1A

TRUNG ĐÔNG GIỮA VÒNG XOÁY XUNG ĐỘT

Nhắc đến Trung Đông, người ta nói về những mỏ dầu dồi dào của thế giới, trung tâm của
nhiều tôn giáo lớn, nhưng người ta cũng nói về xung đột và những bất ổn không ngừng.
Nằm ở ngã ba Á - Âu - Phi, Trung Đông nắm giữ vị trí địa chính trị quan trọng và luôn
được xem là tâm điểm chiến lược của thế giới vì có nhiều dầu mỏ. Ngược dòng thời gian
mới thấy, những bất ổn ở Trung Đông đã có từ lâu, trong khi chúng kéo dài chưa hồi kết thì
lại có hàng loạt những bất ổn mới bị khơi lên.
Các chuyên gia khi phân tích về vùng đất này đều nhìn nhận có những vấn đề nội tại phức
tạp khiến Trung Đông trùng trùng nỗi lo. Đó là tranh chấp lãnh thổ như giữa Israel và
Palestine, tranh chấp về quyền lợi của các dân tộc, những nhóm người cư trú không phải
bên trong lãnh thổ một quốc gia mà phân tán ở nhiều nước, trong đó nổi bật là nhóm người
Kurd đang rải rác ở Iran, Iraq, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ. Đó là những bất đồng kéo dài hàng
ngàn năm giữa hai dòng Sunni và Shi'ite trong lòng thế giới Hồi giáo. Và đó còn là cuộc
cạnh tranh quyền lực về vai trò và tham vọng lãnh đạo trong thế giới Ả Rập. Chính những
vấn đề ấy khiến các nước Trung Đông bao năm nay vẫn ngổn ngang chia rẽ.
Chính trị là thế, quân sự ở Trung Đông cũng không kém phần phức tạp. Hiện nay, bên cạnh
quân đội chính thức của các quốc gia trong khu vực, tại Trung Đông còn có các nhóm vũ
trang, phe cánh nổi dậy, các tổ chức khủng bố và đặc biệt là lực lượng quân sự từ các nước
bên ngoài khu vực. Theo đánh giá của nhiều nhà phân tích, bàn cờ ở Trung Đông vốn rối
rắm lại càng trở nên khó lường vì lắm tay chơi.
Mỹ bắt đầu thực sự để tâm đến Trung Đông kể từ thời Tổng thống Harry S.Truman năm
1945 và qua nhiều thời kỳ, chính sách đối với khu vực này càng được Mỹ chú trọng. Hiện
Mỹ vẫn hiện diện ở hầu hết các khu vực quan trọng bao gồm vịnh Ba Tư, Biển Đỏ, Ấn Độ
Dương và Địa Trung Hải, có mạng lưới đồng minh rộng khắp dù giữa các “bạn bè” của Mỹ
có mâu thuẫn với nhau. Mỹ cũng tăng cường kiềm tỏa Iran trên mặt trận kinh tế. Các nước
châu Âu như Anh, Pháp, Đức một mặt vẫn nằm trong liên minh quân sự với Mỹ, mặt khác
lại có nhiều khác biệt trong cách tiếp cận với Mỹ về xử lý thỏa thuận hạt nhân Iran hay vấn
đề Israel - Palestine.
Một ông lớn khác đáng chú ý là Nga - nhân tố được xem là “người thế chân” có vai trò
quyết định mới tại Trung Đông sau khi Mỹ rút khỏi Syria. Chính sách ngoại giao được các
nhà phân tích xem là thực dụng đã cho phép Nga duy trì đối thoại với nhiều bên khác nhau,
bao gồm Syria, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Ả Rập Xê Út, Israel và cả người Kurd. Tuy nhiên, đến
nay chưa có dấu hiệu nào cho thấy Nga hay bất cứ một thế lực nào cả trong và ngoài khu
vực có thể làm Trung Đông một sớm một chiều trở nên hòa bình. Người ta chỉ biết trông
chờ vào một sự ổn định chiến lược, để không phải ngày ngày thấp thỏm lo sợ vì xung đột,
hay bão đạn chiến tranh.
 1A

