📌Mapanuring Pagbasa 2.
Komprehensyon
➔ Ang pagbasa ay hindi lamang pagkilala sa
mga simbolo kundi ito ay isang proseso ng
pagkuha ng mensahe at pagbibigay ng
interpretasyon batay sa nakikita nating
ugnayan ng mga salita at ideya o ng
kaugnayan nito sa ating sariling karanasan
kaya napakahalagang malinang sa atin ang
pagiging mapanuring mambabasa.
➔ Goodman (Badayos, 2008) — Isang
psycholinguistic guessing game kung saan
ang nagbabasa ay nagbubuong muli ng
isang mensahe o kaisipang hango sa
tekstong binabasa.
➔ Grabe at Staller (Nunan, 1999) — Isang
kakayahang magbigay ng kahulugan sa
mga nakalimbag na pahina at mabigyan din
ito ng interpretasyon sa maayos na
pamamaraan
➔ Coady (1979) — Para sa lubusang pag-
unawa ng isang teksto, kailangang ang
dating kaalaman ng tagabasa ay maiugnay
niya sa kanyang kakayahang bumuo ng
mga konsepto/kaisipan at kasanayan sa
pagpoproseso ng mga impormasyong
masasalamin sa teksto.
➔ Sa Mapanuring Pagbasa nagaganap ang
pagsisiyasat hindi lamang sa pamagat o
pabalat ng aklat na babasahin kundi lalo na
sa nilalaman nito. Nagagawang timbangin
ng mambabasa kung ang teksto ay
naglalahad ng katotohanan o opinyon
lamang. Higit sa lahat, nakikita niya ang
kabuluhan ng binabasa sa kaniyang sarili,
sa lipunan, at sa mundong ginagalawan.
⫸Ang Pisyolohikal at Sikolohikal na Proseso ng
Pagbasa
➔ Tumutukoy sa proseso ng pagbasa batay
sa bilis ng paggalaw ng mga mata o fixation
sa pagbasa ng mga nakasulat na titik sa
bawat linya.
⫸Apat na paraan ng pagbasa — William Gray
1. Persepsyon
- Kinikilala ang mga simbolo
- Pag-unawa sa mga buo nang
simbolo
3. Aplikasyon
- Paglalapat at pagpapahalaga sa
ideya
4. Integrasyon
- Naiuugnay sa iba’t ibang konsepto
mula sa ibang aralin
⫸Mga Teorya at Pananaw sa Pagbabasa
🔖 Teoryang Iskema
➔ Ayon sa dating kaalaman at karanasan na
nagsisilbing saligan ng kaalaman ng
mambabasa (background knowledge)
➔ Ayon sa kayariang balangkas ng dating
kaalaman na tinatawag na iskemata.
➔ Kultural na Iskema (Yule, 1996) — may
kinalaman sa pang-araw-araw na buhay ng
tao
➔ Ang teksto ay nagbibigay lamang ng
direksyon sa mambabasa upang makabuo
ng sariling kahulugan.
➔ Context clues
🔖 Teoryang Bottom-Up
➔ Tradisyunal na pananaw mula sa teoryang
behaviorist
➔ Nakasulat na simbolo (Stimulus) → katumbas
nitong tunog (Response)
➔ Yugto-yugtong pagkilala ng mga titik, salita,
parirala, pangungusap bago pa man ang
pagpapakahulugan nito.
🔖 Teoryang Top Down (Inside-out)
➔ Badayos (2008) — Mula sa impluwensya ng
sikolohiyang Gestalt na naniniwalang ang
pagbasa ay isang prosesong holistic.
➔ Ang mambabasa ay isang napakaaktib na
participant sa proseso ng pagbasa, siya ay
may prior knowledge na nakaimbak sa
kanyang isipan at may sariling kakayahan
sa wika (language proficiency)
🔖 Teoryang Interaktib
➔ Ang proseso ng pagbabasa mula sa
kombinasyon ng “top- down” at “bottom up”
➔ Proseso ng komprehensyon sa pagbabasa
➔ Kumakatawan sa ugnayan ng wika at
kaisipan ng awtor, sa pag- unawa nito,
ginagamit naman ng mambabasa ang
kanyang dating kaalaman sa wika at sariling
konsepto o kaisipan
⫸Ang Metakonitib na Proseso
➔ Ang kognisyon ay tumutukoy sa
pagkakaroon ng tao ng kasanayan;
kamalayan naman ng tao sa angkin niyang
kasanayan at ang kakayahan niyang
gamitin at kontrolin ang mga kasanayang ito
ay pinahahalagahan ng metakognitib.
➔ Mga Estratehiya sa Metakognitib na
Proseso
◆ Pagpaplano sa sarili
◆ Pag Momonitor sa sarili
◆ Paglalapat ng Estratehiya
◆ Pagtataya sa sarili
⫸Mga Uri at Paraan ng Pagbasa
🔖 Malakas o pabigkas na pagbasa
🔖 Matahimik na pagbasa
● Pahapyaw pagbasa
● Masusing pagbasa
🔖 Skimming
● pagbasa nang pasaklaw o mabilisang
pagbasa upang makuha ang
pangkalahatang ideya o impresyon
🔖 Previewing
● pagbasang hindi agad nakatuon ang pansin
sa nilalaman ng akdang babasahin, bagkus
ay sinusuri muna ang kalahatang kaayusan
ng akda
🔖 Pagbasang Pang-impormasyunal
● Ang pagbasa ay kumakalap ng
mahahalagang impormasyon na magagamit
sa pang-araw-araw na pangangailangan ng
tao
🔖 Pagbasang Kaswal
● isinasagawa upang magpalipas ng oras o
maaliw
🔖 Matiim na Pagbasa
● pagbasang nangangailangan na maingat na
pagbabasa na may layuning maunawaang
mabuti ang binabasa para matugunan ang
pangangailangan sa pananaliksik
🔖 Muling Pagbasa
● pag-uulit sa pagbasa kung ang binabasa ay
mahirap unawain bunga ng mga di pamilyar
na talasalitaan

⫸Paano ba Magbasa? 🔖 Pagtatala

● pagbasa na may kasamang pagtatala o
● Question / Pagtatanong
paglilista ng mahahalagang datos na
● Read / Pagbasa
kailangan
● Recite / Pagsagot
● Review / Pagbabalik-aral
⫸Pagkilala sa Opinyon at Katotohanan
⫸Ibat ibang paraan ng pagbabasa sa iba’t Opinyon Katotohanan
ibang uri ng Teksto
● Mga pahayag ● Mga pahayag
🔖 Scanning na nagpapakita na maaaring
ng preperensiya mapatunayan o
● pagbasa nang mabilisan na di gaanong o ideya batay mapasubalian
binibigyang pansin ang mga mahahalagang sa personal na sa
salita paniniwala at pamamagitan
iniisip ng isang ng empirikal na
 tao. karanasan, ⫸Dalawang Kategorya ng Mapanuring
● Maaaring pananaliksik, o Pagbasa
kakitaan ito ng pangkalahatang
mga panandang kaalaman o 🔖Intensibong Pagbasa
diskurso tulad impormasyon.
ng “sa opinyon ➔ Tinatawag na “narrow reading” (Long at
ko,” “para sa Richards, 1971).
akin,” “gusto ➔ Dito nagiging detalyado ang pagsusuri sa
ko,” o sa “tingin isang teksto.
ko.”
◆ pag- isa-isa at pagtukoy sa
kahulugan ng mahahalagang
⫸Pagtukoy sa Layunin, Pananaw at bokabularyong ginagamit ng
Damdamin ng Teksto manunulat sa kaniyang akda.
◆ malalim na pagsusuri sa
pagkakaugnay-ugnay, estruktura, at
🔖 Layunin
diskurso sa loob ng teksto
● Tumutukoy sa nais iparating o motibo ng
➔ ginagamitan ng estratehiyang “zoom lens” —
manunulat sa teksto
malapit at malalim na pagbasa sa isang
akda (Brown, 2004).
🔖 Pananaw / POV
➔ Sa pagsusuri, mahalaga ang mga gabay na
● Paraan ng pagtanaw ng manunulat sa
tanong ng guro kung paano sisiyasatin ang
kaniyang akda
nilalaman ng teksto. Makatutulong ang
pagbuo ng balangkas o larawang konseptwal
🔖 Damdamin
sa pag-iisa-isa ng mahahalagang detalye
● Ipinapahiwatig na pakiramdam ng mula sa binasa.
manunulat sa teksto ➔ Ang ganitong uri ng pagbasa ay masinsinan
kaya’t ang mambabasa ay kailangang
🔖 Parapris / Paraphrase maglaan ng sapat na panahon at atensyon
● muling paghahayag ng kahulugan ng isang sa kaniyang binabasa.
teksto o talata na gumagamit ng ibang mga
salita. 🔖 Ekstensibong Pagbasa
➔ Isinasagawa upang matukoy ang
🔖 Abstrak pangkalahatang kaisipan mula sa iba’t ibang
● isang talatang nagbubuod ng kabuuan ng tekstong binasa (Brown, 2004).
isang natapos ng pag-aaral. Ito ay
➔ Nangangahulugang hindi ito nakatuon
kabuuang nilalaman ng papel, naglalaman
lamang sa iisang babasahin kundi iba-iba
ito ng pangunahing kaisipan ng bawat
ang ginagamit na batayan ng mambabasa
kabanata sa pananaliksik.
upang higit na maunawaan ang tungkol sa
tiyak na paksa.
🔖 Rebyu ➔ Sa pagsusuri ng akda, kinakailangan
● nagpapatatag sa isang pahayag sa tesis lamang niyang makuha ang pinaka
● sumusuporta sa mga ideyang nais na kabuluhan at pinaka kahulugan nito (Long at
patatagin na may kinalaman sa paksa. Richards, 1971).
● Rebyu ng Kaugnay na Literatura — isang
➔ Hindi tuon ng mambabasa ang busisiin ang
bahagi or seksiyon ng pananaliksik. malalabong mga salita mula sa teksto.
Ganito ang madalas na ginagamit na
paraan ng mga manunulat at mga
pananaliksik sa pagkalap ng mga tekstong
 maaaring maging batayan ng kanilang
isinulat.
➔ Dahil ang pangunahing paksa o ideya
lamang ang nais malaman ng mambabasa
sa magkaugnay na mga teksto, hindi
kailangang suriin ang bawat detalye maging
ang balangkas na ginamit sa pagbuo nito.
Nakatuon lamang ito sa pinaka paksa ng
iba’t ibang tekstong nakawilihan niyang
basahin.
📌Tekstong Impormatibo
➔ Teksto (Aklat ni Dulatre at Sarto, 2016) —
ang teksto ay babasahing nagtataglay ng
mahahalagang detalye sa isang bagay, tao,
lugar o pangyayari. Ito ay ang nakalimbag
na simbolong nagbibigay ng kahulugan sa
pagbasa.
➔ Gonzales (2019), nagbibigay ng mga
impormasyong nakapagpapalawak ng ating
kaalaman at nagbibigay liwanag sa mga
paksang inilalahad.
➔ Nagtataglay ng mahahalaga at tiyak ng
impormasyon tungkol sa mga tao, bagay,
lugar, at pangyayari.
➔ Ang paglalahad ng mga impormasyon o
datos na nakatutulong sa paglilinaw ng mga
konsepto upang mapawi ang pag-aagam-
agam.
➔ Ang pagbasa ng iba’t ibang uri ng teksto ay
naaayon sa ating pangangailangan, kung
ano ang hinahanap nating mga detalye.
➔ Kung ang layunin natin ay mapagtibay ang
ating pananaliksik, karaniwang sumangguni
tayo sa mga tekstong impormatibo. Alamin
natin ngayon kung ano ang katangian nito.
➔ Ito ay tekstong naglalayong maglahad ng
mga impormasyon (facts) o tiyak na mga
detalye at kaalaman tungkol sa isang paksa.
➔ Layunin: magbigay ng malinaw, sapat, at
walang pagkiling na paliwanag ukol sa
anumang bagay o pangyayaring
nasasaklaw ng kaalaman ng tao.
➔ Ginagamit dito ang masusing pananaliksik
upang mapatotohanan ang lahat ng
inilalahad ng impormasyon sa teksto.
➔ Karaniwang sinasagot nito ang mga tanong
na ano, sino, saan, kailan, paano, at bakit.
➔ Halimbawa: diksyunaryo, ensayklopedya,
almanac, atlas, balita, at pananaliksik.
➔ Nangingibabaw sa mga ganitong uri ng
babasahin ang pagiging obhetibo ng tono
nito — may kabatiran at hindi batay sa
opinyon lamang ng sumulat ang ginawang
pagtalakay.
➔ Mga paraang karaniwang ginagamit sa
pagbuo nito
◆ Paghahambing
◆ Pagbibigay-depinisyon
◆ Paglilista ng klasipikasyon
◆ Paggamit ng sanhi at bunga
◆ Paggamit ng mga nakalarawan
presentasyon
◆ Pagbanggit ng mga sanggunian
⫸Sanhi at Bunga
● Nagpapakita ng pagkaka-ugnay ng mga
pangyayari at kung paanong ang
kinalabasan ay naging resulta ng mga
naunang pangyayari.
⫸Paghahambing at Pagkokongtrast
● Nagpapakita ng mga pagkakaiba at
pagkakatulad sa pagitan ng anomang
bagay, konsepto, o pangyayari.
⫸Pagbibigay Depenisyon
● Ipinaliliwanag ng ganitong uri ang
kahulugan ng isang salita, termino, o
konsepto.
● Maaaring ang paksa ay tungkol sa isang
konkretong bagay gaya ng uri ng isang
hayop, puno, o kaya naman ay mas
abstraktong mga bagay gaya ng
katarungan, pagkakapantay-pantay, o pag-
ibig.
🔖 Mga uri ng Depenisyon
● Maanyong Depenisyon / Formal Definitiom
○ pagbibigay-kahulugan sa
pamamagitan ng makatwirang
paghahanay ng mga salita at mga
katagang nagbibigay ng higit na
malaki at malinaw na kahulugan.
 ● Depinisyong Pasanaysay (Essay of
Definition)
○ pagbibigay-kahulugan na ginagamit
ng higit na paliwanag at mga
salitang nakapupukaw ng damdamin
at kawilihan upang matukoy at
maunawaan ang isang kaisipan o
salita.
⫸Paglilista ng Klasipikasyon
● kadalasang naghahati-hati ng isang
malaking paksa o ideya sa iba’t ibang
kategorya o grupo upang magkaroon ng
sistema ang pagtalakay.
● pagtalakay sa pangkalahatang kategorya at
pagkatapos ay bibigyang-depinisyon at
halimbawa ang iba’t ibang klasipikasyon o
grupo sa ilalim nito.
⫸Kronolohikal na Pagsusunod-sunod
⫸Mga Elemento ng Tekstong Impormatibo
🔖 Layunin ng May-Akda
● Maaaring ang may-akda ay nais
magpalawak ng kaalaman.
● Maaring nais ituro o magpaunawa ng mga
bagay na mahirap ipaliwanag ng iba pang
bagay tungkol sa mundo ang sumulat.
🔖 Pangunahing Ideya
● Dagliang inilalahad ang ideya sa
pamamagitan ng paglalagay ng pamagat.
● Susundan ito ng panimulang talata, gitna, at
wakas ng pagpapaliwanag.
🔖 Pantulong na Kaisipan
● Mahalagang makapaglahad ang may-akda
ng mga detalyeng makatutulong upang
magpatunay at magpatibay sa inilahad na
pangunahing kaisipan.
● ●
⫸Pagtitiyak sa Damdamin, Tono at Pananaw
ng Teksto
● Damdamin ng Teksto
● Tono ng Teksto
● Pananaw ng Teksto
○ Una
○ ikalawa
○ ikatlong panauhan
📌Tekstong Deskriptibo
● May layuning maglarawan ng isang bagay,
tao, lugar, karanasan, sitwasyon at iba pa.
● Maihahalintulad din ito sa pagpipinta
sapagkat ang mga pangyayari ay direktang
inilalahad sa pamamagitan ng masining na
paglalarawan.
● Upang maging mabisa ang paglalarawan,
makatutulong ang mga cohesive devices o
kohesyong gramatikal. Isa na rito ang
paggamit ng panghalip.
○ Gampanin nitong higit na
pagandahin ang ano mang tekstong
isinusulat upang hindi paulit-ulit na
banggitin ang paksa at mga
pangngalan.
○ Malaki ang naitutulong nito sa
pagsulat ng iba’t ibang uri ng teksto,
sapagkat higit na nagiging
organisado ang paghahanay ng mga
kaisipan.
○ Mayroong dalawang paraan sa
paggamit ng cohesive devices
■ Anapora — paksa ang
nauunang binabanggit sa
pangungusap bago ang
panghalip.
■ Katapora — pangngalan ay
nasa hulihan dahil nauunang
banggitin ang panghalip.
⫸Mga Uri ng Tekstong Deskriptibo
🔖 Deskripsyon Teknikal
● Naglalayon itong maglarawan sa
detalyadong pamamaraan.
Gumagamit ito ng karaniwang anyo ng
paglalarawan tulad sa pananaliksik.
🔖 Deskripsiyon Impresionistik
● Naglalayon itong maglarawan ayon sa
pansariling pananaw o personal na
saloobin.
● Ginagamitan naman ito ng masining na
paglalarawan tulad sa mga tulad maikling
kuwento, at ibang akdang pampanitikan.
⫸Dalawang Anyo ng Paglalarawan
🔖 Ang Karaniwang Paglalarawan / Obhetibo
● Pagbibigay kaalaman sa isang bagay o sa
isang pangyayari na ayon lamang sa
nasaksihan ng naglalarawan.
● Hindi ito naglalaman ng personal na
saloobin at ideya ng manunulat ngunit ayon
sa pangmalas ng pangkalahatan.
🔖 Masining na Paglalarawan
● layunin ng ganitong uri ng paglalarawan ang
pumukaw sa diwa at damdamin ng nakikinig
o kaya nama’y nagbabasa.
● Upang maisagawa ang ganitong uri ng
paglalarawan, dapat na maging masining
ang gagawing paglalarawan.
● Maaaring magbigay ng impormasyong higit
sa likas na katangian ng inilalarawan.
● Ang personal na pagtingin o saloobin ng
naglalarawan ay minsan ginagamit upang
higit na maging makulay ang pagpapahayag
at malapit sa bumabasa o nakikinig ang
paksa.
● Ginagamit sa panitikan gaya ng tula,
nobela, maikling kuwento, at iba pa.
⫸Mga Hakbang sa Paglalarawan
🔖 Pangangalap o Pagkuha ng mga Datos
● Naisasagawa dapat ng manunulat ang
hakbanging ito sa pamamagitan ng
paggamit ng pandama. Ito ay ang pag- alam
sa mga detalye ng ilalarawan o paksa sa
pamamagitan ng paningin, panlasa, pang-
amoy, pandinig, at pansalat. Maaari ring
may gagamiting midyum: litrato, pinta,
eskultura, pelikula, awitin, sayaw, at iba pa.
🔖 Pagbuo ng isang pangkalahatang impresyon
● Maganda ba, pangit, nakatatakot,
nakatutuwa o karaniwan? Pumili ng isang
salita o pariralang maaaring maging
lunsaran ng mahalagang detalye.
⫸Mga Elemento ng Tekstong Deskriptibo
🔖 Paggamit ng Wika
● Marapat na malawak ang kaalaman sa
gagamiting wika upang maging malinaw
ang paglalarawan.
🔖 Pagiging Organisado ng Paglalarawan
● Ipaliwanag nang may wastong
pagkakasunod-sunod ang gagawing
paglalarawan.
🔖 Ginagamit na Detalye
● mga karagdagang paglalarawan sa bagay
na binigyang diskripsiyon.
🔖 Pananaw o Punto De Vista
● laging mayroong paniniwala o opinyong
makapagbibigay ng linaw sa ginagawang
paglalarawan.
🔖 Impresyon o Kakintalan
● dapat na makapag-ukit sa isipan ng
mambabasa ng maiiwang mga aral o
mahalagang kaisipang dapat tandaan mula
sa ginagawang paglalarawan.
⫸Mga dapat isaalang- alang upang maging
malinaw ang gagawing paglalarawan:
● Kailangang pumili ng paksa o bagay na
ilalarawan
● Dapat na bumuo ng isang batayang larawan
● Nararapat na pumili ng sariling pananaw
● Buo at may kaisahan
● Piliin ang mga bahaging isasama
⫸Mga Katangian ng Tekstong Deskriptibo
● May isang malinaw at pangunahing
impresyon na nililikha sa mga mambabasa.
 ● maaaring maging obhetibo o suhetibo, at
maaari ding magbigay ng pagkakataon sa
manunulat na gumamit ng iba’t ibang tono
at paraan sa paglalarawan.
● mahalagang maging espisipiko at
maglaman ng mga konkretong detalye.
● Ang pangunahing layunin nito ay ipakita at
iparamdam sa mambabasa ang bagay o
ano mang paksa na inilalarawan.
● nagtataglay ng mga impormasyong may
kinalaman sa pisikal na katangiang taglay
ng isang tao, bagay, lugar, at pangyayari
📌Tekstong Naratibo
● isang anyo ng pagpapahayag ng mga
magkakaugnay na pangyayari na may tiyak
na pinagmulan patungo sa tiyak at
makabuluhang wakas.
● nagkukuwento ng pagkakasunod-sunod ng
mga tiyak na pangyayari
● Nilalayon na magbigay-kabatiran, o
magbigay ng kawilihan sa mambabasa
● nagpapakita at nagbibigay ng mga
impormasyon tungkol sa isang tiyak na
tagpo, panahon, sitwasyon at mga tauhan.
● Dahil nakapokus ito sa mga pangyayari,
madali itong maiugnay sa mga nangyayari
sa bansa lalo na kung ang naging batayan
nito ay karanasan ng sumulat.
● Dito inilalagay ang mga detalyeng kalakip
ng isang partikular na pangyayari upang
maibahagi sa iba ang mga bagay na
nasaksihan mismo ng manunulat.
● Patricia Melendrez-Cruz — kailangang
suriin ang malikhaing pagkatha bilang isang
siyentipikong proseso ng lipunan.
Siyentipiko sapagkat ang mahusay na
panitikan para sa kaniya ay naglalarawan
sa mga realidad ng lipunan at nagbibigay ng
matalas na pagsusuri dito.
⫸Mga Uri
🔖 Di-Piksyon/Di-Katha
● nakabatay sa personal na karanasan ng
manunulat o maaaring isang kuwento ng
isang tao.
● Halimbawa: anekdota, talambuhay
🔖 Piksyon/Katha
● likha ng mayaman at malikhaing pag-iisip
ng may-akda.
● Halimbawa: nobela, maikling kuwento
⫸Elemento ng Naratibong Teksto:
🔖 Paksa
● kailangang mahalaga at makabuluhan.
🔖 Estruktura
● Kailangang malinaw at lohikal ang
kabuuang estruktura ng kuwento.
🔖 Oryentasyon
● nakapaloob dito ang kaligiran ng tauhan,
lunan at oras o panahon kung kailan
nangyari ang kuwento.
🔖 Pamamaraan ng Narasyon
● kailangan ng detalye at mahusay na
oryentasyon ng kabuuang senaryo sa
unang bahagi upang maipakita ang setting
at mood.
● Iwasang magbigay ng komento sa
kalagitnaan ng pagsasalaysay upang hindi
lumihis ang daloy.
● Ibat ibang paraan ng Narasyon
○ Diyalogo — mga salita upang
maisalaysay ang mga nais sabihin
ng mga tauhan.
○ Foreshadowing — isang literary
device na binibigay ng mga
manunulat na pahiwatig sa kung ano
ang susunod na mangyayari sa
kuwento. Madalas ito ay makikita sa
simula ng kuwento o sa yugto
natutulungan nito ang mambabasa
na madebelop kung ano ang
kanyang aabangan sa mga susunod
na pangyayari.
○ Ellipsis — tatlong tuldok ito na
ginagamit upang maipahiwatig na
ang mga susunod pang pangyayari.
○ Reverse chronology — isang
metodo sa pagsasalaysay ng
kuwento kung saan ang plot ay
ibinubunyag sa baligtad na paraan.
 ○ in media res — pagsisimula ng magsimula siya sa gitna o wakas ng
kuwento sa gitna kuwento o kaya naman sa wakas siya
○ Deux ex machina (God from the magsimula at balikan niya ang mga
machine) — isang ebolusyon ng plot naunang pangyayari sa pamamagitan ng
device na nagsasalaysay ng flasbak.
biglaang paglutas ng suliranin sa
kuwento at sa mga tauhan nito 🔖 Sikular
● ginagawa ng manunulat sa pamamagitan
🔖 Komplikasyon o Tunggalian ng pag-uulit ng mga nauna nang pangyayari
● Mahalagang bahagi ng kuwento na nagiging at itinutuloy hanggang sa wakas ng
batayan ng paggalaw o pagbabago sa kuwento.
posisyon at disposisyong tauhan
⫸Mga Elemento ng Maikling Kuwento ng Isang
🔖 Resolusyon Narasyon
● kahahantungan ng komplikasyono
● Banghay
tunggalian
● Tauhan
● maaaring ito ay masaya o hindi batay sa
● Tagpuan/Panahon
magiging kapalaran ng pangunahing tauhan
● Saglit na kasiglahan
● Suliranin o tunggalian
⫸Mga Bahagi ng Kuwento ● Kasukdulan
● Kakalasan
🔖 Simula ● Wakas
● bahagi ng suliranin ang siyang
kababasahan ng problemang haharapin ng ⫸Mahahalagang Sangkap ng Maikling
pangunahing tauhan
Kuwento

