕስ ከቀረበው ምንባብ የመጀመሪያዎቹን
አምስት አንቀጾች በቡድን ሆናችሁ በጋራ
• ሰዋስው
ታነባላችሁ።
(መ. ተማሪዎችን ከ4-6 አባለት ባሏቸው ቡድኖች
ያደራጁ። ከዚያም የመጀመሪያዎቹን ሁለቱን
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) አንቀጾች በጋራ እንዲያነቡ ይንገሯቸው።
ሥሩ ተማሪዎች ሲያነቡ ቃላትን በትክክል
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ በግራፉ ውስጥ ያሉት መጥራታቸውን፣ ሥርዓተነጥቦችን ጠብቀው
ቋሚዎች የሚወክሉትን የምግብ ዓይነት ማንበባቸውን፣ እኩል ድምፅ ማውጣታቸውን
እንድትጽፉ የቤትሥራ ሠጥቻችሁ ነበር። ይገምግሙ።)
የሠራችሁትን ትነግሩኛላችሁ። በግራፉ [ተ. በጋራ በመሆን በአንድ ላይ ያነባሉ።]
ሦስተኛው ቋሚ የሚያመለክተው ቍጥር
ስንት ነው? መናገር (15 ደቂቃ)
[ተ. 0.7] ሀሳብን በቢጋር ሠንጠረዥ አደራጅቶ
መ. በጣም ጥሩ! የኘሮቲን መጠኑ 0.7 ግራም መናገር
የሆነው የምግብ ዓይነት ምንድን ነው? ሥሩ
[ተ. ብርቱካን] መ. አሁን በአካባቢያችሁ የሚመረቱ ምርቶችን
መሠረት በማድረግ ንግግር ታደርጋላችሁ።
መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት ተማሪዎች በመጀመሪያ በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው
እንዲመልሱ ያድርጉ። ስህተቶቹን ቀን በመናገር ሥር የቀረበውን የቢጋር
በማስተካከል ያጠቃሉ።) ሠንጠረዠ በደብተራችሁ አዘጋጁ። ቀጥሎ
በአካባቢያችሁ የሚመረቱ የምግብ እህሎችን፣
ፍራፍሬና አትክልቶችን እንዲሁም
የእንስሳት ተዋጽኦዎችን ገንቢ፣ ኃይልና
ሙቀት ሰጪ ወይም በሽታ ተከላካይ

፻፳፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 123

 መሆናቸውን እየለያችሁ በቢጋር ሠንጠረዡ
ውስጥ መድቡ። ከዚያም ቁርስ፣ ምሳና እራት
ምን ምን ብትመገቡ የየዕለት አመጋገባችሁ
የተመጣጠነ እንደሚሆን ለጓደኞቻችሁ
ተናገሩ።
(መ. በመጀመሪያ ተማሪዎችን በአነስተኛ ቡድን
አደራጅተው ተግባሩን ያሠሩ።)
[ተ. ተማሪዎች በቢጋር ሠንጠረዥ ያዘጋጁትን
መሠረት አድርገው ለየቡድናቸው ይናገራሉ።]
(መ. ተማሪዎች ሲናገሩ በየቡድኑ እየተዘዋወሩ
የሀሳብ አደረጃጀታቸውን፣ በተሰጣቸው ርዕስ
ላይ ማተኮራቸውንና የድምፃቸውን ተሰሚነት
ይገምግሙ።)

ሰዋስው (10 ደቂቃ)

የወል ስምን፣ የተጸውዖ ስምንና ግሶችን
መለየት
ሥሩ
መ. ተማሪዎች! በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው ቀን
የተጸውዖ ስሞች፣ የወል ስሞችና ግሶች
በሳጥን ውስጥ ተዘርዝረዋል። እነዚህን ቃላት
በተገቢ ቦታቸው በማስገባት ዓረፍተነገሮችን
አሟልታችሁ ጻፉ።
መ. በሳጥኑ ውስጥ ከተዘረዘሩት የተጸውዖ ስሞች፣
የወል ስሞችና ግሶች መካከል “በ----------
---ወር ዝናብ-----------------።” የሚለውን
ዓረፍተነገር የሚያሟሉት ቃላት ምንና ምን
ናቸው?
[ተ. ነሐሴና ይበዛል።]
መ. ጥሩ! ቃላቱን በክፍት ቦታው አስገብታችሁ
ዓረፍተነገሩን ጻፉ።
[ተ. በነሐሴ ወር ዝናብ ይበዛል።]
(መ. ቀሪዎቹን በመጀመሪያ በግል እንዲሠሩ
ያድርጉ። ከዚያም ጥንድ ጥንድ በመሆን
ደብተራቸውን ተቀያይረው ርስበርስ
እንዲተራረሙ ያድርጉ።)

124 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 6 ፻፳፬

 ምዕራፍ 7 የዱር እንስሳት በኢትዮጵያ
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትንና ሐረጋትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• “የዱር እንስሳት በኢትዮጵያ” በሚል የምንባብ ይዘት ሥር የቀረቡትን ምንባቦች አንብበው
የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት በንግግርና በጽሑፍ ይጠቀማሉ፤
• በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት ድርሰት ይጽፋሉ፤
• በጽሑፋቸው ውስጥ ይዘትን (አንድ ነጥብን) ይጠቀማሉ፤
• በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት የተዋቀሩ ምንባቦችን አቀላጥፈው ያነባሉ፤
• “የዝንጀሮዎች አኗኗር” በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ አዳምጠው የተረዱትን ይናገራሉ፤
• “የዱር እንስሳት በኢትዮጵያ” በሚል የምንባብ ይዘት መነሻነት ይናገራሉ፣
• የዓረፍተነገርን ሰዋስዋዊ ባለቤት ይለያሉ።

መ. “የሚታወቁባቸው” የሚለውን ሐረግ

1ኛ ሳምንት የዱር እንስሳት በመነጣጠል አንብቡ!
[ተ. የሚ-ታወቁ-ብ-ኣቸው]
1ኛ ቀን መ. አሁን ደግሞ ይህኑ ሐረግ በማጣመር
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች አንብቡ።

• የቃላት ጥናት [ተ. የሚታወቁባቸው]

• ማንበብ (መ. ተማሪዎችን በጥንድ በጥንድ አደራጅተው
ቀሪዎቹን ቃላትና ሐረጋት በመነጠልና
የቃላት ጥናት (10 ደቂቃ) በማጣመር እንዲያነቡ ያድርጉ።)

መነጠልና ማጣመር ማንበብ (30 ደቂቃ)

ሥሩ
የአጋዘን አስተኔ
መ. “የአጋዘን አስተኔ” በሚል ርዕስ ከቀረበው
ምንባብ የወጡትን ቃላትና ሐረጋት ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
በመነጠልና በማጣመር አንብቡ። የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
መ. “ውድንቢ” የሚለውን ቃል በመነጣጠል ልሥራ
ፊደል በፊደል አንብቡ!
መ. ዛሬ “የአጋዘን አስተኔ” በሚል ርዕስ የቀረበ
[ተ. ው-ድ-ን-ቢ] ምንባብ ታነባላችሁ። በቅድሚያ ግን ጥቂት
የቅድመንባብ ጥያቄ ትመልሳላችሁ። እንዴት
መ. ጎበዞች! አሁን ደግሞ ይህንኑ ቃል በማጣመር
እንደምትሠሩ አንድ ምሳሌ እሰጣለሁ።
አንብቡ!
[ተ. ውድንቢ] (መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን በቅድመንባብ
ሥር የቀረበውን ሠንጠረዥ ሰሌዳው ላይ
መ. በጣም ጥሩ!

፻፳፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 125

ይሣሉላቸው።)
መ. ስለአጋዘን ዝርያዎች ከዚህ በፊት ምን
አውቃለሁ?
[መ. የአጋዘን ዝርያዎች የዱር እንስሳ መሆናቸውን
አውቃለሁ።] (“የማውቀው” በሚለው አምድ
ይጻፉ።)
መ. ስለአጋዘን ማወቅ የምፈልገው ምንድን ነው?
[መ. አጋዘን አስተኔዎች ምን ይመገባሉ?]
(“ማወቅ የምፈልገው” በሚለው የሠንጠረዡ
አምድ ይጻፉ።)
ሥሩ
መ. ባሳየኋችሁ ምሳሌ መሠረት ስለአጋዘን
ዝርያዎች የምታውቁትን “የማውቀው”
በሚለው የሠንጠረዥ አምድ ዘርዝሩ።
ስለአጋዘን ዝርያዎች ማወቅ የምትፈልጉትን
ደግሞ “ማወቅ የምፈልገው” በሚለው
የሠንጠረዡ አምድ ዘርዝሩ። አንብባችሁ
እንደጨረሳችሁ ደግሞ ሦስተኛውን አምድ
ትሞላላችሁ።
(መ. “ማወቅ የምፈልገው” በሚለው የሠንጠረዡ
አምድ፣ አጋዘኖች ምን ይመገባሉ፣ የት
አካባቢ ይኖራሉ፣ በምን ይመሳሰላሉ/
ይለያያሉ? የሚሉ ጥያቄዎች ማስፈር
እንደሚችሉ ይጠቁሟቸው።)
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. በቅድመንባብ ላይ ባዘጋጀሁት ሠንጠረዥ
ውስጥ ስለአጋዘን አስተኔዎች ማወቅ
የምፈልገውን ጽፌ ነበር። በማነብበት ጊዜ
ለጥያቄዬ ከምንባቡ መልስ ለማግኘት
እሞክራለሁ። (የመጀመሪያውን አንቀጽ
ድምፅዎን እያሰሙ ያንብቡላቸው።)
መ. ካነበብኩት አንቀጽ ሁሉም የአጋዘን
አስተኔዎች ቅጠላቅጠል እንደሚበሉ
ተረድቻለሁ። ስለዚህ “ቅጠላቅጠል
ይመገባሉ” የሚል ከምንባቡ የተማርኩት
በሚለው የሠንጠረዥ አምድ እጽፋለሁ።
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ በጥንድ ያደራጁ።
ከዚያም በግል ድምፅ ሳያሰሙ እንዲያነቡ
ያድርጉ። የመጀመሪያዎቹን 4 አንቀጾች
ማለትም የመንደርደሪያ አንቀጾቹንና
126 አማርኛ 5ኛ ክፍል
የደጋአጋዘን በሚለው ንዑስ ርዕስ ያሉትን
አንቀጾች ካነበቡ በኋላ ያስቁሙ።)
መ. በቅድመንባብ ላይ “ማወቅ የምፈልገው”
በሚለው ሥር ከመዘገባችኋቸው ጥያቄዎች
እስካሁን ባነበባችኋቸው አንቀጾች
የተመለሱ አሉ?
[ተ. በጥንድ ሆነው በቅድመንባብ ላይ ባነሷቸው
ጥያቄዎችና ከአንቀጾቹ ባገኟቸው መልሶች
ላይ ይወያያሉ።]
(መ. ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ ያድርጉ።
ከዚያም “ድኩላ” በሚለው ንዑስ ርዕስ ሥር
የቀረቡትን አንቀጾች አንብበው እንደጨረሱ
ያስቁሟቸው።)
መ. አሁንስ በቅድመንባብ ካነሳችኋቸው ጥያቄዎች
በዚህኛው ንዑስ ርዕስ ሥር በቀረቡት
አንቀጾች ውስጥ የተመለሱ አሉ?
[ተ. በጥንድ ሆነው በቅድመንባብ ላይ ባነሷቸው
ጥያቄዎችና ከ2ኛው ንዑስ ርዕስ (ድኩላ)
ባገኟቸው መልሶች ላይ ይወያያሉ።]
(መ. ከዚያም ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ ያድርጉ።)
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. አሁን ምንባቡን አንብባችሁ ጨርሳችኋል።
በመጀመሪያ በቅድመንባብ ላይ ባዘጋጀሁት
ሠንጠረዥ ውስጥ “ከምንባቡ የተማርኩት”
በሚለው የሠንጠረዡ አምድ ስለአጋዘን
አስተኔዎች የተማራችኋቸውን ነገሮች
ዘርዝሩ። አሁን የአንብቦ መረዳት ተግባር
ትሠራላችሁ። በቅድሚያ ግን ተግባሩን
እንዴት እንደምትሠሩ ላሳያችሁ። (በ1ኛው
ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን በአንብቦ መረዳት ሥር
የቀረበውን የቢጋር ሠንጠረዥ በሰሌዳው ላይ
ይሣሉ።)
መ. በመጀመሪያ የእያንዳንዱን የአጋዘን አስተኔ
ዝርያ የቀንድ ሁኔታ እንመልከት። ከሴቶቹና
ከወንዶቹ የደጋ አጋዘን ቀንድ ያላቸው
የትኞቹ ናቸው?
[መ. ወንዶቹ] (ቀንድና የደጋ አጋዘን በሚለው
ትክክል ባለው ሣጥን ውስጥ ይጻፉት።)
መ. የቀንዳቸው ቅርፅ ምን ዓይነት ነው?
[መ. ጥምዝ ነው።] (ይህንንም በተመሳሳይ ሣጥን
ውስጥ ይጻፉት።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 ፻፳፮
 እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ የ“ውድንቢን” የቀንድ ሁኔታ 2ኛ ቀን
አብረን እንመልከት። ከወንዱና ከሴቷ አጋዘን
ቀንድ ያለው/ያላት የትኛው/የትኛዋ ናት? የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
[መተ. ሁለቱም ጾታዎች] (“ውድንቢ”ና “ቀንድ” • ቃላት
በሚለው ትክክል ባለው ሣጥን ውስጥ • መጻፍ
ይጻፉት።)
መ. የቀንዳቸው ቅርፅ ምን ዓይነት ነው?
[መተ. ጥምዝ] (በተመሳሳይ ሣጥን ውስጥ ቃላት (10 ደቂቃ)
ይጻፉት።)
ለቃላት ተመሳሳይ ፍቺ መስጠት
መ. የውድንቢ ቀንድ ከሌሎቹ በምን ይለያል?
ሥሩ
[መተ. አጭር ነው።] (በተመሳሳይ ሣጥን ውስጥ መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን የቀረቡትን
ይጻፉ።) ተግባሮች ትሠራላችሁ።
ሥሩ መ. በመጀመሪያ ተግባር “1”ን ሥሩ። “እጥፍ”
መ. አሁን ደግሞ በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ለሚለው ቃል በ“ለ” ረድፍ ከቀረቡት
ቀን በአንብቦ መረዳት፣ በተግባር 1 ሥር ተመሳሳይ ፍቹ የትኛው ነው?
የቀረበውን የቢጋር ሠንጠረዥ በደብተራችሁ
አዘጋጁ። ቀጥሎ የአጋዘን አስተኔዎችን ልዩ [ተ. ድርብ]
ልዩ ባህርያት በክቦቹ ውስጥ ዘርዝሩ። መ. በጣም ጥሩ! መልሱን የያዘው ፊደል የቱ
መ. ከድኩላዎች ቀንድ ያላቸው ወንዶቹ ናቸው ነው?
ወይስ ሴቶቹ? [ተ. ሐ]
[ተ. ወንዶች] (ስለዚህ “ድኩላ”ና “ቀንድ” በሚለው መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም
ትክክል ባለው ሣጥን ውስጥ እንዲጽፉ በደብተራቸው እንዲጽፉ ያድርጉ። ከዚያም
ይንገሯቸው።) በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎች ጋር ይነጋግሩ።)
መ. የቀንዳቸው ቅርፅ ምን ዓይነት ነው? መ. አሁን ደግሞ ተግባር “2”ን ሥሩ። በምንባቡ
[ተ. ባለአንድ ጥምዝ ነው።] (በተመሳሳይ ሣጥን ውስጥ ከሚገኙ ቀለምን ከሚገልፁ ቃላት
ውስጥ እንዲጽፉ ይንገሯቸው።) አንድ ንገሩኝ።

መ. በጣም ጥሩ! [ተ. ነጭ]

(መ. ተግባሩን በግል ከሠሩ በኋላ የሠሩትን
በቡድን በማስተያየት ሀሳብ እንዲለዋወጡ
ያድርጉ። በመጨረሻም ትክክለኛውን መልስ
በመንገር ግብረመልስ ይስጡ።)
መ. አሁን ደግሞ በተግባር “2” የቀረቡ ጥያቄዎችን
በምንባቡ መሠረት በጽሑፍ መልሱ። (ይህን
ተግባር በ3ኛው ቀን ሠርተው እንዲመጡ
የቤትሥራ ይስጧቸው።)
መ. በጣም ጥሩ! በአካባቢያችሁ ከምታውቋቸው
ነገሮች መካከል ነጭ ቀለም ያላቸውን
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
[ተ. በረዶ፣ ጥጥ፣ ጨው፣ ስኳር፣ ኖራ፣ ፉርኖ
ዱቄት፣ ሽበት…]
(መ. በዚህ ዓይነት በጥንድ እየተወያዩ ከምንባቡ
ሌሎች ቀለሞችን የሚገልጹ ቃላት
እንዲያወጡና ምሳሌዎችን እንዲዘረዘሩ
ያድርጉ።)

፻፳፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 127

መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት የቢጋር
ሠንጠረዥ ማዘጋጀት
እንሥራ
መ. በምዕራፍ አምስት ስለማወዳደርና ማነፃፀር
የአጻጻፍ ስልት ተምራችኋል። ስለማወዳደርና
ማነፃፀር የተማርነውን እናስታውስ።
[መተ. ማወዳደርና ማነፃፀር፣ የተለያዩ፣ ነገርግን
ተቀራራቢ የሆኑ ነገሮችን ተመሳስሎና
ልዩነት የሚያሳይ የጽሑፍ ዓይነት ነው።]
መ. አሁን ድኩላንና ውድንቢን በተመለከተ
ተመሳስሏቸውንና ልዩነታቸውን አብረን
በቢጋር ሠንጠረዥ እናደራጅ። (በተማሪ
መጽሐፍ ያለውን የቢጋር ሠንጠረዥ
በውስጡ ያሉትን መረጃዎች ሳይጽፉ
በሰሌዳው ላይ ይጻፉት።)
መ. ድኩላና ውድንቢ የሚመሳሰሉባቸው ነገሮች
ምን ምን ናቸው?
[መተ. ሁለቱም ቅጠላቅጠልና ሳር ይበላሉ፤
ሁለቱም አጥቢ ናቸው፤ ወንዶቹ ጥምዝ
ቀንድ አላቸው።]
መ. በጣም ጥሩ! ድኩላና ውድንቢ የሚለያዩባቸው
ነገሮች ምን ምን ናቸው?
[መተ. ድኩላዎች የሰውነታቸው መጠን አነስተኛ
ሲሆን፣ ውድንቢዎች ግዙፍ ናቸው።]
መ. በጣም ጥሩ! ሌላው ልዩነቱ ምንድን ነው?
[መተ. ድኩላዎች ወንዶቹ ቀንድ ሲኖራቸው፣
ሴቶቹ ግን የላቸውም። ውድንቢዎች ግን
ሁለቱም ቀንድ አላቸው።]
(መ. በዚህ ዓይነት ተማሪዎችን እያሳተፉ
ሌሎቹንም ልዩነቶች በቢጋር ሠንጠረዡ
ውስጥ እንዲሞሉ ያበረታቷቸው።)
ሥሩ
መ. አሁን በሠራነው ምሳሌ መሠረት በ1ኛው
ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን በድርሰት መጻፍ ሥር
የቀረበውን የቢጋር ሠንጠረዥ በደብተራችሁ
አዘጋጁ። ከዚያም “የበግና የፍየልን
ተመሳስሎና ልዩነት” በቢጋር ሠንጠረዡ
ውስጥ ዘርዝሩ።
128 አማርኛ 5ኛ ክፍል
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. በምዕራፍ 5 የተወሰኑትን የአንድ ነጥብ
አገልግሎቶች ተምራችኋል። በዚህ ምዕራፍ
ደግሞ የቀሩትን የአንድ ነጥብ አገልግሎቶች
ትማራላችሁ። አንድ ነጥብ በመጻፍ ሂደት
ምን አገልግሎት አለው?
[መ. ብርና ሳንቲምን ለመለየት ያገለግላል።
ለምሳሌ “ሁለት ብር ከሃምሳ ሳንቲም”
የሚለውን “ብር 2.50” ብሎ ለመጻፍ
ይቻላል።]
መ. ሌላው የአንድ ነጥብ አገልግሎት ምንድን
ነው?
[መ. ሙሉና ሽርፍራፊ ቍጥሮችን ለመለየት
ያገለግላል። ለምሳሌ 3.14፣ 1.5 ወዘተ]
መ. እንዴት ይነበባል?
[መ. ሦስት ነጥብ አንድ አራት፣ አንድ ነጥብ
አምስት]
መ. ሌላው የአንድ ነጥብ አገልግሎት ምንድን
ነው?
[መ. ተራ ቍጥርን ከጽሑፉ ለመለየት ያገለግላል።
ለምሳሌ የሚከተሉት የቤት እንስሳት ናቸው።
1. ድመት 2. ውሻ 3. በግ 4. ላም
እንሥራ
መ. ሠላሳ አንድ ብር ከሰባ አምስት ሳንቲም
የሚለውን አንድ ነጥብን በመጠቀም እንጻፍ።
[መተ. ብር 31.75]
መ. በጣም ጥሩ! “አንድ ተኩል” የሚለውን አንድ
ነጥብን በመጠቀም እንጻፍ።
[መተ. 1.5]
መ. ትክክል! አሁን ደግሞ የዱር እንስሳትን
በተራ ቍጥር ወደጎን እንዘርዝር
[መተ. 1. አንበሳ 2. ነብር 3. ዝሆን
4. ጅብ]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን
በአጻጻፍ ሥርዓት ሥር የቀረበውን ተግባር
በደብተራችሁ ሥሩ።
(መ. ተግባሩን በመጀመሪያ በግል እንዲሠሩ
ያድርጉ። ከዚያም በመልሶቻቸው ላይ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 ፻፳፰
 በቡድን እንዲወያዩ ያድርጉ።) አቀላጥፎ ማንበብ፣ በ”ሥሩ” ሥር የቀረበውን
ይመልከቱ።)
3ኛ ቀን ማዳመጥ (15 ደቂቃ)

የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች የዝንጀሮዎች አኗኗር

• አቀላጥፎ ማንበብ ቅድመማዳመጥ (5 ደቂቃ)
• ማዳመጥ እንሥራ
• ሰዋስው መ. ዛሬ “የዝንጀሮዎች አኗኗር” በሚል
ርዕስ የቀረበ ምንባብ አነብላችኋለሁ፤
እናንተ ታዳምጣላችሁ። ከዚያ በፊት
የቤትሥራ (7 ደቂቃ) ግን የቅድመማዳመጥ ጥያቄዎችን
ሥሩ እንሥራ።( በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን፣
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን በአንብቦ
በቅድመማዳመጥ ሥር የቀረበውን ሠንጠረዥ
መረዳት ሥር የሠራችሁትን የቤትሥራ
በሰሌዳው ላይ ይሣሉ፣ ተማሪዎችም
እንመልከት። ከአጋዘን አስተኔዎች በቡድን
በደብተራቸው እንዲሥሉ ያድርጉ።)
የማይታዩት የትኞቹ ናቸው? መ. ስለዝንጀሮዎች ከዚህ ቀደም ምን
እናውቃለን? (ተማሪዎች የሚያውቁትን
[ተ. ድኩላዎች]
እንዲናገሩ ያድርጉ።)
(መ. በዚህ ዓይነት መልሳቸውን ይቀበሉ።)
[መተ. ዝንጀሮዎች የዱር እንስሳት ናቸው፤
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ) አጥቢዎች ናቸው…]

የአጋዘን አስተኔ (መ. የእርስዎንና የተማሪዎችን ምላሽ

“ስለዝንጀሮዎች የማውቀው” በሚለው ክፍል
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ) ይጻፉ።)
ሥሩ መ. ስለዝንጀሮዎች ምን ምን ነገሮችን ማወቅ
መ. ዛሬ በጥንድ በጥንድ ሆናችሁ አቀላጥፎ እንፈልጋለን?
የማንበብ ልምምድ ታደርጋላችሁ። ከዚያ
በፊት ግን ባለፈው ሳምንት ያነበባችሁትን
[መተ. ስለአመጋገባቸው፣ ስለአኗኗራቸው…]
ምንባብ ይዘት በማስታወስ የቅድመንባብ (መ. “ስለዝንጀሮዎች ማወቅ የምፈልገው”
ጥያቄውን መልሱ። “የአጋዘን አስተኔ” በሚል በሚለው ክፍል ይጻፉ።)
ርዕስ በቀረበው ምንባብ ውስጥ የተጠቀሱት
መ. በጣም ጥሩ ነው! “ስለዝንጀሮዎች የተማርኩት”
የዱር እንስሳት ምን ምን ናቸው?
የሚለውን ክፍል የምታሟሉት ምንባቡን
[ተ. የደጋ አጋዘን፣ አምባራይሌ፣ አጋዘን፣ ድኩላና ካዳመጣችሁ በኋላ ነው።
ውድንቢ ናቸው።]
ሥሩ
አቀላጥፎ ማንበብ (8 ደቂቃ) መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፤
ሥሩ በቅድመማዳመጥ ሥር የቀረበውን
ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከዚያም
መ. በጥንድ በጥንድ ሆናችሁ “የአጋዘን
ስለዝንጀሮዎች የምታውቋቸውንና ማወቅ
አስተኔ” በሚል ርዕስ ከቀረበው ምንባብ
የምትፈልጓቸውን ሁሉ በመጀመሪያዎቹ
የመጀመሪያዎቹን ሦስት አንቀጾች
ሁለት የሠንጠረዥ አምዶች ውስጥ ዘርዝሩ።
ተራበተራ ድምፅ በማሰማት አንብቡ። (ይህን
ተግባር አቀላጥፈው የሚያነቡ ተማሪዎችን (መ. ዋናዋና ሀሳቦችን ማስታወሻ እየያዙ
አቀላጥፈው ከማያነቡት በማጣመር ያሠሩ። እንዲያዳምጡ ይንገሯቸው።)
ዝርዝር አሠራሩን በመምህር መምሪያ
ምዕራፍ 3፣ በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣ 6ለ. የማዳመጥ ሂደት (5 ደቂቃ)

፻፳፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 129

(መ. በቅደመማዳመጥ ላይ “ስለዝንጀሮዎች
ማወቅ የምፈልገው” ብለው የያዟቸውን
ነጥቦች በምንባቡ ውስጥ መጠቀስ ወይም
አለመጠቀሳቸውን እያስተዋሉ እንዲያዳምጡ
ይንገሯቸው። ከዚያም ምንባቡን
ያንብቡላቸው። የመጀመሪያው የኮከብ
ምልክት ካለበት ቦታ ላይ ሲደርሱ በኮከቡ
ውስጥ ያለውን ጥያቄ ይጠይቋቸው።
(መ. ከተማሪዎች መልስ ከተቀበሉ በኋላ
ማንበብዎን ይቀጥሉ መልስ መንገር
አያስፈልግም። ከዚያም ሁለተኛው የኮከብ
ምልክት ካለበት ቦታ ላይ ሲደርሱ በኮከቡ
ውስጥ ያለውን ጥያቄ ይጠይቋቸው።)
(ከተማሪዎች መልስ ከተቀበሉ በኋላ ማንበብዎን
ይቀጥሉ።)
የዝንጀሮዎች አኗኗር
በኢትዮጵያ ሦስት ዓይነት ዝንጀሮዎች አሉ።
እነሱም፡- ነጭ ዝንጀሮ፣ ጥቁር ዝንጀሮና ጭላዳ
ዝንጀሮ በመባል ይታወቃሉ። ዝንጀሮዎቹ
ተመሳስሎም ልዩነትም አላቸው።
የሦስቱም ዓይነት ዝንጀሮዎች ተፈጥሮ ተመሳሳይ
ነው። ሁሉም ዝንጀሮዎች ከወደትከሻቸው አበጥ፣
ከወደዳሌያቸው ደግሞ አነስ ያሉ ናቸው። የውሻ
ክራንቻቸው ረጅምና ሹል ነው። በአንገታቸውና
በትከሻቸው ላይ ያለው ፀጉር ይበዛል።
መቀመጫቸው ፀጉር አልባ ወይም መላጣ ነው።
ሦስቱም ዓይነት ዝንጀሮዎች
እንደተመሳስሎዎቻቸው ሁሉ ልዩነትም
አላቸው። ከሚለያዩባቸው ነገሮች አንዱ መኖሪያ
አካባቢያቸው ነው። ጥቁር ዝንጀሮዎች በቆላና
በደጋ፣ ነጭ ዝንጀሮዎች በቆላ፣ ጭላዳ ዝንጀሮዎች
ደግሞ በደጋ አካባቢዎች ይኖራሉ። ሁለተኛው
ልዩነት ደግሞ አኗኗራቸው ነው። የዝንጀሮዎችን
አኗኗር እንደሚከተለው በሁለት ከፍሎ ማየት
ይቻላል።
ሀ. የጥቁርና የነጭ ዝንጀሮዎች አኗኗር
***ጥቁርና ነጭ ዝንጀሮዎች ለመኖሪያነት
የሚመርጡት ምን ዓይነት ሥፍራ
ይመስላችኋል?***
ጥቁርና ነጭ ዝንጀሮዎች ጥቅጥቅ ያለ ደን
አይወዱም። በአብዛኛው ገላጣ ሥፍራዎችንና
አልፎ አልፎ ዛፍ ያለባቸውን ቆላማ ቦታዎች
ለመኖሪያነት ይመርጣሉ። የሚኖሩትም
በማኅበር ነው። በአብዛኛው ከ40 እስከ80 የሚሆኑ
ዝንጀሮዎች በአንድ መንጋ ውሰጥ ይገኛሉ።
130 አማርኛ 5ኛ ክፍል
መንጋው አባትና እናት ዝንጀሮዎችን፣ ወጣት
ወንዶችና ሴቶች ዝንጀሮዎችን፣ እንዲሁም
ትንንሽ ግልገሎችን ያቀፈ ነው። ሳር፣ ፍራፍሬና
ሥራሥር ይመገባሉ። ቅጠላቅጠሎችን ግን
አይመገቡም። ጥራጥሬ እህሎችን ስለሚወዱ
የገበሬዎችን ሰብል በማሳ ላይ እያለና ከተከመረ
በኋላም ክፉኛ ይጎዳሉ። በተጨማሪም አንበጣ፤
ጉንዳንና የመሳሰሉትን ነፍሳት ይመገባሉ።
አልፎአልፎም ወፎችን፣ ጥንቸሎችንና ግልገል
የሜዳ ፍየሎችን ይበላሉ። የሚመገቡት
በቀን ሁለት ጊዜ ነው። ጧትና ማታ ለሁለት
ወይም ለሦስት ሰዓታት ያህል የቻሉትን ያህል
ያጋብሳሉ።
ለ. የጭላዳ ዝንጀሮዎች አኗኗር
*** የጭላዳ ዝንጀሮዎች ለመኖሪያነት
የሚመርጡት ምን ዓይነት ሥፍራ
ይመስላችኋል?***
ጭላዳ ዝንጀሮዎች ገደላገደሎችንና ቋጥኞችን
ለመኖሪያነት ይመርጣሉ። ምግብ ፍለጋ
ሲሰማሩ ከሚኖሩበት ቋጥኝና ገደል ብዙ ርቀው
አይሄዱም።
በአንድ መንጋ ውስጥ እስከ400 የሚሆኑ የጭላዳ
ዝንጀሮዎች ይገኛሉ። የመንጋው አለቃ አንድ
ወንድ ሲሆን በውስጡ ሴቶችና ግልገሎች
ይገኙበታል። አንዳንድ ጊዜም ወንዶች
ብቻ የሚገኙበት መንጋም አለ። ጭላዳዎች
ከማደሪያቸው ወጥተው ቀኑን ሙሉ ሜዳ ላይ
ተሰማርተው ይውላሉ። የመኝታ አካባቢያቸውን
በየቀኑ ይለዋውጣሉ። ምግባቸው እንደጥቁርና
ነጭ ዝንጀሮዎች ሳር፣ ሥራሥር፣ ፍራፍሬና
እህል ነው። እንደጥንዚዛ ካሉት አነስተኛ ነፍሳት
በቀር እንስሳትን ብዙም አይመገቡም።
ጭላዳ ዝንጀሮን ከሌሎች ዝንጀሮዎች የሚለየው
ሌላው ጉዳይ ድምፁ ነው። የሌሎች ዝንጀሮዎች
ድምፅ ጎርናና ሲሆን የጭላዳ ዝንጀሮ ድምፅ ግን
ቀጭንና ከፍ ያለ ነው።
(ፍሰሐ ሃይለመስቀል። 1966። የኢትዮጵያ
ታላላቅ አራዊት፣ ከገጽ 99-105 ለደረጃው
እንዲስማማ ለውጥ ተደርጎበት የተወሰደ።)
6ሐ. አዳምጦ መረዳት (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. “የዝንጀሮዎች አኗኗር” በሚል ርዕስ
ያነበብኩላችሁን ምንባብ አዳምጣችኋል።
አሁን በቅድመማዳመጥ ባዘጋጃችሁት
ሠንጠረዥ ውስጥ “ስለዝንጀሮዎች
የተማርኩት” በሚለው በሦስተኛው አምድ
ከምንባቡ ስለዝንጀሮዎች ያወቃችኋቸውን
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 ፻፴
 ነገሮች ዘርዝሩ። (ተማሪዎች በግል በደብተራችሁ ጻፉ።
የዘረዘሯቸውን ለ2 ደቂቃ ያህል በጥንድ
(መ. ተማሪዎቹ ተግባሩን ሲሠሩ እየተዘዋወሩ
እንዲወያዩበት ያድርጉ። ከዚያም ከ“ለ”
ይከታተሉ። ተግባሩን ለመሥራት የተቸገሩ
እስከ“ረ” የቀረቡትን ጥያቄዎች በጽሑፍ
ተማሪዎችን ይደግፉ። ተግባሩን ሠርተው
እንዲመልሱ ያድርጉ። ቀጥሎም በመልሱ ላይ
ሲጨርሱ በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎች ጋር
በጥንድ እንዲወያዩ ያድርጉ። በመጨረሻም
ይወያዩ። በመጨረሻም “የአጋዘን አስተኔ”
ከተማሪዎች ጋር ይወያዩ።)
ከሚለው ምንባብ የዓረፍተነገር ባለቤት
ሰዋስው (8 ደቂቃ) የሆኑ ስሞችን በደብተራቸው እንዲዘረዝሩ
የቤትሥራ ይስጧቸው።)
ስም እንደባለቤት
ልሥራ
መ. ዛሬ የምንማረው ከዓረፍተነገር ውስጥ
ባለቤትን መለየት ነው። በዓረፍተነገር
ውስጥ ድርጊት ፈፃሚው ባለቤት ይባላል።
አንድ ምሳሌ ሠርቼ ላሳያችሁ። “ራህመት
ወደትምህርትቤት ሄደች።” (ይህን ዓረፍተነገር
በሰሌዳው ላይ ይጻፉና ያንብቡላቸው።)
መ. አሁን የዓረፍተነገሩን ባለቤት ልለይ።
ወደትምህርትቤት የሄደችው ማን ናት?
[መ. ራህመት]
[መ. ስለዚህ የዓረፍተነገሩ ባለቤት “ራህመት” ናት
ማለት ነው። ]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ሌላ ምሳሌ አብረን እንሥራ።
“መኰንን ሙዝ ገዛ።” (ዓረፍተነገሩን
በሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው።)
መ. ዓረፍተነገሩን ልታነቡልኝ ትችላላችሁ?
(አንድ/ዲት ተማሪ ያስነብቡ።)
መ. በጣም ጥሩ! ባለቤቱን ለማግኘት ምን ብለን
እንጠይቅ?
[መተ. ሙዝ የገዛው ማን ነው?]
መ. መልሱ ምንድን ነው?
[መተ. መኰንን]
መ. ስለዚህ! የዓረፍተነገሩ ባለቤት ማን ነው?
[መተ. መኰንን]
መ. በጣም ጥሩ! [ስለዚህ በዓረፍተነገር ውስጥ
ደርጊቱን የፈፀመው ባለቤት ይባላል።]
ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ የእናንተ ተራ ነው። በቀሪዎቹ
ዓረፍተነገሮች ውስጥ ያሉትን ባለቤቶች
በጥንድ እየተወያያችሁ በመለየት

፻፴፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 131


2ኛ ሳምንት
በኢትዮጵያ ብቻ የሚገኙ
የዱርእንስሳት
4ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘት
• ማንበብ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. የ“አጋዘን አስተኔ” ከሚለው ምንባብ
ያገኛችኋቸውን ባለቤት የሆኑ ስሞች ንገሩኝ!
[ተ. የአጋዘን አስተኔ፣ የደጋ አጋዘኖች፣ ድኩላ፣
ሴቶቹ፣ ቀለም፣ ቀንዶች…] (በዚህ ዓይነት
ምላሽ ይቀበሉ፤ትክክለኛ መልሶችን
በመንገር ግብረመልስ ይስጡ።)
ማንበብ (35 ደቂቃ)
ዋልያና ቀይ ቀበሮ
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
ሥሩ
መ. “ዋልያና ቀይ ቀበሮ” በሚል ርዕስ የቀረበውን
ምንባብ ከማንበባችሁ በፊት የቅድመንባብ
ጥያቄዎችን ትመልሳላችሁ።
(መ. በመጀመሪያ ተማሪዎች በቡድን
ሆነው የሚያውቋቸውን የዱር እንስሳት
እንዲዘረዝሩ ያድርጉ። ከዚያም ከየቡድኑ
የተመረጡ ተማሪዎች ቡድናቸውን ወክለው
እንዲናገሩ ያድርጉ። በመቀጠልም ሥዕሉን
ተመልክተው ምንባቡ ስለምን እንደሚገልፅ
እንዲገምቱ ያድርጉ።)
የማንበብ ሂደት (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አንብቦ መረዳትን ከማረጋገጫ ስልቶች
መካከል አንዱ መጠየቅ ነው። አንድ ጽሑፍ
በሚነበብበት ጊዜና ከመነበቡ በፊት ራስን
እየጠየቁ ማንበብ መረዳትን ያፋጥናል።
132 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ከንባብ በፊት ከርዕስና ከሥዕል በመነሳት፣
በንባብ ጊዜ ደግሞ ንዑስ ርዕሶችን፣
ሥዕሎችን፣ አንቀጾችን ወዘተ. መሠረት
በማድረግ ራስን እየጠየቁ፣ እየተመራመሩ
ማንበብ፣ አንብቦ ለመረዳት ያግዛል። ይህ
ስልት እንዴት ተግባራዊ እንደሚሆን ግልጽ
እንዲሆንላችሁ እኔ ሳነብ ተከታተሉኝ።
(ከማንበብዎ በፊት የሚከተለውን ሠንጠረዥ
በሰሌዳው ላይ ያዘጋጁ።)
ጥያቄዎች መልሶች
መ. ዋልያና ቀይ ቀበሮ (ርዕሱን ድምፅዋን
በማሰማት ያንብቡ።) ስለዋልያና ቀይ ቀበሮ
ምን አውቃለሁ? (ድምፅዎን በማሰማት
ራስዎን ይጠይቁ። “ጥያቄዎች” በሚለው
የሠንጠረዥ ክፍል ጥያቄዎን ይጻፉ።)
[መ. ዋልያና ቀይ ቀበሮ ብርቅዬ የዱር እንስሳት
መሆናቸውን አውቃለሁ።] (መልስ በሚለው
የሠንጠረዡ ክፍል ይጻፉ። ከዚያም አንቀጹን
ማንበብ ይጀምሩ። ከአንደኛው አንቀጽ፣
አንደኛውን ዓረፍተነገር ብቻ አንብበው
ያቁሙ።)
መ. የማነበው ነገር ገብቶኛል? ዋልያንና
ቀይ ቀበሮን ከጭላዳ ዝንጀሮና ከምኒሊክ
ዱኩላ እንዲሁም ከደጋ አጋዘን ጋር ምን
አገናኛቸው? (ይህን ጥያቄ በሠንጠረዡ
ውስጥ ይጻፉ። ከዚያም ዓረፍተነገሩን
ደግመው ያንብቡ።)
[መ. አሃ!...! አሁን ገባኝ። ዋልያንና ቀይ ቀበሮን
ከጭላዳ ዝንጀሮና ከሌሎቹ ከተጠቀሱት
የዱር እንስሳት ጋር ያመሳሰላቸው ሁሉም
በኢትዮጵያ ውስጥ ብቻ የሚገኙ ብርቅዬ
የዱር እንስሳት መሆናቸው ነው።]
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በቡድን ያደራጁ። ከዚያም
እርስዎ ሰሌዳው ላይ ያዘጋጁትን “የጥያቄና
መልስ ሠንጠረዥ” በደብተራቸው
እንዲያዘጋጁ ያድርጉ።)
መ. “ዋልያና ቀይ ቀበሮ” ከሚለው ርዕስና
ከሥዕሉ በመነሳት ወደአዕምሯችሁ የመጡ
ጥያቄዎችን ባዘጋጃችሁት ሠንጠረዥ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 ፻፴፪
 ውስጥ ጻፉ።
[ተ. በግል ወደአዕምሯቸው የመጡ ጥያቄዎችን
በሠንጠረዡ ውስጥ ይጽፋሉ።]
መ. ከማንበባችሁ በፊት ልትመልሷቸው
የምትችሏቸውን ጥያቄዎች መልሱ።
[ተ. ጥያቄዎቻቸውን ይመልሳሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ማንበብ ጀምሩ።
[ተ. በግል በለሆሳስ ያነባሉ። በግል ሲያነቡ
ወደአዕምሯቸው የመጡ ጥያቄዎችን
ይመዘግባሉ።]
(መ. የመጀመሪያዎቹን ሁለት አንቀጾች
እንዳነበቡ ያስቁሟቸው።)
መ. በጣም ጥሩ! አሁን በግል ያነሳችኋቸው
ጥያቄዎች ላይ ተወያዩ።
[ተ. ባነሷቸው ጥያቄዎች ላይ በጋራ ይወያያሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! ካነሳችኋቸው ጥያቄዎች መካከል
ያስቸገሯችሁን ጥያቄዎች መርጣችሁ በንፁህ
ወረቀት ላይ ጻፉ።
[ተ. ካነሷቸው ጥያቄዎች መካከል ያስቸገሯቸውን
ጥያቄዎች መርጠው ይጽፋሉ።]
መ. አሁን ማንበባችሁን ቀጥሉ።
[ተ. በግል በለሆሳስ ያነባሉ። ወደአዕምሯቸው
የመጡ ጥያቄዎችን በደብተራቸው
ይመዘግባሉ።]
(መ. ሦስተኛውን አንቀጽ እንዳነበቡ
ያስቁሟቸው።)
መ. በጣም ጥሩ! አሁን በግል ያነሳችኋቸው
ጥያቄዎች ላይ ተወያዩ።
[ተ. ባነሷቸው ጥያቄዎች ላይ በጋራ ይወያያሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! ካነሳችኋቸው ጥያቄዎች መካከል
አስቸጋሪ የሆኑባችሁን ጥያቄዎች መርጣችሁ
የመጀመሪያውን ጥያቄ በጻፋችሁበት ወረቀት
ላይ ጻፉ።
[ተ. ካነሷቸው ጥያቄዎች መካከል አንዱን
መርጠው ይጽፋሉ።]
መ. አሁን ማንበባችሁን ቀጥሉ።
[ተ. ማንበባቸውን ይቀጥላሉ።]
(መ. ተማሪዎች አንብበው ሲጨርሱ ጥያቄያቸውን
፻፴፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
ያሰፈሩባቸውን ወረቀቶች ከየቡድኑ
ያሰባስቡ።)
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ከማንበባችሁ በፊት ሥዕሉን በመመልከት
ምንባቡ ስለምን እንዲሚገልጽ ገምታችሁ
ነበር። ግምታችሁ ትክክል ነበር? (ተማሪዎች
እንዲናገሩ ያድርጉ።)
[ተ. አዎ/ አይደለም።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን በማንበብ ሂደት
ያዘጋጃችኋቸውን ጥያቄዎች ትመልሳላችሁ።
(ከየቡድኑ ያሰባሰቧቸውን ጥያቄዎች
ያንብቡላቸው።)
[ተ. በተለያዩ ቡድኖች የተነሱ ጥያቄዎችን
ይመልሳሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው
ቀን በአንብቦ መረዳት ሥር ከ“ሀ” እስከ“ሠ”
የቀረቡትን ጥያቄዎች በቃላችሁ መልሱ።
(እነዚህን ጥያቄዎች እየጠየቁ ተማሪዎች
በቃላቸው መልስ እንዲሠጡ ያድርጉ።)
መ. ከዋልያና ቀይ ቀበሮ በተጨማሪ በምንባቡ
ውስጥ የተጠቀሱት በኢትዮጵያ ብቻ የሚገኙ
የዱር እንስሳት ምን ምን ናቸው?
[ተ. ጭላዳ ዝንጀሮ፣ የምኒሊክ ድኩላ፣ ኒያላ/የደጋ
አጋዘን]
መ. በጣም ጥሩ አሁን ደግሞ ከ“ረ” እስከ“ተ”
የቀረቡትን ጥያቄዎች በቡድን እየተወያያችሁ
በቃላችሁ መልሱ። (የጥያቄዎቹን መልስ
የቡድን ተወካዮች እንዲያቀርቡ ያድርጉ።
የተማሪዎቹን መልስ ካዳመጡ በኋላ
የራስዎን አስተያየት በመጨመር ያጠቃሉ።
በመጨረሻም በኢትዮጵያ ስለሚገኙ የዱር
እንስሳት ጽሑፎችን አንብበው በማጠቃለል
ለክፍል ጓደኞቻቸው እንዲናገሩ በ6ኛው ቀን
ሠርተው እንዲመጡ የቤትሥራ ይስጧቸው።)
ምዕራፍ 7 133
 በመጀመሪያው አንቀጽ ተመሳስሏቸውን
እገልጻለሁ። ይህን ለማድረግ መንደርደሪያ
5ኛ ቀን ዓረፍተነገሩ ምን ሊሆን ይችላል?
[መ. ድኩላና ውድንቢ የአጋዘን አስተኔ
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
በመሆናቸው በብዙ ነገሮች ይመሳሰላሉ።]
• ቃላት
መ. በዚህ መንደርደሪያ ዓረፍተነገር ሥር
• መጻፍ
የሁለቱን እንስሳት ተመሳሳይ ባህርያት
በተሟሉ ዓረፍተነገሮች እያደራጀሁ
ጽፌያለሁ።
ቃላት (10 ደቂቃ) መ. ሁለተኛውን አንቀጽ ለመጻፍ መንደርደሪያ
በአንቀጽ ውስጥ የተጓደሉ ቃላትን ዓረፍተነገሩ ምን መሆን አለበት?
ማሟላት [መ. ድኩላና ውድንቢ እንደተመሳስሏቸው ሁሉ
ልዩነትም አላቸው።]
ሥሩ
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን ከምንባቡ መ. በዚህ መንደርደሪያ ዓረፍተነገር ሥር
የውጡ ቃላትና የተጓደሉ ቃላት ያሉት ደግሞ ልዩነታቸውን በተሟሉ ዓረፍተነገሮች
አንቀጽ ቀርቧል። ቃላቱን እየመረጣችሁ እያደራጀሁ ጽፌያለሁ። በዚህ መልኩ
በተገቢ ቦታቸው በማስገባት አንቀጹን የጻፍኩትን አንቀጽ ላንብብላችሁ። (ቀጥሎ
አሟልታችሁ በደብተራችሁ ጻፉ። የቀረቡትን ሁለት አንቀጾች ያንብቡላቸው።)
መ. በሳጥን ውስጥ ከተዘረዘሩት ቃላት መካከል ድኩላና ውድንቢ የአጋዘን አስተኔ ዝርያዎች
የአንቀጹን የመጀመሪያ ዓረፍተነገር በመሆናቸው በብዙ ነገሮች ይመሳሰላሉ።
የሚያሟላው ቃል የትኛው ነው? ከሚመሳሰሉባቸው ነገሮች አንዱ ሁለቱም
አጥቢ እንስሳት መሆናቸው ነው። ከዚህም
[ተ. ብርቅዬ] ሌላ ቡናማ ቀለም ያለው ፀጉር ሲኖራቸው
መ. ትክክል! ቃሉን በቦታው በማስገባት አንቀጹን በሆዳቸውና በደረታቸው የሚወርዱ ነጫጭ
አሟልታችሁ ጻፉ። መስመሮችም አሏቸው። ወንድ ድኩላዎችንም
ሆኑ ውድንቢዎች ጥምዝ ቀንድ አላቸው።
[ተ. ቃሉን በክፍት ቦታው በማስገባት አንቀጹን በተጨማሪም ሁለቱ የአጋዘን አስተኔ ዝርያዎች
አሟልተው ይጽፉሉ።] ቅጠላቅጠል ይመገባሉ።
(መ. ቀሪዎቹን ቃላት በመጀመሪያ በግል ድኩላና ውድንቢ እንደተመሳስሏቸው ሁሉ
እንዲሠሩ ያድርጉ። ከዚያም በጥንድ ልዩነትም አላቸው። ከልዩነታቸው አንዱ
እየተወያዩ ስህተታቸውን እንዲያስተካክሉ የአካላቸው ሁኔታ ነው። ከአጋዘን አስተኔዎች
ያድርጉ።) ሁሉ ግዙፎቹ ውድንቢዎች በመሆናቸው
በአካላቸው መጠን ከድኩላዎች ይልቃሉ። ሴት
መጻፍ (30 ደቂቃ) ውድንቢዎች ቀንድ ሲኖራቸው ድኩላዎች ግን
የላቸውም። ሌላው ልዩነታቸው በአኗኗራቸው
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ) ላይ የተመሠረተ ነው። ድኩላዎች አብዛኛውን
ጊዜ ውኃና ደኖች በሚበዙበት አካባቢ ይኖራሉ።
በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት አንቀጽ
ውድንቢዎች ግን በየትኛውም የአየር ንብረት
መጻፍ መኖር ከመቻላቸውም በላይ ላልተወሰነ ጊዜ
ልሥራ ያለውኃ መቆየት ይችላሉ። ከዚህ በተጨማሪ
ውድንቢዎች በቡድን ሲኖሩ ድኩላዎች ግን
መ. አሁን ባለፈው ሳምንት ያዘጋጀሁትን
ብቸኝነትን ይመርጣሉ።
የቢጋር ሠንጠረዥ መሠረት በማድረግ
በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት ድርሰት ሥሩ
እንዴት እንደጻፍኩ ላሳያችሁ። ድርሰቴ መ. አሁን ባለፈው ክፍለጊዜ “የበግና የፍየልን
የሚያተኩረው በድኩላና በውድንቢ ተመሳስሎና ልዩነቶች” በቢጋር ሠንጠረዥ
ተመሳስሎና ልዩነት ላይ ነው። ስለዚህ ዘርዝራችኋል። ዛሬ ደግሞ ያዘጋጃችሁትን

134 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 ፻፴፬

 የቢጋር ሠንጠረዥ መነሻ በማድረግ
በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት ሁለት አንቀጽ 6ኛ ቀን
ትጽፋላችሁ። በግና ፍየል የሚመሳሰሉባቸውን
ነገሮች በአንድ አንቀጽ፣ የሚለያዩባቸውን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
ደግሞ በሌላ አንቀጽ አድርጋችሁ ባለሁለት
• አቀላጥፎ ማንበብ
አንቀጽ ድርሰት ጻፉ።
• መናገር
(መ. ተማሪዎች ድርሰቱን በሚጽፉበት ጊዜ
በክፍል ውስጥ እየተዘዋወሩ ይከታተሉ፤ • ሰዋስው
ይደግፉ። መጻፍ ለተቸገሩ ተማሪዎች
መንደርደሪያ ዓረፍተነገሮች በመስጠት፣
በቢጋር ሠንጠረዣቸው የዘረዘሯቸውን የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሀሳቦች እንዴት ማደራጀት እንደሚችሉ
ፍንጭ በመስጠት ያበረታቷቸው።) ሥሩ
መ. በኢትዮጵያ ውስጥ ስለሚገኙ የዱር እንስሳት
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ) ያነበባችሁትን በማጠቃለል ጥንድ ጥንድ
የይዘት (የአንድ ነጥብ) አገልግሎት ሆናችሁ ተራበተራ ተናገሩ።

ሥሩ [ተ. ጥንድ ጥንድ ሆነው ተራበተራ ይናገራሉ።]