Sự trở lại “ấn tượng” của nước Nga ở Trung Đông

Sau một thời kỳ khó khăn do Liên Xô tan rã, nước Nga bắt đầu phục hồi vị trí cường quốc
của mình. Nếu như trước đây, dư luận còn nghi ngờ về vai trò của Nga ở khu vực Trung
Đông thì đến năm 2019, Nga đã khẳng định vị thế ngày càng vững chắc tại khu vực này.
Năm 2015, khi Nga đưa quân mở chiến dịch quân sự tại Syria, nhiều nhà quan sát cho rằng
Nga sẽ bị sa lầy. Tuy nhiên, điều đó đã không xảy ra. Đến nay, với sự giúp đỡ của các lực
lượng vũ trang Nga, quân đội Syria đã giành được thắng lợi to lớn. Hơn 90% lãnh thổ Syria
được giải phóng, tình thế trên chiến trường là không thể đảo ngược, buộc phe đối lập phải
bước vào đàm phán.

Về chính trị, vị thế của chính quyền Tổng thống Syria Bashar Al-Assad ngày càng được
nâng cao. Nhiều nước Arab đã nối lại quan hệ ngoại giao và mở lại đại sứ quán tại Thủ đô
Damascus, đồng thời đang thỏa thuận để đưa Syria trở lại Liên đoàn Arab (AL). Diễn đàn
Astana đang phát huy kết quả trong giải quyết cuộc xung đột Syria mà không có sự tham gia
của Mỹ.

Về chiến lược, Nga đưa quân sang Syria không chỉ giúp chính quyền của Tổng thống
Bashar Al-Assad khỏi bị sụp đổ mà còn để khẳng định sự phục hồi vai trò cường quốc của
mình trong việc giải quyết các vấn đề khu vực và quốc tế, cũng như sự trở lại mạnh mẽ của
Nga ở khu vực Trung Đông. Căn cứ hải quân Tartous và căn cứ không quân Hmeimim của
Nga tại Syria được trang bị các loại vũ khí tối tân nhất đang làm thay đổi tương quan lực
lượng tại khu vực Trung Đông. Sự có mặt về quân sự tại Syria cho phép Nga kiểm soát toàn
bộ vùng trời và vùng biển của khu vực Địa Trung Hải và Trung Đông. Bên cạnh đó, Nga
cũng đang trở thành đối tác tin cậy, giúp các nước trong khu vực giải quyết những bất đồng
và xung đột, khôi phục lại hòa bình, an ninh và ổn định ở Trung Đông.

Chuyến thăm của Tổng thống Nga V. Putin tới Arab Saudi và các Tiểu vương quốc Arab
Thống nhất (UAE), từ ngày 14 đến 16-10-2019, đã đưa quan hệ hợp tác giữa Nga và các
nước này lên mức phát triển cao nhất từ trước tới nay. Hàng chục thỏa thuận hợp tác trên
hầu hết các lĩnh vực đã được ký kết, kể cả hợp tác quân sự. Các nhà lãnh đạo Nga, Arab
Saudi và UAE đều đánh giá cao kết quả của chuyến thăm và cho rằng, quan hệ hợp tác với
Nga chưa bao giờ phát triển tốt đẹp như hiện nay, đồng thời khẳng định mong muốn phát
triển mạnh mẽ hơn nữa quan hệ hữu nghị và hợp tác song phương. Ngoài ra, Nga cũng đang
tăng cường quan hệ hợp tác nhiều mặt với các nước bạn bè truyền thống, như Thổ Nhĩ Kỳ,
Iran, Ai Cập, Iraq...
 1A

Vai trò của Mỹ tại Trung Đông suy giảm

Quyết định rút các lực lượng của Mỹ khỏi khu vực Trung Đông và mới đây nhất là rút quân đội Mỹ
ra khỏi miền Bắc Syria, tiếp đó là đàm phán với phiến Taliban để rút một nửa số quân ra khỏi
Afghanistan là một trong những minh chứng rõ nét về sự thất bại trong chính sách của Mỹ ở khu
vực Trung Đông. Tổng thống D. Trump đã công khai thừa nhận sự thất bại của Mỹ ở khu vực này
kể từ cuộc xâm lược Iraq vào năm 2003.

