UNIVERZITET U TUZLI

Akademija dramskih umjetnosti

Studijski program:Gluma

SEMINARSKI RAD
GLASOVNE KONSTANTE I DINAMIKA GLASA
Predmet:Tehnika glasa II

Studentica:Melisa Smajić Predmetni nastavnik:Mr.sci. Sanela Babić, vanredni prof.

Asistent:Emina Goletić, MA, viši asistent
Sadržaj:

OSOBINE TONA ................................................................................................................................... 3

VISINA GLASA...................................................................................................................................... 4
GLASNOST ........................................................................................................................................... 5
INTENZITET .......................................................................................................................................... 6
TEMPO................................................................................................................................................... 7
RITAM .................................................................................................................................................... 8
DINAMIKA GLASA................................................................................................................................ 8

2
OSOBINE TONA
Glas, kao najvažnije sredstvo komunikacije, ima odlike psiho-fizičkog karaktera, određene
fizčke i muzičke kvalitete. Kao i svaki ton, tako i glas ima određena svojstva, kao što su: boja,
visina jačina (intenzitet), tempo (trajanje), ritam i glasnost (fortitet). Interesantno je napomenuti
da su osim boje glasa, koja je prva i osnovna karakteristika svakog tona, sve ostale osobine tona
istovremeno i govorne konstante. Ova činjenica značajna je sa stanovišta analize i kontrole
govornog procesa. Treba uočiti koliko, zapravo, dinamizam u govoru zavisi od glasa i njegovih
primarnih osobina. Sa glasovnim promjenama dolazi i do variranja govornih konstanti,

Boja glasa je jedinstvena, nepromenljiva, individualna karakteristika jedne ličnosti. Ona zavisi od:
fiziološke grade glasovnog organa, kvaliteta, broja i rasporeda alikvotnih tonova, oblika loba nje i
grade rezonantnog aparata. Možemo, medutim, razlikovati tzv. ličnu i foničnu boju glasa, ali i
psihološku boju, kako je nazvao čuveni operski pjevač Fjodor Saljapin. Upotreba svijetlih i tam-
nih tonova (fonična, tzv. svetla i tamna boja glasa), otvorenih i zatvorenih vokala, može da pokaže
čitavu paletu i bogatstvo tonskih varijeteta i intonacija. Na ličnu boju glasa ne može se uticati, ona
je urođena konstanta, međutim, na foničnu boju može. Izvjesno svjesno bojenje glasa može se
uvježbati i koristiti kao glasovna transformacija ili prilagođavanje prilikom nastupanja, naročito u
elektronskim medijima. Ovaj proces se ne može smatrati promjenom boje glasa, već metodom u
postavci glasa. Glumci ovu glasovnu transformaciju koriste za živopisno glasovno i govorno sli

kanje čitave palete različitih likova. Ljudski glas", ističe profesor Nikola Cvejić, ima još jednu
osobinu po kojoj se razlikuje od muzičkih instrumenata.To je preimućstvo da može da mijenja
boju od najsvjetlije do najtamnije, da raspolaže bogatim glasovnim nijansiranjem, nizom zvučnih
preliva u promjeni boja."

Izvjesni poremećaj u fonaciji odražavaju se i na djelimično promjenu boje glasa. Prepreke mogu
biti organske, funkcionalne ili psihološke prirode. Organske promene na glasnicama mogu da
dovedu do pojave promuklosti i prozuklosti, usljed koje osnovna boja glasa biva zamagljena,
nejasna, nerazgoverna. Isto tako i nagla promjena pozicije grkljana može da dovede do pojave
stegnumelatog, stisnutog, zabačenog i prigušenog tona. Ponekad se, kao posljedica treme i
psiholoških prepreka, javlja neprirodna, vještačka boja, koja čini da glas deluje stegnuto i skučeno
u opsegu.

3
VISINA GLASA
Visina glasa može se posmatrati u odnosu na fizičke zakone akustike, ali i u vokalnom smislu,
budući da takode zavisi od pravilnog i dubokog udisaja, ukorjenjenog daha na dijafragmi i od
građe rezonatora.

