BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN-ĐHQGHCM

KHOA QUAN HỆ QUỐC TẾ
—---------OOO------------

ĐỀ TÀI TIỂU LUẬN: KHỦNG HOẢNG Ở TRUNG ĐÔNG

VÀ TÁC ĐỘNG ĐẾN VIỆT NAM

SINH VIÊN: NGUYỄN THỊ NGÂN LINH

MSSV: 2157060174
LỚP: A
GIẢNG VIÊN: TS. NGUYỄN VĂN DUẨN
 MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TRUNG ĐÔNG..............................................................4
1.1 Đặc điểm tự nhiên:.....................................................................................................4
1.1.1 Vị trí địa lí, tài nguyên thiên nhiên......................................................................5
1.1.2 Dân cư, tôn giáo, dân tộc.....................................................................................6
1.2 Đặc điểm kinh tế, chính trị ở Trung Đông:................................................................7
CHƯƠNG 2: KHỦNG HOẢNG Ở TRUNG ĐÔNG: THỰC TRẠNG, NGUYÊN
NHÂN, HỆ QUẢ VÀ CÁC KỊCH BẢN TRONG TƯƠNG LAI.......................................8
2.1 Thực trạng..................................................................................................................8
2.2 Nguyên Nhân..............................................................................................................9
2.3 Hệ Quả......................................................................................................................10
2.3.1 Tác động đến tình hình khu vực.........................................................................10
2.3.2 Tác động đến quốc tế.........................................................................................11
2.4 Các kịch bản tương lai ở khu vực Trung Đông.....................................................12
CHƯƠNG 3: TÁC ĐỘNG ĐỐI VỚI VIỆT NAM............................................................13
3.1 Về Kinh Tế...............................................................................................................13
3.2 Về Chính Trị.............................................................................................................14
3.3 Kinh Nghiệm Cho Việt Nam Từ Khủng Hoảng Trung Đông..................................14
KẾT LUẬN.......................................................................................................................15
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................15

MỞ ĐẦU
Khủng hoảng ở Trung Đông đã và đang là một vấn đề nóng bỏng, thu hút sự quan
tâm của cộng đồng quốc tế. Cuộc biến động chính trị, làn sóng biểu tình chống chính phủ
3
diễn ra ở một loạt các nước Trung Đông khiến khủng hoảng chính trị leo thang ở nhiều
nước, hàng loạt các rối loạn dân sự và can thiệp quân sự nổ ra trên toàn khu vực này, đã
đẩy tình hình khu vực vào tình trạng mất ổn định nghiêm trọng, gây chấn động cộng đồng
quốc tế và tác động đến tình hình quan hệ quốc tế. Biến động chính trị ở Bắc Phi - Trung
Đông là một “làn sóng cách mạng” và biểu tình xảy ra ở các nước trong thế giới Arab.
Hầu hết các cuộc biểu tình đều phát triển về quy mô và tạo thành “hiệu ứng đô-mi-nô”,
nhanh chóng tác động và lan sang nhiều nước khác trong khu vực, với mục đích phản đối
tình trạng giá lương thực, nhiên liệu tăng, thất nghiệp cao; đòi sửa đổi hiến pháp và bầu
cử tự do; chống độc tài, chuyên chế, đấu tranh đòi dân chủ... Bên cạnh đó, ở mỗi nước,
cách thức biểu dương lực lượng của người dân cũng như cách thức trấn áp của chính
quyền lại khác nhau. Chính phủ các nước từ lâu quá dựa dẫm vào sự bảo trợ, “chiếc ô” an
ninh của Mỹ và các nước châu Âu nên rất lúng túng trong xử lý tình hình, dẫn đến mắc
sai lầm trong đối phó với biểu tình, bạo loạn, khiến đất nước ngày càng lún sâu vào
khủng hoảng. Trong năm 2023, Trung Đông trải qua một năm đầy biến động với những
chuyển động đa chiều phức tạp. Cuộc xung đột đẫm máu giữa Hamas và Israel bùng phát
ở dải Gaza đã làm chệch hướng xu thế hòa giải, xích lại gần nhau, dập tắt triển vọng hòa
bình, ổn định ở khu vực.

Việt Nam đã sớm thiết lập quan hệ ngoại giao từ những năm 1960. Tình hình
khủng hoảng ở Trung Đông đã cũng có những tác động không nhỏ đối với Việt Nam về
kinh tế- chính trị. Vì vậy, việc lựa chọn quan điểm như thế nào trước tình hình Trung
Đông hiện nay và nghiên cứu nhằm rút ra những kinh nghiệm trong quan hệ quốc tế từ
bài học của các quốc gia Trung Đông là điều mà chính phủ Vite65 Nam cần quan tâm.
Tiểu luận này trên cơ sở tìm hiểu về khu vực Trung Đông và tình hình khủng hoảng ở
khu vực, sẽ tập trung nghiên cứu những nguyên nhân dẫn đến biến động chính trị - xã hội
tại đây và những tác động của nó đến tình hình chung của khu vực, quốc tế và đối với
Việt Nam.

