МЕЃУНАРОДЕН СЛАВЈАНСКИ УНИВЕРЗИТЕТ

ГАВРИЛО РОМАНОВИЧ ДЕРЖАВИН

Семинарска работа на тема:

- ИНТЕЛИГЕНЦИЈА И НАДАРЕНОСТ -

Ментор: Изработи:

Проф. Д-р Ѓорѓина Кимова Мартин Димоски

Бр. индекс
2032034

Битола, март 2022

Содржина

Contents
Содржина...............................................................................................................................................2
Вовед......................................................................................................................................................3
Интелигенција........................................................................................................................................4
Што е тоа интелигенција? -Дефиниција.............................................................................................6
Карактеристики на интелигентна личност.................................................................................8
Подобро да се прилагоди на новите ситуации.........................................................................8
Тој е во состојба да биде добро сам..........................................................................................8
Има поголема самоконтрола............................................................................................................9
Има добра смисла за хумор.............................................................................................................9
Може да се ставите во туѓи чевли................................................................................................10
Размислете поинаку.........................................................................................................................10
Теории на интелигенција....................................................................................................................11
Интелигенција: Вродена или стекната способност?.............................................................11
Видови на надареност и нивните карактеристики............................................................................16
Видови уметнички дотации:...........................................................................................................17
Заклучок...............................................................................................................................................21
Користена литература.........................................................................................................................22
Вовед
Неопходно е да се земат предвид одредени варијабли на контекстот што може да
ги има секое дете. Од едната страна поддршка (или недостаток од тоа) од страна
на нивните родители, законски старатели или блиски луѓе. Има случаи во кои
семејството не ги поддржува, девалвирајќи го фактот за студирање и
инвестирање време во студии и нагласувајќи ја потребата да се донесе плата
дома на крајот од месецот. Ова може да предизвика детето да ги остави настрана
своите таленти и да се фокусира на исполнување на она што нивните родители го
бараат од нив. Училиштето може да го игнорира талентот, предизвикувајќи детето
да не добие адаптирано образование и детето да заврши досадно и да се откаже
од часови. Дали семејството има талентирани или надарени деца? Што,
всушност, е талентот на надареност различен од или талент - дали е талент?
Пред сè, важно е да се каже дека талентот е посебен дар од Бога. Тоа е, со
одредени склоности кон нешто што се раѓа. Такви таленти обично се нарекуваат
таленти. Што се однесува до надареноста, постои потреба за развој на прилози.
Со други зборови, развивање на вашиот талент, подобрување и работа на него,
може да постигнете успех во животот и да се нарекувате способна личност.
 Интелигенција е поим со кој го опишуваме квалитетот на умот кој
опкружува и многу други способности, како капацитетот за разум, за планирање,
за решавање проблеми, за размислување апстрактно, да се здобиваме со идеи,
да го користиме јазикот и за учење. Има повеќе начини со кои можеме да го
дефинираме поимот интелигенција. 1

Во некои случаи, интелигенцијата може да вклучува особини

како креативност, личност, карактер, знаење или мудрост.

Како и да е, повеќето психолози не сакаат да ги вклучуваат овие особини во

дефинирањето на интелигенцијата. Тоа е вродена умствена способност за
правилно разбиранје на појавите во животот, за изнаоѓање решенија.

Поимот интелигенција често го користиме во разговорите. Многупати

изјавуваме како некој бил интелигентен, потенцираме дека сме интелигентни,
слушаме како некои имаат висок или пак низок степен на интелигенција… но дали
знаеме што е тоа интелигенција?
Зборот интелигенција потекнува од латинскиот збор inteligere што значи да
се разбере, сфати.
Интелигенцијата е капацитет на личноста да се однесува на одреден начин,
успешно да се справува со предизвиците и да ги постигнува своите цели. Тоа е
серија од вештини кои и овозможуваат на личноста да ги препознае и реши
препреките од било кој вид, кои се јавуваат во животот.
Интелигенцијата е комплекс од многу различни способности и начини на
мислење, како: способност за апстрактно мислење; способност да се разберат
комплексни идеи; способност за брзо и успешно учење и стекнување на знаења;
искористување на претходното искуството, способност за успешно прилагодување
на промените во околината, што подразбира и успешно решавање на проблеми.

