‫دوره ﻧﻮزدﻫﻢ ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ، 4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ ، 1391‬ﺷﻤـــﺎره ﻣﺴﻠﺴﻞ ‪66‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ

درﻣﺎﻧﻲ ﻫﻤﺪان‬ ‫‪20‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ورﻳﺪي ﺑﺮ ﻣﻴﺰان درد ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﻲ ﺳﺰارﻳﻦ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺑﻴﺤﺴﻲ ﻧﺨﺎﻋﻲ‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﺮﻳﻢ داودي*‪ ،‬دﻛﺘﺮ رﺿﺎ ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﻲ**‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ذواﻟﺤﻮارﻳﻪ***‬

‫‪IRCT 201111045731N2‬‬ ‫‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش ‪91/7/18 :‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺖ ‪91/3/23 :‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‪:‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﻫﺪف‪ :‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ رﺳﭙﺘﻮر ‪ NMDA‬و ﺑﻠﻮك ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻧﺎل ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و در ﺑﻴﺪردي ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﺑﺮآورد ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﻲ دردي ﺣﻮل و ﺣﻮش ﻋﻤﻞ اﻧﻔﻮزﻳﻮن ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت در ﺑﻴﻤﺎران ﺗﺤﺖ ﺳﺰارﻳﻦ اﻟﻜﺘﻴﻮﺑﺎﺑﻴﺤﺴﻲ ﻧﺨﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روش ﻛﺎر ‪ :‬در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ و دوﺳﻮﻛﻮر ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﻤﻴﺘﻪ اﺧﻼق ‪ 68 ،‬ﺑﻴﻤﺎر ﻛﺎﻧﺪﻳـﺪ ﺳـﺰارﻳﻦ اﻟﻜﺘﻴـﻮ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻴﺤﺴﻲ ﻧﺨﺎﻋﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ )‪ ، (M‬ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم ﺳـﻮﻟﻔﺎت ورﻳـﺪي ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ‪ 50 mg/kg‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان دوز‬
‫ﺑﻮﻟﻮس و ﺳﭙﺲ ‪ 10mg/kg/h‬در ﻃﻲ ﺟﺮاﺣﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﻔﻮزﻳﻮن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل )‪ (S‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻴﺰان ﺳﺎﻟﻴﻦ‬
‫اﻳﺰوﺗﻮﻧﻴﻚ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮد ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر ﺷﺪه و اﻃﻼﻋﺎت در ﺧﺼﻮص ﻓـﺸﺎر ﺧـﻮن ‪ ،‬ﺿـﺮﺑﺎن ﻗﻠـﺐ و ﻋـﻮارض‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ و ﺷﺪت درد)‪ (VAS‬ﺑﺮاي ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ در ﺑﺨﺶ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎ ‪ ، 4-6 VAS‬ﺷﻴﺎف دﻳﻜﻠﻮﻓﻨﺎك ﺳﺪﻳﻢ )‪ (100mg‬درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎ ‪ 7-10 VAS‬آﻣﭙﻮل ﻋﻀﻼﻧﻲ دﻳﻜﻠﻮﻓﻨﺎك ﺳﺪﻳﻢ )‪ (75mg‬ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف دﻳﻜﻠﻮﻓﻨﺎك ﮔﺰارش‬
‫ﺷﺪ ‪ .‬اﺳﻜﻮر درد و ﺑﺮوز ﻟﺮز و ﺗﻬﻮع و اﺳﺘﻔﺮاغ ‪،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ و در ‪ 30‬دﻗﻴﻘﻪ و ‪ 2 ، 1‬و ‪ 4‬و ‪ 8‬و ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ ﺛﺒﺖ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬داده ﻫﺎي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺮم اﻓﺰار ‪ SPSS‬و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﻮﻧﻬﺎي آﻣﺎري ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ‪ :‬ﺷﺪت درد ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ در ﮔﺮوه ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت در ‪ 2‬و ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ ﻛﻤﺘﺮ از ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد ) ‪ . (P<0/05‬دوز‬
‫دﻳﻜﻠﻮﻓﻨﺎك ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﮔﺮوه ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲ داري ﻛﻤﺘﺮ از ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد‪ 13754‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪.(P<0/005 ) 23167‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ :‬ﺗﺠﻮﻳﺰ ورﻳﺪي ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ در ﻃﻲ ﺳﺰارﻳﻦ در ﺑﻴﻤﺎران ﺗﺤﺖ ﺑﻴﺤﺴﻲ ﻧﺨﺎﻋﻲ ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻣﺴﻜﻦ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ را ﻛﺎﻫﺶ‬
‫داده و درد ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ ‪.‬‬

‫ﻛﻠﻴﺪ واژه ﻫﺎ‪ :‬ﺑﻲ ﺣﺴﻲ ﻧﺨﺎﻋﻲ ‪ /‬درد ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﻲ ‪ /‬ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‬

‫ﻛﻨﺘﺮل و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺗﺸﻨﺞ ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم اﻛﻼﻣﭙـﺴﻲ و ﭘـﺮه‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪:‬‬