መ. አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን (መ. ተማሪዎች ሲናገሩ በመመልከት ጥሩ
በአጻጻፍ ሥርዓት ሥር የቀረበውን ተግባር የተናገሩትን በማበረታት ግብረመልስ
ሥሩ። በመጀመሪያው ጥያቄ ብርና ሳንቲሞች ይስጡ።)
በፊደል ተጽፈው ቀርበዋል፤ አንድ ነጥብን
በመጠቀም በቍጥር ጻፏቸው። በሁለተኛ አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ጥያቄ ደግሞ፣ በፊደል የተጻፉትን ሙሉና
ሽርፍራፊ ቍጥሮች አንድ ነጥብን በመጠቀም ዋልያና ቀይ ቀበሮ
በቍጥር ጻፉ። በመጨረሻም የአጋዘን አስተኔ ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ዝርያዎችን በተራ ቍጥር ወደታች ዘርዝሩ።
ሥሩ
መ. አሥራሦስት ብር ከሰማኒያ ሳንቲም የሚለውን መ. ዛሬ ጥንድ በመሆን ድምፅ እያሰሙ የማንበብ
በቍጥር ጻፉ። ልምምድ ታደርጋላችሁ። ከዚያ በፊት ግን
[ተ. ብር 13.80] የምታነቡትን ምንባብ ይዘት በማስታወስ
አንድ ጥያቄ መልሱ። ዋልያና ቀይ ቀበሮ
መ. ጥሩ! አሁን ደግሞ “ሦስት ነጥብ አምስት” የሚመሳሰሉባቸና የሚለያዩባቸው ነገሮች
የሚለውን በቍጥር ጻፉ። ምን ምን ናቸው? (ተማሪዎች በቡድን ሆነው
[ተ. 3.5] በጥያቄው ላይ እንዲነጋገሩ ያድርጉ።)
መ. ትክክል! የአጋዘን አስተኔ ዝርያዎችን በተራ ማንበብ (8 ደቂቃ)
ቍጥር ወደታች ዘርዝሩ።
ሥሩ
[ተ. 1. የደጋ አጋዘን] (መ. አቀላጥፈው የሚያነቡትን አቀላጥፈው
2. አምባራይሌ ከማያነቡት ተማሪዎች ጋር በማቀናጀት
በጥንድ በጥንድ እንዲቀመጡ ያድርጉ።)
3. ውድንቢ ወዘተ]
መ. አሁን “ዋልያና ቀይ ቀበሮ” የሚለውን
(መ. በትክክል ያልተጻፉትን በማስተካከል ምንባብ በጥንድ በጥንድ ሆናችሁ ድምፅ
ግብረመልስ ይስጡ።) እያሰማችሁ ተራበተራ አንብቡ። (በመምህር
መምሪያ ምዕራፍ 3፣ በ1ኛው ሳምንት፣
በ3ኛው ቀን፣ አቀላጥፎ ማንበብ በ“ሥሩ”
ሥር የቀረበውን ዝርዝር አሠራር በመከተል

፻፴፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 135

 ተማሪዎች ማንበብ እንዲለማመዱ ያድርጉ።)
መናገር (15 ደቂቃ)
በማወዳደርና በማነፃፀር መናገር
ሥሩ
(መ. አሁን ተማሪዎችን በቡድን አደራጅተው
በድመቶችና በውሾች ተመሳስሎና ልዩነት
ላይ እንዲነጋገሩ ያድርጉ። ከዚያም ከሁለቱ
እንስሳት ይበልጥ ለሰው ልጅ ጠቃሚ የሆኑት
የትኞቹ እንደሆኑ በምክንያት አስደግፈው
እንዲናገሩ ያድርጉ። ተማሪዎች ሲነጋገሩ
በክፍሉ ውስጥ እየተዘዋወሩ ይመልከቱ።
ሀሳብ ካጠራቸው ፍንጭ በመስጠት፣
ጥያቄዎችን በመጠየቅ እንዲናገሩ ያበረታቱ።
ለምሳሌ እንደሚከተለው ያሉ ጥያቄዎችን
መጠየቅ ይችላሉ።)
መ. ድመትና ውሻን የሚያመሳስሏቸው ባህርያት
ምን ምን ናቸው?
[ተ. ለማዳ የቤት እንስሳ ናቸው፤ ሥጋ በል…
ናቸው።]
መ. ከድመት የበለጠ ውሻ ይጠቅማል የምትሉ፣
ምክንያታችሁ ምንድን ነው?
[ተ. ውሻ፣ ቤት በሌባና በጠላት እንዳይደፈር
ይጠብቃል።]
(መ. በዚህ ዓይነት ተማሪዎች እንዲናገሩ
ይገፋፉ።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
የወልና የተጸውዖ ስሞች እንደባለቤት
እንሥራ
መ. ባለፈው ሳምንት ስለዓረፍተነገር ባለቤት
ተምራችኋል። የዓረፍተነገርን ባለቤት
ለማግኘት የምንጠይቀውን ጥያቄ ለማወቅ
አንድ ምሳሌ እንመልከት። “አንሻ ውኃ
ጠጣች” በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ ባለቤቱን
ለማግኘት ምን ብለን እንጠይቅ?
[መተ. ውኃ የጠጣችው ማን ናት?]
መ. መልሱስ ምንድን ነው?
[መተ. አንሻ]
መ. ስለዚህ “አንሻ” የዓረፍተነገሩ ባለቤት ናት
ማለት ነው። የተጸውዖ ወይም የወል ስሞች
136 አማርኛ 5ኛ ክፍል
የዓረፍተነገር ባለቤት ሊሆኑ ይችላሉ።
በሌሎች ዓረፍተነገሮች ውስጥ ያሉት
ባለቤቶች የተጸውዖ ወይም የወል ስም
መሆናቸውን እንለይ። “መስታወት ፈረስ
ጋለበች።”
መ. ባለቤቱን ለማግኘት ምን ብለን እንጠይቅ?
[መተ. ፈረስ የጋለበችው ማን ናት?]
መ. መልሱ ምንድን ነው?
[መተ. መስታወት]
መ. ስለዚህ የዓረፍተነገሩ ባለቤት የትኛው ነው?
[መተ. መስታወት]
መ. “መስታወት” የሚለው ቃል ምን ዓይነት ስም
ነው?
[መተ. የተጸውዖ ስም]
መ. “ልጆቹ ምግብ ያዘጋጃሉ።” በሚለው
ዓረፍተነገር ባለቤቱን ለማግኘት ምን ብለን
እንጠይቅ?
[መተ. ምግብ የሚያዘጋጁት እንማን ናቸው?]
መ. መልሱስ ምን ይሆናል?
[መተ. ልጆቹ]
መ. ስለዚህ የዓረፍተነገሩ ባለቤት የትኛው ነው?
[መተ. ልጆቹ]
መ. “ልጆቹ” የሚለው ስም ምን ዓይነት ስም
ነው?
[መተ. የወል ስም]
ሥሩ
መ. አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን በሰዋስው
ሥር በቀረቡት ዓረፍተነገሮች ውስጥ ያሉትን
ባለቤቶች ለዩ። ከዚያም ባለቤቶቹ የተጸውዖ
ወይም የወል ስሞች መሆናቸውን ለይታችሁ
በደብተራችሁ ጻፉ።
መ. “ዓሣ በባህር ውስጥ ይኖራል” በሚለው
ዓረፍተነገር ውስጥ ያለውን ባለቤት
ለማግኘት ምን ብላችሁ ትጠይቃላችሁ?
[ተ. በባህር ውስጥ የሚኖረው ምንድን ነው?]
መ. ጥሩ! መልሳችሁ ምንድን ነው?
[ተ. ዓሣ]
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 ፻፴፮
መ. ስለዚህ የዓረፍተነገሩ ባለቤት የትኛው ነው?
[ተ. ዓሣ]
መ. ጥሩ ነው! “ዓሣ” የሚለው ቃል ምን ዓይነት
ስም ነው?
[ተ. የወል ስም]
(መ. በዚህ ዓይነት የሌሎቹንም ዓረፍተነገሮች
ባለቤቶች በግል እንዲለዩ ያድርጉ። ከዚያም
ሠርተው እንደጨረሱ በጥንድ እንዲወያዩ
ያድርጉ። በመጨረሻም ትክክለኛውን
መልስ በመናገር እንዲተራረሙ ያድርጉ።
“ዋልያና ቀይ ቀበሮ” በሚለው ምንባብ
ውስጥ የሚገኙትን የተጸውዖና የወል ስሞች
በደብተራቸው እንዲዘረዝሩ የቤትሥራ
ይስጧቸው።)

፻፴፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 137

 በማጣመር እንዲያነቡ ያድርጉ።)
3ኛ ሳምንት
ማንበብ (30 ደቂቃ)
የዱር እንስሳት ጥበቃና
እንክብካቤ በኢትዮጵያ የዱር እንስሳት ይዞታ
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)

7ኛ ቀን ከካርታ መረጃ ማግኘት

የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች ሥሩ
መ. “በኢትዮጵያ የዱር እንስሳት ይዞታ” በሚል
• የቃላት ጥናት ርዕስ ከቀረበው ምንባብ የሚገኘውን ካርታ
• ማንበብ አስተውሉ። በካርታው ላይ የተጠቀሱት
ብሔራዊ ፓርኮች ማን ማን ናቸው?
[ተ. የሰሜን ተራሮች ብሔራዊ ፓርክ፣ የአዋሽ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) ብሔራዊ ፓርክ፣ የባሌ ተራራዎች ብሔራዊ
ሥሩ ፓርክ…]
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን በሰዋስው መ. ብሔራዊ ፓርኮቹ በየትኞቹ ክልሎች
ሥር የሠጠኋችሁን የቤትሥራ መልስ ይገኛሉ? (ተማሪዎች ካርታውን በማንበብ
ታረጋግጣላችሁ። እንዲመልሱ ያድርጉ።)
መ. “ዋልያና ቀይ ቀበሮ” በሚል ርዕስ ከቀረበው (መ. ተማሪዎች ማንበብ ከመጀመራቸው
ምንባብ ያገኛችሁትን የተጸውዖ ስም ንገሩኝ። በፊት ስለኢንሹ የቀረበውን መግለጫ
[ተ. ኢትዮጵያ] ያብራሩላቸው፤ ከተቻለም ሥዕሉን
ያሳዩዋቸው።
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ የወል ስም ንገሩኝ።
ኢንሹዎች ከፍታቸው ከ35-40ሴ.ሜ.፣
[ተ. ዋልያ ፣ ቀይ ቀበሮ፣ ተራራ…] ርዝመታቸው ከ62-75ሴ.ሜ.፣ ክብደታቸው
(መ. በዚህ ዓይነት እየጠየቁ የተማሪዎችን መልሶች ከ3.7-5.5ኪ.ግ. ይሆናሉ። ወንዶቹ ወደኋላ
ያረጋግጡ፣ ተማሪዎች ያልዘረዘሯቸውን ዘመም ያለ እስከ 6ሴ.ሜ. ርዝመት ያላቸው
ስሞች በመጨመር ያጠቃሉ።) ቀንዶች አላቸው። የኢንሹዎች መልክ
የቆሸሸ ግራጫ ይመስላል። ሆድና ደረታቸው
የቃላት ጥናት (5 ደቂቃ) ነጣ ያለ ነው። ለመኖሪያነት የሚመርጡት
ቁጥቋጦ ያለው ሞቃትና ደረቅ ስፍራ ነው።
መነጠልና ማጣመር (ሰሎሞን፣ 2000፣ 55።))
ሥሩ
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን በቃላት
ጥናት ሥር የቀረቡትን ቃላት በመነጠልና ሥሩ
በማጣመር አንብቡ። መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን፣ በማንበብ
ሂደት የቀረበውን ሠንጠረዥ በደብተራችሁ
መ. “ፓርኮች” የሚለውን ቃል በመነጣጠል
አዘጋጁ። ከዚያም “በኢትዮጵያ የዱር
አንብቡ!
እንስሳት ይዞታ” በሚል ርዕስ የቀረበውን
[ተ. ፓርክ-ኦች ] ምንባብ አንብቡ። ስታነቡ በሠንጠረዡ
ውስጥ የቀረቡትንና ሌሎችንም ጥያቄዎች
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ይህንኑ ቃል
በአዕምሯችሁ እያሰላሰላችሁ ባዘጋጃችሁት
በማጣመር አንብቡ።
ሠንጠረዥ ውስጥ አስፍሩ። አንብባችሁ
[ተ. ፓርኮች ] እንደጨረሳችሁም ለጥያቄዎቻችሁ መልስ
(መ. በዚህ ዓይነት ተማሪዎች ቀሪዎቹን ስጡ።
ቃላትና ሐረጋት በቡድን ሆነው በመነጠልና

138 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 ፻፴፰

(መ.ተማሪዎችን በጥንድ በጥንድ ያደራጁ። ሥሩ
ተማሪዎች “1” ወይም “2” በማለት ራሳቸውን መ. አሁን ደግሞ የተግባር “2” ጥያቄዎችን
በቍጥር እንዲሰይሙ ያድርጉ።) መልሱ። በኢትዮጵያ የዱር እንስሳት ቍጥር
መ. “1” ቍጥሮች ከመጀመሪያው አንቀጽ እየተመናመነ የመጣው በምን ምክንያት
የመጀመሪያውን ዓረፍተነገር ድምፅ ይመስላችኋል?
እያሰማችሁ አንብቡ። [ተ. በአደን፣ ደኖች ለእርሻ ሲባል
[ተ. “1” ቍጥሮች የ1ኛውን አንቀጽ፣ በመመንጠራቸውና በመቃጠላቸው]
የመጀመሪያውን ዓረፍተነገር ድምፅ እያሰሙ (መ. በቀሪዎቹ ጥያቄዎች ላይ በቡድን
ያነባሉ።] ተወያይተው በቃላቸው መልስ እንዲሰጡ
መ. በጣም ጥሩ “1” ቍጥሮች 1ኛው አንቀጽ ያድርጉ። በትክክል ያልተመለሱ ጥያቄዎች
ስለምን እንደሚገልጽ ገምቱ። ካሉ ትክክለኛውን መልስ ይንገሯቸው።)

[ተ. “1” ቍጥሮች ይገምታሉ።] ሥሩ

መ. አሁን ደግሞ የተግባር “3”ን ጥያቄዎች
መ. በጣም ጥሩ! አሁን “1” ቍጥሮች 1ኛውን
መልሱ። ሦስቱ ብሔራዊ ፓርኮች
አንቀጽ በሙሉ አንብቡ።
ከሚመሳሰሉባቸው ነገሮች አንዱን ንገሩኝ!
[ተ. “1” ቍጥሮች ያነባሉ።]
[ተ. ሁሉም ፓርኮች ለዱር እንስሳት መጠለያ
መ. አሁን “1” ቍጥሮች የአንቀጹን ሀሳብ በመሆን ያገለግላሉ።] (መካከል ላይ በሚገኘው
አጠቃላችሁ ተናገሩ። ሳጥን ውስጥ እንዲጽፉ ይንገሯቸው።)
[ተ. “1” ቍጥሮች አጠቃለው ይናገራሉ።] መ. ፓርኮች ከሚለያዩባቸው ነገሮች አንዱን
ልትነግሩኝ ትችላላችሁ?
መ. በጣም ጥሩ! “2” ቍጥሮች ደግሞ ዝርዝር
ሀሳቦችን ተናገሩ። [ተ. በስፋታቸው የሰሜን ብሔራዊ ፓርክ
14,400፣ የአዋሽ ብሔራዊ ፓርክ 72,000፣
[ተ. 2 ቍጥሮች የአንቀጹን ዝርዝር ሀሳቦች
የባሌ ተራራዎች ብሔራዊ ፓርክ 300,000
ይናገራሉ።]
ሄክታር ስፋት አላቸው።] (የእያንዳንዱን
(መ. የቍጥር “1”ና የቍጥር “2” ተማሪዎችን ፓርክ ስፋት “ልዩነት” በሚሉት ሳጥኖች
ሚና በማቀያየር 2ኛውን አንቀጽ ያስነብቡ። ውስጥ እንዲጽፉ ይንገሯቸው። ይህን ተግባር
በዚህ ዓይነት የተማሪዎችን ሚና እየቀያየሩ በ9ኛው ቀን ሠርተው እንዲመጡ የቤትሥራ
ሌሎቹንም አንቀጾች እንዲያነቡ ያድርጉ።) ይስጧቸው።)
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ሥሩ 8ኛ ቀን
መ. ምንባቡን አንብባችኋል፤ አሁን የአንብቦ
መረዳት ጥያቄዎችን ትመልሳላችሁ። የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
በመጀመሪያ በተግባር “1” የቀረቡትን • ቃላት
የምርጫ ጥያቄዎች በቃላችሁ መልሱ። የዛሬ • መጻፍ
70 ዓመት በኦጋዴን አካባቢ ይገኝ የነበረው
የዱር እንስሳ ምን ነበር?
[ተ. ቆርኪ]
ቃላት (10 ደቂቃ)
መ. በጣም ጥሩ! “ቆርኪ” የሚለውን ቃል የያዘው
ፊደል የትኛው ነው? ለቃላትና ሐረጋት ተመሳሳይ ፍቺ
በመስጠት ዓረፍተነገር መሥራት
[ተ. መ]
ሥሩ
(መ. ቀሪዎቹን ጥያቄዎች በዚሁ ዓይነት
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን የቀረቡትን
ያሠሯቸው።)

፻፴፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 139

 ቃላት ተመሳሳይ ፍቻቸውን በመስጠት በመዘርዘር መልሱ።
ዓረፍተነገር መሥርቱባቸው። “አዛውንት”
መ. አሥራሁለት ብር ከሃያ ሳንቲም የሚለውን
ለሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቺ ስጡ!
በቊጥር ጻፉ!
[ተ. ሽማግሌ]
[ተ. ብር 12.20]
መ. በጣም ጥሩ! “አዛውንት” በሚለው ቃል
መ. ጥሩ! አሥራሦስት ነጥብ አምስት ብላችሁ
ዓረፍተነገር መሥርቱ!
በቍጥር ጻፉ።
[ተ. አንድ አዛውንት የዱር እንስሳትን
[ተ. 13.5]
እንዳንገድል መከሩን።]
መ. ጎበዞች! አሁን ደግሞ የምታውቋቸውን
(መ. ቀሪዎቹን በግል ከሠሩ በኋላ በተመሳሳይ
ብርቅዬ የዱር እንስሳት በተራቍጥር ወደጎን
ሁኔታ እየጠየቁ መልስ እንዲሠጡ ያድርጉ።
ዘርዝሩ።
ስህተታቸውን በማስተካከል ያርሟቸው።)
[ተ. 1. ዋልያ 2. ቀይ ቀበሮ 3. የደጋ
መጻፍ (30 ደቂቃ) አጋዘን…]

ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ) (መ. ተማሪዎች የሠሩትን ይመልከቱ፤

በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት ድርሰት
መጻፍ
ሥሩ
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን፣ በድርሰት
መጻፍ ሥር የቀረበውን የጽሑፍ
የመገምገሚያ ሠንጠረዥ በደብተራችሁ
አዘጋጁ። ከዚያም ምንባቡን አስተካክላችሁ
እንደገና ጻፉ።
(መ. ተማሪዎች የራሳቸውን ጽሑፍ ካስተካከሉ
በኋላ ደብተራቸውን ተቀያይረው ርስበርስ
እንዲገማገሙ ያድርጉ። ከዚያም
ጓደኞቻቸው በሰጧቸው አስተያየት መሠረት
እንደገና አስተካክለው እንዲጽፉ ያድርጉ።
በመጨረሻም በየቡድናቸው እያንዳንዳቸው
ለቡድኑ አባላት እንዲያነቡ ያድርጉ።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
ይዘትን (አንድ ነጥብን) በጽሑፍ ውስጥ
መጠቀም
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን፣ በአጻጻፍ
ሥርዓት ሥር የቀረበውን ተግባር ሥሩ።
በጥያቄ ቊጥር 1 ሥር በፊደል የተጻፉትን
ብርና ሳንቲሞች አንድ ነጥብን በመጠቀም
በቍጥር ጻፉ። በጥያቄ ቊጥር 2 ሥር በፊደል
የተጻፉትን ሙሉና ሽርፍራፊ ቍጥሮች አንድ
ነጥብን ተጠቅማችሁ በቍጥር ጻፉ። በጥያቄ
ቊጥር 3 ሥር ደግሞ የምታውቋቸውን
ብርቅዬ የዱር እንስሳት በተራቍጥር ወደጎን
ይገምግሙ። የሠሩትን በሰሌዳው ላይ ጽፈው
እንዲያሳዩ ያድርጉ። በትክክል ያልተጻፉትን
በማስተካከል ግብረመልስ ይስጡ።)
9ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• መናገር
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን፣
በአንብቦ መረዳት የሠጠኋችሁን የቤትሥራ
መልሳችሁን አረጋግጡ። ሦስቱ ብሔራዊ
ፓርኮች ከሚመሳሰሉባቸው ነገሮች አንዱን
ንገሩኝ!
[ተ. የገቢ ምንጭ በመሆን ያገለግላሉ።] (መካከል
ላይ በሚገኘው ሳጥን ውስጥ እንዲጽፉ
ይንገሯቸው። በተመሳሳይ ሁኔታ ሌሎቹንም
ያሠሩ።)
18. አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
በኢትዮጵያ የዱር እንስሳት ይዞታ

140 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 ፻፵

18ሀ. ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ በጥንድ በጥንድ ሆናችሁ ድምፅ
እያሰማችሁ ታነባላችሁ። ከዚያ በፊት ግን
ባለፈው ክፍለጊዜ ያነበባችሁትን ምንባብ
ይዘት በማስታወስ አንድ ጥያቄ መልሱ።
“በኢትዮጵያ የዱር እንስሳት ይዞታ” በሚል
ርዕስ በቀረበው ምንባብ ውስጥ የተጠቀሱት
ፓርኮች ማን ማን ናቸው?
[ተ. የሰሜን ተራሮች ብሔራዊ ፓርክ፣ የባሌ
ተራሮች ብሔራዊ ፓርክ የአዋሽ ብሔራዊ
ፓርክ]
መ. በጣም ጥሩ! እነዚህ ፓርኮች የተቋቋሙበት
ዓላማ ምንድን ነው?
[ተ. በውስጣቸው የሚገኙ የዱር እንስሳት
እንዳይጠፉ ለመጠበቅ]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ለማንበብ ተዘጋጁ!
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. አቀላጥፈው የሚያነቡትን ተማሪዎች
አቀላጥፈው ከማያነቡት ጋር በማቀናጀት
በጥንድ በጥንድ እንዲቀመጡ ያድርጉ።)
መ. አሁን “በኢትዮጵያ የዱር እንስሳት ይዞታ”
የሚለውን ምንባብ የመጀመሪያዎቹን አራት
አንቀጾች ድምፅ እያሰማችሁ ተራበተራ
አንብቡ። (በመምህር መምሪያ ምዕራፍ 3፣
በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን አቀላጥፎ
ማንበብ በ“ሥሩ” ሥር የቀረበውን ዝርዝር
አሠራር በመከተል ተማሪዎች እንዲያነቡ
በማድረግ የማንበብ ችሎታቸውን
ይገምግሙ።)
መናገር (15 ደቂቃ)
በማወዳደርና በማነፃፀር ስልት ሀሳብን
አደራጅቶ መከራከር
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን ስድስት አባላት ባሏቸው
ቡድኖች ያደራጁና ሦስት ሦስት ሆነው
የተለያየ ሀሳብ ደግፈው እንዲከራከሩ
ያድርጉ)
መ. የፓርኮች መሬት ለዱር እንስሳት
መኖሪያነት ከሚውልና ለእርሻ ከሚውል
፻፵፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል
የትኛው የበለጠ ጥቅም ይሠጣል?
ሀሳባችሁን በምክንያት በማስደገፍ
ተከራከሩ። በመማሪያ መጽሐፋችሁ
ያለውን ሠንጠረዥ በመጠቀም መሬቶቹ
ለፓርክ ወይም ለእርሻ አገልግሎት ቢውሉ
የሚኖረውን ጥቅምና ጉዳት እያወዳደራችሁ
ተከራከሩ። (ተማሪዎች ሲከራከሩ በየቡድኑ
እየተዘዋወሩ የማወዳደርና የማነፃፀር ስልትን
መጠቀማቸውን፣ ሀሳባቸውን በምክንያት
ማስደገፋቸውን፣ ሀሳባቸውን በቅደምተከተል
ማደራጀታቸውንና የንግግራቸውን ግልፅነት
ይገምግሙ።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
የወልና የተጸውዖ ስሞች እንደባለቤት
ሥሩ
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው፣ ቀን በሰዋስው ሥር
በቀረቡት ዓረፍተነገሮች ውስጥ የሚገኙትን
ባለቤቶች እያወጣችሁ በደብተራችሁ
ጻፉ። ከዚያም ከፊትለፊታቸው የተጸውዖ
ወይም የወል ስም እያላችሁ ጻፉ። ለምሳሌ
“መጻሕፍት የዕውቀት ምንጭ ናቸው”
በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ ባለቤቱ የትኛው
ነው?
[ተ. መጻሕፍት] (ቃሉን በደብተራቸው እንዲጽፉ
ይንገሯቸው።)
መ. በጣም ጥሩ! ቃሉ የተጸውዖ ስም ነው ወይስ
የወል?
[ተ. የወል] (መጻሕፍት ከሚለው ቃል ፊት ለፊት
“የወል ስም” ብለው እንዲጽፉ ይንገሯቸው።)
መ. ለምን የወል ስም አላችሁ?
[ተ. ምክንያቱም “መጽሐፍ” የሚለው ቃል
መጻሕፍት በሙሉ የሚጠሩበት የጋራ ስያሜ
ነው።]
(መ. ሠርተው እንደጨረሱ ደብተራቸውን
እንዲቀያየሩ ያድርጉ። በመልሶቹ ላይ
እየተወያዩ እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
መ. አሁን ደግሞ አምስት የወል፣ አምስት
የተጸውዖ ስሞች መርጣችሁ እንደባለቤት
በመጠቀም ዓረፍተነገር ሥሩባቸው። ለምሳሌ
በመጽሐፋችሁ “ውሻ”ና “አፍሪካ” የሚሉ
ሁለት ቃላት ቀርበዋል። ከሁለቱ የወል ስም
የሆነው የትኛው ነው? (ለአንድ/ዲት ተማሪ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 141
 ዕድል ይስጡ።)
[ተ. ውሻ]
(መ. “ውሻ”ን ለምን የወል ስም ነው አላችሁ?)
[ተ. ምክንያቱም የብዙ ውሾች የጋራ መጠሪያ
ነው።]
መ. በጣም ጥሩ! በዚህ ቃል ዓረፍተነገር ሥሩበት።
[ተ. ውሻ ግቢን ይጠብቃል።] (ተማሪዎች ሌሎች
ዓረፍተነገሮች ሊመሠርቱ ይችላሉ።)
መ. “አፍሪካ” የሚለው ቃል ምን ዓይነት ስም
ነው?
[ተ. የተጸውዖ]
መ. ለምን የተጸውዖ ስም ነው አላችሁ?
[ተ. ምክንያቱም አፍሪካ ለምትባለው አህጉር
የግል መጠሪያ ነው።]
መ. በጣም ጥሩ! በዚሁ ቃል ዓረፍተነገር
መሥርቱ።
[ተ. የአፍሪካ አህጉር በርካታ ሀገራትን ይዛለች።]
(ተማሪዎች ሌሎች ዓረፍተነገሮች ሊመሠርቱ
ይችላሉ። በዚህ ሁኔታ የተማሪዎችን መልሶች
ይቀበሉ።)

142 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 7 ፻፵፪

 ምዕራፍ 8 ባህላዊ ጨዋታዎች
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትንና ሐረጋትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• "ባህላዊ ጨዋታዎች" በሚል የምንባብ ይዘት ሥር የቀረቡትን ምንባቦች አንብበው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት በንግግርና በጽሑፍ ይጠቀማሉ፤
• የአንድን ባህላዊ ጨዋታ ሂደት በቅደምተከተል ይጽፋሉ፤
• የሠላምታ ደብዳቤ ይጽፋሉ፤
• በቅደምተከተል ስልት የቀረቡ ምንባቦችን አቀላጥፈው ያነባሉ፤
• "አሸንድዬ" በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ አዳምጠው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• "ባህላዊ ጨዋታዎች" በሚል የምንባብ ይዘት መነሻነት ይናገራሉ፤
• ቅጽሎችን፣ መጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮችን በዓረፍተነገሮች ውስጥ ይጠቀማሉ።

ተጣምሮ የተጻፈውን በማጣመር አንብቡ።

1ኛ ሳምንት
[ተ. ሩሯን]
የዐውዳመት ባህላዊ ጨዋታዎች
(መ. ቀሪዎቹን በዚህ ዓይነት ቃላት ያስነብቡ፤
በትክክል ያልተነበቡ ቃላትን፣ በትክክል
1ኛ ቀን በማንበብ ያሳዩዋቸው።)

የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች ማንበብ (30 ደቂቃ)

• የቃላት ጥናት
የገና ጨዋታ ትውስታ
• ማንበብ
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
የቃላት ጥናት (10 ደቂቃ) ሥሩ
መ. ዛሬ "የገና ጨዋታ ትውስታ" በሚል ርዕስ
መነጠልና ማጣመር የቀረበ ምንባብ ታነባላችሁ። በቅድሚያ ግን
ሥሩ የቅድመንባብ ተግባራትን ሥሩ። ምን ምን
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን በቃላት ባህላዊ ጨዋታዎች (ስፖርቶች) ታውቃላችሁ?
ጥናት ሥር የቀረቡትን ቃላት በመነጣጠልና [ተ. ገበጣ፣ ቅልሞሽ ፣ የገና ጨዋታ፣ ትግል…]
በማጣመር አንብቡ።
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ከምንባቡ ርዕስ
መ. አሁን ደግሞ በሁለተኛው ሠንጠረዥ ሥር የሚገኘውን ሥዕል ተመልከቱና ምንባቡ
ውስጥ በ"ሀ" ትይዩ ተነጣጥሎ የተጻፈውን ስለምን እንደሚገልፅ ገምቱ። (ተማሪዎች
በመነጣጠል አንብቡ። ግምታቸውን እንዲናገሩ ያድርጉ።)
[ተ. ሩር-ዋ-ን]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ በ"ሀ" ትይዩ

፻፵፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 143

የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. ተማሪዎች፣ በምታነቡበት ወቅት
የማታውቋቸው አዳዲስ ቃላት ሊያጋጥሟችሁ
ይችላሉ። የአዳዲስ ቃላትን ፍቺ ለማወቅ
አንዱ መንገድ ቃላቱ በዓረፍተነገሮች ውስጥ
የገቡበትን ሁኔታ ወይም ዐውድ ማጤን ነው።
አንድ ምሳሌ ሠርቼ ላሳያችሁ። (13ኛውን
ምልልስ ለተማሪዎች ያንብቡላቸው። ከዚያም
"…ተቆራቁሰው ይለጓታል" የሚለው ላይ
ሲደርሱ ማንበብዎን ያቁሙ።)
መ. ባነበብኩት አንቀጽ ውስጥ "ተቆራቁሰው"
የሚል አዲስ ቃል አጋጥሞኛል። የዚህን
ቃል ፍቺ ከዚህ በፊት አላውቀውም።
ነገርግን በዓረፍተነገሩ ውስጥ ያሉ ፍንጮችን
በመጠቀም የቃሉን ፍቺ መረዳት እችላለሁ።
ዓረፍተነገሩ "ከሁለቱ ቡድኖች ቀልጣፋ
የሆኑት ተመርጠው ጥንጓን ተቆራቁሰው
ይለጓታል" ይላል። ቀልጣፋ የሆኑ ሁለት
ተጫዋቾችን ከተቃራኒ ቡድኖች መምረጥ
ለምን አስፈለገ? ጥንጓን ለመለጋት በፍጥነት
መሻማት ያስፈልጋል ማለት ነው። ስለዚህ
"ተቆራቁሰው" የሚለው ቃል "ተሻምተው"
የሚል ዐውዳዊ ፍቺ አለው።
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። (21ኛውን
ምልልስ ያንብቡ "በመቀጠልም፣ በገና
ጨዋታ ጊዜ ትልቅ ትንሽ፣ አለቃ ምንዝር
የሚባል ነገር የለም" የሚለውን ዓረፍተነገር
ከተማሪዎች ጋር አብረው ያንብቡ።)
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ የሚገኘው አዲስ
ቃል የትኛው ነው?
[መተ. ምንዝር]
መ. በጣም ጥሩ! የቃሉን ፍቺ ለመረዳት
በዓረፍተነገሩ ውስጥ ፍንጭ ሰጪ ቃላት/
ሐረጋት ካሉ አብረን እናስተውል። ከጎኑ
"ትልቅ ትንሽ" የሚሉ ቃላት አሉ። የእነዚህ
ቃላት ግንኙነት ምንድን ነው?
[መተ. ተቃራኒ ናቸው።]
መ. በጣም ጥሩ! ስለዚህ "አለቃ" እና "ምንዝር"
የሚሉት ቃላትም ተቃራኒ ናቸው ማለት ነው።
"አለቃ" የሚለውን ቃል ፍቺ ታውቃላችሁ?
[መተ. አዎ!]
144 አማርኛ 5ኛ ክፍል
መ. ፍቺው ምንድን ነው?
[መተ. አዛዥ፣ ኃላፊ…]
መ. በጣም ጥሩ! ስለዚህ "አለቃ" የሚለው ቃል
ተቃራኒ ፍቺ ምንድን ነው?
[መተ. ታዛዥ፣ የበታች ሠራተኛ]
መ. በጣም ጥሩ! ስለዚህ ምንዝር ማለት የበታች፣
ታዛዥ ወዘተ. ማለት ይሆናል።
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን
"በማንበብ ሂደት" ሥር የቀረበውን ሠንጠረዥ
አዘጋጁ። "የገና ጨዋታ ትውስታ" በሚል
የቀረበውን ምንባብ ድምፅ ሳታሰሙ አንብቡ።
የሚያጋጥሟችሁን አዳዲስ ቃላት በሠንጠረዡ
ውስጥ መዝግቡ። ከቃላቱ ጎን የሚገኙ
ፍንጮችን በመጠቀም የቃላቱን ዐውዳዊ ፍቺ
ተረዱ፤ የተረዳችሁትንም በሠንጠረዡ ውስጥ
ጻፉ።
(መ. እስከ ምልልስ ሰባት(7) ድረስ ካነበቡ በኋላ
ያስቁሙ።)
መ. እስካሁን ስታነቡ ያጋጠሟችሁን አዳዲስ
ቃላት ንገሩኝ። (ተማሪዎች የሚነግሩዎትን
ቃላት በሰሌዳው ላይ ይጻፉ።)
[ተ. ተማሪዎች ያጋጠሟቸውን አዳዲስ ቃላት
ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! የቃላቱ ፍቺ ምንድን ነው?
[ተ. ፍቻቸውን ይናገራሉ።]
መ. ፍቻቸውን እንዴት አወቃችሁ?
[ተ. ፍቻቸውን ለማወቅ የተጠቀሙበትን
ስልት ይናገራሉ።] (መልሳቸውን ባዘጋጁት
ሠንጠረዥ ውስጥ ይጻፉ።)
መ. በጣም ጥሩ ነው! አሁን ማንበባችሁን ቀጥሉ!
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን አንብባችሁ ጨርሳችኋል። ስታነቡ
ያገኛችኋቸው አዳዲስ ቃላት ምን ምን
ናቸው? ፍቻቸውስ ምንድን ነው? ፍቻቸውን
እንዴት እንዳወቃችሁት በቡድን ተወያዩ።
(ለ2 ደቂቃ ያህል እንዲወያዩ ያድርጉ።)
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ የአንብቦ መረዳት
ጥያቄዎችን መልሱ። በታሪኩ ውስጥ ያሉት
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 ፻፵፬
 ገፀባህርያት እነማን ናቸው?
[ተ. አቶ ጫኔ፣ ወይዘሮ ፈትለወርቅና ተመስገን
ናቸው።]
መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት ከሀ-መ የቀረቡትን
ጥያቄዎች ተማሪዎች በቃላቸው እንዲመልሱ
ያድርጉ።)
መ. ከሠ-ቀ የቀረቡትን ጥያቄዎች በአነስተኛ
ቡድን ተደራጅታችሁ ሥሩና መልሳችሁን
አንፀባርቁ። (መልሳቸውን የሚያንፀባርቁበት
ጊዜ ያመቻቹላቸው።)
2ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
አዳዲስ ቃላትንና ሐረጋትን ተጠቅሞ
ጥያቄ መመለስ
ልሥራ
መ. አሁን የተማራችኋቸውን አዳዲስ ቃላት
በመጠቀም የሚቀርቡላችሁን ጥያቄዎች
እንዴት እንደምትመልሱ አሳያችኋለሁ።
ለምሳሌ በጥያቄው ውስጥ የተሠመረበትን
ቃል በመጠቀም የሚጠየቀውን ጥያቄ
እመልሳለሁ።
መ. መገላገል የሚያስፈልገው ምን ሲያጋጥም
ነው? (ጥያቄውን በሰሌዳው ላይ ይጻፉ።
"መገላገል" የሚለውን ቃል "ገ"ን አላልተው
ያንብቡ።)
[መ. መገላገል የሚያስፈልገው ሰዎች ሲጣሉ
ጠባቸው እንዳይባባስ ነው።] (በሰሌዳው ላይ
ይጻፉ።)
እንሥራ
መ. አሁን በቀረበው ጥያቄያዊ ዓረፍተነገር
የተሠመረበትን ቃል በመጠቀም ጥያቄውን
እንመልሳለን።
መ. ጠባሳ በምን ምክንያት ይፈጠራል?
[መተ. በአደጋ ምክንያት የሚከሰት ቁስለት ሲድን
፻፵፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ጠባሳ ይፈጠራል።] (ተማሪዎች በልዩ ልዩ
መንገድ ሊመልሱ ይችላሉ።)
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን በቃላት
ሥር ለቀረቡት ጥያቄዎች የተሠመረባቸውን
ቃላት በመጠቀም ጥያቄዎቹን በጽሑፍ
መልሱ።
መ. ከጨዋታ በፊት የሚያቧድኑት እነማን
ናቸው?
[ተ. ከጨዋታ በፊት የሚያቧድኑት የቡድን
አባቶች ናቸው።
(መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ጥያቄዎች ተማሪዎች
በጽሑፍ እንዲመልሱ ያድርጉ። ተግባሩን
እንደጨረሱ ደብተር ተቀያይረው በጻፏቸው
ዓረፍተነገሮች ላይ እየተወያዩ እንዲተራረሙ
ያድርጉ። በመጨረሻም ተግባር "2"ን ለ3ኛ
ቀን የቤትሥራ ይስጧቸው።)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
እየተቀባበሉ መጻፍ
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን አራት፣ አራት አባላት ባሏቸው
ቡድኖች ያደራጁ። ከዚያም "የገና ጨዋታ
ትውስታ" በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ
ለ5 ደቂቃ ያህል እንዲያነቡ ያድርጉ። ቀጥሎ
እያንዳንዱ ቡድን አንድ አንድ ወረቀት
እንዲያዘጋጅ ያድርጉ። ከዚያም ከየቡድኑ
መካከል አንድ አንድ ተማሪዎች የገና ጨዋታ
ሂደትን በተመለከተ አንድ ዓረፍተነገር
እንዲመሠርቱ ያድርጉ። በመቀጠል ወረቀቱን
ከጎናቸው ላሉ ተማሪዎች ያስተላልፉ።
ሁለተኛዎቹ ተማሪዎች የመጀመሪያዎቹ
የጻፉትን ዓረፍተነገር አንበው ከመጀመሪያው
ሀሳብ ጋር የሚስማማ ሌላ ዓረፍተነገር
እንዲመሠርቱ ያድርጉ። በዚህ ዓይነት
ተማሪዎች በቡድናቸው ውስጥ ወረቀቱን
እየተቀባበሉ ተከታታይ ዓረፍተነገሮችን
መጻፋቸውን ይቀጥሉ። ተማሪዎች ሲጽፉ
በየቡድኑ እየተዘዋወሩ ይመልከቱ፤ በመጠየቅ፣
ፍንጭ በመስጠት ይደግፏቸው። ለምሳሌ
"በገና ጨዋታ ሂደት የመጀመሪያው ተግባር
ምንድን ነው?፣ ከዚያስ…" በማለት ተማሪዎች
እንዲጽፉ ማበረታታት ይቻላል። ከዚያም
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 145
 በቡድን እየተወያዩ የጻፉትን አደራጅተው
በአንድ አንቀጽ እንዲጽፉ ያድርጉና ወረቀቱን
ይሰብስቡ። በመጨረሻም የተሻለ ፍሰት
ያለውን፣ ተገቢውን ቅደምተከተል የያዘውን
ጽሑፍ በመምረጥ የቡድኑ ተወካይ እንዲያነብ/
እንድታነብ ያድርጉ። በአካባቢያቸው
ከሚያውቋቸው ባህላዊ ጨዋታዎች መካከል
ድርሰት ለመጻፍ የሚያመቻቸውን ርዕስ
መርጠው በቅደምተከተል ስልት የቢጋር
ሠንጠረዥ አዘጋጅተው እንዲመጡ ለቀጣዩ
ሳምንት የቤትሥራ ይስጧቸው።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የሠላምታ ደብዳቤ አጻጻፍ
እንሥራ
መ. የሠላምታ ደብዳቤ የሚባለው ሰዎች ሩቅ ላሉ
ወዳጆቻቸው ወይም ዘመዶቻቸው የሚጽፉት
መልዕክት ነው። የሠላምታ ደብዳቤ የራሱ
የሆነ ቅርፅ አለው። ቅርፁን ከ1ኛው ሳምንት
ከ2ኛው ቀን በአጻጻፍ ሥርዓት ሥር ከቀረበው
ደብዳቤ መመልከት ይቻላል።
መ. ተማሪዎች! በመጽሐፋችሁ የቀረበውን
ደብዳቤ በመጠቀም በሠላምታ ደብዳቤ ቅርፅ
ላይ እንወያይ። በደብዳቤው ቅርፅ፣ የቀኝ
ጠርዝ ራስጌ ላይ የተጻፈው ምንድን ነው?
[መተ. የላኪ አድራሻ]
መ. በጣም ጥሩ! ወረድ ብሎ በስተግራ ጠርዝ
የተጻፈውስ ምንድን ነው?
[መተ. የተቀባይ አድራሻ]
መ. ጎበዝ! ከተቀባይ አድራሻ ቀጥሎ የተጻፈው
ምንድን ነው?
[መተ. ሠላምታ]
መ. በጣም ጥሩ! ከሠላምታው ቀጥሎስ ምን
ተጽፏል?
[መተ. መግቢያ]
መ. በጣም ጎበዝ! ከመግቢያው ቀጥሎ የተጻፈው
ምንድን ነው?
[መተ. ሐተታ]
መ. ከሐተታው ቀጥሎ የተጻፈው ምንድን ነው?
[መተ. መደምደሚያ]
መ. በጣም ጥሩ! በመጨረሻስ ምን ተጽፏል?
146 አማርኛ 5ኛ ክፍል
[መተ. የላኪ ፊርማና ስም]
ሥሩ
መ. አሁን የቀረበውን የሠላምታ ደብዳቤ ቅርፅ
የሚመለከቱ ጥያቄዎችን ትመልሳላችሁ።
በላኪ አድራሻ የተገለጹት ነገሮች ምን ምን
ናቸው?
[ተ. የላኪዋ ስም፣ የምትገኝበት ቦታ፣ የመልዕክት
ሣጥን ቍጥር፣ የምትኖርበት ከተማና ቀን]
መ. በጣም ጥሩ! በተቀባይ አድራሻ የተገለጹት
ነገሮችስ?
[ተ. የተቀባይ ስም፣ የሚገኝበት ልዩ ቦታ፣
የመልዕክት ሣጥን ቍጥር፣ የከተማው ስም]
መ. ጎበዝ! ከተቀባይ አድራሻ ቀጥሎ የተገለጸው
ምንድን ነው?
[ተ. ሠላምታ]
(መ. በዚህ ዓይነት እየጠየቁ ከተማሪዎች መልስ
ይቀበሉ።በመጨረሻም ትክክለኛ መልስ
በመንገር ግብረመልስ ይስጡ።)
3ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• ማዳመጥ
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎች የቤትሥራውን መሥራታቸውን
በማረጋገጥ እየጠየቁ መልሳቸውን ይቀበሉ።)
መ. በመጀመሪያው ዓረፍተነገር ባለው ክፍት ቦታ
የሚገባው ቃል የቱ ነው?
[ተ. ስለመታኝ]
መ. በጣም ጥሩ! ቃሉን በዓረፍተነገሩ ውስጥ
አስገብታችሁ አንብቡ።
[ተ. ግንባሬ ያበጠው የገና ሩር ስለመታኝ ነው።]
መ. በጣም ጥሩ! (የቀሩትንም መልሶች በዚህ
ዓይነት ይቀበሉ። በትክክል ያልተመለሱ ካሉ
ትክክለኛውን መልስ በመንገር ግብረመልስ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 ፻፵፮
 ይስጡ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
የገና ጨዋታ ትውስታ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን ድምፅ እያሰሙ የማንበብ ልምምድ
ታደርጋላችሁ። በቅድሚያ ግን ለማንበብ
የሚረዳችሁን አንድ ተግባር ትሠራላችሁ።
አቶ ጫኔ፡- "የገና ጨዋታ! ወይኔ!...አምልጦሃል
በለኛ!" አሉ በቁጭት። (ይህን ዓረፍተነገር
ሰሌዳው ላይ ይጻፉ።)
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ የሚታየው የአቶ
ጫኔ ስሜት ምን ይመስላችኋል?
[ተ. የቁጭት ስሜት]
መ. በጣም ጥሩ! ይህን ዓረፍተነገር በቁጭት
ስሜት አንብባችሁ ልታሳዩኝ ትችላላችሁ?
(ተማሪዎች በተራ ድምፅ በማሰማት
እንዲያነቡ ያድርጉ።)
[ተ. በቁጭት ስሜት ያነባሉ።]
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. ዛሬ ድምፅ እያሰሙ የማንበብ ልምምድ
ታደርጋላችሁ። በመጀመሪያ እኔ አነባለሁ።
("የገና ጨዋታ ትዝታ" የሚለውን ምንባብ
እስከ 11ኛው ምልልስ ድረስ ያንብቡላቸው።
ድምፅዎን እንደሽማግሌ፣ እንደልጅ እየቀያየሩ፣
የገፀባህርይያቱን የመደነቅ፣ የቁጭት…ስሜት
በሚገልጽ ሁኔታ የድምፅዎን ቃና እየለዋወጡ
ያንብቡ።)
[መ. አንብበው ያሳያሉ።]
እንሥራ
(መ. ከርስዎ ጋር የሚያነብ/የምታነብ አንድ
ተማሪ ይምረጡ። ተማሪዎቹም ጥንድ ጥንድ
ሆነው ለማንበብ እንዲዘጋጁ ያድርጉ።)
መ. አሁን ጥንድ ጥንድ ሆነን አንዳችን እንደአባት፣
ሌሎቻችን እንደልጅ ሆነን እየተቀባበልን
ምልልሱን እናንብብ። (እርስዎና የተመረጠው/
ችው ተማሪ የምታነቡበትን ሁኔታ ተማሪዎች
እየተከተሉ እንዲያነቡ ያድርጉ።)
፻፵፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል
[መተ. በቅብብሎሽ ያነባሉ።]
ሥሩ
መ. አሁን ጥንድ ጥንድ ሆናችሁ ምልልሱን
እየተቀባበላችሁ አንብቡ። የተቀበላችሁት
ሚና (ድርሻ) የልጅ ከሆነ እንደልጅ፣
የአባት ከሆነ እንደትልቅ ሰው ድምጻችሁን
እያስመሰላችሁ አንብቡ። ገፀባህርያቱ ሲደነቁ
እየተደነቃችሁ፣ ሲጠይቁ እየጠየቃችሁ፣
ሲቆጩ እየተቆጫችሁ ለማንበብ ሞክሩ።
የመጀመሪያውን ገፅ በዚህ ሁኔታ አንብባችሁ
ስትጨርሱ ሚና (ድርሻ) በመቀያየር
ደግማችሁ አንብቡ።
[ተ. በቅብብሎሽ ያነባሉ።]
(መ. ተማሪዎች ሲያነቡ እየተዘዋወሩ እርስዎ
በሠጧቸው መመሪያ መሠረት እያነበቡ
መሆኑን ይከታተሉ። በተለይም በተገቢው
የድምፅ ቃና ማንበባቸውን በትኩረት
ይከታተሉ።)
ማዳመጥ (15 ደቂቃ)
አሸንድዬ
ቅድመማዳመጥ (5 ደቂቃ)
ከሥዕል የምንባብ ሀሳብ መገመት
ሥሩ
መ. "አሸንድዬ" ከሚለው የማዳመጥ ምንባብ
ርዕስ ሥር የቀረበውን ሥዕል ተመልከቱ፤
ምን ዓይነት ባህላዊ ጨዋታ እየተጫወቱ
ይመስላችኋል?
[ተ. ግምታቸውን ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! ግምታችሁ ትክክል መሆን
አለመሆኑን አዳምጣችሁ ታረጋግጣላችሁ።
የማዳመጥ ሂደት (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን በማዳመጥ
ሂደት ሥር የቀረበውን ሠንጠረዥ
በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከዚያም "አሸንድዬ"
በሚል ርዕስ የማነብላችሁን ምንባብ
እያዳመጣችሁ በሠንጠረዡ ውስጥ የቀረቡትን
ቃላት ፍቺ ጻፉ።
[ተ. ሠንጠረዥ አዘጋጅተው የቃላቱን ፍቺ እየጻፉ
ያዳምጣሉ።]
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 147
 አሸንድዬ
የአሸንድዬ ባህላዊ ጨዋታ የሚከወነው በክረምት
መገባደጃ ላይ ነው። ጊዜው ብሩህ ሰማይ ሊታይ፣
አበባው በምድር ላይ ሊፈነድቅ፣ ፀሐይ ሙቀቷን
ልትሰጥ፣ አዝመራ ሊያፈራ የሚቃረብበት ወቅት
ነው። በዚህ ጊዜ በልጃገረዶች ዘንድ ደስታና
ፈንጠዝያ ይሆናል።
ልጃገረዶች በበዓሉ ዋዜማ ከወንዝ ዳር
አሸንድዬ የተባለውን ረጅም ቄጠማ ቆርጠው
ያመጣሉ። በበዓሉ ዕለት አምረው፣ ተውበው፣
በነጫጭ ባህላዊ ልብሳቸው ላይ አሸንድያቸውን
በወገባቸው ታጥቀው ብቅ ይላሉ። በየአጥቢያቸው
ይሰበሰቡና በመጀመሪያ ታላላቅ ከሚባሉና
ከሹሞች ቤት በመሄድ የደስታ መግለጫቸውን
ያሰማሉ። ከዚያም በሥልጣንና በዕድሜ ተዋረድ
ወዳሉት ሰዎች ቤት ያመራሉ። ሁሉንም
ነዋሪዎች በስድስት ቀናት ውስጥ ያዳርሳሉ።
እስከእንቁጣጣሽ ድረስም የሚቆዩ አሉ። ሀብታም
ነው፤ ድሃ ነው ብለው የሚለዩት ሰው አይኖርም።
አሸንድዬዎች ከአንዱ ቤት ወደሌላው ቤት ሲሄዱ
በዜማ አውራጃቸው እየተመሩና እየተቀባበሉ
እንደሚከተለው ያዜማሉ።
***ከዜማዎቹ መካከል የምታውቁትን
ንገሩኝ?***
አሉ እንጂ ተዘንብሏል ጠጂ።
እያሉ በጨዋ ወግ አወድሰውና አስፈቅደው
ወደውስጥ ይገባሉ። ከዚያም በጥዑም ዜማ
ይጫወታሉ። የጨዋታቸው ስንኞች ፍቅርን፣
ጀግንነትን፣ የሥራ ክቡርነትን፣ ሙያን፣ ውበትን
ወዘተ. የሚያወድሱ ናቸው። ባለቤቱ ሞቅ ያለ
ስጦታ እንዲያበረክቱላቸው ለመገፋፋትም፣
*** ምን የሚሉ ይመሥላችኋል?***
ጌታው ስም ይሻል፣ ስም ይሻል
አንድ ብር እንኳን ጠፍቶ ያመሻል፣
በሬ ከጋጡ ሞቶ ያመሻል፣
ይሉታል።
ከዚያም ተሸልመው፣ አመስግነውና ተመሰግነው
ከቤት ይወጣሉ። ወደሌላ ቤትም ሄደው
ይጨፍራሉ። በገጠር አካባቢ እህል፣ ዳቦ፣ ጠላ፣
እንጀራ፣ በግ፣ ፍየል፣ እርጎ፣ በከተማ ደግሞ ብር
ይሰጣሉ። ቀኑን ሙሉ በየቤቱ እየዞሩ ሲጨፍሩ
ይውሉና አመሻሽ ላይ ወደሜዳ ወጥተው
በየቡድናቸው ሲዘፍኑ ያመሻሉ። በዚህ ዓይነት
ሰንብተው በዓሉ ነሐሴ 21 ቀን ያበቃል።
በመስቀል ከ"ሆያ ሆዬ" ጨፋሪዎች ጋር ደግሰው
የሸለሟቸውን ሰዎች አብልተው፣ አጠጥተው፣
ተጫውተው ይሰነባበታሉ።