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TRUNG ĐÔNG

1.1 Đặc điểm tự nhiên:

1.1.1 Vị trí địa lí, tài nguyên thiên nhiên
Không giống với nhiều khu vực khác trên thế giới, Trung Đông không có một ranh
giới rõ ràng về mặt địa lý. Theo Teach Mideeast - một sáng kiến tiếp cận giáo dục được
phát triển bởi Hội đồng Chính sách Trung Đông có trụ sở tại Mỹ - Trung Đông là thuật
ngữchung để chỉ khu vực bao gồm các quốc gia ở Tây Nam Á và một phần của Bắc Phi.
Thuật ngữ này được cơ quan ngoại giao Anh đặt ra vào cuối thế kỷ XIX, ban đầu được sử
dụng để phân biệt khu vực phía Đông Cận Đông (vùng Balkan và Đế chế Ottoman), phía

4
Tây Ấn Độ (bao gồm Afghanistan và Ba Tư) và Viễn Đông (các quốc gia Đông Á, bao
gồm Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc). Đây là khu vực khô cằn ở Tây Nam Á và một
phần Bắc Phi trải dài từ Địa Trung Hải đến Vịnh Ba Tư, giáp Biển Đen và Biển Caspian
ở phía Bắc, sa mạc Sahara và Ấn Độ Dương ở phía Nam. Ngày nay, Trung Đông và Cận
Đông là những từ đồng nghĩa, nhưng Trung Đông là thuật ngữ được sử dụng phổ biến
hơn. Tuy nhiên, danh sách chính xác của các quốc gia được cho là một phần của khu vực
Trung Đông vẫn chưa được thống nhất. Mặc dù vậy, hầu hết mọi người đều đồng ý rằng,
các quốc gia Trung Đông bao gồm: 8 quốc gia trên Bán đảo Arab (gồm Bahrain, Iraq,
Kuwait, Oman, Qatar, Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất và Yemen); 4
quốc gia Levant (gồm Jordan, Lebanon, Syria, Palestine); 5 quốc gia Bắc Phi (gồm
Algeria, Ai Cập, Libya, Morocco và Tunisia) cùng với Iran, Israel và Thổ Nhĩ Kỳ. Ngoài
khái niệm Trung Đông, còn có khái niệm “Trung Đông mở rộng”, trong đó bổ sung thêm
các quốc gia gồm Afghanistan, Comoros, Djibouti, Maghreb, Pakistan, Sudan,Somalia...1

Bản đồ khu vực Trung Đông

Từ vị trí địa lí mà nói, Trung Đông nối liền châu Á, châu Âu và châu Phi, khai
thông Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương, từ xưa đến nay chính là đầu mối giao thông
trọng yếu của phương đông và phương tây. Là vùng "hai đại dương, ba châu lục, năm
biển", có vị trí chiến lược cực kì trọng yếu. Vì mục đích tranh đoạt tài nguyên nước

1
Petrotimes, B. điện tử. (2023, November 29). Điểm Nóng Trung đông.
https://petrotimes.vn/diem-nong-trung-dong-700547.html
5
ngọt khan hiếm và tài nguyên dầu thô quý báu, cũng bởi vì khác biệt văn hoá và tôn giáo,
kể từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, cục thế ở khu vực này liên tục rối ren bất ổn.

Trung Đông là một khu vực có trữ lượng tài nguyên thiên nhiên phong phú, đặc biệt
là dầu mỏ và khí đốt. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), Trung Đông chiếm 48%
trữ lượng dầu mỏ và 38% trữ lượng khí đốt tự nhiên của thế giới. Có thể thấy dầu mỏ và
khí đốt là nguồn thu chủ yếu và là mặt hang xuất khẩu hang đầu của khu vực này ra thế
giới, được coi là huyết mạch của nền kinh tế, tạo ra sự tang trưởng kinh tế cao và ổn định
cho khu vực.

1.1.2 Dân cư, tôn giáo, dân tộc

Trung Đông là khu vực có sự đa dạng về dân tộc, với nhiều nhóm dân tộc lớn nhỏ
khác nhau. Các nhóm dân tộc chính ở Trung Đông bao gồm: Người Ả Rập là nhóm dân
tộc chiếm đa số ở Trung Đông, với dân số khoảng 200 triệu người. Người Ả Rập sinh
sống chủ yếu ở các nước Ả Rập như Ả Rập Xêút, Ai Cập, Iraq, Syria, Jordan, Lebanon,
Yemen, Oman, Qatar, Bahrain, Các Tiểu vương quốc Arập thống nhất, Kuwait, Palestine.
Người Ba Tư là nhóm dân tộc lớn thứ hai ở Trung Đông, với dân số khoảng 100 triệu
người. Người Ba Tư sinh sống chủ yếu ở Iran, Iraq, Afghanistan, Tajikistan, Uzbekistan,
Turkmenistan. Người Thổ Nhĩ Kỳ là nhóm dân tộc lớn thứ ba ở Trung Đông, với dân số
khoảng 80 triệu người. Người Thổ Nhĩ Kỳ sinh sống chủ yếu ở Thổ Nhĩ Kỳ, Syria, Iraq,
Iran. Người Kurd là nhóm dân tộc thiểu số lớn nhất ở Trung Đông, với dân số khoảng 40
triệu người. Người Kurd sinh sống chủ yếu ở Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq, Iran, Syria. Người Do
Thái là nhóm dân tộc thiểu số ở Trung Đông, với dân số khoảng 15 triệu người. Người
Do Thái sinh sống chủ yếu ở Israel, Hoa Kỳ, Pháp, Canada. Ngoài ra, Trung Đông còn có
nhiều nhóm dân tộc thiểu số khác như người Armenia, người Syriac, người Copt, người
Berber, người Turkmen, người Azeri, người Circassian, người Yazidi, v.v.