🔖 Gitna
🔖 Paksa
● saglit na kasiglahan
● Dahil sa paksa, dadaloy ang
● Tunggalian
pagsasalaysay.
● Kasukdulan.
● Higit na mauunawaan ng mambabasa ang
buhay sa mundo dahil sa mga paksa.
🔖 Wakas
● katapusan ang kababasahan ng magiging 🔖 Balangkas
resolusyon ng kwento.
● Hanay ito ng mga pangyayaring
● Maaaring masaya, malungkot, panalo o
magaganap sa kuwento.
talo, kung minsan binibitin ng awtor ang
● Tulay ng mga suliraning lulutasin sa
wakas.
salaysay.

⫸Mga paraan ng presentasyon 🔖 Tauhan

● Nagpapausad ng salaysay ang mga tauhan.
🔖 Tradisyunal ● Sa kanila dumadaloy ang mga pangyayari
● Magsisimula ang pangyayari sa simula ng sa loob ng kuwento.
at magtatapos sa wakas.
🔖 Tagpuan
🔖 Kombensyunal ● Lugar o mga lugar na pinangyarihan ng
● mga pangyayari sa kuwento ay masining na kuwento ang tagpuan.
isinasalaysay ng may-akda. Maaaring
🔖 Simbolismo
● Madalas na hindi direktang sinasabi ng may
akda ang nais niyang ipahiwatig sa mga
mambabasa.
🔖 Dayalog
● Nakawiwiling basahin ang isang kuwento
kung nag-uusap ang mga tauhan sa loob ng
salaysay.
📌Mga Tekstong Persuweysib
➔ teksto na naghahayag ng mga opinyong
kailangan panindigan at maipagtanggol sa
tulong ng mga patnubay at totoong datos
upang makumbinsi ang mga mambabasa.
➔ naglalayong manghikayat.
➔ Nararapat na maging maganda ang
nilalaman nito upang makuha ang interes
ng mga mambabasa, manonood, at
tagapakinig.
➔ Kailangang maingat ang paggamit ng mga
salita at tiyaking ito ay nakagaganyak, tulad
na lamang ng mga dahilan kung bakit dapat
iboto ang isang kandidato o kung bakit
dapat bilhin ang isang produkto.
➔ Karaniwang sumusunod sa balangkas ng
sanaysay na may panimula, katawan, at
kongklusyon.
➔ Karaniwang nagtatapos lamang ang
ganitong uri ng teksto sa pag-iiwan ng
mahahalagang mensahe o hamon sa
mambabasa. Maliban sa mga patalastas at
kampanya, makikita natin ang ganitong tono
sa mga nababasa nating bahagi ng
rekomendasyon ng mga pananaliksik.
⫸Paraan ng Panghihikayat ayon Kay Aristotle
🔖 Ethos / Credibility
➔ Naimpluwensiyahan ng karakter at
kredibilidad ng tagapagsalita ang paniniwala
ng mga tagapakinig.
➔ Kailangang nagtataglay ng sapat na
kasanayan sa pamamahayag ang isang
manunulat o tagapagsalita sapagkat siya
mismo ang batayan upang mahikayat ang
ibang tao na maniwala sa kaniyang mga
ipinahahayag.
➔ Dapat makumbinsi ng isang manunulat ang
mambabasa na malawak ang kanyang
kaalaman at karanasan sa isinusulat.
➔ Dapat maisulat nang malinaw at wasto ang
mga impormasyong upang lumabas na hitik
sa kaalaman at mahusay ang sumulat.
🔖 Pathos / Emotion
➔ Gamit ng emosyon o damdamin upang
mahikayat ang mambabasa.
➔ Ayon kay Aristotle karamihan sa mga
mambabasa ay madaling madala ng
kanilang emosyon.
➔ Ang paggamit ng kanilang paniniwala at
pagpapahalaga ay isang epektibong paraan
sa pangungumbinsi.
➔ Panghihikayat sa pamamagitan ng pag-
apila sa damdamin ng mga tagapakinig.
Madaling naaakit ang isang tao kapag
naantig ang kaniyang damdamin kaugnay
ng paksang tinatalakay.
➔ Madalas na may pagbabahagi rito ng mga
personal na karanasan.
🔖 Logos / Logic
➔ paggamit ng lohika upang makumbinsi ang
mambabasa.
➔ Kailangan mapatunayan ng manunulat sa
mga mambabasa na batay sa impormasyon
at datos na kanyang inilatag ang kanyang
pananaw o punto de vista ang dapat
paniwalaan.
➔ umaapila sa isip.
➔ Ang paglalahad ng sapat na katibayan
kaugnay ng paksa ay labis na nakaaapekto
sa panghihikayat.Sa pamamagitan ng mga
kalakip na ebidensiya, kinakailangang
lumabas na makatotohanan ang pahayag
ng isang tao upang siya ay makahikayat.
⫸Paghahambing at Pagkokontrast bilang
tekstong Persuweysib
➔ Sa tekstong paghahambing at kokontrast ay
may dalawang kaisipan, tao, bagay o
pangyayari ang nais matukoy ang
pagkakatulad at pagkakaiba.
➔ Sa pamamagitan ng paggamit ng
paghahambing at pagkokontrast sa pag-
 organisa ng teksto, nagagawa ng isang
manunulat na manatiling maliwanag ang
paksa sa mga mambabasa.
⫸Propaganda Techniques
➔ Kahit na anong impormasyon na walang
sapat na katotohanan ay maaaring may
pagkiling o bayas
🔖 Name Calling
➔ Pag-aakusa o pagbabatikos sa isang tao sa
pamamagitan ng paggamit ng hindi
magandang etiketa
🔖 Glittering Generalities
➔ Mga malabo at mapanlinlang na
pangkalahatang katawagan o general terms
na ginagamit sa isang tao upang maiwasan
ang mga hindi magagandang impormasyon
tungkol sa kanya.
🔖 Bandwagon
➔ pagkumbinsi sa mga tao na gumawa ng
isang bagay kung saan ipinapakita nilang
marami ring ibang tao ang gumagawa nito.
🔖 Card Stacking
➔ Pagprisinta ng magagandang katotohanan
tungkol sa isang tao o bagay at pagtatago
ng hindi kanais- nais na katangian nito.
🔖 Testimonial
➔ Paggamit ng mga sikat na artista o
personalidad upang mahikayat ang ibang
mga tao.
🔖 Transfer
➔ Paggamit ng pangalan o larawan ng mga
sikat na personalidad upang mahikayat ang
mga tao.
🔖 Makamasa / Plain Folks
➔ Pagtatatag ng isang tao bilang “masa”
upang maraming tao ang magkagusto sa
kanya.
⫸Talumpati
🔖 Katuturan ng Talumpati bilang Tekstong
Persweysib
➔ Talumpati — isang sining ng pagbigkas na
may layuning makapagbigay-mensahe,
makapukaw ng damdamin ng nakikinig,
makaakit makapagpaniwala, at
makapagbigay ng kasiyahan sa mga
nakikinig.
➔ Ang talumpati ay isang pormal na paraan ng
pangungumbinsi sa mga nakikinig at
mambabasa.
➔ Sa ganitong katotohanan, nararapat na
harapin ng mananalumpati ang ibayong
paghahanda ng kanyang piyesang
bibigkasin sa harap ng mga manunood.
🔖 Panimula
➔ Kinapapalooban ng pagbati ng
mananalumpati sa mga panauhin.
➔ maaaring ihanda ang damdamin at isipan
ng mga nakikinig sa paksang tatalakayin sa
kanila — pagtantiya ng mga nakikinig kung
magiging kaaya-aya ba sa kanila ang
gagawin mong pagsasalita.
🔖 Katawan
➔ pinakamalamang bahagi ng talumpati.
➔ Dito nakapaloob ang mahahalagang
impormasyon na nais mong ibahagi.
➔ Dapat wasto ang pagkakahanay ng mga
kaisipan, wasto ang paggamit ng wika, at
wastong ang porma ng paglalahad ng mga
halimbawa at katotohanan.
🔖 Kabisaan
➔ nagpapatunay sa kahalagahan ng mga
kaisipan ipinahiwatig mo sa mga nakikinig.
➔ Matatamo mo lamang ito kung ganap mong
napaniwala ang mga panauhin sa mga
katotohanan mong ipinahayag sa kanila.
🔖 Pamamaalam
➔ Maaaring pahapyaw mong balikan ang lahat
ng iyong mga sinasabi / makipagtipan ka sa
kanila kung makatotohanan ba o
 kapanipaniwala ang kanilang mga naririnig
mula sa iyo.
➔ Layunin: makintal sa isipan ng mga nakinig
ang mensaheng ibinihagi mo at
makapagbigay ng bagong impresyon at
kaalaman sa paksa.
🔖 Proseso ng Pagsulat ng Talumpating
Persweysib
➔ Ang pagsusulat ay ang paglilipat ng mga
kaisipan, ideya, at iba pang saloobin ng
manunulat mula sa ibang abstrak na
kaisipan patungo sa kongkretong detalye sa
pamamagitan ng paggamit ng mga titik at
simbolong pangwika.
1. Pagpili ng Paksa
- Unang dapat isaalang-alang ng
manunulat ng tekstong persweysib
ang pagpili ng paksa.
- Subalit madalas na hindi manunulat
ang may kapangyarihan sa pagpili
ng paksa, ang paksa’y kadalasang
naaayon sa hinihiling ng
pagkakataon.
2. Pangangalap ng mga impormasyon
- may kaugnayan sa isusulat na
talumpating nanghihikayat. Dahil sa
patuloy na pagtaas ng antas ng
kaalaman ng tao, dumarami na ang
produkto ng pananaliksik, bagay na
makatulong sa mga manunulat
upang gamiting batayan sa
pagsusulat.
3. Pamimili ng mga datos at impormasyong na
isasama
- kailangan ituon ang pansin ng
manunulat sa pagpili ng mga datos
at impormasyon naipon dahil hindi
lahat ng impormasyong nakalap ay
maaring isasama sa susulatin.
4. Pagsasaayos ng mga kaisipang nais ibahagi
- kailangan isasaayos mo ang
kaisipan isasama sa iyong gagawing
pagsusulat.
- Dito pa lamang, malalaman mo na
kung paano ihahanay ang mga
kaisipang nakalap.
5. Organisasyon
- binibigyan mo ng pansin kung paano
mo isasagawa o anong istilo ang
gagamitin mo sa pagbibigay ng
datos at impormasyong nakalap at
napili sa mambabasa o makikinig.
📌Tekstong Argumentatibo
➔ uri ng teksto na nangangailangang
ipagtanggol ng manunulat ang posisyon sa
isang tiyak na paksa o usapin gamit ang
mga ebidensiya mula sa personal na
karanasan, kaugnay na mga literatura at
pag-aaral, ebidensiyang kasaysayan, at
resulta ng empirikal na pananaliksik.
➔ naglalahad ng paniniwala, pagkukuro, o
pagbibigay ng pananaw patungkol sa isang
mahalaga o maselang isyu.
➔ Layunin nitong mahikayat ang mga
mambabasang tanggapin ang mga
argumentong inilalahad sa pamamagitan ng
mga pangangatuwiran — mapatunayan ang
katotohanang ipinahahayag nito tulad sa
pagsasagawa ng debate o sa pagsulat ng
posisyong papel.
➔ kadalasang sumasagot sa tanong na
BAKIT.
⫸Paraan ng Pangangatwiran
🔖 Pagsusuri
● iniisa-isa ang mga bahagi ng paksa upang
ang mga ito ay masuri nang husto.
🔖 Pagtukoy sa mga Sanhi
● Inuugat ang mga naging sanhi ng mga
pangyayari.
🔖 Pabuod
● Sinisimulan ito sa maliliit na patunay tungo
sa paglalahat
● Ito ay maaaring gawin sa pamamagitan ng
pagtutulad, pagtukoy sa mga sanhi ng
pangyayari, at mga patunay.
🔖 Pasaklaw
● Sinisimulan ito sa pangkalahatang
katuwiran o kaalaman at saka iisa-isahin
ang mga mahahalagang punto
⫸Mga Elemento at Nilalaman ng Mahusay na hangin upang mabuhay, (unang
Tekstong Argumentatibo batayan)
◆ Ang mga Pilipino ay tao (ikalawang
● Mahalaga at napapanahong paksa
batayan)
● Maikli ngunit malaman at malinaw na
◆ Ang mga Pilipino ay
pagtukoy sa tesis sa unang talata ng teksto
nangangailangan ng malinis na
● Malinaw at lohikal na transisyon sa pagitan
hangin upang mabuhay
ng mga bahagi ng teksto
(kongklusyon)
● Maayos na pagkakasunod-sunod ng
talatang naglalaman ng mga ebidensiya ng
argumento ⫸Mga Uri ng Maling Pangangatwiran
● May matibay na ebidensiya para sa ➔ Sa pakikipagtalastasan, hindi natin
argumento maiiwasan na magkaroon ng argumento
kung kaya nararapat na tayo ay maging
⫸Dalawang Uri ng Pangangatwiran (Dr. maingat sa ating pagbibitiw ng mga salita
Reynaldo J. Cruz, 2000) upang hindi tayo magkamali o makasakit ng
damdamin.
🔖 Pangangatwirang Pabuod ➔ Sa pagsulat ng akademikong papel,
kailangang iwasan ang mga falasi sa
➔ nagsisimula sa isang katuwirang alam na
pangangatwiran dahil nagpapahina ang
alam na, patungo sa bagay na
mga ito sa argumento.
nangangailangan pang tuklasin at pag-
aralan.
🔖 Argumentum ad hominem
➔ Tatlong Uri:
◆ Paglalahat - Pangangatuwiran ang ➔ Pag-atake sa personal na katauhan at hindi
paglalahat na nagsisimula sa sa paksa o argumento.
paglalahad ng mga katotohanan at
magtatapos sa konklusyon. 🔖 Argumentum ad baculum
◆ Dahilan o Sanhi - nagbibigay ng ➔ paggamit ng pwersa o awtoritad
konklusyon na nakabatay sa mga
dahilan o sanhi ng isang pangyayari. 🔖 Argumentum ad misericordiam
◆ Pagtutulad - pagbibigay ng kaisipan ➔ pagpapaawa o paggamit ng awa sa
na nakabatay o na kahalintulad sa pangangatwiran
isang bagay o pangyayari na alam
na ng nakararami o karaniwang 🔖 Argumentum ad ignorantiam
ginagamit na sa pagmamatuwid.
➔ nagpapalagay na hindi totoo ang anomang
napatutunayan kaya'y totoo ang anomang
🔖 Pangangatwirang Pasaklaw
hindi napasisinungalingan.
➔ [Cruz, 2000] ang pangangatuwirang
pasaklaw ay ang pagkuha ng isang 🔖 Non sequitur
konklusyon tungkol sa isang pangyayari sa
➔ paggamit ng mga argumentong hindi
simulaing panlahat o masaklaw na
magkakaugnay o ng argumentong does not
pangyayari.
follow the premise.
➔ gumagamit ng silohismo, isang anyo ng
pangangatuwiran na may tatlong bahagi:
🔖Ignoracio elenchi
unang batayan, ikalawang batayan at
konklusyon. ➔ pagpapatotoo sa isang kongklusyon na
➔ Halimbawa: hindi naman dapat patotohanan.
◆ Ang lahat ng tao ay
nangangailangan ng malinis na
🔖 Maling Paglalahat ● Kailangang maging malinaw ang
➔ pagbatay ng isang kongklusyon sa isa o paglalagom ng mga ideya upang
ilang limitadong premis mapagtibay ang isang proposisyon.