Osnovna podJela glasova jeste standardna podela na duboki, sredaji i visoki glas. Za glumce, to je
sasvim pojednostavljena i nevažna podjela. Upravo se u glasovnoj obuci glumaca insistira na
formiranju bogatog obima glasa, koji u sebi sadrži duboke, srednje ili centralne i visoke tonove.
Kod visoko postavljenih glasova (visoka pozicija) insistira se na aktiviranju rezonance grudi, a
kod dubljih ili delimično zabačenih glasova, na primarnoj funkciji rezonatora glave (ozvučavanje
maske). Postoje glasovi kod kojih preovladavaju dublji ili viši tonovi. Tada se glas u pogledu
obima smatra veoma bogatim, ali se teži razvijanju i širenju u onom registru u kome je visina tona
svedenija. Za širenje obima glasa korisne su vježbe za impostaciju, posebno rad uz klavir.

Pogrešna je težnja da glas bude moćan i slobodan samo u centralnom registru. To je za početnike
od primarnog značaja, ali ovdje se nikako ne treba zaustaviti. Zašto ne pokušati nešto, možda
rizično, smjelo, neobično: istražiti one slojeve u glasu i govoru, koji su bili nepoznati i neotkriveni,
a koji, možda, u dijapazonu glasa postoje. Posebno valja naznačiti i da glasovne transformacije u
različitim žanrovima zahtevaju raspon glasa od najdubljih do najviših slojeva u govoru

4
GLASNOST
O osobini tona i govornoj konstanti glasnosti (čujnosti) govorićemo više u poglavlju Dinamika
glasa. Navedimo samo da glasnost zavisi od: kapaciteta pluća, građe glasovnog aparata, posebno
orga na za pripremu i produkciju glasa, disajnih organa, kao i od upotrebe prirodnih rezonatora.
Glasnost zavisi i od udaljenosti govornika u odnosu na auditorijum i procesa govorenje (pevanje)
- slušanje. Napomenimo da je jedan od najznačajnijih i najvažnijih momenata u glasovnom
obrazovanju glumca, mogućnost kontrolisanja glasnosti. Kada se uspostavi kontrola nad ovom
osobinom tona i fiksira centralni registar, slobodno se može smatrati da je uspostavljena kontrola
nad sopstvenim glasom. Zbog toga se kombinuju vježbe za impostaciju, rezonancu i dinamiku
glasa. Najčešće negativne, a obično propratne pojave, prisutne kod većine početnika u radu na
glasu, jesu: pojava visokog tona u glasnosti ili zabačenog, guturalnog, nejasnog tona u tihom
govoru. Ove pozicije glasa mogu se izbjeći uobličavanjem centralnog registra, koji se u svakom
trenutku može pojačati, u odnosu na trenutnu snagu i volumen glasa. Isto tako, pojava mrmljanja,
nejasnog i bezvučnog tona u tihom govoru, može se otkloniti korišćenjem rezonatora glave.

5
INTENZITET
Intenzitet je posebno značajna osobina tona i govorna kon- stanta. On ne mora i ne sme da zavisi
od glasnosti, samo može bi- ti praćen glasnošću, što se često i delava. No, intenzitet se definite kao
stepen odredenog misaonog i emocionalnog zalaganja, pa je sasvim sigurno da izvestan tekst može
da se kaže ili otpeva veoma tiho, ali sa izrazitim stepenom uloženog glasovnog impulsa. Inten-
zitet često prate glasovne modulacije, u smislu bogate intonacije i melodije rečenice. Upravo ova
govorna konstanta omogućava glumcu i pevaču da rasporedi svoju ulogu na parčad i zadatke (po
Stanislavskom) i odigra cijelu predstavu, sa određenim jakim poentama.

Intenzitet, takođe, doprinosi dinamici govornog čina. U tekstu komada ne može biti sve jednako
važno. To se uloženim i razuđenim intenzitetom može pokazati, razdvojiti i u početku rada na
ulozi sasvim racionalno odrediti i rasporediti. Mnogi glumci pridaju jednaku važnost svemu što se
događa na sceni, umjesto da izdvoje odlučujuće momente u komadu - poentirane tačke lika i fokus
čitavog komada.

6
TEMPO
Tempo se definiše kao brzina izvodenja muzičke kompozicije ili teksta. U odnosu na utvrđene tri
osnovne jedinice tempa: spori, srednji i brzi, postoji čitava paleta različitih brzina izvođenja, koja
se može posmatrati bar na tri načina: brzina izvođenja određenog teksta, tempo uloge - lika,
trajanje komada. (Tempo lika zavisi i od načina disanja lika, brzine udisaja i izdisaja.) U govornom
procesu značajna su, medutim, i izvjesna odstupanja od utvrđenog tempa kazivanja, što se naziva
- agogika, ali i česte, ponekad veoma izrazite promjene tempa. Ovim promjenama se nešto posebno
naglašava u određenom dijelu teksta ili u predstavi. Promjene tempa je koristio, na primer, B.
Breht, kao jedno od sredstava potuđenja, koje doprinosi začudnosti lika ili zbivanja.