Tại Afghanistan, Mỹ đã bị sa lầy vào cuộc chiến kéo dài 18 năm mà Tổng thống D. Trump gọi đó là
“một cuộc chiến không có hồi kết”. Việc rút quân đội Mỹ ra khỏi Afghanistan, giống như Syria,
cũng sẽ tạo ra một “khoảng trống” cho Nga, Pakistan, Iran, Ấn Độ, nhất là Trung Quốc, khi nước
này đang chủ trương mở rộng ảnh hưởng sang phía Tây thông qua Sáng kiến “Vành đai, Con
đường”. Mười tám năm trôi qua (từ năm 2001), cuộc chiến tại Afghanistan đã tiêu tốn khoảng 1.000
tỷ USD, khiến gần 150.000 người Afghanistan và hơn 2.500 lính Mỹ bị chết.

Tại Iraq, đã 16 năm kể từ khi xâm chiếm và lật đổ chính quyền của Tổng thống Iraq Saddam
Hussein, Mỹ với lực lượng hùng hậu đã không ổn định được tình hình. Các cuộc biểu tình rầm rộ
bùng nổ vào đầu tháng 10-2019 kéo dài đến nay trên khắp đất nước Iraq để chống chính phủ, đòi
cải thiện đời sống, yêu cầu Mỹ rút quân, đã khiến gần 200 người chết và 16.000 người khác bị
thương.

Quan hệ giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ - đồng minh quan trọng nhất của Mỹ ở khu vực Trung Đông và là
thành viên lớn thứ hai trong Khối Hiệp ước Bắc Đại tây dương (NATO) ngày càng trở nên căng
thẳng. Trước những lời “đe dọa” của Tổng thống D. Trump “sẽ phá hủy nền kinh tế của Thổ Nhĩ
Kỳ”, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan vẫn tiến hành mở chiến dịch quân sự vào
miền Bắc Syria để quét sạch lực lượng “Các đơn vị bảo vệ nhân dân (YPG)” của người Kurd - đồng
minh của Mỹ trong cuộc chiến chống khủng bố, mà không phối hợp với Mỹ. Bất chấp các biện
pháp trừng phạt của Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn thi hành “chính sách hướng Đông”, thắt chặt quan hệ với
Nga. Thổ Nhĩ Kỳ vẫn quyết định mua hệ thống phòng không hiện đại S-400 và máy bay chiến đấu
Sokhoi-35 của Nga, tiếp tục quan hệ với Iran, ủng hộ Phong trào Hamas ở dải Gaza và đi đầu trong
việc chống lại quyết định của Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel.

Giải pháp cho cuộc xung đột Israel - Palestine cũng ngày càng bế tắc do Tổng thống D. Trump đã
thay đổi hoàn toàn quan điểm của các chính quyền cũ. Việc công nhận Jerusalem là thủ đô của
Israel và chuyển Đại sứ quán Mỹ về thành phố này, cũng như việc công nhận cao nguyên Golan
(Syria) bị chiếm đóng là một phần lãnh thổ của Israel, hợp pháp hóa các khu định cư của Israel ở
Bờ Tây, là minh chứng cho thấy Mỹ khá “thiên vị” Israel, không còn có thể đóng vai trò là trung
gian hòa giải đáng tin cậy trong tiến trình đàm phán hòa bình Israel - Palestine.

Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng mặc dù đã bị đánh bại ở Iraq và Syria, nhưng vẫn chưa
thực sự bị tiêu diệt hoàn toàn. Theo báo cáo của Lầu Năm Góc (Mỹ), hiện có khoảng 14.000 -
18.000 chiến binh IS, trong đó có 3.000 người nước ngoài vẫn nằm vùng ở Syria và Iraq, chưa kể
10.000 tù binh IS hiện đang bị giam giữ trong các nhà tù của Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) của
người Kurd ở miền Đông Syria có thể thoát ra bất cứ lúc nào. Còn theo tờ New York Times, ở Syria
và Iraq, ước tính vẫn còn khoảng 18.000 chiến binh IS và lãnh đạo của tổ chức này có khối tài sản
trị giá 400 triệu USD, phần lớn trong số đó được sử dụng để thực hiện các cuộc tấn công khủng bố.
 1A