🔖 Maling Saligan ⫸Mga Hakbang Matapos Maisulat ang Akda o

➔ paggamit ng maling batayan sa humantong komposisyon
sa maling kongklusyon
1. Pagbasa
2. Rebisyon
🔖 Maling Analohiya 3. Editing
➔ paggamit ng hambingang sumasala sa 4. Muling pagsulat
matinong kongklusyon 5. Muling pagbasa
6. Pagbibigay-puna
🔖 Maling Awtoridad 7. Publikasyon
➔ paggamit ng tao o sangguniang walang
kinalaman sa isang paksa
📌Tekstong Prosidyural
➔ uri ng paglalahad na kadalasang nagbibigay
🔖 Mapanlinlang na Tanong
ng impormasyon at instruksiyon kung
➔ paggamit ng tanong na ano man ang
paanong isasagawa ang isang tiyak na
maging sagot ay maglalagay sa isang tao
bagay.
sa kahiya-hiyang sitwasyon.
➔ Hakbang sa pagbuo ng mga gawain upang
matamo ang ilang bagay
🔖 Dilemma ➔ Nagbibigay ng sunod-sunod na direksyon
➔ pagbibigay ng dalawang opsyon lamang na upang matagumpay na maisagawa ang
para bang wala nang iba pang alternatib gawain
➔ binibigyang diin dito ang mga paraan o
⫸Mga Bahagi ng Isang Komposisyon proseso upang maisagawa ang isang bagay
o hangarin.
1. Pamagat
➔ Ang pinakalayunin nito ay magbigay ng
2. Panimula
panuto upang maging wasto at maayos ang
● naglalahad ng paksang
isang gawain. Nagiging mas maayos,
pagtatalunan.
malinaw, at naiiwasan ang ano mang
● Dito ipinaaalam ang proposisyon
kalituhan
tungkol sa isang usapin.
3. Nilalaman / Katawan
● Iniisa-isa sa bahaging ito ang mga ⫸Nilalaman ng Tekstong Prosidyural
argumento kaugnay ng
pinapanigang proposisyon. 🔖 Layunin / Target na Awtput
Mahalaga ang paglalatag ng mga ➔ Ano ang kalalabasan o kahihinatnan ng
ebidensiyang magpapatunay na ang proyekto ng prosidyur.
tagapagsalita ay nasa panig ng
katuwiran. 🔖 Kagamitan
● Nararapat na magsaliksik ng mga ➔ Mga kasangkapan at kagamitang
datos upang mapaunlad at kakailanganin upang makumpleto ang
mapagtibay ang iyong proposisyon. isasagawang proyekto.
4. Pagwawakas / Kongklusyon
● Muling binibigyang-diin ang
🔖 Metodo
mahahalagang puntong nabanggit
➔ serye ng mga hakbang na isasagawa upang
sa pagtalakay.
mabuo ang proyekto.
🔖 Ebalwasyon
➔ Mga pamamaraan kung paano masusukat
ang tagumpay ng prosidyur na isinagawa.
⫸Katangian ng wikang madalas gamitin sa
mga tekstong prosidyural:
● Nasusulat sa kasalukuyang panahon
● Nakapokus sa pangkalahatang mambabasa
hindi sa iisang tao lamang
⫸Mga Halimbawa
● Tinutukoy ang mambabasa sa
pangkalahatang pamamaraan sa
pamamagitan ng paggamit ng mga
panghalip
● Gumagamit ng mga tiyak na pandiwa para
sa instruksiyon.
● Gumagamit ng malinaw na pang-ugnay
upang ipakita ang pagkakasunod-sunod ng
mga bahagi ng teksto
● Mahalaga ang detalyado at tiyak na
deskripsyon.
⫸Kahalagahan
● Nagbibigay ng panuntunan sa
pagsasagawa ng isang bagay
● Tumutulong itong mas mabigyan ng tamang
pagkasunud-sunod ang proseso sa
pagprodyus ng isang materyal
● nagiging basehan ng mga susunod pang
panuntunan sa paggawa
● Nagsisilbing gabay sa paglutas ng problema
sakaling may makaharap habang ginagawa
ang isang gawain
● Pinagkukuhanan ng impormasyon upang
makumpleto ang anumang kinakailangan
para maisakatuparan ang isang gawain
⫸Iba't Ibang Tekstong Nagpapakita ng
Pagkakasunod-sunod
🔖 Sekwensyal
● tumutukoy sa serye o pagkakasunod-sunod
ng mga bagay o gawaing magkakaugnay sa
isa’t isa.
● Karaniwan itong ginagamitan ng mga
salitang una, pangalawa, pangatlo, pang-
apat, kasunod, at iba pang kagaya.
🔖 Kronolohikal
● Ang kronolohikal ay tumutukoy sa
pagkakasunod-sunod ng mga pahayag.
● Ang paksa ng tekstong ito ay mga tao o
bagay na inilalahad sa isang paraan batay
sa isang tiyak na baryabol na tumutukoy sa
edad, distansiya, halaga, lokasyon, bilang,
dami, at iba pa.
● Pagsunod sa mga patakaran sa paglalaro
ng isang bagay
● Mga paalala sa kaligtasan sa kalsada
● Manwal na nagpapakita ng hakbang-
hakbang na pagsasagawa ng iba't ibang
bagay.
● Prosidyural na Pagsusunod-sunod —
tumutukoy sa isang sistema o proseso,
gaya halimbawa ng mga paraan ng
pagluluto o wastong pag-aalaga ng
bulaklak. Kinakailangang malinaw ang
pagkakalahad ng pagkakasunud-sunod ng
mga hakbang na dapat gawin upang
maisagawa ang proseso.
📌Ang Pagsulat ng Pananaliksik
● [Galileo Zafra, propesor ng UP] ang salitang
research ay lumang salitang Pranses na
“recherche” kahulugan ay “seek out” o
hanapin.
● Santiago (1987) — ang pananaliksik ay
pagtuklas at paglinang ng mga bagong
kaalaman; pagbibiripika, pagpapalawak o
pagmomodipika ng dati nang kaalaman
para sa kapakinabangan ng tao.
● [Atienza, et al. (1996)] Anila, ang
pananaliksik ay ang matiyaga, maingat,
sistematiko, mapanuri at kritikal na
pagsisiyasat o pag-aaral tungkol sa isang
bagay, konsepto, kagawian, problema, isyu
o aspeto ng kultura at lipunan.
● Aban (1998) — nakapagtala siya ng iba’t
ibang kahulugan ng pananaliksik mula sa
iba’t ibang manunulat at eksperto
● Parel — Ang pananaliksik ay isang
sistematikong pag- aaral o pagsisiyasat
tungkol sa isang bagay sa layuning sagutin
ang ilang katanungan ng mananaliksik.”
● Treece at Treece — Ang pananaliksik ay
isang pagtatangkang makakuha ng
kalutasan samga suliranin.”
● Aquino — Ang pananaliksik ay isang
sistematikong pagsasaliksik ng
mahahalagang impormasyon tungkol sa
isang tiyak na paksa o problema.”
● Manuel at Medel — Ang pananaliksik ay
isang proseso ng paglilikom ng mga datos o
impormasyon para malutas ang isang
partikular o tiyak na suliranin sa isang
siyentipikong paraan.”
● [Good] Ang pananaliksik ay isang maingat,
mapanuri, disiplinadong pagtatanong,
nagkakaiba sa teknik at pamamaraan ayon
sa kalikasan at kalagayan ng suliranin, na
itinuturo para sa kakulangan o kalutasan ng
suliranin.
● [Gonzales, et al. (2002)] Ang riserts ay ang
pagtuklas at pagsubok ng isang teorya
upang malutas ang isang suliranin.
Kinakailangan dito ang matiyaga, maayos
at sistematikong pag-aaral tungkol sa nais
tuklasin tulad ng isang problema, konsepto,
kasalukuyang isyu o aspektong nais na
pag-aralan.
● Ang pananaliksik ay isang sistematikong
gawain ng paghahanap ng sagot sa
mahalagang katanungan o ng solusyon sa
isang problema na umiiral sa isang
komunidad o lipunan. Pangunahing layunin
nito ang patuloy na pagpapahusay o
pagpapabuti ng pamumuhay ng tao.
● [Fred Kerlinger (1973)] ito rin ay kontrolado,
empirikal at kritikal na imbestigasyon ng
mga proposisyong haypotetikal tungkol sa
inaakalang relasyon sa mga natural na
pangyayari.
● Ang pagiging sistematiko ng pananaliksik ay
tumutukoy sa pagsunod sa nararapat o
naaangkop na paraan at proseso upang
makamit ang mga layunin nito.
● Ang pagtukoy sa limitasyon at pagkakaroon
ng tiyak na saklaw ay patunay naman ng
pagiging kontrolado ng pag-aaral.
● Ang emperikal na katangian nito ay
nakasalalay naman sa paglalahad ng mga
datos at tiyak na impormasyon.
● Ito ay kritikal sapagkat hindi mawawala ang
pagsusuri, ebalwasyon o pag-aanalisa sa
mga nakalap na datos kaugnay ng
napapanahong paksa upang suportahan
ang nabanggit na haypotesis o paghinuha
sa paraang obhetibo o walang kinikilingan.
● Ang pananaliksik sa Filipino ay isa sa mga
maaaring makapagpatunay ng saklaw ng
iyong kamalayan sa mga isyung
panlipunan.
● Ang iyong galing sa pasulat na
pagpapahayag tulad nito, ang siyang
magpapatibay naman ng iyong katatasan sa
paggamit ng Filipino sa akademikong
larang.
⫸Mga katangian ng Mahusay na Pananaliksik
— Best(1980)
1. Ang Pananaliksik ay maingat na pagpili at
pagtitipon ng mga makabuluhang datos.
2. Ang Pananaliksik ay nangangahulugan ng
matiyaga, maingat at di madaling paggawa.
3. Ang Pananaliksik ay nangangailangan ng
kaalamang higit sa karaniwang kaalaman
sa isang bagay.
4. Ang Pananaliksik ay nangangailangan ng
tamang obserbasyon at pagpapakahulugan.
5. Ang Pananaliksik ay nangangahulugan ng
maingat na pagtatala at pagsulat ng ulat.
⫸Kahalagahan ng Pananaliksik
1. Tutuklas ng marami pang bagay na nais
mong malaman;
2. Makapaghahatid ng isang katotohanan na
magsisilbing susi ng kaunlaran;
3. Makatutulong upang maging mapanuri ang
tao sa babasahing teksto;
4. Makadaragdag ng makabagong kaalaman
mula sa nakalap na datos;
5. Makalulutas ng isang suliraning pang-
intelektuwal;
6. Makadaragdag ng makabagong kaalaman
mula sa napag-aralan na; at
7. Makapagsusulong at mapauunlad ang
edukasyon, kalakalan, komersyo, agham at
teknolohiya, medisina at kultura.
⫸Mga Tiyak na Layunin ng Pananaliksik
[Calderon at Gonzales (1993)]
● Makatuklas ng mga bagong kaalaman
hinggil sa mga batid nang penomena.
● Makakita ng mga sagot sa mga suliraning
hindi pa ganap na nalulutas ng mga umiiral
na metodo at impormasyon.
● Mapabuti ang mga umiiral na teknik at
makabuo ng mga bagong instrumento o
produkto.
● Makatuklas ng hindi pa nakikilalang bagay
at elemento.
● Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya
sa kalakalan, industriya, edukasyon,
pamahalaan at iba pang larangan.
● Mabigyang lugod ang kuryosidad ng
mananaliksik.
● Mapalawak o mapatunayan ang mga umiiral
na kaalaman.
⫸Gamit ng Pananaliksik [Constantino at
Zafra (1997)]
● Sa Araw-araw na Gawain
○ Bahagi ng araw-araw na gawain ang
mag-usisa, magpatunay, magbigay-
linaw, magpasubali, at magdagdag
ng kaisipan.
● Sa Akademikong Gawain
○ Hindi mawawala lalo na sa senior
high school ang tinatawag na
sulating pananaliksik o kaya ay
pamanahong papel.
○ Gamit ang wikang Filipino,
napauunlad rin nito ang ating wika.
● Sa Pagnenegosyo
○ Kailangang isagawa ang feasibility
study bago pasukin ang isang
negosyo upang malaman ang
potensyal sa pag-unlad ng
negosyong pinaplano.
○ Patuloy rin ang pananaliksik upang
ito ay makasabay sa ano mang
pagbabago.
● Sa mga Institusyon ng Pamahalaan
○ Karaniwan din sa mga institusyon ng
pamahalaan ang pagsasagawa ng
pananaliksik para sa mga
programang pinaplano at iba pa
sapagkat bahagi ito ng
pagpapahusay ng serbisyong
pampubliko.
● Iba pang Institusyon
○ Maraming pampribadong institusyon
at mga non-governmental
organization (NGO) ang
nagsasagawa ng mga pananaliksik
para din sa kanilang mga proyekto
at iba pang ekstensyong
pangkomunidad.
⫸Tungkulin at Responsibilidad ng
Mananaliksik
● May malawak siyang talasalitaan at
wastong gamit ng wika.
● May lubos siyang kaalaman sa paksa.
● Pawang katotohanan lamang ang mga
datos na kanyang isinusulat at walang
pagkiling.
● Mapangangalagaan niya at mapabubuti ng
buhay ng mga tao sa ginawa niyang
pananaliksik.
● Makaagham ang proseso o pamamaraang
kanyang gagamitin sa kanyang pag-aaral at
pananaliksik.
⫸Etika sa Pananaliksik
● Kung ilalapat ito sa pagsasagawa ng
saliksik, mahihinuha na ang pagiging etikal
sa larangang ito ay pagsunod sa mga
pamantayang may pagpapahalaga sa
katapatan, kabutihan, at pagpapanguna sa
kapakanan ng kapuwa.
● gabay sa tamang pagsasagawa ng pag-
aaral
🔖 Atienza et al. (1996) — may pananagutan ang
mga mananaliksik:
● Pagiging masipag sa paghanap ng datos at
pagsisiyasat sa lahat ng anggulo at panig
ng paksa
● Pagiging tapat sa kanyang datos at
pinagkunan ng datos.
● Katapatan ang pinakamahalagang
katangian ng mananalíksik
● Pagtiyak na mapapanindigan niya ang
interpretasyon at pananaw na kanyang
 binuo batay sa kanyang masinop at maingat pananaliksik sa wika at
na pagsusuri ng kanyang nakalap na datos kulturang Filipino. Ouezon
● Iwasan ang plagiarism. City: Rex Book Store, 2016.
○ Hango sa Internet
🔖 Mga Gabay ■ APA: De Leon, M., et al.
● Pagkilala sa Pinagmulan ng mga Ideya sa (2018). Komparatibong pag-
Pananaliksik aaral sa mga programang
● Boluntaryong Partisipasyon ng mga pangkapaligiran na
Kalahok ipinatutupad ng tatlong
● Pagiging Kumpidensiyalidad at pagkukubli pinakamalinis na barangay
sa pagkakakilanlan ng kalahok sa ikaapat na klaster ng
● Pagbabalik at paggamit sa resulta ng lungsod ng Makati.
pananaliksik https://www.dlsu.edu.ph/wp-
● Pagbabalik at paggamit sa resulta ng content/uploads/pdf/conferen
pananaliksik ces/arts-congress-
proceedings/2018/ejg-02.pdf.
🔖 Constantino at Zafra (2000) Nakuha noong 24 ng Abril
2021.
● Pagkilala sa sa may akda bilang orihinal at
■ MLA: Harris, Rob, and
pinagmulan ng ideya.
Andrew C. Revkin. “Clinton
○ Marapat na banggitin ang kaniyang
on Climate Change.” The
pangalan at taon ng pagkakalathala
New York Times, 17 Mayo
sapagkat plagiarismo o
2007,
pangongopya ang tawag sa pag-
www.nytimes.com/video/worl
angkin ng gawa ng iba na maaaring
d/americas/1194817109438/
maparusahan sa ilalim ng Republic
clinton-on-climate-
Act No. 8293 o ang tinatawag na
change.html. Nakuha noong
Intellectual Property Code of the
24 ng Abril 2021.
Philippines.
○ Kapag in-text citation, marapat na
○ Isulat ang tamang dokumentasyon
sundin ang halimbawa:
ng lahat ng mga pinagkunang datos
■ APA: Nabanggit sa pag-aaral
sa bahagi ng talasanggunian o
ni Vidallo (2007) ang
bibliograpiya.
kahalagahan ng paggamit ng
● Paggamit ng APA at MLA Citation
iba’t ibang estratehiya sa
○ Karaniwang ginagamit ang APA or
pagtuturo ng pagsulat.
American Psychological Association
■ MLA: Nakasaad sa aklat nina
na format sa pagsulat ng mga
Batnag, A., et al. ang
siyentipikong pag-aaral at agham
pagsasagawa ng maka-
panlipunan.
Pilipinong pananaliksik,
○ Ang MLA or Modern Language
(2016, p.78.)
Association ay ginagamit naman sa
● Paghingi ng pahintulot bago ang
malalayang sining at humadidades
pangangalap ng mga datos.
○ Hango sa Aklat
○ Tiyakin ang pagkakaroon ng
■ APA: De Lara, C. (2016).
informed consent form mula sa mga
Pagbasa at pagsusuri ng
kalahok ng pag-aaral.
iba’t ibang teksto tungo sa
○ Ito ang magpapatunay ng kusang
pananaliksik. Ouezon City:
loob na pakikibahagi nila sa iyong
Rex Book Store.
pananaliksik.
■ MLA: Batnag, Aurora, et al.
Komunikasyon at
 ○ Magpadala rin ng liham sa mga
awtor ng mga ginamit na
sanggunian kung kinakailangan.
● Paglalahad ng tunay o tiyak na resulta ng
pananaliksik.
○ Hindi dapat dayain o manipulahin
ang resulta ng pag-aaral.
○ Ibatay ang analisis sa mga nakalap
na datos at hindi sa personal na
obserbasyon kahit pa taliwas ito sa
iyong haypotesis.
○ Kailangang maipakita ang resulta ng
pananaliksik sa paraang kawili- wili,
may direksyon, at may tamang
dokumentasyon ng mga
pinagkunang impormasyon.
● Pagtiyak sa pagiging wasto ng mga
gagamiting impormasyon.
○ Maliban sa pagtungo sa mismong
lugar na pagkukunan niya ng mga
impormasyon, kailangan ding
maging mapanuri ang isang
mananaliksik sa mga teksto at
materyal na kaniyang gagamitin.
○ Makatutulong din ang pagkonsulta
niya sa mga eksperto at sa kaniyang
tagapayo.
● Pagpapanatili ng interes sa isinusulat na
pananaliksik.
○ Ang iyong kawilihan sa gawaing ito
ang motibasyon mo upang gawin
nang masinsinan ang bawat
hakbang o proseso sa pagsulat
nang maiwasan ang pag-short-cut
na humahantong sa plagiarismo o
pandaraya sa resulta.
🔖 Saklaw ng Plagiarismo [Constantino at Zafra na
binaggit sa aklat ni De Lara (2016)]
● Tahasang pag-angkin sa gawa ng iba. Ito
ay ang tuwirang paggamit ng orihinal na
termino o salita at ideya na hindi ginamitan
ng bantas na panipi at hindi binanggit ang
pinaghanguan. Kabilang din ang
pangongopya ng disenyo, banghay, at himig
na hindi man lamang kinilala ang
pinagbatayan sa halip ay ganap pang
inangkin ang mga datos na nakalap.
● Pagkopya sa ilang bahagi ng akda nang
may kaunting pagbabago sa ayos ng
pangungusap at hindi kinilala ang awtor. Ito
ay panghihiram ng mga ideya at pinalitan
lamang ang pagkakapahayag ngunit hindi
kinilala ang pinaghanguan.
● Pagsasalin ng mga termino buhat sa ibang
wika at hindi isinulat na ang mga terminong
ginamit ay salin lamang.
🔖 Karampatang Parusa sa Plagiarismo [Bernalez,
R., et al.(2008)]
● Pagkakaroon ng bagsak na grado;
● Pagpapatalsik sa estudyante mula sa
paaralan;
● Pagtanggal o pagbawi sa digri kahit matagal
nang nakapagtapos;
● Pagpataw ng multa at ilang taong
pagkabilanggo.
🔖 Plagiarism
● Tahasang paggamit at pangongopya ng
mga salita/at o ideya ng walang kaukulang
pagbanggit o pagkilala sa pinagmulan nito.
(Purdue University Online Writing La (2014)
● breach of academic integrity, a principle of