አጀባ ሆኗል ጅብጀባ፤ በአጠቃላይ ዓመታዊው የአሸንድዬ በዓል

በትግራይና በአማራ ክልል፣ በዋግና በላስታ
በየት ልንገባ፤ በደመቀ ሁኔታ ይከበራል። የጊዜና የቦታ
አጀባ ሆኗል ፈረሱ፣ መራራቅ እንዲሁም የቋንቋ ልዩነት ቢኖርም
አከባበሩ በሁሉም ቦታ አንድ ዓይነት ነው።
ወዴት ነው እሱ?
አሸንድዬ ባህላዊ፣ ማኅበራዊና ኢኮኖሚያዊ
አሽንድዬ አሸንድ አበባ፣ ጠቀሜታ ያለው አኩሪ ባህል ስለሆነ ሊጠበቅና
እሽርግፍ እንደወለባ። ሊስፋፋ ይገባዋል።
(ከሃራተዋህዶ ወርድኘሬስ፡ ድረገጽ፣ ነሐሴ 19/2001
አደይ አበባ አደይ አበባ፣ መጠነኛ ለውጥ ተደርጎ የተወሰደ።)
ነሽ ውባ ውባ። አዳምጦ መረዳት (5 ደቂቃ)
አደዪቱ መስከረሚቱ፣
ሥሩ
መውደድ እንደሌሊቱ። መ. አሁን በሠንጠረዥ ውስጥ ለቀረቡት
እንዲህ እያሉ ዜማውን ተከትለው እየተወዛወዙ፣ ቃላት እያዳመጣችሁ የሰጣችሁትን ፍቺ
ወደላይም እየዘለሉ፣ ይጨፍራሉ። ከመኖሪያቤት እንመልከት። "አሸንድዬ" የሚለው ቃል
አካባቢም ሲደርሱ ከግቢው ውጪ ሆነው፣ በምንባቡ ውስጥ ያለው ፍቺ ምንድን ነው?
አስገባኝ በረኛ፣ [ተ. የበዓል ስያሜ፣ ረጅም ቄጤማ]
አስገባኝ ከልካይ፣
(መ. በዚህ ዓይነት የሌሎቹንም ቃላት ፍቺ
እመቤቴን ልይ። እንዲናገሩ ያድርጉ።)
ጌታው አሉ ወይ፣ አሉ ወይ፣ መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን በአዳምጦ
አሉ እንጂ ግቡ ይላሉ እንጂ፣ መረዳት ሥር የቀረቡትን ጥያቄዎች መልሱ።
በአሸንድዬ በዓል ልጃገረዶች ምን ዓይነት

148 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 ፻፵፰

 ልብስ ይለብሳሉ?
[ተ. ነጭ ባህላዊ ልብስ]
መ. በጣም ጥሩ! (ከ"ሀ"-"መ" የቀረቡትን ጥያቄዎች
በግል በቃል እንዲመልሱ ያድርጉ።
ከ"ሠ" እስከ"ሰ" የቀረቡትን ደግሞ በቡድን
እየተወያዩ እንዲመልሱ ያድርጉ።)
(መ. በአካባቢያቸው የሚያውቁትን የልጆች
ጨዋታ ለሚቀጥለው ሳምንት በቡድን
ተለማምደው እንዲመጡ ይንገሯቸው።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ቅጽል፣ መጣኝና ደረጃ አመልካች
ቍጥሮች
እንሥራ
መ. በምዕራፍ 5 ስለቅጽሎች ተምራችኋል።
የቅጽልን ምንነት አስታውሳችሁ ልትነግሩኝ
ትችላላችሁ?
[መተ. ቅጽሎች የነገሮችን ቀለም፣ መጠን፣
ባህርይ፣ ወዘተ. የሚገልጹ ቃላት ናቸው።]
መ. በጣም ጥሩ! ለቅጽሎች ምሳሌ ልትነግሩኝ
ትችላላችሁ?
[መተ. ቀይ፣ ረጅም፣ ጎበዝ…]
መ. ቅጽሎች የሚገልጹት ምንን ነው?
[መተ. ስምን]
መ. በጣም ጥሩ! ቅጽሎች እንዴት ስምን
እንደሚገልጹ በምሳሌ ልታሳዩኝ ትችላላችሁ?
[መተ. ቀይ አበባ]
መ. ጎበዝ! "ቀይ" የሚለው ቅጽል የአበባውን ቀለም
ይገልጻል። በምዕራፍ 2 ላይ ስለቍጥሮች
ተምራችኋል። ስንት ዓይነት ቍጥሮች አሉ?
[መተ. ሁለት ዓይነት]
መ. ምንና ምን ናቸው?
[መተ. መጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮች]
መ. በጣም ጥሩ! ለመጣኝ ቍጥሮች ምሳሌ ስጡ።
[መተ. አንድ፣ ሁለት፣ ሦስት…]
መ. ጎበዝ! ለደረጃ አመልካች ቍጥሮች ምሳሌ
ንገሩኝ።
[መተ. አንደኛ፣ ሁለተኛ፣ ሦስተኛ...]
፻፵፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል
መ. በጣም ጥሩ! ቍጥሮች ከቅጽሎች ጋር
ተቀናጅተው ስምን ይገልጻሉ። መጣኝ
ቍጥሮች ከቅጽሎች ጋር ተቀናጅተው እንዴት
ስምን እንደሚገልጹ በምሳሌ ልታሳዩኝ
ትችላላችሁ?
[መተ. አንድ ቀይ ፍየል]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ደረጃ አመልካች
ቍጥሮች ከቅጽሎች ጋር ተቀናጅተው
እንዴት ስምን እንደሚገልጹ በምሳሌ ልታሳዩ
ትችላላችሁ።?
[መተ. ሁለተኛዋ ረጅም ልጅ]
መ. በጣም ጥሩ! "ስድስት ነጫጭ በጎች አሉኝ"
በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ ያለው ቍጥር
ምንድን ነው?
[መተ. ስድስት]
መ. ቍጥሩ መጣኝ ነው ወይስ ደረጃ አመልካች?
[መተ. መጣኝ]
መ. በጣም ጥሩ! በዓረፍተነገሩ ውስጥ ያለው
ቅጽል የትኛው ነው?
[መተ. ነጫጭ]
ሥሩ
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን በሰዋስው ሥር
የቀረቡት ዓረፍተነገሮች ውስጥ የሚገኙትን
መጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮች እንዲሁም
ቅጽሎች ለይታችሁ ጻፉ። "የከተማው
ሰባተኛ ትልቅ ፎቅ ቀለም ተቀባ" በሚለው
ዓረፍተነገር ውስጥ ቍጥሩ የትኛው ነው?
[ተ. ሰባተኛው]
መ. ምን ዓይነት ቍጥር ነው?
[ተ. ደረጃ አመልካች ቍጥር]
መ. በጣም ጥሩ! ቅጽሉስ የትኛው ነው?
[ተ. ትልቅ]
መ. በጣም (በዚህ ዓይነት በግል
ጥሩ!
በደብተራቸው እንዲሠሩ ያድርጉ።
በመጨረሻም ደብተራቸውን ተቀያይረው
በመልሱ ላይ እየተነጋገሩ እንዲተራረሙ
ያድርጉ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 149

2ኛ ሳምንት
የሰርክ/የዘወትር ጨዋታዎች
4ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘት
• ማንበብ
ማንበብ (40 ደቂቃ)
እቴ ሜቴ
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
ሥሩ
መ. ዛሬ "እቴ ሜቴ" በሚል ርዕስ የቀረበ ምንባብ
ታነባላችሁ። ከማንበባችሁ በፊት ግን
ጥቂት የቅድመንባብ ጥያቄዎችን መልሱ።
በአካባቢያችሁ ምን ምን ዓይነት የልጆች
ጨዋታዎች እንደምትጫወቱ ንገሩኝ።
[ተ. ሰኞ ማክሰኞ፣ መሀረቤን ያያችሁ፣ እቴ
ሜቴ…]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን በ2ኛው ሳምንት፣
በ4ኛው ቀን "እቴ ሜቴ" ከሚለው ርዕስ
ሥር የቀረበውን ሥዕል ተመልከቱና
ልጆቹ ምን ዓይነት ጨዋታ እንደሚጫወቱ
ገምቱ። (ተማሪዎች ግምታቸውን እንዲናገሩ
ያድርጉ።)
[ተ. ሥዕሉን ተመልክተው ምንባቡ ስለምን ሊሆን
እንደሚችል ይገምታሉ።]
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. "እቴ ሜቴ" በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ
ድምፅ ሳታሰሙ አንብቡ። በምታነቡበት ጊዜ
የጨዋታውን ሂደት፣ በግጥሙ ውስጥ ያሉ ልዩ
አገላለጾች የሚፈጥሩትን ሥዕል በአዕምሯችሁ
እየሳላችሁ አንብቡ።
(መ. እስከ 4ኛው አንቀጽ ድረስ ካነበቡ በኋላ
ማንበባቸውን እንዲያቆሙ ያድርጉ።)
መ. በ4ኛው አንቀጽ ውስጥ 8ኛው ዓረፍተነገር
150 አማርኛ 5ኛ ክፍል
"ይህም የሚከናወነው በዜማ ጭምር ነው"
ይላል። "ይህም" የሚለው ቃል ምንን
ይገልፃል?
[ተ. የእቴ ሜቴ ጨዋታን]
መ. በጣም ጥሩ! (የተማሪዎችን ምላሽ ከተቀበሉ
በኋላ ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ ያድርጉ።)
አንብቦ መረዳት (25 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ከማንበባችሁ በፊት ስለሥዕሉ ገምታችሁ
ነበር። ግምታችሁ ትክክል ነበር? (ተማሪዎች
እንዲናገሩ ያድርጉ።)
[ተ. አዎ/አይደለም።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን የተግባር አንድን የአንብቦ
መረዳት ጥያቄዎች በምክንያት አስደግፋችሁ
"እውነት" ወይም "ሐሰት" በማለት በቃላችሁ
መልሱ።
መ. የልጆች ጨዋታዎች ደንብና ሥርዓት
የላቸውም።
[ተ. ሐሰት]
መ. ለምን "ሐሰት" አላችሁ?
[ተ. ምክንያቱም የልጆች ጨዋታዎች የራሳቸው
ደንብና ሥርዓት አላቸው፤ ይህም
በመጀመሪያው አንቀጽ ውስጥ ተገልጿል።]
(መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ጥያቄዎች በቃል
ያሠሯቸው። በተግባር 1 ጥያቄ 2 ሥር
የቀረቡትን አመራማሪ ጥያቄዎች ደግሞ
በቡድን በቃላቸው እንዲመልሱ ያድርጉ።)
ልሥራ
መ. በአንዳንድ ጽሑፎች ውስጥ ለየት ያሉ
በአዕምሮ ውስጥ ሥዕል የመፍጠር ኃይል
ያላቸው አገላለጾችን እናገኛለን። እነዚህ
አገላለጾች አንድን ነገር ከሌላ ነገር ጋር
በማነፃፀር ወይም በማመሳሰል፣ ሰው ያልሆኑ
ነገሮች፣ ሰው የሚፈጽማቸውን ድርጊቶች
እንደሚፈጽሙ አድርገው ያቀርባሉ ።
በምንባቡ ውስጥም እንደነዚህ ዓይነት
አገላለጾች እናገኛለን። ለምሳሌ "የጎበዝ ልቡ
ተራራ ነው" የሚል አገላለጽ አለ። በዚህ
አገላለጽ ውስጥ "የጎበዝ ልብ" እንደ"ተራራ"
ተቆጥሯል። በዚህም የጎበዝ ወይም የጀግና
ሀሳብ/ዓላማ ትልቅ መሆኑን ምሥል ፈጣሪ
በሆነ መልኩ ተገልጿል።
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 ፻፶
 ሥሩ
መ. እናንተም እኔ እንዳደረኩት አገላለጾችን
(ሐረጎችን) ከምንባቡ ውስጥ አውጡና ሐረጋቱ
የሚገልጹትን ሀሳብ አብራሩ።
(መ. ይህን ተግባር በቡድን እየተወያዩ
እንዲሠሩ ያድርጉ። ከዚያም እያንዳንዱ
ቡድን ያወጣቸውን ሐረጋት (አገላለጾች)
መልዕክታቸውን እንዲናገር ያድርጉ።
ሐረጋቱ አህያ ሞቶ ጅብ ሲያለቅስ፣ ቁንጫ
ቆሞ ሲቀድስ፣ እባብ አንገቱን ሲነቀስ
የሚሉት ናቸው። እነዚህ አገላለጾች ዘይቤ
መሆናቸውንና የዘይቤዎቹን ዓይነቶች
ከመግለጽ ይቆጠቡ።)
ሥሩ
መ. ተማሪዎች አሁን ተግባር "3"ን ትሠራላችሁ።
በጥንድ በጥንድ ተቧደኑ። ከዚያም በምንባቡ
በተገለጸው ሁኔታ "እቴ ሜቴ" የተሰኘውን
የልጆች ጨዋታ ተጫወቱ። (ተማሪዎች
ሲጫወቱ እየተዘዋወሩ በትክክል በምንባቡ
የተገለጸውን መተግበራቸውን ያረጋግጡ።)
5ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
ቃላትን ከፍቻቸው ጋር ማዛመድ
ሥሩ
መ. አሁን በሳጥን ውስጥ የቀረቡትን ቃላት
ከፍቻቸው ጋር አዛምዱ። ከጉበት ውስጥ
የሚመነጭ፣ በሆድዕቃ ውስጥ ምግብን ለማላም
የሚረዳ፣ ቅጠላማ ቀለም ያለው መራራ ፈሳሽ
ምን ይባላል?
[ተ. ሀሞት]
መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም
በደብተራቸው እንዲሠሩ ያድርጉ። ከዚያም
ትክክለኛውን መልስ በመንገር ደብተራቸውን
ተቀያይረው እንዲተራረሙ ያድርጉ።
በመጨረሻም በተግባር ሁለት ለቀረቡት
ቃላት ተመሳሳይ ፍቻቸውን በደብተራቸው
፻፶፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል
እንዲጽፉ የቤትሥራ ይስጧቸው።)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በድርጊት ቅደምተከተል ስልት ድርሰት
መጻፍ
ልሥራ
መ. ያዘጋጀሁትን የቢጋር ሠንጠረዥ መሠረት
በማድረግ "ስለገበጣ መጫወቻ አሠራር"
እንዴት ድርሰት እንደጻፍኩ ላሳያችሁ
(የሚከተለውን የቢጋር ሠንጠረዥ በሰሌዳው
ላይ ይሣሉላቸው።)
የገበጣ መጫወቻ አሠራር
48 የመጫወቻ ጠጠሮች ይዘጋጃሉ።
84 ሳ.ሜ. በ27 ሳ.ሜ. ስፋት ያለው የገበጣ
መጫወቻ ይዘጋጃል።
በገበጣ መጫወቻው ላይ 12 ጉድጓዶች
ይዘጋጃሉ።
መ. የምጽፈው አንቀጽ የሚያተኩረው ስለገበጣ
መጫወቻ አሠራር ስለሆነ "የገበጣ መጫወቻ
ለማዘጋጀት በቅድሚያ የሚያስፈልጉ
ቁሳቁሶቹን ማሟላት ያስፈልጋል" በሚል
መንደርደሪያ ዓረፍተነገር አንቀጹን
ጀምሬያለሁ። ከዚያም በቢጋር ሠንጠረዡ
በቅደምተከተል የቀረቡትን የገበጣ መጫዎቻ
አዘገጃጀት ሂደቶች በተሟሉ ዓረፍተነገሮች
እያዋቀርኩ ጽፌያለሁ። አሁን የጻፍኩትን
አንቀጽ ላንብላችሁ። (የሚከተለውን አንቀጽ
ያንቡላቸው።)
የገበጣ መጫወቻ ለማዘጋጀት በቅድሚያ
አስፈላጊ ቁሳቁሶችን ማሟላት ያስፈልጋል።
በመጀመሪያ የመጫወቻ ጠጠሮች በአካባቢ
ከሚገኙ ነገሮች በክብ (በድቡልቡል) ቅርፅ
ይዘጋጃሉ። የሚሠሩትም ጠጠሮች ብዛት 48
ነው። በመቀጠልም 84 ሳ.ሜ. በ27 ሳ.ሜ. ስፋት
ያለው ገበጣ ይዘጋጃል። የመጫወቻ ጉድጓዶች
አቀማመጥ በሁለት ረድፍ ሆኖ በየረድፉ ስድስት
ስድስት ጉድጓዶች ይኖራሉ። በቁመቱ ግራና
ቀኝ በኩል አንድ አንድ የጠጠር ማከማቻ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 151
ጉድጓድ ይዘጋጃል።
ሥሩ 6ኛ ቀን
መ. ባለፈው ሳምንት ድርሰት ለመጻፍ
በአካባቢያችሁ ከሚታወቁት ባህላዊ የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
ጨዋታዎች አንዱን መርጣችኋል። ከዚያም • አቀላጥፎ ማንበብ
የቢጋር ሠንጠረዥ አዘጋጅታችኋል። ዛሬ
ደግሞ በመረጣችሁት አንድ ባህላዊ ጨዋታ • መናገር
በቅደምተከተል ስልት ባለሁለት አንቀጽ • ሰዋስው
ድርሰት ትጽፋላችሁ።
(መ. ተማሪዎች ድርሰቱን ሲጽፉ እየተዘዋወሩ
ይመልከቱ፣ ፍንጭ በመስጠት ለምሳሌ የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
የመንደርደሪያ ዓረፍተነገር በመንገር፣ ሥሩ
ቅደምተከተልን የሚያመለክቱ (መ. ተማሪዎች በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው
እንደመጀመሪያ፣ ከዚያም፣ ቀጥሎ፣ በተጨማሪ፣ ቀን በቃላት ሥር የተሰጠውን የቤትሥራ
በመጨረሻም…ያሉ ቃላትን በመጠቆም መሥራታቸውን ያረጋግጡና መልሳቸውን
ተማሪዎች እንዲጽፉ ያበረታቱ።) ይቀበሉ።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ) መ. "አጋጣሚ" ለሚለው ቃል ተመሳሳይ ፍቹ
የሠላምታ ደብዳቤ ምንድን ነው?

ሥሩ
መ. ባለፈው ሳምንት ስለሠላምታ ደብዳቤ
አጻጻፍ ተምራችኋል። ዛሬ እኔ እየመራኋችሁ
ደብዳቤ ትጽፋላችሁ። ራሳችሁን ከቤተሰብ
ተለይታችሁ በሌላ ከተማ ከዘመድ ጋር
ሆናችሁ እንደምትማሩ አድርጋችሁ ቁጠሩ።
ጊዜውም ነሐሴ አጋማሽ መሆኑን አስቡ።
ደብዳቤውን የምትጽፉትም ለአባታችሁ
ወይም ለእናታችሁ ነው። ስለዚህ በደብዳቤው
መግቢያ ላይ የቤተሰቦቻችሁን ጤንነትና
ደህንነት ጠይቁ፤ የራሳችሁን ደህንነት
ግለጹ። በሐተታው ክፍል ደግሞ በቅርብ ጊዜ
ትምህርት እንደሚጀመር ግለጹ። በመሆኑም
ለደንብልብስ፣ ለእስክቢርቶና ደብተር፣
ለአጋዥ መጻሕፍት መግዣ የሚሆን ገንዘብ
እንዲላክላችሁ ጠይቁ። በመደምደሚያው
ደግሞ በሰላም እንደምትገናኙ ያላችሁን
ተስፋ በመግለጽ ተሰናበቱ፤ ሠላምታችሁን
ለሌሎች ዘመዶቻችሁ እንዲያቀርቡላችሁ
ግለጹ።
(መ. ተማሪዎች ሲጽፉ እየተዘዋወሩ በመግቢያ፣
በሐተታና በመደምደሚያ ላይ የሚካተቱትን
ከላይ የዘረዘሯቸውን ሀሳቦች በማስታወስ
እንዲጽፉ ያበረታቷቸው።)
[ተ. ምቹ ሁኔታ/ዕድል]
መ. በጣም ጥሩ! "የታጀበ" የሚለው ቃል
ተመሳሳይ ፍቺ ምንድን ነው?
[ተ. የታገዘ] (በዚህ ዓይነት ሌሎቹን መልሶች
ይቀበሉ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
"እቴ ሜቴ"
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. "የእቴ ሜቴ" ጨዋታ ሂደት ምን
እንደሚመስል በአጭሩ ግለጹ። (ተማሪዎች
ለ2 ደቂቃ ያህል እንዲናገሩ ያድርጉ።)
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. "እቴ ሜቴ" በሚለው ምንባብ ውስጥ ያለውን
ግጥም በቡድን ሆናችሁ በጋራ ድምፅ
እያሰማችሁ አንብቡ። በምታነቡበት ጊዜ
ሳትቀዳደሙ ድምፃችሁን እኩል አውጡ፤
የግጥሙን ዜማ ጠብቃችሁ አንብቡ።
(መ. ተማሪዎች ሲያነቡ እየተዘዋወሩ በሠጡት
መመሪያ መሠረት ማንበባቸውን ይከታተሉ።)

152 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 ፻፶፪

መናገር (15 ደቂቃ) በሳጥን ውስጥ ከተዘረዘሩት ቍጥሮችና
ቅጽሎች ጋር በማዋቀር ዓረፍተነገሮቹን
የሚና ጨዋታ አሟሉ።
ሥሩ መ. "የትምህርት ቤቱ--------------------ተማሪ
መ. ባለፈው ሳምንት በአካባቢያችሁ አስቻለው ነው።" የሚለውን የተጓደለ
ከምትጫወቷቸው የልጆች ጨዋታዎች ዓረፍተነገር የሚያሟላው ቅጽል የቱ ነው?
መካከል አንዱን ተለማምዳችሁ እንድትመጡ
[ተ. ጎበዝ]
የቤትሥራ ሠጥቻችሁ ነበር። ስለዚህ
የተዘጋጃችሁበትን ጨዋታ በቡድን ሆናችሁ መ. በጣም ጥሩ! ከቍጥሮቹ ደግሞ አንድ
አቅርቡ። እንምረጥ።
(መ. ተማሪዎች ጨዋታውን ሲያቀርቡ የቡድኑ [ተ. ሁለተኛው] (አራተኛው ወይም አንደኛው
አባላት ተመጣጣኝ ሚና መያዛቸውን ማለትም እንደሚቻል ይንገሯቸው።)
የተሠጣቸውን ሚና በሚገባ መወጣታቸውን
መ. በጣም ጥሩ! ዓረፍተነገሩን አሟልታችሁ ጻፉ።
ይከታተሉ። ሲጫወቱ በመከታተል
ያበረታቱ።) [ተ. የትምህርትቤቱ ሁለተኛው ጎበዝ ተማሪ
አስቻለው ነው።]
ሰዋስው (10 ደቂቃ) (መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም እንዲሠሩ ያድርጉ።
ቅጽሎች፣ መጣኝና ደረጃ አመልካች ከዚያም ደብተራቸውን ተቀያይረው በሠሩት
ላይ እንዲወያዩ ያድርጉ። ቀጥሎም የተወሰኑ
ቍጥሮች
ዓረፍተነገሮች ሠርተው በማሳየት ግብረመልስ
እንሥራ ይስጡ። በመጨረሻም ተማሪዎች ቅጽሎችን፣
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ መጣኝና ደረጃ መጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮችን
አመልካች ቍጥሮችን እንዲሁም ቅጽሎችን ተጠቅመው በራሳቸው ዓረፍተነገሮችን
ከዓረፍተነገር ውስጥ ለይተናል። ዛሬ ደግም እንዲመሠርቱ የቤትሥራ ይስጧቸው።)
መጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮችን
ከቅጽሎች ጋር በማዋቀር በዓረፍተነገሮች
ውስጥ እንጠቀማለን። አንድ ምሳሌ አብረን
እንሥራ።
መ. "---------------ጠረጴዛዎች ብዙ ቢያገለግሉም
አልተሰበሩም" የሚለውን የተጓደለ ዓረፍተነገር
ለማሟላት የሚስማማው ቅጽል የትኛው ነው?
[መተ. ጠንካራ]
መ. በጣም ጥሩ! ከቍጥሮቹ ደግሞ አንድ
እንምረጥ
[መተ. ሁለቱ]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ዓረፍተነገሩን አሟልተን
እንጻፍ።
[መተ. ሁለቱ ጠንካራ ጠረጴዛዎች ብዙ
ቢያገለግሉም አልተሰበሩም።]

ሥሩ
መ. አሁን በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን በሰዋስው
ሥር የቀረቡትን የተጓደሉ ዓረፍተነገሮች

፻፶፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 153

 ማንበብ (32 ደቂቃ)
3ኛ ሳምንት
ባህላዊ ጨዋታዎች የፈረስ ሽርጥ (ሽምጥ) የውድድር
ጨዋታ
ቅድመንባብ (7 ደቂቃ)
7ኛ ቀን
የአዳዲስ ቃላትን ፍቺ ማስተዋወቅ
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
ልሥራ
• የቃላት ጥናት መ. አሁን ምንባቡን ከማንበባችሁ በፊት
• ማንበብ ከምንባቡ ውስጥ በሚገኙ ቃላት ፍቺ ላይ
እንወያያለን። በመጀመሪያ ግን ቃላቱ
የሚገኙበትን አንቀጽ ላንብብላችሁ። ("የፈረስ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) ሽርጥ የውድድር ጨዋታ" ከሚለው ምንባብ
ሥሩ 3ኛውን አንቀጽ ያንብቡላቸው።) በዚህ
አንቀጽ ውስጥ "ኮርቻ፣ ግላስና ልባብ" የተባሉ
(መ. ተማሪዎች በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን
አዳዲስ ቃላት ይገኛሉ።
የተሠጣቸውን የቤትሥራ መሥራታቸውን
ያረጋግጡ። ከዚያም የመሠረቷቸውን እንሥራ
ዓረፍተነገሮች ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲያነቡ መ. አሁን ቃላቱን አብረን እናንብብ።
ያድርጉ።) በመጀመሪያ "ኮርቻ" የሚለውን ቃል ሦስት
መ. መጣኝና ደረጃ አመልካች ቍጥሮችን ጊዜ እናንብብ።
እንዲሁም ቅጽሎችን በመጠቀም [መተ. ኮርቻ፣ ኮርቻ፣ ኮርቻ]
የመሠረታችኋቸውን ዓረፍተነገሮች አንብቡ።
መ. አሁን ደግሞ "ግላስ" የሚለውን ቃል 3 ጊዜ
[ተ. የመሠረቷቸውን ዓረፍተነገሮች ለክፍሉ አብረን እናንብብ።
ተማሪዎች ያነባሉ።]
[መተ. ግላስ፣ ግላስ፣ ግላስ]
መ. በጣም ጥሩ! (ስህተት ያለባቸው ዓረፍተነገሮች
መ. በጣም ጥሩ! አሁን "ልባብ" የሚለውን ቃል
ካሉ በማስተካከል አስተያየት ይስጡ።)
3 ጊዜ አብረን እናንብብ።

የቃላት ጥናት (3 ደቂቃ) [መተ. ልባብ፣ ልባብ፣ ልባብ]

መነጠልና ማጣመር ልሥራ

መ. አሁን ደግሞ የቃላቱን የመዝገበቃላት ፍቺ
ሥሩ
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን በቃላት ጥናት
ሥር በሠንጠረዥ ውስጥ የቀረቡትን ቃላትና
ሐረጋት በመነጣጠልና በማጣመር አንብቡ።
መ. "ሽርጥ" የሚለውን ቃል ነጣጥላችሁ አንብቡ።
[ተ. ሽ-ር-ጥ]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ አጣምራችሁ
መ.
አንብቡ።
[ተ. ሽርጥ]
(መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹን ቃላት ያስነብቡ።
ሽርጥና ግላስ የሚሉት ቃላት የመሐል
ፊደላቸው ላልቶ እንደሚነበብ ልብ ይበሉ።)
እነግራችኋለሁ። "ኮርቻ" በበቅሎ፣ በፈረስ…
ጀርባ ላይ ተደርጎ የሚታሠርና ሰው
የሚቀመጥበት ከእንጨትና ከቆዳ የሚሠራ
ዕቃ ነው። "ግላስ" ከሃር ወይም ከግምጃ፣
የተሠራ የኮርቻ ልብስ ነው። "ልባብ" ደግሞ
ከጠፍር የተሠራ፣ በፈረስና በበቅሎ ራስ ላይ
የሚጠለቅ የፊት ላይ ጌጥ ነው።
ቀደም ሲል የነገርኳችሁ የቃላቱን
የመዝገበቃላት ፍቺ ነው። አሁን ደግሞ
የቃላቱን ፍቺ ቀለል አድርጌ በእኔ አገላለፅ
ልንገራችሁ። "ኮርቻ" በበቅሎ ወይም ፈረስ
ጀርባ ላይ የሚጫን ከእንጨትና ከቆዳ
የሚሠራ መቀመጫ ነው። "ግላስ" ከሃር
ወይም ደማቅ ቀለም ካለው ለስላሳ ጨርቅ

154 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 ፻፶፬

 የተሠራ የኮርቻ ልብስ ነው። "ልባብ" ደግሞ
ለስልሶ በቀጭኑ ከተተለተለ ቆዳ የተሠራ፣
አልፎ አልፎ ደማቅ ቀለም ባላቸው ክሮች
ያጌጠ፣ በፈረስና በበቅሎ ራስ ላይ የሚጠለቅ
ጌጥ ነው።
ሥሩ
መ. እኔ የቃላቱን ፍቺ በእኔ አባባል
ነግሬያችኋለሁ። አሁን ደግሞ እናንተ
የቃላቱን ፍቺ በራሳችሁ አባባል ግለጹ።
[ተ. በቡድን ሆነው የቃላቱን ፍቺ ተራበተራ
ይናገራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ "የፈረስ ሽርጥ
የውድድር ጨዋታ" ከሚለው ምንባብ በፊት
የሚገኘውን ሥዕል አስተውሉና ኮርቻው፣
ግላሱና ልባቡ የትኛው እንደሆነ ለይታችሁ
አመልክቱ።
[ተ. ከሥዕሉ ኮርቻውን፣ ግላሱንና ልባቡን
ለይተው ያመለክታሉ።]
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
ንዑሳን ርዕሶችን በመጠቀም መገመት
ልሥራ
መ. ምንባቡን ስታነቡ በአዕምሯችሁ ውስጥ
እየጠየቃችሁ፣ ለጥያቄዎቻችሁ መልስ
ለማግኘት እየጣራችሁ፣ እየተመራመራችሁ፣
እየገመታችሁ መሆን አለበት። ለምሳሌ
ያህል የምንባቡን የተወሰነ ክፍል በማንበብ
ላሳያችሁ። በመጀመሪያ ርዕሱን አነባለሁ
(ርዕሱን ድምፅዎን እያሰሙ ያንብቡላቸው።)
መ. ርዕሱ "የፈረስ ሽርጥ (ሽምጥ) የውድድር
ጨዋታ" ይላል። በዚህ ርዕስ ውስጥ
የማላውቃቸው "ሽርጥ" እና "ሽምጥ" የሚሉ
ቃላት አሉ። ሌሎቹን ቃላት አውቃቸዋለሁ።
በርካታ የውድድር ጨዋታዎችን አውቃለሁ፤
ሩጫ፣ ዝላይ፣ እግርኳስ፣ ወዘተ. ይህኛውን
የሚለየው ምንድን ነው?
[መ. "የፈረስ ሽርጥ/ሽምጥ" ከሚለው በመነሳት
ፈረሶች የሚሳተፉበት የውድድር ዓይነት
መሆኑን መገመት እችላለሁ። ሰዎች
በብስክሌት፣ በመኪና፣ ወዘተ. እንደሚወዳደሩ
አውቃለሁ። ስለዚህ ይህ ውድድርም ሰዎች
በፈረሶቻቸው እየጋለቡ የሚወዳደሩበት
የውድድር ዓይነት መሆኑን መገመት
እችላለሁ።]
፻፶፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
መ. አሁን የመጀመሪያውን አንቀጽ ላንብብ
(የመጀመሪያውን አንቀጽ ድምፅዎን እያሰሙ
ያንብቡ።)
[መ. ግምቴ ትክክል ነበር። ይህ የውድድር ዓይነት
ሰዎች ፈረሶችን እየጋለቡ የሚወዳደሩበት
ስፖርት ነው።]
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ በጥንድ ያደራጁ።
ከዚያም ተማሪዎች ራሳቸውን "1" እና "2"
ብለው እንዲሰይሙ ያድርጉ።)
መ. አሁን ቍጥር አንዶች የመጀመሪያውን ንዑስ
ርዕስ አንብቡ፤(ቍጥር ሁለቶችም በለሆሳስ
እያነበቡ እንዲከታተሉ ይንገሯቸው።)
ከዚያም ከንዑስ ርዕሱ በመነሳት በሥሩ ያሉት
አንቀጾች ስለምን እንደሚገልጹ ገምቱ፤
• ቀጥሎ በንዑስ ርዕሱ ሥር ያሉትን ሁለት
አንቀጾች አንብቡ፤
• ከዚያም የአንቀጾቹን ዋና ሀሳብ
ጨምቃችሁ/አጠቃላችሁ ተናገሩ፣
• አሁን ቍጥር ሁለቶች፣ ቍጥር አንዶች
ያላነሷቸውን ዝርዝር ሀሳቦች ጨምሩ/
ተናገሩ።
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ቍጥር ሁለቶች፣
ሁለተኛውን ንዑስ ርዕስ አንብቡ፤ ከዚያም
ከንዑስ ርዕሱ በመነሳት በሥሩ ያሉት
አንቀጾች ስለምን እንደሚገልጹ ገምቱ፤
• ቀጥሎ በንዑስ ርዕሱ ሥር ያሉትን
አንቀጾች አንብቡ፤
• ከዚያም የአንቀጾቹን ዋና ሀሳብ
ጨምቃችሁ/ አጠቃላችሁ ተናገሩ፤
• አሁን ቍጥር አንዶች፣ ቍጥር ሁለቶች
ያላነሷቸውን ዝርዝር ሀሳቦች ጨምሩ/
ተናገሩ።
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎችን
ትመልሳላችሁ። በመጀመሪያ፣ የተግባር 1
የምርጫ ጥያቄዎችን በቃላችሁ መልሱ።
"በመሙ የውስጥ መስመሮች በየ100 ሜትር
ርቀት የሚተከሉት የባንዲራ መስቀያ
እንጨቶች ቁመት ምን ያህል ነው?"
የሚለውን ጥያቄ ለመመለስ በመጀመሪያ ምን
ታደርጋላችሁ?
ምዕራፍ 8 155
[ተ. ስለመወዳደሪያ ሜዳው የሚገልጸውን አንቀጽ
እናነባለን።] (አንቀጹን እንዲያነቡ ጊዜ
ይስጧቸው።)
መ. ስለዚህ የእንጨቶቹ ቁመት ስንት ነው?
[ተ. 2 ሜትር]
መ. በጣም ጥሩ! መልሱን የያዘው ፊደል የትኛው
ነው?
[ተ. መ]
( መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ጥያቄዎች
እንዲመልሱ ያድርጉ። በትክክል ያልተመለሱ
ጥያቄዎች ካሉ እንደገና አንብበው ጥያቄዎቹን
በትክክል እንዲመልሱ ያድርጉ።)
መ. አሁን ደግሞ የተግባር 2ን ጥያቄዎች በጽሑፍ
መልሱ። የሜዳው ስፋት 600 ሜትር በ60
ሜትር ከሆነ የእያንዳንዱ መም ስፋት ስንት
ይሆናል?
[ተ. 10 ሜትር]
መ. በጣም ጥሩ! መልሱን እንዴት አገኛችሁት?
[ተ. የሜዳው ስፋት ቢያንስ 400 ሜትር በ48
ሜትር፣ ቢበዛ 600 ሜትር በ60 ሜትር ነው።
የእያንዳንዱ መም ስፋት ቢያንስ 8 ሜትር፣
ቢበዛ 10 ሜትር ነው። የመሞች ብዛት ደግሞ
ሁልጊዜም 6 ነው። ስለዚህ የሜዳው ስፋት
ሲጨምር የመሞቹም ስፋት ይጨምራል።
በመሆኑም የሜዳው ስፋት 600 ሜትር በ60
ሜትር ከሆነ በእያንዳንዱ የመም መስመር
መካከል ያለው ርቀት ስፋት 10 ሜትር ነው
ማለት ነው።]
መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት የጥያቄዎቹን መልስ
በደብተራቸው እንዲጽፉ ያድርጉ። ከዚያም
በቡድን እንዲወያዩ ያደርጉ፤ መልሳቸውን
ይቀበሉ፤ በመጨረሻ የእርስዎንም አስተያየት
በመጨመር ያጠቃሉ።)
156 አማርኛ 5ኛ ክፍል
8ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
የቃላት ፍቺ፣ ምደባና ቃላትን በአንቀጽ
ውስጥ መጠቀም
ልሥራ
መ. አሁን ከምንባቡ የወጡ ቃላትን በየወገናቸው
እንመድባለን። በመጀመሪያ አንድ ምሳሌ እኔ
እሠራለሁ። (በመማሪያ መጽሐፍ የቀረበውን
ሠንጠረዥ ሰሌዳ ላይ ይሣሉ።) በተግባር “2”
ሥር ከተዘረዘሩት ቃላት መካከል ከፈረስ
ሽርጥ የውድድር ሂደትና ሥርዓት ጋር
ከተያያዙት ቃላት መካከል አንዱን ልጥቀስ።
[መ. ጥሎ ማለፍ] (ይህን ቃል "የውድድር ሂደትና
ሥርዓት" በሚለው የሠንጠረዡ ክፍል
ይጻፉ።)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። ከሠንጠረዡ
በላይ ከተዘረዘሩት ቃላት መካከል ከፈረስ
ዕቃዎች የሚመደበው የትኛው ነው?
[መተ. ግላስ] (ይህን ቃል "የፈረስ ዕቃ" በሚለው
የሠንጠረዡ ክፍል ይጻፉ።)
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን
በቃላት ተግባር “1” ሥር ከሠንጠረዡ በላይ
የተዘረዘሩትን ቃላት በየወገናቸው መድቡ።
ከተዘረዘሩት ቃላት መካከል ከመወዳደሪያ
ሜዳው ጋር ከተያያዙት አንዱን ንገሩኝ።
[ተ. አባጣጎርባጣ]
መ. በጣም ጥሩ! ይህን ቃል "የመወዳደሪያ ሜዳ"
በሚለው የሠንጠረዡ ክፍል ጻፉ።
(መ. በዚህ ዓይነት ተግባሩን በደብተራቸው
እንዲሠሩ ያድርጉና ሠርተው ሲጨርሱ
ደብተራቸውን እንዲቀያይሩ ያድርጉ
በመልሶቹ ላይ እየተነጋገሩ እንዲተራረሙ
ያድርጉ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 ፻፶፮
 ሥሩ
(መ. ተግባር "2"ን ደግሞ በሳጥን ውስጥ
ከተዘረዘሩት ቃላት በመምረጥ በክፍት
ቦታዎቹ በማስገባት አንቀጹን አሟልታችሁ
ጻፉ። በመጀመሪያው ክፍት ቦታ የሚገባው
ቃል የትኛው ነው?)
[ተ. ኮርቻውን]
መ. በጣም ጥሩ! በሁለተኛው ክፍት ቦታ የሚገባው
ቃል የቱ ነው?
[ተ. ግላስ]
መ. ጎበዝ! አሁን ዓረፍተነገሩን አሟልታችሁ
በደብተራችሁ ጻፉ።
[ተ. ጋላቢው ፈረሱ ጀርባ ላይ ኮርቻውን ጭኖ
ያማረውን ግላስ ለበስ አደረገው።]
(መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ክፍት ቦታዎች
እንዲያሟሉ የቤትሥራ ይስጧቸው።)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በድርጊት ቅደምተከተል ስልት የተጻፈን
ድርሰት አስተካክሎ መጻፍ
ልሥራ
(መ. ባለፈው ሳምንት ስለገበጣ መጫወቻ
አዘገጃጀት የጻፉትን አንቀጽ በትልቅ ወረቀት
ጽፈው ይምጡ። በተጨማሪ የተለያየ ቀለም
ያላቸው ያልተጻፈባቸው ወረቀቶች፣ መቀስ፣
ስቴኘለር ወይም ኘላስተር ይዘው መግባትዎን
አይዘንጉ።)
መ. ዛሬ ባለፈው ሳምንት የጻፋችሁትን ድርሰት
ታስተካክላላችሁ። ጽሑፋችሁን ስታስተካክሉ/
ስታሻሽሉ የምትጠቀሙበትን አንድ ዘዴ
አሳያችኋለሁ። በቅድሚያ የመጀመሪያ ረቂቅ
ጽሑፍ ላንብብላችሁ። (የሚከተለውን አንቀጽ
ያንብቡላቸው።)
የገበጣ መጫወቻ ለማዘጋጀት በቅድሚያ
አስፈላጊ ቁሳቁሶችን ማሟላት ያስፈልጋል።
በመጀመሪያ የመጫወቻ ጠጠሮች በአካባቢ
ከሚገኙ ነገሮች በክብ (በድቡልቡል) ቅርፅ
ይዘጋጃሉ። የሚሠሩትም ጠጠሮች ብዛት
48 ነው። በመቀጠልም 84 ሳንቲሜትር በ27
ሳንቲሜትር ስፋት ያለው ገበጣ ይዘጋጃል።
የመጫወቻ ጉድጓዶች አቀማመጥ በሁለት
፻፶፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ረድፍ ሆኖ በየረድፉ ስድስት ስድስት ጉድጓዶች
ይኖራሉ። በቁመቱ ግራና ቀኝ በኩል አንድ
አንድ የጠጠር ማከማቻ ጉድጓድ ይዘጋጃል።
መ. አሁን መሻሻል ያለባቸውን ቃላትና
ዓረፍተነገሮች ላስምርባቸው። (ከላይ
የተሰመረባቸውን እርስዎ በጻፉት ወረቀት
ላይም በእርሳስ አስምረው ያሳዩዋቸው።)
መ. አሁን ያሰመርኩባቸውን ቃላትና
ዓረፍተነገሮች አስተካክላለሁ። በመጀመሪያው
ዓረፍተነገር ውስጥ "ያስፈልጋል" የሚለው
ቃል የተደገመ ስለሆነ ቃሉን ሰርዤ "ይገባል"
በሚል ቃል እተካዋለሁ። በ2ኛው፣ በ4ኛውና
በ6ኛው ዓረፍተነገሮች መጨረሻ "ይዘጋጃል"
የሚል ቃል ተደጋግሟል። ስለዚህ ሁለተኛውን
"ይበጃል" በሚል ቃል፣ አራተኛውን ደግሞ
"ይቆፈራል/ይቦረቦራል" በሚሉ ቃላት
ሠርዤ እተካለሁ። (ያስፈልጋልና፣ ይዘጋጃል
የሚሉትን ቃላት ሠርዘው ራስጌያቸው ላይ
ይገባል፣ ይበጃል፣ ይቆፈራል/ይቦረቦራልየሚሉ
ቃላት ጽፈው ያሳዩዋቸው።)
መ. ሌላው ሁለተኛው ዓረፍተነገር ተጨማሪ
ዝርዝር ያስፈልገዋል። ማለትም ጠጠሮቹ
ከምን እንደሚሠሩ አልተገለፀም። ስለዚህ
"ቅርፅ ይዘጋጃሉ።" ከሚለው ሥር"
የሚዘጋጁትም ጠጠሮች…" የሚለውን ወደታች
ትቼ ወረቀቱን እቆርጣለሁ። በመቀጠል ሌላ
ንፁህ ወረቀት ከሥር እለጥፋለሁ። ከዚያም
"ጠጠሮቹ ከብይ፣ ከወንዝ ጠጠሮች፣ ከዛፍ
ፍሬዎች፣ ከትናንሽ ብረቶች ወዘተ. ሊሠሩ
ይችላሉ" የሚል ዓረፍተነገር ከለጠፍኩት
(ከቀጠልኩት) ወረቀት ላይ እጽፋለሁ።
ከዚያም ከአዲሱ ዓረፍተነገር ሥር የታችኛውን
ቅዳጅ እቀጥላለሁ።
መ. 4ኛው ዓረፍተነገርም ተጨማሪ ዝርዝር
ያስፈልገዋል። የመጫወቻ ገበጣ ከምን
እንደሚዘጋጅ አልተገለጸም። ስለዚህ ከ4ኛው
ዓረፍተነገር ሥር ወረቀቱን እቆርጣለሁ።
ከዚያም ያልተጻፈበት ወረቀት ከሥር
እቀጥላለሁ። በመቀጠል "የመጫወቻ ገበጣው
መሬት ላይ በመቆፈር ወይም ጣውላና
ድንጋይን በመቦርቦር ሊዘጋጅ ይችላል። ከዚህ
በተጨማሪም አሸዋና ሲሚንቶ ወይም ጭቃ
በማቡካት የመጫወቻ ገበጣ መሥራትም
የተለመደ ነው።" የሚል ዓረፍተነገር
የተለጠፈው ያልተጻፈበት ወረቀት ላይ
እጽፋለሁ። ከዚያም የታችኛውን ቅዳጅ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 157
 ከአዲሱ ዓረፍተነገር ሥር እቀጥላለሁ።
(የተቀጣጠለው ጽሑፍ የሚከተለውን
ይመስላል።)
(መ. የሚከተለውን የተሻሻለ ጽሑፍ ያንቡላቸው።)
የተሻሻለ ጽሑፍ
የገበጣ መጫወቻ ለማዘጋጀት በቅድሚያ አስፈላጊ
ቁሳቁሶችን ማሟላት ይገባል። በመጀመሪያ
የመጫወቻ ጠጠሮች በአካባቢ ከሚገኙ ነገሮች
በክብ (በድቡልቡል) ቅርጽ ይዘጋጃሉ። ጠጠሮቹ
ከብይ፣ ከወንዝ ጠጠሮች፣ ከዛፍ ፍሬዎች፣ ከትናንሽ
ብረቶች ወዘተ. ሊሠሩ ይችላሉ። የሚሠሩትም
ጠጠሮች ብዛት 48 ነው። በመቀጠልም 84
ሳንቲ ሜትር በ27 ሳንቲ ሜትር ስፋት ያለው
ገበጣ ይበጃል። የመጫወቻ ገበጣው መሬት ላይ
በመቆፈር፣ ጣውላ ወይም ድንጋይ በመቦርቦር
ሊዘጋጅ ይችላል። ከዚህ በተጨማሪም አሸዋና
ሲሚንቶ ወይም ጭቃ በማቡካት የመጫወቻ
ገበጣ መሥራትም የተለመደ ነው። የመጫወቻ
ጉድጓዶች አቀማመጥ በሁለት ረድፍ ሆኖ
በየረድፉ ስድስት ጉድጓዶች ይኖራሉ። በቁመት
ግራናቀኝ በኩል አንድ አንድ የጠጠር ማከማቻ
ጉድጓድ ይቆፈራል/ይቦረቦራል።
158 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ሥሩ
መ. አሁን እኔ ባሳየኋችሁ መሠረት ባለፈው
ክፍለጊዜ ስለባህላዊ ጨዋታዎች የጻፋችሁትን
ድርሰት ጥንድ ጥንድ ሆናችሁ ተቀያየሩና
አንብቡ። ስታነቡ ግልፅ ያልሆኑ፣ በተሻለ
ሁኔታ መገለጽ ባለባቸውና ተጨማሪ
ማብራሪያ በሚያስፈልጋቸው ዓረፍተነገሮች
ሥር በእርሳስ ምልክት አድርጉ። ከዚያም
ጽሑፉ በምን ሁኔታ መሻሻል እንዳለበት
ተነጋገሩ። ቀጥሎ መሻሻል አለበት ያላችሁት
ዓረፍተነገር ካለበት ቦታ ላይ ወረቀቱን
በቀጥታ መስመር ቅደዱ። በመቀጠል ከሥር
ሌላ ንፁህ ወረቀት ለጥፉ/ቀጥሉ። ከዚያም
ንፁህ ወረቀት ላይ መጨመር የምትፈልጉትን
ሀሳብ ጻፉ። ምናልባት ሙሉ በሙሉ
መቀየር ያለበት/ያለባቸው ዓረፍተነገር/ሮች
ካሉ፣ እነዚህን ዓረፍተነገሮች ቀንብባችሁ
በመቁረጥ መጣልና በቀጠላችሁት ወረቀት
ላይ አሻሽላችሁ ልትጽፉ ትችላላችሁ።
ከዚያም ሌላውን የጽሑፋችሁን አካል
አዲስ ከቀጠላችሁት ወረቀት ቀጥሎ ለጥፉ
(ቀጥሉ)። በመጨረሻም የተሻሻለውን ጽሑፍ
ለጓደኛችሁ አንብቡ።
(መ. ተማሪዎች ተግባሩን ሲሠሩ እየተዘዋወሩ
ይከታተሉ። ተግባሩን ለመፈፀም ከተቸገሩ
እንዴት መሥራት እንዳለባቸው በማሳየት
ይደግፏቸው። በመጨረሻም የተሻለው ጽሑፍ
ተመርጦ ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲነበብ
ያድርጉ።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የሠላምታ ደብዳቤ
ሥሩ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ስለሠላምታ ደብዳቤ
አጻጻፍ ተምራችኋል። ዛሬ ለዘመዳችሁ
ወይም ለጓደኛችሁ የሠላምታ ደብዳቤ
ጽፋችሁ ለክፍል ጓደኞቻችሁ ታነባላችሁ።
(መ. በመጀመሪያ ደብዳቤውን በግል እንዲጽፉ
ያድርጉ። ከዚያም ጥንድ ጥንድ ሆነው
ተራበተራ የጻፉትን ለጓደኞቻቸው እንዲያነቡ
ያድርጉ። በመጨረሻም ከተማሩት የሠላምታ
ደብዳቤ አጻጻፍ ሥርዓት አንጻር አስተያየት
እንዲሰጥበት ያድርጉ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 ፻፶፰
 ይመልከቱ።)
9ኛ ቀን
መናገር (15 ደቂቃ)
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች በተነበበ ጽሑፍ ላይ የግምገማ አስተያየት
• አቀላጥፎ ማንበብ መስጠት
• መናገር ሥሩ
• ሰዋስው (መ. ተማሪዎችን ከ4-6 አባላት ባሏቸው ቡድኖች
ያደራጁ።)
መ. ዛሬ በተነበበላችሁ ጽሑፍ ላይ የግምገማ
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) አስተያየት የመስጠት ተግባር ትሠራላችሁ።
ሥሩ ከቡድን አባላት መካከል አንዳችሁ ባለፈው
ክፍለጊዜ ስለባህላዊ ጨዋታዎች አሻሽላችሁ
(መ. ባለፈው ክፍለጊዜ በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው
የጻፋችሁትን ድርሰት ለቡድናችሁ አንብቡ።
ቀን በቃላት ሥር የሠጧቸውን የቤትሥራ
ሌሎቻችሁ ካዳመጣችሁ በኋላ በጽሑፉ
መሥራታቸውን ያረጋግጡ። ከዚያም
ላይ የግምገማ አስተያየት ስጡ። በዚህ
በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎች ጋር ይነጋገሩ።)
ዓይነት ተራበተራ እያነበባችሁ አስተያየት
መ. በመጀመሪያው ክፍት ቦታ የሚገባው ቃል ተሰጣጡ። ጓደኞቻችሁ የሚያነቡላችሁን
የቱ ነው? ጽሑፍ አዳምጣችሁ አስተያየት ስትሰጡ
[ተ. ኮርቻውን] ንግግራችሁን በሚከተሉት መንደርደሪያዎች
መጀመር ትችላላችሁ።
(መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ክፍት ቦታዎች
እንዲያሟሉ ያድርጉ። በትክክል ያልተመለሱ 1. ከዚህ ጽሑፍ የወደድኩት…
ካሉ ትክክለኛውን መልስ በመንገር 2. ጽሑፉን ስታነብልኝ/ስታነቢልኝ/ ያሰብኩት/
ግብረመልስ ይስጡ።) በአዕምሮየ የሣልኩት/የፈጠርኩት ሥዕል…
3. በጽሑፉ ውስጥ መካተት የሚገባቸው ዝርዝር
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ) ሀሳቦች…
የፈረስ ሽርጥ (ሽምጥ) የውድድር 4. ከጽሑፉ ውስጥ መሻሻል አለባቸው ብ ዬ
ጨዋታ የማስባቸው አገላለጾች…
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ) 5. መግቢያውን/መደምደሚያውን ለማሻሻል…
ሥሩ (መ. ተማሪዎች ተግባሩን ሲሠሩ በየቡድኑ
መ. "የፈረስ ሽርጥ (ሽምጥ) የውድድር ጨዋታ" እየተዘዋወሩ በአግባቡ መሥራታቸውን
ከሚለው ምንባብ አምስቱን አንቀጾች ጥንድ ይከታተሉ። ከላይ የተዘረዘሩትን
ጥንድ ሆናችሁ ተራበተራ ድምፅ እያሰማችሁ የመንደርደሪያ ሀሳቦች በማስታወስ እንዲናገሩ
አንብቡ። አንዳችሁ ስታነቡ ሌሎቻችሁ ያበረታቱ። ተማሪዎች አስተያየት ሲሰጡ፣
ጓደኞቻችሁ ማሻሻል ያለባቸውን ነገሮች የንግግራቸውን የሀሳብ ፍሰት፣ ምክንያታዊነት፣
መዝግቡ። ለአመዘጋገብ እንዲያመቻችሁ ግልፅነት… ይገምግሙ።)
በሰሌዳ ላይ የቀረበውን ሠንጠረዥ
በደብተራችሁ ሥሩ። (የመገምገሚያ ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ሠንጠረዡን ይሣሉላቸው።)
ቅጽል፣ መጣኝና ደረጃ አመልካች
(መ. ዝርዝር አሠራሩን ከምዕራፍ 1፣ ከ3ኛው ቍጥሮች
ሳምንት፣ ከ9ኛው ቀን አቀላጥፎ ማንበብ፣
የመምህር መምሪያውን ይመልከቱ። ሥሩ
የመገምገሚያ ሠንጠረዡን ደግሞ ከምዕራፍ (መ. የሚከተለውን ሠንጠረዥ በሰሌዳው ላይ
1፣ ከ3ኛው ሳምንት ከመማሪያ መጽሐፍ ያዘጋጁ።)