Dân số Trung Đông ước tính khoảng 450 triệu người, với tốc độ tăng trưởng dân số
khá cao. Dân cư chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn như Cairo, Tehran, Istanbul,
Riyadh, Baghdad, Amman, Beirut, v.v. Hồi giáo là tôn giáo lớn nhất ở Trung Đông, với
khoảng 90% dân số theo đạo Hồi. Hồi giáo ở Trung Đông đa dạng về các trường phái,
bao gồm Sunni, Shia, Sufi, v.v . Dân tộc, dân cư, tôn giáo là những yếu tố quan trọng cấu
thành nên bản sắc của Trung Đông. Sự đa dạng về dân tộc, dân cư, tôn giáo đã tạo nên sự

6
phong phú về văn hóa, xã hội của khu vực này. Tuy nhiên, cũng là nguyên nhân dẫn đến
nhiều xung đột ở Trung Đông.

1.2 Đặc điểm kinh tế, chính trị ở Trung Đông:

Về kinh tế, khu vực Trung Đông có nền kinh tế khá đa dạng, tùy thuộc vào từng quốc
gia. Tuy nhiên, có một số đặc điểm chung có thể được nhận thấy như là: Nên kinh tế phụ
thuộc vào dầu mỏ, các quốc gia sản xuất dầu mỏ ở khu vực này như Saudi Arabi, UAE,
Iraq, Iran, Kuwait,.. được hưởng lợi lớn từ giá dầu tăng cao. Tốc độ tăng trưởng kinh tế
nhanh của khu vực Trung Đông trong những năm gần đây khá ấn tượng. Theo Qũy Tiền
tệ Quốc tế (IMF), tăng trưởng kinh tế của khu vực Trung Đông và Bắc Phi (MENA) đạt
3,5% trong năm 2022, cao hơn so với mức 3,2% của năm 2021. Trình độ phát triển kinh
tế chưa đồng đều, thay đổi trong phạm vi rộng từ rất nghèo (như Gaza và Yemen) đến
cực kỳ thịnh vượng (như Qatar và UAE). . Mặc dù ngành công nghiệp dầu mỏ cung cấp
vô số việc làm và của cải cho người dân trong khu vực và việc kiểm soát dầu mỏ giúp
duy trì an ninh và quyền lực ở Trung Đông trong nhiều thập niên, nhưng sự thống trị đối
với nguồn tài nguyên không thể tái tạo này luôn dẫn đến việc tranh giành quyền lực ở
mỗi quốc gia và sự cạnh tranh gay gắt trong khu vực, cũng như trở thành trung tâm của
nhiều vấn đề quốc tế.

Về đặc điểm chính trị, nhiều nước ở khu vực này theo chế độ quân chủ với mô hình
chủ yếu và thể chế độc tài, tập quyền và thiếu dân chủ. Đây thực chất là những chế độ
quân chủ tuyệt đối và quân chủ lập hiến trong việc cai trị đất nước hay chế độ chính trị
cha truyền con nối. Phần lớn lãnh đạo tối cao của các quốc gia ở đây đều cầm quyền
trong thời gian dài, nhiều nước áp dụng chính sách gia đình trị, cha truyền con nối. Đây
luôn là khu vực tranh giành ảnh hưởng, quyền lực, cũng như kiểm soát dầu lửa của các
nước lớn; và còn là địa bàn trú ẩn, hoạt động của nhiều tổ chức khủng bố như Taliban,
AI-Qaeda,…

7
 CHƯƠNG 2: KHỦNG HOẢNG Ở TRUNG ĐÔNG: THỰC
TRẠNG, NGUYÊN NHÂN, HỆ QUẢ VÀ CÁC KỊCH BẢN
TRONG TƯƠNG LAI.

2.1 Thực trạng

Khủng hoảng ở Trung Đông là một cuộc xung đột kéo dài nhiều thập kỷ giữa Israel
và các quốc gia Palestine, bao gồm Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO), Hamas và các
nhóm vũ trang khác. Cuộc xung đột này đã gây ra nhiều đau thương, mất mát và bất ổn
cho khu vực, đồng thời có tác động sâu rộng đến thế giới.