‫اﻛﻼﻣﭙــﺴﻲ ﻣــﻲ ﺑﺎﺷــﺪ ‪ ،‬از اﺛــﺮات دﻳﮕــﺮ آن ﻣــﻲ ﺗــﻮان ﺑــﻪ‬
‫وازودﻳﻼﺗﺎﺳﻴﻮن و اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺮون ده ﻗﻠﺒﻲ در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫‪ SVR‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد )‪. (4‬‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﻛﺎﺗﻴﻮن در ﺑﺪن ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً‬
‫‪ 300‬ﻣﺴﻴﺮ آﻧﺰﻳﻤﻲ را ﻓﻌﺎل ﻣﻲ ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺴﻴﺎري از اﻳـﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ در ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ اﻧﺮژي دﺧﺎﻟﺖ دارﻧﺪ)‪.(4‬‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ داﺧﻞ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮ روي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻋﺒﻮر‬
‫ﻏــﺸﺎﺋﻲ ﺳــﺪﻳﻢ و ﭘﺘﺎﺳــﻴﻢ دارد‪ ،‬ﻣﻨﻴــﺰﻳﻢ در ﺳــﺎل ﻫــﺎي‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ )‪ (Mg‬ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ﻛﻨﻨﺪه ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻛﺎﻧﺎل ﻫﺎي‬
‫ﻛﻠــﺴﻴﻢ و ﻳــﻚ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴــﺴﺖ ﻏﻴــﺮ رﻗــﺎﺑﺘﻲ رﺳــﭙﺘﻮرﻫﺎي‬
‫‪ NMDA‬اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮرﻳﻚ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ در ﻗـﺴﻤﺘﻲ از‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺣﺴﺎس ﺳﺎزي ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺑﻠﻮك رﺳـﭙﺘﻮرﻫﺎي ‪ NMDA‬درد ﭘـﺲ از ﻋﻤـﻞ را ﺗﻨﻈـﻴﻢ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ )‪ (1‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ در ﺧـﺼﻮص درد ﻣـﺰﻣﻦ و ﺣـﺎد‬
‫ﻧﻘﺶ آﻧﺎﻟﮋزﻳﻚ ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ را ﺑﺮاي ‪ Mg‬ﻧـﺸﺎن داده اﺳـﺖ‬
‫)‪ . (2،3‬ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ ﺳــﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳــﻮم داروﻳــﻲ اﻧﺘﺨــﺎﺑﻲ در‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* داﻧﺸﻴﺎر ﮔﺮوه ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺪان‬
‫** دﺳﺘﻴﺎر ﮔﺮوه ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺪان)‪(r.tahmasebi@umsha.ac.ir‬‬
‫*** اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﭘﺰﺷﻜﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺪان‬
‫‪21‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻣﺮﻳﻢ داودي و ﻫﻤﻜﺎران‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت ‪ 50 mg‬در ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﺑـﺎ ﻓﻨﺘﺎﻧﻴـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬــﺎﻳﻲ در ﺑﻴﻤــﺎراﻧﻲ ﻛــﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨــﺪ آﻧــﺎﻟﮋزي ﺑــﺮاي زاﻳﻤــﺎن‬
‫ﺑﻮده اﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺤﻲ آﻧـﺎﻟﮋزي را ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﺗـﺮ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻋﻠﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ اﺛـﺮ ﺑـﻲ دردي‬
‫ﻣﺨﺪرﻫﺎ را ﺑﺎ دو ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﻣﺮﻛﺰي و ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ)‪.(4‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺳـﻌﻲ ﺑـﺮ آن دارد ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﺗﺠـﻮﻳﺰ داﺧـﻞ‬
‫ورﻳﺪي و ﺣـﻴﻦ ﺟﺮاﺣـﻲ ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم ‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ آن در‬
‫ﻣﻴﺰان درد ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﻲ و ﻣﻘـﺪار ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ داروﻫـﺎي‬
‫آﻧﺎﻟﮋزﻳﻚ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫روش ﻛﺎر‪:‬‬
‫اﻳــﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ از ﻧــﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت ﻛﺎرآزﻣــﺎﻳﻲ ﺑــﺎﻟﻴﻨﻲ دو‬
‫ﺳﻮﻛﻮر ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺷﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣـﺎري آن را ‪68‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ‪ ASA class I ,II‬ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﺮاﺣﻲ ﺳـﺰارﻳﻦ اﻟﻜﺘﻴـﻮ‬
‫ﺑـﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﻓﺎﻃﻤﻴـﻪ ﻫﻤـﺪان ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﻛﺮدﻧـﺪ ﺑــﺼﻮرت‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ )‪ (Sequential‬اﻧﺘﺨـﺎب و ﺑـﺼﻮرت ﺗـﺼﺎدﻓﻲ ﺑـﻪ دو‬
‫ﮔﺮوه ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺧﺬ ﻣﺠـﻮز ﻛﻤﻴﺘـﻪ اﺧـﻼق و‬
‫رﺿﺎﻳﺖ اﻧﺠـﺎم روش ﺑﻴﻬﻮﺷـﻲ رژﻳﻮﻧـﺎل ‪ ،‬رﺿـﺎﻳﺖ ﻧﺎﻣـﻪ در‬
‫ﺧﺼﻮص اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎﺗﻲ ﺗﺠـﻮﻳﺰ ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم‬
‫ورﻳﺪي ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺧﺮوج ‪:‬‬
‫‪ -1‬آﻟﺮژي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از داروﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪ -2‬اﺧﺘﻼل ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﺒﺪي – ﻛﻠﻴﻮي – ﻗﻠﺐ‬
‫‪) BMI ≥ 35 -3‬ﭼﺎﻗﻲ ﺷﺪﻳﺪ(‬
‫‪ -4‬ﺑﻴﻤﺎري ﻧﻮروﻣﺎﺳﻜﻮﻻر‬
‫‪ -5‬ﺳﺎﺑﻘﻪ دﻳﺴﻚ ﻛﻤﺮ ‪ /‬ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺮوﭘﺎﺗﻲ‬
‫‪ -6‬ﻣﺼﺮف اﭘﻴﻮﺋﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﺴﻜﻦ ﻃﻲ ‪ 3‬روز ﻗﺒﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪ -7‬ﻣﺼﺮف ﺑﻠﻮك ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎي ﻛﺎﻧﺎل ﻛﻠﺴﻴﻤﻲ‬