U govornom procesu takode je značajna figura usporavanja ili usporenja - ritenuto ili riterdando.
Obično se uočava na kraju muzičke ili govorne fraze i iskaza, kao da se ovom promenom tempa
misao želi zaokružiti i dovršiti. Suprotna je figura ubrzava- nja ili ubrzanja - akcelerando (ital,
accelerando), koja je posebno značajna za dinamiku govornog toka. Muzičke figure tempa pru-
žaju obilje mogućnosti za govorne i glasovne transformacije. Agogika, usporavanje, ubrzavanje i
različite promene tempa, mogu postati deo značajne govorne figure - gradacije. Gradiranjem
govornog čina u pogledu tempa, postiže se bogata ritmička skala govornog izraza.

7
RITAM
Ritam, u muzičkom smislu, jeste niz tonova različitog vremenskog trajanja, ali i smjenjivanje
naglašenih i nenaglašenih stihova u poetskom izrazu.

Ritam može biti:

a) ličan, prirodan i

b) zadat, odreden tekstom, situacijom, itd.

Prirodan ritam zavisi od psiholoških karakteristika, ličnog osjećaja za ritam i opšte muzikalnosti.
Međutim, često se prirodan, spontan, impulsivan osećaj za tempo i ritam uskladuje sa kompletnom
strategijom govornog čina, određenom situacijom, rediteljskim viđenjem predstave, raspoloživim
vremenom, itd.

U pogledu značaja pravilne akcentuacije, naglašenih i nenaglašenih akcenata, rečeničkog ritma,

dužina i logičkog akcenta, upućujemo na udžbenike iz gramatike i dikcije. Zadržaćemo se,
medutim, na specifičnoj muzičkoj artikulaciji, koju poseduje svaka muzička kompozicija, ali i
govorni izraz. U govornom iskazu mo- že se uočiti niz promena u tzv. legato (povezano), stakato
(ispreki- dano) i martelato (zadržano) artikulaciji. Govorni čin se može obogatiti kontrastiranjem:
povezano - isprekidano - zadržano - ubrzano - usporenog tempa kazivanja. Stoga se i analiza teksta
može načiniti na osnovu bogate muzičke artikulacije: izvesni dijelovi iskaza govore se u legato
artikulaciji, povezano, sliveno, harmonično, bez naglih kontrasta; drugi dijelovi iskaza -
isprekidano, sa naglašavanjem i isticanjem važnih mesta (stakato), a odredene po- ente - zadržano,
naglašeno (martelato). Potpuno je pogrešno tekst analizirati i interpretirati, obraćajući pažnju samo
na logički akcenat. To vodi ka jednoličnom i uvijek istom, ritmiziranom naglašavanju odredenih
mjesta u tekstu. Pored toga, logički akcenat povlači za sobom tvrdu ataku tona, jer se insistira na
preteranom naglašavanju određene riječi ili dijelova rečenice.

8
DINAMIKA GLASA
Kada je riječ o glasnosti kao o osobini tona, ali i govornoj konstanti, ona se često poistovjećuje sa
intenzitetom (jačinom), ili je pak sastavni dio intenziteta. Valja razjasniti zabludu, koja se pone-
kad javlja u pogledu identifikacije glasnosti i intenziteta, kao druge govorne konstante (i osobine
tona). Glasnost često jeste prateći i sastavni dio intenziteta, ali je i čujnost (povezana sa
rezonancom - ozvučavanjem), pa se može razlikovati bezbroj varijeteta u dinamici glasa: od
šapata, preko tihog govora (piano), do centralne glasnosti i veoma glasnog govora (forte).

Šapat je samo izdisaj bez fonacije, kada vazdušna struja prela- zi preko glasnica, ali su one
nepokretne. Zapravo, vazduh prolazi samo kroz zadnji dio glotisa, prednji dio je zatvoren. Otvoren
je meduhrskavičavi dio i kroz njega struji vazduh. Za šaputanje je potreban veliki disajni zamah,
izražajna artikulacija, kao i intenzitet u prenošenju poruka. Naravno, pogrešno je mišljenje da se
šaputanjem glasnice štede, naročito ako se radi o promuklosti ili težem oboljenju glasnica. (Kod
zvižduka, na primjer, glas se stvara u grkljanu, ždrijelu i usnoj duplji.)