Khủng hoảng ở Trung Đông đã trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, với những thời kỳ
leo thang căng thẳng và những thời kỳ tạm lắng dịu. Một số cuộc xung đột gần đây ở
Trung Đông gồm: Xung đột Israel-Palestine là một cuộc xung đột đang diễn ra giữa Israel
và người Palestine. Nó đã kéo dài hơn 70 năm và đã gây ra thương vong và đau khổ cho
cả hai bên. Cuộc xung đột bắt nguồn từ sự thành lập của nhà nước Israel vào năm 1948,
khi người Palestine bị trục xuất khỏi đất nước của họ. Cuộc chiến Syria là một cuộc nội
chiến đang diễn ra ở Syria. Nó bắt đầu vào năm 2011 và đã khiến hơn 500.000 người
thiệt mạng. Cuộc chiến đã dẫn đến sự chia rẽ đất nước và sự nổi lên của các nhóm khủng
bố như ISIS. Cuộc chiến Yemen là một cuộc nội chiến đang diễn ra ở Yemen. Nó bắt đầu
vào năm 2015 và đã khiến hơn 377.000 người thiệt mạng. Cuộc chiến đã dẫn đến nạn đói
và bệnh tật lan rộng. Gần đây nhất là xung đột Hamas-Israel. Xung đột Hamas-Israel kéo
dài cản trở tiến trình hòa bình Palestine-Israel, mối quan hệ mong manh Israel-Arab cùng
xu thế hòa giải chưa đủ để ngăn chặn nguy cơ chia rẽ luôn tiềm ẩn ở khu vực, đang đẩy
Trung Đông trước ngưỡng cửa của một năm đầy khó khăn và âu lo trên những nền tảng
không chắc chắn. Tình trạng khủng hoảng ở Trung Đông đang diễn biến ngày càng phức
tạp và khó lường. Các cuộc xung đột vũ trang vẫn tiếp diễn ở nhiều nơi trong khu vực,
gây ra thương vong và thiệt hại nặng nề. Chủ nghĩa dân tộc cực đoan vẫn là một mối đe
dọa nghiêm trọng, gây ra bạo lực và bất ổn. Sự bất ổn chính trị và kinh tế vẫn là những
thách thức lớn đối với nhiều quốc gia trong khu vực.

2.2 Nguyên Nhân

Theo quan điểm của đại tá Lê Thế Mẫu đã phân tích trong bài viết “ Biến động chính trị
- xã hội ở Bắc Phi và Trung Đông nhìn từ đề án Đại Trung Đông của Mỹ” đăng trên tạp

8
chí nghiên cứu Trung Đông Châu Phi số tháng 11 năm 2011 có thể thấy các biến động
chính trị xã hội đó xuất phát từ hai nhóm nguyên nhân nguyên nhân bên trong (nguyên
nhân trực tiếp )và nguyên nhân bên ngoài ( nguyên nhân sâu xa).

Nguyên nhân trực tiếp: Khủng hoảng kinh tế - tài chính thế giới năm 2008 và cuộc
khủng hoảng lương thực năm 2010 gây ra những tác động tiêu cực cho nền kinh tế của
các nước Bắc Phi – Trung Đông, dẫn tới sự gia tăng nhanh chóng về tỷ lệ thất nghiệp
trong khu vực, tình trạng nghèo đói càng thêm trầm trọng, đời sống nhân dân ngày càng
khổ cực, mâu thuẫn xã hội ngày càng gia tăng, nỗi bất bình trong nhân dân ngày càng tích
tụ. Thêm vào đó, những phương tiện truyền thông có vai trò là chất khơi mào, chất xúc
tác và là công cụ để các khủng hoảng nổ ra và lan rộng khắp toàn khu vực.2

Nguyên nhân sâu xa:

- Chế độ chính trị độc tài, tập quyền, thiếu dân chủ: Mô hình thể chế nhà nước ở Trung
Đông thực chất là những chế độ quân chủ tuyệt đối và quân chủ lập hiến trong việc cai trị
đất nước và duy trì chế độ gia đình trị, cha truyền con nối. Bên cạnh đó, tình trạng vi
phạm nhân quyền, mất dân chủ ở các nước Trung Đông diễn ra phổ biến. Quyền lợi, cuộc
sống của người dân hầu như không được quan tâm. Trái lại, chính quyền các nước Ai
Cập, Libya, Syria … lại xây dựng bộ máy an ninh nhằm bóp nghẹt mọi tiếng nói phản
kháng. Trong bối cảnh phe đối lập không có chỗ đứng, bất bình của người dân không
được giải tỏa, những uất ức dồn nén bấy lâu sẽ bùng phát dữ dội, tạo ra “hiệu ứng
domino” khi gặp chất xúc tác mạnh mẽ là cuộc “cách mạng hoa nhài” ở Tunisia, dẫn tới
các cuộc nổi dậy, biểu tình chống đối chính quyền, đấu tranh đòi dân chủ.

- Tình trạng tham nhũng gây nên bất bình đẳng về thu nhập bởi thế khoảng cách giàu
nghèo ngày càng lớn. Không chỉ là nới rộng khoảng cách giàu nghèo, tham nhũng còn
làm bóp méo thị trường, cản trở các cơ hội đầu tư và tìm kiếm việc làm của một số tầng
lớp dân cư. Những hạn chế ấy được thổi bùng lên khi khu vực nghèo đói này trở thành
những nạn nhân đầu tiên của cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu.