intellectual honesty that all members of the
academic community should acknowledge
their debt to the originators of the ideas,
words, and data which form the basis for
their own work. Passing off another’s work
as your own is not only poor scholarship,
but also means that you have failed to
complete the learning process.
● unethical and can have serious
consequences for your future career; it also
undermines the standards of your institution
and of the degrees it issues.
● ANYO NG PLAGIARISM
○ The Ghost Writer
■ Pag-angkin sa gawa,
produkto o ideya ng iba
■ The writer turns in another’s
work, word-for-word, as his
or her own
○ The Photocopy
■ Hindi paglalagay ng maayos
na panipi sa mga sinisping
pahayag.
 ■ The writer copies significant
portions of text straight from
a single source, without
alteration.
○ The Poor Disguise
■ Pagpapalit ng mga salita sa
katulad na wika o kaya
pagsasalin ng teksto ngunit
pangongopya sa ideya nang
walang sapat na pag.
■ The writer tries to disguise
plagiarism by copying from
several different sources,
tweaking the sentences to
make them fit together while
retaining most of the original
○ The Potluck Paper
■ Ang pangongopya ng
napakaraming ideya at
pananalita sa isang
pinagkukunan na halos
bumuo na sa iyong produkto,
tukuyin mo man o hindi ang
pinagmulan nito.
■ The writer takes the time to
paraphrase most of the
paper from other sources
and make it all fit together,
instead of spending the same
effort on original work.
⫸Ilang Paalala sa Pananaliksik
● Ihanda ang sarili at mga kagamitan gaya ng
mga papeles at iba pa.
● Isagawa ang unang hakbang sa
pananaliksik ang paghahanap ng mga datos
at impormasyon tungkol sa paksa.
Karaniwang mapagsasanggunian sa
gawaing ito ang mga aklat, magasin,
pahayagan at mga computer database.
● Tiyakin na mayroon kang inihandang tala ng
mga sanggunian. Isulat ito sa
magkakahiwalay na indeks kard, isa para sa
aklat, sa pahayagan, tesis, at iba pa.
● Mahalaga rin na hindi lang isang aklatan
ang puntahan. Maaaring pumunta sa mga
aklatang pribado at pampubliko.
● Siguraduhing sinipi mo nang buo ang
orihinal na teksto kung sa palagay mo ay
higit na magpapalinaw sa puntong nais
mong mabigyan ng diin. Gumamit ng mga
panipi sa pagsisimula at pagtatapos ng sipi.
📌Ang Pagpili ng Paksa sa Pananaliksik
● Isa sa pinakamahirap na bahagi ng
pananaliksik ay ang pagpili ng paksang
gagamitin sapagkat sa paksang napili iikot
ang pananaliksik na iyong gagawin, hindi ka
naman maaaring maglahad o gumawa ng
basta-bastang paksa nang walang
pagbabatayan.
● Sa pamimili ng paksa, lagi mong isaalang-
alang kung ito ba ay kapaki-pakinabang,
may sapat na datos na pagkukuhaan,
kapupulutan ng aral, nakapagbabahagi ng
kaalaman, at higit sa lahat, napupukaw nito
ang interes ng mga mambabasa at ng iba
pang mananaliksik.
● Nilalayon namang limitihan lamang ang
paksang gagamitin sa pananaliksik upang
mas lubos na maunawan ang iyong
ginagawa, sa panahon natin ngayon kung
mapapansin ng lahat, mas binibigyang-
pansin o halaga ang isang bagay na kung
saan simple pero sakto ang pinupunto — sa
pananaliksik, mas makaaagaw atensyon
kung ang gagamitin mong paksa ay
napapahon, may direksyon, at simple pero
’yung lalamanin ay kapaki-pakinabang at
naghahatid ng bagong kaalaman.
● Ang paksa ng pananaliksik ay tumutukoy sa
tiyak na penomena o suliraning nais bigyan
ng kasagutan sa pamamagitan ng pag-
aaral.
● Isang mabigat na hamon sa mananaliksik
ang isipin kung ano ang kaniyang
papaksain. Mula sa pangkalahatang usapin,
kailangan niya itong gawing mas tiyak.
Talagang kailangan niyang pag-isipang
mabuti kung ano ang paghuhugutan ng
kaniyang pag-aaral.
⫸Mga dapat Isaalang-alang
🔖 Pumili ng paksa ayon sa iyong interes.
● Ang kawilihan sa gawain, maging ito man
ay mahirap, nagiging madali at magaan
kung gusto natin ang ating ginagawa.
● Bago ka maghanap sa iba, tangkain mo
munang pag-aralan ang iyong sarili.
Napakaraming mananaliksik ang
nakagagawa ng kanilang paksa na
napagtagumpayan na nakabatay sa
kanilang karanasan, nabasa, narinig at
napag-aralan.
● Napakalaking bagay na masubukan mo ring
basahin ang diyaryo at magasin sa pag-iisip
ng paksa sapagkat maaari ka rin naman
dito makakita o makakuha ng ideya na
gagamitin sa iyong pananaliksik. Ganoon
din sa mga programang pantelebisyon at
panradyo, sa pagbabasa sa mga silid-
aklatan at sa mga website, at sa paghingi
ng ideya sa iyong tagapayo. Sa
pamamagitan nito, magkakaroon ka ng
maraming pagpipilian para sa iyong
magiging paksa.
🔖 Gawing ispesipiko o tiyak ang paksa.
● Makatutulong ang pagkakaroon ng malinaw
na pokus ng pag-aaral sa proseso ng
pananaliksik, mula sa target na mga
kalahok (batay sa edad, kasarian, at iba pa)
hanggang sa saklaw na panahon ng
pagsasagawa nito.
● Mahalagang maitakda sa simula pa lang
ang magiging saklaw at limitasyon ng iyong
pag-aaral upang magkaroon ng direksyon
ang pagsasagawa nito.
🔖 Tiyaking ito ay napapanahon.
● Ang paksa ay dapat naaayon sa
pangangailangan ng sitwasyon. Magiging
mas makabuluhan ang resulta nito kung
ang suliraning nais bigyan ng kasagutan ay
batay sa kung ano ang nagaganap sa isang
komunidad o lipunan.
⫸Pagbuo ng Tanong ng Pananaliksik
● Ang tanong ng pananaliksik ay tumutukoy
sa mga tanong kaugnay ng mga nais
matuklasan o malaman sa isasagawang
pag-aaral.
● Sa pamamagitan nito, nabibigyang linaw
ang layunin ng kaniyang papel.
⫸Pagbuo ng Haypotesis
● Ang haypotesis ay nagsisilbing hinuha o
teorya ng mananaliksik na nais niyang
patunayan sa pamamagitan ng
isasagawang pag-aaral.
● Dahil sa pagiging kritikal, ang mananaliksik
ay may naiisip na ring sagot sa mga tanong
ng pananaliksik. Ganoon pa man, kailangan
niyang mangalap ng mga datos na
susuporta sa kaniyang palagay na ito.
⫸Pagbabasa ng mga Kaugnay na Pag-aaral at
Literatura
● Makatutulong ang pagbabasa ng mga
naunang pag-aaral at literatura sa
mananaliksik upang higit na maging
malinaw sa kaniya ang dapat na pagtuunan
pa ng kaniyang pag-aaral.
● Sa pamamagitan nito, nakahahanap din
siya ng mga maaaring batayan sa pag-
aanalisa ng mga makakalap na datos.
Kailangan lamang niyang maging matiyaga
sa pagtungo sa silid-aklatan o kaya naman
maghanap sa internet ng mga lehitimong
website.
● Ang mga kaugnay na pag-aaral ay
maaaring naisagawa na sa lokal na lugar,
sa ating bansa o maging sa internasyonal o
labas ng bansa.
⫸Pinaghanguan ng Paksa
🔖 Pahayagan / Dyaryo / Magasin
➔ Subuking buklatin ang kabuuan ng tatlong
linggong dyaryo. Makababasa ka ng maaari
mong gawan ng pananaliksik.
➔ Halimbawa:
 ◆ Sa larangan ng pulitika — Partido
Liberal laban sa Partido
Nacionalista...
◆ Sa larangan ng isports — Barangay
Ginebra patuloy ang pagsikat.
◆ Sa larangan ng kabuhayan — Ang
pagtaas ng presyo ng asukal at
pandesal
◆ Sa larangan ng turismo — Ang
pagkakasama ng Palawan bilang isa
sa mga "tourist destination" sa
buong Asya.
🔖 Radyo / TV
➔ Ang mga programa sa radio at TV ay mga
bukal na mapaghahanguan din ng mga
paksa.
➔ Halimbawa
◆ Ang laban sa rating ng Kapamilya at
Kapuso Network
◆ Ang mga gantimpala na nakamit ng
mga programa sa radyo at
telebisyon
◆ Ang mga teleserye at gag shows:
mga epekto sa buhay ng mga
kabataan
🔖 Aklatan
➔ matatagpuan ang pinakamaraming paksa
sa pananaliksik
➔ Halimbawa
◆ Sa larangan ng medisina—AlDS,
H1N1 virus, kanser
◆ Sa larangan ng teknolohiya
Friendster, Facebook, Twitter
◆ Sa larangan ng Pagluluto — African
foods, European foods, Asian foods
🔖 Sarili
➔ nararapat na kilalanin muna ang iyong sarili
bago ka magtangkang humanap ng paksa.
Maaaring sa sarili mag-umpisa ang pag-iisip
ng mga paksang maaaring saliksikin.
➔ Halimbawa
◆ Sa larangan ng Teknolohiya —
cellphone, computer games, ipod
◆ Sa larangan ng Literatura — tula,
maikling kwento, nobela
◆ Sa larangan ng Isports —
basketball, volleyball, tennis, golf
🔖 Mga Eksperto / Kaibigan / Guro
➔ Maaari ka ring makakuha ng mga paksa sa
mga eksperto, kaibigan, at guro sa
pamamagitan ng pagkukunsulta at
pagtatanong sa mga naiisip mong mga
paksa upang ito ay magkaroon ng
kalinawan.
➔ Halimbawa
◆ Climate Change, Acid Rain/Cloud
Seeding, Political Advertisement
⫸Ang Pagpili ng Paksa: Mga Panuntunan
● Maaaring ibigay ng guro ang saklaw ng
paksang gagawan ng sulating pananaliksik
● Maaaring sa interes ng estudyante ang
paksang gagawan ng pananaliksik
● Hindi dapat masaklaw upang kayang
gampanan sa loob ng limitadong panahong
nakatakda para sa naturang pananaliksik
● Siguraduhing may mapagkukunan ng sapat
na materyales
● Ang lubhang teknikal na paksa ay dapat
iwasan sapagkat maaaring may kahirapang
gaganapin ang mga termino at hindi na
angkop para sa panimulang pananaliksik
● Kailangan napapanahon
⫸Gabay na tanong sa pagbuo ng pamagat
● Ano ang suliranin sa Filipino na interesado
kang pag-aralan?
● Bakit mo ito gustong pag-aralan
● Sa iyong palagay, bakit ito naging problema
o suliranin?
● Ano naman ang iyong layunin kung bakit
mo ito gustong pag-aralan?
● Ano-ano ang mga hakbang na iyong naiisip
kung paano mo ito isinasagawa o
masosolusyonan?
⫸Ang Paglilimita ng Paksa
➔ [Atienza, et. al(1996)] — mahalaga na sa
simula palamang ay ilimita na ang paksang
pinili para hindi ito maging masaklaw at
 para hindi maging hadlang ang limitasyon
ng panahon.
1. Sakop ng Perspektibo
- Maaaring ibatay sa iba’t ibang lapit,
tingin at aspekto
- Paksa: Ang Epekto ng Teknolohiya
sa Lipunang Pilipino
- Nilimitahang Paksa: Ang Epekto ng
Sosyal Networking sa Pamumuhay
ng mga Pilipino sa kalakhang
Maynila
2. Sakop ng Anyo o Uri
- Gaya ng Twitter, Facebook (kung sa
sosyal networking), kalagayang
panlipunan, istraktura at iba pa.
- Paksa: Ang Persepsyon ng mga
Kabataan sa Twitter at Facebook
bilang sosyal networking.
- Nililimitahang Paksa: Ang
Persepsyon ng mga Kabataang
Lalaki sa Twitter at Facebook bilang
sosyal networking sa Taong 2010-
2011.
3. Sakop ng Panahon
- Tiyakin na maikling hangganan
lamang ang sasakupin ng pag-aaral
- Paksa: Ang Interes sa Cellphone ng
mga Mag-aaral sa Sekondarya
- Nililimitahang Paksa: Ang Kilusang
Mag-aaral sa Dekada '90 at ang
Epekto nito sa Karapatan ng mga
Mag-aaral
4. Sakop ng Edad/Age
- Pagpapangkat batay sa Edad
- Paksa: Ang Interes sa Cellphone ng
mga Mag-aaral sa Sekondarya
- Nililimitahang Paksa: Ang Interes sa
Cellphone ng mga Mag-aaral mula
Edad 12-15 sa Mataas na Paaralang
Dr. Juan G. Nolasco, Tondo,
Maynila
5. Sakop ng Kasarian
- Para mas lalong maintindihan ang
paksa
- Paksa: Ang Profile ng mga Mag-
aaral na Narsing sa Far Eastern
University
- Nililimitahang Paksa: Ang Profile ng
mga Mag-aaral na Lalaking Narsing
sa Unang Taon sa Far Eastern
University Manila.
6. Sakop ng Propesyon / Grupong
Kinabibilangan
- Ang hanapbuhay, pangkat at
propesyon...
- Paksa: Ang mga Accountant at
Paniniwala nila sa Astrolohiya
- Nililimitahang Paksa: Ang mga
Accountant at ang Paniniwala nila sa
Astrolohiya sa Larangan ng
Pagnenegosyo
-
📌Pagsulat ng Tentatibong Balangkas
● Balangkas
○ Nagsisilbing larawan ng mga
pangunahing ideya at mahalagang
detalye tungkol sa paksa.
○ Lohikal na pagkakasunod-sunod ng
ideya at kaisipan
○ Nakalatag dito ang mga
mahahalagang bahagi ng sulatin at
kung paanong ang mga ito ay
magkaugnay.
○ Ginagamit ang pansamantalang
balangkas upang maisaayos ang
mga ideyang nakuha mula sa mga
datos na nakalap sa aklatan.
⫸Bakit kailangan bumuo ng tentatibong
balangkas?
● Nagsisilbing gabay sa proseso ng pagsulat
● Nakatutulong ito sa pag- oorganisa ng mga
ideya.
● Naihahanay nito ang mga materyal sa
lohikal na ayos.
● Nagpapakita ng mga kaugnayan ng ideya
sa loob ng sulatin
● Nakabuo ng maayos na oberbyu ng sulatin
● Tinutukoy ang hangganan o boundary ng
bawat ideyang nakapaloob
⫸Tatlong Uri ng Balangkas
🔖 Balangkas na Pangungusap
🔖 Balangkas na Talata
🔖 Balangkas na Paksa o Parirala
⫸Dalawang Pangunahing Anyo ng Balangkas
🔖 Alpha Numeric
● ginagamit sa mga pormal na balangkas
● Halimbawa:
I. Pangunahing Ideya
A. Unang suportang Ideya ng I
B. Ikalawang suportang Ideya ng I
1. Suportang Ideya ng B
a. Suportang ideya ng
1 pananaliksik
b. Ikalawang
suportang ideya ng 1
c. Ikatlong suportang
ideya ng 1
2.Suportang Ideya ng B
C. Ikatlong suportang ideya ng I
II. Ikalawang Pangunahing Ideya
🔖 Numeric
● Halimbawa:
1. Pangunahing Ideya
1.1 Unang suportang Ideya ng I
1.2 Ikalawang suportang Ideya ng I
1.2.1 Suportang Ideya ng 1.2
1.2.1.1 Suportang
ideya ng 1.2.1
1.2.1.2 Suportang
ideya ng 1.2.1
1.2.1.3 Suportang
ideya ng 1.2.ı
1.2.2 Ikalawang suportang
Ideya ng 1.2
1.3 Ikatlong suportang Ideya ng I
2 .Ikalawang Pangunahing Ideya
⫸Istraktura o Balangkas ng Pananaliksik
🔖 Panimula o Introduksyon
● Nakalahad ang pokus ng talakay at ang
konteksto ng paksa at pagbanggit na rin sa
naunang pananaliksik na ginawa ng iba
● Paano haharapin ang paksa — pagbubuod
o pagbibigay ng sintesis
● maaari ring sa pamamagitan ng paglalahad
ng resulta ng isang pananaliksik na
eksperimental o kahit na sa anomang
kaparaanan o kombinasyon ng mga ito.
● Binabanggit din sa pagtatapos ng
panimulang talata ang paksang
pangungusap o tesis na pahayag.
🔖 Katawan ng Pananaliksik/Nilalaman
● Pinakamahabang bahagi ng sulating
● Binubuo ng maraming talata na nagpapakita
ng makabuluhang pag-uugnayan ng
panimula at konklusyon.
● Inilalahad dito ang kabuuan ng mga
impormasyong nakalap at ang kaukulang
pagtalakay nito sa isang makabuluhang
paraan.
🔖 Ang Panghuling Talata/Wakas
● Karaniwang isinusulat sa panghuling talata
ang pinakabuod ng puntong nais bigyang-
linaw sa papel at binabanggit mula rito ang
pahayag na tesis.
● Mababasa rin sa bahaging ito ang ilang
implikasyon ng pag-aaral at maaaring
maging bunga nito. Kaya't may nabanggit
din ditong ilang rekomendasyon para sa iba
pang pananaliksik.
📌Pangangalap ng mga Datos, Impormasyon at
Sanggunian
● Impormasyon — Mga kaalaman na
makukuha sa pag-aaral sa mga batayan at
ating sabjek
● Datos — Mga impormasyon na bunga ng
pananaliksik. May pinagdaanang proseso
upang mapatunayang totoo
● Sanggunian — mga ginagamit bilang
batayan o hanguan ng kaalaman
⫸Hanguang Primarya
● Mga indibidwal o awtoridad
● Mga grupo o organisasyon tulad ng
pamilya, fraternity, gobyerno, opisina atbp
● Mga nakagawiang kaugalian — relihiyon at
pagaasawa, sistemang legal at ekonomik
● Mga pampublikong kasulatan o dokumento
tulad ng konstitusyon, batas, kontrata,
talaarawan, liham, katitikan sa korte atbp.
⫸Hanguang Sekondarya
● Mga Aklat — Diksyunaryo, Ensayklopedya,
Taunang-Aklat, Almanac, Atlas
● Mga nalathalang artikulo sa isang paksa —
Balita at Magasin
● May pinagbasihan ang mga impormasyon
● Mga ginawang pag-aaral tulad ng tisis at
pisibiliti
● Mga monograp, manwal, polyeto at
manuskrito
⫸Hanguang Elektroniko
● Pinaka Mabilis na pagkuha ng mga
impormasyon
● Liham-elektroniko o sulatroniko
● Kailangan lamang maging mapanuri sa mga
ito
⫸Pamimili at Pagpapaunlad ng Paksa ng
Pananaliksik
● Makabubuti kung sa unang bahagi pa
lamang ng pananaliksik ay may malawak
nang pagkaunawa sa paksa ang
mananaliksik upang maging madali sa
kaniya ang mga susunod na bahagi.
● Nakatutulong ang pagbabasa tungkol sa
paksa upang makahanap ng ispesipikong
anggulo at mapaliit ang saklaw nito.
● pagbabasa ng mga kaugnay na literatura
kung ang pinaplanong paksa ay may
kahalintulad na o kaya naman ay wala pang
sapat na batayan o sanggunian.
● Mahalaga rin ang masinop na pagtatala ng
makabuluhang impormasyon, konsepto, at
teorya na maaaring gumabay sa
pananaliksik at kalaunan ay sa pagsusuri at
interpretasyon ng datos.
● Sa antas na ito, may sapat nang kahandaan
ang mananaliksik na isulat ang mga
sumusunod na mga preliminaryong bahagi
ng pananaliksik: Rasyonal at Kaligiran ng
Pag-aaral, Paglalahad ng Suliranin, Layunin
at Kahalagahan ng Pagaaral, at Rebyu ng
Kaugnay na Literatura.
●
📌Pagbuo ng Tentatibong Bibliograpi o Sanggunian
⫸Mga Paraan ng Referensyal na Pagsulat o
Dokumentasyon
🔖 Sistemang Talababa-Bibliografi
● ang mga impormasyon ng pinaghanguan ng