፻፶፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 159

 ደረጃ አመልካች
መጣኝ ቍጥር ቅጽል
ቍጥር

መ. በሰሌዳው ላይ ያዘጋጁትን ሠንጠረዥ

በደብተራችሁ አዘጋጁ። ከዚያም "የፈረስ
ሽርጥ (ሽምጥ) የውድድር ጨዋታ" ከሚለው
ምንባብ ቅጽሎችን፣ መጣኝና ደረጃ አመልካች
ቍጥሮችን ለይታችሁ በሠንጠረዡ ውስጥ
ጻፉ።
(መ. ተግባሩን ተማሪዎች መጀመሪያ በግል
እንዲሠሩ ያድርጉ። ከዚያም እያንዳንዳቸው
በለዩዋቸው ቅጽሎች፣ መጣኝና ደረጃ
አመልካች ቍጥሮች ላይ በጥንድ እየተወያዩ
ሠንጠረዣቸውን እንዲያሟሉ ያድርጉ።
ከዚያም ሁለት ጥንዶችን በአንድ (ባለ4
አባላት)፣ ከዚያም እንደገና በማቀናጀት
(ባለ8 አባላት) በማድረግ ያደራጇቸው።
በመቀጠል ደብተራቸውን እንዲቀያየሩ
ያድርጉ። ደብተራቸውን ሲቀያየሩ አብረው
የሠሩት ርስበርስ አይቀያየሩም። ከዚያም
ባዘጋጁት ሠንጠረዥ ውስጥ መልሱን ሰሌዳው
ላይ ይጻፉላቸውና በቡድን እንዲተራረሙ
ያድርጉ።)

ደረጃ
መጣኝ
አመልካች ቅጽል
ቍጥር
ቍጥር
4 ፣ 100 1ኛ ታዋቂ
400 ፣ 1 2ኛ ፈጣን
48 ፣ 2 3ኛ ምቹ
60 ፣ 13 4ኛ ብዙ
8 ፣ 3 5ኛ አነስተኛ
10 ፣ 4 6ኛ ያሸበረቁ
6 ፣ 600 አባጣጎርባጣ
18
(መ. ሌሎች አማራጮችም ሊቀርቡ ይችላሉ።)

160 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 8 ፻፷

 ምዕራፍ 9 ሥነቃል
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትንና ሐረጋትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• "ሥነቃል" በሚል የምንባብ ይዘት ሥር የቀረቡትን ምንባቦች አንብበው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት በንግግርና በጽሑፍ ይጠቀማሉ፤
• ባነበቡት ታሪክ ውስጥ ስለሚገኙ ገፀባህርያት በማወዳደርና በማነፃፀር ይጽፋሉ፤
• የላኪና የተቀባይ አድራሻን በፖስታ ላይ በትክክል ይጽፋሉ።
• በትረካ ስልት የተጻፉ ምንባቦችን አቀላጥፈው ያነባሉ፤
• "እንቆቅልሽ" በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ አዳምጠው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• "ሥነቃል" በሚል የምንባቡ ይዘት መነሻነት ይናገራሉ፤
• ከዓረፍተነገሮች ውስጥ ግሳዊ ሐረጎችን ይለያሉ።

ያድርጉ። በዚህ ዓይነት በትክክል ያልተነበቡ

1ኛ ሳምንት ሐረጋት ካሉ ደጋግመው እንዲያነቡ በማድረግ
እንቆቅልሽና ቃላዊ ግጥም ያለማምዷቸው።)

ማንበብ (35 ደቂቃ)

1ኛ ቀን
ቃላዊ ግጥም
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
• የቃላት ጥናት
የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
• ማንበብ
ልሥራ
መ. በየአካባቢው ሰዎች ልዩልዩ ሥራዎችን
የቃላት ጥናት (5 ደቂቃ) ሲሠሩ፣ በበዓላትና፣ በሠርግ ጊዜ ወዘተ.
መነጠልና ማጣመር ከትውልድ ወደትውልድ እየተላለፉ በመጡ
ቃላዊ ግጥሞች አማካይነት ያዜማሉ፤
ሥሩ ያንጎራጉራሉ። ለምሳሌ ገበሬዎች ሲያርሱ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን፣ በቃላት ከሚያንጎራጉሯቸው ግጥሞች መካከል ሁለቱን
ጥናት ሥር፣ በሠንጠረዡ ውስጥ የቀረቡትን ልንገራችሁ። (የሚከተለውን ቃላዊ ግጥም
ሐረጋት በመነጣጠልና በማጣመር አንብቡ። ዜማውን ጠብቀው ያንብቡላቸው።)
"በዕልልታም" የሚለውን ሐረግ ነጣጥላችሁ
አንብቡ። [መ. አርሳለሁ እንጂ አልመረርም፣
[ተ. በ-ዕልል-ታ-ም] ችግር በወንጭፍ አይባረርም።
መ. በጣም ጥሩ! ይህንኑ ሐረግ አጣምራችሁ ማረስ ነው እንጂ ከዲቡ ድረስ፣
አንብቡ። የመጣው ዘመድ ስቆ እንዲመለስ።]
[ተ. በዕልልታም] ሥሩ
መ. በጣም ጥሩ! (ሌሎቹንም ሐረጋት እንዲያነቡ መ. እስኪ እናንተም በአካባቢያችሁ ሰዎች

፻፷፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 161

 በሥራ፣ በበዓላት፣ በሠርግ ወይም በሌላ
አጋጣሚ የሚያንጎራጉሯቸውን ቃላዊ ግጥሞች
ንገሩኝ።
[ተ. በአካባቢያቸው የሚነገሩ ቃላዊ ግጥሞችን
ይናገራሉ።]
መ. አሁን ደግሞ በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው
ቀን፣ በምንባቡ ውስጥ ያሉትን ርዕስ፣ ንዑስ
ርዕሶችና ሥዕሎች ተመልከቱና ምንባቡ
ስለምን እንደሚገልጽ ገምቱ።
[ተ. ከርዕሶቹና ከሥዕሉ ተነስተው ስለምንባቡ
ይዘት ይገምታሉ።]
የማንበብ ሂደት (15 ደቂቃ)
መገመትና ግምትን እያረጋገጡ ማንበብ
ልሥራ
መ. አሁን "ቃላዊ ግጥም" በሚል ርዕስ የቀረበውን
ምንባብ ከማንበቤ በፊት ከርዕሱ በመነሳት
ስለምንባቡ ይዘት እገምታለሁ። ("ቃላዊ
ግጥም" የሚለውን ርዕስ ድምፅ በማሰማት
ያንብቡላቸው።)
[መ. ቃላዊ ግጥም … ቃላዊ ግጥም ምን ማለት
ነው? ግጥም ምን እንደሆነ አውቃለሁ። ቤት
የሚመታ፣ ዜማ ያለው፣ ቁጥብ የሆነ፣ ውበት
ያለው ጥበባዊ የቋንቋ አጠቃቀም መሆኑን
አውቃለሁ። "ቃላዊ" ማለት በጽሑፍ ሳይሆን
በቃል የሚነገር ማለት ይሆን? ባደኩበትም
ሆነ በምኖርበት አካባቢ በሥራ፣ በበዓላት፣
በሠርግ፣ በለቅሶ ወዘተ. ጊዜ የሚነገሩ
ግጥሞችን አውቃለሁ። ቃላዊ ግጥም
የሚባሉት ምናልባት እነዚህ ሊሆኑ ይችላሉ።
ግምቴ ትክክል መሆኑን ወይም አለመሆኑን
አንብቤ አረጋግጣለሁ።] (የመጀመሪያውን
አንቀጽ ያንብቡላቸው።)
[መ. ግምቴ ትክክል ነበር። ቃላዊ ግጥሞች
ያልተጻፉ መሆናቸው፣ የሥራ፣ የበዓል፣ የለቅሶ
ወዘተ. ግጥምች መሆናቸው ተገልጿል።]
ሥሩ
መ. እናንተም ልክ እኔ እንዳደረግሁት
እየገመታችሁና ግምታችሁን እያረጋገጣችሁ
አንብቡ።
(መ. ተማሪዎችን "1"ና "2" ቍጥር ብለው
በመሰየም በጥንድ ያደራጁ።)
መ. ቍጥር "1"ና "2" ተማሪዎች የመጀመሪያውን
162 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ንዑስ ርዕስ ተራበተራ አንብቡ። ከዚያም
መጽሐፋችሁን እጠፉ። ተራበተራ አንቀጹ
ስለምን እንደሚገልጽ፣ በንዑስ ርዕሱ
የተጠቀሱት የቃል ግጥም ዓይነቶች ምን
ዓይነት ባህርይ እንዳላቸው ተራበተራ ገምቱ።
[ተ. ቍጥር "1"ና "2" ተማሪዎች ተራበተራ
ይገምታሉ።]
መ. አሁን "1" ቍጥሮች በመጀመሪያው ንዑስ
ርዕስ ሥር የቀረበውን የምንባቡን አካል
ድምፅ እያሰማችሁ አንብቡ። "2" ቍጥሮች
ደግሞ በለሆሳስ እያነበባችሁ ተከታተሉ።
[ተ. ያነባሉ።]
መ. በመጀመሪያ "1" ቍጥሮች ከገመታችሁት
ትክክል የሆነው የትኛው እንደሆነ ተናገሩ።
በመቀጠልም ከገመታችሁት ውጭ በምንባቡ
ያገኛችሁትን አዲስ ነገር ተናገሩ። ከዚያም
"2" ቍጥሮች፣ "1" ቍጥሮች በተናገሩት
መንገድ ተናገሩ።
(መ. በዚህ ዓይነት የተማሪዎቹን ሚና እየቀያየሩ
ሌሎቹንም ንዑስ ርዕሶች "እየገመቱና"
ግምታቸውን ከአንቀጾቹ እያረጋገጡ
እንዲያነቡ ያድርጉ።)
አንብቦ መረዳት (15 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎችን
ትመልሳላችሁ። በመጀመሪያ ተግባር አንድን
ሥሩ። ጥያቄዎቹን "እውነት" ወይም "ሐሰት"
በማለት ከመለሳችሁ በኋላ ምክንያታችሁን
ተናገሩ።
መ. ቃላዊ ግጥም በየጊዜውና በየቦታው አንዳንድ
የአቀራረብና የትርጉም ለውጥ ሊደረግበት
ይችላል። እውነት ወይስ ሐሰት?
[ተ. ሐሰት]
መ. ለምን ሐሰት አላችሁ?
[ተ. ቃላዊ ግጥሞች በየጊዜውና በየቦታው
አንዳንድ የአቀራረብና የትርጉም ለውጥ
እንደሚደረግባቸው ተገልጿል። የዚህም
ምክንያቱ ያልተጻፈ በመሆኑ ነው።]
(መ. በዚህ ዓይነት እየጠየቁ በቃል እንዲመልሱ
ያድርጉ። ትክክለኛ መልሶቹን በመንገርም
ግብረመልስ ይስጡ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 ፻፷፪
 እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው
ቀን የቀረበውን ተግባር "2"ን እንሥራ።
(በመማሪያ መጽሐፍ የቀረበውን ሠንጠረዥ
በሰሌዳው ላይ ይሣሉ።) አሁን የሥራ
ዘፈኖችን፣ የቀረርቶ ግጥሞችንና የሠርግ
ዘፈኖችን ተመሳስሎና ልዩነት በሠንጠረዥ
ውስጥ እንዘርዝር። እነዚህን ቃላዊ ግጥሞች
የሚያመሳስል አንድ ነገር ንገሩኝ።
[መተ. ሁሉም ያልተጻፉ ናቸው።]
መ. በጣም ጥሩ! የሥራ ቃላዊ ግጥሞች ከሌሎቹ
የሚለዩበትን አንድ ነገር ንገሩኝ።
[ተ. የሥራ ቃላዊ ግጥሞች የሚከወኑት በሥራ
ላይ ወይም ሥራው እንዳለቀ ነው።]
መ. በጣም ጥሩ!
ሥሩ
መ. አብረን በሠራነው ምሳሌ መሠረት
በመጽሐፋችሁ የቀረበውን ሠንጠረዥ
በደብተራችሁ አዘጋጁና የቃላዊ ግጥሞቹን
ተመሳስሎና ልዩነት ዘርዝሩ። ለምሳሌ
የቀረርቶ ግጥሞች ከሌሎች ቃላዊ ግጥሞች
የሚለዩበትን አንድ ነጥብ ንገሩኝ።
[ተ. የቀረርቶ ግጥሞች በዋናነት በጦርነት ጊዜ
ሠራዊቱ ወደጦር ግንባር ከመዝመቱ በፊት፣
ከድል መልስ ወይም ጀግኖቹን ለማሞገስ
ወይም በሌሎች አጋጣሚዎች ይከናወናሉ።]
(መ. በዚህ ዓይነት ተመሳስሏቸውንና ልዩነታቸውን
ባዘጋጁት ሠንጠረዥ እንዲዘረዝሩ
ያድርጉ። ከዚያም በግል የሠሩትን በቡድን
እንዲወያዩበት ያድርጉ። ተግባር ሦስትን
ደግሞ በቡድን በወረቀት ላይ ለ3ኛ ቀን
ሠርተው እንዲመጡ የቤትሥራ ይስጧቸው።)
፻፷፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል
2ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
እንሥራ
መ. አሁን በምንባቡ ውስጥ የተሠመረባቸውን
ቃላትና ሐረጋት፣ የዓረፍተነገሩን ሀሳብ
በማይቀይሩ ተመሳሳይ ቃላትና ሐረጋት
እንተካ። የሥራ ዘፈኖች በሚል ንዑስ ርዕስ
ሥር በቀረበው አንቀጽ፣ በ2ኛው ዓረፍተነገር
ውስጥ "ለማቀላጠፍ" የሚለው ሐረግ
ተሰምሮበታል። እስኪ ሐረጉ የሚገኝበትን
ዓረፍተነገር አንብቡልኝ። (ተማሪዎች
ዓረፍተነገሩን እንዲያነቡ ያድርጉ።)
መ. በጣም ጥሩ! "ለማቀላጠፍ" የሚለውን ሐረግ
ሊተካ የሚችል ቃል ወይም ሐረግ ንገሩኝ።
[መተ. ለማፋጠን]
መ. በጣም ጥሩ! እስኪ አሁን አዲሱ ሐረግ
የዓረፍተነገሩን ሀሳብ የማይቀይር መሆኑን
ለማረጋገጥ "ለማቀላጠፍ" የሚለውን ሐረግ፣
"ለማፋጠን" በሚለው ሐረግ ተክተን
እናንብብ።
[መተ. "ለማቀላጠፍ" የሚለው ሐረግ "ለማፋጠን"
በሚል ሐረግ ተክተው ሙሉውን ዓረፍተነገር
ያነባሉ።
( መ. ሐረጉ በሌላ ሐረግ ተተክቶ ሲነበብ
ከዓረፍተነገሩ ጋር ካልተስማማ በሌላ ተስማሚ
ቃል ወይም ሐረግ መተካት እንደሚገባ
ያሳስቧቸው።)
ሥሩ
መ. አሁን አብረን በሠራነው መሠረት "ቃላዊ
ግጥም" በሚል ርዕስ በቀረበው ምንባብ
ውስጥ የተሠመረባቸውን ቃላትና ሐረጋት
የዓረፍተነገሩን ሀሳብ በማይቀይሩ ተመሳሳይ
ቃላት ወይም ሐረጋት ተኩ። በሁለተኛው
አንቀጽ በአምስተኛው ዓረፍተነገር ውስጥ
የተሠመረበት ሐረግ የትኛው ነው?
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 163
[ተ. እንዳይጫናቸው]
መ. በጣም ጥሩ! ሐረጉ የሚገኝበትን ዓረፍተነገር
አንብቡ።
[ተ. ዓረፍተነገሩን ያነባሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! የዓረፍተነገሩን ሀሳብ ሳንቀይር
ሐረጉን ሊተካ የሚችል ተመሳሳይ ቃል
ወይምሐረግ ንገሩኝ።
[ተ. እንዳይሰማቸው]
መ. ጎበዞች! የቀድሞውን ሐረግ በአዲሱ ሐረግ
ተክታችሁ ሙሉውን ዓረፍተነገር አንብቡ።
[ተ. የቀድሞውን ሐረግ በአዲሱ ሐረግ ተክተው
ሙሉውን ዓረፍተነገር ያነባሉ።]
(መ. በዚህ ዓይነት ሌሎቹንም ቃላት/ሐረጋት
በተመሳሳይ ቃላት/ሐረጋት እንዲተኩ
ያድርጉ። አዲሱን ቃል/ሐረግ ተክተው
ሲያነቡ ትርጉም ካልሰጣቸው ወይም
የዓረፍተነገሩን ሀሳብ ከቀየረው ሌላ ተመሳሳይ
ቃል/ሐረግ እንዲፈልጉ ያድርጉ።)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
የተዛባን ግጥም አስተካክሎ መጻፍ
ልሥራ
መ. አሁን ሐረጎቻቸው ተዛብተው የቀረቡ
ግጥሞችን እንዴት ቤት እንዲመቱ አድርጎ
ማስተካከል እንደሚቻል ላሳያችሁ።
(የሚከተለውን የተዛባ ግጥም በሰሌዳው ላይ
ጽፈው ያንብቡላቸው።)
ኋላ ሲቸገሩ የሰው እጅ ከማየት፣
ከልብነው መሥራት ወገብን አጥብቆ።
መ. የስንኞቹ የመጨረሻ ፊደሎች ስለማይመሳሰሉ
ግጥሙ ቤት አልመታም። ስለዚህ በሁለተኛው
ስንኝ ውስጥ ያሉትን ሐረጎች ቦታቸውን
በመቀያየር አስተካክላለሁ። (እንደሚከተለው
አስተካክለው በሰሌዳው ላይ ይጻፉ።)
[መ. ኋላ ሲቸገሩ የሰው እጅ ከማየት፣
ወገብን አጥብቆ ከልብነው መሥራት።]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። (የሚከተለውን
የሐረጋቱ ቅደምተከተል የተዛባ ግጥም
164 አማርኛ 5ኛ ክፍል
በሰሌዳው ላይ ይጻፉ።)
ቦርሳ ቢዳብሱ አሁን ምን ይገኛል፣
አይገኝም ዋሱ አበዳሪው ቢገኝ።
መ. የስንኞቹ የመጨረሻ ፊደሎች ስለማይመሳሰሉ
ግጥሙ ቤት አልመታም። ቤት እንዲመታ
ምን እናድርግ?
[መተ. በየስንኞቹ ውስጥ ያሉትን ሐረጎች
ቦታቸውን ማቀያየር]
መ. በጣም ጥሩ! ይህን በሰሌዳው ላይ ጽፈን
እናሳይ። (ተማሪዎች በሰሌዳው ላይ ጽፈው
እንዲያስተካክሉ የድርጉ።)
[መተ. አሁን ምን ይገኛል ቦርሳ ቢዳብሱ፣
አበዳሪው ቢገኝ አይገኝም ዋሱ።]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን፣ በመጻፍ
ሥር የቀረቡ የተዛቡ ቃላዊ ግጥሞች ቤት
እንዲመቱ አድርጋችሁ አስተካክላችሁ ጻፉ።
"ሥነዜጋ የሚባል የምናውቅበት፣
መጥቶልን ትምህርት መብትና ግዴታን።"
የሚለውን ግጥም አስተካክላችሁ በደብተራችሁ
ጻፉና አንብቡ።
[ተ. ሥነዜጋ ሚባል መጥቶልን ትምህርት፣
መብትና ግዴታን የምናውቅበት።]
(መ. በዚህ ዓይነት ቀሪዎቹን ግጥሞች አስተካክለው
እንዲጽፉ ያድርጉ። ከዚያም ደብተራቸውን
እንዲቀያየሩ አድርገው ትክክለኛውን መልስ
በመንገር ርስበርስ ይተራረሙ።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የፖስታ ላይ አድራሻ አጻጻፍ
ልሥራ
መ. በምዕራፍ 8 ስለሠላምታ ደብዳቤ አጻጻፍ
ተምራችኋል። ዛሬ ደግሞ በፖስታ ላይ
አድራሻ እንዴት እንደሚጻፍ ትማራላችሁ።
ደብዳቤ ከተጻፈ በኋላ ከአንድ ቦታ ወደሌላ
ቦታ በፖስታ ቤት በኩል ለመላክ አድራሻን
በተገቢው መንገድ በፖስታው ላይ መጻፍ
ያስፈልጋል። (በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን
በመማሪያ መጽሐፍ የቀረበውን የፖስታ ቅጽ
ሰሌዳው ላይ ያዘጋጁ።) በፖስታው ጀርባ
በስተግራ ራስጌ ምን ይጻፋል?
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 ፻፷፬
[መ. የላኪ አድራሻ ] (በሰሌዳው ላይ ያዘጋጁትን
ቅጽ እየጠቆሙ ይንገሯቸው።)
መ. በፖስታው ጀርባ በስተቀኝ ግርጌ ምን
ይጻፋል?
[መ. የተቀባይ አድራሻ]
መ. በፖስታው ጀርባ በስተቀኝ ራስጌ ያለው ቦታ
የምን ቦታ ነው?
[መ. የፖስታ ቴምብር] (የቀረጥና የፖስታ
ቴምብሮች አሉ። ፖስታ ላይ የሚለጠፈው
ግን የፖስታ ቴምብር መሆኑን ያሳስቧቸው።)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ፤ በላኪ
አድራሻ፣ በመጀመሪያው ክፍት ቦታ ምን
ይጻፋል?
[መተ. የላኪ ስም]
መ. በጣም ጥሩ! በላኪ አድራሻ በሁለተኛው
ክፍት ቦታ ምን ይጻፋል?
[መተ. የልዩ ቦታው ስም]
መ. በጣም ጥሩ! በላኪ አዳራሻ በሦስተኛው ክፍት
ቦታ ምን ይጻፋል?
[መተ. የመልዕክት/የፖስታ ሣጥን ቍጥር]
መ. በጣም ጥሩ! በላኪ አድራሻ በአራተኛው
ክፍት ቦታ ምን ይጻፋል?
[መተ. ከተማ]
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በቡድን ያደራጁ)
መ. አሁን ደግሞ በተቀባይ አድራሻ በኩል
ምን ምን ነገሮች እንደሚጻፉ ለጓደኞቻችሁ
በምሳሌ አስደግፋችሁ ተናገሩ። በተቀባይ
አድራሻ በመጀመሪያው መስመር ምን
ይጻፋል?
[ተ. የተቀባይ ስም]
መ. ለምሳሌ የራሳችሁን ስም በተቀባይ አድራሻ
ላይ ጻፉ።
(መ. በዚህ ዓይነት በቡድን እየተወያዩና ምሳሌ
እየሰጡ እንዲሠሩ ያድርጉ።)
ማሳሳበያ፡-
እስካሁን ያየነው የአድራሻ አጻጻፍ በፓስታው
ጀርባ ላይ የላኪና የተቀባይ አድራሻ
፻፷፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል
እንደሚጻፍ ነው። አንዳንድ ጊዜ ግን
የፖስታውን ጀርባና ፊት ተጠቅሞ አድራሻ
የመጻፍ ልማድ አለ። ሁለቱንም ገጾች
መጠቀም ሲያስፈልግ በጀርባው በኩል
በቴምብሩ በስተግራ ዝቅ ብሎ የተቀባይ
አድራሻ ሲጻፍ የላኪ አድራሻ ደግሞ በፊት
ለፊቱ ይጻፋል። የአቀማመጥ ቅደምተከተሉ
ግን ተመሳሳይ ነው ስለሆነም ይህንኑ ሁኔታ
ለተማሪዎች ይግለጹላቸው።
3ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• ማዳመጥ
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን፣ በተግባር 3
የተሠጣቸውን የቤትሥራ፣ ከየቡድኑ የተወከሉ
ተማሪዎች እንዲያቀርቡ ያድርጉ።)
መ. ቃላዊ ግጥሞች ለከዋኙ ማኅበረሰብ ምን
ጠቀሜታ አላቸው?
[ተ. ሥራን ያቀላጥፋሉ፣ ወኔን ይቀሰቅሳሉ
(ያደፋፍራሉ)፣ ያዝናናሉ፣ ድካምና መሰላቸትን
ያስወግዳሉ፣ በማኅበረሰቡ ውስጥ የመቀራረብ
መንፈስ ይፈጥራሉ፣ ያስተምራሉ…]
(መ. በዚህ ዓይነት የየቡድኑ ተወካዮች
እንዲያቀርቡ ያደርጉና የማስተካከያ
አስተያየት ሰጥተው ያጠቃሉ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ቃላዊ ግጥም
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ በጥንድ ድምፅ እያሰማችሁ የማንበብ
ልምምድ ታደርጋላችሁ። በመጀመሪያ ግን
"ቃላዊ ግጥም" በሚል ርዕስ የቀረበውን
ምንባብ ይዘት በማስታወስ የቅድመንባብ
ጥያቄዎችን መልሱ። የቃላዊ ግጥም
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 165
 ዓይነቶችን ዘርዝሩ።
[ተ. የሥራ ግጥም፣ የፉከራ ግጥም፣ የልመና
ግጥም፣ የቀረርቶ ግጥም፣ የሠርግ ዘፍኖች…]
መ. በጣም ጥሩ! ቃላዊ ግጥሞች በምን በምን
ይመሳሰላሉ?
[ተ. ያልተጻፉ ናቸው፤ ዜማ አላቸው፤ ይከወናሉ።]
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. ዛሬ "ቃላዊ ግጥም" በሚል ርዕስ በቀረበው
ምንባብ ውስጥ የሚገኙ ቃላዊ ግጥሞችን
በጥንድ በጥንድ ሆናችሁ ድምፅ እያሰማችሁ
ታነባላችሁ። በመጀመሪያ ግን እኔ እንዴት
ማንበብ እንዳለባችሁ ላሳያችሁ። ግጥም
የራሱ የሆነ የአነባበብ ስልት አለው። ግጥም
ሲነበብ በስንኝ ውስጥ ባሉ ሐረጎች መካከል
አጭር ዕረፍት፣ በስንኝ መጨረሻ ደግሞ ሙሉ
ዕረፍት ይደረጋል። ከዚህ በተጨማሪ ግጥም፣
እንደግጥሙ ዓይነት ስሜት የየራሱ የሆነ
የአነባበብ ቅላፄ/ዜማ አለው። (የሚከተለውን
የሥራ ግጥም ዜማውን ጠብቀው ያንብቡላቸው
አንድ ቋሚ "/" ካለበት ላይ አጭር ዕረፍት፣
ሁለት ቋሚ "//" ያለበት ላይ ሙሉ ዕረፍት
ያድርጉ። እንደዚህ ዓይነት ግጥሞች ድምፅን
ሳብ/ረዘም እያደረጉ እንደሚነበቡ ልብ
ይበሉ። አራት ነጥብ ላይም ሙሉ ዕረፍት
ይደረጋል።)
የአበሻ ማሽላ/ በጤፍ ከመበደር//
እርሻ ሲያርሱ ውሎ/ሲያርሱ ነበር ማደር።
መ. የፉከራ ግጥሞች ስንኞች አጠር አጠር ያሉ
ናቸው። ሲነገሩም ፈጠን ፈጠን ባለና ወኔን
በሚቀሰቅስ ጠንካራ ድምፅ ነው። ሲከወኑም
ራስ እየተነቀነቀ ትከሻ እየተሰበቀ ነው።
(የሚከተለውን ግጥም ትክክለኛውን ቅላፄ/
ዜማና ስሜት ጠብቀው ከአካላዊ እንቅስቃሴ
ጋር በማንበብ ያሳዩአቸው።)
የወይኖ ጌታ/ የስመ ጥሩ//
የጫሉ ጌታ/ የስመ ጥሩ//
የጀንበር ጌታ/የስመ ጥሩ//
መብረቅ ያረሰው/ይመስላል ፈሩ።
ሥሩ
መ. ተማሪዎች በጥንድ በጥንድ ተደራጁና "ቃላዊ
166 አማርኛ 5ኛ ክፍል
ግጥም" በሚለው ርዕስ በቀረበው ምንባብ
ውስጥ የሚገኙትን ግጥሞች ተራበተራ ድምፅ
እያሰማችሁ አንብቡ። ስታነቡ የግጥም
አነባበብ ሥርዓትን ጠብቃችሁ መሆን
አለበት። ትክክለኛውን አነባበብና ቅላፄ/ዜማ
እስከሚመጣላችሁ ደጋግማችሁ አንብቡ።
(መ. ተማሪዎች ሲያነቡ እየተዘዋወሩ በሰጧቸው
መመሪያ መሠረት እየሠሩ መሆናቸውን
ይከታተሉ። በትክክል የማያነቡትን አነባበቡን
በማሳየት ይደግፏቸው።)
ማዳመጥ (15 ደቂቃ)
እንቆቅልሽ
ቅድመማዳመጥ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ።)
መ. ሥዕሉን ተመልክታችሁ የተረዳችሁትን
ተናገሩ።
[ተ. ከሥዕሉ የተረዱትን ይናገራሉ።]
መ. አሁን በጥንድ በጥንድ ሆናችሁ እንቆቅልሽ
ተጫወቱ።
[ተ. በጥንድ ሆነው እንቆቅልሽ ይጫወታሉ።]
(መ. ሁሉም ተማሪዎች እየተሳተፉ መሆኑን
እየተዘዋወሩ ይከታተሉ።)
የማዳመጥ ሂደት (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. አሁን "እንቆቅልሽ" በሚል ርዕስ የቀረበ
ምንባብ አነብላችኋለሁ፤ ጠቃሚ/ዋና ሀሳቦችን
ማስታወሻ እየያዛችሁ፣ በእንቆቅልሽ ምልልሱ
ክፍል ላይ መልሱን እየገመታችሁ አዳምጡ።
(መ. የማዳመጥ ምንባቡን ያንብቡላቸው።
ሦስተኛውን አንቀጽ አንብበው ሲጨርሱ
በኮከብ ምልክት ውስጥ ያለውን ጥያቄ
ይጠይቋቸው።)
[ተ. ጨዋታውን የሚከታተሉ፣ ለመጫወት ተራ
የሚጠባበቁትና ዳኞች]
( መ. መልሱን ከተማሪዎች ከተቀበሉ በኋላ
ማንበብዎን ይቀጥሉ። ሁለተኛው የኮከብ
ምልክት ካለበት ቦታ ሲደርሱ ጥያቄውን
ይጠይቋቸው።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 ፻፷፮
[ተ. ተማሪዎች ይገምታሉ።] ጦቢያው፡- ለራሱ ሳይቀምስ፣ የቆረሰውን ያጎርስ፣
(መ. ተማሪዎች እንዲገምቱ ካደረጉ በኋላ ሰማኸኝ፡- እጅ!
ማንበብዎን ይቀጥሉ።) ጦቢያው፡- በጣም ጥሩ! መልሰሃል። አሁን
ደግሞ አንተ ጠይቀኝ።
እንቆቅልሽ
ሰማኸኝ፡- እንቆቅልሽ፣
እንቆቅልሽ ጠያቂና ተጠያቂ ኖሮት በጥንድ
ጦቢያው፡- ምን አውቅልህ?
የሚጫወቱት ውድድር አከል የጥያቄና መልስ
ሥነቃል ነው። ልጆችና ወጣቶች ይሳተፉበታል። ሰማኸኝ፡- ለማታምነው ፈቷ ምራቅ ነው ቅባቷ።
አመራማሪ ባህርይ ስላለው የልጆችን አእምሮ *** የዚህ እንቆቅልሽ ጥያቄ መልስ ምን
ያበለጽጋል። አካባቢያቸውንም እንዲያውቁ ይመስላችኋል?***
ያግዛቸዋል። እንዲሁም የእንስሳትንና የተፈጥሮን
ልዩልዩ አፈጣጠርና ፀባይ እንዲገነዘቡ ያደርጋል። ጦቢያው፡- ድመት!
በእንቆቅልሽ የሚጠየቁት ጥያቄዎች፣ በአብዛኛው ሰማኸኝ፡- በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ አንቺ
ከማኅበረሰቡ የዕለትተዕለት ህይወት ጋር ጠንካራ ጠይቂኝ።
ቁርኝት አላቸው። የሰው የአካል ክፍሎች፣ ጦቢያው፡- እንቆቅልህ፣
የእንስሳት፣ የተክሎች፣ የምግብና የእህል ዓይነቶች
ወዘተ. ትኵረት ይደረግባቸዋል። ሰማኸኝ፡- ምን አውቅልሽ?
የእንቆቅልሽ ጨዋታ ተሳታፊዎች አሉት። እነሱም ጦቢያው፡- ዐይኗን ተኩላ ገበያ ትወጣ፣
ጨዋታውን የሚከታተሉና ተራ የሚጠባበቁት ሰማኸኝ ፡- ሴት!
ናቸው። በጨዋታው ሂደትና በሥነሥርዓቱ ላይ
ጦቢያው፡- አይደለም።
ስህተት ቢፈጠር የሚያስተካክሉና በመልሱ ላይ
ክርክር ቢነሳ የሚዳኙ አዋቂዎችም ይታደማሉ። ሰማኸኝ፡- መርፌ!
***የእንቆቅልሽ ጨዋታ ተሳታፊዎች ጦቢያው፡- አይደለም።
እነማን ናቸው?*** ሰማኸኝ፡- (እያሰበ ቆየ)
የእንቆቅልሽ ጨዋታ የራሱ የሆነ ሕግና ሥርዓት ጦቢያው፡- ዋለብህ አደረብህ፣
አለው። ጨዋታውን ጠያቂ "እንቆቅልህ/ሽ"፣
ሰርዶ በቀለብህ፣
ተጠያቂ "ምን አውቅልህ/ሽ" በማለት ይጀምሩታል።
በመቀጠልም ጠያቂ ጥያቄውን ያቀርባል/ እንደእንጀራ ነፈሰብህ፣
ታቀርባለች። ተጠያቂ መልስ ይሆናል ያለውን/ ሰማኸኝ፡- እሽ ይግባልሽ!
ያለችውን በማሰላሰል ይናገራል/ትናገራለች፤
መልሱ ትክክል ካልሆነ ተጠያቂው/ዋ ሌላ መልስ ጦቢያው፡- እንኳን ገባልኝ፣
እንዲሰጥ/እንድትሰጥ ጉትጎታ ይደረጋል። ተንቧለልኝ፣
መመለስ ካልቻለ/ች አገር እንዲሰጥ/እንድትሰጥ ፈረስ ከበቅሎ ታሰረልኝ፣
ተደርጎ የስድብ ናዳ ከወረደበት/ባት በኋላ
መልሱ ይነገራል። ተሸናፊም ከጨዋታው ውጭ ከሰሜን፣ ከደቡብ፣ ከምዕራብ፣
ይደረጋል/ትደረጋለች። ተረኛ ተጫዋች እንዲገባ/ ከምሥራቅ ተነጠፈልኝ፣
እንድትገባ ይደረግና ጨዋታው ይቀጥላል። በዚህ አገር ስጠኝ።
ዓይነት ሥርዓት እስከመጨረሸው ይሄዳል።
ሰማኸኝ፡- ጎንደርን ሰጥቼሻለሁ።
የእንቆቅልሽ ጨዋታ በአብዛኛው ማታማታና
በበዓል ቀናት ይከናወናል። የሰፈሩ ልጆችም ጦቢያው፡- ኖሬበታለሁ፤ ሌላ ስጠኝ!
ቀኑ እሁድ በመሆኑ ሰብሰብ ብለው ተቀምጠው ሰማኸኝ፡- ጎጃምን ሰጥቼሻለሁ።
እንቆቅልሽ ይጫወታሉ። ጦቢያው፡- እሱም አገሬ ነው።
ጦቢያውና ሰማኸኝ ተራቸው ደርሶ እንቆቅልሽ ሰማኸኝ፡- አዲስአበባን ሰጥቼሻለሁ።
እየተጫወቱ ነው።
ጦቢያው፡- አዲስ አበባ ሆኜ ምን አጥቼ፣
ጦቢያው፡- እንቆቅልህ፣
ሁሉ በጄ ሁሉ በደጄ፤
ሰማኸኝ፡- ምን አውቅልሽ?
ግርድ ግርዱን ለፈረሴ፣

፻፷፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 167

 ምርት ምርቱን ለእኔ፤ እንሥራ
እንዳልሰድብህ ወንድሜ፣ መ. አሁን ደግሞ አንድ እንቆቅልሽ አብረን
እንሥራ። "ቀይ ዘንዶ ዋሻ ውስጥ ተጋድሞ"
እንዳልተውህ ጠላቴ፤
እወቁልኝ?
ከቤትህ በታች ያለው ልምጭ፣
[መተ. ምላስ]
እንዳንተው ነጭ፤
እንደሰፌድ ይዘርጋህ፣ ሥሩ
መ. አብረን በሠራነው መሠረት በ1ኛው ሳምንት፣
እንደደጋን ያጉብጥህ፤
በ3ኛው ቀን፣ በአዳምጦ መረዳት፣ በተግባር 2
ከዚህ እንደይፋት፣ ሥር የቀረቡትን እንቆቅልሾች በደብተራችሁ
ያብርህ እንቅፋት፤ ሙሉ።
በኔ ጉሮሮ ጠጅ ይንቆርቆር፣ መ. "አልቀረም ተቀጥቅጦ አስተኛው ፈልጦ
በአንተ ጉሮሮ አጥንት ይሰንቀር፤ ፈልጦ።" እወቁልኝ!
ና እንሂድ ጓሮ ለጓሮ፣ [ተ. ጌሾ]
አበላሀላሁ የገማች ዶሮ፤ ( መ. በዚህ ዓይነት ቀሪዎችን እንዲመልሱ
ጦቢያው፡- በቃህ ወይስ ልጨምርህ? የቤትሥራ ይስጧቸው፡)
ሰማኸኝ፡- ኧረ በቃኝ! መልሱን ንገሪኝ።
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ጦቢያው፡- "ዐይኗን ተኳኩላ ገበያ ትወጣ" ማለት
ባቄላ ናት አለችው። ግሳዊ ሐረግን መለየት
ከዚህ በኋላ ተረኛው/ዋ ይገባና/ትገባና ልሥራ
ይጫወታል/ትጫወታለች። በዚህ ዓይነትም ዙሩ መ. ግሳዊ ሐረግ ባለቤቱ የፈፀመውን ወይም
እስከመጨረሻው ይቀጥላል።
የሆነውን ነገር የሚነግር የዓረፍተነገር አካል
አዳምጦ መረዳት (5 ደቂቃ) ነው። ዛሬ የምንማረው በዓረፍተነገር ውስጥ
ሥሩ ግሳዊ ሐረግን መለየት ነው።
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣ ያለው ቤቱን አፀዳ። (ይህን ዓረፍተነገር በሰሌዳው
በአዳምጦ መረዳት በተግባር “1” ሥር ላይ ይጻፉ።)
የቀረቡትን ጥያቄዎች ባዳመጣችሁት ምንባብ
መ. ይህን ዓረፍተነገር ልታነቡልኝ ትችላላችሁ?
መሠረት በቃላችሁ መልሱ። በእንቆቅልሽ
(አንድ/ዲት ተማሪ ያስነብቡ።)
ጨዋታ ተሸናፊ የሚለየው እንዴት ነው?
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ ባለቤቱ ማን ነው?
[ተ. ተጠያቂ የተጠየቀውን/የተጠየቀችውን
እንቆቅልሽ መመለስ ሳይችል/ ሳትችል [መ. ያለው]
ሲቀር/ ስትቀር ተሸናፊ ይሆናል/ ትሆናለች።] መ. ያለው ምን አደረገ?
(መ. በዚህ ዓይነት ከለ-ሰ የቀረቡትን በቃላቸው [መ. ቤቱን አፀዳ]
እንዲመልሱ ያድርጉ። ከዚያም በትክክል
ያልተመለሱ እንቆቅልሾችን በመመለስ [መ. "ቤቱን አፀዳ" የሚለው ባለቤቱ ያደረገውን
ግብረመልስ ይስጡ።) ስለሚነግረን ግሳዊ ሐረግ ነው ማለት ነው።]
ልሥራ እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ተግባር "2"ን ትሠራላችሁ። መ. አሁን ሌላ ምሳሌ አብረን እንሥራ።
በመጀመሪያ ግን እኔ እሠራለሁ። "ሲቀመጥ መ. በለጡ ወደቤቷ ሮጠች። (ይህን ዓረፍተነገር
ረጅም ሲቆም አጭር" እወቁልኝ? ሰሌዳው ላይ ይጻፉ።)
[መ. ውሻ] መ. ይህን ዓረፍተነገር ልታነቡልኝ ትችላላችሁ?
(አንድ/ዲት ተማሪ ያስነብቡ።)

168 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 ፻፷፰

መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ ባለቤቱ ማን ነው/
ናት?
[መተ. በለጡ]
መ. በጣም ጥሩ! በለጡ ምን አደረገች?
[መተ. ወደቤቷ ሮጠች]
መ. ስለዚህ በዓረፍተነገሩ ውስጥ ግሳዊ ሐረጉ
የትኛው ነው?
[መተ. ወደቤቷ ሮጠች]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣
በሰዋስው ሥር በቀረቡት ዓረፍተነገሮች
ውስጥ የሚገኙትን ግሳዊ ሐረጎች ለይታችሁ
በደብተራችሁ ጻፉ። "ማስተዋል የቤትሥራዋን
ሠራች።" በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ ባለቤቱ
የትኛው ነው?
[ተ. ማስተዋል]
መ. በጣም ጥሩ! ማስተዋል ምን አደረገች?
[ተ. የቤትሥራዋን ሠራች]
መ. ስለዚህ ግሳዊ ሐረጉ የትኛው ነው?
[ተ. የቤትሥራዋን ሠራች] (ይህን በደብተራቸው
እንዲጽፉ ይንገሯቸው። በዚህ ዓይነት
የቀሩትንም እንዲሠሩ ያድርጉ።)

፻፷፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 169

 የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
2ኛ ሳምንት
ሥሩ
አፈታሪክና እንቆቅልሽ መ. "ጌራና አሰቦ" በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ
ራሳችሁን እየጠየቃችሁና ለጥያቄያችሁ
ምላሽ ለማግኘት እየሞከራችሁ አንብቡ።
4ኛ ቀን (የመጀመሪያዎቹን ሁለት አንቀጾች ካነበቡ
የዕለቱ ትምህርት ይዘት በኋላ ያቁሙ።)
• ማንበብ መ. ከሁለቱ ወንድማማቾች ታላቁ ማን
ይመስላችኋል?

የቤትሥራ (5 ደቂቃ) [ተ. አሰቦ]

ሥሩ መ. ታላቁ አሰቦ ነው ያላችሁበት ምክንያት
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን በማዳመጥ ምንድን ነው?
ሥር የተሰጣችሁን የቤትሥራ መልስ ንገሩኝ። [ተ. ጌራ የአንተ ጋሻጃግሬ/ አጃቢ ሆኜ ብኖር
"ላዩ ሰርዶ ውስጡ ብርንዶ" ምንድን ነው? ምን ገዶኝ ብሏል። ይህም ለታላቅ ወንድሙ
[ተ. ሽንኩርት] ያለውን አክብሮት ስለሚያሳይ አሰቦ ታላቅ
ነው ማለት ነው።]
መ. “ሰው ሳይቀምስ የምትቀምስ” ምንድን ናት?
መ. በጣም ጥሩ! ማንበባችሁን ቀጥሉ። (3ኛውን
[ተ. የወጥ ማማሰያ] አንቀጽ አንበብው እንደጨረሱ አስቁመው
መ. “ወገበ ጎባጣ ሀገሩን ሁሉ ቆምጣ ቆምጣ” ይጠይቁ።)
ምንድን ናት? መ. "ልጓም የማይገታቸው፣ አለንጋ የማያርፍባቸው
[ተ. ማጭድ] ሆኑ" የተባሉት ምኖቹ ናቸው?

መ. “ከመሬት ወደቀ አንስቼ ብይዘው አለቀ” [ተ. ፈረሶቹ]

ምንድን ነው? መ. በጣም ጥሩ! አሁን ማንበባችሁን ቀጥሉ።
[ተ. በረዶ] አንብቦ መረዳት (20 ደቂቃ)
መ. “ህይወት የሌለው ሌት ተቀን የሚሄድ” ልሥራ
ምንድን ነው?
መ. አሁን በምንባቡ መሠረት የቀረቡትን
[ተ. ነፋስ] ጥያቄዎች ትመልሳላችሁ። በተግባር 1፣
በታሪኩ ውስጥ የተከናወኑትን ድርጊቶች
ማንበብ (35 ደቂቃ) በቅደምተከተል በሠንጠረዥ ውስጥ
ትዘረዝራላችሁ። (በመማሪያ መጽሐፉ ላይ
ጌራና አሰቦ የቀረበውን ሠንጠረዥ በሰሌዳው ላይ ይሣሉ።
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ) ሠንጠረዦቹ 4 ብቻ ላይሆኑ ይችላሉ።)
አንድ ምሳሌ እኔ እሠራለሁ። ጌራና አሰቦ
መገመት በመጀመሪያ ምን አደረጉ?
ሥሩ [መ. ጌራና አሰቦ ከጎንደር ተነስተው ወደመንዝ
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን፣ በማንበብ ጓሳ ሄዱ። ] (በ"1" ቍጥር ፊት ለፊት ባለው
ሥር የቀረበውን የምንባብ ርዕስ አንብቡ፤ ሳጥን ውስጥ ይጻፉ።)
ሥዕሉንም ተመልከቱ፤ ከዚያም ምንባቡ
ስለምን እንደሚገልፅ ገምቱ።
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። ወንድማማቾቹ
[ተ. ይገምታሉ።] በመቀጠል ምን አደረጉ?
[መተ. መሬቱን የመከፋፈል ጥያቄ አነሱ።] (ይህን

170 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 ፻፸

 ዓረፍተነገር ደግሞ በ"2" ቍጥር ፊት ለፊት
ባለው ሳጥን ውስጥ ይጻፉ።) 5ኛ ቀን
ሥሩ
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን በአንብቦ የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
መረዳት ሥር የቀረበውን የድርጊት • ቃላት
ቅደምተከተል ማሳያ ሠንጠረዥ በደብተራችሁ • መጻፍ
አዘጋጁ። ከዚያም "ጌራና አሰቦ" በሚለው
ምንባብ ውስጥ የተከናወኑትን ድርጊቶች
በቅደምተከተል ጻፉ።
መ. ወንድማማቾቹ በመቀጠል ያደረጉት ምንድን
ነው?
ቃላት (10 ደቂቃ)
[ተ. አሰቦ፣ ወንድማማቾቹ መሬቱን ቃላትን በድርጊት መግለፅ፤ ለቃላት
ስለሚከፋፈሉበት ዘዴ ሀሳብ አቀረበ።] ተመሳሳይ ፍቺ መስጠት
መ. በጣም ጥሩ! በደብተራችሁ ባዘጋጃችሁት ልሥራ
ሠንጠረዥ በተራቊጥር 3 ፊትለፊት መ. ዛሬ ከምንባቡ የወጡ ቃላትን በድርጊት
ዓረፍተነገሩን ጻፉ። ትገልፃላችሁ። በመጀመሪያ ግን አንድ ምሳሌ
ላሳያችሁ።
(መ. ቀሪዎቹን ጥያቄዎች በግል እንዲመልሱ
ያድርጉ። ከዚያም በታሪኩ ቅደምተከተል ላይ "ሰሜን" የሚለውን ቃል ስጠራ ፊቴን ወደሰሜን
ከተማሪዎች ጋር ይወያዩ። ስህተታቸውንም አቅጣጫ አዙሬ እቆማለሁ።
እንዲያስተካክሉ ያድርጉ።) መ. ሰሜን
ሥሩ [መ. ፊትዎን ወደሰሜን አቅጣጫ አዙረው
መ. አሁን ደግሞ የተግባር "2"ን ጥያቄዎች በመቆም ያሳያሉ፡]
በቃላችሁ መልሱ። በአንቀጽ 2
መ. በምንባቡ ውስጥ "እመር ብለው" የሚል ቃል
ወንድማማቾቹ አንተ ምረጥ፣ አንተ ምረጥ
አለ።
ሲባባሉ የቆዩበት ጉዳይ ምን ነበር?
[ተ. የሚካፈሉትን መሬት በመጀመሪያ አንተ "እመርን በድርጊት ላሳይ (ወደፊት ዘልለው
ምረጥ አንተ ምርጥ በማለት ነበር ሲገባበዙ ያሳዩኣቸው።)
የቆዩት።] [መ. እመር ብለው ያሳያሉ።]
(መ. በዚህ ዓይነት እየጠየቁ ተማሪዎች በቃላቸው ሥሩ
እንዲመልሱ ያድርጉ። በትክክል ያልተመለሱ (መ. ተማሪዎች ተነስተው እንዲቆሙ ያድርጉ።)
ጥያቄዎች ላይ የማስተካከያ አስተያየት
መ. "ሰሜን"
በመስጠት ግበረመልስ ይስጡ።)
[ተ. ፊታቸውን ወደሰሜን አዙረው ይቆማሉ።]
(መ. በዚህ ዓይነት ደቡብ፣ ምሥራቅና ምዕራብ
ሲጠሩ አቅጣጫቸውን በመለዋወጥ ፊታቸውን
እያዞሩ መቆማቸውን ይከታተሉ።)
መ. "እመር"
[ተ. አንድ እርምጃ ወደፊት ይዘላሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! "መተቃቀፍ"
[ተ. ጥንድ ጥንድ ሆነው ተቃቅፈው ያሳያሉ።]
መ. በጣም ጥሩ!