2
Lê Thế Mẫu, Biến động chính trị - xã hội ở Bắc Phi – Trung Đông nhìn từ “Đề án Đại
Trung Đông” của Mỹ, http://iames.gov.vn/iames/tap-chi-nghien-cuu-chau-phi-vatrung-
dong/bien-dong-chinh-tri-xa-hoi-o-bac-phi-va-trung-dong-nhin-tu-ldquo-de-andai-trung-
dong-rdquo-cua-my-333.html, truy cập ngày 16/01/2024.
9
 - Xu thế dân chủ hóa là tất yếu và không thể cưỡng lại được, đặc biệt là trong bối cảnh
toàn cầu hóa như hiện nay. Quá trình hiện đại đại hóa, toàn cầu hóa, sự hình những tầng
lớp tri thức trẻ, cùng với đó là sự xuất hiện và gia tăng kết nối từ mạng xã hội, Internet và
các kênh thông tin rộng khắp đã dẫn đến kết quả tất yếu là ý thức dân chủ của người dân
ngày càng cao. Họ ý thức sâu sắc về quyền, lợi ích của mình và bất bình trước thực trạng
của đất nước. Do đó xu hướng dân chủ hóa, đấu tranh đòi dân chủ, tự do và công bằng xã
hội là điều tất yếu.

- Sự can thiệp từ bên ngoài, đặc biệt là Mỹ và các nước châu Âu: Sự bùng nổ, lan rộng
của khủng hoảng chính trị Trung Đông bắt nguồn và chịu sự tác động mạnh mẽ và sâu
sắc từ chính sách hai mặt về vấn đề dân chủ; sự can thiệp dân sự, quân sự, chính trị, của
Mỹ và các nước châu Âu tại khu vực này. Đó là sự triệt để lợi dụng các nhân tố bất ổn ở
một số nước trong khu vực để “nước đục thả câu”, “thay ngựa giữa dòng”, sử dụng
những “sức mạnh cứng”, “sức mạnh mềm” để loại bỏ những chế độ không còn hòa hợp
với lợi ích của Mỹ và châu Âu, dựng lên các chính quyền mới nhằm đảm bảo lợi ích của
mình trong khu vực.

2.3 Hệ Quả

2.3.1 Tác động đến tình hình khu vực

- Tác động đến trật tự khu vực: Khủng hoảng nổ ra khiến chính quyền nhiều nước cũng
như chế độ quân chủ và cộng hòa chuyên chế bị lật đổ. Tập hợp lực lượng trong khu vực,
vốn đã có nhiều chia rẽ và hạn chế nay càng trở nên khó khăn hơn. Mặt khác, quá trình
dân chủ hóa đang được đẩy nhanh đã gây ra sự biến động lớn trong tình hình chính trị của
khu vực này, có thể dẫn đến quá trình tái thiết, hình thành nên những nhà nước mới, gây
xáo trộn không nhỏ trên bản đồ chính trị khu vực…

- Tác động đến tiến trình hòa bình Trung Đông: Nhiều khả năng tiến trình hòa bình ở
Bắc Phi – Trung Đông sẽ diễn biến ngày càng khó khăn hơn bởi quốc gia đóng vai trò
quan trọng trong tiến trình này là Ai Cập đã bị sụp đổ sau cuộc khủng hoảng.

2.3.2 Tác động đến quốc tế

- Tác động về kinh tế: Cuộc khủng hoảng cũng như tình hình bất ổn ở nhiều nước Trung
Đông, vốn là những nước xuất khẩu dầu mỏ chủ yếu đã đẩy giá dầu thế giới tăng cao, ảnh

10
hưởng đến thị trường năng lượng, tài chính và thương mại toàn cầu, làm chậm quá trình
phục hồi nền kinh tế thế giới sau cuộc khủng hoảng Hơn nữa, biến động ở Trung Đông đã
khiến lực lượng lao động nước ngoài tại khu vực này phải trở về nước, gây ra những thiệt
hại không nhỏ. Ngoài ra, làn sóng người tị nạn từ các quốc gia chịu khủng hoảng sẽ tạo
thêm gánh nặng kinh tế - xã hội cho nhiều nước xung quanh, đặc biệt là châu Âu.3

- Tác động đến quan hệ quốc tế: Cuộc khủng hoảng này đã dẫn đến những hậu quả trong
quan hệ quốc tế, đặc biệt là sự thay đổi chính sách của từng nước và trong các cặp quan
hệ. Biến động chính trị - xã hội đã làm gia tăng thêm sự cạnh tranh ảnh hưởng giữa các
nước xung quanh tình hình Libya, Syria, khi giữa các nước Mỹ, Trung Quốc, Nga, các
nước châu Âu, hay các nước Hồi giáo vốn có thái độ và cách ứng xử khác nhau, thậm chí
trái ngược. Các nước đã có những điều chỉnh nhất định trong chính sách khu vực, mà đặc
biệt là Mỹ và châu Âu, những nước có khu vực ảnh hưởng truyền thống tại khu vực này.
Với Mỹ, cuộc khủng hoảng đã buộc Mỹ phải có sự thay đổi đáng kể trong chính sách khu
vực theo hướng lấy lòng dân chúng Hồi giáo và hạn chế ảnh hưởng của các tổ chức Hồi
giáo cực đoan; chú ý nhiều hơn đến tình hình nội trị các nước Trung Đông; và cân nhắc
hơn nữa quan hệ giữa Mỹ - thế giới Arab – Israel để đảm bảo chính sách Trung Đông
mới của mình. Mặt khác, việc tiếp tục vướng bận vào Trung Đông đã ít nhiều ảnh hưởng
tới sự tập trung của Mỹ vào châu Á – Thái Bình Dương, do đó tác động đến chính sách
quay lại châu Á – Thái Bình Dương của tổng thống Obama. Với các nước châu Âu, biến
động này cũng tác động không nhỏ đến chính sách khu vực, bởi đây vốn là khu vực ảnh
hưởng truyền thống của các nước châu Âu (EU). Tình trạng hỗn loạn kéo dài ở Trung
Đông đã làm gia tăng áp lực buộc châu Âu phải can dự nhiều hơn vào khu vực này4.

