Pháp tấn công Gia Định :

-Thời gian : từ năm 1859 đến năm 1862

- Sơ đồ tư duy :

Cuộc kháng chiến chống Pháp ở Gia Định và các tỉnh miền Đông
Nam Kì từ năm 1859 đến năm 1862
1. Kháng chiến ở Gia Định:
- Tháng 2/1859, Pháp đánh chiếm thành Gia Định, quân triều đình tan
rã nhanh chóng nhưng Pháp gặp nhiều khó khăn do hoạt động của các
dân binh. Kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” của Pháp thất bại,
chúng phải chuyển sang kế hoạch “chinh phục từng gói nhỏ”.

- Từ năm 1860, Pháp bị sa lầy trong cuộc chiến ở Trung Quốc, Xi-ri, phải
rút quân từ Đà Nẵng về Gia Định. Lực lượng địch rất mỏng, tình thế cực
kì khó khăn. Triều Nguyễn không tranh thủ phản công mà cử Nguyễn Tri
Phương vào xây dựng phòng tuyến Chí Hoà để “thủ hiểm”.

- Các nghĩa dũng do Dương Bình Tâm lãnh đạo tiếp tục tấn công giặc ở
đồn Chợ Rẫy (7/1860), trong khi triều đình Huế xuất hiện tư tưởng chủ
hòa.

- Pháp sa lầy ở cả hai nơi (Đà Nẵng và Gia Định), rơi vào tình thế tiến
thoái lưỡng nan. Triều Nguyễn có sự phân hóa làm hai phe: chủ chiến
và chủ hòa làm lòng người li tán.

* Pháp lại đánh Gia Định, chứ không đánh ra Bắc Kì

- Gia Định xa Trung Quốc sẽ tránh được sự can thiệp của nhà Thanh.
- Xa kinh đô Huế sẽ tránh được sự tiếp viện của triều đình Huế.
- Chiếm được Gia Định coi như là chiếm được kho lúa gạo của triều
đình Huế, gây khó khăn cho triều đình.
- Đánh xong Gia Định sẽ theo đường sông Cửu Long, đánh ngược lên
Campuchia (Cao Miên) làm chủ lưu vực sông Mê Kông.
- “Sài Gòn có triển vọng trở thành trung tâm của một nền thương mại
lớn - xứ này giàu sản vật, mọi thứ đều đầy rẫy”. Hơn nữa lúc này người
Pháp phải hành động gấp vì tư bản Anh sau khi chiếm Singapo và
Hương cảng cũng đang ngấp nghé chiếm Sài Gòn để nối liền cửa biển
quan trọng trên.
2. Kháng chiến lan rộng ra các tỉnh miền Đông Nam Kì. Hiệp
ước 5-6-1862.
- Tháng 2/1861, Pháp tấn công đại đồn Chí Hoà, quân ta kháng cự quyết liệt
nhưng do hỏa lực địch quá mạnh, Nguyễn Tri Phương buộc phải rút lui. Pháp thừa
thắng đánh chiếm Định Tường (12/4/1861), Biên Hoà (18/12/1861), Vĩnh Long
(23/3/1862).

- Phong trào kháng chiến của nhân dân dâng cao, tiêu biểu là Trần Thiện Chính,
Trương Định, Lê Huy, Nguyễn Trung Trực làm Pháp đang vô cùng bối rối thì triều
Nguyễn đã kí với Pháp bản Hiệp ước Nhâm Tuất (5/6/1862) gồm 12 điều khoản.

* Hiệp ước Nhâm Tuất 5-6-1862

- Về lãnh thổ: triều đình Huế thừa nhận quyền cai quản của Pháp ở Gia Định –
Định Tường – Biên Hòa và đảo Côn Lôn. Pháp sẽ trả lại Vĩnh Long khi nào triều
đình buộc nhân dân ngừng kháng chiến.

- Về thông thương: mở 3 cửa biển Đà Nẵng, Ba Lạt, Quảng Yên cho Pháp vào tự
do buôn bán.

- Về chiến phí: bồi thường cho Pháp 280 vạn lạng bạc.

- Về truyền giáo: cho phép người Pháp và Tây Ban Nha tự do truyền đạo Gia Tô và
bãi bỏ lệnh cấm đạo.

* Nguyên nhân triều đình Huế ký với Pháp hiệp định Nhâm Tuất: nhân nhượng với
Pháp để bảo vệ quyền lợi của giai cấp và dòng họ, rảnh tay ở phía nam để đối phó
với phong trào nông dân khởi nghĩa ở phía Bắc.

* Đánh giá:

- Đây là một Hiệp ước mà theo đó Việt Nam phải chịu nhiều thiệt thòi, vi phạm
chủ quyền lãnh thổ Việt Nam.

- Hiệp ước chứng tỏ thái độ nhu nhược của triều đình, bước đầu nhà Nguyễn đã
đầu hàng thực dân Pháp.