‫‪ -8‬ﻋﺪم اﻣﻀﺎء رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺘﺒﻲ‬
‫‪ -9‬اﺷﻜﺎل در ﺑﻠﻮك اﺳﭙﺎﻧﻴﺎل‬
‫در وﻳﺰﻳﺖ ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﻲ )ﻳﻚ روز ﻗﺒﻞ( ﻣﻌﺎﻳﻨـﺎت‬
‫ﻻزم اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺧـﺮوج از ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺣﺬف ﺷﺪﻧﺪ ‪ .‬در ﺧـﺼﻮص ‪ VAS‬ﻧﻴـﺰ ﺗﻮﺿـﻴﺤﺎت ﻻزم ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﺎر داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎران ‪6 cc / kg‬‬
‫ﺳﺮم رﻳﻨﮕﺮ داده ﺷﺪ و ﻣﺎﻧﻴﺘﻮرﻳﻨـﮓ ﻛﺎﻣـﻞ ﺷـﺎﻣﻞ ‪، NIBP‬‬
‫‪ ، HR‬ﭘﺎﻟﺲ اﻛﺴﻴﻤﺘﺮي اﻧﮕﺸﺘﻲ ﺑﺮﻗـﺮار ﮔﺮدﻳـﺪ ‪ .‬اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫دﻣﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ و ﻋﻼﺋﻢ ﺣﻴﺎﺗﻲ در ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎران ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑـﻪ دو ﮔـﺮوه ‪)) M‬درﻳﺎﻓـﺖ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم(( و ‪)) S‬درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨــﺪه ﺳﺎﻟﻴﻦ((‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان درد‬
‫ﻣﺘﻤﺎدي ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان آﻧﺘـﻲ آرﻳﺘﻤﻴـﻚ و ﺿـﺪ ﺗـﺸﻨﺞ ﻛـﺎرﺑﺮد‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻳﻚ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪه ﭘﺎﻳﻪ ﻋﺒـﻮر ﻛﻠـﺴﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻠﻮل و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﻠﺴﻴﻢ درون ﺳﻠﻮل اﺳﺖ ﻣﻨﻴـﺰﻳﻢ‬
‫ﻧﻘﺸﻲ اﺳﺎﺳﻲ در ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻏﻠـﺐ ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫـﺎي ﺳـﻠﻮل دارد و‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳـﻚ ﻛﻠـﺴﻴﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ)‪.(4‬‬
‫در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋـﺼﺒﻲ ﻣﺤﻴﻄـﻲ ‪ ،‬ﻣﻨﻴـﺰﻳﻢ در آزاد ﺳـﺎزي‬
‫ﻧﻮروﺗﺮاﻧﺴﻤﻴﺘﺮﻫﺎ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﺎﻧﻜﺸﻦ ﻫﺎي ﺳﻴﻨﺎﭘﺴﻲ دﺧﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻟﻮﻛﺎل آﻧـﺴﺘﻴﻚ ﻫـﺎ را ﺗﻘﻮﻳـﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ)‪.(4‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ درد ﻣـﺰﻣﻦ و ﺣـﺎد ‪ ،‬ﻧﻘـﺸﻲ‬
‫ﺟﻬﺖ آﻧﺎﻟﮋزي ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ ‪ Mg‬را ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ ﻣﻜﺎﻧﻴـﺴﻢ‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ آﻧﺎﻟﮋزﻳﻚ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ واﺿﺢ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ اﺛﺮ‬
‫ﺑﺮ ﻛﺎﻧﺎل ﻫﺎي ﻛﻠﺴﻴﻤﻲ و رﺳﭙﺘﻮرﻫﺎي ‪ NMDA‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ‬
‫دارد)‪.(4‬‬
‫رﺳﭙﺘﻮرﻫﺎي‪ NMDA‬ﻳﻚ رﺳﭙﺘﻮر آﻣﻴﻨﻮاﺳﻴﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻴﻨﺎﭘﺲ ﻫﺎي ﺗﺤﺮﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻟﻘﺎء و ﺣﻔﻆ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺳﺎزي ﻣﺮﻛﺰي)‪(Central Sensitization‬‬
‫در ﺣـﺎﻻت درد ﭘـﺲ از ﺟﺮاﺣـﻲ دﺧﺎﻟـﺖ دارﻧـﺪ ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ آﻧـﺎﻟﺮژي آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ ﻫـﺎي ‪ NMDA‬ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﺮﻛﺰي ‪ Nociceptive‬ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻛﺎﻫﺶ آزادﺳﺎزي‬
‫ﻛــﺎﺗﻜﻮل آﻣــﻴﻦ ﻫــﺎ ﺑﺎﺷــﺪ ‪ ،‬ﺑﻨــﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛــﺎﻫﺶ دﻫﻨــﺪه‬
‫‪ Nociceptor‬ﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﻳـﺎ ﭘﺎﺳـﺦ ﻫـﺎي اﺳﺘﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺮاﺣﻲ اﺳﺖ)‪.(4‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻠﻴﻨﻴﻜﻲ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﻔﻮزﻳﻮن‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺳﻮﻟﻔﺎت در ﺣﻴﻦ ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ داروي‬
‫ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ و داروﻫـﺎي ﺿـﺪ درد ﭘـﺲ از ﻋﻤـﻞ را‬
‫ﻛﺎﻫﺶ داده اﺳﺖ)‪ .(4‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺣﻮل ﺣﻮش ﻋﻤﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻛﻤﻲ ﺑﺮ‬
‫درد ﭘــﺲ از ﻋﻤــﻞ دارﻧــﺪ)‪ .(5،6‬اﻳــﻦ در ﺣﺎﻟﻴــﺴﺖ ﻛــﻪ در‬
‫ﺧﺼﻮص ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت در ﺣـﻴﻦ آﻧـﺴﺘﺰي رژﻳﻮﻧـﺎل‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘــﺎت ﺑــﺴﻴﺎر اﻧــﺪك ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺠــﻮﻳﺰ داﺧــﻞ ورﻳــﺪي‬
‫ﻣﻨﻴــﺰﻳﻢ ﺳــﻮﻟﻔﺎت ‪ 50 mg/kg‬ﻗﺒــﻞ ﻋﻤــﻞ و ‪8 mg/kg/h‬‬
‫ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ)اﻋﻤﺎل ارﺗﻮﭘﺪي اﻧﺪام ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ( ﺑﻪ ﻃـﻮر واﺿـﺤﻲ‬
‫ﻧﻴــﺎز ﺑــﻪ ﻓﻨﺘﺎﻧﻴــﻞ ﺣــﻴﻦ ﻋﻤــﻞ و ﭘــﺲ از ﻋﻤــﻞ را ﻛــﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲ دﻫﺪ)‪.(4‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻋﺒﻮر ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺳﻮﻟﻔﺎت از ﻃﺮﻳﻖ ‪ B.B.B‬ﻣﺤـﺪود‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﺠﻮﻳﺰ اﻳﻨﺘﺮاﺗﻜﺎل ﻓﻨﺘﺎﻧﻴﻞ ‪ 25 mg‬ﺑـــــــﻪ‬
 ‫دوره ﻧﻮزدﻫﻢ ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ، 4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ ، 1391‬ﺷﻤـــﺎره ﻣﺴﻠﺴﻞ ‪66‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﻫﻤﺪان‬ ‫‪22‬‬

‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺗﻨﻔﺴﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ)‪.(4‬‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘـﻪ در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ ‪ ،‬ﭘﺰﺷـﻚ ‪ ،‬ﭘﺮﺳـﺘﺎر و ﺑﻴﻤـﺎر از‬
‫ﺗﻬﻮع ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺮاغ ‪ ،‬ﺧﺎرش ‪ ،‬ﺳﺮدرد ‪ ،‬ﮔﺮ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻣﺤﺘﻮي ﻣﺎده ﺗﺰرﻳﻘﻲ ﺑﻲ اﻃﻼع ﺑﻮدﻧﺪ )داروﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮﺳﺘﺎر‬
‫ﻋﻮارض در ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ و ﭘﺲ از آن از ﺑﻴﻤﺎر ﭘﺮﺳﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﺪ‬ ‫دﻳﮕــﺮي ﺗﻬﻴــﻪ و ﺑــﺼﻮرت ﺗــﺼﺎدﻓﻲ ﻛــﺪ دار ﻣــﻲ ﺷــﺪﻧﺪ(‬
‫و در ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻮارﺿـﻲ ﺑﺠـﺰ ﻣـﻮارد‬ ‫‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ اﺳﭙﺎﻳﻨﺎل ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﻤـﺎران در‬
‫ﻣﺬﻛﻮر در ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ ،‬در ﻓﺮم ﺛﺒﺖ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪ ، M‬ﻳﻚ دوز ﺑﻮﻟـﻮس ‪ 50 mg/kg‬ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم‬
‫آﻧﺴﺘﺰﻳﻮﻟﻮژﻳــﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻤــﺎر‪ ،‬ﭘﺮﺳــﺘﺎر در رﻳﻜــﺎوري و ﺑﺨــﺶ از‬ ‫ورﻳﺪي در ﻣﺪت ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ واﻧﻔﻮزﻳـﻮن ‪10 mg/kg‬ﺳـﻮﻟﻔﺎت‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻪ ﮔﺮوه ﮔﻴﺮﻧﺪه ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم ورﻳـﺪي و‬ ‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم در ﻧﺮﻣﺎل ﺳﺎﻟﻴﻦ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﻞ و ﺑـﻪ ﮔـﺮوه ‪ S‬ﻳـﻚ‬
‫ﻧﺮﻣﺎل ﺳﺎﻟﻴﻦ اﻃﻼﻋﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬درﻣﺎن درد ﭘﺲ از ﻋﻤـﻞ ﺑـﺎ‬ ‫دوز ﺑﻮﻟﻮس ﻫﻢ ﺣﺠﻢ از ﻧﺮﻣﺎل ﺳـﺎﻟﻴﻦ در ﻣـﺪت ‪15‬دﻗﻴﻘـﻪ‬
‫دﻳﻜﻠﻮﻓﻨﺎك ‪ ،‬درﻣﺎن ﺧﺎرش ﺑﺎ دﻳﻔﻦ ﻫﻴﺪراﻣﻴﻦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫واﻧﻔﻮزﻳﻮن در اداﻣﻪ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﻋﻤـﻞ داده ﻣـﻲ ﺷـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪ ،‬ﻃﺒﻖ اﻫﺪاف ﻃﺮح ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﭘﺮپ و درپ و اﺳﺘﺮﻳﻞ ﻧﻤـﻮدن ﻣﺤـﻞ ورود ﺳـﻮزن و آﻣـﺎده‬
‫ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت دﻣﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ و ﺛﺒﺖ وﻗـﺎﻳﻊ در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﻧﻤﻮدن وﺳﺎﻳﻞ ﻻزم در وﺿﻌﻴﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺳـﻮزن اﺳـﭙﺎﻳﻨﺎل‬
‫ﻃﺮح ﺑﻮد ‪ ،‬ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲ ﺷﺪ ‪.‬داده ﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﺷـﺪه‬ ‫ﺷﻤﺎره ‪ 25‬از ﻃﺮﻳـﻖ ﻓـﻀﺎي ‪ L3-4‬ﻳـﺎ ‪ L4-5‬وارد ﺷـﺪه و‬
‫ﺗﻮﺳــﻂ ﻧــﺮم اﻓــﺰار آﻣــﺎري ‪ EPI6‬و‪ SPSS‬وارد ﻛــﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬ ‫‪ 3 cc‬ﺑﻮﭘﻴﻮاﻛﺎﺋﻴﻦ ‪ + %0/5‬ﻓﻨﺘﺎﻧﻴﻞ ‪ 25‬ﻣﻴﻜﺮوﮔﺮم ﺑﻪ ﻓـﻀﺎي‬
‫ﻣــﻲ ﮔﺮدﻳــﺪ و ﻣــﻮرد ﺗﺠﺰﻳــﻪ و ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﻗــﺮار ﻣــﻲ ﮔﺮﻓــﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺘﺮاﺗﻜﺎل ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫آزﻣــﻮن ﻫــﺎي ﻣــﻮرد اﺳــﺘﻔﺎده در ﺗﺤﻠﻴــﻞ آﻣــﺎري ‪ ، t‬ﻛــﺎي‬ ‫در ﺻــﻮرت ﻫﺮﮔﻮﻧــﻪ ﺧﻄــﺎ در روش ﺑﻴﻬﻮﺷــﻲ )اﻋــﻢ از‬
‫اﺳﻜﻮﺋﻴﺮ ‪ ANOVA ،‬و ‪ Kruskal Wallis‬ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻜﻨﻴﻚ اﺳﭙﺎﻳﻨﺎل ‪ ،‬ﺑﻠﻮك ﻧﺎﻗﺺ و ‪ (...‬ﺑﻴﻤﺎر از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺬف‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‪:‬‬ ‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت دﻣﻮﮔﺮاﻓﻴﻚ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺪ‪،‬وزن وﺳﻦ ﺑﻴﻦ دو ﮔﺮوه‬ ‫در ﻃﻲ ﻋﻤـﻞ ﺟﺮاﺣـﻲ ‪ HR ، NIBP‬و ‪ RR‬و‪ VAS‬در‬
‫اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲ دار ﻧﺪاﺷﺖ)ﺟﺪول ‪.(1‬‬ ‫ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺛﺒﺖ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳـﺪ‪ ،‬در ﺻـﻮرت ‪VAS‬‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 10mg ، 3‬ﭘﺘﺪﻳﻦ ورﻳﺪي ﺗﺠﻮﻳﺰ و در ﭘﺎﻳـﺎن ﻋﻤـﻞ‬
‫ﺟﺪول ‪ : 1‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﻦ ‪ ،‬ﻗﺪ ‪ ،‬وزن ﺑﻴﻦ دو ﮔﺮوه ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫ﻣﻴﺰان داروي ﻣﺴﻜﻦ ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل )‪(S‬‬ ‫ﮔﺮوه ﻣﺪاﺧﻠﻪ )‪(M‬‬ ‫ﭘــﺲ از اﺗﻤــﺎم ﻋﻤــﻞ ﺟﺮاﺣــﻲ ﺑﻴﻤــﺎر ﺗــﺎ ‪ 2‬ﺳــﺎﻋﺖ در‬
‫ارزش‪* P‬‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‪±‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‪±‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر‬
‫‪0/29‬‬ ‫‪28/3 ±4/9‬‬ ‫‪28/08±5/4‬‬ ‫ﺳﻦ )ﺳﺎل(‬
‫رﻳﻜﺎوري ﺗﺤﺖ ﻧﻈـﺮ ﺑـﻮده و ‪ VAS‬ﺗﻮﺳـﻂ ﺷﺨـﺼﻲ ﻛـﻪ از‬
‫‪0/47‬‬ ‫‪164/0 ±6/08‬‬ ‫‪162/1±5/2‬‬ ‫ﻗﺪ )ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ(‬ ‫ﮔﺮوه ﻫﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮد ﺑﻪ ﻓﻮاﺻﻞ ﻫﺮ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺳﻨﺠﻴﺪه و در‬
‫‪0/1‬‬ ‫‪80/3 ±11/0‬‬ ‫‪73/7±8/9‬‬ ‫وزن )ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫ﺻﻮرت ‪ VAS‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 10 mg ، 3‬ﭘﺘـﺪﻳﻦ ورﻳـﺪي ﺗﺠـﻮﻳﺰ‬
‫‪* t-test‬‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ ﭘـﺲ از ﭘﺎﻳـﺎن ‪ 2‬ﺳـﺎﻋﺖ ﻣﻴـﺰان داروي ﻣـﺴﻜﻦ‬
‫‪ V.A.S‬در ‪ 2‬و ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﻋﻤـﻞ در ﮔـﺮوه ﻣﺪاﺧﻠـﻪ‬ ‫ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺛﺒﺖ ﻣﻲ ﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻨﺎداري ﻛﻤﺘﺮ از ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد)ﺟﺪول‪.(2‬‬ ‫در ﺑﺨﺶ‪ ،‬در ﺻﻮرت اﻇﻬﺎر درد ﺑﻴﻤﺎر)‪ VAS‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪(3‬‬
‫ﺟﺪول ‪ : 2‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ‪ VAS‬ﺷﺪت درد ﺑﻴﻦ دو ﮔﺮوه ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺷـﻴﺎف دﻳﻜﻠﻮﻓﻨـﺎك ‪ 100 mg‬ﺗﺠـﻮﻳﺰ ﻣـﻲ ﺷـﺪ و در‬
‫ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل )‪(S‬‬ ‫ﻣﻌﻴﺎر ﺳﻨﺠﺶ درد ﺑﺼﻮرت ﮔﺮوه ﻣﺪاﺧﻠﻪ )‪(M‬‬ ‫ﺻﻮرت ﻋﺪم رﺿﺎﻳﺖ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ اﻗﺪام ﺑـﻪ ﺗﺠـﻮﻳﺰ آﻣﭙـﻮل‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‪±‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‪±‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ارزش‪*P‬‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮي‬ ‫ﺗﺰرﻳﻘﻲ دﻳﻜﻠﻮﻓﻨﺎك ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ VAS‬در ﻓﻮاﺻﻞ ‪، 4‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪15‬دﻗﻴﻘﻪ ﻗﺒﻞ آﻧﺴﺘﺰي‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ 5‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﺴﺘﺰي‬
‫‪ 8‬و ‪ 24‬ﺳــﺎﻋﺖ ﭘــﺲ از ﻋﻤــﻞ و ﺿــﻤﻨﺎً ﻣﻴــﺰان ﻧﻴــﺎز ﺑــﻪ‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ 10‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﺴﺘﺰي‬ ‫دﻳﻜﻠﻮﻓﻨﺎك ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﻴﺎر ﺑﻴﻬﻮﺷـﻲ ﻳـﺎ ﭘﺮﺳـﺘﺎر درد ﺛﺒـﺖ‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﺴﺘﺰي‬ ‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬در ﻃﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﻲ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﺎرﺿﻪ ﻏﻴـﺮ ﻣﻌﻤـﻮل‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ 30‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﺴﺘﺰي‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ 1‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از آﻧﺴﺘﺰي‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪0/001‬‬ ‫‪1/66 ± 1/9‬‬ ‫‪0/285 ± 6/6‬‬ ‫‪ 2‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از آﻧﺴﺘﺰي‬ ‫در ﺻﻮرت اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ‪) Sys Bp < 90 mmHg‬و ﻳﺎ اﻓـﺖ‬
‫‪0/061‬‬ ‫‪3/24 ± 1/8‬‬ ‫‪2/34 ± 2/05‬‬ ‫‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از آﻧﺴﺘﺰي‬ ‫ﺑــﻴﺶ از ‪ %20‬ﺣــﺪ ﭘﺎﻳــﻪ(‪ 5 ،‬ﻣﻴﻠﻴﮕــﺮم اﻓــﺪرﻳﻦ ﺗﺠــﻮﻳﺰ‬
‫‪0/94‬‬ ‫‪4/63 ± 1/67‬‬ ‫‪4/6 ± 2/3‬‬ ‫‪ 8‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از آﻧﺴﺘﺰي‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ ‪ .‬در ﺻﻮرت ﺑﺮادﻳﻜﺎري ‪ 0/5 ، HR < 60‬ﻣﻴﻠﻴﮕﺮم‬
‫‪0/006‬‬ ‫‪5/93 ± 3/1‬‬ ‫‪4/02 ± 2/4‬‬ ‫‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از آﻧﺴﺘﺰي‬
‫‪* t-test‬‬ ‫آﺗﺮوﭘﻴﻦ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ‪ RR < 8 / min‬اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫‪23‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻣﺮﻳﻢ داودي و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان درد‬