Phong trào “mùa Xuân Arab” tiếp tục lan rộng

Từ cuối năm 2018 đến nay, một cuộc khủng hoảng chính trị trầm trọng đã bùng nổ tại một
loạt nước, như: Algeria, Sudan, Lebanon, Iraq, Iran... khiến các quốc gia này rơi vào tình trạng căng
thẳng và hỗn loạn. Nhiều cuộc biểu tình lớn chưa từng có với sự tham gia của hàng triệu người ở
các nước này đã khiến người ta liên tưởng đến phong trào “mùa Xuân Arab” bùng nổ từ năm 2010.
Mặc dù các cuộc biểu tình bùng nổ dưới nhiều hình thức và tầng lớp nhân dân tham gia khác nhau,
nhưng đều xuất phát từ những nguyên nhân giống nhau, chủ yếu là các nguyên nhân nội tại, khủng
hoảng kinh tế - xã hội trầm trọng, đời sống người dân khó khăn, sự quản lý yếu kém của chính phủ
và nạn tham nhũng tràn lan, dẫn đến gia tăng bất mãn trong dân chúng. Lợi dụng tình hình bất ổn,
nhiều thế lực bên ngoài đã can thiệp công việc nội bộ của các nước khu vực thông qua việc ủng hộ
các lực lượng đối lập chống chính phủ trung ương, lật đổ các chế độ không đi theo quỹ đạo của họ.
Tại Sudan, đời sống của người dân hết sức khó khăn do hàng hóa khan hiếm, giá cả của các
nhu yếu phẩm gia tăng mạnh mẽ; đồng bảng Sudan mất giá lên tới 80%; tỷ lệ lạm phát vượt quá
30%/tháng. Ngân sách quốc gia thâm hụt lớn, buộc Chính phủ Sudan phải tăng các loại thuế đánh
vào người dân và chấm dứt những khoản trợ cấp. Nạn tham nhũng cũng diễn ra tràn lan. Mạng xã
hội cũng đóng vai trò không nhỏ trong các sự kiện diễn ra ở Sudan. Những người biểu tình và các
phần tử chống đối đã dùng mạng xã hội kêu gọi người dân các nước nổi dậy chống chính phủ.
Trong số các biểu ngữ của người biểu tình có nhiều băng-rôn đòi dân chủ, tự do báo chí, tự do ngôn
luận, thay đổi chế độ. Những hình ảnh này được cập nhật liên tục và đưa trực tiếp lên các trang
mạng xã hội đã góp phần kích động những người biểu tình, đặc biệt là các phần tử quá khích.
Mặc dù dân số chỉ có 43 triệu người, song Algeria là một trong những nước giàu nguồn tài
nguyên thiên nhiên nhất trên thế giới về dầu mỏ và khí đốt. Từ năm 2000 đến năm 2013, Algeria đã
thu về hơn 1.000 tỷ USD từ xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt. Với nguồn tài nguyên phong phú và thu
nhập lớn như vậy, Algeria lẽ ra phải là đất nước có một nền kinh tế phát triển và mức sống của
người dân ở mức cao. Thế nhưng, Algeria trong những năm gần đây lại rơi vào khủng hoảng, đời
sống của người dân hết sức khó khăn. Hiện có khoảng 30% thanh niên Algeria đến độ tuổi lao động
bị thất nghiệp. Bên cạnh đó, nạn tham nhũng tràn lan đã góp phần kìm hãm sự phát triển kinh tế của
đất nước, khiến nền kinh tế Algeria vốn đã vô cùng khó khăn nay càng trở nên trầm trọng hơn.
Tương tự như Sudan và Algeria, Lebanon đang lâm vào một cuộc khủng hoảng kinh tế - xã
hội trầm trọng và trở nên tồi tệ hơn bao giờ hết bởi nạn tham nhũng tràn lan trong chính quyền. Giá
cả các loại hàng hóa liên quan trực tiếp đến đời sống hằng ngày của người dân đều tăng mạnh.
Trong tình hình như vậy, thay vì có những biện pháp nhằm giảm bớt khó khăn cho người dân,
Chính phủ Lebanon lại tìm cách tận thu để bù đắp thiếu hụt ngân sách. Nguyên nhân sâu xa của vấn
đề được tích tụ từ nhiều năm nay. Đó là các vấn đề kinh tế - xã hội của Lebanon. Gần 40% thanh
niên Lebanon thất nghiệp. Nạn tham nhũng tràn lan. Thêm vào đó, chính phủ liên tục tăng các loại
thuế, đánh vào túi tiền của người dân…
Bên cạnh đó, thể chế chính trị đa đảng gây mất ổn định đã làm cho các chính phủ mất kiểm
soát và các thế lực bên ngoài nhân cơ hội này tìm cách can thiệp công việc nội bộ của các nước.
Theo giới quan sát, các nước phương Tây dưới chiêu bài dân chủ đã đưa ra nhiều tuyên bố ủng hộ
các yêu sách của những người biểu tình, thậm chí kích động các cuộc biểu tình gây bạo loạn chống
chính phủ, áp đặt các biện pháp cấm vận kinh tế, trừng phạt các nhà lãnh đạo một số nước để gây
sức ép buộc phải thay đổi chính sách hoặc từ chức.
 1A