Во 1905 година францускиот психолог Бине и лекарот Симон го составуваат

првиот научен тест за мерење на интелигенција, а денес постојат повеќе различни
тестови на интелигенција, најупотребувани се: Равенови прогресивни матрици,
Векслерова скала на интелигенција и Стенфорд – Бинет тест.
1
https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B5%D0%BD
%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0
 Тестовите на интелигенција треба да се употребуваат многу внимателно и
само од стручно обучени лица. Како и да е, постојат многу фактори кои влијаат
врз резултатите од тестовите на интелигенција
 Моменталната состојба на индивидуата,
 Ситуацијата,
 Општествената средина,
 Пошироката култура,
 Нестимулативната средина влијае врз не искористувањето на наследните
потенцијали,
 Процесите на воспитување и образование имаат пресудна улога.
Интелигенцијата не е знаење, иако честопати се поистоветува со него и не го
вклучува тоа колку си успеал во животот, колку си среќен или кој степен на
образование си го завршил.2

Проучувањето на потенцијално високите човечки способности беше од

интерес за психолозите уште во 19 век. Многу работи на специјалисти помагаат не
само да се разберат какви видови на надарени способности постојат, туку и да се
најдат начини да се развијат таленти. Со цел да се разбере дали на едно лице му
е дадена нешто посебно, треба да се користат различни методи.

Дефинирањето на потенцијално високи способности го даде Теплев, кој ги

идентификуваше како квалитативно-оригинални комбинации на квалитети кои
придонесуваат за постигнување на успех во одреден тип на активност. Концептот
на "надареност" во психологијата не е еднаков со гениј или талент. Овие
дефиниции значат дека едно лице е највисокото ниво на интелектуален или
креативен развој на една личност.

Потенцијалните можности се поврзани со оние кои можеби не се видливи

во текот на животот и интензитетот на нивното изразување зависи од тоа дали
развојот на даден при раѓање.

2
„Што е тоа интелигенција? во: Лумен. Преземено на: 22.09.2019 од Лумен: lumen.com.
Тоа е способност што овозможува прилагодување кон нови ситуации, учење од
сопственото искуство, манипулација со апстрактни концепти, развој во околината
користејќи го стекнатото знаење за тоа или решавање на различни видови на
проблеми.

Студијата за интелигенција е една од најшироките и најважните полиња во

рамките на психологијата. Поради комплексноста на феноменот, постојат многу
теории во овој поглед, кои се разликуваат и по нивната природа, начинот на кој
може да се развие или областите на кои влијае.

Низ историјата на психологијата, различни автори се фокусирале на

различни области за да се обидат да утврдат што точно е интелигенцијата. На
пример, класиците на Грција веруваа дека можноста за логично размислување е
најважната работа кога се разгледува дали некое лице е повеќе или помалку
интелигентно. За други, клучот беше математичко размислување или вербални
вештини.

Сепак, денес повеќето теории се согласуваат дека главната карактеристика

на високо интелигентната личност е нивната способност да се прилагодат на
околината. Оваа способност се изразува на многу различни начини во зависност
од околината. Покрај тоа, веќе не се смета дека тоа е единствена одлика, туку
мешавина од неколку кои треба да работат заедно при решавање проблеми.

Што е тоа интелигенција?

-Дефиниција

Од гледна точка на психологијата, интелигенцијата е дефинирана на многу

начини низ историјата. Меѓу другите, опишано е како способност да се размислува
логично, да се разбере светот, да се развие самосвест, да размислува, да се
планира, да се размислува критички, да се решат проблемите и да се примени
креативноста.3

3
„Што е тоа интелигенција? во: Лумен. Преземено на: 22.09.2019 од Лумен: lumen.com.
 На поопшт начин, интелигенцијата може да се сфати и како способност да
се согледаат или заклучат информации, да се запаметат и да се најде начин да се
применат за да се генерираат однесувања што му овозможуваат на лицето
соодветно да функционира во средината во која се наоѓа.

Сепак, не постои единствена јасна дефиниција за концептот на

интелигенција. Секоја струја од областа на психологијата цени некои особини
повеќе од другите при дефинирање на оваа способност; и има многу теории и
верувања за тоа какво е неговото потекло, како се манифестира и начинот на кој
може да се препознае интелигентна личност.4

Понатаму, студијата за интелигенција кај животни и вештачки системи

покрена уште повеќе прашања во врска со овој концепт.