‫رﺳﭙﺘﻮرﻫﺎي ‪ NMDA‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤـﻲ داﺷـﺘﻪ‬ ‫ﻓﺸﺎر ﺧﻮن ﺳﻴﺴﺘﻮﻟﻴﻚ در ‪ 12‬و ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫در ﮔﺮوه ‪ S‬ﻛﻤﺘﺮ از ﮔﺮوه ‪ M‬ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺧﻮن دﻳﺎﺳﺘﻮﻟﻴﻚ در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻠـﻮك ﻛﻨﻨـﺪه ﻫـﺎي ﻛﺎﻧـﺎل‬ ‫ﮔﺮوه ﻣﺪاﺧﻠﻪ در ‪ 12 ، 4‬و‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺖ ﭘـﺲ از ﻋﻤـﻞ ﺑﻄـﻮر‬
‫ﻛﻠﺴﻴﻢ ‪ ،‬ﺑﻲ دردي ﻣﺨﺪرﻫﺎ را در ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ ﺑـﻪ ﻛﺎﻧـﺴﺮ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎداري ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠـﺐ در‬
‫درﻣﺎن ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﻮرﻓﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣـﻲ دﻫﻨـﺪ)‪ (7‬از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ‬ ‫‪ 12 ، 8 ، 4‬و ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘـﺲ از ﻋﻤـﻞ در ﮔـﺮوه ‪ M‬ﺑﻄـﻮر‬
‫ورود ﻛﻠـــﺴﻴﻢ ﺑـــﻪ داﺧـــﻞ ﺳـــﻠﻮل ﺳـــﺒﺐ آزاد ﺳـــﺎزي‬ ‫ﻣﻌﻨــﺎداري ﺑﻴــﺸﺘﺮ از ﮔــﺮوه ‪ S‬ﺑــﻮد‪ .‬ﻟــﺮز در اﺗــﺎق ﻋﻤــﻞ در‬
‫ﻧﻮروﺗﺮاﻧﺴﻤﻴﺘﺮﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد درد زا و اﻟﺘﻬﺎب زا ﻣﻲ ﮔـﺮدد‬ ‫ﮔــﺮوه ﻣﺪاﺧﻠــﻪ ﺑﻄــﻮر ﻣﻌﻨــﻲ داري ﻛﻤﺘــﺮ از ﮔــﺮوه ﻛﻨﺘــﺮل‬
‫اﺛﺮ ﺑﻲ دردي ﺑﻠﻮك ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎي ﻛﺎﻧـﺎل ﻛﻠـﺴﻴﻢ ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﺑﻮد)ﺟﺪول‪.(3‬‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از اﻓﺰاﻳﺶ آﺳﺘﺎﻧﻪ درد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺪاﺧﻞ ﺑﺎ ورود ﻛﻠﺴﻴﻢ‬
‫ﺟﺪول ‪ : 3‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻋﻮارض ﺑﻴﻦ دو ﮔﺮوه ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﺑــﻪ داﺧــﻞ ﺳــﻠﻮل ﺑﺎﺷــﺪ)‪ .(7‬ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ رﺳــﭙﺘﻮر ‪NMDA‬‬
‫ﮔﺮوه ﻣﺪاﺧﻠﻪ)‪ (M‬ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل)‪(S‬‬
‫ﻛــﻪ ﻳــﻚ رﺳــﭙﺘﻮر آﻣﻴﻨــﻮ اﺳــﻴﺪي اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻣــﺴﺌﻮل‬
‫ارزش ‪* P‬‬ ‫)درﺻﺪ(‬ ‫)درﺻﺪ(‬ ‫ﻧﻮع ﻋﺎرﺿﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺗﺤﺮﻳﻜـﺎت از ﻃﺮﻳـﻖ ﺳـﻴﻨﺎﭘﺲ ﺑـﻮده و داراي ﻣﺤـﻞ‬ ‫‪0/197‬‬ ‫‪17/1‬‬ ‫‪28/6‬‬ ‫ﺗﻬﻮع و اﺳﺘﻔﺮاغ در اﺗﺎق ﻋﻤﻞ‬
‫اﺗﺼﺎل ﺑﺮاي آﻣﻴﻨﻮ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﺗﺤﺮﻳﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻠﻮﺗﺎﻣﺎت و ﻫﻢ‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪11/4‬‬ ‫‪8/6‬‬ ‫ﺗﻬﻮع و اﺳﺘﻔﺮاغ در ﺑﺨﺶ‬
‫ﺑــﺮاي ﻣﻮﻟﻜــﻮل ﻫــﺎي ﺗــﻀﻌﻴﻒ ﻛﻨﻨــﺪه ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﻛﺘــﺎﻣﻴﻦ و‬ ‫‪0/28‬‬ ‫‪17/1‬‬ ‫‪25/7‬‬ ‫ﺧﻮاب آﻟﻮدﮔﻲ در اﺗﺎق ﻋﻤﻞ‬
‫‪0/69‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫ﺧﻮاب آﻟﻮدﮔﻲ در ﺑﺨﺶ‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺎﻧﺎل ﻳـﻮﻧﻲ ﻧﻔﻮذﭘـﺬﻳﺮ‬ ‫‪0/69‬‬ ‫‪2/9‬‬ ‫‪2/9‬‬ ‫ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺗﻨﻔﺴﻲ در اﺗﺎق ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ و ﻛﻠﺴﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻧـﺪ ﺷـﻮد‪ .‬ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم ﺳـﺒﺐ ﻣﻬـﺎر‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪2/9‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺗﻨﻔﺴﻲ در ﺑﺨﺶ‬
‫ﺟﺮﻳــﺎن ﻫــﺎي واﺑــﺴﺘﻪ ﺑــﻪ وﻟﺘــﺎژ از ﻃﺮﻳــﻖ اﻳــﻦ رﺳــﭙﺘﻮر‬ ‫‪0/003‬‬ ‫‪34/4‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫ﻟﺮز در اﺗﺎق ﻋﻤﻞ‬
‫‪0/59‬‬ ‫‪51/4‬‬ ‫‪51/4‬‬ ‫ﻟﺮز در ﺑﺨﺶ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد)‪.(8‬‬ ‫‪0/246‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫ﮔﺮ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ در اﺗﺎق ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﻲ ﺗـﻮان ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫‪0/246‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫ﮔﺮ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ در ﺑﺨﺶ‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳـﻚ‬ ‫‪0/355‬‬ ‫‪8/6‬‬ ‫‪14/3‬‬ ‫ﺧﺎرش در اﺗﺎق ﻋﻤﻞ‬
‫‪0/085‬‬ ‫‪77/1‬‬ ‫‪34/4‬‬ ‫ﺧﺎرش در ﺑﺨﺶ‬
‫اﺛــﺮ ﭘﻴــﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ )‪ (Preventive Analgesia‬ﺑــﺮ درد داﺷــﺘﻪ‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪5/7‬‬ ‫‪2/9‬‬ ‫ﺳﺮدرد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻲ دردي ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑـﺎ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﺷـﻜﻞ ﮔﻴـﺮي‬ ‫‪* chi-square test‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺣﺴﺎس ﺳﺎزي ﻣﺮﻛﺰي و ﻳﺎ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در اﺛـﺮ ﺑـﺮش و‬
‫اﻟﺘﻬﺎب و ﻳﺎ ﻫﺮ دو اﺗﻔﺎق ﻣﻲ اﻓﺘﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎر ﺳﻮد‬ ‫دوزﺷــﻴﺎف دﻳﻜﻠﻮﻓﻨــﺎك ﺳــﺪﻳﻢ ودوز ﺗﺰرﻳﻘــﻲ دﻳﻜﻠﻮﻓﻨــﺎك‬
‫ﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑـﺴﻴﺎري از ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻧـﺸﺎن داده ﻛـﻪ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ‬ ‫ﺳـﺪﻳﻢ در ﮔـﺮوه ﻣﺪاﺧﻠـﻪ ﺑﻄــﻮر ﻣﻌﻨـﺎداري ﻛﻤﺘـﺮ از ﮔــﺮوه‬
‫داروﻫﺎي ﺑﻲ دردي ﺣﻮل و ﺣﻮش ﻋﻤﻞ ﺑـﺎ ﺗﺠـﻮﻳﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴـﺰ ﻣﻨﻄﺒـﻖ ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ دوزﺷﻴﺎف دﻳﻜﻠﻮﻓﻨﺎك ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﮔﺮوه ﻣﺪاﺧﻠﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔـﺎوت ﻛـﻪ در اﻛﺜـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬ ‫‪ 137/14 ±54/6 mg‬و در ﮔـــﺮوه ﻛﻨﺘـــﺮل‪231/4 ± 67/6‬‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم در ﺑﻴﻬﻮﺷـﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﭘـﺲ از آن ﺑﺮرﺳـﻲ‬ ‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ارﺗﺒـﺎط ﻣﻌﻨـﻲ دار ﺑـﻴﻦ دو ﮔـﺮوه ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﺧﺼﻮص ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم در‬ ‫)‪ .(P<0.001‬ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ ﺗﻌــﺪاد ﻣــﻮارد ﻣــﺼﺮف دﻳﻜﻠﻮﻓﻨــﺎك‬
‫ﺣﻴﻦ ﺑﻲ ﺣﺴﻲ رژﻳﻮﻧﺎل ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺰرﻳﻘــﻲ در ﮔــﺮوه ﻣﺪاﺧﻠــﻪ ‪ 17‬ﻧﻔــﺮ )‪ (%48/6‬و در ﮔــﺮوه‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻄـﻮف ﺑـﺮ درد ﭘـﺲ از‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ‪ (%74/3) 26‬ﺑﻮد ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ دو ﮔﺮوه ﻣﻌﻨـﻲ دار‬
‫ﻋﻤﻞ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻲ ﺣﺴﻲ رژﻳﻮﻧﺎل ﺑﻮده و اﺛﺮات ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم ﺑـﺮ‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ )‪.(P<0.024‬‬
‫داروﻫﺎي ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﮕﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺤﺚ‪:‬‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺎوروﻣﺎﺗﻲ و ووﻟﻒ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﻧـﺸﺎن داد ﻛـﻪ اﻧﻔﻮزﻳـﻮن ﺳـﻮﻟﻔﺎت‬
‫ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺑﺼﻮرت ﺑﻮﻟﻮس و اﻧﻔﻮزﻳﻮن ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم در ﺑﻴﻤﺎران ﺗﺤﺖ ﺳﺰارﻳﻦ ﺑـﺎ ﺑـﻲ ﺣـﺴﻲ ﻧﺨـﺎﻋﻲ ‪،‬‬
‫آﻧﺎﻟﮋزﻳﻚ ﻫﺎ و داروﻫﺎي ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ در ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ را ﻛـﺎﻫﺶ و‬ ‫ﻣــﺼﺮف ﻣــﺴﻜﻦ ﺑﻌــﺪ از ﻋﻤــﻞ را ﻛــﺎﻫﺶ ﻣــﻲ دﻫــﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻲ دردي ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ)‪.(7،9‬‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻲ دردي ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﻛـﺎﻣﻼً روﺷـﻦ ﻧﻴـﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ دوز داروﻫﺎ در ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ ﺑﻪ روش ‪ TIVA‬ﺑــــــﻪ‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﺗﺪاﺧﻞ ﺑﺎ ﻛﺎﻧﺎل ﻫـــــــــﺎي ﻛﻠﺴﻴﻢ و‬
‫دوره ﻧﻮزدﻫﻢ ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ، 4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ ، 1391‬ﺷﻤـــﺎره ﻣﺴﻠﺴﻞ ‪66‬‬
‫)ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺷﺮﻳﺎﻧﻲ( ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺗﻔﺎق ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ)‪.(3،16،17‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻫﻤﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻃـﻮل‬