Israel ký thỏa thuận bình thường hóa với UAE, Bahrain: Chương mới cho một Trung Đông
mới
Ngày 15/9, tại thủ đô Washington, Mỹ, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ký kết
các thỏa thuận bình thường hóa quan hệ với 2 quốc gia Arab vùng Vịnh, là Các tiểu vương
quốc Arab thống nhất (UAE) và Bahrain, với sự chủ trì của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Với các bên tham gia trực tiếp ký kết, đây là thời khắc lịch sử, mở ra chương mới cho quan
hệ hợp tác giữa 2 bên.
Trước khi các lễ ký kết diễn ra, một loạt các cuộc điện đàm cấp cao giữa Israel và
Bahrain đã được tiến hành. Trong cuộc điện đàm giữa các Bộ trưởng Quốc phòng, 2 bên đã
nhấn mạnh tầm quan trọng của thỏa thuận bình thường hóa giữa Israel và Bahrain đối với sự
ổn định của khu vực; nhất trí thúc đẩy sự hợp tác giữa Bộ quốc phòng 2 nước trong thời
gian tới. Bộ trưởng quốc phòng Israel Benny Gant cũng đã mời người đồng cấp Bahrain tới
thăm chính thức.
Nhiều người dân Israel cũng hết sức vui mừng vì điều này.
“Đây là một trong những sự kiện quan trọng nhất đối với Israel, nhất là khi chúng tôi đang
định cư trên mảnh đất của người Arab. Sự kiện này giống như việc mở ra cánh cửa cho
Israel đến với thị trường Arab cũng như mang lại cơ hội hòa bình cho tất cả các nước Arab”,
một người dân Israel cho biết. “Tôi cho rằng, thỏa thuận hòa bình đều là sự may mắn đối
với cả người dân và đất nước Israel. Nó sẽ mang lại nhiều cơ hội kinh doanh, du lịch đối với
chúng tôi, Các tiểu vương quốc Arab và Bahrain. Tôi cho rằng nhiều thỏa thuận khác cũng
sẽ đến với Israel từ các nước Arab khác”, một người khác bày tỏ.
Để làm nên chiến thắng này, ngoài sự hỗ trợ trung gian của phía Mỹ, người ta còn
nghi ngờ về “cái gật đầu ngầm” của anh cả vùng Vịnh – Saudi Arabia – quốc gia có vai trò
dẫn dắt chính sách đối ngoại của khối các nước vùng Vịnh. Dù chưa xác nhận sẽ bình
thường hóa quan hệ với Israel, song đến nay, Saudi Arabia đang cho thấy quan điểm đã cởi
mở hơn nhiều với Israel, khi đã cho các chuyến bay từ nước này tới vùng Vịnh bay qua
không phận.
Với nước Mỹ - với việc cố gắng tạo ra 1 Trung Đông mới, chính quyền Tổng thống
Donald Trump đang tỏ ra khá thành công, bất chấp những phản đối quyết liệt của người dân
Palestine. Với những thỏa thuận bình thường hóa giữa Israel và các nước Arab, Tổng thống
Mỹ có lẽ còn rất được lòng cử tri Do Thái trong cuộc bầu cử sắp tới và chắc chắn ông còn
có cả các hợp đồng mua bán vũ khí “giá trị” với các nước Arab trong tương lai, khi mà
Israel đã không còn phản đối.
Tuy nhiên, với người Palestine, ngày 14/9, Thủ tướng Mohammed Ishtayeh khẳng
định, Ngày 15/9 sẽ là một ngày đen tối trong lịch sử của các quốc gia Arab và sự thất bại
của thể chế Liên đoàn Arab khi để các nước thành viên của tổ chức này chối bỏ các cam kết
của chính họ trước đây./.
 1A