2.4 Các kịch bản tương lai ở khu vực Trung Đông

Với những diễn biến đang diễn ra và những yếu tố đang thay đổi ở khu vực, tình
hình Trung Đông trong năm tiếp theo khó có thể trở lại trạng thái hòa bình trọn vẹn. Thay
vào đó, có thể đưa ra một số dự báo mang tính tương đối như sau:
Thứ nhất, xung đột ở dải Gaza tất nhiên sẽ có nhiều kịch bản phát triển. Tuy nhiên, sẽ
không thể đi đến kết cục một bên còn, một bên mất. Sẽ có hai khả năng chính, hoặc cuộc
chiến sẽ kéo dài và mở rộng với sự tham gia của nhiều bên hơn, hoặc sẽ đạt được thỏa
3
Đồng Đức, Biến động chính trị ở Bắc Phi – Trung Đông và những hệ lụy,
http://www.tapchiqptd.vn/trang-chu/quan-su-nuoc-ngoai/616-bin-ng-chinh-tr-bc-
phitrung-ong-va-nhng-h-ly.html, truy cập ngày 16/1/2024.
4
Shlomo Ben-Ami, “The Next Phase of Middle East Conflict”, Project Syndicate, truy
cập vào 16/01/2024.
11
thuận ngừng bắn mong manh, trở lại trạng thái trước thời điểm Hamas thực hiện cuộc tấn
công vào Israel ngày 7/10/2023. Với những diễn biến chiến sự phức tạp trong hơn 2
tháng qua, khả năng quay lại trạng thái trước trước cuộc chiến là không nhiều. Nguy cơ
mở rộng cuộc xung đột với nhiều bên tham gia hơn là một thực tế cần được tính đến. Các
lực lượng ủng hộ Palestine và phong trào Hamas sẽ có những vai trò tích cực hơn trong
cuộc chiến chống lại Israel.
Thứ hai, cuộc chiến ở Gaza một mặt sẽ tạo thêm động lực đoàn kết thế giới Hồi
giáo, nhưng sẽ tạo ra một tình thế phức tạp mới trong quan hệ Iran – Saudi Arabia. Mối
quan hệ song phương mới được bình thường hóa này sẽ đứng trước những thách thức
mới trong việc hợp tác giải quyết các vấn đề khu vực. Một mặt, với tư cách là đồng minh
của Mỹ, Saudi Arabia sẽ chịu những áp lực từ phía đồng minh trong việc hỗ trợ Israel, ít
nhất là về mặt chính trị. Điều đó vốn không được nhiều nước Arab mong đợi. Tuy nhiên,
sức ảnh hưởng của Mỹ đối với Saudi Arabia cũng không còn như trước, hình ảnh Thống
đốc Mecca đón Tổng thống Mỹ Biden thay vì người đứng đầu Saudi Arabia đã cho thấy
điều đó. Do vậy, Saudi Arabia có thể thực hiện một chính sách cân bằng mới giữa các
bên liên quan đến vấn đề xung đột Israel – Palestine.
Thứ ba, xu hướng hòa giải quan hệ giữa các nước Hồi giáo ở Trung Đông sẽ tiếp tục
được thúc đẩy. Đáng chú ý sẽ là quá trình bình thường hóa quan hệ giữa Syria và các
quốc gia trong khu vực. Đồng thời, theo sau Saudi Arabia, nhiều quốc gia Hồi giáo Sunni
khác cũng sẽ có những tín hiệu tích cực trong việc cải thiện mối quan hệ với Iran. Xung
đột Israel – Palestine càng leo thang, xu hướng hòa hợp của thế giới Hồi giáo sẽ càng
được đẩy mạnh.
Thứ tư, cạnh tranh nước lớn sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp trong năm tới. Đặc biệt là
Mỹ đang có dấu hiệu yếu thế trước sức ảnh hưởng ngày càng gia tăng của Trung Quốc và
Nga ở khu vực này. Điều đó có thể dẫn tới những hành động phiêu lưu mới của
Washington. Cũng cần lưu ý rằng, Israel đang là mắt xích quan trọng trong chiến lược
của Mỹ ở Trung Đông. Tuy nhiên, như Tổng thống Biden đã từng nói “nếu không có
Israel thì Mỹ cũng sẽ tạo ra một Israel khác”. 5Do vậy, trong trường hợp Israel gặp bất lợi
và những tính toán của Mỹ thông qua đồng minh Do Thái này thất bại, Mỹ nhiều khả
năng sẽ kích hoạt một điểm nóng mới để can thiệp vào tình hình Trung Đông trong thời
gian tới. Mặc dù Nga có những ưu tiên đối với tình hình ở Ukraine, nhưng vấn đề Syria
và toàn bộ vành đai Biển Caspian – Biển Đen – Trung Đông – Địa Trung Hải có ý nghĩa
chiến lược trong cuộc đối đầu với phương Tây. Kiểm soát tốt vành đai này sẽ càng khiến
châu Âu lâm vào thế khó. Các động thái của Mỹ và đồng minh có nguy cơ đe dọa tới
vành đai an ninh mới của Nga chắc chắn sẽ vấp phải những phản ứng đáp trả. Đối với
Trung Quốc, sự “bế tắc” của Hành lang Kinh tế Ấn Độ – Trung Đông – châu Âu (IMEC)
tiếp tục nâng cao thêm vị thế của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) ở khu vực
Trung Đông. Bằng sức ảnh hưởng về kinh tế, Trung Quốc sẽ tiếp tục thúc đẩy ngoại giao
hòa giải với các quốc gia nằm trên BRI.