‫ﻋﻤــﻞ و ‪ 24‬ﺳــﺎﻋﺖ ﭘــﺲ از آن ﻧــﺸﺎن دﻫﻨــﺪه ﻋــﺪم ﺑــﺮوز‬
‫ﻋﻮارض ﻧﻈﻴﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺧـﻮن و ﻳـﺎ ﺑـﺮادي ﻛـﺎردي ‪ ،‬در‬
‫ﮔﺮوه درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم ﺑـﻮد و اﻳـﻦ ﻧﻜﺘـﻪ‬
‫ﺗﺎﺋﻴﺪي ﺑﺮ اﻳﻤﻦ ﺑﻮدن دوز ﺑﻜﺎر رﻓﺘـﻪ ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ ﻣﻘـﺎﻻت ﻣـﺮوري ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛـﻪ ﺑﻴﻤـﺎران درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﻨﻨـﺪه ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم‬
‫ورﻳﺪي ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﻠﺒـﻲ ﻋﺮوﻗـﻲ ﺳـﺎﻟﻢ و ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﻛﻠﻴـﻮي‬
‫ﻣﺨﺘﻞ ﻧﻴﺰ دﭼﺎر اﺧﺘﻼﻻت ﻫﺪاﻳﺘﻲ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ اﻣﺎ در ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ‬
‫ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻮﺋﻴﻨﮓ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ ﻣـﺸﺎﺑﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺎ ﺑﻮد ‪ ،‬در ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺳﺮﻣﻲ ﺑﻴﻤﺎران ﻓﻘﻂ در‬
‫دو ﺑﻴﻤﺎر درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨـﺪه ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم ‪ ،‬ﺳـﻄﺢ ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم ﺳـﺮم‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ 2 mg‬ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬در ﺑﻴﻤـﺎران ﮔـﺮوه ﻛﻨﺘـﺮل ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﮕﺮدﻳﺪ)‪(11‬‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺎوروﻣﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﺗﺠـﻮﻳﺰ ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻛﻤﺘـﺮ ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم‬
‫)‪ 30 mg/kg‬ﺑـــﺼﻮرت ﺑﻮﻟـــﻮس و ‪ 6 mg/kg/h‬ﺑـــﺼﻮرت‬
‫اﻧﻔﻮزﻳﻮن ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ( ﺳـﻄﺢ ﺳـﺮﻣﻲ ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم در ﺑﻴﻤـﺎران‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه در ﺣﺪ ﺑﺎﻻي ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻮد و در ﻫـﻴﭻ ﺑﻴﻤـﺎري‬
‫ﺳﻄﺢ ﺳﺮﻣﻲ ﺑﻴﺶ از ‪ 3 Eq/l‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﮕﺮدﻳﺪ)‪.(9‬‬
‫در ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮارض ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎداري ﺑﻴﻦ ﮔﺮوه درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم و‬
‫ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﮕﺮدﻳﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻟﺮز ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻛﻪ در‬
‫ﮔﺮوه درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺑﻄﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻛﻤﺘـﺮ‬
‫از ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺋﻴـﺪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.(4‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ‪:‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺠﻮﻳﺰ ورﻳﺪي ﺳﻮﻟﻔﺎت‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﺪاﻛـﺸﻦ و در ﻃـﻮل دوره ﻋﻤـﻞ ‪ ،‬ﺑﻄـﻮر‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻣﺼﺮف ﻣﺴﻜﻦ ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ را در ﺑﻴﻤﺎران‬
‫ﺳﺰارﻳﻦ ﺗﺤﺖ ﺑﻲ ﺣﺴﻲ اﺳﭙﺎﻳﻨﺎل ﻛـﺎﻫﺶ ﻣـﻲ دﻫـﺪ و درد‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ دوره دﺳﺘﻴﺎري ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﺸﻜﺮ و ﻗـﺪرداﻧﻲ ﺧـﻮد را از‬
‫ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻼح ﻣﺸﺎور آﻣـﺎري ﻃـﺮح و ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫ﭘﺰﺷﻜﺎن و ﻛﺎرﻛﻨﺎن اﺗـﺎق ﻋﻤـﻞ و ﺑﺨـﺶ زﻧـﺎن ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻴﻪ ﻫﻤﺪان اﻋﻼم ﻣﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﻫﻤﺪان‬ ‫‪24‬‬
‫دﻧﺒﺎل اﻧﻔﻮزﻳﻮن ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ‬
‫اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه اﺳﺖ)‪.(10-12‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ داروﻫﺎي ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ و ﺷﻞ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻋﻀﻼﻧﻲ و ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﻲ دردي ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺠﻮﻳﺰ‬
‫ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﻴﻬﺎن و رﻳـﻮ ﮔـﺰارش ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ)‪.(8،13‬‬
‫اﻣﺎ در ﺧﺼﻮص ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم در ﺑـﻲ ﺣـﺴﻲ‬
‫رژﻳﻮﻧﺎل ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﮔـﺎه و ﻫﺎواﻧـﮓ اﺷـﺎره ﻛـﺮد‬
‫در اﻳــﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت ﺑــﻪ ﺑﻴﻤــﺎران ﺗﺤــﺖ اﻋﻤــﺎل ارﺗﻮﭘــﺪي‬
‫اﻧــﺪام ﺗﺤﺘــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﺑــﺮوش اﺳــﭙﺎﻳﻨﺎل ﺑﻴﻬــﻮش ﺷــﺪه اﻧــﺪ‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﺳﻮﻟﻔﺎت ورﻳﺪي ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ دادﻧﺪ ‪ ،‬دوز ﺑﻮﻟـﻮس در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌـــﻪ ﻫﺎواﻧـــﮓ ﻣـــﺸﺎﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـــﻪ ﺣﺎﺿـــﺮ ‪50 mg/kg‬‬
‫ﺑــﻮد )‪ .(14،15‬در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ آﮔــﺎه و ﻫﻤﻜــﺎران دوز ﺑﻮﻟــﻮس‬
‫ﺳــﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳــﻮم ﺑــﻪ ﻛــﺎر ﻧﺮﻓــﺖ و ﻓﻘــﻂ دوز اﻧﻔﻮزﻳــﻮن‬
‫‪ 8 mg/kg‬ﺗﺠﻮﻳﺰ ﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ دو ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺪت درد در ﭘﻲ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺳـﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم در‬
‫ﺑﻴﻤﺎران ﺗﺤﺖ ﺑﻲ ﺣﺴﻲ ﻧﺨﺎﻋﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑــﺎ وﺟــﻮد ﻛــﺎﻫﺶ دوز اﻧﻔﻮزﻳــﻮن ﻣﻨﻴﺰﻳــﻮم در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺴﻜﻦ ﭘﺲ از ﻋﻤـﻞ ﻫﻤﭽﻨـﺎن در ﺑﻴﻤـﺎران‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺖ وﻟﻲ ﻣﻴـﺰان ﺷـﺪت درد ﻓﻘـﻂ در زﻣـﺎن ﻫـﺎي‬
‫‪ 2‬و ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ در دو ﮔﺮوه ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑـﻮد و در‬
‫ﺑﻘﻴﻪ زﻣﺎن ﻫﺎ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲ داري ﺑﻴﻦ ﮔﺮوه درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم و ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﺎواﻧـﮓ ﻣﻴـﺰان ﺷـﺪت درد در زﻣـﺎن ﻫـﺎي‬
‫‪ 4‬و ‪ 24‬و ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ در ﮔﺮوه درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳــﻮم از ﮔــﺮوه ﺷــﺎﻫﺪ ﻛﻤﺘــﺮ ﺑــﻮد‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ آﮔــﺎه و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران ﻧﻴﺰ ﺷﺪت درد ﺗﺎ ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ در ﮔﺮوه‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺖ ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺴﻜﻦ‬
‫ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ در ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﮕﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻋﻠﺖ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدن ﺷﺪت درد در ﺑﻴﻤﺎران دو ﮔﺮوه‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮب درد در ﻫـﺮ دو ﮔـﺮوه ﺑـﻮد‬
‫ﭼﺮا ﻛﻪ ﻃﺒﻖ روش ﻛـﺎر ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺑﻴﻤـﺎر ‪ VAS > 3‬ﻣـﺴﻜﻦ‬
‫ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻔـﺎوﺗﻲ در ﺷـﺪت درد در‬
‫ﺑﻴﻤﺎران ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣـﺼﺮف ﻣـﺴﻜﻦ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺗﺴﻜﻴﻦ درد ﭘﺲ از ﻋﻤﻞ در ﮔﺮوه درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨـﺪه ﻣﻨﻴﺰﻳـﻮم‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻌﻨﺎداري ﻛﻤﺘﺮي ﻛﻤﺘﺮ از ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮ اﻳﻨﻮﺗﺮوپ ) ‪ ( -‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ دوز در‬
‫اﻧﺴﺎن اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻫﻤﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻧﺸﺎن داده اﻧـــﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم وازودﻳﻼﺗﺎﺳﻴـــﻮن ﻣﺤﻴﻄـــﻲ‬
25 ‫دﻛﺘﺮ ﻣﺮﻳﻢ داودي و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان درد‬