፻፸፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 171

 ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን፣
በቃላት ሥር የቀረበውን ተግባር “2”ን ሥሩ።
በዓረፍተነገሮቹ ውስጥ የተሠመረባቸውን
ቃላት የሚተኩ ተመሳሳይ ቃላትን ከቀረቡት
አማራጮች መካከል ምረጡ። "እህቴ ማለፊያ
ሸሚዝ ሸለመችኝ" በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ
የተሠመረበት ቃል ምንድን ነው?
[ተ. ማለፊያ]
መ. በጣም ጥሩ! "ማለፊያ" የሚለውን ቃል ሊተካ
የሚችለው ተመሳሳይ ቃል የትኛው ነው?
[ተ. ጥሩ]
(መ. በዚህ ዓይነት ከ2-5 የቀረቡትን ጥያቄዎች
ክፍል ውስጥ እንዲመልሱ ያድርጉ። ከዚያም
ትክክለኛውን መልስ በመንገር ርስበርስ
እንዲተራረሙ ያድርጉ። ከተራ ቍጥር 6-10
ያሉትን ቃላት ደግሞ የቤትሥራ ይስጧቸው)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በተሰጠ ርዕስ ግጥም መጻፍ
ልሥራ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ የተዛቡ ሐረጋትን
ቅደምተከተል በማስተካከል ግጥሞቹ ቤት
እንዲመቱ አድርጋችሁ ነበር። ዛሬ ደግሞ
በሚሰጣችሁ ርዕስ ግጥም ትጽፋላችሁ። አንድ
ምሳሌ ጽፌ ላሳያችሁ። "እናት" ከሚለው ርዕስ
ተነስቼ ግጥም እጽፋለሁ።" (የሚከተለውን
አንድ ስንኝ ሰሌዳው ላይ ይጻፉ።)
እናትና ምድር ሁለቱ አንድ ናቸው፣
መ. ይህን ጅምር ስንኝ ሊያሟላ የሚችል ስንኝ
ምንድን ነው?
[መ. የልጃቸው ነገር ሁሌም ጉዳያቸው።]
(ከመጀመሪያው ስንኝ ሥር ይጻፉና
ያንብቡላቸው።)
እንሥራ
መ. ይህንን ስንኝ በሌላ ስንኝ ማሟላት ይቻላል።
"እናትና ምድር ሁለቱ አንድ ናቸው" የሚለውን
ስንኝ የሚያሟላ ሌላ ስንኝ ንገሩኝ።
[መተ. እናትና ምድር ሁለቱ አንድ ናቸው፣
172 አማርኛ 5ኛ ክፍል
እናትም ለልጇ ምድር ደግሞ ለሰው፣
ምንም ሳይሰስቱ ያላቸውን ሠጥተው፣
አይነግሩ ስሞታ አደረግሁ ብለው።]
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን ከ4-6 አባላት ባላቸው ቡድኖች
ያደራጁ።)
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን በድርሰት
መጻፍ ሥር ከቀረቡት ርዕሶች አንድ ምረጡ።
ከዚያም አንድ ያልተጻፈበት ወረቀት አዘጋጁ፤
በመቀጠል ከቡድን አባላት አንዳችሁ
ከመረጣችሁት ርዕስ በመነሳት አንድ ስንኝ
ጻፉ
[ተ. ከየቡድኑ አንድ አንድ ተማሪዎች በመረጡት
ርዕስ አንድ ስንኝ ይጽፋሉ።]
መ. አሁን ወረቀቱን ከጎናችሁ ላለው ተማሪ
አስተላልፉ። ወረቀቱን የተቀበላችሁ
ተማሪዎች ከመጀመሪያው ስንኝ ጋር በሀሳብ
የሚስማማ ስንኝ ጻፉ። የምትጽፉት ስንኝ
የመጨረሻ ፊደል ከመጀመሪያው ጋር
ተመሳሳይ ቢሆን የተሻለ ነው።
[ተ. ሁለተኛውን ስንኝ ይጽፋሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! ወረቀቱን ከጎናችሁ ላሉት
ተማሪዎች አስተላልፉ፤ ወረቀቱን የተቀበላችሁ
ተማሪዎች ከቀድሞዎቹ ስንኞች ጋር በሀሳብ
የሚስማማ ስንኝ ጻፉ። የምትጽፉት ስንኝ
የመጨረሻ ፊደል ከቀድሞዎቹ ስንኞች
የመጨረሻ ፊደል ጋር ተመሳሳይ ወይም
የተለየ ሊሆን ይችላል።
[ተ. ሦስተኛ ስንኝ ይጽፋሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! ወረቀቱን ከጎናችሁ ላሉ
ተማሪዎች አስተላልፉ፣ ወረቀቱን የተቀበላችሁ
ተማሪዎች ከቀድሞዎቹ ስንኞች ጋር
በሀሳብ የሚስማማ ስንኝ ጻፉ። የምትጽፉት
ስንኝ የመጨረሻ ፊደል ከሦስተኛው ስንኝ
የመጨረሻ ፊደል ጋር ተመሳሳይ ቢሆን
የተሻለ ነው።
[ተ. አራተኛ ስንኝ ይጽፋሉ]
(መ. በዚህ ዓይነት ተማሪዎች ለ10 ደቂቃ
ያህል በቡድን እየተቀባበሉ ከመረጡት
ርዕስ ተነስተው ግጥም እንዲጽፉ ያድርጉ።
ተማሪዎች ሲጽፉ እየተዘዋወሩ ተግባሩን
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 ፻፸፪
 በአግባቡ እየሠሩ መሆናቸውን ይመልከቱ።
ተግባሩን ለመሥራት የተቸገሩ ቡድኖች ካሉ
ፍንጭ በመስጠት ይደግፉ።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
ፖስታ ማዘጋጀትና አድራሻ መጻፍ
እንሥራ
መ. ዛሬ ፖስታ አዘጋጅተን አድራሻ እንጽፋለን።
አንድ ያልተጻፈበት ወረቀት እናዘጋጅ።
(እርስዎም ተማሪዎችም ወረቀት አዘጋጁ።)
[መተ. ለፖስታ መሥሪያ ወረቀት ያዘጋጃሉ።]
መ. አሁን የወረቀቱ አራቱም ማዕዘን እኩል
እንዲሆን አድርገን እንቁረጥ
ሥሩ
[መተ. ያዘጋጁትን ወረቀት አራቱም ማዕዘን መ. በጣም ጥሩ! ፖስታውን ለጓደኞቻችሁ
እኩል እንዲሆኑ አድርገው ይቆርጣሉ።] እንደምትልኩ አድርጋችሁ በፖስታው ጀርባ
መ. ወረቀቱ የሚታጠፍባቸውን መስመሮች የላኪና የተቀባይ አድራሻ ጻፉ።
እንደሚከተለው በእርሳስ ነጠብጣብ በማድረግ [ተ. በፖስታው ላይ የላኪና የተቀባይ አድራሻ
ምልክት እናድርግ። ይጽፉሉ።]
(መ. በፖስታው ላይ የላኪና የተቀባይ አድራሻ
ከጻፉ በኋላ ያዘጋጁትን ፖስታ እንዲቀያየሩ
ያድርጉ። ከዚያም እርስዎ ባዘጋጁት ፖስታ
ላይ የላኪና የተቀባይ አድራሻ ጽፈው
ያሳዩአቸውና ርስበርስ እንዲተራረሙ
ያድርጉ።)

6ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• መናገር
[መተ. ወረቀቱ የሚታጠፍባቸውን መስመሮች • ሰዋስው
ምልክት ያደርጋሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ሦስቱን ጠርዞች እኩል የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ወደመሀል ካጠፍን በኋላ በማጣበቂያ
እናያይዝ። የተሠራው ፖስታ የሚከተለውን ሥሩ
ይመስላል። መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን፣ የሠራችሁትን
የቤትሥራ መልስ ንገሩኝ። "ሰካራሙ ሰውዬ
ጉድባ ውስጥ ገብቶ ተሰበረ" በሚለው
ዓረፍተነገር ውስጥ የተሠመረበትን ቃል
ሊተካ የሚችለው ከቀረቡት አማራጮች
ውስጥ የትኛው ነው?
[ተ. ጉድጓድ]

፻፸፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 173

( መ. የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚህ ዓይነት
ያሠሩ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ጌራና አሰቦ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ በጥንድ የማንበብ ልምምድ
ታደርጋላችሁ። በመጀመሪያ ግን
ስለምንባቡ ይዘት ለማስታወስ አንድ ጥያቄ
ልጠይቃችሁ። ከሁለቱ ወንድማማቾች
መሬቱን ስለሚከፋፈሉበት ዘዴ ሀሳብ
ያፈለቀው ማን ነበር?
[ተ. አሰቦ]
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. ዛሬ የድምፅ ቅላፄን እንደአስፈላጊነቱ
እየቀያየሩ ሥርዓተነጥብን ጠብቆ የማንበብ
ልምምድ ታደርጋላችሁ፤ በመጀመሪያ ግን
"ጌራና አሰቦ" ከሚለው ምንባብ 2ኛውን
አንቀጽ አነባለሁ። (በሚያነቡበት ጊዜ ሦስት
ዓይነት ድምፆችን መጠቀም እንዳለብዎት
ልብ ይበሉ። አንዱ የተራኪው/ዋ ድምፅ፣
ሁለተኛው የአሰቦ ድምፅ፣ ሦስተኛው ደግሞ
የጌራ ድምፅ ነው። እርስዎም ሲያነቡ
የተራኪውን ድምፅ በራስዎ መደበኛ ድምፅ፣
የአሰቦና የጌራን ድምፅ ደግሞ በሌሎች ሁለት
የተለያዩ ድምፆች ያንብቡ። በአንቀጹ ውስጥ
ያሉትን ሥርዓተነጥቦች ጠብቀው በማንበብ
ያሳዩአቸው።)
[መ. የድምፅ ቅላፄን እንደአስፈላጊነቱ እየቀያየሩ
ሥርዓተነጥቦችን ጠብቀው ያነባሉ።]
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ፡- "1"ና "2"
በማለት ቍጥር ይስጡ።)
መ. "1" ቍጥሮች "ጌራና አሰቦ" ከሚለው
ምንባብ የመጀመሪያዎቹን ሦስት አንቀጾች
አንብቡ። በምታነቡበት ጊዜ የድምፃችሁን
ቅላፄ እንደአስፈላጊነቱ እየቀያየራችሁ፣
ሥርዓተነጥቦችን ጠብቃችሁ አንብቡ።
የተራኪውን ድምፅ በራሳችሁ መደበኛ ድምፅ፣
የአሰቦንና የጌራን ድምፅ ደግሞ በሌሎች
ሁለት የተለያዩ ድምፆች እየቀያየራችሁ
174 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
አንብቡ። "1" ቍጥሮች ሲያነቡ፣ "2"
ቍጥሮች ደግሞ ድምፃቸውን በተገቢው
ሁኔታ መቀያየራቸውን፣ ሥርዓተነጥብ
መጠበቃቸውን ተከታተሉ። ከተሰጠው
መመሪያ ሲወጡ/ሲያፈነግጡ አስተያየት
ስጧቸው።
[ተ. "1" ቍጥሮች ያነባሉ። "2" ቍጥሮች
ያዳምጣሉ፤ አስተያየት ይሠጣሉ።]
መ. አሁን ደግሞ "2" ቍጥሮች አንብቡ። "1"
ቍጥሮች ደግሞ እየተከታተላችሁ አስተያየት
ስጡ።
[ተ. "2" ቍጥሮች ያነባሉ። "1" ቍጥሮች
ያዳምጣሉ፤ አስተያየት ይሰጣሉ።]
(መ. በዚህ ዓይነት ደግመው እንዲያነቡ ያድርጉ።
ተማሪዎች ሲያነቡ እየተዘዋወሩ በተሰጠው
መመሪያ መሠረት ማንበባቸውን ይከታተሉ።
ተግባሩን በትክክል ካልሠሩ አሠራሩን ግልፅ
በማድረግ በትክክል እንዲሠሩ ያድርጉ።)
መናገር (15 ደቂቃ)
እንቆቅልሽ መጫወት
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን 6 አባላት ባሏቸው ቡድኖች
ያደራጁ።)
መ. ሁለት ሁለት እየሆናችሁ እንቆቅልሽ
ተጫወቱ። ሁለቱ ሲጫወቱ ሌሎቻችሁ
በመዳኘት አሸናፊውን ለዩ። በዚህ ዓይነት
ርስበርስ እየተወዳደራችሁ ከስድስታችሁ
አንድ አሸናፊ ምረጡ።
[ተ. ርስበርስ እንቆቅልሽ በመጫወት
ይወዳደራሉ።]
(መ. ከየቡድኑ የተመረጡትን አሸናፊዎች
ርስበርስ እንዲወዳደሩ ያድርጉና የዕለቱን
የእንቆቅልሽ ጨዋታ አሸናፊ ይለዩ።
አሸናፊውን ያበረታቱ። የክፍሉ ተማሪዎች
እንዲያጨበጭቡለት ያድርጉ።)
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ባለቤትና ግሳዊ ሐረግን መለየት
ልሥራ
መ. ዛሬ በዓረፍተነገር ውስጥ የሚገኙ
ባለቤትና ግሳዊ ሐረጎችን የመለየት ተግባር
ምዕራፍ 9 ፻፸፬
 ትሠራላችሁ። በመጀመሪያ ግን አንድ ምሳሌ (መ. የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚህ ዓይነት
እኔ እሠራለሁ። በደብተራቸው ጽፈው እንዲመልሱ ያድርጉ።
ከዚያም ደብተራቸውን እንዲቀያየሩ ያድርጉ።
ጌራና አሰቦ ጓሳውን ተመለከቱ። (ይህን
በመቀጠልም በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎች ጋር
ዓረፍተነገር ሰሌዳው ላይ ይጻፉ።)
ይወያዩ። ተማሪዎች ርስበርስ እንዲተራረሙ
መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ የዓረፍተነገሩ ያድርጉ።)
ባለቤት የትኛው ነው?
[መ. ጌራና አሰቦ]
መ. ጌራና አሰቦ ምን አደረጉ።?
[መ. ጓሳውን ተመለከቱ።]
መ. ስለዚህ "ጌራና አሰቦ" የዓረፍተነገሩ ባለቤት
ሲሆኑ፣ "ጓሳውን ተመለከቱ" የሚለው ደግሞ
ግሳዊ ሐረግ ነው። ስለዚህ "አሰቦ"ና "ጓሳውን"
በሚሉት ቃላት መካከል እዝባር(/) በማድረግ
ባለቤቱንና ግሳዊ ሐረጉን እለያለሁ።
[መ. ጌራና አሰቦ/ ጓሳውን ተመለከቱ።] (በዚህ
መልኩ ሰሌዳው ላይ በጻፉት ዓረፍተነገር
ውስጥ ምልክት ያድርጉ።)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። "አሰቦ ሀሳብ
አቀረበ" በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ ባለቤቱ
የትኛው ነው?
[መተ. አሰቦ]
መ. አሰቦ ምን አደረገ?
[መተ. ሀሳብ አቀረበ]
መ. በጣም ጥሩ! ግሳዊ ሐረጉስ የትኛው ነው?
[መተ. ሀሳብ አቀረበ]
መ. በባለቤቱና በግሳዊ ሐረጉ መካከል እዝባር (/)
እናድርግ። (ተማሪዎች ሰሌዳው ላይ በጻፉት
ዓረፍተነገር ውስጥ ምልክት እንዲያደርጉ
ይፍቀዱላቸው።)
[መተ. አስቦ/ ሀሳብ አቀረበ።]
ሥሩ
መ. በ2ኛው ሳምንት፤ በ6ኛው ቀን፣ በሰዋስው
ሥር የቀረቡትን ዓረፍተነገሮች በደብተራችሁ
ጻፉ። ከዚያም በዓረፍተነገሮች ውስጥ ያሉትን
ባለቤቶችና ግሳዊ ሐረጎች እዝባር(/) በማድረግ
ለዩ። "ስመኝ ጥቁሩን ቦራ ፈረስ ሸጠችው።"
በሚለው ዓረፍተነገር ውስጥ ያሉትን ባለቤትና
ግሳዊ ሐረግ እዝባር(/) በማድረግ ለዩ።
[ተ. ስመኝ/ ጥቁሩን ቦራ ፈረስ ሸጠችው።]

፻፸፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 175

 ሥሩ
3ኛ ሳምንት መ. አሁን ደግሞ እናንተ የምታውቋቸውን
የባህል ተስተላልፎና የቃላዊ ምሳሌያዊ ንግግሮች ንገሩኝ።
ልማዶች ጠቀሜታ [ተ. የሚያውቋቸውን ምሳሌያዊ ንግግሮች
ይናገራሉ።]
የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
7ኛ ቀን
ሥሩ
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
መ. "የምሳሌያዊ ንግግሮች ፋይዳ" በሚል ርዕስ
• የቃላት ጥናት የቀረበውን ምንባብ ራሳችሁን እየጠየቃችሁና
• ማንበብ ለጥያቄዎቻችሁ መልስ እያሰባችሁ አንብቡ።
[ተ. እየጠየቁና ከምንባቡ መልስ እየፈለጉ
ያነባሉ።]
የቃላት ጥናት (3 ደቂቃ)
አንብቦ መረዳት (22 ደቂቃ)
መነጠልና ማጣመር
ሥሩ
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን፣ በቃላት በአንብቦ መረዳት ሥር የቀረቡትን የተግባር
ጥናት ሥር የቀረቡትን ከምንባብ የወጡ 1 ጥያቄዎች መልሱ።
ውስብስብ ቃላትን በመነጣጠልና በማጣመር
አንብቡ። "ቅሬታቸውን" የሚለውን ቃል መ. ምሳሌያዊ ንግግሮች ለምን ይጠቅማሉ?
ነጣጥላችሁ አንብቡ። [ተ. ምሳሌያዊ ንግግሮች በጥቅሉ ሀሳብን
[ተ. ቅሬታ-ኣቸው--ን] ለመቋጨት፣ ለማጠናከርና ለማጉላት
ይጠቅማሉ።] (ሌሎቹንም በዚህ ዓይነት
መ. በጣም ጥሩ! ይህንኑ ቃል በማጣመር እንዲሠሩ ያድርጉ።)
አንብቡ።
መ. አሁን ደግሞ በተግባር “2” ሥር የቀረቡትን
[ተ. ቅሬታቸውን] የተጓደሉ ምሳሌያዊ ንግግሮች በተለመደው
(መ. የቀሩትንም ቃላት በዚሁ ዓይነት ያስነብቡ።) መንገድ የሚያሟሉ አባባሎች ከቀረቡት
አማራጮች ምረጡ። "ፈሪና ንፉግ
ማንበብ (37 ደቂቃ) -------------" የሚለውን ምሳሌያዊ ንግግር
የምሳሌያዊ ንግግሮች ፋይዳ የሚያሟላው የትኛው ነው?

ቅደመንባብ (5 ደቂቃ) [ተ. እያደር ይቆጫሉ።]

የቀደመ ዕውቀትን መቀስቀስ
ልሥራ
መ. ሰዎች ሀሳባቸውን ለማጉላትና ለማጠናከር
በንግግራቸውና በጽሑፋቸው ውስጥ ምሳሌያዊ
ንግግሮችን ይጠቀማሉ። ከማውቃቸው
ምሳሌያዊ ንግግሮች መካከል ጥቂት
ልንገራችሁ።
[መ. ካንድ ብርቱ፣ ሁለት መድሃኒቱ።
•ታሞ ከመማቀቅ፣ አስቀድሞ መጠንቀቅ።
•መጠየቅ፣ ያደርጋል ሊቅ።]
መ. ይህ ምሳሌያዊ ንግግር ከምንባቡ ውስጥ
ከተጠቀሱት ምድቦች በየትኛው ይካተታል?
[ተ. በ3ኛውና በ4ኛው ተራ ቍጥር በቀረቡት
ምድቦች ውስጥ ሊካተት ይችላል።]
(መ. የቀሩትንም በዚሁ ዓይነት ያሠሩ። ከዚያም
ደብተራቸውን አቀያይረው መልሶቹን
በመንገር እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
መ. ያበረ ወገኑን -----------------------
[ተ. አስከበረ]
መ. በምንባቡ ከተጠቀሱት ምድቦች በየትኛው

176 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 ፻፸፮

 ይካተታል? ምንባብ ለወጡ ቃላት ዐውዳዊ ፍቻቸውን
በደብተራችሁ ጻፉ።
[ተ. በተራ ቁጥር 6 ይመደባል]
መ. "መቋጫ" የሚለው ቃል በምንባቡ ውስጥ
መ. ለተራበ ቂጣ፣ -----
ያለው ፍቺ ምንድን ነው?
[ተ. ለተጠማ ዋንጫ]
[ተ. መደምደሚያ]
መ. በምንባቡ ከተጠቀሱት ምድቦች በትኛው
(መ. በዚህ ዓይነት የቃላትን ዐውዳዊ ፍቺ
ይካተታል?
በደብተራቸው እንዲጽፉ፣ ከዚያም
[ተ. በተራ ቁጥር 2 ይመደባል] ደብተራቸውን ተቀያይረው ርስበርስ
መ. የቆጡን አወርድ ብላ ---------------- እንዲተራረሙ ያድርጉ። በመጨረሻም
ትክክለኛውን መልስ በመንገር ግብረመልስ
[ተ. የብብቷን ጣለች] ይስጡ።)
መ. በምንባቡ ከተጠቀሱት ምድቦች በየትኛው መ. አሁን ደግሞ ተግባር "2"ን ሥሩ። በ"ሀ"
ይካተታል ? ረድፍ ለተዘረዘሩት ቃላት ተቃራኒ ፍቻቸውን
[ተ. በተራ ቁጥር 3 ይመደባል] ከ"ለ" ረድፍ በመምረጥ አዛምዱ። "አስነዋሪ"
ለሚለው ቃል በ"ለ" ረድፍ ከተዘረዘሩት
መ. ጋን በጠጠር ---------------። ተቃራኒው የትኛው ነው?
[ተ. ይደገፋል] [ተ. አኩሪ]
መ. በምንባቡ ከተጠቀሱት ምድቦች በየትኛው (መ. በዚህ ዓይነት የቀሩትንም እንዲሠሩ
ይካተታል? ያድርጉ። ከዚያም መልሶቹን እርስዎ
[ተ. በተራ ቁጥር 6 ይመደባል] በመንገር ራሳቸው የራሳቸውን ደብተር
እንዲያርሙ ያድርጉ።)
መ. ሰነፍ ተቀምጦ ተቀምጦ -----።
[ተ. ከብት ሲገባ ይሠራል።] መጻፍ (30 ደቂቃ)
መ. በምንባቡ ከተጠቀሱት ምድቦች በየትኛው ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
ይካተታል?
ግጥም አስተካክሎ መጻፍ
[ተ. በተራ ቁጥር 1 ይመደባል።]
ልሥራ
(መ. አንድ ምሳሌያዊ ንግግር እንደሁኔታው መ. ባለፈው ክፍለጊዜ በቡድን ሆናችሁ ግጥም
ከአንድ በላይ ምድብ ውስጥ ሊካተትም ጽፋችሁ ነበር። ዛሬ ደግሞ የጻፋችሁትን
ይችላል።) ግጥም አስተካክላችሁ ትጽፋላችሁ። በቅድሚያ
ግን ግጥማችሁን እንዴት እንደምታስተካክሉ
8ኛ ቀን እኔ ሠርቼ ላሳያችሁ። (የሚከተለውን ግጥም
ሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው።)
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች የፍቅር አዝመራ ዛሬ ከተዘራ፣
• ቃላት
ሰው ለሰው አስቦ ፈጣሪን ከፈራ፣
• መጻፍ
ለዕውቀት ከተጋ በርትቶ ካጠና፣
ለኔ ማለት ትተን በጋራ ብንሠራ፣
ቃላት(10 ደቂቃ)
ባልተኛ ካቧራ ሰው ባልተሰቃየ።
ለቃላት ዐውዳዊና ተቃራኒ ፍቺ መስጠት
መ. በዚህ ግጥም ውስጥ ሁለት ችግሮች አሉ።
ሥሩ አንደኛው ችግር የሀሳብ አንድነት አለመኖር
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን፣ በቃላት ነው። የግጥሙ አጠቃላይ ጭብጥ ፍቅርና
ሥር "የምሳሌያዊ ንግግሮች" ፋይዳ ከሚለው

፻፸፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 177

 መተሳሰብ ነው። ሦስተኛው ስንኝ ግን ከሌሎቹ
ስንኞች በተለይ ስለዕውቀትና ስለማጥናት
ያወሳል። ስለዚህ ይህን ስንኝ እሠርዘዋለሁ።
[መ. ሦስተኛውን ስንኝ ይሠርዛሉ።]
መ. ሌላው ችግር የአምስተኛው ስንኝ የመጨረሻ
ፊደል የተለየ ስለሆነ ቤት አይመታም። ስለዚህ
የሐረጋቱን ቦታ በማቀያየር ቤት እንዲመታ
አደርጋለሁ። (ግጥሙን እንደሚከተለው
አስተካክለው ያሳዩ።)
[መ. የፍቅር አዝመራ ዛሬ ከተዘራ፣
ሰው ለሰው አስቦ ፈጣሪን ከፈራ፣
ለኔ ማለት ትተን በጋራ ብንሠራ፣
ሰው ባልተሰቃየ ባልተኛ ካቧራ።]
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በቡድን ያደራጁ።)
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ በቡድን የጻፋችሁትን
ግጥም ገምግሙ። ግጥማችሁን ስትገመግሙ፣
ግጥሙ ቤት ይመታል? ግጥሙ የሀሳብ
አንድነት አለው? በሚሉት ጥያቄዎች ላይ
ትኵረት አድርጉ።
[ተ. ግጥማቸውን ይገመግማሉ።]
መ. አሁን ግጥማችሁ ቤት እንዲመታና የሀሳብ
አንድነት እንዲኖረው አድርጋችሁ ጻፉ።
[ተ. ግጥማቸውን አስተካክለው ይጽፋሉ።]
መ. ከየቡድኑ አንድ አንድ ተማሪዎች በጋራ
የጻፋችሁትን ግጥም ለክፍሉ ተማሪዎች
አንብቡ።
[ተ. የጻፉትን ግጥም ለክፍሉ ተማሪዎች ያነባሉ።]
(መ. በመጨረሻም በግጥሞቹ ላይ አስተያየት
እንዲሠጡ ያድርጉ። የእርስዎንም አስተያየት
በማከል ያጠቃሉ።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የሠላምታ ደብዳቤ ጽፎ በፖስታ መላክ
ሥሩ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ስለፖስታ አዘገጃጀትና
አድራሻ አጻጻፍ ተምራችኋል። ዛሬ ደግሞ
የሠላምታ ደብዳቤ ጽፋችሁ በፖስታ
አሽጋችሁ ትልካላችሁ። በመጀመሪያ ለአንድ
የክፍል ጓደኛችሁ የሠላምታ ደብዳቤ ጻፉ።
178 አማርኛ 5ኛ ክፍል
[ተ. የሠላምታ ደብዳቤ ይጽፋሉ።]
መ. አሁን ባለፈው ክፍለጊዜ በተማራችሁት
መሠረት ፖስታ አዘጋጁና የላኪና የተቀባይ
አድራሻ ጻፉ።
[ተ. ፖስታ አዘጋጅተው አድራሻ ይጽፋሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ የጻፋችሁትን
ደብዳቤ በፖስታው ውስጥ አስገብታችሁ
አሽጉት።
[ተ. የጻፉትን ደብዳቤ በፖስታ ውስጥ አስገብተው
ያሽጋሉ።]
(መ. በመጨረሻ ፖስታዎቹን ሰብስበው
ለባለአድራሻዎቹ ከሰጡ በኋላ በተማሩት
መሠረት የተጻፈ መሆኑን እንዲገመግሙ
ያበረታቷቸው፤ እርስዎም በትክክል መሥራት
አለመሥራታቸውን ይገምግሙ።)
9ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• መናገር
• ሰዋስው
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
የምሳሌያዊ ንግግሮች ፋይዳ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ በጋራ የማንበብ ልምምድ ታደርጋላችሁ።
በመጀመሪያ ግን ባለፈው ክፍለጊዜ
ያነበባችሁትን ምንባብ ይዘት በተመለከተ
አንድ ጥያቄ ልጠይቃችሁ። የምሳሌያዊ
ንግግሮችን ጠቀሜታ ዘርዝሩ።
[ተ. ያነበቡትን በማስታወስ የምሳሌያዊ
ንግግሮችን ጠቀሜታ ይዘረዝራሉ።]
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በቡድን ያደራጁ።)
መ. "የምሳሌያዊ ንግግሮች ፋይዳ" በሚል
ርዕስ የቀረበውን ምንባብ በቡድን ሆናችሁ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 ፻፸፰
 ድምፅ በማሰማት በጋራ አንብቡ። ስታነቡ
ሥርዓተነጥቦችን ጠብቁ፤ ድምፃችሁንም
እኩል ለማውጣት ሞክሩ።
[ተ. ድምፅ እያሰሙ በጋራ ያነባሉ።]
(መ. በምዕራፍ 4፣ በመምህር መምሪያ፣ በአቀላጥፎ
ማንበብ፣ “ሥሩ” በሚለው ሥር ያለውን
አሠራር በመመልከት በዚያው መሠረት
ያሠሩ። ተማሪዎች ሲያነቡ ሥርዓተነጥቦችን
ጠብቀው ድምፃቸውን እኩል እያወጡ፣
ቃላቱን ሳያሳስቱ ማንበባቸውን ይከታተሉ።)
መናገር (20 ደቂቃ)
ምሳሌያዊ ንግግሮች የሚነገሩበትን
ዐውድ መናገር
ልሥራ
መ. አሁን ልዩ ልዩ ምሳሌያዊ ንግግሮች
የሚነገሩበትን ዐውድ/አጋጣሚ ትናገራላችሁ።
በመጀመሪያ ግን አንድ ምሳሌ እሰጣለሁ።
ሰዎች ቀድሞ ካጋጠማቸው የባሰ ወይም
የበለጠ ችግር ሲያጋጥማቸው ወይም በሌሎች
ላይ ሲመለከቱ "የባሰ አለ አገርህን አትልቀቅ"
የሚለውን ምሳሌያዊ አነጋገር ይጠቀማሉ።
ለምሳሌ አንድ ሠራተኛ መጀመሪያ ይሠራበት
የነበረው ድርጅት ሥራው እጅግ ብዙ በመሆኑ
ሰለቸው። ከዚህ የተነሳ ሥራውን ለቆ በሌላ
ድርጅት ተቀጠረ። አዲስ በተቀጠረበት ድርጅት
ውስጥ የገጠመው ሁኔታ ግን የባሰ መጥፎ ነበር።
ሥራው ከመብዛቱ በተጨማሪ የአሠሪዎቹ ባህርይ
አስቸጋሪ ሆነበት። ይህ ሁኔታ ያጋጠመው
ሠራተኛ "የባሰ አለ አገርህን አትልቀቅ" ሊል
ይችላል።
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በቡድን ያደራጁ።)
መ. በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው ቀን፣ በመናገር
ሥር የቀረቡት ምሳሌያዊ ንግግሮች ሊነገሩ
የሚችሉበትን ዐውድ/አጋጣሚ በምሳሌ
በማስደገፍ ለቡድን ጓደኞቻችሁ ተናገሩ።
[ተ. በመጽሐፋቸው የተዘረዘሩት ምሳሌያዊ
ንግግሮች ስለሚነገሩበት ዐውድ/አጋጣሚ
ለጓደኞቻቸው ይናገራሉ።]
(መ. ተማሪዎች ሲናገሩ በየቡድኑ እየተዘዋወሩ
ይከታተሉ። የሚያቀርቡት ዐውድ ለምሳሌያዊ
ንግግሩ የሚስማማ መሆኑን ይገምግሙ።)
፻፸፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ዓረፍተነገር በመሥራት ግሳዊ ሐረግ
መለየት
ልሥራ
መ. ባለፉት ክፍለጊዜያት ግሳዊ ሐረግን
መለየት ተምራችኋል። ዛሬ ደግሞ ግሶችን
በመጠቀም ዓረፍተነገር ሠርታችሁ ግሳዊ
ሐረግን ትለያላችሁ። በመጀመሪያ ግን
"ቀዳ" የሚለውን ግስ በመጠቀም ዓረፍተነገር
እመሠርታለሁ።
[መ. የወይዘሮ ሐረግ ልጅ ከወንዝ ውኃ ቀዳ።]
[መ. በዚህ ዓረፍተነገር ውስጥ "ከወንዝ ውኃ ቀዳ"
የሚለው ግሳዊ ሐረግ ነው።]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። "ተሰደዱ"
የሚለውን ቃል ተጠቅመን ዓረፍተነገር
እንሥራ።
[መተ. በርካታ የዱር እንስሳት ደኑ ስለተመነጠረ
ተሰደዱ።]
መ. በጣም ጥሩ! ግሳዊ ሐረጉን ከባለቤቱ በመለየት
እዝባር(/) ተጠቅመን እንለይ?
[መተ. በርካታ የዱር እንስሳት/ደኑ ስለተመነጠረ
ተሰደዱ።]
ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ9ኛው ቀን፣
በስዋሰው ሥር የቀረቡትን ግሶች በመጠቀም
ዓረፍተነገር መሥርቱ።
መ. "ጠገነ" የሚለውን ቃል በመጠቀም
ዓረፍተነገር ሥሩ።
[ተ. "ጠገነ" በሚለው ቃል በደብተራቸው
ዓረፍተነገር ይጽፋሉ። ከዚያም ግሳዊ ሐረጉን
በእዝባር ለይተው ያመለክታሉ።]
(መ. በዚህ ዓይነት የቀሩትንም በራሳቸው
እንዲሠሩ ያድርጉ። ተማሪዎች የሠሯቸውን
ዓረፍተነገሮች ይመልከቱ፣ በየግሶቹ ግሳዊ
ሐረግ መመሥረታቸውን ያረጋግጡ። ስህተት
ባለባቸው ዓረፍተነገሮች ላይ ተማሪዎችን
እያሳተፉ በማስተካከል ግብረመልስ ይስጡ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 9 179
 ምዕራፍ 10 ኤች.አይ.ቪ/ኤድስ፤ መድሎና መገለል
የምዕራፉ ዓላማዎች
ከዚህ ምዕራፍ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች፡-
• ውስብስብ ቃላትንና ሐረጋትን በመነጠልና በማጣመር ያነባሉ፤
• "ኤች.አይ.ቪ/ኤድስ፤ መድሎና መገለል" በሚል የምንባብ ይዘት ሥር የቀረቡትን ምንባቦች
አንብበው የተረዱትን ይገልጻሉ፤
• አዳዲስ ቃላትን በንግግርና በጽሑፍ ይጠቀማሉ፤
• በምክንያትና ውጤት ስልት ድርሰት ይጽፋሉ፤
• የማመልከቻ ደብዳቤ ይጽፋሉ፤
• በምክንያትና ውጤት የተዋቀሩ ምንባቦችን አቀላጥፈው ያነባሉ፤
• "የበቀል ጥንስስ" በሚል ርዕስ የቀረበውን ምንባብ አዳምጠው የተረዱትን ይናገራሉ፤
• "ኤች.አይ.ቪ/ኤድስ፤ መድሎና መገለል" በሚል የምንባብ ይዘት መነሻነት ይናገራሉ፤
• አወንታና አሉታ ሐተታዊ ዓረፍተነገሮችን ይመሠርታሉ።

መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ ይህንኑ ሐረግ

1ኛ ሳምንት ኤች.አይ.ቪ/ በማጣመር አንብቡ።
ኤድስ፤ የመድሎና የመገለል [ተ. የተከታተሉት]
ተጽእኖዎች (መ. የቀሩትንም በዚሁ ዓይነት እንዲያነቡ
ያድርጉ።)
1ኛ ቀን
ማንበብ (35 ደቂቃ)
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
ወይኔ ሰውዬው!
• የቃላት ጥናት
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
• ማንበብ
መገመት
የቃላት ጥናት (5 ደቂቃ) ሥሩ
መ. ምንባቡን ከማንበባችሁ በፊት የቅድመንባብ
መነጠልና ማጣመር ጥያቄዎችን መልሱ።
ሥሩ "ወይኔ ሰውዬው!" የሚለው አገላለጽ ምንን
መ. ዛሬ "ወይኔ ሰውዬው!" በሚል ርዕስ የቀረበ ያመለክታል?
ምንባብ ታነባላችሁ። በመጀመሪያ ግን
በ1ኛው ሳምንት በቃላት ጥናት ሥር [ተ. የቁጭት፣ የፀፀት፣ ወዘተ. ስሜትን
የቀረቡትን ውስብስብ ቃላትና ሐረጋት ያመለክታል።]
በመነጣጠልና በማጣመር አንብቡ። (መ. የቀረውንም ጥያቄ በዚህ ዓይነት እንዲመልሱ
መ. "የተከታተሉት" የሚለውን ሐረግ በመነጣጠል ያድርጉ።)
አንብቡ።
[ተ. የ-ተከታተሉ-ት]

180 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 ፻፹

የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ) ማንበባችሁን ቀጥሉ።

መገመትና ግምትን ማረጋገጥ [ተ. ግምታቸውን እያረጋገጡ ያነባሉ።]

ሥሩ (መ. አንብበው እንደጨረሱ በጥንድ በጥንድ ሆነው
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ።) በግምታቸው ትክክለኛነት ላይ እንዲነጋገሩ
ያድርጉ።)
መ. በቅደመንባብ ጥያቄዎች ላይ የገመታችሁት
ትክክል መሆኑን ወይም አለመሆኑን አንብቦ መረዳት (20 ደቂቃ)
እያረጋገጣችሁ በግል ድምፅ ሳታሰሙ ሥሩ
አንብቡ።
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ1ኛው ቀን፣ በአንብቦ
(መ. የመጀመሪያውን አንቀጽ ብቻ አንብበው መረዳት፣ በተግባር “1” ሥር የቀረበውን
መጽሐፋቸውን እንዲያጥፉ ያድርጉና ቀጥሎ ተግባር ሥሩ። በመጀመሪያ በመጽሐፋችሁ
የቀረበውን ጥያቄ ይጠይቁ።) የቀረበውን ሠንጠረዥ በደብተራችሁ
አዘጋጁ። ከዚያም ባነበባችሁት ምንባብ
መ. በሰውዬው ወይም በቤተሰቡ ላይ ምን
ውስጥ በመጀመሪያ፣ በመካከልና በመጨረሻ
የሚደርስ ይመስላችኋል?
የተከናወኑትን ድርጊቶች በቅደምተከተል
[ተ. በጥንድ በጥንድ ሆነው ግምታቸውን ዘርዝሩ።
አንዳቸው ለሌላቸው ይናገራሉ።]
መ. በምንባቡ መሠረት በመጀመሪያ የተከናወነው
(መ. ለ1 ደቂቃ ያህል ከተነጋገሩ በኋላ ድርጊት ምን ነበር?
ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ ያድርጉ።)
[ተ. ሰውዬው በየቀኑ እየሰከረ አምሽቶ ከመግባት
መ. አሁን ማንበባችሁን ቀጥሉ፤ ስታነቡ አልፎ ውጪ ማደር ጀመረ።] (ተማሪዎች
ግምታችሁ ትክክል መሆኑን ወይም በራሳቸው መንገድ መግለጽ ይችላሉ።)
አለመሆኑን አረጋግጡ።
መ. በጣም ጥሩ! አሁን የተናገራችሁትን
[ተ. በግምታቸው ትክክል መሆኑን/አለመሆኑን ባዘጋጃችሁት ሠንጠረዥ "መጀመሪያ"
እያረጋገጡ ያነባሉ።] በሚለው ክፍል ውስጥ ጻፉ። (የቀሩትንም በዚህ
(መ. እስከሦስተኛው አንቀጽ ብቻ አንብበው ዓይነት በግል እንዲሠሩ ያድርጉ። ከዚያም
እንዲያቆሙ ያድርጉ።) የሠሩትን በቡድን እየተወያዩ እንዲያስተካክሉ
ያድርጉ። እርስዎም ተማሪዎች የሠሩትን
መ. የማንኛችሁ ግምት ትክክል ነበር? በማየት ተገቢውን ማስተካከያ ይስጡ።)
ግምታችሁን ካነበባችሁት ጋር በማገናዘብ
መ. አሁን ደግሞ የተግባር "2"ን ጥያቄዎች
ተነጋገሩ።
በቃላችሁ መልሱ። ሰውዬው በዘመድና
[ተ. ግምታቸው ትክክል መሆን/አለመሆን ላይ በሽማግሌ ከተመከረ በኋላ ያመጣው የባህርይ
ይነጋገራሉ።] ለውጥ ምንድን ነው?
(መ. ለ1 ደቂቃ ያህል ከተነጋገሩ በኋላ [ተ. ምንም ዓይነት የባህርይ ለውጥ አላመጣም፤
የመጨረሻውን አንቀጽ የመጀመሪያ ሁለት እንዲያውም ብሶበታል።]
ዓረፍተነገሮች ብቻ አንብበው መጽሐፋቸውን
እንዲያጥፉ ያድርጉ።) (መ. የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚህ ዓይነት
በቃላቸው እንዲመልሱ ያድርጉ። በትክክል
መ. ሰውዬውና ቤተሰቡ የገጠማቸው ችግር ምን ላልተመለሱ ጥያቄዎች ትክክለኛውን መልስ
ይመስላችኋል? በመንገር ግብረመልስ ይስጡ።)
[ተ. በጥንድ በጥንድ ሆነው ግምታቸውን
አንዳቸው ለሌላቸው ይናገራሉ።]
(መ. ለ1 ደቂቃ ያህል ከተነጋገሩ በኋላ
ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ ያድርጉ።)
መ. አሁንም ግምታችሁን እያረጋገጣችሁ

፻፹፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 181


2ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
• መጻፍ
ቃላት (10 ደቂቃ)
የተለየ ፍቺ ያለውን ቃል መለየትና
ለፈሊጣዊ ንግግሮች ፍቺ መስጠት።
ሥሩ
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን፣ በተግባር “1”
ሥር የቀረበውን የቃላት ተግባር ሥሩ። ቀጥሎ
ለቀረቡት ቃላት ከተዘረዘሩት አማራጮች
መካከል በፍቺ የተለየውን በደብተራችሁ
ጻፉ።
መ. በ"1"ኛ ተራቍጥር "ሲያሰኘው" ለሚለው
ቃል ከቀረቡት አማራጮች መካከል በፍቺ
የተለየው የትኛው ነው?
[ተ. ሲያምረው]
መ. በጣም ጥሩ! (በዚህ ዓይነት ሌሎችንም
ጥያቄዎች እንዲመልሱ ያድርጉ፤ ከዚያም
በመልሶቹ ላይ ከተማሪዎች ጋር እየተወያዩ
ግበረመልስ ይስጡ።)
[ተ. ምክር አልተቀበለም]
መ. በጣም ጥሩ! (የቀሩትንም በዚህ ዓይነት
እንዲሠሩ የቤትሥራ ይስጧቸው።)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በምንባብ ውስጥ የሚገኝን ምክንያትና
ውጤት መተንተን
ልሥራ
መ. አንድ ምክንያት አንዳች ውጤትን
ያስከትላል። በመጀመሪያው ምክንያት
የተከሰተው ውጤት ለሌላ ውጤት መከሰት
ምክንያት ሊሆን ይችላል። ይህን በአንድ
ምሳሌ እንመልከት።
ወቅቱ ክረምት ቢሆንም በዕለቱ ሰማዩ ብሩህ
በመሆኑ ጥላ ሳትይዝ ከቤቷ ወጣች። ነገርግን
ድንገት ዝናብ መጣል ጀመረ። በዚህ የተነሳ
ልብሷ ራሰ። እንደዚህ ሆና ለፈተናው መቅረብ
ስላልፈለገች ወደቤቷ ተመልሳ ልብሷን ቀይራ፣
ጃንጥላ ይዛ ወጣች። በዚህም ምክንያት
ወደፈተናው የገባችው 30 ደቂቃ ዘግይታ ነበር።
መ. አሁን ባነበብኩላችሁ አንቀጽ ውስጥ ያሉትን
ምክንያቶችና ውጤቶች በቢጋር ሠንጠረዥ
እተነትናለሁ።(የሚከተለውን የቢጋር
ሠንጠረዥ ሰሌዳው ላይ ያዘጋጁ።)
ምክንያት

ምክንያት

ምክንያት
ሰማዩ ጥላ በጣለው
ውጤት

ውጤት

ሳትይዝ ዝናብ
ልሥራ ብሩህ
ነበር ወጣች ልብሷ ራሰ

መ. በተግባር "2" ሥር ከምንባቡ የወጡ ፈሊጣዊ

ንግግሮች ቀርበዋል። ፈሊጣዊ አነጋገር ከፈተናው
ምክንያት

ልብስ ለመቀየርና
ቃላት ከዘወትራዊ ፍቻቸው የተለየ ፍቺ
ውጤት

ውጤት

ጃንጥላ ለመያዝ ጊዜ 30
ወደቤቷ ተመለሰች ደቂቃ
እንዲኖራቸው አድርገን የምንጠቀምበት ዘገየች
የአነጋገር ስልት ነው። ለምሳሌ በምንባቡ
ውስጥ "ቀን ሲሠራ ውሎ ማታ ጠላና አረቄ
መ. ጥላ ሳትይዝ መውጣቷ ሰማዩ ብሩህ በመሆኑ
ጠጥቶ ሞቅ ብሎት ወደቤቱ ይገባል።" የሚል
ምክንያት የተከሰተ ውጤት ነው። በሌላ በኩል
ዓረፍተነገር አለ። "ሞቅ ብሎት" የሚለው
ጥላ ሳትይዝ መውጣቷ ለልብሷ በዝናብ መራስ
ሐረግ ፈላጣዊ ንግግር ነው። ፍቹም ሰክሮ
ምክንያት ሆኗል። (በዚህ ዓይነት በቢጋር
ማለት ነው።
ሠንጠረዡ የተዘረዘረውን የምክንያትና
ሥሩ ውጤት ትስሥር ይተንትኑላቸው።)
መ. አሁን በተግባር "2" ሥር ለቀረቡት የፈሊጣዊ ሥሩ
ንግግሮች ፍቺ ትሰጣላችሁ።
መ. አሁን ልክ እኔ እንዳደረግሁት እናንተም
መ. "ጆሮ አልሰጠም" የሚለው ፈሊጣዊ ንግግር "ወይኔ ሰውዬው!" በሚል ርዕስ በቀረበው
ፍቺ ምንድን ነው? (ተማሪዎች በፍቹ ላይ ምንባብ ውስጥ ያለውን የምክንያትና ውጤት
እንዲወያዩ ያድርጉና መልሱን ይቀበሉ።) ትስሥር የቢጋር ሠንጠረዥ አዘጋጅታችሁ