datos ay inilalagay o isinusulat sa ibaba ng
pahina.
● Halimbawa: Anderson, Neil J. (1999).
Exploring Second Language Reading:
Issues and Strategies. Heinle and Heinle.
🔖 APA (American Psychological Association)
● Ang pagbanggit ng referensya ay
nagtataglay lamang ng apelyido ng may-
akda at ang petsa ng pagkakalimbag
● Kapag ito ay direct quotation, ang bilang ng
pahina ay isinusulat din.
● Sa istilong APA, ang nakaalpabetong
listahan ng mga binanggit na pahayag ay
pinangalanan o tinatawag na “mga
referensya.”
● Halimbawa:
○ Ayon kay Gonzales (2010), kapag
wikang Filipino ang ginagamit ng
mga artista sa pelikula, madaling
nailalabas ang tunay na damdamin
nito para sa manonood.
○ Kapag wikang Filipino ang ginagamit
ng mga artista sa pelikula, madaling
nailalabas ang tunay na damdamin
nito para sa manonood (Gonzales,
2010).
● Pangkalahatang Prinsipyo
○ Isinusulat lamang ang apelyido at
inisyal ng unang pangalan ng lahat
ng may- akda, gumamit ng
 simbolong “&” (ampersand), hindi
ang salitang “at”
○ Isinusulat lahat ang pangalan ng
may-akda; di dapat gamitin ang “et
al.”
○ Isinusulat ang petsa ng
pagkakalimbag
○ Nilalagyan ng salungguhit ang
pamagat at ang sab-pamagat na
aklat; isinusulat sa malaking letra
ang unang salita ng Pamagat at sab-
pamagat at maging ang lahat ng
pangngalang pantangi.
○ Hindi nilalagyan ng quotation marks
ang pamagat ng artikulo; isinusulat
din sa malaking letra ang unang
salita ng pamagat at Sab- pamagat
at maging ang lahat ng pangngalang
pantangi.
○ Isinusulat ang pinaikling “p.” o “pp.”
(para sa dalawa o higit pang bilang
ng pahina) bago ang bilang ng
pahina ng magasin at artikulo sa
pahayagan at aklat.
○ Isinusulat din ang pinaikling porma o
anyo ng pangalan ng palimbagan
basta’t ito ay madaling makilala.
● Mga Istandard na Anyo sa Paglalatag ng
listahan ng Bibliografi alinsunod sa APA
pormat
○ Aklat na isa lamang ang may-akda:
Cowper, E. (1992). A concise
introduction to syntactic theory.
Chicago: The University of Chicago
Press.
○ Kapag ang may-akda ng referensya
ay isang ahensya o entity ng
pamahalaan o isang samahan o
organisasyon.
■ Sa unang pagbanggit:
(National Institute for Mental
Health [NIMH], 2003)
■ Subalit sa ikalawa at sa
susunod pang pagbanggit:
(NIMH, 2003)
○ Aklat na dalawa o higit pa ang may-
akda: Grinder, J., & Elgin H. (1973).
Guide to transformational grammar:
History, theory, Practice. Holt,
Rinehart and Winston.
○ Kapag ang referensya ay may
kasamang editor/s: Sebeok, T. A., &
Uniker-Sebeok, J. (Eds.). (1980).
Speaking of apes. Plenum Press.
■ (ganito ang modelo kapag sa
wikang Filipino natin isusulat
ang bibliografi) Gonzales, A.
B. , Llamzon A., at Otanes F.
, (mga ed.). (1973).
Readings in Philippine
Linguistics. Linguistic Society
of the Philippines
○ Kapag ang referensya ay may una o
higit pang edisyon: Ladefoged, P.
(1982). A course in Phonetics. (2nd
ed.) Harcourt Brace Jovanovich, Inc.
○ Kapag ang referensya ay mula sa
artikulo ng isa dyornal, paginated by
issue Roys, J. C. (1987). Ang mga
paraan at batayan ng manunulat.
Dyornal sa malikhaing Pagsulat, 6
(2), pp. 26-36.
○ Kapag ang referensya ay mula sa
artikulo ng isang dyornal, paginated
by volume: Santos, K. H. Liwanag sa
hating-gabi. (1972). Panitik sa
lipunang buhay 26, pp. 62-72.
○ Kapag ang artikulo ay mula sa isang
magasin: Jorge, J. P. (1972, May-
June). Pakikipag-usap sa mga
hayop. Ang iba’t ibang hayop sa
gubat, pp. 12-18
○ Kapag ang artikulo ay mula sa isang
pahayagan: Pac, J.P. (1972, May
12). Ang kalayaan para sa mga
komentarista. Peoples Tonight, pp.
12-13
🔖 Sistemang Parentetikal
● Ang APA ay gumagamit ng istilong awtor-
petsa sa pagbanggit sa sanggunian.
● Kapag ang pangalan ng awtor ay nabanggit
na sa teksto, taon na lamang ang
babanggitin sa loob panaklong
● Halimbawa: The inclination of the earth’s
axis causes seasonal changes and variation
in the number of daylight hours in a day.
(Wingate, 1991)
 📌Konseptong Papel
● Nagsisilbing proposal bilang paghahanda
nang pinaplanong pananaliksik.
● Pagbuo ng balangkas o framewok o mga
ibig patunayan, linawin, tukuyin talakayin at
gawaing kaugnay na paksa.
⫸Mga Pangunahing Bahagi
🔖 RASYONAL
● tinatalakay ang dahilan, ugat, kasaysayan
ng ideya
● pinaka-problematisasyon ng paksa at bakit
mahalaga’t makabuluhan ang paksa.
🔖 LAYUNIN
● Dito tinatalakay ang gusto mong mangyari
kaugnay ng papel — pinakalaman ng
paksa.
● Pangkalahatang Layunin
● Tiyak na Layunin
🔖 METODOLOHIYA
● Dito tinatalakay kung paano at saan kukunin
ang datos ang teoryang pagbabatayan,
paano o anong lapit ang gagamitin sa
analisis ng datos.
🔖 INAASAHANG OUTPUT
● Dito ipinapahayag ang magiging resulta ng
pananaliksik-ilang pahina ba, isinaslibro ba,
may apendiks ba, atbp. Modelo ba ng isang
ebalwasyon ang gustong gawin?
Panimulang teorya ba ng isang ideya ang
bubuuin? Mga mungkahing proseso,
solusyon, programa ng aksyon ang pakay
ba ng papel?
📌Mga Bahagi ng Pananaliksik
⫸Kabanata 1: Suliranin at Kaligirang
Pangkasaysayan
🔖 Panimula / Introduksyon
● Dito ibinibigay ng mananaliksik ang
paunang paliwanag ukol sa naging basehan
sa pagsasagawa ng nasabing pananaliksik.
● Kinapapalooban ng pangkalahatang
pagtalakay ng pananaliksik.
● Sumasagot sa tanong na “Ano at Bakit
Kailangan Pag-aralan ang paksa?”
● Kaligiran ng Pag-aaral — nature of study,
🔖 Balangkas Teoretikal
● Inilalahad ang teoryang pinagbatayan sa
pag-aaral
● Sa teoryang ito iaangkla ang sariling
pagtingin sa paksang pinag-aaralan
🔖 Balangkas Konseptwal
● Karamihan sa mananaliksik ay gumagamit
ng ilustrasyon sa hangad na gawing
malinaw ang konseptong pinagbatayan ng
pananaliksik.
● Proseso sa pagsasagawa o ang hakbang
sa kalutasan ng suliranin.
🔖 Paglalahad ng Suliranin
● Nandito ang mga suliraning target
matagpuan ang solusyon sa pamamagitan
ng pananaliksik.
🔖 Kahalagahan ng Pag-aaral
● Dito maaaring ipahayag ng mananaliksik
ang maitutulong ng pananaliksik sa
lipunang kasangkot at iba pang bahagi gaya
ng paaralan at pamahalaan.
🔖 Saklaw at Limitasyon
● Nandito ang tiyak na bilang ng mga
kasangkot sa pag-aaral, tiyak na lugar at
hangganan ng paksang kanyang tatalakayin
sa pananaliksik maging ang tiyak na
panahon na sakop ng pag-aaral.
⫸Kabanata 2: Rebyu ng mga Kaugnay na ● Tumutukoy sa ● Kinapapalooban
Literatura at Pag-aaral sistematiko at ng mga uri ng
empirikal na pagsisiyasat na
● Tinutukoy sa kabanatang ito ang mga pag-
imbestigasyon ang layunin ay
aaral at mga babasahin o literaturang ng iba’t ibang malalimang
kaugnay sa paksa ng pananaliksik. paksa at unawain ang
● Kailangan matukoy ang mga pananaliksik penomenong pag-uugali at
kung sino-sino ang mga may-akda ng panlipunan sa ugnayan ng
naunang pag-aaral o literatura, disenyo ng pamamagitan mga tao at ang
pananaliksik na ginamit, mga layunin at ng matematikal, dahilan na
estadistikal, at gumagabay rito.
mga resulta ng pag-aaral.
mga teknik na ● Ang disenyong
● Tematiko ang paghahati ng mga bahagi ng pamamaraan ito ay
kabanatang ito batay sa mga makakalap na na gumagamit pinapatnubayan
mga kaugnay na literatura at pag-aaral ng ng ng paniniwalang
mananaliksik. kompyutasyon. ang pag-uugali
● Kadalasang ng tao ay laging
ginagamitan din nakabatay sa
⫸Kabanata 3: Disenyo at Paraan ng ito ng mga mas malawak
Pananaliksik nasusukat at na kontekstong
nakabalangkas pinangyayariha
● Ang bahaging ito ng pananaliksik ay na n nito at ang
kadalasang naglalaman ng paraan ng pamamaraan sa mga
pangongolekta, presentasyon, at pagsusuri pananaliksik panlipunang
ng datos. gaya ng sarbey, realidad gaya
● [Business Dictionary (2011)], ang disenyo eksperimentasy ng kultura,
ng pananaliksik ang detalyadong balangkas on, at institusyon, at
pagsusuring ugnayang
kung paano isasagawa ang imbestigasyon.
estadistikal pantao na hindi
● Kadalasang nilalaman nito kung sa maaaring
paanong paraan mangangalap ng datos mabilang o
ang mananaliksik, ano at paano gagamitin masukat.
ang napiling instrumento, at ang
mgapamamaraan kung paanong susuriin
🔖 Disenyo ng Pananaliksik
ang datos.
● Nililinaw kung anong uri ng pananaliksik
ang kasalukuyang pag-aaral.
⫸Metodo ng Pananaliksik ● Deskriptibo
○ Pinag-aaralan sa mga palarawang
● Ang bawat pananaliksik ay inaangkupan ng
metodo upang maging matagumpay sa pananaliksik ang pangkasalukuyang
pagtatamo ng pangunahing layunin nito. ginagawa, pamantayan, at
● tumutukoy sa pilosopikal, teoretikal, kalagayan.
konseptwal, at analitikal na pagtingin sa ○ Nagbibigay ito ng tugon sa mga
pananaliksik. Ito ay maaaring kuwantitatibo, tanong na sino, ano, kailan, saan, at
kuwalitatibo, o magkasamang kuwantitatibo paano na may kinalaman sa paksa
at kuwalitatibong metodo. ng pag-aaral.
● Bawat metodo ay mayroon pa ring mga ○ Hindi ito makatutugon sa mga
paraan kung paano ito isasagawa na tanong na “bakit” sapagkat
bibigyan ng diin sa mga susunod na naglalarawan lamang ito ng tiyak at
pagtalakay. kasalukuyang kondisyon ng
pangyayari at hindi ng nakalipas o
Quantitative / Qualitative / hinaharap
Kuwantitatibo Kuwalitatibo ● Historikal
 ○ gumagamit ng iba’t ibang pa
mamaraan ng pangangalap ng datos
upang makabuo ng mga
kongklusyon hinggil sa nakaraan.
○ Batay sa mga datos at ebidensiya,
pinalalalim ang pag-unawa sa
nakaraan, kung paano at bakit
nangyari ang mga bagay-bagay, at
ang pinagdaanang proseso kung
paanong ang nakaraan ay naging
kasalukuyan. Mabuting gamitin ang
historikal na disenyo upang
maglatag ng konteksto ng isang
tiyak na bagay o pangyayari.
○ Nagagamit din ito sa pagsusuri ng
kalakaran o trend analysis.
● Komparatibong Pananaliksik
○ naglalayong maghambing ng
anomang konsepto, kultura, bagay,
pangyayari, at iba pa.
○ Madalas na gamitin sa mga cross-
national na pag-aaral ang ganitong
uri ng disenyo upang mailatag ang
mga pagkakaiba at pagkakatulad sa
pagitan ng mga lipunan, kultura, at
institusyon.
○ Ang madalas na nagiging hamon
para sa mga mananaliksik na
gumagamit ng ganitong disenyo ay
ang pagtatakda ng parametro ng
pananaliksik sapagkat maaaring
hindi gumagamit ng magkatulad na
kategorya ang dalawang lipunan o
kulturang pinaghahambing o kaya
naman ay may ibang
pagpapakahulugan sa iisang
kategorya. Halimbawa, maaaring
magkaiba ang depinisyon ng
kabayanihan, kaligayahan, o kaya
ay pagluluksa sa iba’t ibang kultura
o relihiyon.
● Etnograpikong pag-aaral
○ Etnograpiya — isang uri ng
pananaliksik sa agham panlipunan
na nag- iimbestiga sa kaugalian,
pamumuhay, at iba’t ibang gawi ng
isang komunidad sa pamamagitan
ng pakikisalamuha rito.
○ Nakabatay ito sa pagtuklas ng isang
panlipunang konteksto at ng mga
taong naninirahan dito sa
pamamagitan ng pag-unawa sa
kanilang mga pagpapahalaga,
pangangailangan, wika, kultura, at
iba pa. Nangangailangan ito ng
matapat na pag- uulat ng naranasan
o naobserbahan ng isang
mananaliksik.
🔖 Instrumento ng Pananaliksik
● Inilalarawan ang paraang ginamit ng
mananaliksik sa pangangalap ng mga datos
at impormasyon.
● Panayam
○ Tinatawag ding pangunahing
sanggunian
○ Isinagawa upang kumalap ng
impormasyon mula sa isang tao o
pangkat na itinuturing na awtoridad
o nakakaalam tungkol sa paksang
tatalakayin.
○ IMPORMAL NA PANAYAM
■ Walang nakahandang
katanungan para sa
kapanayamin at ang daloy ng
pag-uusap ay malaya at tila
nagkwekwentuhan lamang.
○ PANAYAM NA MAY GABAY
■ Gumagamit ng mga gabay
na tanong
○ BUKAS O MALAYANG PANAYAM
■ Malayang nasasagot ang
mga inilatag na tanong at
hindi nakakulong sa sagot na
oo at hindi ang kapanayamin
○ PANAYAM BATAY SA MGA
INIHANDANG TANONG AT SAGOT
NA PAGPIPILIAN
■ May pagpipilian sa isasagot
○ MGA ISINASAALANG ALANG SA
ISANG PANAYAM
■ Humingi ng pahintulot sa
taong nais kapanayamin
kung maari niyang paunlakan
ang panayam
■ Itanong kung kailan at saan
nais ng kapanayamin
maganap ang panayam o
 magkasundo kung kailan at
saan ito gaganapin
■ Planuhin ang mga itatanong
sa panayam
■ Ibigay ang mga
impormasyon kung paano
makikipag-ugnayan kung
sakaling may nais linawin
pagkatapos ng panayam
■ Tanungin sila kung may nais
silang linawin o itanong
tungkol sa panayam
● Sarbey at Talatanungan
○ SARBEY — isang paraan upang
makuha, masuri at mabigyang
kahulugan ang pananaw ng mga
taong pinag-aaralan o
inoobserbahan
○ Ginagamitan ng estadistika,
pagsususri at interpretasyon
○ TALATANUNGAN — isaalang-alang
na gawin itong simple at maikli
○ Gumawa ng kumprehensibong mga
tanong na gagabay sa taong
tinatanong ngunit hindi naman
uubos ng kanilang panahon sa
pagsagot
○ PANGKALAHATANG PORMAT
■ MALAYANG TUGUNAN —
malayang naipapahayag ng
mga taong pinag-aaralan ang
kanilang opinyon
🔖 Tritment ng datos
● Inilalarawan kung ang estadistikal na
paraan ang ginamit upang ang mga
numerical na datos ay mailarawan.
● Pagkuha ng porsyento/bahagdan matapos
mai-tally ang mga kasagutan sa
questionnaire.
⫸Kabanata 4: Resulta / Presentasyon,
Pagsusuri at Interpretasyon ng mga Datos
● Inilalahad ang mga datos na nakalap ng
mananaliksik sa mga tekstwal at tabular o
grapikong paraan
● Kwalitatibo o Kwantitatibo man, may
pagsusuri at interpretasyong
🔖 Paglalahad ng Resulta ng Pananaliksik
A. TEKSTUWAL NA PRESENTASYON
● Gumagamit ng patalata upang
ilarawan ang mga datos
● Layunin: maipokus ang
mahahalagang datos
● Nagsisilbing supplement ng
presentasyon grapikal man o tabular
● HALIMBAWA
●Pangangailangan:
○ Kaisahan — pagkakaroon ng
isang ideya sa loob ng talata.
○ Kohirens — pagkakaugnay-
ugnay ng mga bahagi sa
loob ng isang talataan.
○ Empasis — pagbibigay ng
angkop at sapat na diin sa
datos na nangangailangan
niyon.
B. TABYULAR NA PRESENTASYON
● sistematikong pagsasaayos ng
magkakaugnay na datos — ang
kategorya ng datos ay may sariling
hanay .
● Layunin: mapabilis ang pag-aaral
ang interpretasyon ng grupo o tsart
ng mga bilang ng pagakkaiba-iba o
pagbabago ng mga baryabol
● HALIMBAWA
● Talahanayan:
 ○ Pinakagamitin dahil madaling
unawain
○ Makikita ang mga aktwal at
tiyak na impormasyon hinggil
sa isinasagawang
pananaliksik
C. GRAPIKAL NA PRESENTASYON
● mas epektibong paraan na
pagpapakita ng resulta sa isang
pag-aaral
● nagpapakita ito ng istatistikal na
halaga(value) at relasyon sa isang
palarawan o dayagram na paraan.
● Bar Graph
○ Gumagamit ng mga guhit na
pahalang o pataas sa
pagsasalarawan sa bawat
bahagdan ng mga datos
○ Paghahambing o
comparative studies.
○ May pamagat at sa ilalim ay
ang pinagkukunan ng datos
● Pie Graph
○ May pamagat, legend at
source
○ Gumagamit ng bilog na hugis
na pinaghati-hati sa iba’t
ibang bahagi upang
kumatawan sa kabuuan —
bawat bahagdan ng mga
datos
● Talangguhit o line graph
○ Madalas gamitin upang
ipakita ang pagbaba o
pagtaas ng halaga
○ Gumagamit ng mga linyang
nagkakabit sa mga tuldok na
kumakatawan sa bawat
bahagdan ng datos
● Pictograph
● Flowchart
● Proseso o hakbang na kailangan
isagawa mula umpisa hanggang sa
huli
● Layuning makatipid ng oras / maging
maayos / episyente ang paggawa ng
mga bagay bagay
● Istraktural na Organisasyon
● Pagkakasunod-sunod ng
katungkulan mula sa pinakamataas
hanggang sa pinakamababa
⫸Kabanata 5: Lagom, Konklusyon at
Rekomendasyon
● Dito inilalahad ang buod ng pananaliksik —
kabuuan ng mga datos at mga natuklasang
mga punto
● Dito ay iprepresenta ang lagom ng lahat ng
mga impormasyon na natipon sa buong
pananaliksik, isang konklusyon batay sa
buod at sa mga natuklasan ng pag-aaral
naito, at ang mga rekomendasyon ng mga
mananaliksik.
● TANDAAN
1. Dapat magsimula ito sa mga
pahayag na naglalaman ng buod ng
mga pananaliksik upang kahit hindi
pa ito nagpapaliwanag ay agad itong
mauunawaan.
2. Dapat ay magkakasunod-sunod
upang lalo pang maunawaan
3. Hindi na kinakailangan ng paliwanag
dahil ito ay buod lamang ng kabuuan
ng isang isinagawang pananaliksik
4. Dapat nakalagay sa buod ang mga
mahahlagang mga pahayag — buod
ng pananaliksik.
5. Hindi na kinakailangan ipaliwanag
ang mga pahayag sa buod.
6. Maikli, mas maganda upang mabilis
na maunawaan
7. Dapat na kung ano lang ang nasa
pahayag iyon lamang ang kunin.
● HALIMBAWA:
 ○ ○