Prelaz od šapata na fonaciju, prvi čujni ton, zahtijeva meku i preciznu ataku tona, bez naglog udara
vazdušne struje na glasnice. Tihi ton (piano) mnogi doživljavaju kao pad intenziteta u glasu,
govoru i pevanju. Muskulatura odjednom postaje mlitava, gubi se osećaj oslonca daha i tona
djeluje kao uvučen u sebe, nečujan, neaktivan. Zvuk je razuđen, nefokusiran ka rezonatorima, a
izgovorena ili pjevana riječ nejasna i nečujna. Apođo za tihi govor i pjevanje mora biti u punoj
pripravnosti, dah ukorjenjen, ataka meka i precizna.

Tihi govor mnogi, takođe, povezuju sa dubljim slojevima u govoru, pa se centralni registar gubi,
ton klizi i postaje zabačen. Elastičnost dijafragme, ostvarena uz pomoć trbušnih mišića, pred-
stavlja onu snagu koja ne dozvoljava da kod piano tona dode do opšte mlitavosti, a kod forte tona
do naprezanja i vikanja. U izmjeni različitih jačina, posebno kod gradacije u glasnost, najveću ulo-
gu opet ima oslonac daha na dijafragmi i aktivnost rezonatora, posebno maske (rezonanca glave).

Problem, koji se javlja pri glasnijem i veoma glasnom govoru, kao i kod gradacije u glasnost jeste
ničim opravdan prelazak iz centralnog u viši registar, ili pak, grleni ton, koji često dovodi do poja-

9
ve izvikivanja teksta, a ne glasnog govorenja na dahu, a potom i do pojave promuklosti ili cepanja,
podvajanja glasa u dve struje. Razlozi su trostruki: nedovoljan dah, odsustvo oslonca daha i
gubitak centralnog registra-centra. Stoga je za ostvarivanje izrazite glasno- sti neophodno
obezbediti veći protok vazdušne struje i ukorenjen dah (i glas) i fiksirati centralni registar glasa
(centar). Za glasnost je takode značajno da se održi neprekidan intenzitet. Kada su intenzitet i
glasnost uskladeni, ne može doći do izvikivanja i skandiranja rijreči pri izrazito glasnom govoru,
koji tada, iako možda zvuči efektno, postaje prazan i bez mnogo smisla. Forte ton nikada ne smije
da bude samo tehnički proizveden, bez unutrašnjeg opravdanja.

Glas je često veoma voluminozan i snažan, a toga pojedini glumci nisu ni svesni. Ponekad postoji
strepnja od veoma glasnog govora, koji, ako je u rezonanci, ima zvučnost, sonornost i potre- ban
intenzitet. S druge strane, nekad se ulaže izrazit, a nepotreban napor da se bude glasan, umjesto da
se iskoriste fiziološke predno- sti i tehnička osnova, koja se stiče tokom rada na glasovnom obra-
zovanju. Forsiranje najglasnijeg varijeteta u govoru ili pevanju, na početku glasovne obuke može
da šteti glasnicama i psihološki nepovoljno da se odrazi na samopouzdanje pri glasnijem govoru.
Stoga je najvažnije upoznati mogućnosti svoga glasa. Tada je mo-guće ostvariti niz varijeteta: od
šapata, preko polu-šapata, tihog govora, gradacije u glasnost, do forte tona. Vježbe za dinamiku
glasa treba da se odvijaju naporedo sa vežbama za respiraciju, apođo, impostaciju i rezonancu.

Sasvim je pogrešno zahtevati od početnika da odmah govore glasno i snažno. Dinamika glasa treba
da bude strogo kontrolisana u početku rada na tehnici glasa. Zahtjevati od studenta ili mladog
glumca da stalno bude snažan u izrazu", znači tjerati ga da se forsira, dok još nije uspostavio duboki
dah, i prije svega, oslonac daha na dijafragmi. Teško je ponekad kontrolisati emocije, priliv ideja,
snagu i želju za pokazivanjem i brzim stizanjem do željenog rezultata. U glasovnom obrazovanju
najvažnija je postupnost, a ne razmišljanje o tome da li se do cilja dolazi sporo ili brzo, već da li
se do cilja dolazi pravilnim putem. Ne smijemo preskakati određene faze u radu na glasu, niti
praviti velike pauze u početku. Veoma je važan kontinuirani rad.

10