182 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 ፻፹፪

 በቡድን ተንትኑ።
[ተ. በምንባቡ ውስጥ ያሉ ምክንያቶችንና
ውጤቶችን በቡድን ይተነትናሉ።]
(መ. ተማሪዎች ሲሠሩ እየተዘዋወሩ ተግባሩን
በትክክል መሥራታቸውን ይከታተሉ።
ተግባሩን በትክክል ለመሥራት የተቸገሩትን
በመጠየቅና ፍንጭ በመስጠት ይደግፉ።
በመጨረሻም እያንዳንዱ ቡድን የሠራውን
የምክንያትና ውጤት ትንታኔ እንዲያቀርብ
ያድርጉ። የመድሎንና መገለልን ምንነት፣
መንስኤውንና ውጤቱን በተመለከተ
ወላጆቻቸውን፣ መምህሮቻቸውን፣ የጤና
ባለሙያዎችን ጠይቀው ወይም መጽሐፍ
አንብበው ማስታወሻ ይዘው እንዲመጡ
ይንገሯቸው።)
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የማመልከቻ ደብዳቤ አጻጻፍ
ልሥራ
መ. በምዕራፍ 8 ስለሠላምታ ደብዳቤ
አጻጻፍ ተምራችሁ ነበር። በዚህ ምዕራፍ
ደግሞ ስለማመልከቻ ደብዳቤ አጻጻፍ
ትማራላችሁ። የማመልከቻ ደብዳቤ የራሱ
የሆነ የአጻጻፍ ሥርዓት አለው። ይህንንም
የአጻጻፍ ሥርዓት በመጽሐፋችሁ የቀረበውን
የማመልከቻ ደብዳቤ ናሙና መነሻ በማድረግ
እንወያያለን።
መ. በማመልከቻ ደብዳቤ ራስጌ፣ በስተቀኝ
በኩል ምን ይጻፋል?
[መ. ማመልከቻው የሚቀርብለት መሥሪያ ቤት/
ድርጅት አድራሻ]
መ. በአድራሻው ምንምን ነገሮች ይጻፉሉ?
[መ. የመሥሪያ ቤቱ ስም፣ የሚገኝበት ቦታ]
መ. ከአድራሻው ሥር ምን ይጻፋል?
[መ. ቀን]
እንሥራ
መ. በማመልከቻ ደብዳቤ ከቀኑ ዝቅ ብሎ
በስተግራ በኩል ምን ይጻፋል?
[መተ. የአመልካች ስምና አድራሻ]
መ. በአመልካች ስምና አድራሻ ውስጥ
የሚካተቱት ነገሮች ምን ምን ናቸው?
፻፹፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል
[መተ. የአመልካች ስም፤ አመልካቹ የሚገኝበት
ልዩ ቦታ፣ ስልክ ቍጥርና ከተማ]
ሥሩ
መ. አሁን እስካሁን በሠራነው መሠረት
በመጽሐፋችሁ የሚገኘውን የማመልከቻ
ደብዳቤ መነሻ በማድረግ በጽሑፍ
ትመልሳላችሁ። (በልሥራና እንሥራ
የተሠራውን በደብተራቸው እንዲጽፉ
በማድረግ ይጀምሩና ቀጥሎ ያለውን ጥያቄ
ይጠይቋቸው።)
መ. አመልካቹ ከሚገኝበት/ከተማ ዝቅ ብሎ ምን
ይጻፋል?
[ተ. ጉዳዩ ]
መ. በጣም ጥሩ! "ጉዳዩ" በማመልከቻው ሊገለጽ
የተፈለገው መልዕክት ባጭሩ የሚጠቆምበት
ነው።
መ. ከጉዳዩ ቀጥሎስ ምን ይጻፋል?
[ተ. በማመልከቻ ደብዳቤው ሊገለጽ የተፈለገው
ዝርዝር ሀሳብ (ሐተታ) በዝርዝር ይቀርባል።]
መ. በጣም ጥሩ! ከሐተታው ሥር በስተቀኝ በኩል
ምን ይሠፍራል?
[ተ. መውጫና የአመልካች ፊርማ]
መ. በጣም ጥሩ! ከፊርማው ሥር ምን ይሠፍራል?
[ተ. የአመልካች ሙሉ ስም]
(መ. ተማሪዎች የጥያቄዎቹን መልስ ጽፈው
እንደጨረሱ ደብተራቸውን እንዲቀያየሩ
ያድርጉ። ከዚያም መልሶቹን ይንገሯቸው፤
ርስበርስ እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
3ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• ማዳመጥ
• ሰዋስው
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ2ኛው ቀን፣ በቃላት
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 183
 ተግባር “2” ሥር የሠራችሁትን የቤትሥራ
መልስ ንገሩኝ። "ጆሮ አልሠጠም" የሚለው
ፈሊጣዊ አነጋገር ፍቺ ምንድን ነው?
[ተ. አላዳመጠም]
መ. በጣም ጥሩ! (የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚህ
ዓይነት እንዲመልሱ ያድርጉ። ከዚያም
ትክክለኛውን መልስ በመንገር ግብረመልስ
ይስጡ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ወይኔ ሰውዬው
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. አንድን ጽሑፍ በጥሩ ሁኔታ በንባብ
ለማቅረብ ከፈለግን በተደጋጋሚ መለማመድ
ይኖርብናል። የሬዲዮ አንባቢዎች ያለምንም
መደነቃቀፍ ማንበብ ይጠበቅባቸዋል፤
ይህ ከሆነ አድማጮች የሚነበበውን ነገር
ይረዱታል። ዛሬ ልክ እንደሬዲዮ አንባቢ
ጽሑፍን በሬዲዮ እንደምታቀርቡ በማሰብ
ትለማመዳላችሁ።
መ. አንድን ጽሑፍ ለመጀመሪያ ጊዜ ስታነቡ
በተደጋጋሚ ልትሳሳቱ ትችላላችሁ። ለሁለተኛ
ጊዜ ስታነቡ ግን የምትሠሩት ስህተት በጣም
ይቀንሳል፤ ነገርግን የጽሑፉን መልዕክት
ሙሉ በሙሉ ላትረዱት ትችላላችሁ።
ስለዚህ መልዕክቱ ላይ በማተኮር ለሦስተኛ
ጊዜ ማንበብ ይኖርባችኋል። ለአራተኛ ጊዜ
ስታነቡ የድምፃችሁን ቅላፄ በማስተካከል
የጽሑፉን ስሜት በትክክል ለማንፀባረቅ
በሚያስችል ገለጻ ለማንበብ መሞከር
ይጠበቅባችኋል። አንድን ጽሑፍ በዚህ
መልክ በተደጋጋሚ በመለማመድ ካነበባችሁ፣
ያለምንም መደናቀፍ ልክ ከውስጣችሁ
እንደሚፈስ ንግግር ይሆናል።
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ልሥራ
መ. አሁን "ወይኔ ሰውዬው!" በሚል ርዕስ ከቀረበው
ምንባብ 3ኛውን አንቀጽ አነብላችኋለሁ።
[መ. ስህተቶችን እየፈፀሙ/እየተደነቃቀፉ
ያነባሉ።]
መ. አሁንም ይህንኑ አንቀጽ ደግሜ አነባለሁ።
184 አማርኛ 5ኛ ክፍል
[መ. ስህተቶቹን በመቀነስ ከመጀመሪያው በተሻለ
ያነባሉ።]
መ. አሁን ደግሞ በምንባቡ መልዕክት ላይ
በማተኮር ለሦስተኛ ጊዜ አነባለሁ። በማነብበት
ጊዜ የምንባቡን መልዕክት ለመረዳት ራሴን
እየጠየቅሁ፣ በአንቀጹ ውስጥ ያሉ አዳዲስ
ቃላት ፍቺ ከአውዱ ለመረዳት እየሞከርኩ
ረጋ ብዬ አነባለሁ።
[መ. በአንቀጹ በቀረበው መልዕክት ላይ በማተኮር
ያነባሉ።]
መ. ከአንቀጹ እንደተረዳሁት ሰውዬው
ከሕመሙ ማገገሙን፣ የመኖር ተስፋው
መለምለሙን፣ እንዲሁም ማድረግ ያለበትን
ጥንቃቄ ይገልጻል። ስለዚህ አንቀጹን ተስፋ
በሚንፀባረቅበትና የምክር ቅላፄ ባለበት
ድምፀት ለአራተኛ ጊዜ አነባለሁ።
[መ. አንቀጹን ተስፋ በሚንፀባረቅበትና የምክር
ቅላፄ ባለው ድምፀት ያነባሉ።]
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ)
መ. "ወይኔ ሰውዬው!" ከሚለው ምንባብ
የመጨረሻውን አንቀጽ ድምፅ እያሰማችሁ
ተራበተራ አንብቡ።
[ተ. ድምፅ እያሰሙ ተራበተራ ያነባሉ።]
መ. አሁንም ይህንኑ አንቀጽ ደግማችሁ አንብቡ።
[ተ. አንቀጹን ከመጀመሪያው በተሻለ ያነባሉ።]
መ. አሁን በአንቀጹ መልዕክት ላይ በማተኮር
ተራበተራ አንብቡ። ስታነቡ ስለመረዳታችሁ
ራሳችሁን እየጠየቃችሁ፣ የቃላቱን ፍቺ
እየተረዳችሁ፣ ረጋ ብላችሁ መሆን አለበት።
[ተ. በአንቀጹ መልዕክት ላይ በማተኮር ያነባሉ።]
መ. አሁን አንቀጹ በምን ዓይነት ስሜት መነበብ
እንዳለበት ወስኑ።
[ተ. አንቀጹ በምን ዓይነት ስሜት መነበብ
እንዳለበት ተወያይተው ይወስናሉ።]
(አንቀጹ በሀዘን ስሜት የሚነበብ መሆኑን
ይጠቁሟቸው።)
መ. አሁን የተስማማችሁበትን (የሀዘን) ስሜት
በሚያንፀባርቅ የድምፅ ቅላፄ ለአራተኛ ጊዜ
አንብቡ።
[ተ. የሀዘን ስሜት በሚያንፀባርቅ የድምፅ ቅላፄ
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 ፻፹፬
 ያነባሉ።]
(መ. ተማሪዎች ሲያነቡ እየተዘዋወሩ በሰጧቸው
መመሪያ መሠረት ማንበባቸውን ይከታተሉ።)
ማዳመጥ (15 ደቂቃ)
የበቀል ጥንስስ
ቅድመማዳመጥ (3 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. የማነብላችሁን ምንባብ ከማዳመጣችሁ በፊት
የቅድመማዳመጥ ጥያቄዎችን መልሱ።
መ. በቀል ምንድን ነው?
[ተ. በቀል፣ በደል የደረሰበት ሰው፣ በበዳዩ
ላይ የሚወስደው የጥቃት እርምጃ ነው።
ጥቃቱም አካላዊ፣ ሥነልቡናዊ፣ ኢኮኖሚያዊ
ሊሆን ይችላል።] (ተማሪዎች እንደራሳቸው
የመረዳት አቅም ሊገልፁት ይችላሉ።)
መ. በጣም ጥሩ! (የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚህ
ዓይነት እንዲመልሱ ያድርጉ።)
የማዳመጥ ሂደት (5 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. የማነብላችሁን ምንባብ የምክንያትና
ውጤት ትስሥር እያስተዋላችሁ አዳምጡ።
ስታዳምጡ ዋና ዋና ነጥቦችን ማስታወሻ
ያዙ።
(መ."የበቀል ጥንስስ" የሚለውን ምንባብ
ያንብቡላቸው። የመጀመሪያዎቹን ሦስት
አንቀጾች ካነበቡ በኋላ፣ ማንበብዎን አቋርጠው
በኮከብ ምልክት ውስጥ ያለውን ጥያቄ
ይጠይቋቸው።)
[ተ. ጎንደር]
መ. በጣም ጥሩ!
(መ. ከተማሪዎች መልስ ከተቀበሉ በኋላ
ማንበብዎን ይቀጥሉ። ስድስተኛውን አንቀጽ
አንብበው እንደጨረሱ በኮከብ ምልክት ውስጥ
ያለውን ጥያቄ ይጠይቋቸው።)
[ተ. ግምታቸውን ይናገራሉ።]
(መ. ከተማሪዎች መልስ ከተቀበሉ
ማንበብዎን ይቀጥሉ።)
የበቀል ጥንስስ
፻፹፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ልጅቷ በመተማ ዮሐንስ ከተማ ከእናትና
አባቷ ጋር ትኖራለች። የ28 ዓመት ወጣት
ስትሆን፣ አጠር ያለች ጠይም የደምገንቦ ናት።
እናትና አባቷ በጥብቅ ቁጥጥር ስለአሳደጓት
ዓይናፋር ናት። የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቷን
እስከምታጠናቅቅ ድረስ የወንድና የሴት ጓደኛ
አልነበራትም።
ትምህርቷን እንደጨረሰች በመተማ ዮሐንስ
ከተማ በሚገኝ አንድ የግል ድርጅት ውስጥ
ተቀጥራ መሥራት ጀመረች። በተቀጠረችበት
ድርጅት ውስጥ አብራት የምትሠራ አንዲት
ጓደኛም አገኘች። በጓደኛዋ አማካይነት ከአንድ
ወጣት ጋር ተዋወቀች። ከወጣቱ ጋር ያላት
ግንኙነት ከቀን ወደቀን እየጠነከረ መጣ። እናም
በድብቅ የፍቅር ጨዋታ ጀመሩ። ከሁለት ዓመት
በኋላ ግን ጓደኛዋ በጠና ታሞ ሞተ። እሷም
አልፎ አልፎ ያማት ጀመር።
አንድ ቀን በከፋ ሁኔታ ስለታመመች በጎንደር
ከተማ ውስጥ በአንድ የግል ክሊኒክ ምርመራ
አደረገች። በጤንነቷ ሁኔታ ጥርጣሬ ያደረባቸው
ሐኪም የኤች.አይ.ቪ./ ኤድስ ምርመራ
እንድታደርግ መከሯት። ልጅቷም ከጓደኛዋ
ሞት በኋላ ጥርጣሬ አድሮባት ስለነበር፣
የሐኪሙን ምክር ተቀብላ የደም ናሙና ሰጠች።
የምርመራ ውጤቱም ኤች.አይ.ቪ. በደሟ ውስጥ
እንዳለባት የሚያሣይ መሆኑን ሐኪሙ ነገሯት።
ቀሪ ሕይወቷንም እንዴት አድርጋ መምራት
እንዳለባት አስረዷት። ከሐኪሟ በተሰጣት ምክር
መሠረት የፀረኤች.አይ.ቪ. ሕክምና ተጠቃሚ
ሆነች። ይህንንም ለማንም ሳታሣውቅ በምስጢር
ይዛ ቁጭ አለች። ሕክምናዋንም በየሦስት ወሩ
ወደጎንደር እየተመላለሰች ቀጠለች።
***ልጅቷ ለመጀመሪያ ጊዜ ህመም ሲሰማት
የተመረመረችው የት ነው?***
የሥራ ኃላፊዋ በየሦስት ወሩ ፈቃድ
የምትጠይቅበትን ምክንያት ለማወቅ ፈልጋ
ጠየቀቻት። እሷም ዘመዶቿ ባህር ዳር እንዳሉና
እነሱን ለመጠየቅ እንደምትሄድ ነገረቻት።
ኃላፊዋም ድርጊቱ ትክክል አለመሆኑን አስረድታ
ለወደፊቱ ግን ፈቃድ መጠየቅ እንደሌለባት
ነገረቻት። ልጂቱም ግራ ገባት። ወደፊት ምን
ማድረግ እንዳለባት በቀላሉ መወሰን ስላልቻለች
ጨነቃት፤ የምታደርገውን ብታጣ “እሺ!” ብላ
ቢሮውን ለቃ ወጣች።
በኋላ
“እውነትና ንጋት እያደር ይጠራል” እንደሚባለው
ልጅቷ ኤች.አይ.ቪ./ ኤድስ እንዳለባት ታወቀ።
የፀረኤች.አይ.ቪ. ሕክምና እንደምትከታተልም
ገሀድ ወጣ። የመሥሪያቤቷ ባልደረቦችም
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 185
እየራቋት መጡ። የቁርጥ ቀን ትሆነኛለች ያለቻት ካዳመጡ በኋላ የእርስዎንም አስተያየት
ጓደኛዋም ቀስበቀስ እየራቀቻት ሄደች። ልጅቷም በመጨመር ያጠቃሉ።)
በተፈጠረው ሁኔታ ተረበሸች፤ ሆደባሻም ሆነች።
ሥሩ
ቤተሰቦቿም ሁኔታዋ አላማራቸውም። በየሦስት
መ. አሁን ተግባር “2” ትሠራላችሁ፤ በመጀመሪያ
ወሩ ወደጎንደር የምትመላለስበት ምከንያት
በመጽሐፋችሁ የቀረበውን የቢጋር
እያሳሰባቸው መጣ። እየተደበቀች የምትውጠው
መድኀኒትም ጥርጣሬያቸውን አናረው። ምን ሠንጠረዥ በደብተራችሁ አዘጋጁ።
እንደሆነም ጠየቋት። እሷም የግዷን ነገረቻቸው። [ተ. የቢጋር ሠንጠረዡን በደብተራቸው
ቤተሰቡ በሙሉ በድንጋጤ ክው አለ። ቀስበቀስ ያዘጋጃሉ።]
የምትጠቀምባቸውን ቁሳቁሶች ለይተው ለብቻ
ማስቀመጥ ጀመሩ። እሷም ቤተሰቦቿ እያገለሏት መ. በመቀጠል ባዳመጣችሁት ምንባብ ታሪኩ
መሆኑን ስትረዳ ተበሳጨች፤ መፈጠሯን ጠላች። የተከናወነበትን ጊዜና ቦታ "መቼት" በሚለው
***ባለታሪኳ ከዚህ በኋላ ምን የምታደርግ ሣጥን ውስጥ ጻፉ።
ይመስላችኋል?*** [ተ. መቼቱን በቢጋር ሠንጠረዥ ይጽፋሉ።]
መ. ከዚያም ባለታሪኮቹን "ገፀባህርያት" በሚለው
አሁን ሁኔታዎች ሁሉ ለልጅቷ ጥሩ አልሆኑላትም። ሳጥን ውስጥ ዘርዝሩ።
የሥራ ኃላፊዋ ፈቃድ ከለከለቻት። ጓደኛዋና [ተ. ገፀባህርያቱን በቢጋር ሠንጠረዥ
ቤተሰቦቿም አገለሏት። ዙሪያው ገደል ሆነባት፤
ይዘረዝራሉ።]
ብስጭትና የጥፋተኛነት ስሜት ተሰማት። ራሷን
አገለለች፤ መነጫነጭም አበዛች። የመድኀኒት መ. አሁን በታሪኩ ውስጥ የተከናወኑት ድርጊቶች
መውሰጃ ስዓት ማሳለፍ ጀመረች። ምግቧንም ሁሉ እንዲከሰቱ ምክንያት የሆነውን መነሻ
በአግባቡ መመገብ ተወች። ነጋ ጠባ ቤቷን ዘግታ ችግር "ችግሩ" በሚለው ሳጥን ውስጥ ጻፉ።
ታለቅሳለች። በጓደኛዋ፣ በቤተሰቦቿና በሰዎች
ላይ ጥላቻ አደረባት። ቀስበቀስም በውስጧ [ተ. የችግሩን መነሻ በቢጋር ሠንጠረዥ
የቋጠረችው የበቀል ጥንስስ እያደገ መጣ። ይጽፋሉ።]
(ማግለል፣ መድሎና አለመቀበልን ለመከላከል የተዘጋጀ፣ መ. ከመነሻው ችግር በኋላ በተከታታይ
የስልጠናና የአፈጻጸም መመሪያ፣ ግንቦት 2004 ከሚለው
የተከናወኑትን ድርጊቶች በቅደምተከተል
ጽሑፍ ተወስዶ መጠነኛ ለውጥ ተደርጎበት የቀረበ።)
"ድርጊት 1፣ ድርጊት 2 ወዘተ." በሚሉ
አዳምጦ መረዳት (7 ደቂቃ) ሣጥኖች ውስጥ ጻፉ።
ሥሩ [ተ. ድርጊቶችን በቅደምተከተል በቢጋር
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣ ሠንጠረዥ ውስጥ ይዘረዝራሉ።]
በአዳምጦ መረዳት ሥር የቀረቡትን
የተግባር "1"ን ጥያቄዎች በቃላችሁ መልሱ። መ. በመጨረሻም በታሪኩ መጨረሻ የመጣውን
ውጤት፣ በመጨረሻው ሳጥን ውስጥ ጻፉ።
መ. የልጅቷ የወንድ ጓደኛ ታሞ የሞተው በምን
ምክንያት ነው? [ተ. በታሪኩ መጨረሻ የመጣውን ውጤት በቢጋር
ጨንጠረዥ ይጽፋሉ።]
[ተ. በኤች.አይ.ቪ/ኤድስ]
(መ. በመጨረሻም በግል የሠሩትን በቡድን
መ. ይህን እንዴት አወቃችሁ? እንዲወያዩበት ያድርጉ።)
[ተ. ጓደኛዋ ታሞ ከሞተ በኋላ እሷንም አመማት፤
ወዲያው ስትመረመርም በደሟ ውስጥ ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ኤች.አይ.ቪ. መኖሩ ተረጋገጠ። ኤች.አይ.ቪ.
ሐተታዊ ዓረፍተነገር
ደግሞ ተላላፊ በሽታ በመሆኑ ጓደኛዋ
የሞተው በኤች.አይ.ቪ. መሆኑን መገመት ልሥራ
ይቻላል።] መ. ስለአንድ ነገር መፈፀም ወይም መሆን
የሚያትት/የሚገልጽ ዓረፍተነገር ሐተታዊ
(መ.የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚሁ ዓይነት
ዓረፍተነገር ይባላል። ሐተታዊ ዓረፍተነገር
እንዲመልሱ ያድርጉ። የተማሪዎችን መልስ

186 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 ፻፹፮

 ደግሞ አወንታዊ ወይም አሉታዊ ሊሆን
ይችላል። የሚከተሉትን ዓረፍተነገሮች
እንመልከት። (ዓረፍተነገሮቹን ሰሌዳው ላይ
ይጻፉላቸው።)
ሀ. ሰይድ እንጨት ፈለጠ።
ለ. መቅደስ መምህር ሆነች።
ሐ. ልጁ ምሳውን አልበላም።
መ. ሴትዮዋ ክፉ አይደለችም።
መ. በሰሌዳው ላይ ከጻፍኳቸው ዓረፍተነገሮች
መካከል አወንታዊ ዓረፍተነገር የሆኑት
የትኞቹ ናቸው?
[መ. የመጀመሪያዎቹ ሁለቱ ዓረፍተነገሮች]
መ. እ ነ ዚ ህ ን ዓረፍተነገሮች አወንታዊ
ዓረፍተነገሮች ናቸው ያልኩት በምን
ምክንያት ነው?
[መ. የመጀመሪያው ዓረፍተነገር ሰይድ ያደረገውን
ያትታል። ሁለተኛው ዓረፍተነገር ደግሞ
መቅደስ የሆነችውን ያትታል።]
መ. ሰሌዳው ላይ ከጻፍኳቸው ዓረፍተነገሮች
መካከል አሉታዊ የሆኑት የትኞቹ ናቸው?
[መ. የመጨረሻዎቹ ሁለቱ ዓረፍተነገሮች]
መ. እነዚህን ዓረፍተነገሮች አሉታዊ ዓረፍተነገሮች
ናቸው ያልኩት በምን ምክንያት ነው?
[መ. ለምሳሌ 3ኛው ዓረፍተነገር "ልጁ ምሳውን
በላ" የሚል ቢሆን አወንታዊ ዓረፍተነገር
ይሆን ነበር። ነገርግን ይህን በማፍረስ
አሉታዊ በሆነ መንገድ ልጁ ያደረገውን
ሳይሆን ያላደረገውን የሚገልጽ በመሆኑ
አሉታዊ ዓረፍተነገር ነው።]
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ አብረን እንሥራ። (የሚከተሉትን
ዓረፍተነገሮች ሰሌዳው ላይ ይጻፉላቸው።)
ሀ. ሴትዮዋ ክፉ ሰው አይወዱም
ለ. ወይንሸት አዲስ ኮምፒዩተር አላት።
መ. ከሁለቱ ዓረፍተነገሮች አወንታዊ ዓረፍተነገር
የሆነው የትኛው ነው?
[መተ. 2ኛው ዓረፍተነገር]
መ. ለምን አወንታዊ ዓረፍተነገር ነው አልን?
[መተ. ምክንያቱም ወይንሸት ያላትን ነገር
፻፹፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል
ያትታል።]
መ. በጣም ጥሩ! አሉታዊ ዓረፍተነገር የሆነውስ
የትኛው ነው?
[መተ. የመጀመሪያው ዓረፍተነገር]
መ. ለምን አሉታዊ ዓረፍተነገር ነው አልን?
[መተ. "ሴትየዋ ክፉ ሰው ይወዳሉ" ብንል
ኖሮ ዓረፍተነገሩ አወንታዊ ዓረፍተነገር
ይሆን ነበር። ነገር ግን ይህን በማፍረስ
ሴትዮዋ የማይወዱትን ስለሚገልጽ አሉታዊ
ዓረፍተነገር ነው።]
ሥሩ
መ. አሁን በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣
በሰዋስው ሥር በተግባር “1” የቀረቡትን
ዓረፍተነገሮች አወንታዊ ወይም አሉታዊ
መሆናቸውን በምሳሌው መሠረት እየለያችሁ
በደብተራችሁ ጻፉ።
መ. በፊደል ተራ "ሀ" የቀረበው ዓረፍተነገር
አሉታዊ ነው ወይስ አወንታዊ?
[ተ. አሉታዊ ዓረፍተነገር ]
መ. ለምን አሉታዊ ዓረፍተነገር ነው አላችሁ?
[ተ. "መስታወት ልብስ ገዛች" ቢል ኖሮ
ዓረፍተነገሩ አወንታዊ ይሆን ነበር። ነገርግን
ይህን በማፍረስ መስተዋት ልብስ ስለመግዛቷ
ሳይሆን ስላለመግዛቷ ስለሚገልጽ ዓረፍተነገሩ
አሉታዊ ነው።]
መ. በጣም ጥሩ! በደብተራችሁ “ሀ. አሉታዊ
ዓረፍተነገር” ብላችሁ ጻፉ።
(መ. የቀሩትንም ዓረፍተነገሮች በዚህ ዓይነት
በራሳቸው ለይተው መልሶቻቸውን ርስበርስ
እንዲተራረሙ ያድርጉ። ተግባር "2"ን ደግሞ
የቤትሥራ ይስጧቸው።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 187
 (መ. የቀሩትን ጥያቄዎች በዚሁ ዓይነት
2ኛ ሳምንት እንዲመልሱ ያድርጉ።)
ኤች.አይ.ቪ/ኤድስ፤ መድሎና የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
መገለልን የመከላከያ መንገዶች ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ። "1"ና "2"
በማለት ቍጥር ይስጧቸው።)
4ኛ ቀን
መ. የመጀመሪያዎቹን ሁለት አንቀጾች
የዕለቱ ትምህርት ይዘት ድምፅ ሳታሰሙ በግል አንብቡ። ስታነቡ
• ማንበብ ያልገባችሁን ሀሳብ ራሳችሁን እየጠየቃችሁ
ጥያቄዎችን በማስታወሻ ያዙ።

የቤትሥራ (5 ደቂቃ) [ተ. ራሳቸውን የጠየቋቸውን ጥያቄዎች

በማስታወሻቸው እየያዙ ያነባሉ።]
ሥሩ
መ. አ ሁ ን ራሳችሁን በጠየቃችኋቸው
(መ. በ1ኛው ሳምንት፣ በ3ኛው ቀን፣ በሰዋስው
ጥያቄዎች ላይ በጥንድ ተወያዩ። እንዴት
ተግባር “2” የተሰጣቸውን የቤትሥራ መልሶች
እንደመለሳችኋቸውም ለጓደኛችሁ ንገሩ።
ያረጋግጡ።)
[ተ. በያዙት ማስታወሻ መሠረት ጥያቄዎችን
መ. "ወይኔ ሰውዬው!" በሚል ርዕስ ከቀረበው
እያነሱ አንዳቸው የገባቸውን ለአንዳቸው
ምንባብ ውስጥ ያገኛችኋቸውን አሉታዊ
ያስረዳሉ፤ ጥያቄዎቹን የመለሱባቸውን
ዓረፍተነገሮች ንገሩኝ።
ብልሃቶች ለጓደኞቻቸው ይናገራሉ።]
[ተ. እሱ ግን ጆሮ አልሰጠም፣… የቀን ሥራውን
(መ. ለ2 ደቂቃ ያህል ከተወያዩ በኋላ
እንደዱሮው መሥራት አልቻለም።]
ማንበባቸውን እንዲቀጥሉ ያድርጉ። የቀሩትን
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ አወንታዊ 4 አንቀጾች ያልገባቸውን ሀሳብ በተመለከተ
ዓረፍተነገሮችን ንገሩኝ። (በምንባቡ ውስጥ ራሳቸውን እየጠየቁና በማስታወሻቸው እየያዙ
ያሉት ብዙዎቹ አወንታዊ ዓረፍተነገሮች እንዲያነቡ ያድርጉ።)
ናቸው። የተወሰኑ ዓረፍተነገሮችን ብቻ
መ. አሁን በጥያቄዎቻችሁ ላይ ተወያዩ።
እንዲናገሩ ያድርጉ።)
አንዳችሁ የተረዳችሁት ለአንዳችሁ አስረዱ።
[ተ. በምንባቡ የሚገኙ ጥቂት አወንታዊ እንዴት እንደተረዳችሁትም ለጓደኞቻችሁ
ዓረፍተነገሮችን ይናገራሉ። ] ግለጹ።
[ተ. ከጠየቋቸው ጥያቄዎች በመነሳት አንዳቸው
ማንበብ (35 ደቂቃ) የገባቸውን ለአንዳቸው ያስረዳሉ። ለጥያቄዎቹ
ሁሉም የድርሻውን ይወጣ መልስ የሰጡበትን ብልሃት ለጓደኛቸው
ይናገራሉ።]
ቅድመንባብ (5 ደቂቃ)
መ. ልትመልሱት ያልቻላችሁትን ጥያቄ
መገመት (ያልገባችሁን ነገር) ተመልሳችሁ በማንበብ
ሥሩ ለመረዳት ሞክሩ።
መ. ዛሬ "ሁሉም የድርሻውን ይወጣ" በሚል ርዕስ አንብቦ መረዳት (20 ደቂቃ)
የቀረበ ምንባብ ታነባላችሁ። በቅድሚያ ግን
የቅድመንባብ ጥያቄዎችን መልሱ። ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ የአንብቦ መረዳት ጥያቄዎችን
መ. በሥዕሉ በምትታየው ልጅ ደረት ላይ ያለው
ትመልሳላችሁ። በተግባር “1” ሥር
የምን ምልክት ነው?
የቀረቡት ዓረፍተነገሮች የሚያስተላልፏቸው
[ተ. ኤች.አይ.ቪ./ኤድስን በጋራ የመከላከልና መልዕክቶች በምንባቡ መሠረት ትክክል ከሆኑ
የመቆጣጠር ምልክት ነው።] እስማማለሁ፣ ትክክል ካልሆኑ አልስማማም

188 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 ፻፹፰

 በማለት ምክንያታችሁን ተናገሩ።
መ. ሙሳና ይታጠቁ በትምህርትቤቱ ውስጥ 5ኛ ቀን
የተመደቡ የጤና ባለሙያዎች ናቸው።
[ተ. አልስማማም] የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• ቃላት
መ. ምክንያታችሁ ምንድን ነው?
• መጻፍ
[ተ. ምክንያቱም ሙሳና ይታጠቁ የስምንተኛ
ክፍል ተማሪዎችና የፀረኤች.አይ.ቪ./
ኤድስ ክበብ አባላት መሆናቸው በምንባቡ
ተገልጿል።]
ቃላት (10 ደቂቃ)
(መ. ቀሪዎቹንም ዓረፍተነገሮች በዚሁ ዓይነት
መስማማት አለመስማማታቸውን ያረጋግጡ፤ በቃላትና ሐረጋት ዓረፍተነገር
በትክክል ያልተመለሱ ጥያቄዎችን መመሥረት
ዓረፍተነገሮቹ የሚገኙበትን አንቀጽ ሥሩ
በመጠቆም እንደገና አንብበው ትክክለኛ
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን፣ በቃላት
መልስ እንዲሰጡ ያድርጉ።)
ተግባር ሥር የቀረቡት ቃላት በምንባቡ
ሥሩ ውስጥ ባላቸው ፍቺ ላይ በቡድን ተወያዩ።
መ. አሁን ደግሞ የተግባር “2”ን የምርጫ ከዚያም ፍቻቸውን የሚያሳዩ ዓረፍተነገሮችን
ጥያቄዎች መልሱ። በተራ ቊጥር 1 በደብተራችሁ ጻፉ።
የቀረበውን ጥያቄ አንብቡ። መ. "ማለባበስ" የሚለው ቃል በምንባቡ ውስጥ
[ተ. አንድ/ዲት ተማሪ ጥያቄውን ያነባል/ ያለው ፍቺ ምንድን ነው?
ታነባለች።] [ተ. መሸፋፈን፣ መደባበቅ፣ ግልጽ አለማድረግ…]
መ. አሁን ደግሞ ምርጫዎቹን ልታነቡ መ. በጣም ጥሩ! ይህን ፍቺ እንዲያሳይ
ትችላላችሁ? አድርጋችሁ "ማለባበስ" በሚለው ቃል
[ተ. አንድ/ዲት ተማሪ ምርጫዎቹን ያነባል/ ዓረፍተነገር መሥርቱ።
ታነባለች።] [ተ. ስለኤች.አይ.ቪ./ ኤድስ ማለባበሱን ትተን
መ. ለተጠየቀው ጥያቄ ከቀረቡት አማራጮች በግልፅ ብንወያይ የበሽታውን ሥርጭት
ትክክለኛው መልስ የትኛው ነው? መቆጣጠር እንችላለን።]
[ተ. በማኅበረሰቡ ዘንድ ተአማኒነት ስላላቸው።] (መ. በዚህ ዓይነት በቀሩት ቃላትና ሐረጋት ፍቺ
ላይ ከተወያዩ በኋላ ዓረፍተነገር እንዲመሠርቱ
መ. በጣም ጥሩ! (የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚሁ
ያድርጉ። ተማሪዎች የመሠረቷቸውን
ዓይነት እንዲመልሱ ያድርጉ። በትክክል
ዓረፍተነገሮች ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲያነቡ
ያልተመለሱ ጥያቄዎችን ምንባቡን እንደገና
አድርገው የተሰጠውን ፍቺ የማያሳዩ
በማንበብ እንዲመልሱ ያድርጉ። ተግባር
ዓረፍተነገሮችን፣ ፍቹን እንዲያሳዩ አድርገው
"3"ን ደግሞ በደብተራቸው እንዲሠሩ ለ6ኛው
በማስተካከል ግብረመልስ ይስጡ።)
ቀን የቤትሥራ ይስጧቸው።)
መጻፍ (30 ደቂቃ)
ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
በምክንያትና ውጤት ስልት የተዋቀረ
ድርሰት መጻፍ
ሥሩ
መ. ዛሬ "ኤች.አይ.ቪ/ኤድስን በተመለከተ

፻፹፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 189

 የመድሎና የመገለል መንስኤና ውጤቶች"
በሚል ርዕስ ባለሦስት አንቀጽ ድርሰት
ትጽፋላችሁ። ከዚያ በፊት ግን በምጠይቃችሁ
ጥያቄዎች ላይ እየተወያያችሁ ሀሳባችሁን
ታደራጃላችሁ።
መ. መድሎና መገለል ምን ማለት ነው?
ከሰበሰባችሁት መረጃና "ሁሉም የድርሻውን
ይወጣ" ከሚለው ምንባብ በመነሳት
የመድሎንና መገለልን ምንነት ግለጹ።
[ተ. በመድሎና በመገለል ምንነት ላይ እየተወያዩ
ለድርሰታቸው መነሻ የሚሆን ማስታወሻ
ይይዛሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! የመድሎና የመገለል
መንስኤዎች/ምክንያቶች ምን ምን ናቸው?
ወይም ሰዎች ኤች.አይ.ቪ. በደማቸው ውስጥ
ያለባቸውን ሰዎች የሚያገሉት ለምንድን
ነው? ከተወያያችሁ በኋላ መንስኤዎችን
በቢጋር ሠንጠረዡ ዘርዝሩ።
[ተ. በመድሎና መገለል መንስኤዎች ላይ
ተወያይተው በቢጋር ሠንጠረዡ ይዘረዝራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! በመድሎና በመገለል የሚደርሱ
ጉዳቶች ምን ምን ናቸው? ከተወያያችሁ
በኋላ ጉዳቶቹን/ውጤቶቹን በቢጋር ሠንጠረዡ
ዘርዝሩ።
[ተ. በመድሎና በመገለል በሚደርሱ ጉዳቶች/
ውጤቶች ላይ ተወያይተው በቢጋር
ሠንጠረዥ ይዘረዝራሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን የመድሎንና የመገለልን
ምንነት በአንደኛው አንቀጽ፣ የመድሎና
የመገለል መንስኤዎችን በሁለተኛው
አንቀጽ፣ እንዲሁም መድሎና መገለል
የሚያስከትሏቸውን ጉዳቶች በሦስተኛው
አንቀጽ በተሟሉ ዓረፍተነገሮች እያደራጃችሁ
ጻፉ።
[ተ. በቢጋር ሠንጠረዥ የዘረዘሯቸውን ሀሳቦች
አንቀጽ በአንቀጽ አደራጅተው ይጽፋሉ።]
(መ. ተማሪዎች ሲጽፉ እየተዘዋወሩ ይከታተሉ።
መጻፍ ለተቸገሩ ተማሪዎች ፍንጭ በመስጠት
ይደግፏቸው።)
190 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ
የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የማመልከቻ ደብዳቤ አጻጻፍ
ሥሩ
መ. አሁን የሥነጽሑፍና ድራማ ክበብ አባል
ለመሆን ለትምህርትቤታችሁ የማመልከቻ
ደብዳቤ ትጽፋላችሁ። ስለሆነም በ2ኛው
ሳምንት፣ በ5ኛው ቀን፣ በአጻጻፍ ሥርዓት
ሥር በቀረበው የማመልከቻ ደብዳቤ ቅፅ
ውስጥ መጻፍ የሚገባውን ነገር በደብተራችሁ
ጻፉ።
መ. "ሀ" የሚወክለው ምን ምንን ነው?
[ተ. ማመልከቻው የሚቀርብለት መሥሪያቤት
አድራሻና ቀን]
መ. በጣም ጥሩ! በመጀመሪያው መስመር ምን
ይጻፉል?
[ተ. ማመልከቻው የሚጻፍለት መሥሪያቤት ስም]
መ. በጣም ጥሩ! የትምህርትቤታችሁን ስም ጻፉ።
[ተ. የትምህርትቤታቸውን ስም ይጽፋሉ።]
መ. ቀጥሎ ባለው መስመር ላይ ምን ይጻፋል?
[ተ. መሥሪያቤቱ የሚገኝበት ክልልና ዞን
ይጻፋል።]
መ. ትክክል ነው! ትምህርትቤታችሁ የሚገኝበትን
ክልልና ዞን ስም ጻፉ።
[ተ. ክልላቸውንና ዞናቸውን ይጽፋሉ።]
መ. 3ኛው መስመር ላይ ምን ይጻፋል?
[ተ. መሥሪያቤቱ የሚገኝበት ከተማ ወይም ልዩ
ቦታ ስም ይጻፋል።]
መ. የከተማችሁን ስም ጻፉ።
[ተ. የከተማቸውን ስም ይጽፋሉ።]
መ. በአራተኛው መስመር ላይ ምን ይጻፋል?
[ተ. ማመልከቻው የተጻፈበት ቀን።]
መ. የዛሬውን ቀን ጻፉ። (ወሩን፣ ቀኑንና ዘመኑን
ይጠቁሟቸው።)
[ተ. ቀን ይጽፋሉ።]
መ. "ለ" የሚወክለው ምን ምንን ነው?
[ተ. የአመልካቹ/ቿን አድራሻ ነው።]
መ. በጣም ጥሩ! በመጀመሪያው መስመር ምን
ምዕራፍ 10 ፻፺
 ይጻፋል?
[ተ. የአመልካቹ/ቿ ስም ይጻፋል።]
መ. የራሳችሁን ሙሉ ስም ጻፉ።
[ተ. ሙሉ ስማቸውን ይጽፋሉ።]
መ. በሁለተኛው መስመር ምን ይጻፋል?
[ተ. አመልካቹ/ቿ የሚኖርበት/የሚሠራበት
የምትኖርበት/የምትሠራበት ቦታ ስም
ይጻፋል።]
መ. ትክክል ነው! የትምህርትቤታችሁን ስም
ጻፉ።
[ተ. የትምህርትቤታቸውን ስም ይጽፋሉ።]
መ. ቀጥሎ በሚገኘው መስመር ምን ይጻፋል።
[ተ. አመልካቹ/ቿ የሚገኝበት/የምትገኝበት ክፍል፣
ቀበሌ፣…ይጻፋል።]
መ. በጣም ጥሩ! ክፍላችሁን ጻፉ።
[ተ. 5ኛ ሀ፣ ለ… በማለት ይጽፋሉ።]
መ. በአራተኛው መስመር ላይ ምን ይጻፋል?
[ተ. የአመልካቹ/ቿ ስልክ ቍጥር፣ ፖስታ ሳጥን
ቍጥር …ይጻፋል።]
መ. ትክክል ነው! የራሳችሁን ወይም
የቤተሰቦቻችሁን ወይም የምታውቁትን ስልክ
ቊጥር ጻፉ።
[ተ. ስልክ ቍጥር ይጽፋሉ።]
መ. በአምስተኛው መስመር ላይ ምን ይጻፋል።
[ተ. አመልካቹ/ቿ የሚኖርበት/የምትኖርበት
ከተማ ወይም ልዩ ቦታ ስም ይጻፋል።]
መ. የከተማችሁን ስም ጻፉ።
[ተ. የከተማቸውን ወይም የቦታውን
ይጽፋሉ።]
መ. በ"ሐ" የሚጻፈው ምንድን ነው?
[ተ. የሚጠየቀውን ጉዳይ ባጭሩ የሚቀርብበት
ነው።]
መ. ጉዳዩን በአጭሩ ጻፉ።
[ተ. “የሥነጽሑፍና ድራማ ክበብ አባልነት
ጥያቄን ይመለከታል” ብለው ይጽፋሉ።]
መ. በ"መ" የሚጻፈው ምንድን ነው?
[ተ. የሚጠየቀው ጉዳይ በዝርዝር ይቀርብበታል።]
መ. የሥነጽሑፍና የድራማ ክበብ አባል ለመሆን
እንድትችሉ ዘርዝራችሁ ጻፉ።
[ተ. ጥያቄያቸውን ዘርዝረው ይጽፋሉ።]
መ. በ"ሠ" የሚጻፈው ምንድን ነው?
[ተ. መውጫ ወይም መሰናበቻ ይጻፋል።]
መ. በጣም ጥሩ! የትምህርትቤታችሁን የዓመቱን
መሪ ቃል ጻፉ። (ያስታውሷቸው።)
[ተ. የዓመቱን መሪ ቃል ይጽፋሉ።]
መ. በ"ረ" ምን ይጻፋል?
[ተ. የአመልካቹ/ቿ ፊርማ።]
መ. ፈርሙ።
[ተ. ይፈርማሉ።]
መ. በ"ሰ" ምን ይጻፋል?
[ተ. የአመልካቹ/ቿ ሙሉ ስም ይጻፋል።]
መ. ሙሉ ስማችሁን ጻፉ።
[ተ. ሙሉ ስማቸውን ይጽፋሉ።]
(መ. አሁን ደብተራቸውን ተለዋውጠው
በትክክል መጻፍ አለመጻፋቸውን ርስበርስ
እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
6ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• መናገር
• ሰዋስው
ስም
የቤትሥራ (5 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ4ኛው ቀን፣ በአንብቦ
መረዳት፣ በተግባር “3” ሥር የሠሩትን
የቤትሥራ በትክክል መሥራታቸውን
ያረጋግጡ። መልሱንም ከተማሪዎች
ይቀበሉ።)
መ. ኤች.አይ.ቪ. በደማቸው ያለባቸው ሰዎች
አወንታዊ የአኗኗር ዘዴን እንዲከተሉ
ማድረጉ ለምን ይጠቅማል?

፻፺፩ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 191

[ተ. ጤንነታቸው ተጠብቆ እንዲቆይ ያግዛቸዋል፤
ጤናማ ሆነው መኖር ከቻሉ ኅበረተሰቡ
ስለበሽታው ያለው የተጋነነ ፍርሃት ይቀንስና
ያቀርባቸዋል።]
(መ. የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚሁ ዓይነት
እንዲመልሱ ያድርጉ።)
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ሁሉም የድርሻውን ይወጣ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ፣ የንግግር ልምምድ እንደምታደርጉ
አድርጋችሁ በማሰብ የማንበብ ልምምድ
ታደርጋላችሁ። በቅድሚያ ግን የምንባቡን
ሀሳብ በማስታወስ አንድ ጥያቄ መልሱ።
መ. "ሁሉም የድርሻውን ይወጣ" በሚል ርዕስ
በቀረበው ምንባብ ውስጥ የመድሎና የመገለል
መከላከያ መንገዶች ተብለው የተዘረዘሩት
ምን ምን ናቸው?
[ተ. ማኅብረሰቡ ኤች.አይ.ቪ. ስለሚተላለፍባቸውና
ስለማይተላለፍባቸው መንገዶች መረጃ
እንዲያገኝ ማድረግ፣ ኤች.አይ.ቪ. በደማቸው
ያለባቸው ሰዎች አወንታዊ የአኗኗር ዘዴን
እንዲከተሉ ማድረግ፣ ኤች.አይ.ቪ. ካለባቸው
ሰዎች ጋር ስንነጋገር የመገለል ስሜትን
የሚያንፀባርቁ ቃላት አለመጠቀምና
ኤች.አይ.ቪ./ ኤድስ በደማቸው ውስጥ
ካለባቸው ሰዎች ጋር አብሮ መኖር ናቸው።]
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ።)
መ. ወንዶች የይታጠቁን ንግግር፣ ሴቶች
የሙሳን ንግግር በመድረክ ላይ ንግግር
እንደምታቀርቡ አድርጋችሁ በማሰብ
ለመጀመሪያ ጊዜ አንብቡ። (ተማሪዎች
የሚለማመዱት በትእምርተጥቅስ ውስጥ
ያሉትን የገፀባህርያቱን ንግግር ብቻ ነው።
ለ3ኛ ጊዜ የሚያነቡት ወንዶችም ሴቶችም
በራሳቸው ድምፅ ነው። ድምፃቸውን
የሚያስመስሉት ለ4ኛ ጊዜ ሲያነቡ ነው።)
[ተ. ወንዶች የይታጠቁን ንግግር፣ ሴቶች የሙሳን
ንግግር በጥንድ ሆነው ተራበተራ ያነባሉ።]
192 አማርኛ 5ኛ ክፍል
መ. ቀደምሲል ያነበባችሁትን ተራበተራ
ደግማችሁ አንብቡ።
[ተ. ወንዶች የይታጠቁን ንግግር፣ ሴቶች የሙሳን
ንግግር በጥንድ ሆነው በድጋሜ ተራበተራ
ያነባሉ።]
መ. አሁንም ለሦስተኛ ጊዜ በመልዕክቱ ላይ
በማተኮር አንብቡ።
[ተ. ወንዶች በይታጠቁ ንግግር፣ ሴቶች በሙሳ
ንግግር መልዕክት ላይ በማተኮር ለሦስተኛ
ጊዜ ያነባሉ።]
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ወንዶች የይታጠቁን
ንግግር ድምፃችሁን የሴት ድምፅ በማስመሰል፣
ሴቶች ደግሞ የሙሳን ንግግር ድምፃችሁን
የወንድ ድምፅ በማስመሰል በጥንድ ሆናችሁ
ተራበተራ አንብቡ።
[ተ. ወንዶቹ የሴት ድምፅ፣ ሴቶቹ የወንድ ድምፅ
በማስመሰል ያነባሉ።]
(መ. ተማሪዎች ሲያነቡ እየተዘዋወሩ ተግባሩን
በትክክል መሥራታቸው ይከታተሉ።)
መናገር (15 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በቡድን ያደራጁ።)
መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን፣ በመናገር
ሥር የቀረቡ ጥያቄዎችን መነሻ በማድረግ
ንግግራችሁን በምክንያትና ውጤት ስልት
እያደራጃችሁ ተናገሩ። ስትናገሩ እንደመድሎ፣
መገለል፣ መከላከል፣ ማለባበስ፣ መቆጠብ፣
ተሃዋስያን ያሉ የተማራችኋቸውን አዳዲስ
ቃላት ተጠቀሙ። ንግግራችሁን በምክንያትና
ውጤት ለማስተሳሰር እንደ ምክንያቱም፣ በዚህ
የተነሳ፣ በመሆኑ…የመሳሰሉትን አያያዥ
ቃላትና ሐረጋትም ተጠቀሙ።
[ተ. በጥያቄዎች ላይ ይወያያሉ።]
(መ. ተማሪዎች ሲወያዩ እየተዘዋወሩ ይከታተሉ።
ሁሉም ተማሪዎች ንቁ ተሳታፊ መሆናቸውን፣
በንግግራቸው ውስጥ ምክንያትና ውጤት
መኖሩንና የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት
እንዲሁም አያያዥ ቃላትና ሐረጋት
መጠቀማቸውን ያረጋግጡ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 ፻፺፪
ሰዋስው (10 ደቂቃ) ያድርጉ። በተጨማሪም "ሁሉም የድርሻውን
ይወጣ" ከሚለው ምንባብ ውስጥ 5 አወንታ
አወንታዊና አሉታዊ ሐተታ ዓረፍተነገር ዓረፍተነገሮችን በማውጣት ወደአሉታዊ
እንሥራ ዓረፍተነገር እንዲቀይሩ የቤትሥራ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ስለአወንታዊና አሉታዊ ይስጧቸው።)
ሐተታ ዓረፍተነገር ተምራችኋል። ዛሬ ደግሞ
አሉታዊ ዓረፍተነገሮችን ወደአወንታዊ፣
አወንታዊ ዓረፍተነገሮችን ደግሞ ወደአሉታዊ
ትቀይራላችሁ። በመጀመሪያ ግን አንድ
ምሳሌ አብረን እንሥራ።
መ. "ወደቤታችን ለመሄድ ታክሲ አያስፈልገንም"
የሚለውን አሉታዊ ዓረፍተነገር ወደአወንታዊ
እንለውጥ።
[መተ. ወደቤታችን ለመሄድ ታክሲ ያስፈልገናል።]
ሥሩ
መ. አሁን አብረን በሠራነው መሠረት
በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን፣ በሰዋስው
ሥር፣ በተግባር “1” የቀረቡትን አሉታዊ
ዓረፍተነገሮች ወደአወንታ እየለወጣችሁ
በደብተራችሁ ጻፉ።
መ. "ገበሬው በዚህ ዓመት ብዙ አላመረተም"
የሚለውን አሉታዊ ዓረፍተነገር ወደአወንታዊ
ለውጡ።
[ተ. ገበሬው በዚህ ዓመት ብዙ አምርቷል።]
(መ. የቀሩትንም በዚሁ ዓይነት እንዲሠሩ
ያድርጉ።)
እንሥራ
መ. አሁን ደግሞ ተግባር "2"ን እንሥራ።
"ዳዊት የገዛው መጽሐፍ በጣም ውድ ነው"
የሚለውን አወንታዊ ዓረፍተነገር ወደአሉታዊ
እንለውጥ።
[መተ. ዳዊት የገዛው መጽሐፍ በጣም ውድ
አይደለም።]
ሥሩ
መ. አብረን በሠራነው መሠረት በተግባር "2"
ሥር የቀረቡትን አወንታዊ ዓረፍተነገሮች
ወደአሉታ እየለወጣችሁ በደብተራችሁ ጻፉ።
መ. "ፋጡማ ከወሎ መጣች" የሚለውን አወንታዊ
ዓረፍተነገር ወደአሉታዊ ለውጡ።
[ተ. ፋጡማ ከወሎ አልመጣችም።]
(መ. የቀሩትም በዚሁ ዓይነት እንዲሠሩ

፻፺፫ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 193

 [ተ. እንደሚፈጠርባት]
3ኛ ሳምንት
(መ. የቀሩትንም በዚሁ ዓይነት እንዲያነቡ
ኤች.አይ.ቪ/ኤድስ፤ ፍቅርና ያድርጉ።)
እንክብካቤ
ማንበብ (30 ደቂቃ)
ፍቅርና እንክብካቤ
7ኛ ቀን
ቅደመንባብ (3 ደቂቃ)
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
መገመት
• የቃላት ጥናት
• ማንበብ
ሥሩ
መ. አሁን "ፍቅርና እንክብካቤ" በሚል ርዕስ
የቀረበ ምንባብ ታነባላችሁ። በመጀመሪያ ግን
የቤትሥራ (5 ደቂቃ) አንድ የቅድመንባብ ጥያቄ ትመልሳላችሁ።
ሥሩ መ. ከርዕሱና ከሥዕሉ በመነሳት ምንባቡ ስለምን
(መ. በ2ኛው ሳምንት፣ በ6ኛው ቀን፣ በሰዋስው እንደሚገልጽ ገምቱ።
ሥር የተሰጣቸውን የቤትሥራ በትክክል [ተ. ስለምንባቡ ይገምታሉ]
መሥራታቸውን አረጋግጠው የተወሰኑ
መልሶችን ከተማሪዎች ይቀበሉ።) የማንበብ ሂደት (10 ደቂቃ)
መ. በምንባቡ ውስጥ የሚገኝ አንድ አወንታዊ ሥሩ
ሐተታ ዓረፍተነገር የምታነብልኝ/ መ. በመጀመሪያ ጥያቄዎቻችሁንና መልሶቻችሁን
የሚያነብልኝ? የምታሠፍሩበት ሠንጠረዥ በደብተራችሁ
አዘጋጁ።
[ተ. እነሱ የሚናገሩት ተቀባይነት አለው።]
(የተለያዩ ዓረፍተነገሮችን ሊያነቡ ይችላሉ።) [ተ. በማንበብ ሂደት ጥያቄዎቻቸውንና
መልሶቻቸውን የሚያሠፍሩበትን ሠንጠረዥ
መ. በጣም ጥሩ! ይህንን ዓረፍተነገር ወደአሉታዊ
በደብተራቸው ያዘጋጃሉ።]
ዓረፍተነገር ለውጣችሁ አንብቡ።
መ. አሁን "ፍቅርና እንክብካቤ" በሚል
[ተ. እነሱ የሚናገሩት ተቀባይነት የለውም።]
ርዕስ የቀረበውን ምንባብ ያልገባችሁን
(መ. የቀሩትንም መልሶች በዚሁ ዓይነት እየጠየቃችሁና መልስ እየሰጣችሁ አንብቡ።
ይቀበሉ።)
[ተ. እየጠየቁ፣ መልሶቻቸውንና ጥያቄዎቻቸውን
በሠንጠረዣቸው እየመዘገቡ ያነባሉ።]
የቃላት ጥናት (5 ደቂቃ)
(መ. አንብበው እንደጨርሱ በማንበብ ሂደት
መነጠልና ማጣመር ከጠየቋቸው ጥያቄዎች ምላሽ ያላገኙላቸውን
ሥሩ ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲያቀርቡ
መ. አሁን "ፍቅርና እንክብካቤ" በሚል ርዕስ ያድርጉ። እነዚህን ጥያቄዎችም ሌሎች
ከቀረበው ምንባብ የወጡ ቃላትንና ሐረጋትን ተማሪዎች እንዲመልሱ ያድርጉ። እንዴት
በመነጣጠልና በማጣመር ታነባላችሁ። እንደተረዱትም ለክፍል ጓደኞቻቸው
እንዲያብራሩ ያድርጉ።)
መ. "እንደሚፈጠርባት" የሚለውን ሐረግ
በመነጣጠል አንብቡ። አንብቦ መረዳት (17 ደቂቃ)
[ተ. እንደሚፈጠር-ብ-ኣት] ሥሩ
መ. አሁን በ3ኛው ሳምንት፣ በ7ኛው ቀን፣
መ. በጣም ጥሩ! ይህንኑ ሐረግ በማጣመር
በአንብቦ መረዳት፣ በተግባር “1” ሥር
አንብቡ።
የቀረበውን ተግባር ትሠራላችሁ። የቀረበው