Đối phó với đại dịch Covid-19: Bài toán nan giải của Trung
Đông
Là khu vực bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 muộn hơn những châu lục khác,
song thời gian gần đây, Trung Đông liên tục chứng kiến số ca nhiễm vi rút SARS-
CoV-2 tăng vọt. Việc đối phó với những hệ lụy do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19
đang là bài toán nan giải đối với nhiều quốc gia tại khu vực này. Các chuyên gia
thậm chí còn cảnh báo, việc vượt qua đại dịch với Trung Đông sẽ là một quá trình
“đau đớn”.

Tại Iran, số ca nhiễm vi rút SARS-CoV-2 mỗi ngày là khoảng 2.000 người và hơn
100 người tử vong. Hiện chỉ còn khoảng 18%-20% người dân tuân thủ các quy định về
phòng dịch và giãn cách xã hội, so với thời điểm hồi tháng 5-2020. Số liệu thống kê cho
thấy, trong 6 tháng kể từ khi thông báo ca mắc Covid-19 đầu tiên đến nay, tổng số ca
nhiễm vi rút SARS-CoV-2 tại Iran đã vượt con số 350.000 người.
Những khó khăn hiện nay buộc Chính phủ Iran phải cân nhắc nối lại các hoạt
động kinh doanh, dù tình hình dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp. Nhiều doanh nghiệp
và cơ sở kinh doanh mở cửa trở lại từ giữa tháng 4-2020. Tuy nhiên, điều đó cũng tạo
nguy cơ làm trầm trọng thêm sự lây lan của dịch Covid-19.
Tương tự Iran, số bệnh nhân mắc Covid-19 tại Israel cũng ở mức cao, dù cơ sở y
tế nước này được đánh giá là khá tốt. Theo các nhà phân tích, nguyên nhân số người
mắc Covid-19 tăng mạnh ở nước này một phần do các cuộc biểu tình thời gian gần đây
diễn ra với tần suất dày đặc. Nhất là khi Chính phủ Israel tăng cường áp đặt trở lại các
biện pháp hạn chế lây lan dịch bệnh đang bùng phát. Họ yêu cầu chính phủ phải đưa ra
những gói hỗ trợ tốt hơn cho họ và các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh dù
tháng 5 vừa qua, Israel đã nới lỏng các biện pháp hạn chế. Ngày 23-8, Cảnh sát Israel đã
bắt giữ 30 người biểu tình tụ tập trước tư dinh của Thủ tướng ở Jerusalem. Truyền
thông địa phương ước tính đám đông biểu tình lên tới 10.000 người.
Tại Saudi Arabia, Bộ Y tế đã phát động chiến dịch trên toàn quốc nhằm nâng cao
nhận thức của người dân về phòng, chống dịch Covid-19. Saudi Arabia hiện là một
trong những quốc gia tại khu vực Trung Đông chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất
của đại dịch. Tính tới cuối ngày 24-8, Saudi Arabia đã ghi nhận 307.479 trường hợp mắc
Covid-19, trong đó có 3.649 người tử vong.
Giống với nhiều quốc gia khác, nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới đang đối
mặt với một thách thức lớn chưa từng có trong năm nay khi giá dầu thô lao dốc kỷ lục.
Đồng thời, các biện pháp kiểm soát đại dịch nhiều khả năng sẽ kiềm chế tốc độ và quy
mô cải cách kinh tế sâu rộng do Thái tử Mohammed bin Salman đưa ra.
Các chuyên gia cảnh báo, vượt qua đại dịch và phục hồi kinh tế sẽ là một quá
trình kéo dài và “đau đớn”. Nhưng với Trung Đông, một khu vực ẩn chứa nhiều mâu
 1A

thuẫn xã hội, kinh tế suy thoái, giờ phải “đóng cửa” thêm một lần nữa sẽ là những
thách thức không dễ vượt qua. Nhưng nếu để làn sóng Covid-19 tiếp tục hoành hành,
tác hại đối với kinh tế - xã hội sẽ còn lớn hơn rất nhiều.