🔖 Rekomendasyon
● Matapos ang lagom at konklusyon ay ang
pagbuo ng mga rekomendasyon bauhat sa
mga kasagutan at datos na nakalap ng
saliksik.
● Inilalahad ang pananaw ukol sa paksa o
pagpapatibay sa mga umiiral na palagy o
kongklusyon sa paksang pinag-aaralan
● Inilalahad ng mananaliksik ang iba pa
niyang natuklasan ngunit hindi sakop ng
layunin ng pag-aaral
● Dapat ang mga mungkahi ay para sa
karagdagang pananaliksik ukol sa iba pang
● GABAY:
lawak ng pag-aaaral
1. Inihahayag ang mga napatunayan
● Nabibigyan ng tugon ang suliraning
mula sa pagsasagawa ng pag-aaral
nakaugnay sa paksa ng pananaliksik
o pangangalap ng datos
● TANDAAN
2. Dapat ay iangkop sa mga tanong na
1. Ang mga rekomendasyon ay dapat
inilalahad
na nagalayong malutas ang mga
3. Maikli lamang sapagkat hindi
suliraning natuklasa sa
kinakailangan ulitin ang mga
imbestigasyon.
nabanggit sa iba pang bahagi ng
2. Hindi dapat na magrekomenda ng
naunang kabanata
mga solusyong hindi natuklasan o
4. Inilalagay ang kinalabasan ng pag-
natalakay sa pag-aaral.
aaral. Ano-ano ang natulasan at
3. Kailangan ang bawat isang
napatunayan sa pag-aaral?
rekomendasyon ay maging parktikal,
maisasagawa, makatotohanan,
🔖 Konklusyon makatarungan at makakamit.
● Alinsabay sa pagsunod ay paglalahad ng 4. Ang bawat rekomendasyon ay dapat
mga nakitang kongklusyon sa mga tanong valid at lohikal
ng pag-aaral, ayon sa mga datos na pinag- 5. Dapat patungkol sa indibidwal,
aaralan ng mananliksik. pangkat, tanggapan o institusyon na
● Dito hinihimay at inaalisa ang mga datos maaaring magpatupad nito.
para sagutin ang mga katanungan ng paksa 6. Iminumungkahi ang pagpapanatili,
ng papel. pagpapatuloy at pagpapabuti ng
● HALIMBAWA mga mabubuting bagay na
natuklasan.
7. Maaari ing magrekomenda sa iba
pang mananaliksik na ipagpatuloy
ang pagpapalwak ng isinasagwang
 pag-aaral gamit ang iba pang
saklaw, panahon at populasyon.
8.
● HALIMBAWA:
○
📌Reaksyong Papel
● Ang pagsulat ng reaksyong papel ay isang
mabisang gawain sa paglinang ng
kakayahang magsuri ng ano mang
materyales gaya ng teksto, pelikula,
programang pantelebisyon, at dulang
pantanghalan.
● isang paghahantad ng katotohanan,
sapagkat kailangang maging totoo sa
pagbibigay ng opinyon ukol sa sinuri.
● Mahalaga ang pagiging maingat, tapat, at
malaman sa pagtalakay ng ginamit na
lunsaran.
● Ito ay isang sulating naglalahad ng
akademikong pagpapaliwanag hinggil sa
isang paksa, isyu, tao, pangyayari, at iba
pa. Inilalahad ng sumusulat ang kaniyang
makatarungan, makatwiran, balanse, at
patas na paghuhusga, ideya, kaisipan,
pagtataya sa mga sitwasyon hinggil sa mga
tao, bagay, pook, at mga pangyayari at iba
pa sa pamamagitan ng pagbibigay ng
patunay o halimbawa upang makumpirma
ang katumpakan ng kaniyang inilalahad.
● Maaaring talakayin ang matatalinong
obserbasyon, katotohanang umiiral,
negatibo at positibo, kagandahan o
kapangitan, kalakasan o kahinaan ng
tinatalakay na kaisipan o konsepto.
Ipinahahayag ng sumulat ang kaniyang
damdamin, emosyon, pananaw, opinyon o
ideya upang pagtimbang-timbangin ang
mga ito.
⫸Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng
Reaksyong Papel
● Ano mang materyales ang gagamitin ay
nararapat na makailang ulit itong binasa o
napanood.
● Hindi ito isang buod lamang.
● Mahalagang masuri ang layunin nito.
● Kailangang detalyadong mailahad ang
bahaging pagtutuunan ng pansin o susuriin.
● May batayan sa mga reaksyon o opinyon
lalo kung negatibo ang dating ng pagsusuri.
● Maaaring magbigay ng suhestyong
makatutulong upang higit na mapahusay
ang materyales.
● Mahalaga ring makapaglahad ng mga
natutuhang kaalaman o aral at kung ito ba
ay nararapat na basahin o panoorin.
● Sa pagsulat ng reaksyong papel, walang
tama at walang mali. Nakasalalay ang
tagumpay ng layunin mo sa pagsulat kung
paano mong nailatag nang mahusay ang
iyong argumento at pinaniniwalaan, kung
paano mong naisa-isa ang mga konsepto at
kaisipan.
● Sumulat nang naaayon sa kabuluhan at
katangian ng tekstong nais bigyang
reaksyon.
⫸Katangian ng Reaksyong Papel
● Kalinawan
○ Ang isang mahusay na reaksyong
papel ay taglay ang katiyakan sa
paksang nais bigyan ng tuon sa
pagsusuri.
○ Mahalagang mapanatili ang pokus
na pagtalakay mula sa simula
hanggang sa paglalahad ng
kongklusyon.
● Kaugnayan
○ Mahalagang maging organisado ang
pagtalakay sa paksa upang matiyak
ang ugnayan ng bawat ideyang
nakapaloob dito.
○ Kailangang madaling maunawaan at
masundan ng mambabasa ang
daloy nito. Ang magulong
paliwanang ay nagdudulot ng
kalituhan sa mga mambabasa.
 ● Bisa
○ Dito nakasalalay ang pagpukaw ng
interes ng mambabasa.
○ Ang isang reaksyong papel ay
magkakaroon lamang ng kabuluhan
kung nagagawa nitong antigin ang
damdamin ng mambabasa at
pakilusin ang sino man sa nararapat
na maging tugon o aksyon sa
paksang tinalakay.
○ Mahalagang makapag-ambag ito sa
kamalayan ng isang indibiduwal at
sa pagpapaunlad ng lipunan.
⫸Kahalagahan ng Pagsulat ng Reaksyong
Papel
● Nailalahad ang mga kalakasan at kahinaan
ng ginamit na lunsaran.
● Nabibigyan ng katuwiran ang ating sariling
reaksyon.
● Natataya ang sariling pagpapahalaga at
kakayahan sa paglalahad ng kaisipan.
● Namumulat ang isipan sa mga nangyayari
sa lipunan.
⫸Mga dapat isaalang-alang sa pagbuo ng
reaksyong papel
🔖 Reaksyong Papel sa Pinanood na Pelikula
● Paulit-ulit na panoorin ang isang pelikula o
palabas.
● Itala ang mahahalagang kaisipang nais
palutangin ng pelikula o tukuyin ang mga
elemento ng isang pelikula gaya ng tauhan,
tagpuan, banghay, suliranin, tunggalian,
resolusyon, sinematograpiya, tunog at iba
pa.
● Itala ang mga simbolikong representasyon
ng mga tauhan at ang papel na kanilang
ginagampanan, ano ang kaugnayang
metaporikal ng tagpuan, mga diyalogo ng
tauhan at iba pa.
● Ano ang naging impak o epekto sa iyo ng
mga tauhan, tagpuan, pangyayari, mga
diyalogo, tunggalian at iba pa. May nabago
ba sa iyong pananaw matapos panoorin
ang pelikula o palabas?
● Ano ang naging damdamin mo matapos
panoorin ang pelikula?
● Iugnay ang mga pangyayari sa realidad ng
buhay. Ano ang kabuluhan nito sa pamilya,
komunidad, bansa, at daigdig?
● Ipahayag ang konsepto sa paraang
malikhain, magalang at akademiko sa kabila
ng pamumuna o pagbibigay ng sariling
opinyon.
🔖 Reaksyong Papel sa binasang maikling kuwento
o nobela
● Paulit-ulit na basahin ang teksto.
● Itala ang mahahalagang kaisipang nais
palutangin sa binasang teksto.
● Tukuyin ang mga elemento ng isang
maikling kuwento o nobela gaya ng tauhan,
tagpuan, banghay, suliranin, tunggalian,
resolusyon, mga simbolo, imahe, iba pa.
● Itala ang mga simbolikong representasyon
ng mga tauhan at ang papel na kanilang
ginagampanan. Ano ang kaugnayang
metaporikal ng tagpuan, mga diyalogo ng
tauhan at iba pa.
● Ano ang naging impak o epekto sa iyo ng
mga tauhan, tagpuan, pangyayari, mga
diyalogo, tunggalian at iba pa? May nabago
ba sa iyong pananaw matapos basahin ang
maikling kuwento o nobela? Ano ang bisang
pangkaisipan ng binasa?
● Ano ang naging damdamin mo matapos
panoorin ang pelikula? Ano ang bisang
pandamdamin ng binasa?
● Iugnay ang mga pangyayari sa realidad ng
buhay. Ano ang kabuluhan nito sa pamilya,
komunidad, bansa, at daigdig?
● Ipahayag ang konsepto sa paraang
malikhain, magalang, at akademiko sa
kabila ng pamumuna o pagbibigay ng
sariling opinyon.
🔖 Reaksyong Papel sa binasang balita, editoryal,
isyu o paksa
● Basahin at unawain ang binasang teksto.
● Ilatag ang mga positibo at negatibong
kaisipang tinatalakay sa binasa.
● Magkaroon ng isang konsepto o kaisipang
papanigan batay sa inilatag na konsepto ng
binasa.
 ● Ilahad ang iyong sariling puna,
obserbasyon, opinyon, pananaw, ideya at
damdamin hinggil sa paksa o isyung
tinatalakay sa binasang teksto.
● Maaaring magbigay ng sariling patunay
upang mabigyang katarungan o
makatwirang paghuhusga ang inihahaing
ideya o kaisipan.
● Ano ang naging impak o epekto ng kaisipan
ng binasang teksto sa iyong kaisipan at
damdamin? Ano ang kabuluhan nito sa
pamilya, komunidad, bansa, at daigdig?
● Ipahayag ang konsepto sa paraang
malikhain, magalang, at akademiko sa
kabila ng pamumuna o pagbibigay ng
sariling opinyon.
⫸Mga Bahagi ng Isang Reaksyong Papel
🔖 Simula
● Ipakilala dito ang paksa o tema ng sulatin.
Magbigay ng maikling kaligirang
pangkasaysayan o background ng paksa.
Maaari ring ipahayag ang tesis
pangungusap sa bahaging ito.
● Bagamat sinasabi natin na may kani-kaniya
tayong opinyon, pananaw o reaksyon,
sikapin pa rin nating mahikayat na basahin
ng mambabasa ang ginawa nating teksto.
🔖 Wakas
● Ilahad sa makasining at malikhaing paraan
ang iyong pagwawakas. Paano mo
tatapusin ang binubuo mong reaksyong
papel? Pagkatapos basahin ng mambabasa
ang iyong reaksyong papel, makalilikha na
naman ba sila ng panibagong reaksyon sa
iyong isinulat? Kapag nagawa mo ito,
tagumpay ka sa pagsulat ng iyong
reaksyong papel.
● Nangangahulugang nakiliti mo ang kanilang
sensibilidad at imahinasyon, nagawa ng
iyong sulatin na maging kritikal ang iyong
mambabasa dahil nag-iwan ito ng isang
kaisipan o impak sa kanilang isipan.