194 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 ፻፺፬

 ዓረፍተነገር፣ በምንባቡ መሠረት በያዘው በደብተራችሁ ጻፉ።
ሀሳብ የምትስማሙ ከሆነ፣ ሁለት ጊዜ
[ተ. እያለቀሰችና ድምፅዋ በሳግ እየተቆራረጠ
አጨብጭቡ፣ የማትስማሙ ከሆነ እጃችሁን
ችግሮቿን አጫውታቸዋለች።]
አውጡ። ከዚያም ምክንያታችሁን ተናገሩ።
(መ. የቀሩትንም በዚሁ ዓይነት እንዲሠሩ
መ. ልጅቷ አቶ ጉልማን ያነጋገረቻቸው
ያድርጉ። ደብተራቸውን ተቀያይረው ርስበርስ
በደስታ እየተፍለቀለቀችና ድምፅዋ በሲቃ
እንዲተራረሙ ያድርጉ።)
እየተቆራረጠ ነበር።
[ተ. እጃቸውን ያወጣሉ። ምክንያቱም ልጅቷ አቶ መጻፍ (30 ደቂቃ)
ጉልማን ያነጋገረቻቸው በእንባ እየታጠበችና
በለቅሶ ሳግ ድምጿ እየተቆራረጠ ነበር።] ድርሰት መጻፍ (20 ደቂቃ)
(መ. የቀሩትንም ጥያቄዎች በዚሁ ዓይነት በምክንያትና ውጤት የተዋቀረ ድርሰት
እንዲመልሱ ያድርጉ።) መጻፍ
ሥሩ ሥሩ
መ. አሁን ደግሞ ተግባር "2"ን ሥሩ። አቶ መ. ባለፈው ክፍለጊዜ "የመድሎና መገለል
ጉልማን በጣም ሲያሳስባቸው የሰነበተው መንስኤና ውጤት" በሚል ርዕስ ድርሰት
ጉዳይ ምን ነበር? ጽፋችኋል። ዛሬ ደግሞ ባለፈው የጻፋችሁትን
ድርሰት አስተካክላችሁ ትጽፋላችሁ።
[ተ. ሰሞኑን አንዲት በኤች.አይ.ቪ./ ኤድስ
የተያዘች ልጅ በማኅብረሰቡ ስለደረሰባት መ. በመጀመሪያ በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን፣
መድሎና መገለል፣ ስለነበረችበት ተስፋ በድርሰት መጻፍ ሥር የቀረበውን ሠንጠረዥ
የመቁረጥ ሁኔታ የነገረቻቸው ሲያሳስባቸው በደብተራችሁ አዘጋጁ።
ነበር።] [ተ. ሠንጠረዡን በደብተራቸው ያዘጋጃሉ።]
(መ. በዚህ ዓይነት የቀሩትንም እንዲሠሩ መ. ሠንጠረዡን በመጠቀም ድርሰታችሁን
ያድርጉ።) ገምግሙ።
[ተ. ድርሰታቸውን በሠንጠረዡ ውስጥ
8ኛ ቀን በተዘረዘሩት መሥፈርቶች መሠረት
ይገመግማሉ።]
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች መ. በሠንጠረዡ ውስጥ ለቀረቡት ጥያቄዎች
• ቃላት "አይደለም" የሚል መልስ የሰጣችሁባቸውን
• መጻፍ ነጥቦች መነሻ በማድረግ ድርሰታችሁን
አስተካክሉ።
[ተ. ድርሰታቸውን አስተካክለው ይጽፋሉ።]
ቃላት (10 ደቂቃ) መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደብተራችሁን ተቀያየሩና
በመሥፈርቶቹ መሠረት ተገማገሙ።
በዓረፍተነገር ውስጥ የተሠመረባቸውን
ቃላትና ሐረጋትን መተካት። [ተ. ደብተራቸውን ተቀያይረው ርስበርስ
ይተራረማሉ።]
ሥሩ
መ. "ፍቅርና እንክብካቤ" ከሚለው ምንባብ
(መ. ተማሪዎች ሲገማገሙ እየተዘዋወሩ በአግባቡ
የተሠመረባቸውን ቃላትና ሐረጋት
እየሠሩ መሆናቸውን ይከታተሉ። የተሻሉ
በተመሳሳይ ቃላትና ሐረጋት ተክታችሁ
ሥራዎችን የሠሩ ተማሪዎችን ይምረጡና
ዓረፍተነገሮቹን በደብተራችሁ ጻፉ።
ለክፍሉ ተማሪዎች እንዲያነቡ ያድርጉ።)

መ. በምንባቡ የመጀመሪያ አንቀጽ ውስጥ

የተሠመረበትን ሐረግ በተመሳሳይ ተክታችሁ

፻፺፭ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 195

የአጻጻፍ ሥርዓት (10 ደቂቃ)
የማመልከቻ ደብዳቤ መጻፍ
ሥሩ
መ. ባለፈው ክፍለጊዜ ስለማመልከቻ ደብዳቤ
አጻጻፍ ተምራችኋል። አሁን በመጽሐፋችሁ
በ3ኛው ሳምንት፣ በ8ኛው ቀን፣ በአጻጻፍ
ሥርዓት ሥር ከቀረቡት ርዕሰጉዳዮች አንዱን
መርጣችሁ ለትምህርትቤታችሁ አስተዳደር
የማመልከቻ ደብዳቤ ጻፉ። (በአማራጭነት
በሌላ ርዕሰጉዳይና ለሌሎች መሥሪያቤቶችም
የማመልከቻ ደብዳቤ መጻፍ እንደሚችሉ
ይንገሯቸው።)
[ተ. በተማሩት መሠረት የማመልከቻ ደብዳቤ
ይጽፋሉ።]
(መ. ተማሪዎች የጻፉትን የማመልከቻ ደብዳቤ
በመሰብሰብ ቅርጽና ይዘታቸውን በትክክል
መጻፋቸውን ገምግመው ግብረመልስ ይስጡ።)
9ኛ ቀን
የዕለቱ ትምህርት ይዘቶች
• አቀላጥፎ ማንበብ
• መናገር
• ሰዋስው
አቀላጥፎ ማንበብ (10 ደቂቃ)
ፍቅርና እንክብካቤ
ቅድመንባብ (2 ደቂቃ)
ሥሩ
መ. ዛሬ “ፍቅርና እንክብካቤ” በሚል ርዕስ
የቀረበውን ምልልስ ታነባላችሁ። ከዚያ በፊት
ግን የምንባቡን ሀሳብ በማስታወስ አንድ
ጥያቄ መልሱ።
መ. "ፍቅርና እንክብካቤ" በሚል ርዕስ
ከቀረበው ምንባብ የተረዳችሁትን ቁም ነገር
አስታውሳችሁ ተናገሩ።
[ተ. በኤች.አይ.ቪ./ ኤድስ የተያዙ ሰዎችን
ከማግለል ይልቅ ፍቅርና እንክብካቤ መስጠት
ተገቢ መሆኑን ይገልጻል።]
196 አማርኛ 5ኛ ክፍል
(መ. ተማሪዎች ሀሳባቸውን በራሳቸው መንገድ
ሊገልጹ ይችላሉ።)
ማንበብ (8 ደቂቃ)
ሥሩ
(መ. ተማሪዎችን በጥንድ ያደራጁ።)
መ. "ፍቅርና እንክብካቤ" በሚል ርዕስ የቀረበውን
ምንባብ አውጡ። የመጀመሪያውን አንቀጽ
ድምፅ ሳታሰሙ ካነበባችሁ በኋላ፣ ምልልሱ
ካለበት ክፍል ስትደርሱ፣ ምልልሱን በግላችሁ
ድምፅ እያሰማችሁ በማንበብ አንድ ጊዜ
ተለማመዱ።
[ተ. በግላቸው ያነባሉ።]
መ. አሁን ከሁለት አንዳችሁ የምልልሱን
ክፍል እንደልጅቷና እንደአቶ ጉልማ
ድምፃችሁን በመቀያየር፣ በድምፃችሁ ውስጥ
የገፀባህርያቱ ስሜት እንዲንፀባረቅ በማድረግ
አንብቡ። አንዳችሁ ስታነቡ አንዳችሁ ደግሞ
በመማሪያ መጽሐፉ በተዘረዘሩት መገምገሚያ
መሥፈርቶች መሠረት ገምግሙ።
(መነሻ ሰዓት ይዘው ማንበብ እንዲጀመሩ
ይንገሯቸው።)
[ተ. አንዳቸው ሲያነቡ፣ አንዳቸው ይገመግማሉ።]
(3 ደቂቃ ሲሞላ ማንበባቸውን እንዲያቆሙ
ያድርጉ። በ3 ደቂቃ ያነበቧቸውን ቃላት
ብዛት እንዲቆጥሩ ያድርጉ።)
መ. አሁን ደግሞ ስትገመግሙ የነበራችሁ
ተማሪዎች፣ በተራችሁ አንብቡ። ስታነቡ
የነበራችሁ ተማሪዎች ደግሞ የጓደኛችሁን
አነባበብ ገምግሙ። (መነሻ ሰዓት ይዘው
ማንበብ እንዲጀምሩ ይንገሯቸው።)
[ተ. አንዳቸው ሲያነቡ አንዳቸው ይገመግማሉ።]
(መ. 3 ደቂቃ ሲሞላ ማንበባቸውን እንዲያቆሙ
ያድርጉ። በ3 ደቂቃ ውስጥ ያነበቧቸውን
ቃላት ብዛት እንዲቆጥሩ ያድርጉ።
ለእያንዳንዱ የመገምገሚያ ጥያቄ ምላሻቸውን
በወረቀት እንዲያሰፍሩ፣ በተገመገሙበት
ወረቀት ላይም የተገምጋሚዎቹን ስም
እንዲጽፉ ያድርጉ። ከዚያም ወረቀቶቹን
በመሰብሰብ የተማሪዎችዎን የማንበብ ችሎታ
መሻሻል ይገምግሙ።)
የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 ፻፺፮
መናገር (20 ደቂቃ) ሰዋስው (10 ደቂቃ)
ሁለት ምንባቦችን እያነፃፀሩ መናገር አወንታዊና አሉታዊ ሐተታ
ሥሩ ዓረፍተነገሮች መመሥረት
(መ. ተማሪዎችን በቡድን ያደራጁ።) ሥሩ
መ. በቡድኑ ውስጥ ከምትገኙ ተማሪዎች መ. ባለፉት ክፍለጊዜያት ስለአወንታዊና አሉታዊ
የተወሰናችሁት "ወይኔ ሰውዬው!" የሚለውን ዓረፍተነገሮች ተምራችኋል። ዛሬ ደግሞ
ምንባብ ግለጡ። ሌሎቻችሁ ደግሞ "ፍቅርና በተማራችሁት መሠረት አምስት አወንታዊና
እንክብካቤ" የሚለውን ምንባብ ግለጡ። አሁን አምስት አሉታዊ ሐተታ ዓረፍተነገሮች
የሁለቱን ምንባቦች ይዘትና ቅርፅ አነፃፅሩ። ትመሠርታላችሁ።

[ተ. "ወይኔ ሰውዬው!" የሚለው ምንባብ የቀረበው [ተ. አወንታዊና አሉታዊ ሐተታ ዓረፍተነገሮች
በስድ ንባብ ትረካ ሲሆን፣ "ፍቅርና እንክብካቤ" ይመሠርታሉ።]
የሚለው ምንባብ ደግሞ በምልልስ ቀርቧል።] (መ. ተማሪዎች ዓረፍተነገሮችን በግላቸው
(ተማሪዎች ግን እነሱ በተረዱት መንገድ ሲመሠርቱ እየተዘዋወሩ ይመልከቱ። ድጋፍ
ሊያነፃፅሩ ስለሚችሉ ሁሉንም ካዳመጡ በኋላ የሚያስፈልጋቸውን አንድ ወይም ሁለት
ግብረ መልስ ይስጡ።) ዓረፍተነገሮች መሥርተው ፍንጭ በመስጠት
መ. አሁን ደግሞ የሁለቱን ምንባቦች ታሪክ ያበረታቷቸው። በመጨረሻም ተማሪዎች
አነፃፅሩ። የመሠረቷቸውን ዓረፍተነገሮች እንዲያቀርቡ
በማድረግ ይገምግሙ።)
[ተ. "ወይኔ ሰውዬው!" የሚለው ምንባብ በኤች.
አይ.ቪ/ኤድስ ምክንያት አንድ ቤተሰብ
አድሎና መገለል ሲደርስበት ያሳያል።
"ፍቅርና እንክብካቤ" ደግሞ መገለል
የደረሰባት ገፀባርይ ተነፍጓት የነበረውን
ፍቅርና እንክብካቤ በማኅበራዊ አገልግሎት
ባለሙያው አማካይነት ስታገኝ ያሳያል።]
(ተማሪዎች በራሳቸው አገላለጽ አብራርተው
ሊናገሩ ይችላሉ።)
መ. በጣም ጥሩ! አሁን ደግሞ በሁለቱ ምንባቦች
ውስጥ ያሉትን ገፀባህርያት አነፃፅሩ።
[ተ."ወይኔ ሰውዬው!" በሚለው ምንባብ ውስጥ
በኤች.አይ.ቪ./ ኤድስ የተያዘው ወንድ
ገፀባህርይ ሲሆን በ"ፍቅርና እንክብካቤ"
ውስጥ ግን ሴት ገፀባህርይ ናት።] (ተማሪዎች
ገፀባህርያቱን ከብዙ አቅጣጫ ማነፃፀር
ይችላሉ።)
(መ. ተማሪዎች ሁለቱን ምንባቦች እያነፃፀሩ
ሲወያዩ እየተዘዋወሩ የንግግራቸውን
ፍሰት፣ እንደ፣ ግን፣ ደግሞ፣ ቢሆንም፣ በሌላ
በኩል…ያሉ አወዳዳሪ የመሸጋገሪያ ቃላት
መጠቀማቸውን ወዘተ. ይገምግሙ።)

፻፺፯ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ምዕራፍ 10 197

 ሙዳየቃላት/ሐረጋት

ቃላት ማብራሪያ
ትምህርታዊ ቃላት በመማሪያ መጽሐፍና በዚሁ ዐውድ ወስጥ አገልግሎት የሚሰጡ ቃላት
(በዕለትተዕለት ተግባቦት ያልተዘወተሩ)
ትክክለኛነት ጽሑፍን ያለስህተት ማንበብ

ማጣመር ፊደላትን፣ ቃላትንና/ወይም ቅጥያዎችን ማቀናጀት/ማዋቀር

ገፀባህርይ በአንድ ታሪክ ውስጥ ታሪኩን የሚመሩና የሚከውኑ የታሪኩ

ተሳታፊዎች (ሰዎች/እንስሳት)
አንብቦ መረዳት የጽሑፍን መልዕክት የመገንዘብ ሂደት

የተናባቢ ክትትሎሽ በቋንቋዉ ሥርዓት መሠረት በቃላት ውስጥ የተናባቢዎች ተከታትሎ

መግባት
መረዳት/መተርጐም በጽሁፍ ወይም በንግግር የቀረበን መልዕክት በትክክል መረዳት/
መተርጐም
ምሥርት ቃል በቋንቋዉ ሥርዓት መሠረት ከአንድ ቃል የተፈጠረ ሌላ አዲስ ቃል

ገላጭ ጽሁፍ መረጃ ሰጪ የሆነ የጽሑፍ ዓይነት

አገላለጽ በጽሑፍ ውስጥ የሚገኙትን ገፀባህርያት ንግግር ወይም

ሥርዓተነጥቦች መሠረት አድርጎ ስሜት በሚሰጥ መልክ ማንበብ
አቀላጥፎ ማንበበ ለክፍል ደረጃው በተወሰነ ፍጥነት፣ ትክለኛነትና አገላለጽ ማንበብ

ሥርዓተፆታ በወንዶች ወይም በሴቶች አንጻር እንዲኖራቸው የሚጠበቅ ባህሪ

ዘውግ የጽሑፍ ዓይነት (ተራኪ፣ ገላጭ፣ ተውኔት…)

የሂደት ጥያቄ በማንበብ/በማዳመጥ ሂደት በመካከል ንባብን/ማዳመጥን ተግ አድርጎ

የሚመለስ ጥያቄ
ሰዋስዋዊ ድምፀት የቃላትን፣የሀረግ እና የዓረፍተነገር ትርጉምና ሰዋስዋዊ አገባብ
የሚለውጥ ድምፀት
የትእምርተድምፅ ግንዛቤ ድምፅን ከምልክት ጋር አጣምሮ የመረዳት ዕውቀት

አመራማሪ ጥያቄ መልሱ ሙሉበሙሉ በቀጥታ ከጽሁፉ ውስጥ የማይገኝ፣ ምንባቡንና

የቀደመ ዕውቀትን መሠረት አድርጎ የሚመለስ ጥያቄ
ቅጥያ በዚህ መርሃ ትምህርት መሠረት አዳዲስ ቃላትንም ሆነ የቃላት
ቅርጾችን ለማግኘት በቃላት ላይ የሚገባ ቅንጣት ወይም ፍቺ አዘል
አሃድ
የምንባብ ደረጃ የመማሪያ መጽሐፉ ከተማሪው የማንበብ ደረጃ ጋር መመጣጠኑን
የሚያሳይ ደረጃ
የድምፅ ቃና በንባብም ሆነ በንግግር ወቅት የሚከሰት የድምፅ ከፍታና ዝቅታ

198 አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ሙዳየቃላት ፻፺፰

 ቃላት ማብራሪያ
ሥርዓተጽሕፈት ቋንቋን የሚወክል የጽህፈት ዘዴ

የአጻጻፍ ሥርዓት በቃላት ውስጥ የፊደላትን አጠቃቀምን (ፍደላን)፣ ሥርዓተነጥብንና

የመሣሰሉትን የሚመለከት ሥርዓት
ድምጽ የቋንቋ መሠረት የሆነ፣ በአንደበት የሚፈጠር የንግግር ድምጽ

የንግግር ድምጾች ግንዛቤ በንግግር ቃላት ውስጥ በቃል ድምፅን የመለየትና የመረዳት ብቃት

የታሪክ መዋቅር በፈጠራ ሥራ (በልቦለድ፣ በተውኔት…) ውስጥ የታሪክ ቅደም

ተከተል፣ ሴራ
የንባብ ፍጥነት ተማሪዎች በደረጃቸው በተወሰነው መሠረት አንድ ጽሑፍ
የሚያነቡበት ፍጥነት (በደቂቃ ---ቃላት)
ማዘዝ/መምራት እንዴት ማድረግና መሥራት እንደሚቻል ማሳያና ተማሪዎችን
መፈተሽና መገምገም የሚቻልበት መስፈርት
ማገዝ/መርዳት ለተማሪው ተገቢ ድጋፍ ማድረግ (ቀስ በቀስ ግን ድጋፉን መቀነስ)

ወሰንና ተለጣጥቆ በየደረጃው አንድን ትምህርት ወይም ክሂል በምን ያህል መጠንና
በምን ዓይነት ቅደምተከተል እንደምናስተምር የሚያሰይ ዝርዝር
መጻፍ ሀሳብን በጽሑፍ የመግለጽ ብቃት/ ክሂል

መነጠል ቃላትን በፊደል፣ በቀለም፣ በዋና ቃልና/ወይም ቅጥያ ለያይቶ/

ነጥጥሎ የመረዳት ሂደት
ተተኳሪ ቃላት በምዕራፍ ትምህርት ትኵረት የሚሰጣቸው ቃላት

የድምጽና የትእምርት በትእምርቶችና በድምጾች መካከል ያለ ግንኙነት

ግንኙነት
የቃላት ዕውቀት የተማሪዎችን የቃላት ሀብትና የቃላቱን ፍቺ ዕውቀት

የቃላት አገባብ በቋንቋ ሥርዓት መሠረት በመዋቅር ውስጥ ቃላትን በዓረፍተነገር

ውስጥ ማቀናበር
ምንባብ ተኮር ጥያቄዎች መልሳቸው ከተነበበው/ከተደመጠው ምንባብ ውስጥ የሚገኝ ጥያቄዎች

ራስን መከታታያ ብልሃቶች በማንበብ ሂደት ምን ያህል እንደተረዳን የምንከታተልባቸው

ብልሃቶች
ቆም ብሎ ማሰብ በማንበብ ሂደት ተማሪዎች ማንበባቸውን ቆም አድርገው ምን ያህል
እንደተረዱና ወደፊት ምን ሊመጣ እንደሚችል ለመገመት የሚደረግ

፻፺፱ አማርኛ 5ኛ ክፍል የመምህር መምሪያ ሙዳየቃላት 199

200
አማርኛ 5ኛ ክፍል

5ኛ ክፍል
የመምህር መምሪያ

የአማርኛ እንደአፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት

መርሃትምህርት
፪፻
፪፻፩

የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8

አማርኛ 5ኛ ክፍል
የመምህር መምሪያ

5ኛ ክፍል- አንደኛ ወሰነትምህርት

መርሃትምህርት
201

11
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል‑ 1ኛ ወሰነ ትምህርት
202
ቃላዊ ክሂሎች ናሙና የመማር
ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
/መናገርና ማዳመጥ/ ማስተማር ስልቶች
ትእምርተድምፃዊ ተማሪዎች ------ ተማሪዎች ------ ተማሪዎች ------
ግንዛቤ ጓደኝነት
ማፍለቅ/ • የተማሯቸውን ቃላት • ቃላትን ለመለየት የተማ • ቃላትን መመስረት፤ ተማሪ ዎች
• በደረጃቸው ውስብስብ •በክፍል ውስጥ የተማሪን የመማር • ሰላምታ
መተርጎም / የፍደላ ህግጋትን ሯቸውን ውስብስብ በሆኑ የቀለም መዋቅሮች የቃላትን ክፍልፋዮች ተጠቅመው ለውጥ ለመምራትና • ታማኝነት
የቃላት ጥናት ይገልጻሉ፤ የቀለም መዋቅሮች ቃላትን ይፃፋሉ፤ አዳዲስ ቃላትን መስረትና መፈደል ለመከታተል ሥርዓታዊ • ተጽእኖ (ጥሩ/መጥፎ
ያጣምራሉ፤ ይለማመዳሉ ወይም የቃላትን ልምምድ ማድረግ፣ ጓደኞች)
• በደረጃቸው
ክፍልፋዮች በመጠቀም አዳዲስ
• ለቃላቱ ተገቢ/ጠቃሚ ውስብስብ የቃላት • ኢመደበኛ ክትትል፤ የትኞቹ
መዋቅሮችን ወደምዕላዶች ቃላትን ይፈጥራሉ፤
አማርኛ 5ኛ ክፍል

ብልሃቶችን በመጠቀም ልጆች እንደተረዱና የትኞቹ አካባቢያችን

ውስብስብ መዋቅር በመነጣጠ ልና መልሶ • ቃላትን ማሰስ፤ ተማሪዎች የቀረበ ደግሞ ተጨማሪ ድጋፍ
በማገጣጠም ቃላትን • ብክለት (የአየር/የውሃ)
ያላቸውን ቃላት ያነባሉ፤ ይጽፋሉ፤ ውን ትምህርት በጥሞና እንደሚያስፈልጋቸው በክፍል
• ቆሻሻ
በመከታተል የታላሚ ቃላትን ውስጥ በመዘዋወር
• ኢተዘውታሪ ቃላትን • ኢተዘውታሪ ቃላትን • የአካባቢ ጥበቃ
ወይም ምዕላዶችን ምሳሌዎች ይከታተላሉ፡፡
ለማንበብ የሥነ ምዕላዳዊ ለመጻፍ የሥነ ምላዳዊ
በቀረበው ትምህርት ውስጥ (ጥቅምና ጉዳት)
ፍቺን (የምሥርታና/ወይም ፍቺን (የምሥርታና/ወይም
ከሚገኙ ቃላት ፈልገው ያወጣሉ፤ • ተግባር መር ክለሳ፤ ተማሪዎች
የርባታ) እውቀታቸውን የርባታ) እውቀታቸውን ለጥያቄዎች ምላሽ ይሰጣሉ፤
የመምህር መምሪያ

ይጠቀማሉ፤ ይጠቀማሉ፤ • መምረጥ (ማወዳደር)፤ ተማሪዎች ልማድ

ከቀደመው ትምህርት ያገኙትን
የቃላትን መዋቅር ወይም የፍደላ • የአካባቢ ልማዶች
ድምፀታዊነት ልምድ ይጋራሉ፡፡ መምህራን
ውቅሮችን ያወዳድራሉ ፡፡ ይህን መረጃ የቀጣዩን (የወቅቱን) (ለምሳሌ የቡና
ይህ የሚከተሉትን ሊያካትት ትምህርት አቅጣጫ ለመወሰን ሥነሥርዓት፣ የቤተሰብ
ይችላል፤ ይጠቀሙበታል፡፡ ግንኙነት፣
• ቃለትን በመዋቅራቸው ያለዕድሜ ጋብቻ)
ይዘረዝራሉ፤ ያደራጃሉ፣ • ጠቃሚና ጎጂ ልማዳዊ
መርሃትምህርት

ድርጊቶች

አቀላጥፎ ማንበብ ቃላዊ ማንበብ መጻፍ ናሙና የማስተማሪያ/ ናሙና የምዘና ስልቶች የትራፊክ ደኅንነት
ተማሪዎች… ተማሪዎች… ተማሪዎች… መማሪያ ስልቶች • የመንገድ ደህንነት
በትክክል ማንበብ •ለደረጃው የተመደበን • ለደረጃው የተመደቡትን ሞዴሎች፣ ከደረጃቸው ላቅ ያሉ መጻ • ኢመደበኛ ክትትል ፤መምህራኑ (ለምሳሌ በእግረኛ
ጽሑፍ በ95% በትክ ቃላት በ90% በትክ ሕፍትን በጎልማሶች የንባብ አቀላ ለተማሪዎቹ የጽሕፈት ተግባር ለተ መንገድ መሄድ፣ አን
ክል ያነብባሉ፤ ክል ይጽፋሉ፤ ጥፎ ደረጃ ሞዴልነት በመስተጋብራዊ ማሪዎቹ ይሰጣሉ፤ በክፍልም ውስጥ ደአካባቢው ሁኔታ
ንባብ ማንበብ፣ በመዘዋወር ኢመደበኛ በሆነ መልኩ በዜብራ ላይ ማቋረጥ፣
ቁጥጥር ያደርጋሉ፤ የትራፊክ መብራት
መጠበቅ..)
12
፪፻፪
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 6ኛ ክፍል‑ 1ኛ ወሰነ ትምህርት
፪፻፫

ቃላዊ ክሂሎች ናሙና የመማር

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
/መናገርና ማዳመጥ/ ማስተማር ስልቶች
• ለደረጃውና ለቋንቋው • ከመምሀራቸው ጋር ወይም ከሌሎች • ጠቋሚዎችን መመልከት፤ ማቀረብ (አቅርቦት፤) ተማሪዎች • የመኪና አዳጋ
ተገቢ የሆነውን የንባብ ጓደኞቻቸው ጋር ወይም በግል የመፃፍ አገላለጾችን ለማዳበር መምህራኑ ያላቸውን የአገላለጽ ችሎታና ምክንያቶቹና የመ
ፍጥነት ያጠናክራሉ፤ ክለሳ ይሰራሉ፤ ያዘጋጃሉ፤ የሥርዓተነጥቦችን ተግባር (ለደረጃቸው ትክክለኛነት ለመምህራኑ ወይም ከላከያ መንገዶቹ
በተመደበው መሠረት) እና እንዴት ለክፍሉ በተግባር ያሳያሉ፤. • የመጀመሪየ
• ለደረጃው የተመደበን • የተለያዩ የመፃፍ ግቦችን (ሁነቶችን
ጽሑፍ በተገቢ የሐረጋት በጥንቃቄ መግለጽ፣ ስሜትን በደንብ እነዚህ ምልክቶች በአገላለጾችና የህክምና ርዳታና
• ተማሪውን መከታተል ፤በክፍል
ክፍፍል ያነብባሉ፤ ማስተላለፍ፣ ታሪኮች በጽሑፍ መግለጽ፣ በአነባበብ ቅላፄዎች ላይ ተጽእኖ ውስጥ ሥርዓታዊ ልምምድ በድንገተኛ አደጋ
መመሪያዎችን መስጠት) ይለማመዳሉ፤ እንደሚያሳድሩ ማሳየት ማድረግ፤ ጊዜ የሚወሰዱ
• ለደረጃው የተመደቡትን ይጠበቅባቸዋል፤ እርምጃዎች
አማርኛ 5ኛ ክፍል

ጽሑፎች በዝምታ/ • የቢጤ ግምገማ፤ አንድ የጽሕፈት የግል ንጽሕና

በጥሞና ማንበብ • በሰዓት የተገደቡ ተደጋጋሚ ንባቦች፤
ተግባር ካለቀ በኋላ ተማሪዎች • የአካባቢ ጽዳት
ይጀምራሉ፤ ተማሪዎች አጫጭር ምንባብ ወረቀታቸውን /ደብተራቸውን
ደጋግመው ያነብባሉ፤ በእያንዳንዱ የግልና የአካባቢ
የማንበብ • አንድን ሃሳብ • ለደረጃው በተዘጋጀው • አንድን ሃሳብ/አስተያየት ለመደገፍ እንዲለዋወጡ በማድረግ
ንባባቸውም ንባቡን የጨረሱበትን ንጽሕና
ፍጥነት /አስተያየት ለመደገፍ ጽሑፍ ውስጥ ወይም ለመቃወም ተጠየቃዊና መምህሩ በሚሰጣቸው መመሪያ
ወይም ለመቃወም በሥርዓተነጥብ ሊረጋገጡ የሚችሉ እውነታዎችን ሰዓት በመያዝ፣ የማንበብ ፍጥነታቸውን መሠረት እንዲተራረሙ
ተጠየቃዊና ሊረጋገጡ ይጠቀማሉ፤ ይጠቀማሉ፤ እየመዘገቡ ይከታተላሉ፤ ከተደረገበኋላ፣ መምህሩ
የመምህር መምሪያ

የሚችሉ እውነታዎችን ወረቀታቸውን

• ሥርዓቱን በመጠበቅ፣ • ሀረግ በሀረግ ማንበብ፤ መምህራኑ /ደብተራቸውን ሰብስበው
ይጠቀማሉ፤ ሀረግ በሀረግ ማንበብን ያበረታታሉ፤
ሥርዓተነጥቦችን በአግባቡ ክንውናቸውን ይገመግማሉ፤
በመጠቀም ከአንድ አንቀጽ በላይ በዚህ አቀራረብ መምህራኑ የተዘወተሩ • የቡድን ሥራ፤ መምህሩ
ይጽፋሉ፤ ጽሑፎችን በተገቢ ሐረጎች በመከፋፈል በአነስተኛ ቡድን የሚሠራ
ማለትም በዓረፍተነገሮቹ ውስጥ የቤት ሥራ ይሰጣሉ፤ ሁሉም
• ከምንባቡ ይዘት ጋር የተዛመዱ ሁለት በሚገኙት ሐረጎች (ሐረጎችና ጥገኛ የቡድኑ አባላት
መርሃትምህርት

ወይም ሦስት አንቀጾችን ይጽፋሉ፤ ሐረጎች) ላይ በማተኮርና መሳተፋቸውንም ይቆ

• በሚሰጣቸው የአጻጻፍ ማዕቀፍ ሥርዓተነጥቦችን እንደንባብ ተግታ ጣጠራሉ፡፡ ለእያንዳንዱ
መሠረትና ዝርዝር መግለጫዎችን ምልክቶች በመውሰድ እንዴት የቡድን አባል የተወሰነ ሥራ
በመጠቀም ስለአንድ ታሪክ ወይም እንደሚነበብ ያሳያሉ፡፡ መስጠት ሁሉም አባላት
መሥራታቸውን ለማረጋገጥ
ሁነት ሁለት ወይም ሦስት አንቀጾችን • ቅድመ መፃፍ ተግባራት፤ ከመፃፍ ይጠቅማል፡፡ ቡድኑ ሥራው
ይጽፋሉ፤ በፊት ያሉ ተግባራት፣ ለምሳሌ ሥዕል፣ ሲጠናቀቅ ውጤት/ ነጥብ
• የተማሩትን ክንዋኔዎች የሚያመለከቱ የታሪክ ካርታ፣ ወዘተ. ሃሳብን ሊሰጠው ይችላል፡፡
ዘገባዎቸን መጻፍ ይጀምራሉ፤ በማበዳበርና በአግባቡ በማደራጀት (ማስታወሻ፡ -የቡደን ሥራ
ረገድ ያግዛሉ : በምንም መንገድ የግል ሥራን
ሊተካ አይችልም፡፡)

13
203
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 8ኛ ክፍል‑ 1ኛ ወሰነ ትምህርት
204
ቃላዊ ክሂሎች /
ማንበብ መፃፍ ናሙና የመማር ማስተማር ስልቶች ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
መናገርና ማዳመጥ/
• ሂደታዊ ልምምድ የመፃፍ ሞዴል፤ ተራ በተራ መናገር፤
ሰዋስው • በንግግር ውስጥ የተጻፈውና • በጽሑፍ ውስጥ የተጸውዖና • በጽሕፈት ውስጥ የተጸውዖና የወል በሂደታዊ ልምምድ ኃላፊነትን ከመምህራኑ ተማሪዎች የማንበብ
የወል ስሞችን መግለጽና የወል ስሞችን መግለጽና መለየት ስሞችን መጠቀም ይጀምራሉ፡፡ ወደተማሪዎቹ በማሸሸጋገር መልክ የመጻፍ ፍጥነታቸውንና
መለየት ይጀምራሉ፡፡ ይጀ ምራሉ፡፡ (ለቋንቋው የሚ (የተዘወተሩ የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ፣ ብልሃቶችን በግልጽ ይማራሉ፤ ከመምህራኑ ትክክለኛነታቸውን
ተዘውታሪ የመደብ፣ የቁጥር፣ ሠራ ከሆነም የተዘወተሩ የመደብ፣ የሙያ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ሞዴልነት በመጀመር ተማሪዎቹ ለመወሰን አንዳቸው ላንዳቸው
የጾታ፣ የሙያ ወዘተ. ሰዋስዋዊ የቁጥር፣ የጾታ፣የሙያ ወዘተ. ሰዋስ ተግባራዊ ማድረግ ይጀምራሉ፡፡) እንዲለማመዱ ማድረግ፣ ከዚያም በሂደት አንቀጽ ሊያነብቡ ይችላሉ፡
ስምምነቶችን ይገነዘባሉ፡፡) ዋዊ ስምምነቶችን ይገነዘባሉ፡፡) ተማሪዎቹ ብልሃቶቹን እንዲመርጡና ወይም ለመፃፍ የቤትሥራ
• ቀላል ግሶችን በጽሕፈት በአግባቡ እንዲተገብሩ እድል ይሰጣቸዋል፤ ሀሳቦችን ሊወያዩ ይችላሉ፡፡
አማርኛ 5ኛ ክፍል

• በንግግር ውስጥ ቀላል ግሶችን • በጽሑፍ ውስጥ ቀላል ግሶችን መጠቀም ይጀምራሉ፡፡ ተዘውታሪ መምህሩ በክፍሉ ውስጥ
መግለጽና መለየት ይጀምራሉ፡፡ መግለጽና መለየት ይጀምራሉ፡፡ የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ ወዘተ. • ተግባር መር መፃፍ፤ መምሀራኑ ለአንድ በመዘዋወር ሂደቱን
( የተዘወተሩ የመደብ፣ የቁጥር፣ (የተዘወተሩ የመደብ፣ የቁጥር፣ ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ተግባራዊ የተወሰነ የመፃፍ ልምምድ ተማሪዎቹ ይከታተላሉ፡፡
የጾታ፣ የሙያ ወዘተ. ሰዋስዋዊ የጾታ፣ የሙያ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስም ማድረግ ይጀምራሉ፡፡) አሟልተው የሚጽፉባቸው ወይም እነሱን
ስምምነቶችን ይገነዘ ባሉ፡፡) ምነቶችን ይገነዘባሉ፡፡)
• በመፃፍ ውስጥ ተዘውታሪ ቅጽሎች ተከትለው አንድ ጽሑፍ ለመጻፍ
• በንግግር ውስጥ ተዘውታሪ • በጽሑፍ ውስጥ ተዘውታሪ መጠቀም ጀምራሉ፡፡ (የተዘወተሩ የሚረዷቸው ቀድመው የተዘጋጁ
መነሻዎችን (ቴምፕሌቶችን)፣ ናሙና
የመምህር መምሪያ

ቅጽሎችን መግለጽና መለየት ቅጽሎች መግለጽና መለየት የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ፣ የሙያ
ይጀምራሉ፡፡ (የተዘወተሩ ይጀምራሉ፡፡ የተዘወተሩ የመደብ፣ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ቅጾች፣ ወይም መምሪያዎች (ለምሳሌ
የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ፣ የሙያ የቁጥር፣ የጾታ፣ የሙያ ወዘተ. ተግባራዊ ማድረግ ይጀምራሉ፡፡) የዓፍተነገር መጀመሪያዎችን፣ የዘገባ
ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ይገነዘባሉ፡፡) ቅጾችን ወዘተ.) ያቀርባሉ፤
• በመፃፍ ውስጥ የተዘወተሩ ቁጥ
ይገነዘ ባሉ፡፡) • አሳታፊ የመፀፍ ማኅበረሰብ መፍጠር፤
ሮችን መጠቀም ይጀምራሉ፡፡
• በንግግር ውስጥ ተዘውታሪ • በጽሑፍ ውስጥ ተዘውታሪ (የተዘወተሩ የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ፣ - መምህሩ ሞዴል ጽሑፍ ጽፈው ለተማሪ
ቁጥሮችን መግለጽና መለየት ቁጥሮችን መግለጽና የሙያ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ዎቹ በማካ ፈል፤
መርሃትምህርት

ይጀምራሉ፡፡ (ተዘውታሪ መለየት ይጀምራሉ፡፡ (የተዘወተሩ ተግባራዊ ማድረግ ይጀምራሉ፡፡) - በመፃፍ የቤትሥራ ሂደት ለተማሪዎቹ
የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ፣ የሙያ የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ፣ የሙያ አማራጮችን በመስጠት፣
ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን
- ተማሪዎቹ እንደጸሐፊ እንዲተባበሩ በማ
ይገነዘባሉ፡፡). ይገነዘባሉ፡፡)
በረታታት፣
- ለተማሪዎቹ ምጋቤ-ምላሽ እንዲሰጡና
እንዲቀበሉ ዕድል በመስጠት፤

14
፪፻፬
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 6ኛ ክፍል‑ 1ኛ ወሰነ ትምህርት
፪፻፭

ቃላዊ ክሂሎች / ናሙና የመማር ማስተማር

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
መናገርና ማዳመጥ/ ስልቶች
የቃላት • ዕውቀትን ለማግኘት፣ • በግል ንባብ ሂደት • በተለያዩ ዐውዶች ውስጥ • ተማሪዎች ቁልፍ ቃላትን መጠቀምንና • የመውጫ ካርድ፤ ተማሪዎች ክፍሉን
አውቀትን ለማሳደግና አገላለጽን አዳዲስ ቃላትን ለማወቅ ሲጽፉ የተማሯቸውን አዳዲስ በንግግር ተራክቦ ውስጥ መሳተፍን ለቅቀው ሲወጡ ለመምህራቸው ሰጥተው
ማስፋትና ለማጥራት የተማሯቸውን ጽሑፋዊ ፍንጮችን ቃላት ይጠቀማሉ፤ እንዲለማመዱ በርካታ ዕድሎችን ማመቻቸት፤ ወይም በር ላይ አስቀምጠዋቸው የሚሄዱ
መጠቀም አዳዲስ ቃላትን
በንግግራቸው ውስጥ ይጠቀማሉ፤ • ዕውቀትን ለማግኘት፣ • አዳዲስ ቃላትንና አገላለጾችን እንዲጠቀሙ ትንንሽ ወረቀቶች ናቸው፤ በእነዚህም
ይጠቀማሉ፤ • አዳዲስ ቃላትን ለማሳደግና አገላለጽን በርካታ ዕድሎችን ማመቻቸት፤ ወረቀቶች ላይ ተማሪዎች ስማቸውንና
• በመስተጋብራዊ ንባብ፣ ለማወቅና ፍቺያቸውን ለማጥራት የተማሯቸውን - ለመናገር ፍቃደኛ እንዲሆኑ ምቹ የክፍል ለተሰጧቸው ጥያቄዎችና የቃላት
ለመረዳት አጋዥ አዳዲስ ቃላትን ውስጥ ድባብ መፍጠር መልመጃዎች ምላሽ ይጽፉባቸዋል፡፡
አማርኛ 5ኛ ክፍል

በንግግር፣ በአቅጣጫ ማማሳከሪያዎችን

ጠቋሚዎች ወዘተ. በጽሑፋቸው ውሰጥ - ብዙ ጊዜ ከ“አዎ-አይደለም” ጥያቄዎች ይልቅ • ምር ክለሳ፤ተማሪዎች ለጥያቄዎች ምላሽ
(ለምሳሌ፡-
የቀረበን ጽሑፍ ፍቺ መዝገበቃላት፣ ሰዎችን፣ ይጠቀማሉ፤ ክፍት ጥያቄዎችን መጠየቅ፣ ይሰጣሉ፤ ባለፈው ስለተማሩት ትምህርት
ለመረዳት መዝገበቃላት መጣጥፎችን) - በአንድ ጭብጥ ላይ ለመወያየት፣ ለመጻፍ፣ ልምድ ይለዋወጣሉ፤ መምህሩ ይህን
ይጠቀማሉ፤ ይጠቀማሉ፤ ለክፍል ለማቅረብ ቡድኖችን (ከ4-5 የሚያደርጉት የዕለቱን ትምህርት አቅጣጫ
ትምህርታዊ • በቋንቋ በሰፊ ዐውድ
አባላት ያሉባቸው) መመስረት፤ ለመወሰን መረጃ ለማግኘት ነው፡፡
• ለደረጃው የተመደቡ • ጽንሰሃሳቦችን ለመወከል/
ቃላት አማካይነት የተማሯቸውን ትምህርታዊ ቃላትን ለመግለጽ በጽሑፋቸው
• ምልከታዎች፤. የእለት ማስታወሻዎች፤
የመምህር መምሪያ

አዳዲስ ቃላት በንግግራቸው ያነብባሉ፤ ውስጥ አዳዲስ ቃላትን • ቃላትን ማሰስ፤ ተማሪዎች በትምህርቱ ሂደት
ውስጥ ይጠቀማሉ፤ ይጠቀማሉ፤ በዓረፍነገር ውስጥ ወይም በሥዕል የተወከሉ ተማሪዎቹ በቡድን ወይም በግል ሲሰሩ
• ፍቺን ፈልፍሎ • ወጥ በሆነ ጽሑፍ ውስጥ የቃላት ምሳሌዎችንና በሌሎች ቃላት በትምህርቱ ሂደት የጻፏቸው፣ ወይም ደግሞ
በመረዳት ሂደት አዳዲስ የተማሯቸውን አዳዲስ ውስጥም የቃላቱን ክፍሎች (ምዕላዶችን) ትምህርቱ ከተጠናቀቀ በኋላ የሚጽፏቸው
ቃላትን ይማራሉ ቃላት ይጠቀማሉ፤ ለማግኘት አተኩረው እንዲከታተሉ አጫጭር ማስታወሻዎች፣
(ለምሳሌ፡-በቋንቋ ከሰፊ • የደረጃውን ትምህርታዊ ማድረግ፤ • አቅርቦት፤ ተማሪዎች የቃላት
ዐውድ፣ ከራዲዮ መር ቃላት ይጽፋሉ፤ • የግል ንባብ እድሎች/አጋጣሚዎች፤ የግል ዕድገታቸውን ለመምህራኑ ወይም ለክፍሉ
መርሃትምህርት

ሐግብር ወዘተ.) • የቃላትን አመሠራረት፣ ንባብ ለተማሪዎች በተያያዘ ጽሑፍ ውስጥ
• የደረጃውን ትምህርታዊ ፍደላና ፍቺ ለማረጋገጥ አዳዲስ ቃላትን እንዲያነቡና የንባብ ብልሃታቸ
ቃላት ይጠቀማሉ፤ መዝገበቃላትን ወይም የቃላት ውን እንዲያዳብሩ ዕድሎችን ይሰጣል፤
ዝርዝሮችን ይጠቀማሉ፤
• ቃላት መልበስ፤ በትናንሽ ካርዶች ወይም
ወረቀቶች ላይ የሚማሯቸው ቃላት ይጻፋሉ፤
እነዚህም በዕለቱ በልብሳቸው ላይ አያይዘው
ይውላሉ፤ በዚህም በንግግርም ሆነ በጽሑፍ
ወስጥ እንዚህን ቃላት ለመጠቀም ይበረታታሉ፡፡
የሚያሳዩበት ዕድል አላቸው፡፡
• የቢጤ ግምገማ፤ አንድ የጽሕፈት
ተግባር ካለቀ በኋላ ተማረዎች ወረቀታቸውን
/ደብተራቸውን እንዲለዋወጡ በማድረግ
በመምህሩ በሚሰጣቸው መመሪያ መሠረት
እንዲተራረሙ ከተደረገ በኋላ፣ መምህሩ
ወረቀታቸውን /ደብተራቸውን ሰብስበው
ክንውናቸውን ይገመግማሉ፤

15
205
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 8ኛ ክፍል‑ 1ኛ ወሰነ ትምህርት
206
ቃላዊ ክሂሎች / ናሙና የመማር
ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
መናገርና ማዳመጥ/ ማስተማር ስልቶች
አንብቦ • በመስተጋብራዊ ንባብ • ያነበቡትን ለደረጃው የቀረበን • በክፍል ደረጃው ጽሑፍ • በተደጋጋሚ በሚመቻቹ እድሎች • የመውጫ ካርድ፤
የመረዳት የተነበበን ጸሑፍ አሳጥረው ጽሑፍ አሳጥረው ያቀርባሉ፤ ውስጥ የቀረቡ ሀሳቦችን ተጠቅሞ የተለያዩ ዘውጎችን ማንበብ ተማሪዎች ክፍሉን ለቅቀው
ብልሃቶችን ይናገራሉ፤ ለማደራጀት ሥዕላዊ የሀሳብ ዳራዊ ዕውቀትን ለማዳበርና በተዘወዋሪ ሲወጡ ለመምህራቸው ሰጥተው
• ያነበቡትን ለደረጃው የቀረበን
ማበልጸግ አደራጃጀቶችን ይጠቀማሉ፤ ጽሕፈትን ለማሻሻል ይጠቅማል፤ ወይም በርላይ አስቀምጠው
• በመስተጋብራዊ ንባብ ጽሑፍ ይገመግማሉ፤
• ኢመደበኛ ክትትል፤ ተማሪዎች የሚሄዷቸው ትንንሽ ወረቀቶች
የተነበበን ጸሑፍ ይገመግማሉ፤ • የቃላትን አመሠራረት፣
• ለክፍል ደረጃው የቀረበን ጽሑፍ በሚያነቡበት ወቅት ያልተረዷቸውን ናቸው፤ በእነዚህም ወረቀቶች
ፍደላና ፍቺ ለማረጋገጥ
• በመስተጋብራዊ ንባብ ከቀደመ ዕውቀታቸው፣ ልምድ እና ሌላ ቃላትና ዕሳቤዎች ከንባብ በኋላ ላይ ተማሪዎች ስማቸውንና
መዝገበቃላትን ወይም የቃላት
የተነበበን ጸሑፍ ከራሳቸው ጋር ጽሑፍ ጋር ያዛምዳሉ፤ እንዲወያዩባቸው ተከታለው ማስታወሻ ለተሰጧቸው ጥያቄዎችና
አማርኛ 5ኛ ክፍል

ዝርዝሮችን ይጠቀማሉ፤
ያዛምዳሉ፤ እንዲይዙ መጠየቅ፤ የቃላት መልመጃ ዎች ምላሽ
• ለቀረበላቸው የጽሑፍ ዓይነትና
የንባብ ተግባር ተስማሚ የሆነ የአንብቦ • ማብራሪያ፤ ባነበቧቸው ጽሑፎች ይጽፉባቸዋል፡፡
መረዳት ብልሃት መርጠው ውስጥ ግልጽ ባልሆኑ (በሚያምታቱ) • ምር ክለሳ፤ ተማሪዋች ለጥያ
ይጠቀማሉ፤ ጉዳዮች ላይ ማብራሪያ እንዲጠይቁ ቄዎች ምላሽ ይሰጣሉ፤ ባለፈው
ተማሪዎችን ማበረታታት፤ ስለተማሩት ትምህርት ልምድ
• ለክፍል ደረጃው የቀረበውን ጽሑፍ • የጥያቄና መልስ ተዛምዶዎች፤ የንባብ ይለዋወጣሉ፤ መምህሩ ይህን
መረዳታቸውን ለማረጋገጥ ራስን ጥያቄዎችን መለጠፍ፣ የሚከተሉትን የሚያደርጉት የዕለቱን ትምህርት
የመምህር መምሪያ

የመመዘን ብልሃታቸውን መጠቀም አራት ዓይነት ጥያቄዎችን ማካተት፤ አቅጣጫ ለመወሰን መረጃ
ይቀጥላሉ፤ - መልሱ እዚያው፤ (የጥያቄው መልስ ለማግኘት ነው፡፡
መረጃዎችን • ስለአንድ ርዕሰጉዳዩ • ለደረጃው የተመረጡ • ከክፍል ደረጃው ቻርቶች፣ እዚያው እተወሰነ ዓረፍነገር ውስጥ
• ተነሺ ካርዶች፤ ለተለያዩ
መለየት አስተያየት ሲሰጡ ሠንጠረዦችን፣ ካርታዎችን፣ ቻርቶችን ሠንጠረዦች፣ ግራፎች የሚገኝ) ጥያቄዎች ተማሪዎች የተለያዩ
(ከሁሉም የመሸጋገሪያ/ አያያዥ ስለርዕሰ ጉዳዩ ለማወቅ/ለመማር በመውሰድ የተጓደሉ - ማሰብና መመራመር፤ (መልሱ ቀለሞች ያሏቸውን ካርዶች
የጽሑፍ ቃላትን/ሐረጋት ይተረጉማሉ (ፈልገው መረጃ መረጃዎችን ያሟላሉ፤ በጽ ሑፉ ውስጥ የሚገኝ ግን ደግሞ በማንሳት ምላሽ የሚሠጡበት
ዓይነቶች) ይጠቀማሉ፤ ያወጣሉ)፡፡ • ጽሑፍ በሚጽፉበት ጊዜ
መርሃትምህርት

የሚ ፈለገው መረጃ ከአንድ ዓረፍተ (ለምሳሌ፡ - እውነት/ሀሰት፣

ርዕሶችና፣ ስያሜዎችንና ነገር በላይ በሆነ የጽሑፉ አካል ውስጥ እስማማለሁ/ አልስማማም)
• ጽሑፍን ለመረዳት ምልክቶችን፣
የግርጌ መግለጫዎችን የሚገኝ)
የግርጌ መግለጫዎችን፣ ስያሜዎችን
መጠቀም ይጀምራሉ፤
ያነብባሉ፤ - መልሱ ከራሴ፤ (መልሱ የሚገኘው
• ጽሑፍ በሚጽፉበት ጊዜ
ከአንባቢው (ከተማሪው) ከራሱ
• ለደረጃው የተመረጠን ጽሑፍ የተማሯቸውን ምዕላዶች፣
ዕውቀት የሚገኝ)
ለመረዳት ያግዝ ዘንድ የጽሑፍን መሸጋገሪያ፣ አያያዥ
- ፀሑፉና እኔ፤ (የጥያቄው መልስ
መዋቅር ይጠቀማሉ፤ ቃላትና ሐረጋት
ከአንባቢው ዳራዊ ዕውቀትና ከጽሑፉ
ይጠቀማሉ፡፡
በማውጣጣት የሚገኝ)

16
፪፻፮
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 6ኛ ክፍል‑ 1ኛ ወሰነ ትምህርት

ቃላዊ ክሂሎች /መናገርና ናሙና የመማር ማስተማር

፪፻፯

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች

ማዳመጥ/ ስልቶች
• የጽሑፍ መዋቅር፤ ጽሑፉን • ኢመደበኛ ቁጥጥር፤ መምህራኑ
ተራኪ ጽሑፍን • በመስተጋብራዊ ንባብ ሂደት • ለደረጃው በተመረጡ አጭር • ጽሑፍን መሠረት ለመረዳት እንዴት ርዕሶችን፣ የግርጌ በክፍል ውስጥ በመዘዋወር የትኛቹ
መረዳት ታሪኩን ገጸባሕርያት፣ መቼት፣ ልቦለዶች ውስጥ የልቦለድን ያደረጉ ጥያቄዎች አንቀጽ መግለጫዎችን መጠቀም ተማሪዎች ተጨማሪ ድጋፍ
ሁነቶች ይለያሉ፤ መዋቅር አላባውያንን (መግቢያ፣ በመጻፍ ይመልሉ፤ እንደሚቻል በግልጽ መመሪያ እንደሚያስፈልጋቸውና
• በመስተጋብራዊ ንባብ መካከልና መጨረሻ) ይገነዘባሉ፤ • አመራማሪ ጥያቄዎችን መስጠት፤ እንደማያስፈልጋ ቸው ኢመደበኛ
በተነበበው ጽሑፍ ላይ • በደረጃው ጽሑፍ ውስጥ በተገለጸው አንቀጽ በመጻፍ በሆነ መልኩ ቁጥጥር ያደርጋሉ፤
• ሥዕላዊ የሀሳብ አደረጃጀቶች፤
በተገለጸው መሠረት ቀጥተኛ መሠረት ቀጥተኛ ጥያቄዎችን ይመሳሉ፤ ይመልሳሉ፤ እነዚህ ከንባብ በፊት፣ በንባብ ጊዜና • የቢጤ ግምገማ፤ አንድ የጽሕፈት
ጥያቄዎችን ይመልሳሉ፤ • በደረጃው ጽሑፍ በተገለጸው ከንባብ በኋላ መጠቀም፤ ሥዕላዊ ተግባር ካለቀ በኋላ ተማረዎች
አማርኛ 5ኛ ክፍል