5
President Biden’s statement during his visit to Tel Aviv,
https://sv.usembassy.gov/president-bidens-statement-during-his-visit-to-tel-aviv/
12
Các xu hướng đa chiều sẽ khiến tình hình Trung Đông trong thời gian tới ngày càng trở
nên phức tạp hơn. Trung Đông trong năm 2024 về cơ bản vẫn là một điểm nóng đáng chú
ý của thế giới, nhưng khả năng đổ vỡ bằng một cuộc chiến quy mô rộng khắp, có khả
năng làm đảo lộn trật tự thế giới là không cao. Cuộc xung đột Israel – Palestine có thể mở
rộng thêm đối tượng tham gia, nhưng phạm vi xung đột sẽ khó có thể lan rộng liên quan
đến lợi 6ích chồng chéo của các bên. Cục diện cạnh tranh chiến lược ở Trung Đông sẽ
chờ đợi một chính sách mới đến từ người kế nhiệm Tổng thống Biden vào cuối năm
2024.

CHƯƠNG 3: TÁC ĐỘNG ĐỐI VỚI VIỆT NAM

3.1 Về Kinh Tế

Tác động của cuộc khủng hoảng chính trị xã hội ở trung đông đã tác động và ảnh
hưởng không nhỏ tới quan hệ hợp tác của việt nam mà trước hết là tới hoạt động xuất
khẩu lao động đầu tư của việt nam vào nước trong khu vực này và đầu tư của hai bên.
Ngoài những tác động trực tiếp đó còn có những tác động gián tiếp thông qua việc tăng
giá dầu lửa thế giới và làm chậm tiến trình phục hồi kinh tế thế giới sau khủng hoảng. Ở
ai cập trong năm nay mức tăng trưởng gdp dự báo có thể giảm từ năm 5,3 % xuống 3,7%
các nguồn thu chính từ du lịch, thị trường chứng khoán, cước phí cho hai vận tải qua
kênh đào suez tất cả đều sẽ giảm sự giảm sút đó chắc chắn có tác động bất lợi đến quan
hệ kinh tế thương mại với việt nam. Các thị trường lao động việt nam ở Syri, Libya,
Qatar và các nơi khác trong khu vực cũng đều giảm mạnh thậm chí dừng hẳn trong một
thời gian không ngắn.

3.2 Về Chính Trị

Chính trị - xã hội, biến động ở Bắc Phi – Trung Đông cũng có thể tạo ra những nguy cơ
tiềm tàng đối với sự ổn định chính trị - xã hội ở Việt Nam. Bởi tình hình các nước Hồi
giáo trong khu vực Đông Nam Á và Nam Á, những nước có vị trí địa lý rất gần với Việt
Nam và rất dễ chịu tác động trực tiếp từ biến động này, có thể sẽ gây ra những ảnh hưởng
nhất định đối với nước ta, rất dễ trở thành cơ hội để các thế lực thù địch, các phần tử cơ

6
Nouriel Roubini, “The Middle East Meltdown and Global Risk”, Project Syndicate, truy
cập vào 16/01/2024
13
hội trong và ngoài nước ra sức kích động, tung tin đồn thất thiệt về tình hình chính trị
nước ta.