🔖 Katawan
● Ilatag sa bahaging ito ang mga nais ilahad
na paliwanag hinggil sa paksa o isyu.
● Ibigay ang sariling pananaw, opinyon,
obserbasyon, paghuhusga,
pangangatwiran, damdamin at pagtataya
gamit ang mga patunay o halimbawa.
● Ipakita ang pagtitimbang ng konsepto
upang mahikayat ang mambabasa na
maniwala sa iyong argumento.
● Gawing komprehensibo ang pagtalakay sa
pamamagitan ng pagbabalangkas ng
kaisipan upang maging organisado,
sistematiko at maluwag ang daloy ng
pagtalakay.

🔖 Kongklusyon
● Maglahad ng maikling kongklusyon. Sa
madaling salita, ano ang pinupunto ng iyong
argumento? Makukumbinsi mo ba o hindi
ang iyong mambabasa na maniwala o
umayon sa iyong reaksyon?
📌Written Notes

PAKSA NG TEKSTO
● PAKSA. Ang kaisipang paulit-ulit at
binibigyang-pokus at iniikutan ng
mga pangungusap o bahagi na
bumubuo sa teksto.
● PAMAKSANG PANGUNGUSAP.
Tinatawag itong Topic Sentence sa
ingles. Ito ang pinaka-pokus o
pangunahing tema sa
pagpapalawak ng ideya.
● SUPORTANG DETALYE. Sa
ingles tinatawag naman itong
Supporting Details na gumagabay
na bigyang daan ang
pagpapalawak sa ideya ng paksang
pangungusap.
MGA URI NG TEKSTO
Kung magbabasa ka, dapat mo munang
malaman ang uri at konsepto ng tekstong
iyong babasahin upang maging
matagumpay at makabuluhan ang gagawin
mong pagbasa.
Naririto ang mga uri ng teksto batay sa konsepto
at layunin:
1. Tekstong Impormatibo (informative). Ito ay
naglalayong maglahad o magbigay ng
impormasyon, kabatiran at kapaliwanagan sa mga
bagay-bagay at pangyayari ayon sa hinihingi ng
pagkakataon at panahon.
2. Tekstong Deskriptibo (descriptive). Naglalayon
itong magpakita o maglarawan ng mga bagay-
bagay at mga pangyayari batay sa nakita,
naranasan o nasaksihan.
3. Tekstong Persweysib (persuasive). Tekstong
ang layunin ay manghikayat at papaniwalain ang
mga mambabasa.
4. Tekstong Naratibo (narrative). Ito ay
nagsasalaysay o nag-uugnay sa mga pangyayari
sa kapaligiran ayon sa pagkakasunod-sunod.
5. Tekstong Argyumentatibo (argumentative).
Naglalayon itong maglahad ng mga simulain o
proposisyon upang mapangatwiranan ang nais
iparating na kaalaman sa mga mambabasa.
6. Tekstong Prosidyural (procedural). Layunin
naman ng tekstong ito na magbigay ng
impormasyon kung papaano gagawin ang isang
bagay.
PAGTUKOY SA PAKSA
Ang paksa ay ang kaisipang paulit-ulit at
binibigyang-pokus at iniikutan ng mga
pangungusap o bahagi na bumubuo sa teksto.
Sa pagkakataong ito, matututuhan mong
alamin at tukuyin ang mga mahahalagang
ideya at mga detalyeng inilalahad sa
teksto.
At sa pagsusuri mo rito, makatutulong
nang malaki ang iyong kaalaman sa bawat
pangungusap na pumapaloob sa mga
talatang bumubuo sa teksto. Sa isang
teksto ay may talatang kakikitaan mo
ng pamaksang pangungusap at mga
detalyeng sumusuporta rito upang
mapalinaw ang ipinapahayag ng
paksang pangungusap.
Ang mga ito ay tinatawag na:
1. Paksang pangungusap (Topic
sentence) na siyang pinaka-pokus o
pangunahing tema sa pagpapalawak ng
ideya
2. Mga suportang detalye (Supporting
details) na gumagabay na bigyang daan
ang pagpapalawak sa ideya ng paksang
pangungusap
Dapat mong tandaan na ang paksang
pangungusap ang siyang kumakatawan
sa pinakasentro ng buong teksto na
sinusuportahan naman ng mahahalagang
detalye. Ito ang pangunahing temang
kumakatawan sa pinaka-ideyang nais
ipahayag ng may-akda habang
dinaragdagan naman niya ng mga
impormasyong magpapabisa at
magbibigay-linaw sa kanyang paglalahad
sa teksto.
Kadalasan, makikita mo ang paksang
pangungusap sa unahang bahagi ng
unang talata o maaari rin naming sa
bandang hulihan ng pangwakas na talata
sa kabuuan ng teksto na ang layunin ay
muling bigyang linaw at hanay ang
ipinapahayag na kaisipan. Samantalang
may pagkakataon na maaari ring makita
ang paksang pangungusap sa gitnang
bahagi ng teksto o sa talatang nagsisilbing
katawan ng teksto. Ang layunin naman ng
ganitong istilo ay upang huwag maligaw
ang bumabasa sa kaisipang nais ipahayag
ng may-akda.
Teksto: Kahulugan at Katangian
● Piksyon (fiction) — Ang
pangyayaring inilalahad ay
nanggaling lamang sa kathang-isip
ng manunulat.
● Di-piksyon (non- fiction) —
pangyayaring inilalahad ng
manunulat ay hinango sa totoong
pangyayari sa daigdig.
● Pananaw o Punto de-vista (point of
view) — ginagamit ng may-akda sa
paningin o pananaw sa kaniyang
pagsasalaysay.
● Obhetibo — ginagawang
pagpapahayag ng manunulat ay
batay sa katotohanan o paglalatag
ng mga ebidensya.
● Subhetibo — pagpapahayag ng
isang manunulat ay nakabatay sa
kanyang imahinasyon o kaya ay
opinyon lamang.
● Ethos — Tumutukoy ito sa karakter,
imahen, o reputasyon ng
tagapagsalita/manunulat. Ang
elementong ito ang nagpapasya
kung kapani-paniwala o dapat bang
pagkatiwalaan ng tagapakinig ang
tagapagsalita, o ng mambabasa
ang manunulat.
● Logos — Tumutukoy ito sa opinyon
o lohikal na pagmamatuwid ng
tagapagsalita/manunulat.
Panghihikayat ito gamit ang lohikal
na kaalaman. Tumutukoy rin ito sa
pagiging lohikal ng nilalaman o
kung may katuturan ba ang
sinasabi upang mahikayat o
mapaniwala ang tagapakinig o
mambabasa na ito ay totoo.
● Pathos — tumutukoy naman ito sa
emosyon ng
tagapakinig/mambabasa. Elemento
ito ng panghihikayat na tumatalakay
sa emosyon o damdamin ng
tagapakinig o mambabasa.
TEKSTONG NARATIBO
Ang Tekstong naratibo ay nagkukuwento ng mga
serye ng pangyayari na maaaring hinango sa
totoong pangyayari sa daigdig (di-piksyon), o
nanggaling lamang sa kathang-isip ng manunulat
(piksyon). Ang pagsulat nito ay maaring batay sa
obserbasyon o nakita ng may akda, maaari din
namang ito ay nanggaling mula sa sarili niyang
karanasan.
Ano-anong mga akda ang nabibilang sa piksyon?
Ano-ano naman ang sa di-piksyon?
Ang ilan sa mga halimbawa ng tekstong
nagkukuwento na nabibilang sa akdang
piksyon ay nobela, maikling kwento, at
tulang nagsasalaysay. Ang halimbawa
naman ng hindi piksyon ay talambuhay,
balita at maikling sanaysay. Lahat ng
halimbawang nabanggit ay nagtataglay ng
pagsasalaysay gamit ang wikang puno ng
imahinasyon, nagpapahayag ng emosyon
sa mga mambabasa, at nagpapakita ng
iba’t ibang imahen, metapora at mga
simbolo upang maging malikhain ang
katha.
MGA KATANGIAN NG TEKSTONG NARATIBO
Katulad ng iba pang uri ng teksto, ang naratibong
teksto upang maging epektibo ay may mga
katangiang dapat taglayin.
A. May iba’t ibang pananaw o Punto de-vista sa
tekstong naratibo
Sa pagsasalaysay o pagkukuwento ay may
mga matang tumutunghay sa mga
pangyayari. Ito ang ginagamit ng
manunulat sa paningin o pananaw sa
pagsasalaysay.
1. Unang Panauhan – isa sa mga tauhan
ang nagsasalaysay ng mga bagay na
kanyang nararanasan, naaalala, o naririnig
kaya gumagamit ng panghalip na “AKO”.
2. Ikalawang Panauhan – dito mistulang
kinakausap ng manunulat ang tauhang
pinagagalaw niya sa kuwento kaya’t
gumagamit ng mga panghalip na “KA” o
“IKAW”.
3. Ikatlong Panauhan – ang mga
pangyayari sa pananaw na ito ay
isinasalaysay ng isang taong walang
relasyon sa mga tauhan kaya ang
panghalip na ginagamit niya sa
pagsasalaysay ay “SIYA”.
Tatlong uri ng Ikatlong Pananaw:
1) Maladiyos na Panauhan –
nababatid na niya ang galaw at iniisip ng
lahat ng mga tauhan. Napapasok niya ang
isipan ng bawat tauhan at naihahayag niya
ang iniisip ,damdamin at paniniwala ng
mga ito sa mga mambabasa.
2) Limitadong Panauhan ---
nababatid niya ang iniisip at ikinikilos ng isa
sa mga tauhan subalit hindi ang sa iba
pang tauhan.
3) Tagapag-obserbang Panauhan
– hindi niya napapasok o nababatid ang
nilalaman ng isip at damdamin ng mga
tauhan.
Kombinasyong Pananaw o Paningin –
dito ay hindi lang iisa ang tagapag salaysay
kaya’t ibang pananaw o paningin ang
nagagamit sa pagsasalaysay. Karaniwan
itong nangyayari sa isang nobela kung
saan ang mga pangyayari ay sumasakop
sa mas mahabang panahon at mas
maraming tauhan ang naipakikilala sa
bawat kabanata.
B. May paraan ng pagpapahayag ng
diyalogo, saloobin, o damdamin sa
tekstong naratibo. May dalawang
paraan kung paano inilahad o
ipinapahayag ng mga tauhan ang
kanilang diyalogo.
1) Direkta o tuwirang pagpapahayag.
Ang tauhan ay direkta o tuwirang
nagsasaad o nagsasabi ng kaniyang
diyalogo, saloobin, o damdamin. Ito ay
ginagamitan ng panipi (“ “). Sa ganitong
paraan ng pagpapahayag ay nagiging
natural at lalong lumulutang ang
katangiang taglay ng mga tauhan. Higit din
nitong naaakit ang mga mambabasa
sapagkat nagiging mas malinaw sa kaniya
ang eksaktong mensahe o sinasabi ng
tauhan.
2) Di- direkta o di- tuwirang
pagpapahayag. Ang tagapagsalaysay ang
naglalahad sa sinasabi, iniisip, o
nararamdaman ng tauhan. Hindi na ito
ginagamitan ng panipi.
TEKSTONG DESKRIPTIBO
Ang Tekstong Deskriptibo ay nagtataglay
ng mga kaukulang detalye sa katangian ng
isang tao, lugar, bagay, o pangyayari.
Naglalayon itong bumuo ng malinaw na
larawan sa isip ng mga mambabasa upang
mapalutang ang pagkakakilanlan nito. Ang
tekstong ito ay laging sumasagot sa tanong
na “Ano“. Ang deskripsyon ay maaring:
batay sa pandama - nakita, naamoy,
nalasahan, nahawakan, at narinig; batay
sa nararamdaman - bugso ng damdamin o
personal na saloobin ng naglalarawan; at
batay sa obserbasyon - obserbasyon ng
mga nagyayari.
Sa tekstong ito, kahit hindi ka pintor ay
makakabuo ka ng isang larawan gamit ang
mga salitang magmamarka sa damdamin
at isipan ng mambabasa. Upang
mailarawan at mabigyang-buhay sa
imahinasyon ng mambabasa ang isang
tauhan, tagpuan, bagay, galaw o kilos,
karaniwang gumagamit ang may-akda ng
pang-uri at pang-abay. Mula sa epektibong
paglalarawan ay halos makikita, maaamoy,
maririnig, malalasahan, mahahawakan na
ng mambabasa ang mga bagay na
nailalarawan kahit pa sa isipan lamang
niya nabubuo ang mga imaheng ito.
Gumagamit din ang manunulat ng iba pang
paglalarawan tulad ng pangngalan,
pandiwa at tayutay tulad ng pagtutulad,
pagwawangis, pagsasatao at iba pa. Ang
tekstong deskriptibo ay laging kabahagi ng
iba pang uri ng teksto, partikular sa
tekstong naratibo.
May dalawang paraan ng paglalarawan
upang makamit ang layon ng tekstong
deskriptibo.
1. OBHETIBO O KARANIWAN.
Pagbubuo ito ng malinaw na larawan sa
isipan ng mambabasa sa tulong ng
pinagbatayang katotohanan. Walang
kinalaman dito ang sariling kuro-kuro at
damdamin ng naglalarawan. Payak lamang
ang paggamit ng mga salita upang
maibigay ang katangian ng nakita, narinig,
nalasahan, naamoy, at nararamdaman sa
paglalarawan.
2. SUBHETIBO O MASINING.
Nagpapahayag ng isang buhay na larawan
batay sa damdamin at pangmalas ng may-
akda. Ang mga detalyeng inihahayag dito
ay nakukulayan ng imahinasyon, pananaw
at opinyong pansarili ng naglalarawan.
May layunin itong makaantig ng kalooban
ng tagapakinig o mambabasa para
mahikayat silang makiisa sa naguniguni o
sadyang naranasan nitong damdamin sa
inilalarawan. Ginagamitan ito ng mga
matatalinghaga o idyomatikong
pagpapahayag.
TEKSTONG IMPORMATIBO
Ang tekstong impormatibo ay isang
babasahing di piksyon. Ito ay isang uri ng
pagpapahayag na ang layunin ay
makapagbigay ng impormasyon.
Naglalahad ito ng malinaw na paliwanag
sa paksang tinatalakay. Sinasagot nito ang
mga tanong na ano, kailan, saan, sino at
paano. Sa ibang terminolohiya, tinatawag
din itong “ekspositori”.
Ano-ano ang katangian ng isang
tekstong impormatibo? Dahil layunin
nitong maghatid ng tiyak na impormasyon,
dapat ito ay madaling unawain. Sa
pagsulat ng tekstong impormatibo, ang
mga manunulat ay gumagamit ng iba’t
ibang pantulong upang magabayan ang
mga mambabasa para mas mabilis nilang
maunawaan ang impormasyon. Ang ilan sa
halimbawa ng mga pantulong ay talaan ng
nilalaman, index at glosaryo. Maari ding
gumamit ang mga manunulat ng mga
larawan, ilustrasyon, kapsyon, grap at
talahanayan.
Sa pagbuo ng tekstong impormatibo,
mahalagang isaalang-alang ang
katumpakan ng nilalaman. Ang mga
sumusulat nito ay kinakailangang may
sapat na kaalaman sa paksa, kung kaya’t
dapat sila ay may mga sangguniang
pinagbabatayan. Dagdag pa, ang
sanggunian o pinagkukunan nila ng datos
ay kailangang mapapagkatiwalaan at may
kredibilidad. Makakabuti rin kung ang
paksa ay napapanahon sapagkat ito ay
maaring makatulong upang maunawaan ng
mambabasa ang mga isyu sa lipunan.
Ang ilan sa mga halimbawa ng tekstong
impormatibo ay diksyunaryo,
encyclopedia, almanac, pamanahong papel
o pananaliksik, siyentipikong ulat, at mga
balita sa pahayagan.
TEKSTONG PROSIDYURAL
Ang tekstong prosidyural ay binubuo ng
mga panuto upang masundan ang mga
hakbang ng isang proseso sa paggawa ng
isang bagay. Nagsasaad din ito ng
impormasyon o mga direksiyon upang
ligtas, mabilis, matagumpay, at maayos na
pagsasagawa ng gawain.
Ano-ano ang kapakinabanagan ng isang
tekstong prosidyural?
● May tiyak na pagkakasunod-sunod
ang mga hakbang na dapat sundin
upang matagumpay na magawa
ang anumang gawain.
● Magagamit ang tekstong
prosidyural sa tatlong iba’t ibang
pagkakataon. Una, sa
pagpapaliwanag kung paano
 gumagana o paano pagaganahin
ang isang kasangkapan batay sa
ipinapakita sa manwal. Pangalawa,
sa pagsasabi ng hakbang kung
paano gawin ang isang bagay o
gawain tulad ng makikita sa mga
resipi, mekaniks ng laro, alituntunin
sa kalsada at mga eksperimentong
siyentipiko. Panghuli, sa
paglalarawan kung paano
makakamit ang ninanais na
kalagayan sa buhay, tulad
halimbawa ng kung paano magiging
masaya, kung paano
magtatagumpay sa buhay at iba
pa.
TEKSTONG PERSUWEYSIB
Layunin ng isang tekstong persuweysib
ang manghikayat o mangumbinsi sa
babasa ng teksto. Isinusulat ang tekstong
persuweysib upang mabago ang takbo isip
ng mambabasa at makumbinsi na ang
punto ng manunulat, at hindi sa iba, ang
siyang tama. Hinihikayat din nito ang
mambabasang tanggapin ang posisyong
pinaniniwalaan o ineendorso ng teksto.
Ang tekstong persuweysib ay may
subhetibong tono sapagkat malayang
ipinahahayag ng manunulat ang kanyang
paniniwala at pagkiling tungkol sa isang
isyung may ilang panig. Taglay nito ang
personal na opinyon at paniniwala ng may
akda.
Ang ganitong uri ng teksto ay ginagamit sa
mga iskrip para sa patalastas, propaganda
para sa eleksiyon, at pagrerekrut para sa
isang samahan o networking.
Inilarawan ng Griyegong pilosopo na si
Aristotle ang tatlong paraan ng
panghihikayat o pangungumbinsi. Ito ay
ang sumusunod:
1. Ethos - Ito ay tumutukoy sa kredibilidad
ng isang manunulat. Dapat makumbinsi ng
isang manunulat ang mambabasa na siya
ay may malawak na kaalaman at
karanasan tungkol sa kanyang isinusulat,
kung hindi ay baka hindi sila mahikayat na
maniwala rito.
2. Pathos - Tumutukoy ito sa gamit ng
emosyon o damdamin upang mahikayat
ang mambabasa. Ayon kay Aristotle,
karamihan sa mga mambabasa ay
madaling madala ng kanilang emosyon.
Ang paggamit ng pagpapahalaga at
paniniwala ng mambabasa ay isang
epektibong paran upang makumbinsi sila.
3. Logos – Ito ay tumutukoy sa gamit ng
lohika upang makumbinsi ang mambabasa.
Kailangang mapatunayan ng manunulat sa
mga mambabasa na batay sa mga
impormasyon at datos na kaniyang inilatag,
ang kaniyang pananaw o punto ang siyang
dapat paniwalaan. Gayunpaman, isa sa
mga madalas na pagkakamali ng mga
manunulat ang paggamit ng ad hominem
fallacy, kung saan ang manunulat ay
sumasalungat sa personalidad ng
katunggali at hindi sa pinaniniwalaan nito.
Kailangang tandaan na sa paggamit ng
mga paraang ito dapat isaalang-alang
kung sino o anong uri ang mga taong may
hawak na mataas na posisyon o mga
negosyante, makabubuting gumamit ng
may kredebiilidad at mga wastong
impormasyon at datos upang sila ay
makumbinsi, habang mayroon namang
mga mambabasa na nahihikayat kung
gagamitan ng apela sa emosyon. Maari
ding gamitin ang lahat ng paraan o kung
mayroon pang naiisip na ibang paraan na
magiging epektibo sa uri ng inaasahan
mong mambabasa.
TEKSTONG ARGUMENTATIBO
Katulad ng tekstong persuweysib, layunin
din ng tekstong argyumentatib ang
manghikayat o mangumbinsi ng
mambababasa. Obhetibo ang tono ng
tekstong ito sapagkat nakabatay ito sa
datos o impormasyong inilalalatag ng
manunulat. Ginagamit ng tekstong
argyumentatib ang paraang logos. Upang
makumbinsi ang mambabasa, inilalahad
ng may-akda ang mga argumento,
katwiran, at ebidensyang nagpapatibay ng
kanyang posisyon o punto.
Ang pangangatwiran ay ang diskursong
sadyang isinusulat para sa
napakahalagang layuning makapaghikayat
o mapapaniwala ang mga mambabasa sa
saloobin ng sumulat ukol sa kanyang
paniniwala at paninindigan. Sa kayariang
ito, mariing binibigyang pagtalakay ang
paglalahad ng mga detalye at kaalamang
nais mabigyan ng positibong reaksyon ng
babasa o mga tagahatol nito. Dito ihahanay
ng manunulat ang kanyang proposisyon at
argumentong nagbibigay-suporta sa mga
kaalamang nais niyang sang-ayunan ng
mga mambabasa. Sa mga nabanggit na
kayarian, pinakasensintibo ang diskursong
ito sapagkat nangangailangan ito ng
mabigat na ebidensya o patunay na
makatotohanan ang ipinahahayag ng
manunulat (Mabilin et al.).

Ano ang pagkakatulad ng tekstong Ano naman ang pagkakaiba ng tekstong

persweysib at argyumentatib? Ang tekstong persweysib at argyumentatib? Ang tekstong
persweysib at tekstong argyumentatib ay persweysib ay subhetibo,
kapwa nangungumbinsi o nanghihikayat.
nanghihikayat ito batay sa opinyon at at sa pandinig ng
pamamagitan ng pagpukaw ng emosyon mambabasa.
ng mambabasa at pagpokus sa kredibilidad
ng may akda samantalang ang Mayroon tayong
argyumentatib ay obhetibo. Nanghihikayat tatlong (3) bahagi ng
ito batay sa datos at merito ng mga depinisyon, termino
ebidensya. o binigyang
kahulugan, uri o
Sa tatlong paraan ng panghihikayat - klase kung saan
ethos, pathos at logos, alin ang ginagamit nabibilang ang
ng tekstong argyumentatib? Ang logos terminong
ang ginagamit na pamamaraan ng tekstong binibigyang
argyumentatib. Gumagamit ang may-akda kahulugan, mga
ng mga ebidensyang nagpapatibay sa natatanging
kanyang posisyon o punto upang katangian nito o
makumbinsi ang mambabasa. kung paano naiiba
Tekstong Ekspositori sa mga katulad ng
uri.

Ano ang dalawang uri

ng depinisyon?

1.
DENOTASYON/Formal-
dimensyon na
karaniwang kahulugang
dala ng diksyunaryo o
salitang ginagamit sa
Saklaw ng mga tekstong ekspositori ang iba’t ibang pinakakaraniwan at
nilalaman at kaalamang kaugnay ng pang-araw- simpleng pahayag.
araw na buhay ng tao. Ang mga tekstong 2. KONOTASYON/Informal- dimensyon
ekspositoring kaugnay ng mga gawi at kaalaman na di-tuwiran ang kahulugan. Nagkakaroon
ng tao ay may iba’t ibang hulwaran at ng ikalawang kahulugan ang salita o
organisasyon. pahayag. May mga paniniwala na sa
dimensyong ito, pansariling kahulugan ng
Pamamaraan ng tao ang maaaring ibigay.
Epektibong
Eksposisyon
PAG-IISA-ISA/ ENUMERASYON-
DEPINISYON- Pagtalakay sa pangunahing paksa
pagbibigay kasunod ang pagbanggit isa-isa ng
kahulugan ng isang mga kaugnay na mahahalagang
di-pamilyar na kaisipan.
terminolohiya o mga
salitang bago sa Maaring isagawa ang pag-iisa-isa sa

paraang tiyak at pangkalahatan.
• Iniisa-isa ang mga tiyak at
mahahalagang detalyeng tinatalakay sa
teksto upang mapadali ang paraan ng
pagtanda ng mga mahahalagang
kaisipan.
1. Simple- ito ang pagtatalakay sa
pangunahing paksa at pagbanggit
ng mga kaugnay at mahahalagang
salita.
2. Kumplikadong pag-iisa-isa- ito
ang pagtalakay sa pamamaraang
pagtatala ang pangunahing paksa
at magakaugnay na kaisipan na
naglilinaw sa paksa.
PAGSUNOD-SUNOD- isinasaayos ng
manunulat ang mga kaisipan at ang serye
ng pagkakasunod-sunod ng pangyayari na
humahantong sa pagkakabuo ng isang
kongklusyon,(ginagamitan ito ng mga
salitang: una, pangalawa,matapos,
habang,sumusunod at susunod na at iba
pa).
May tatlong uri ng pagsusunod-sunod, ang
sekwensyal, kronolohikal, at
prosijural. \
● SEKWENSYAL — Karaniwang
ginagamitan ng mga salitang una,
pangalawa, pangatlo, sunod at iba
pa ng mga serye ng mga
pangyayari.
● KRONOLOHIKAL —
Pagkakasunod-sunod ng mga
magkakaugnay na pangyayari ayon
sa tamang panahon at oras.
● PROSIJURAL – Pagsusunod-
sunod ng mga gawain mula sa
simula
hanggang sa wakas.
• Sa pangkalahatang paraan naman
nakapaloob ang kabuuan ng mga
kaisipang nakakategorya sa bawat
subtopic ng isang pangunahing paksa.
Ano ang dalawang uri ng
Enumerasyon?
PAGHAHAMBING AT PAGKOKONTRAST- hindi
kailanman naghiwalay ang dalawang ideya lalo na
higit sa tekstong ekspositori, isang proceso ito ng
pagpapakita ng mga katangian ng mga bagay.
Ayon kay Fulwiler (2002), ang paghahambing ng
dalawang bagay ay upang hanapin ang
pagkakatulad at ang pagkokontras nito. Ang
paghahambing at pagkokontras ay kapwa
nakatutulong sa mambabasa na maunawaan ang
pagkakatulad at pagkakaiba ng dalawa o higit
pang kaisipan.
● Paghahambing- pagpapahayag ng
katangian, kahinaan at kalakasan ng isang
bagay tungo sa pagbuo ng isang pasya o
kaisipan tungkol sa isang paksa.
● Pagkokontras- pagpapahayag ng
pagkakaiba ng mga bagay na pinag-
uusapan sa isang teksto.
May tatlong (3) paraan sa paghahambing at
pagkokontrast. Halika at alamin natin!
A. Ang pagsusuring punto-per-punto
(point-to-point), sinusuri at pinaliliwanag
muna ang katangian ng isa bago ikumpara
sa kapuwa ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng mga ito.
B. Ang pagsusuring kabuuan-sa-kabuuan
(whole-to-whole) na nagrerepresinta ng
unang kabuuan at kasunod nito ay
kabuuan naman ng isa;
C. Ang pagsusuring pagkakatulad at
pagkakaiba (similarity and difference) na
tumatalakay sa pagkakatulad ng dalawang
bagay na pinagkukumapara at pagkatapos
ay ang pagkakaiba ng dalawang bagay na
pinagkokontras.
SANHI at BUNGA- pagtalakay sa dahilan 2) Pagkakaroon ng
ng pangyayari at kung ano ang bunga o kakayahang
magiging epekto, ang bawat pangyayari maghanay ng
na nagbibigay—daan. Ang sanhi ay isang kaisipan — ang
bagay na nagiging dahilan ng pangyayari maayos at
(something that makes something else organisadong
happen); at ang bunga o epekto ang pagkakahanay ng mga
resulta o kinalabasan ng pangyayari (the ideya at datos ay daan
thing that happens). Ang sanhi at bunga sa isang mahusay na
ay maaring ilarwan ang mga posibleng eksposisyon.
epekto sa hinaharap.
3) Kawalan ng
Paano magiging epektibo ang isang Pagkiling — katangian
eksposisyon? Ano-ano ang mga katangian ng ng isang tekstong
isang mahusay na tekstong ekspositori? ekspositori ang
pagiging obhetibo,
a) Pagkakaroon ng sapat na kaalaman ng isang tao kaya’t kailangan na
kaugnay sa paksa — Makabubuo lamang ng isang taglay nito ang bukas
mahusay na eksposisyon kung ang manunulat ay na isipan upang
may malawak na kaalaman sa paksang pag- tanggapin ang iba’t
uusapan. ibang mahahalagang
ideya maging ito ay
taliwas sa sariling
b) Pagkakaroon ng kakayahang maghanay ng paniniwala ng
kaisipan — ang maayos at organisadong manunulat.
pagkakahanay ng mga ideya at datos ay daan sa
isang mahusay na eksposisyon. 4) Mahalagang palabasa ang isang
manunulat ng tekstong ekspositori
c) Kawalan ng Pagkiling — Katangian ng isang upang makakalap ng mga
tekstong ekspositori ang pagiging obhetibo, kaya’t impormasyon. — mainam na maging
kailangan na taglay nito ang bukas na isipan upang mapagmasid ang manunulat dahil bukod
tanggapin ang iba’t ibang mahahalagang ideya sa mga aklat at babasahin maaring
maging ito man ay taliwas sa sariling paniniwala makakuha ng impormasyon sa kapaligiran
ng manunulat. at sa Gawain araw araw.

d) Mahalagang palabasa ang isang manunlat dahil KATANGIAN NG MAHUSAY

bukod sa mga aklat at babasahin maaring AT EPEKTIBONG
makakuha ng impormasyon sa kapaligiran at sa EKSPOSITORI
mga gawain sa araw-araw
a. Malinaw- masasabing
KAHINGIAN NG malinaw ang tekstong
EPEKTIBONG ekspositori kung madaling
EKSPOSISYON nauunawaan ng mambabasa
ang nais ipaunawa ng
1) Pagkakaroon ng manunulat.
sapat na kaalaman
ang isang tao
b. Tiyak- nararapat sa
kaugnay na paksa —
manunulat ay kayang
makabubuo lamang ng
panindigan ang mga datos na
isang mahusay ma
inilahad sa loob ng teksto.
eksposisyon kung ang
manunulat ay may
malawak na kaalaman c. May kohirens- nararapat na
sa paksang pag- may kaisahan ang mga ideya
uusapan. na inilalahad sa teksto upang
maunawaan ng mga
mambabasa.
d. Empasis- ang pagbibigay ng
diin o mga karagdagang
impormasyon ay mahalaga at
makatutulong sa mambabasa
na maunawaan ang teksto.
5. BALITA O ULAT – madalas na
nababasa o napapakinggan sa mga radio o
telebisyon na nagbibigay ng mga tiyak at
malinaw na detalye kaugnay ng isang
mahalagang pangyayari na madalas ay
kagaganap lamang.
Katangian at Kalikasan ng Teksto

Ano ang mga paraan na

ginagamit ng manunulat ng
tekstong ekspositori?