sulfate reduces analgesic requirements in patients : ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

undergoing abdominal hernioplasty. Sci Direct
1. James MF. Clinical use of magnesium infusions
2004 ; 3-4 : 81- 87
in anesthesia . Anesth Analg 1992; 74:129-136 .
10. Telci L, Esen F, Akcora D, Erden T, Canbolat
2. Wildev-Smith O, Hoffman A, Borgeat A, Rifat
AT, Akpir K. Evaluation of effects of magne-
K. Fentanyl or magnesium analgesic supplemen-
sium sulfate in reducing intraoperative anes-
tation of analgesic requirement . Anesthesiology
thetic requirements. Br J Anaesth 2002 ; 89(4):
1992; 77: 208.
594-8.
3. Ryu JH , Sohn IS, Do SH. Controlled hypoten-
11. Koinig H, Wallner T, Marhofer P, Andel H,
sion for middle ear surgery : A comparison be-
Horauf K, Mayer N. Magnesium sulfate reduces
tween remifentanil and magnesium sulfate. Br J
intra-and postoperative analgesic requirements .
Anaesth 2009 ; 103(4) : 490-495.
Anesth Analg 1998;87:206-10.
4. Miller RD. Miller 's Anesthesia text book . 7th
12. Cizmecip, Ozkose Z. Magnesium sulfate as an
ed. Vol 2. New York : Churchill Livingstone,
adjuvant to total intravenous anesthesia in sep-
2010: 2757-9.
torhinoplasty. Anesthetic Plast Surg 2007;31(2):
5. Bhatia A, Kashyap L , Pawar DK , Trikha A.
167-73 .
Effect of intra operative magnesium infusion on
13. Ryo JH , Kong MH , Park KS , Do SH . Effect
perioperative analgesia in open choleoystec-
of magnesium sulfate on intraoperative anes-
tomy. J Clin Anesth 2004 ; 16(4): 262-5.
thetic requirements and postoperative analgesia
6. Dubé L, Granry JC. The therapeutic use of mag-
in gynaecology patients receiving total intrave-
nesium in anesthesiology , intensive care and
nous anaesthesia. Br J Anaesth 2008 ; 100(3):
emergency medicine : a review. Can J Anaesth
397-403.
2003; 50(7):732-46.
14. Hwang JY, Na HS, Jeon YT, Ro YJ, Kim CS,
7. Woolf CJ, Thompson SWN. The introduction
Do SH. Infusion of magnesium sulfate during
and maintenance of central sensitization is de-
spinal anesthesia improves postoperative anal-
pendent on N-methyl D-aspartic acid receptor
gesia. Br J Anaesth 2010;104(1):89-93.
activation : implications for the treatment of
15. Agah M, Dabbagh A, Hashemi SM. [Efficacy
post-injury pain and hypersensitivity states. Pain
of intravenous administration of Magnesium
1991 ; 44 : 293-9.
sulfate solution on acate post operation pain in
8. Seyhan TO, Tugrul M, Sungur MO, Kayacan S,
lower extremities orthopedic surgery]. Pejou-
Telci L, Pembeci K, et al. Effects of three differ-
handeh 2006; 11(3): 149-52.(Persian)
ent dose of magnesium on propofol require-
16. James MF. Magnesium an emeging drug in
ments, haemodynamic variable and post oprative
anaesthesia. Br J Anaesth 2009;103:465- 7.
pain relief in gynaecological surgery. Br J An-
17. Jee DL, Lee DH, Yun SS, Lee CH . Magnesium
aesth 2006 ; 96(2): 247-52 .
sulfate attenuates arterial pressure in crease dur-
9. Mavrommati PD, Gubopoulou ZT. The pe-
ing Laparoscopic chole Cystectamy under pneu-
rioperative infusion of low doses of magnesium
moperitoneum. Br J Anaesth 2009;103: 484–9.
Scientific
66 Journal
‫ﺎره ﻣﺴﻠﺴﻞ‬ ‫ ﺷﻤـــ‬،of1391
Hamadan
‫زﻣﺴﺘﺎن‬University
، 4 ‫ ﺷﻤﺎره‬، of Medical
‫ﻧﻮزدﻫﻢ‬ ‫دوره‬Sciences ‫و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﻫﻤﺪان‬Vol.19
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ‬,‫ﻋﻠﻮم‬
No.4‫داﻧﺸﮕﺎه‬
, Winter
‫ﻋﻠﻤﻲ‬2013
‫ﻣﺠﻠﻪ‬ 26
26