• የፈጠራ ሥራ የሆኑትንና መረጃና ዳራዊ እውቀትን መሠረት የሀሳብ አደረጃጀቶች (ለምሳሌ፡- ወረቀታቸውን /ደብተራቸውን
ያልሆኑትን (ኢልቦለዶችን) በማድረግ የሚመለሱ አመራማሪ • ለጅምር አንቀጽ ተገቢ
ማጠቃለያ ይጽፋሉ፤ የመረጃ ድሮች፣ ማወዳደርና ማነ እንዲለዋወጡ በማድረግ በመምህሩ
መለየት ይጀምራሉ፤ ጥያቄዎችን ይመልሳሉ፤ ጻጸር፣ ቻርቶችን ማነጻጸር፣ በሚሰጣቸው መመሪያ መሠረት
• የፈጠራ ሥራ የሆኑትንና ያልሆኑትን መዋቅርን መንደፍ) መረጃዎችን እንዲተራረሙ ከተደረገ በኋላ፣
(ኢልቦለዶችን) መለየት ይጀምራሉ፤ ሊታይ በሚችል መልኩ ማደራጅት፤ መምህሩ ወረቀታቸውን /
ደብተራቸውን ሰብስበው
• የገጸባሕርይ መለያ፤ በአንድ ታሪክ ክንውናቸውን ይገመግማሉ፤
የመምህር መምሪያ

ውስጥ የሚገኙ ገጸባሕሪያትን

አስረጂ • የክፍል ደረጃውን ጽሑፍ • ለደረጃው የተመደበን ባለአንድ ገጽ • በተሰጣቸው ማዕቀፍ ለመረዳት ያግዛል፡፡ • የቡድን ሥራ፤ መምህሩ በአነስተኛ
ጽሑፎችን በቃል ይገመግማሉ፤ ጽሁፍ ያነባሉ፤ መሠረት ሁለት የተለያዩ - አምስቱ መጠይቆች (መጠይቅ ቡድን የሚሠራ የቤት ሥራ ይሰጣሉ፤
መረዳት • ተዘውታሪ ገላጭ ጽሑፎችን ጽሑፎችን ተውላጠስሞች)፤ ያለውን ሁነት ሁሉም የቡድኑ አባላት መሳተፋቸው
የጽሑፍ መዋቅር መለየት ይዘትበማወዳደር አንቀጽ (ማን፣ ምን፣ የት፣ መቼ፣ ለምን) ንም ይቆጣጠራሉ፡፡ ለእያንዳንዱ
ይጀምራሉ፤ መጻፍ ይጀምራሉ፤ ለመረዳት ያግዛሉ፤ የቡድን አባል የተወሰነ ሥራ መስጠት
መርሃትምህርት

• በሁለት የደረጃው ጽሑፎች • በተሰጣቸው ማዕቀፍ - ምን እንደተማሩ ማወቅ፤ ስለርዕሰ ሁሉም አባላት መሥራታቸውን
ላይ ይወያያሉ፤ መሠረት መረጃ አቀባይ ጉዳዩ ያወቁትን ለመጋራት ለማረጋገጥ ይጠቅማል፡፡ ቡድኑ
ያወዳድሯቸዋልም፤ ገላጭ ጽሑፎችን መጻፍ ያስችላል፤ ከዚያም ምን መማር ሥራው ሲጠናቀቅ ውጤት/ ነጥብ
• ምክንያትንና ውጤትን ይጀምራሉ፤ እንደፈለጉ ሊጋሩ ይችላሉ፤ ሊሰጠው ይችላል፡፡ (ማስታወሻ፡-
የሚመለከቱ ጥያቄዎችን • በተሰጣቸው ማዕቀፍ በመጨረሻም የተማሩትን የቡደን ሥራ በምንም መንገድ የግል
መመለስ ይጀምራሉ፤ መሠረት ሁለት የደረጃውን ይከልሳሉ፡፡ ሥራን ሊተካ አይችልም፡፡)
ጽሑፎች የሚያወዳድር
አጭር ጽሑፍ መጻፍ

17
207
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 8ኛ ክፍል‑ 1ኛ ወሰነ ትምህርት

ቃላዊ ክሂሎች /መናገርና ናሙና የመማር ማስተማር

208

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች

ማዳመጥ/ ስልቶች
የሥነጽሐፍ • ልማዳዊ ታሪኮችን አዳምጠው • ልማዳዊ ታሪኮችን አንብበው • የዋና ሀሳብ ቻርት፤ የጽሑፉ ሀሳብ • በተራ መናገር፤ ተማሪዎች
ዘውጎችና የተሰማቸውን ይመልሳሉ፤ የተሰማቸውን ይመልሳሉ፤ ስለምን ነበር? ዝርዝሮቹ ምን ነበሩ? አጠገባቸው ካለ/ች (ካሉ)
አላባውያን • የመዋቅር ምስል፤ የታሪኩን ዋና ተማሪ/ዎች ጋር ምላሻቸውንና
• ታሪካዊ የፈጠራ ሥራዎችን አንብበው
ሀሳብ ለመመዝገብ፤ ሀሳባቸውን ይጋራሉ፤ መምህሩ
የተሰማቸውን ይመልሳሉ፤
• ማወዳደርና ማነጻጸር (የቬን ምስል) በክፍሉ ውስጥ በመዘዋወር ሂደቱን
• አፈታሪኮችን አንብበው የተሰማቸውን ይከታተላሉ፡፡
ሁለት ነገሮችን ለማወዳደርና
ይመልሳሉ፤ ለማነጻጻር (መጻሕፍትን፣ • ዞሮ መጥ ግለሰባዊ እርማት፤
• የሥነጽሑፍን አላባውያን ይገነዘባሉ፤ ገጸባሕርያትን፣ ወቅቶችን፣
አማርኛ 5ኛ ክፍል

በሰፋፊ ክፍሎች ውስጥ

ተዋስኦ (ምልልስ) ሥራዎችን) የሚዘዋወር አንድሰው (ተማሪ)
• የሥነጽሑፍን አላባውያን ይገነዘባሉ፤ • የምክንያትና የውጤት ቻርት በመዘዋወር የጽሕፈት ሥራዎች
ትረካ የሚገመገሙበት ሁኔታ
• እየተናገሩ ማሰብ፤ መምህሩ • ተማሪዎች ሥራቸውን በየደረጃው
እንዴት ትክክለኛ መልስ ማግኘት ሲጨርሱ ወደሌላው ከማለፋቸው
እንደሚችሉ ሞዴል ሆነው ያሳያሉ፤ በፊት ለማስገምገም ወደመምህሩ
የመምህር መምሪያ

ይሄዳሉ፤ ምናልባት በአንድጊዜ ብዙ

ተማሪዎች አንዱን ደረጃ ስራቸውን
የጨረሱ ከሆነ፣ የማስገምገም ተራቸው
እስከሚደርስ ድረስ የሚሠሩት ሌላ
ሥራ መስጠት
• ተማሪዎች የጽሕፈት ስራቸውን
ሲጨርሱ፣ አንዱን የክፍል አጋማሽ
መርሃትምህርት

በመውሰድ እርሱን በቅርበት

መገምገም፣ ምጋቤ ምላሽ መስጠት፣
በተከታዩ የጽሕፈት ስራ ወቅት ደግሞ
ለሌላኛው ግማሽ እድል ሰጥቶ
በተመሳሳይ ሁኔታ መገምገምና
ምጋቤ ምላሽ መስጠት፣

18
፪፻፰
፪፻፱

የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8

አማርኛ 5ኛ ክፍል
የመምህር መምሪያ

5ኛ ክፍል፣ ሁለተኛው ወሰነትምህርት

መርሃትምህርት
209

19
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል- 2ኛ ወሰነ ትምህርት

ቃላዊ ክሂሎች ናሙና የመማር

210
ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
/መናገርና ማዳመጥ/ ማስተማር ስልቶች
ትእምርተድምፃዊ ተማሪዎች ------ ተማሪዎች ------ ተማሪዎች ------
ግንዛቤ ምግብ
• የምግብ ዓይነቶች
ማፍለቅ/መተርጎም / • የተማሯቸውን ቃላት • ቃላትን ለመለየት • በደረጃቸው ውስብስብ • ቃላትን መፍጠር፤ ተማሪዎች የቃ • በክፍል ውስጥ የተማሪን
የቃላት ጥናት - ሥጋ
የፍደላ ህግጋት የተማሯቸውን በሆኑ የቀለም መዋቅሮች ላትን ክፍልፋዮች ተጠቅመው ዕድገት ለመምራትና ለመቆጣጠር
- አትክልት
ይገልጻሉ፤ ውስብስብ የቀለም ቃላትን ይፈድላሉ፤ አዳዲስ ቃላትን ማፍለቅና መፈደል ሥር ዓታዊ ልምምድ ማድረግ፣ - ፍራፍሬ
መዋቅሮች ያጣምራሉ፤ • በደረጃቸው ውስብስብ ይለማመዳሉ ወይም የቃላትን • ኢርቱዕ ቁጥጥር፤ የትኞቹ - ጥራጥሬ
የቃላት መዋቅሮችን ክፍልፋዮች በመጠቀም አዳዲስ ልጆች እንደተረዱና የትኞቹ • የተመጣጠነ ምግብ
• ለቃላቱ ተገቢ/ጠቃሚ
ወደምዕላዶች በመነጣጠልና ቃላትን ይፈጥራሉ፤ ደግሞ ተጨማሪ ድጋፍ
አማርኛ 5ኛ ክፍል

ብልሃቶችን በመጠቀም መመገብ

መልሶ በማገጣጠም ቃላትን እንደሚያስፈልጋቸው ለመረዳት
ውስብ ስብ መዋቅር • ቃላትን ማሰስ፤ተማሪዎች
ይጽፋሉ፤ መምህሩ በክፍል ውስጥ
ያላቸውን ቃላት ያነባሉ፤ የዱር እንሰሳት በኢትዮጵያ
• ኢተዘውታሪ ቃላትን የቀረበውን ትምህርት በጥሞና በመዘዋወር ይከታተላሉ፡፡
በመከታተል የታላሚ ቃላትን • ዋልያ
• የተማሯቸውን በደረጃቸው ለመጻፍ የሥነምላዳዊ ፍቺን
ወይም ምዕላዶችን ምሳሌዎች • ምር ክለሳ፤ ተማሪዎች • ቀይ ቀበሮ
ቀስበቀስ ውስብስብ የሆኑ (የምሥርታና/ወይም የርባታ)
እውቀታቸውን ይጠቀማሉ፤ ከሌሎች ቃላት ውስጥ ፈልገው ለጥያቄዎች ምላሽ ይሰጣሉ፤ • ጭላዳ ዝንጀሮ
ምዕላዶችን ማጣመር
ያወጣሉ፤ ከቀደመው ትምህርት • በኢትዮጵያ ብቻ የሚገኙ
የመምህር መምሪያ

ቃላትን ለማንበብ ብርቅዬ የዱር እንስሳት

ይጠቀማሉ፤ • መምረጥ (ማወዳደር)፤ ተማሪዎች ያገኙትን ልምድ ይጋራሉ፡፡
የቃላትን መዋቅር ወይም የፍደላ መምህሩ ይህን መረጃ የቀጣዩን / ባህላዊ ጨዋታዎች
• ኢተዘውታሪ ቃላትን ውቅሮችን ያወዳድራሉ፡፡ ይህ የወቅቱን ትምህርት አቅጣጫ • ድብብቆሽ
ለማንበብ የሥነምላዳዊ የሚከተሉትን ሊያካትት ይችላል፤ ለመወሰን ይጠቀሙበታል፡፡ • የበዓላት ጨዋታዎች
ፍቺን (የምሥርታና • ሌሎች የአካባ ቢው
/ወይም የርባታ) • የተለመዱትን ካልተለመዱት ጋር
ማወዳደር፤ ትምህርቱ ባህላዊ ጨዋታዎች
እውቀታቸውን ይጠቀማሉ፤
መርሃትምህርት

የሚጀምረው ቀድሞ
ሥነቃል
የተማሯቸውን የቃላት መዋቅር • እንቆቅልሽ
በወቅቱ ከሚማሯቸው ቃላት • ቃላዊ ስነ ግጥም
መዋቅሮች ጋር በማነፃፀር ይሆናል) • አፈታሪኮች
• ሌሎች የአካባቢው
ሥነቃሎች
• የባህል ውርርስና የቃላዊ
ልማዶች ረብ

20
፪፻፲
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል- 2ኛ ወሰነ ትምህርት

አቀላጥፎ ቃላዊ ክሂሎች ናሙና የመማር

፪፻፲፩

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች

ማንበብ /መናገርና ማዳመጥ/ ማስተማር ስልቶች
- ቃላትን በመዋቅራቸው ወይም • ምልከታዋች፤. የእለት • መድልዎና መገለል
በውቅራቸው መምረጥ፣ ቃላትን ማስታወሻዎች፤ መምህሩ በኤች አይ ቪ ምክንያት
በመዋቅራቸው ወይም ተማሪዎች በግል የንባብ መገለል መድልዎ
በውቅራቸው መመደብ ተግባራትን ሲሠሩ ማስታወሻዎችን
• በተሰጣቸው መዋቅር ወይም ይዘው በመጨረሻ ስለ ጽሕፈት • ከኤች አይ ቪ ኤድስ
በትክክል • ለደረጃው የተመደበን • ለደረጃው የተመደቡትን ውቅር መሠረት ቃላትን መዘርዘር፣ ተግባሩ አስተያየት ያቀርባሉ፤ ጋር አብረው በሚኖሩ
ማንበብ ጽሑፍ በ95% ትክክለኛነት ቃላት በ90% ትክክለኛነት • አቅርቦት፤ ተማሪዎች የቃላት ሰዎች ላይ የመድልዎና
ያነብባሉ፤ ይጽፋሉ፤ • የአንባቢዎች ቲያትር፤ ዕድገታቸውን ለመምህራኑ ወይም የመገለል ተጸእኖዎች
አማርኛ 5ኛ ክፍል

• ለደረጃው የተመደበን • ከመምሀራቸው ጋር ወይም በትምህርት ደረጃ ወይም በራስ ለክፍሉ የሚያሳዩበት ዕድል
አላቸው፡፡ • መድልዎንና መገለልን
ገላጭ ጽሑፍ በ95% ከሌሎች ጓደኞቻቸው ጋር ተናሳሽነት አነስተኛ ቁጥር ያላቸው
• የቢጤ ግምገማ፤ አንድ የጽሕፈት የመከላከያ መንገዶች
ትክክለኛነት ያነብባሉ፤ ወይም በግል የጽሕፈት ክለሳ ተማሪዎች በቡድን ሆነው አንድን
ይሰራሉ፤ ተግባር ካለቀ በኋላ ተማሪዎች • ፍቅርና ክብካቤ ከኤች
ጽሑፍ ያጠናሉ፤ ቀጥለውም
ወረቀታቸውን /ደብተራቸውን አይ ቪ ኤድስ ጋር
የማንበብ • በተለያዩ መንገዶች • ለደረጃውና ለቋንቋው • የተለያዩ የመፃፍ ግቦችን ለተመልካች ይከውናሉ፡፡ ዋናው
እንዲለዋወጡ በማድረግ አብረው ለሚኖሩ
ፍጥነት አንድን ነገር መግለጽ ተገቢ የሆነውን የንባብ (ሁነቶችን) በጥቃቄ መግለጽ፣ ትኩረት በድምጽ አጣጣልላይ ነው፡፡
(ሁነቶችን በጥንቃቄ በመምህሩ በሚሰጣቸው ሰዎች
ፍጥነት ያጠናክራሉ፤ ስሜትን በደንብ ማስተላለፍ፣ (ለምሳሌ፡- አገላለጾች) በዚህ ሂደት
የመምህር መምሪያ

መግለጽን፣ ስሜትን • ለደረጃው የተመደቡትን ታሪኮች/ ተረቶችን በጽሑፍ መደበኛ አገላለጾች በጥቅም ላይ መመሪያ መሠረት እንዲተራረሙ
በአግባቡ መግለጽን፣ ከተደረገ በኋላ፣ መምህሩ
ታሪኮችን ለሌላ ሰው ጽሑፎች በዝምታ/በጥሞና መግለጽ፣ መመሪያዎችን አይውሉም፤ መስመር በመስመርም
ማንበብ ይጀምራሉ፤ መስጠት) ይለማመዳሉ፤ አይሸመደዱም ፡፡ ወረቀታቸውን /ደብተራቸውን
መንገርን፣ መምሪያ
መስጠትን) ይለማመዳሉ፤ • የራዲዮ ንባብ፤ በአነስተኛ ቁጥር ሰብስበው ክንውናቸውን
የተደራጁ ቡድኖች ወይም ግለሰብ ይገመግማሉ፤
አገላለጾች • ቃለመጠይቅ ይጠይቃሉ፣ • ለደረጃው በተዘጋጀ • ከሁለት በላይ የሆኑ አንቀጾችን
ይመልሳሉ፤ አንድን ሃሳብ/ ጽሑፍ ውስጥ የተሟላ ፍቺን ተገቢውን የጽሑፍ አቀማመጥ፣ ተማሪዎች የአንድን ጽሑፍ የተወሰነ
አስተያየት ለመደገፍ ለማመልከት ሥርዓተነጥቦችን ሥርዓተነጥብና ቦታ ጠብቀው ክፍል ይለማመዳሉ፤ ቀጥለውም
መርሃትምህርት

ወይም ለመቃወም ተጠየ ይጠቀማሉ፤ ይጽፋሉ፤ ለተመልካች ያቀርባሉ፤ ይህ ለንባብ

ቃዊና ሊረጋገጡ የሚችሉ • ስለአንድ ታሪክ ወይም ሁነት አቀላጥፎና ተገቢ ንባብ የሚያበረታታ
እውነታዎችን ይጠቀማሉ፤ • ባሕርያትንና ሁነቶችን ዝርዝር መግለጫዎችን፣ ግልጽ ይሆናል፡፡
መረዳታቸውን በሚያሳይ የሁነቶችን ቅደምተከተል፣ አርኪ
ሁኔታ ተዋስኦን (ምልልስን) መደምደሚያን የያዙ ከሁለት
በሐረጋትና በአገላለጽ በላይ አንቀጾችን ይጽፋሉ፤
በመከፋፈል ያነባሉ፤

21
211
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል-2ኛ ወሰነ ትምህርት
212
ቃላዊ ክሂሎች /መናገርና ናሙና የመማር ማስተማር
ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
ማዳመጥ/ ስልቶች
• አንድን ሃሳብ/አስተያየት ለመደገፍ • የግል አስተያየትን ለመግለጽ • መላልሶ ማንበብ፤ ተማሪዎች አጭር • የቡድን ሥራ፤ መምህሩ
ወይም ለመቃወም ተጠየቃዊና ከአንድ አንቀጽ በላይ ይጽፋሉ፤ ምንባብ የወሰደባቸውን ጊዜ እየመዘገቡ በአነስተኛ ቡድን የሚሠራ የቤት
ሊረጋገጡ የሚችሉ እውነታዎችን • አንድን ሃሳብ/አስተያየት ደጋግመው ያነብባሉ፤ የንባብ ፍጥነታቸው ሥራ ይሰጣሉ፤ ሁሉም የቡድኑ
ይለያሉ፤ ለመደገፍ ወይም ለመቃወም መሻሻሉንም ይመዘግባሉ፤ ያነበቡባቸው አባላት መሳተፋቸውንም
ተጠየቃዊና ሊረጋገጡ የሚችሉ ጊዜያትንም በግራፍ ይመለከታሉ፡፡ ይቆጣጠራሉ፡፡ ለእያንዳንዱ
እውነታዎችን ይጠቀማሉ፤ • ቅድመመፃፍ ተግባራት፤ ከመፃፍ የቡድን አባል የተወሰነ ሥራ
ሰዋስው • በንግግር ውስጥ የተጸውዖና • በጽሑፍ ውስጥ የተጸውዖና • በመፃፍ ውስጥ የተጸውዖና የወል በፊት ያሉ ተግባራት፣ ለምሳሌ ሥዕል፣ መስጠት ሁሉም አባላት
የወል ስሞችን መግለጽና መለየት የታሪክ ካርታ፣ ወዘተ. ሃሳብን በማዳበርና መሥራታቸውን ለማረጋገጥ
አማርኛ 5ኛ ክፍል

የወል ስሞችን መግለጽና መለየት ስሞችን መጠቀም

ይጀምራሉ፡፡ (ተዘውታሪ የመደብ፣ ይጀ ምራሉ፡፡ (ተዘውታሪ የመደብ፣ ይጀምራሉ፡፡ (ተዘውታሪ የመደብ፣ በአግባቡ በማደራጀት ረገድ ያግዛሉ፤ ይጠቅማል፡፡ ቡድኑ ሥራው
የቁጥር፣ የጾታ፣የሙያ ወዘተ. የቁጥር፣ የጾታ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስም የቁጥር፣ የጾታ ወዘተ. ሰዋስዋዊ • ተግባር መር መፃፍ፤ መምሀራኑ ሲጠናቀቅ ውጤት/ ነጥብ
ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ምነቶችን ይገነዘባሉ፡፡) ስምምነቶችን ተግባራዊ ማድረግ ለአንድ የተወሰነ የመፃፍ ልምምድ ሊሰጠው ይችላል፡፡
በጽሑፍ ውስጥ ቀላል ግሶችን ተማሪዎቹ አሟልተው የሚጽፉባቸው (ማስታወሻ፡- የቡደን ሥራ
ይጠቀማሉ፡፡ ይጀምራሉ፡፡)
መግለጽና መለየት ይጀምራሉ፡፡ ወይም እነሱን ተከትለው አንድ ጽሑፍ በምንም መንገድ የግል ሥራን
• በንግግር ውስጥ ቀላል ግሶችን (ተዘውታሪ የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ • ቀላል ግሶችን በፅሑ ውስጥ
መግለጽና መለየት ይጀምራሉ፡፡ በአግባቡ መጠቀም ይጀምራሉ፡፡ ለመጻፍ የሚረዷቸው ቀድመው ሊተካ አይችልም፡፡)
ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን
የተዘጋጁ መነሻዎችን (ቴምፕሌቶችን)፣
የመምህር መምሪያ

(ተዘውታሪ የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ ይገነዘባሉ፡፡) (ተዘውታሪ የመደብ፣ የቁጥር፣

ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን • በጽሑፍ ውስጥ ተዘውታሪ የጾታ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ናሙና ቅጾች፣ ወይም መምሪያዎች • ዞሮ መጥ ግለሰባዊ እርማት፤
ይጠቀማሉ፡፡) ቅጽሎች መግለጽና መለየት ተግባራዊ ማድረግ ይጀምራሉ፡፡) (ለምሳሌ የዓፍተነገር መጀመሪያ በትላልቅ ክፍሎች ውስጥ
• በንግግር ውስጥ ተዘውታሪ ይጀምራሉ፡፡ (ተዘውታሪ የመደብ፣ • በፅሁፍ ውስጥ ተዘውታሪ ዎችን፣ የዘገባ ቅጾችን ወዘተ.) የሚዘዋወር አንድ ሰው (ተማሪ)
ቅጽሎችን መግለጽና መለየት የቁጥር፣ የጾታ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ቅጽሎችን መጠቀም ያቀርባሉ፤ በመዘዋወር የጽሕፈት ሥራዎች
ይጀምራሉ፡፡ (ተዘውታሪ የመደብ፣ ስምምነቶችን ይገነዘባሉ፡፡) ይጀምራሉ፡፡ (የመደብ፣ የቁጥር፣ የሚገመገሙበት ሁኔታ
• በጽሑፍ ውስጥ ተዘውታሪ • አሳታፊ የመፃፍ ማኅበረሰብ መፍጠር፤ ተማሪዎች ሥራቸውን
የሙያ፣ የቁጥር፣ የጾታ ወዘተ. የጾታ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን - መምህሩ ሞዴል ጽሑፍ ጽፈው
ቁጥሮችን መግለጽና መለየት በየደረጃው ሲጨርሱ
መርሃትምህርት

ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ተግባራዊ ማድረግ ይጀምራሉ፡፡) ለተማሪዎቹ በማካፈል፤

ይጀምራሉ፡፡ (ተዘውታሪ የመደብ፣ ወደሌላው ከማ ለፋቸው በፊት
ይጠቀማሉ፡፡) የቁጥር፣ የጾታ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ስም • በመፃፍ ተዘውታሪ ቁጥሮችን
• በንግግር ውስጥ ተዘውታሪ ምነቶችን ይገነዘባሉ፡፡) መጠቀም ይጀምራሉ፡፡ ( ተዘውታሪ - በመፃፍ የቤትሥራደት ለተማሪዎቹ ለማስገምገም ወደመምህሩ
ቁጥሮችን መግለጽና መለየት የመደብ፣ የቁጥር፣ የጾታ ወዘተ. አማራጮችን በመስጠት፣ ይሄዳሉ፤ ምናልባት በአንድ
ይጀምራሉ፡፡ (ተዘውታሪ የመደብ፣ • ስሞችን እንደባለቤት በጽሑፍ ሰዋስዋዊ ስምምነቶችን ተግባራዊ ጊዜ ብዙ ተማሪዎች አንዱን
የቁጥር፣ የጾታ ወዘተ. ሰዋስዋዊ ውስጥ መለየት ይጀምራሉ፤ ማድረግ ይጀምራሉ፡፡) ደረጃ ስራቸውን የጨረሱ
ስምምነቶችን ይጠቀማሉ፡፡). ከሆነ፣ የማስገምገም ተራቸው
• በዓረፍተነገር መዋቅር ውስጥ
የተዘወተረ ባለቤትና አንቀጽ፣ እስከሚደርስ ድረስ የሚሠሩት
እንዲሁም የተዘወተረ የሀተታዊ ሌላ ሥራ መስጠት፣
ዓረፍተነገር መዋቅርን በጽሑፍ
ውስጥ መጠቀም ይጀምራሉ፤

22
፪፻፲፪
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል-2ኛ ወሰነ ትምህርት

ቃላዊ ክሂሎች /መናገርና ናሙና የመማር ማስተማር

፪፻፲፫

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች

ማዳመጥ/ ስልቶች
• ስሞችን እንደባለቤት መለየትና • በጽሑፍ ውስጥ • ስሞችን እንደባለቤት በጽሕፈት - ተማሪዎቹ እንደጸሐፊ እንዲተባበሩ • ተማሪዎች የጽሕፈት
መግለጽ ይጀምራሉ፤ በዓረፍተነገር መዋቅር ውስጥ ውስጥ መጠቀም ይጀምራሉ፤ በማበረታታት፣ ስራቸውን ሲጨርሱ፣
• በዓረፍተነገር መዋቅር ውስጥ የተዘወተረ ባለቤትና አንቀጽ፣ - ለተማሪዎቹ ምጋቤ-ምላሽ አንዱን የክፍል አጋማሽ
የተዘወተረ ባለቤትና አንቀጽ፣ እንዲሁም የተዘወተረ • በዓረፍተነገር መዋቅር ውስጥ እንዲሰጡና እንዲቀበሉ ዕድል በመውሰድ እርሱን በቅርበት
እንዲሁም የተዘወተረ የሀታታዊ የሀታታዊ ዓረፍተነገር የተዘወተረ ባለቤትና አንቀጽ፣ በመስጥት፤ መገምገም፣ ምጋቤ ምላሽ
ዓረፍተነገር መዋቅርን መግለጽና መዋቅርን መለየት ይጀምራሉ፤ እንዲሁም የተዘወተረ የሀተታዊ መስጠት፣ በተከታዩ
• ሥነግጥም፤ ተማሪዎች ለክፍላቸው
መለየት ይጀምራሉ፤ ዓረፍተነገር መዋቅርን በጽሑፍ የጽሕፈት ስራ ወቅት ደግሞ
የሚያቀርቡት ግጥም ይመርጣሉ፤
ውስጥ መጠቀም ይጀምራሉ፤ ለሌላኛው ግማሽ
የድምጽ አጣጣላቸውን የሚያሳድግ
አማርኛ 5ኛ ክፍል

በተመሳሳይ ሁኔታ
ይሆናል፡፡፡
መገምገምና ምጋቤምላሽ
• አስመስሎ መናገር፤ ተማሪዎች
መስጠት፣
ለአድማጭ የሚያቀርቡት አንድ
ታሪካዊ ንግግር ይመርጣሉ፤ በአግባቡ
በተዘጋጀ ጽሑፍ ላይ ተዘውትሮ
የሚከናወን ከሆነ የተማሪዎችን
የጽሕፈት ችሎታ ያበለጽጋል፡፡
የመምህር መምሪያ

የቃላት ተማሪዎች…
ዕውቀት ተማሪዎች… ተማሪዎች…
የቃላትን • ዕውቀትን ለማግኘት፣ • በደረጃው ጽሑፍ ውስጥ በተለያዩ ዐውዶች ውስጥ ሲጽፉ • ቁልፍ ቃላትን እንዲለማመዱና • የመውጫ ካርድ፤
ዐውቀት ለማሳደግና አገላለጽን ለማጥራት የቃላትን ፍቺ ከአውዱ የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት በቃላዊ ክሂሎች ላይ እንዲሳተፉ ተማሪዎች ክፍሉን ለቅቀው
ማስፋትና የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት ፈልገው ያገኛሉ፤ ይጠቀማሉ፤ ዕውቀትን ለማግኘት፣ ብዙ አማራጭ እድሎችን መስጠት፤ ሲወጡ ለመምህራቸው
መጠቀም በንግግራቸው ውሰጥ ይጠቀማሉ፤ • አዳዲስ ቃላትን ለማወቅና ለማሳደግና አገላ ለጽን ለማጥራት - አዳዲስ ቃላትንና አገላለጾችን ሰጥተው ወይም በርላይ
መርሃትምህርት

በመስተጋብራዊ ንባብ፣ ፍቺያቸውን ለመረዳት የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላትን እንዲጠቀሙ ብዙ እድሎች አስቀምጠው የሚሄዷቸው
• በንግግር፣ በአቅጣጫ አጋዥ ማመሳከሪያዎችን በጽሑፋቸው ውሰጥ ይጠቀ ማሉ፤ ማመቻቸት፤ ትንንሽ ወረቀቶች ናቸው፤
ጠቋሚዎች ወዘተ. የቀረበን ጽሑፍ (ለምሳሌ፡- መዝገበቃላትን፣ - ከ”አዎ-አይደለም” ጥያቄዎች ይልቅ በእነዚህም ወረቀቶች ላይ
ፍቺ ለመረዳት መዝገበቃላት ሰዎችን፣ መጣጥፎችን) ብዙ ጊዜ ክፍት ጥያቄዎችን ተማሪዎች ስማቸውንና
ይጠቀማሉ፤ ይጠቀማሉ፤ መስጠት፤ ለተሰጧቸው ጥያቄዎችና
ትምህርታዊ በቋንቋ በሰፊ ዐውድ አማካይነት በደረጃው የተዋወቋቸውን ጽንሰሃሳቦችን ለመወከል የቃላት መልመጃዎች ምላሽ
- የተለያዩ ችሎታዎች ያላቸው ጥንድ
ቃላት የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት አዳዲስ ቃላት ይገነዘባሉ (ለመግለጽ) በጽሑፋቸው ውስጥ ይጽፉባቸዋል፤
ልጆች በቡድን ሥራ ማሳተፍ፤
በንግግራቸው ውስጥ ይጠቀማሉ፤ (ያነብባሉ)፤ የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት
ይጠቀማሉ፤

23
213
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል- 2ኛ ወሰነ ትምህርት
214

ቃላዊ ክሂሎች ናሙና የመማር

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
/መናገርና ማዳመጥ/ ማስተማር ስልቶች
የቃላት ተማሪዎች… ተማሪዎች… ተማሪዎች…
ዕውቀት
• በአስረጂና በተራኪ ጽሑፍ • የተማሯቸውን አዳዲስ ቃላት - በአንድ ጭብጥ ላይ እንዲወያዩ፣ • ኢመደበኛ ቁጥጥር፤
መስተጋብራዊ ንባብ የተማሯቸውን በወጥ ጽሑፋቸው ውስጥ ይጠ እንዲጽፉና ለክፍል እንዲያቀርቡ መምህራኑ ለተማሪዎቹ የጽሕፈት
አዳዲስ ቃላት ይጠቀማሉ፤ ቀማሉ፤ ቡድኖች (ከ4-5 ተማሪዎች) ተግባር ለተማሪዎቹ ይሰጣሉ፤
• ፍቺን ፈልፍሎ በመረዳት ሂደት መመ ሥረት፤ በክፍልም ውስጥ በመዘዋወር
አዳዲስ ቃላትን ይማራሉ ኢመደበኛ በሆነ መልኩ ቁጥጥር
አማርኛ 5ኛ ክፍል

(ለምሳሌ፡- በቋንቋ ከበለጸገ

ያደርጋሉ፤
ዐውድ፣ ከራዲዮ መርሐግብር • አዳዲስ ቃላትን በቀጥታ ማስተማር፤
ወዘተ.) አዳዲስ ቃላትንና የተሟላ • አቅርቦት፤ ተማሪዎች ያላቸውን
• ቀለል ያሉ ፍቺዎችና ተተግባሪነት ፍቺያቸውን በብልሃት ማስተማር፤ የአገላለጽ ችሎታና ትክክለኛነት
ያላቸውን ቃላት በቀጥታ ተገቢ ምሳሌ በአውድ መስጠት፣ ለመምህራኑ ወይም ለክፍሉ
በሚሰጣቸው መመሪያ ይለምዳሉ፤ በተግባር ያሳያሉ፤
ተማሪዎች የራሳቸውን ቃላት
እንዲገልጹ ወይም ምሳሌ እንዲሰጡ • ማጠቃለያና ጽብረቃዎች፤
የመምህር መምሪያ

መጠየቅ፣ እንዲጠቀሙባቸውም ተማሪዎች ቆም ብለው

እድል መስጠት፤ ስላደመጡትና ስላነበቡት
የሚሰማቸውን ስሜት
• ቃላትን ማሰስ፤ ተማሪዎች ያንባርቃሉ፤ ከግል የትምህርት
በትምህርቱ ሂደት በዓረፍነገር ውስጥ ገጠመኛቸው ተነስተው
ወይም በሥዕል የተወከሉ የቃላት የራሳቸውን ፍቺ ይሰጣሉ፤
ምሳሌዎች ንና በሌሎች ቃላት ይህም ተተኳሪ ቃላትን
መርሃትምህርት

ውስጥም የቃላቱን ክፍሎች መጠቀምን ይጠይቃል፡፡

(ምእላዶችን) ለማግኘት አተኩረው • የቢጤ ግምገማ፤ አንድ
እንዲከታተሉ ማድረግ፤ የጽሕፈት ተግባር ካለቀ በኋላ
ተማሪዎች ወረቀታቸውን /
• የደረጃ ቀጣይነትን አመልካች፤
ደብተራቸውን እንዲለዋወጡ
ተመሳሳይ ነገርን የሚየመለክቱ
በማድረግ በመምህሩ
ግን ደግሞ የተለያየ ደረጃን አመልካች
በሚሰጣቸው መመሪያ መሠረት
ቃላት በመካከላቸው ያለውን ለውጥ
እንዲተራረሙ ከተደረገ መምህሩ
ለማሳየት በቅደምተከል በመስመር
ወረቀታቸውን /ደብተራቸውን
ማደራጀት፤
ሰብስበው ክንውናቸውን
ይገመግማሉ፤

24
፪፻፲፬
፪፻፲፭ የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል- 2ኛ ወሰነ ትምህርት

ቃላዊ ክሂሎች ናሙና የመማር

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
/መናገርና ማዳመጥ/ ማስተማር ስልቶች
አንብቦ ተማሪዎች… ተማሪዎች… ተማሪዎች…
መረዳት
አንብቦ • በመስተጋብራዊ ንባብ የተነበበን • ያነበቡትን ለደረጃው • ሥዕላዊ የሀሳብ • በተደጋጋሚ በሚመቻቹ እድሎች • ተነሺ ካርዶች፤ ለተለያዩ ጥያቄ
የመረዳት ጸሑፍ አሳጥረው ይናገራሉ፤ የቀረበን ጽሑፍ አደራጃጀቶችን መሠረት ዎች ተማሪዎች የተለያዩ ቀለሞች
ተጠቅሞ የተለያዩ ዘውጎችን ማንበብ
ብልሃቶችን • በመስተጋብራዊ ንባብ የተነበበን አሳጥረው ያቀርባሉ፤ በማድረግ በክፍል ደረጃው ዳራዊ ዕውቀትን ለማዳበርና ያሏቸውን ካርዶች በማንሳት
ማበልጸግ ጸሑፍ ይገመግማሉ፤ • ያነበቡትን ለደረጃው ጽሑፍ ውስጥ የቀረቡ ሀሳቦችን: በተዘወዋሪ ጽሕፈትን ለማሻሻል ምላሽ የሚሠጡበት (ለምሳሌ፡-
• በመስተጋብራዊ ንባብ የተነበበን የቀረበን ጽሑፍ ይገመግማሉ፤ አሳጥረው ይጽፋሉ፤ ይጠቅማል፤ እውነት/ሀሰት፣ እስማማለሁ
• ቁጥጥር፤ ተማሪዎች በሚያነቡበት / አልስማማም)
አማርኛ 5ኛ ክፍል

ጸሑፍ ከራሳቸው ጋር ያዛምዳሉ፤ • የቃላትን አመሠራረት፣ ፍደላና

• ለክፍል ደረጃው የቀረበን ወቅት ያልተረዷቸውን ቃላትና • ኢመደበኛ ቁጥጥር፤
• በመስተጋብራዊ ንባብ የተነበ ጽሑፍ ከቀደመ ዕውቀታቸው፣ ፍቺ ለማረጋገጥ መዝገበቃላትን
በን ጸሑፍ ሀሳብ በራሳቸው ቋንቋ ዕሳቤዎች ከንባብ በኋላ መምህራኑ በክፍል ውስጥ
ልምዳቸው እና ሌላ ጽሑፍ ጋር ወይም የቃላት ዝርዝሮችን
(ቃላት) በዘገባ መልክ ያቀርባሉ፤ ይጠቀማሉ፤ እንዲወያዩባቸው ተከታለው በመዘዋወር የትኛቹ ተማሪዎች
ያዛምዳሉ፤ ማስታወሻ እንዲይዙ መጠየቅ፤ ተጨማሪ ድጋፍ
• ምናባዊነት፤ ተማሪዎች ምናባዊ እንደሚያስፈልጋቸውና
• ለቀረበላቸው የጽሑፍ
ምስል እንዲፈጥሩ ማድረግ፣ እንደማያስፈልጋቸው ኢመደበኛ
ዓይነትና የንባብ ተግባር
የመምህር መምሪያ

በዚያውም ያነበቡትን በሆነ መልኩ ቁጥጥር ያደርጋሉ፤

ተስማሚ የሆነ የአንብቦ
እንዲያስታውሱና እንዲረዱ ሞዴል ተማሪዎች የቃላት
መረዳ ዓይት ብልሃት
ሆኖ ማሳየትና እንዲለማመዱ • ዕድገታቸውን ለመምህራኑ
መርጠው ይጠቀማሉ፤
ሁኔታዎችን ማመቻቸት፤ ወይም ለክፍሉ የሚያሳዩበት
• ለክፍል ደረጃው የቀረበውን ዕድል አላቸው፡፡
• የጥያቄና መልስ ተዛምዶዎች፤
ጽሑፍ መረዳታቸውን • ማጠቃለያና ጽብረቃዎች፤
ድኅረንባብ ጥያቄዎች የሚከተሉትን
ለማረጋገጥ ራስን የመመዘን አራት ዓይነት ጥያቄዎችን ያካትታሉ፤ ተማሪዎች ቆምብለው
ብልሃታቸውን መጠቀም
መርሃትምህርት

ስላደመጡትና ስላነበቡት
- መልሱ እዚያው፤ (የጥያቄው
ይቀጥላሉ፤ የሚሰማቸውን ስሜት
መልስ እዚያው እተወሰነ ያንጸባርቃሉ፤ ከግል የትምህርት
ዓረፍነገር ውስጥ የሚገኝ) ገጠመኛቸው ተነስተው
- ማሰብና መፈለግ፤ (መልሱ የራሳቸውን ፍቺ ይሰጣሉ፤ ይህም
በጽሑፉ ውስጥ የሚገኝ ግን ተተኳሪ ቃላትን መጠቀምን
ደግሞ የሚፈለገው መረጃ ከአንድ ይጠይቃል፡፡
ዓረፍተነገር በላይ በሆነ የጽሑፉ
አካል ውስጥ የሚገኝ)

25
215
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል- 2ኛ ወሰነ ትምህርት
216

ቃላዊ ክሂሎች ናሙና የመማር

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
/መናገርና ማዳመጥ/ ማስተማር ስልቶች
የቃላት ቃላዊ ማንበብ መጻፍ ናሙና የማስተማ ሪያ/መማሪያ ናሙና የምዘና ስልቶች
ዕውቀት ተማሪዎች… ተማሪዎች… ተማሪዎች… ስልቶች
- መልሱ ከራሴ፤ (መልሱ • የቢጤ ግምገማ፤ አንድ የጽሕፈት
ከአንባቢው (ከተማሪው) ተግባር ካለቀ በኋላ ተማረዎች
ከራሱ ዕውቀት የሚገኝ) ወረቀታቸውን /ደብተራቸውን
- ጽሑፉና እኔ፤ (የጥያቄው እንዲለዋወጡ በማድረግ በመምህሩ
መልስ ከአንባቢው ዳራዊ በሚሰጣቸው መመሪያ መሠረት
አማርኛ 5ኛ ክፍል

ዕውቀትና ከጽሑፉ እንዲተራረሙ ከተደረገ በኋላ፣

በማውጣጣት የሚገኝ) መምህሩ ወረቀታቸውን /ደብተራቸ
ውን ሰብስበው ክንውናቸውን
• መጠየቅ፤ ተማሪዎቹ ይገመግማሉ፤
ስለአነበቡት ጥያቄ እንዲያዘጋጁና
• በተራ መናገር፤ ተማሪዎች
የክፍል ጓደኞቻቸውንም
አጠገባቸው ካለ/ች (ካሉ) ተማሪዎች
እንዲጠይቁ ጊዜ መስጠት፤
ጋር ምላሻቸውንና ሀሳባቸውን
የመምህር መምሪያ

• የጽሑፍ መዋቅር፤ጽሑፉን ይጋራሉ፤ መምህሩ በክፍሉ ውስጥ

ለመረዳት እንዴት ርዕሶችን፣ በመዘዋወር ሂደቱን ይከታተላሉ፡፡
የግርጌ መግለጫዎችን መጠቀም • ዞሮ መጥ ግለሰባዊ እርማት፤
እንደሚቻል በግልጽ መመሪያ በትላልቅ ክፍሎች ውስጥ
መስጠት፤ የሚዘዋወር አንድ ሰው (ተማሪ)
መረጃዎችን ስለአንድ ርዕሰጉዳዩ አስተ • ለደረጃው የተመረጡ • ጽሑፍ በሚጽፉበት
መለየት በመዘዋወር የጽሕፈት ሥራዎች
ያየት ሲሰጡ የመሸጋገሪያ/ ሠንጠረዦችን፣ ካርታዎችን፣ ጊዜ የተማሯቸውን • ሥዕላዊ የሀሳብ አደረጃጀቶች
መርሃትምህርት

(ከሁሉም የሚገመገሙበት ሁኔታ

አያያዥ ቃላት/ሐረጋት ቻርቶችን ስለርዕሰ ጉዳዩ ለማወቅ/ ምዕላዶች፣ የመሸጋገሪያ፣ እነዚህ ከንባብ በፊት፣ በንባብ
የጽሑፍ ይጠቀማሉ፤ • ተማሪዎች ሥራቸውን በየደረጃው
ዓይነቶች) ለመማር ይተረጉማሉ (ፈልገው አያያዥ ቃላትና ሐረጋት ጊዜና ከንባብ በኋላ በጥቅም
መረጃ ያወጣሉ)፡፡ ጽሑፍን ይጠቀማሉ፤ ሊውሉ ይችላሉ፤ ሥዕላዊ የሀሳብ ሲጨርሱ ወደሌላው
ለመረዳት ምልክቶችን፣ የግርጌ አደረጃጀቶች (ለምሳሌ፡- የመረጃ ከማለፋቸው በፊት ለማስገምገም
መግለጫዎችን፣ ስያሜዎችን ድሮች፣ ማወዳደርና ማነጻጸር፣ ወደመምህሩ ይሄዳሉ፤ ምናልባት
ያነብባሉ፤ ቻርቶችን ማነጻጸር፣ መዋቅርን በአንድ ጊዜ ብዙ ተማሪዎች አንዱን
መንደፍ) መረጃዎችን ሊታይ ደረጃ ስራቸውን የጨረሱ ከሆነ፣
• ለደረጃው የተመረጠን ጽሑፍ የማስገምገም ተራቸው እስከሚደርስ
ለመረዳት ያግዝ ዘንድ የጽሑፍን በሚችል መልኩ ማደራጅት
ናቸው፡፡ ድረስ የሚሠሩት ሌላ ሥራ መስጠት
መዋቅር ይጠቀማሉ፤

26
፪፻፲፮
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል- 2ኛ ወሰነ ትምህርት

ቃላዊ ክሂሎች /መናገርና ናሙና የመማር ማስተማር

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
፪፻፲፯

ማዳመጥ/ ስልቶች
• በደረጃው የተጻፉ ሁለት ጽሑፎችን - የመገመቻ መመሪያ፤ -ተማሪዎች የጽሕፈት
ሀሳብ ያወዳድራሉ፤ (የጽሑፎቹ ደረጃ ታሪኮችንና ገላጭ ጽሑፎችን ስራቸውን ሲጨርሱ፣
ተመሳሳይ ሆኖ ምንባቦቹ የተለያዩ ናቸው) (ኢልቦዶችን) ለማንበብ ይረዳል፤ አንዱን የክፍል አጋማሽ
በመውሰድ እርሱን
- ምን እንደተማሩ ማወቅ፤
• ያነበቡት ጽሑፍ ለመረዳት ስለታሪክ ሁነቶች ለመረዳት በቅርበት መገምገም፣
የተማሯቸውን ምዕላዶች፣ የመሸጋገሪያ፣ ይረዳሉ (ማን፣ ምን፣ መቼ፣ ምጋቤ ምላሽ መስጠት፣
አያያዥ ቃላትና ሐረጋት ይጠቀማሉ፤ የት፣ ለምን)፤ በተከታዩ የጽሕፈት ስራ
ወቅት ደግሞ ለሌላኛው
- የዋና ሀሳብ ቻርት፤ የጽሑፉ ግማሽ በተመሳሳይ ሁኔታ
አማርኛ 5ኛ ክፍል

ሀሳብ ስለምን ነበር? ዝርዝ መገምገምና ምጋቤምላሽ

ሮቹ ምን ነበሩ? መስጠት፣
- የመዋቅር ምስል፤ የታሪኩን
ዋና ሀሳብ ለመመዝገብ
መጠቀም፤
- ማወዳደርና ማነጻጸር
ተራኪ • በመስተጋብራዊ ንባብ ሂደት • ለደረጃው በተመረጡ አጭር ልቦለዶች • ለደረጃው የተመረጠ አጭር
የመምህር መምሪያ

(የቬን ምስል)፤
ጽሑፍን ታሪኩን ገጸባሕርያት፣ መቼት፣ ውስጥ የልቦለድን መዋቅር አላባውያንን ልቦለድ ገጸባሕርያትን
ሁለት ነገሮችን ለማወዳደርና
መረዳት ሁነቶች ይለያሉ፤ (መግቢያ፣ መካከልና መጨረሻ) ይገነዘባሉ፤ የሚያወዳድርና/ ወይም
ለማነጻጻር (መጻሕፍትን፣
• በመስተጋብራዊ ንባብ • በደረጃው በቀረበ አጭር ልቦለድ ውስጥ የገጸባሕርያቱን ድርጊቶች ገጸባሕርያትን፣ ወቅቶችን፣
በተነበበው ጽሑፍ ላይ የሚገኙ ገጸባሕርያት ድርጊቶችን የሚገመግም አንቀጽ ይጽፋሉ፤
ሥራዎችን መጠቀም)
በተገለጸው መሠረት ቀጥተኛ ይገመግማሉ፤ • ስለተነበበው ጽሑፍ ታሪክ
ጥያቄዎችን ይመልሳሉ፤ የተሰማቸውን ሀሳብ በአንድ ምጋቤ መጽሔት፤ .
• በደረጃው ጽሑፍ ውስጥ በተገለጸው ተማሪዎች ስለንባብ ሊነጋገሩ
• ዳራዊ ዕውቀትንና አንቀጽ ይጽፋሉ፤
መርሃትምህርት

መሠረት ቀጥተኛ ጥያቄዎችን ይመልሳሉ፤ (ተግባቦት ሊፈጥሩ)

በመስተጋብራዊ ንባብ
በተነበበው ጽሑፍ የተገለጹ • በደረጃው ጽሑፍ በተገለጸው መረጃና • በተነበበው ጽሑፍ መሠረት ይችላሉ፤ መምህሩ
መረጃዎችን የሚመለከቱ ዳራዊ እውቀትን መሠረት በማድረግ የቀረቡ ጥያቄዎችን አንቀጽ በመጻፍ የተማሪዎችን መረዳት
አመራማሪ ጥያቄዎችን የሚመለሱ አመራማሪ ጥያቄዎችን ይመልሳሉ፤ መከታተልና ምጋቤ ምላሽ
ይመልሳሉ፤ ይመልሳሉ፤ • ጽሑፍን መሠረት ያደረጉ ጥያቄዎች ለመስጠት ይችላል፤ ይህም
• የፈጠራ ሥራ የሆኑትንና አንቀጽ በመጻፍ ይመልሉ፤ ጽሑፋዊ መስተጋብር
• የፈጠራ ሥራ የሆኑትንና ያልሆኑትን
• ለጅምር አንቀጽ ተገቢ ማጠቃለያ ተማሪዎች ቃላትን
ያልሆኑትን (ኢልቦለዶችን) (ኢልቦለዶችን) ይለያሉ፤፤
ይጽፋሉ፤ እንዲጠቀሙ እንደሞዴል
ይለያሉ፤
ሊያገለግላቸው ይችላል፤

27
217
 የአማርኛ እንደኣፍ መፍቻ ቋንቋ መርሃትምህርት 5-8 5ኛ ክፍል- 2ኛ ወሰነ ትምህርት
218

ቃላዊ ክሂሎች ናሙና የመማር

ማንበብ መፃፍ ናሙና የምዘና ስልቶች ይዘቶች
/መናገርና ማዳመጥ/ ማስተማር ስልቶች
አስረጂ ፅሁፎችን • የክፍል ደረጃውን ጽሑፍ • ለደረጃው የተመደበን ባለአንድ ገጽ • በተሰጣቸው ማዕቀፍ መሠረት
መረዳት በቃል ይገመግማሉ፤ ጽሁፍ ያነባሉ፤ ሁለት የተለያዩ ጽሑፎችን ይዘት
በማወዳደር አንቀጽ ይጽፋሉ፤
• የተዘወተሩ አስረጂ ጽሑፎችን • ጽሑፍን መሠረት ላደረጉ
የጽሑፍ መዋቅር ይለያሉ፤ ጥያቄዎች አንቀጽ በመጻፍ ይመልሳሉ፤
አማርኛ 5ኛ ክፍል

• አመራማሪ ለሆኑ ጥያቄ ዎች አንቀጽ

• በሁለት የደረጃው ጽሑፎች
በመጻፍ ይመልሳሉ፤
ላይ ይወያያሉ፤
ያወዳድሯቸዋልም፤ • በተሰጣቸው ማዕቀፍ መሠረት
የተዘወተረ መረጃ አቀባይ ጽሑፍ
• ምክንያትንና ውጤትን ይጽፋሉ፤
የሚመለከቱ ጥያቄዎችን • በተሰጣቸው ማዕቀፍ መሠረት
ይመልሳሉ፤ ምከንያትንና ውጤትን የሚገለጹ
የመምህር መምሪያ

ጽሑፎችን ይጽፋሉ፤

የሥነጽሐፍ • ልማዳዊ ታሪኮችን አዳምጠው • ልማዳዊ ታሪኮችን አንብበው • በተሰጣቸው ማእቀፍ መሠረት
ዘውጎችና የተሰማቸውን ይመልሳሉ፤ የተሰማቸውን ይመልሳሉ፤ ተዋስኦንና ትረካን የሚጠቀሙ
አላባውያን • ታሪካዊ የፈጠራ ሥራዎችን አንብበው ጽሑፎችን ይጽፋሉ፤
የተሰማ ቸውን ይመልሳሉ፤
መርሃትምህርት

• አፈታሪኮችን አንብበው የተሰማቸውን

ይመልሳሉ፤
• የሥነጽሑፍን አላባውያን ይገነዘባሉ፤
ተዋስኦ (ምልልስ)
• የሥነጽሑፍን አላባውያን ይገነዘባሉ፤
(ትረካ)
፪፻፲፰

28