● Paggamit ng sinonim o
salitang magkatulad
● Intensib na pagbibigay
ng kahulugan
● Ekstensib na
pagbibigay ng
kahulugan
● Paggamit ng
denotasyon at
konotasyon

Ano-ano ang mga uri ng

Tekstong Ekspositori?
1. SANAYSAY – pagpapahayag ng isang
manunulat ng kanyang ideya, kaisipan,
Ano-ano ang
pananaw o damdamin kaugnay ng isang
mga uri ng
paksa.
teksto? Ito ay ang
impormatibo,
2. PAGLALAHAD NG PROSESO –
deskriptibo,
maraming bagay sa ating paligid na
persweysib,
kailangang ipaliwanag upang
naratibo,
mapakinabangan. Ang matagumpay na
argumentatibo at
pagsasa-gawa ng isang bagay o ang
prosidyural.
wastong paggamit ng isang bagay ay
nakasalalay sa mahusay na pagsunod sa
mga panuto na magaganap lamang kung
maingat at masusing inihayag ang bawat Ano-ano naman
hakbang na nakapaloob sa isang proseso. ang dapat mong
malaman tungkol
3. SURING – BASA O REBYU – sa mga ito?
nakatutulong sa mga manonood o
mambabasa upang maging mapanuri sa
pagpili ng aklat at pelikulang tatangkilikin. 1. May kanya-
kanyang
4. EDITORYAL – isang uri ng eksposisyon pamamaraan ng
na naglalayong ipayahag ang pananaw ng pagkakasulat,
isang pahayagan o ng isang manunulat layunin, katangian
kaugnay ng isang isyu: mapa-sosyal, at kahalagahang
pulitikal, ispirituwal o cultural na may tinataglay
mahalagang impak sa buhay ng tao.
2. Isinusulat nang
may tiyak na
kadahilanan.
3. Ang mga paksa,
kasanayan,gawain
, pagpapahalaga,
at pagtataya ang
gagawing
● IMPORMATIBO
○ paglalahad ng mahahalagang bago’t
tiyak na impormasyon,kaalaman at
detalye
○ Layunin: magbigay ng impormasyon
upang mapalawak at mapalalim ang
kaalaman ng mambabasa sa
paksang tinatalakay
● PERSWEYSIB
○ Naglalahad ng espesipikonng
pananaw na nakatuon sa saloobin at
opinyon ng mayakda
○ mahikayat ang mambabasa
na sumang-ayon sa panig o
mungkahi ng manunulat,
maimpluwensiyahan itong
maniwala o baguhin ang
kanyang pananaw.
● ARGUMENTATIBO
○ nagtataglay ng mga paniniwala o
paninindigang maaaring tama o mali
○ hikayatin ang mambabasa
sa pamamagitan ng lohikal
na pangangatwiran o
pagbibigay ng mga
ebidensiyang nakabatay sa
lohikal at mga pananaw
● DESKRIPTIBO
○ Nagtataglay ng impormasyong may
kinalaman sa limang pandama\
○ malinaw na maipakita ang mga
katangian ng paksang tatalakayin
● NARATIBO
○ naglalahad ng kuwento ng mga
pangyayari o kawil ng pangyayari
○ magkuwento sa pamamagitan
ng salaysay na nag-uugnay ng
mga pangyayari
● PROSIDYURAL
○ Tumutukoy sa pagsusunod-sunod
ng mga hakbang o prosesong
isasagawa
○ ipaalam sa mambabasa ang mga
hakbang tungo sa paggawa ng isang
bagay.
sandigan upang
mahikayat ka na
pahalagahan ang
mga uri ng teksto
at gamitin ito nang
may kabuluhan
Dapat mo rin tandaan na may iba’t ibang
katangian ang mga uri ng teksto at ito ay
matutunghayan mo sa susunod na pahina
Alam mo ba na ang tekstong deskriptibo ay
maaaring isulat sa dalawang paraan? Ito ay ang
karaniwan at masining na paglalarawan. Maaari
kang magsulat gamit ang karaniwang
paglalarawan. Dito’y tahasang inilalarawan ang
paksa sa pamamagitan ng pagbanggit sa mga
katangian nito sa tulong ng mga pang-uri at ang
mga pang-abay.
Sa masining na paglalarawan, malikhain ang
paggamit ng wika sa tulong ng mga tayutay o
matalinhagang salita.
Layunin nitong ilarawan ang mga katangian ng
tao ,ang kanyang mga ideya , paniniwala at mga
pangyayaring nagaganap sa kanyang paligid at
gayundin ang iba pang bagay na matatagpuan
dito.`
Cohesive Device
● Salitang nagsisilbing pananda upang hindi
paulit-ulit ang mga salita.
● Gumagamit ng malinaw na pang-ugnayan
upang ipakita ang pagkasunod-sunod at
ugnayan ng teksto.
● Maaari ito maging panghalip na humahalili
sa pangngalan. Ibig sabihin, ito ang
pumapalit sa ngalan ng tao, bagay, hayop,
pook o lugar, pangyayari, at marami pang
iba.
Ang isang babasahin o teksto ay binubuo ng
magkakahiwalay na mga pangungusap o sugnay.
Ang mga pangungusap o sugnay na ito bagaman
magkakahiwalay ay pinagdugtong o pinag-uugnay
ng mga gamit pang-ugnay o kohesyong gramatikal.
Ginagamit na pang-ugnay na ito ay referents o
reperensiya na kung tawagin ay anapora at
katapora.
 Pangangalap ng Datos
● Hindi lamang sa pagbuo ng isang
pananaliksik ginagamit ang pangangalap ng
datos. Sapagkat ito ay maaaring gamitin din
s aibang anyo ng sulatin lalo at
nangangailangan ito ng pagpapaliwanag,
pagbibigay ng patunay at marami pang iba.
Ang datos ang nagiging sustansiya ng isang
tekstong impormatibo dahil sa diwa at bigat
ng impormasyon na nakapaloob dito.
Kailangang ito ay inihahanay sa isang
maayos na paraan.
● DATOS — Ang koleksyon ng mga element
o mga kaalaman na ginagamit sa mga
eksperimento, pagsusuri, pag-aaral ng
isang bagay.
Estratehiya at pamamaraan sa pagbasa
● Paaral na Pagbabasa
○ ginagawa sa pagkuha ng
mahahalagang detalye.
○ isinasagawa upang kabisaduhin ang
aralin at ang pangunahing kaisipan
ng teksto.
● Iskaning
○ Mabilisang pagbasa ng isang teksto
na ang pokus ay hanapin ang
ispesipikong impormasyon na
itinakda bago bumasa
● Iskimming
○ mabilisang pagbasa na ang layunin
ay alamin ang kahulugan ng
kabuuang teksto, kung paano
inorganisa ang mga ideya o
kabuuang diskurso ng teksto at kung
ano ang pananaw at layunin ng
manunulat.[De-Laza, Crizel,2016]
● Komprehensibo
○ iniisa-isa ang bawat detalye at
inuunawa ang kaisipan ng binabasa.
○ Masinsinang pagbabasa
● Pamuling Basa
○ paulit-ulit na pagbasa ng mga
klasikong akda.
○ pagsasaulo ng mga impormayon sa
binasa.
● Kritikal
○ Pagtingin sa kawastuhan at
katotohanan ng tekstong binabasa
upang maiangkop sa sarili o ito ay
maisabuhay.
● Basang Tala
○ itinatala ang mga nasusumpungang
kaisipan o ideya upang madaling
makita kung sakaling kailangang
balikan.
Pagsulat ng Reaksyon
● PAGPAPAHAYAG — pagbabahagi ng
saloobin,maaaring ito ay nasa anyong
pasalita o pasulat. Pagbabahagi ng mga
saloobin, maaring ito ay nasa anyong
pasalita o pasulat. Nagiging ganap ang
pagkatuto ng ng isang tao dahil binigyan
siya ng pagkakataong nakatuklas ng isang
kaisipan buhat sa kanyang pakikinig sa
pahayag ng iba.
● PAGSULAT — pagsasalin sa papel o sa
anumang kasangkapang maaaring
magamit na mapagsasalinan ng mga
nabuong salita, simbolo ilustrasyon ng
isang tao sa launing maipahayag ang nasa
kanyang isipan [Sauco et.al 1998].
Pagsasalin sa papel o sa anumang
kasangkapang maaaring magamit na
mapagsasalinan ng mga nabuong salita,
simbolo ilustrasyon ng isang tao sa launing
maipahayag ang nasa kanyang isipan.
Isang paraan ng pagpapahayag ng isip at
damdamin ng tao ang mga bagay na hindi
kayang sabihin nang pasalita ay
ipinapahayag sa pamamagitan ng pagsulat.
● KALINAWAN — tumutukoy sa wastong
gamit ng mga salita sa isang pahayag,
gayundin ang angkop na pagkakabuo ng
mga pangungusap. [course.hero.com]
● KAUGNAYAN — pagbabahagi ng
saloobin,maaaring ito ay nasa anyong
pasalita o pasulat.
● BISA — pagsasalin sa papel o sa anumang
kasangkapang maaaring magamit na
mapagsasalinan ng mga nabuong salita,
simbolo ilustrasyon ng isang tao sa launing
maipahayag ang nasa kanyang isipan.
[Sauco et.al 1998]
 ● REAKSYON — wastong gamit ng mga
salita sa isang pahayag, gayundin ang
angkop na pagkakabuo ng mga
pangungusap. [course.hero.com]
Sa madaling sabi, ang pagpapahayag
na pasulat ay pagpapalitan ng
makahulugang kuro-kuro kaugnay sa
paksa. Hangarin din nito ang mag-ulat
ng mga pangyayari.
Mayroong dalawang bagay na
nilalaman sa pagpapahayag na
Bilang personal na reaksyon o ekspresyon
at pagbibigay din ng kahulugan ukol sa
Ba
kit
tay
o t?
na
Para sa ninanais na panlipunang pagbabago,
sa mga paksa hinggil sa isyu sa lipunan,
ekonomiya, at politika. Magkaroon ng layuning
Sa pagsulat, alam kong alam
mo na ang sulatin ay may talong
● Panimula o Introduksyon — Itinuturing
na mukha ng sulatin ang bahaging ito.
Nagsisilbi itong batayan ng mambabasa
kung itutuloy ba o hindi ang
pagbabasa.
● Katawan o Gitna — Pinakamahabang
bahagi ng sulatin. Dito ipinaliliwanag ng
● REAKSYONG PAPEL — paglalahad ng
makatarungan, patas o balanseng
paghuhusga sa mga sitwasyong may
kinalaman sa mga tao, bagay, pook, at mga
pangyayari. [coursehero.com]
pasulat, ang paksa at anyo.
Ang paksa ay ideya o kaisipan na
tinatalakay sa kabuuan ng teksto. Ang
anyo ay mga alituntunin o patakaran
sa pagsulat na nagsisilbing gabay ng
sinumang manunulat.
isang paksa. Bilang reaksyon bunga ng
kaalaman natin sa iba't ibang kaasalan,
gawi at tradisyon.
gs
us
ula
behavioral at functional na nangangailangan
ng masusing pagsisiyasat.
bahagi, balikan natin ito.
manunulat ang kahulugan ng kanyang
pahayag na inilahad sa simula.
● Wakas — Tinatawag itong kalakasan
sa bahaging ito nagaganap ang
kakintalan. Dapat kapulutan ng aral
matapos ang pagbabasa
Ano- pagkakaugnay-ugnay ng
ano mga salita ay
ang nakatutulong upang
mabi maging maayos ang
sang pagpapahayag.
para ○ Maituturing na may
an ugnayan ang mga
ng pangungusap sa
pagp anumang uri ng
apah pagpapahayag, kung
ayag mahusay ang
? pagkakahanay ng mga
May tatlong mabisang paraan ng ideya o pangyayaring
pagpapahayag, ang tinatalakay.
kalinawan,kaugnayan at bisa. Bawat ○ Sa pamamagitan nito,
paraan ay may malaking gampanin magiging tuloy-tuloy ang
upang makapagbigay ng isang daloy ng diwa ng
makabuluhang reaksyon sa isang pagpapahayag.
teksto. ○ Halimbawa: Ang gamit at
● KALINAWAN katuturan ng mga salita na
○ tumutukoy sa wastong magkasingkahulugan ay
gamit ng mga salita sa hindi dapat ipagkamali sa
isang pahayag, gayundin isa’t isa.
ang angkop na A. Bumaba ng
pagkakabuo ng mga bahay ang mga
pangugusap. bata (Mahina)
○ Nagiging malinaw ang B. Nanaog ng
mga pahayag kung ang bahay ang mga
salitang ginagamit ay bata (Pinabuti)
angkop para sa ● BISA
kontekstong nakapaloob ○ tumutukoy sa bigat ng isang
sa pahayag. pahayag.
○ Iwasang maging maligoy ○ Ipinalalagay na mabisa ang
upang hindi magbigay ng pahayag kung nagtataglay ito ng
kalituhan ang pahayag sumusunod ma katangian—
na inilalahad. makatotohanan, nababakas ang
○ Gumamit ng mga salitang katapatan, binibigyang
may tiyak na kahulugan pagpapahalaga ang dignidad ng
nang hindi isang tao.
makapagbigay ng ibang
kahulugan. Tatlong bisa ang masusumpungang taglay ng
○ Ang mga salitang mga akdang pampanitikan. Ang mga ito ay
gagamitin ay nararapat ang bisang pangkaisipan, bisang
na may pagkakaugnay- pangkaasalan at bisang pandamdamin.
ugnay (pambalarila at 1. Bisang Pangkaisipan
panretorika). ● nagbubunsod ito upang tayo
○ Nararapat na wasto ang ay mag-isip nang may
pagbaybay kung ito’y kabuluhan upang yumabong at
pasulat at pagbigkas yumaman ang ating isipan.
kung ito’y pasalita. Nagiging kawili wili at kalugod-
● KAUGNAYAN lugod ang mabuhay dahil sa
○ Ang wastong bisang ito.
2. Bisang Pangkaasalan
● nakatutulong sa paghubog ng
pag-uugali. Ang
pagpapahalaga sa bisang ito
ay pagkilala sa
pagkaresponsable ng
indibidwal at sap ag-angat sa
kaniyang kalagayan.
3. Bisang Pandamdamin
● nagagawa sa pamamagitan
ng: (1) pagpukaw sa ating
pandama; (2) alaala; (3)
tuwirang pagpapahayag ng
damdaming nais ihatid.
ANO ANG REAKSYON? Ito ay ang
damdaming nagpapakita ng pagsang-
ayon, pagsalungat, pagkatuwa o
pagkadismaya matapos makita,
malaman, marinig o mapanood ang
isang bagay na may halaga sa isang
organismo kagaya ng tao.
Ang hinuha sa binabasa ay tinatawag
ding reaksyon. Ito rin ay paraang
intelektuwal na ang bumabasa ay
nagpapasya sa kawastuhan at lohika
ng binabasa at emosyonal na ang
bumabasa ay humahanga sa estilo at
nilalaman ng nabasang teksto.
Paano tayo nagsusulat o nagbibigay ng
Reaksyon?
1. Sa mga bagay na naoobserbahan
natin sa ating paigid, sa mga napanood
natin sa iba’t ibang uri ng media,
maging sa mga taong nakakasalamuha
natin.
2. Kung minsan,nagiging paksa pa ito
ng ating istatus sa mga social
networking site, o kaya naman ay
naibabahagi natin sa ating mga
kapamilya, kaibigan at kakilala.
3. Maaaring bunga ng mga kaalaman
natin sa iba’t ibang kaasalan, gawi at
tradisyon.
4. Para rin sa ninanais na panlipunang
pagbabago, dahil binibigyang-diin sa
ganiting anggulo ang mga paksa hinggil
sa isyu sa lipunan, ekonomiya at
politika.
PAGSULAT ng REAKSYONG PAPEL
Ang pagsulat ng reaksyong papel ay bahagi na ng
mga gawain ng mga mag-aaral, sapagkat ito ay
mabisang gawain sa paglinang ng kanilang
kakayahang magsuri ng anumang materyales
gaya ng teksto, pelikula, programang
pantelebisyon, at dulang pantanghalan.
Masasabing ang reaksyong papel ay isang
paglalantad ng katotohanan, sapagkat
kailangang maging totoo sa pagbibigay ng
opinyon ukol sa sinuri.
Ito ay ang paglalahad ng makatarungan ,
patas, o balanseng paghuhusga sa mga
sitwasyong may kinalaman sa mga tao,
bagay, pook at mga pangyayari. Ayon kay
Unit (2003), ang pagsusuri ay hindi lamang
nakatuon sa magagandang puntos ng
kung anumang sinusuri.
KATANGIAN
1. MALINAW- maituturing na malinaw
kung ito ay agad na mauunawaan ng
mambabasa. Mahalagang gumamit ng
mga salitang tiyak at tuwirang
maghahatid ng mensahe at nakaayos
sa pamamaraang madaling
masusundan ng mambabasa.
2. TIYAK- Nararapat na ang nagsuri ay
magagawang mapanindigan ang
kaniyang mga inilahad.
3. MAGKAKAUGNAY- sa anumang
paglalahad, mahalaga ang maayos na
daloy ng kaisipan.
4. PAGBIBIGAY-DIIN- hindi
kailangang matakpan ang pangunahing
ideya. Dapat mabigyang diin ang
pangunahing kaisipang tuon ng
paglalahad.
KAHALAGAHAN
• Nakikita ang kalakasan at kahinaan ng
akdang sinuri
• Nabibigyang katwiran ang sariling reaksyon
• Nakikilala ang sariling pagkatao at
sariling kakayahan sa pagbuo ng mga
kaisipan
• Namumulat ang kaisipan sa mga nangyayari
sa lipunan.
TANDAAN!
Ang bawat tao ay may kalayaang magpahayag
lalo na ng ating mga sariling opinyon at
reaksiyon.subalit palaging pag-isipang mabuti
ang mga reaksiyong isusulat kung ito ba ay
makatutulong sa pagpapabuti ng ating sarili,
pamilya komunidad, bansa at daigdig.
Reaksyong Papel
● REAKSIYON — damdaming nagpapakita
ng pagsang-ayon o pagsalungat
● OPINYON — sariling pahayag
● PANANAW — paniniwala o pagkaunawa sa
perspektibo ng tao sa mga bagay
● DAMDAMIN — emosyon, pakiramdam ng
isang tao na hindi nagagawa ng pisikal
● BRAINSTORM — pagbabalitaktak ng mga
ideya
● TESIS NA PAHAYAG — pangungusap na
ginagamit upang maging gabay sa paggawa
ng talata
● PANGUNAHING IDEYA —
pinakamahalagang ideya sa talata
Mga Paraan sa Pagsulat
1. Brainstorming — ipinalalabas ang iyong
ideya
2. Pagsulat ng Panimulang Pahayag —
pinakamahalagang bahagi ng sanaysay
3. Rebisyon — inoorganisa ang iyong
pangungusap
4. Pinal na Pagsulat – inaayos nang higit ang
isinulat batay sa burador
Mga Uri ng Reaksyon
● Personal na pananaw — tumutukoy sa
panauhang gagamitin
● Nagbibigay ng Kahulugan Ukol sa Paksa —
ipinapaliwanag dito ang paksa
● Pakikilahok o Pagsang-ayon —
ipinapahayag ang iyong opinyon
● Masusing Pagsisiyasat — pagsusuri sa mga
pahayag at datos
KAISIPAN SA TEKSTO
● KAISIPAN
○ ideyang nabanggit na may
kaugnayan o nagpapaliwanag paksa
○ pangkabuuang kuro-kuro o pananaw
ng may-akda
○ Pinakamahalagang kaisipan tungkol
sa paksa ng teksto.
○ nais ipaunawa o ipahatid ng
manunulat sa mambabasa.
● PANGUNAHING KAISIPAN
○ pinakamahalagang kaisipan tungkol
sa paksa ng teksto.
○ karaniwan itong matatagpuan sa
pamaksang pangungusap ng teksto.
○ nais ipaunawa ng manunulat sa
mambabasa
● PANSUPORTANG KAISIPAN
○ nagbibigay linaw sa pangunahing
kaisipan.
○ tumutulong upang mas madaling
maunawaan ang pangunahing
kaisipan ng teksto
○ Halimbawa: pangalan, lugar,
paglalarawan, datos o istadistika at
ilan pang mahahalagang
impormasyong mag-uugnay sa
pangunahing kaisipan.
Mga Teknik sa pagtukoy ng kaisipan mula
sa binabasa mong teksto
Dayagram