Original Article

Evaluation of the Effect of Intravenous Magnesium Sulfate on Post-

operative Pain after Cesarean Section under Spinal Anesthesia
* ** ***
M. Davoudi, M.D. ; R. Tahmasebi, M.D. ; S.M. Zolhavareih, M.D.

Received: 12.6.2012 Accepted: 9.10.2012 IRCT 201111045731N2

Abstract

Introduction & Objective: Magnesium is a NMDA receptor antagonist and a calcium channel
blocker. The aim of the study is to evaluate the analgesic efficiency of preoperative magne-
sium sulfate infusion in patients undergoing elective cesarean surgery.
Materials & Methods: In a randomized double blind trial study approved by local ethics com-
mittee, 68 parturient who were admitted for elective cesarean section through spinal anesthe-
sia were divided into two equal groups. Magnesium group (M) received IV magnesium sul-
fate 50 mg/kg as a bolus and then 10 mg/kg/h IV as continuous infusion at the time of sur-
gery. The control group (S) received the same amount of isotonic saline. Both groups were
completely monitored and the data about blood pressure, heart rate ,side effects and severity
of pain (VAS) was recorded for 24 hours in the obstetric ward. The patients who had VAS
= 4–6 received supp. Diclofenac Na (100 mg) and the patients who had VAS=7–10 received
Diclofenac Na (75 mg) by intramuscular injection. The rate of diclofenac Na consumption
was recorded for each patient.
Results: The pain scores in the magnesium group were significantly lower than the control
group at 2 and 24 hours post operatively(P<0.05). Diclofenac dose consumption was also
significantly lower in the magnesium group (137 ± 54 rather than 231± 67) and (P<0.005).
Conclusion: IV magnesium sulfate administration during cesarean section in the parturients
anesthetized intrathecally, decreases analgesic consumption after surgery and improves post-
operative analgesia.
(Sci J Hamadan Univ Med Sci 2013; 19 (4):20-26)

Keywords: Anesthesia, Spinal / Magnesium Sulfate / Pain, Postoperative

---------------------------------
* Associate Professor, Department of Anesthesiology, School of Medicine
Hamadan University of Medical Sciences & Health Services, Hamadan, Iran.
** Resident, Department of Anesthesiology, School of Medicine
Hamadan University of Medical Sciences & Health Services, Hamadan, Iran. (r.tahmasebi@umsha.ac.ir)
*** Assistant Professor, Department of Anesthesiology, School of Medicine
Hamadan University of Medical Sciences & Health Services, Hamadan, Iran.