3.3 Kinh Nghiệm Cho Việt Nam Từ Khủng Hoảng Trung Đông.

- Về việc dung hòa mối quan hệ và lợi ích của các dân tộc, sắc tộc: một trong những
nguyên nhân quan trọng dẫn đến cuộc khủng hoảng chính trị xã hội tại khu vực trung
đông chính là việc không trung hòa được các mối quan hệ và lợi ích của các tôn giáo sắc
tộc. Chính vì vậy, bài học về việc dung hòa mối quan hệ và lợi ích của các tôn giáo sắc
tộc là vô cùng cần thiết đối với Việt Nam trong tình hình chính trị -xã hội toàn cầu và khu
vực có nhiều biến động như hiện nay. Do đó, chính phủ Việt Nam nên chú trọng quán
triệt phương châm chủ động phòng ngừa, ngăn chặn, thực hiện tốt đường lối chính sách
của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế xã hội, cải thiện dân sinh, dân chủ, giải quyết
việc làm. Đồng thời phải tiến hành thực hiện nghiêm túc các giải pháp đồng bộ cả về tư
tưởng chính trị -kinh tế , pháp luật, giáo dục, đạo đức,…

- Về vấn đề an ninh quốc gia: Trước tiên, càng tập trung giữ vững ổn định chính trị xã
hội, củng cố lòng tin của nhân dân và sự lãnh đạo của đảng, tăng cường đoàn kết nội bộ,,
củng cố tăng cường mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa nhân dân với đảng trên cơ sở xây
dựng chính quyền thật sự của dân, cho dân, vì dân ,thật sự dân chủ hóa sinh hoạt xã hội,
thực hiện công bằng xã hội, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo chênh lệch phát triển như
các vùng miền giữa thành thị và nông thôn. Thứ hai, chú trọng phát triển kinh tế bảo đảm
an sinh xã hội, thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế kết hợp giữa tăng trưởng kinh tế với phát
triển bền vững, chú trọng phát huy nội lực nền kinh tế, từ đó giải quyết tốt mối quan hệ
họ nhập quốc tế với độc lập tự chủ về kinh tế không để nền kinh tế quá phụ thuộc vào
một nền kinh tế lớn nào. Thứ ba, phát triển đường lối nghệ thuật chiến tranh nhân dân,
củng cố quốc phòng toàn dân trong điều kiện mới, nghiên cứu xác định phương thức tiến
hành chiến tranh nghệ thuật quân sự phù hợp với xung đột vũ trang và chiến tranh biển
đảo cũng như chiến tranh ủy nhiệm.

14
 KẾT LUẬN
Khủng hoảng Trung Đông vẫn còn đang tiếp tục diễn ra hết sức phức tạp. Nó tác động
mạnh mẽ đến trật tự khu vực, khiến nền trật tự quân chủ và cộng hòa chuyên chế tại khu
vực vốn đã ngự trị hàng thập kỷ qua bị lung lay đến tận gốc rễ, lẫn đến toàn thế giới: về
mặt kinh tế, quan hệ quốc tế, và chính sách của từng nước. Tất cả đã khiến Trung Đông
vốn luôn là một điểm nóng của thế giới nay lại càng trở nên nóng hơn. Hiện tại tình hình
Trung Đông cho thấy trong tương lai gần, khu vực địa- chiến lược này sẽ vẫn không được
ổn định. Để tiến tới một Trung Đông hòa bình, ổn định lâu dài, các bên liên quan cần có
thiện chí, cần có những bước đột phá trong chính sách của mình, vượt lên trên những
định kiến, nghi kỵ, hận thù, hoặc chỉ vì quyền lợi ích kỷ của phe phái, quốc gia, dân tộc,
sắc tộc mình mà không đếm xỉa đến lợi ích chính đáng của các bên liên quan, của hòa
bình, an ninh khu vực và thế giới. Chấm dứt xung đột, hạ nhiệt căng thẳng, thiết lập nền
hòa bình, ổn định ở Trung Ðông vẫn là cái đích quan trọng mà các nước trong khu vực
cũng như cộng đồng quốc tế nỗ lực hướng tới bấy lâu nay.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Petrotimes, B. điện tử. (2023, November 29). Điểm Nóng Trung đông.
https://petrotimes.vn/diem-nong-trung-dong-700547.html

Nouriel Roubini, “The Middle East Meltdown and Global Risk”, Project Syndicate,
https://www.project-syndicate.org/commentary/middle-east-meltdown-global-risk-by-nouriel-
roubini-2015-10?barrier=accesspaylog truy cập vào 16/01/2024

President Biden’s statement during his visit to Tel Aviv,

https://sv.usembassy.gov/president-bidens-statement-during-his-visit-to-tel-aviv/

Đồng Đức, Biến động chính trị ở Bắc Phi – Trung Đông và những hệ lụy,
http://www.tapchiqptd.vn/trang-chu/quan-su-nuoc-ngoai/616-bin-ng-chinh-tr-bc-
phitrung-ong-va-nhng-h-ly.html , truy cập ngày 16/1/2024.

15
Shlomo Ben-Ami, “The Next Phase of Middle East Conflict”, Project Syndicate, The
Next Phase of Middle East Conflict by Shlomo Ben-Ami - Project Syndicate (project-
syndicate.org) truy cập vào 16/01/2024.

Bùi Vân Phúc, “Mùa xuân Arab” và sự can thiệp của phương Tây,
http://www.dangcongsan.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=30671&cn_id =487527
truy cập ngày 16/01/2024

Hilary Silver (ngày 12 tháng 12 năm 2007). “Social Exclusion: Comparative Analysis of Europe
and Middle East Youth”. Middle East Youth Initiative Working Paper. Shabab Inclusion.

16