Дефиниции низ историјата

Кога започнале истражувањата за интелигенција, најшироко прифатена
теорија е дека има само една одлика, позната како „g фактор“, што би ја одредила
способноста на една личност во оваа област. Психологот Чарлс Спирман поминал
голем дел од својот живот обидувајќи се да го најде факторот g, иако никогаш не
успеал да го најде.

Подоцна, други истражувачи како Рејмонд Кател развија теорија дека оваа
когнитивна способност може да се подели на две поврзани способности: флуидна
интелигенција и кристализирана интелигенција.

Додека првото би требало да има врска со можноста за поврзување на

очигледно неповрзани информации, второто би било поврзано со можноста за
стекнување и користење ново знаење.

Подоцна, со појавата на нови гранки во областа на психологијата, секоја од

нив воспостави нова дефиниција за она за што веруваше дека е токму овој
ментален капацитет. Така, не е можно да се зборува за единствена дефиниција за

4
„Човечка интелигенција“ во: Британика. Преземено на: 22.09.2019 од Британика: britannica.com.
интелигенција, туку едното или другото ќе се користат во секој контекст и во
зависност од секој професионалец.

Карактеристики на интелигентна личност

Кога мислиме на многу интелигентна личност, првото нешто што ни паѓа на

ум е некој што би постигнал високи резултати на тест за интелигенција или кој е
добар во математиката. Сепак, ова не се единствените типични карактеристики на
индивидуа со висока интелигенција. Всушност, тие не се ни најважни.

Иако не постои општ консензус за тоа кои се сите карактеристики што

укажуваат на тоа дека некое лице е многу интелигентно, денес некои од нив се
идентификувани. Следно ќе видиме кои се најважни.

Подобро да се прилагоди на новите ситуации

Веќе видовме дека една од најприфатените дефиниции за концептот на

интелигенција е дека станува збор за способност за решавање проблеми и
прилагодување кон потребите на секој момент и околина. Поради оваа причина,
високоинтелигентните луѓе се истакнуваат по својата способност да се прилагодат
на сите ситуации во кои се наоѓаат, без оглед колку се комплексни.

Така, додека неинтелигентна индивидуа би имала проблеми за правилно

функционирање во ново опкружување, некој со многу висок коефициент на
интелигенција ќе може да дизајнира соодветна стратегија и да се однесува на
најкорисен начин во секое време.

Тој е во состојба да биде добро сам

Можеби една од помалку очигледните особини што ја споделуваат повеќето

луѓе со висока интелигенција е нивната способност да бидат добро без потреба
да бидат со други лица. Се разбира, ова не значи дека не сакаат друштво или
дека мораат да живеат како пустиници; Но, честопати, оние кои се многу
интелигентни можат да се најдат добро кога се сами.

Обично, покрај тоа, луѓето со повисока од просечната интелигенција имаат

тенденција да бидат помалку под влијание на мислењата на другите. Ова ги тера
да бидат доста индивидуалистички и да имаат свои верувања, гледишта и начини
на гледање на нештата.

Конечно, иако интелигентните луѓе можат да уживаат во друштво на други,

различни студии сугерираат дека тие обично добиваат помало задоволство од
нормалното кога се со повеќе луѓе.5

Има поголема самоконтрола

Кога се направени научни студии за интелигенција, една од најистакнатите

карактеристики кај луѓето со повисок коефициент на интелигенција е можноста да
се одложи задоволството за да се постигне цената што ја ценат. Со други
зборови, интелигентните индивидуи имаат тенденција да имаат поголема
самоконтрола од нормалното.

Се верува дека врската помеѓу овие две особини има врска со област на
мозокот позната како „префронтален кортекс“. Оваа област се справува со задачи
како што се планирање, поставување цели, креирање стратегија и можност за
размислување за последиците од дадената акција.

Има добра смисла за хумор

Општо, кога мислиме на некој интелигентен, првото нешто што ми паѓа на

ум е сликата на сериозна личност, која работи на нешто важно и без време да
ужива. Сепак, според истражувањето на оваа одлика, луѓето со висока
интелигенција би излегле доста од овој стереотип.

Така, научниците открија дека интелигенцијата е во корелација со поголема

способност да се создаде хумор и да ужива во неа. Ова може да има врска и со
големата вербална способност што ја имаат повеќето луѓе со оваа одлика, и со
подобрата способност да разберат други гледишта освен нивните.

5
„Човечка интелигенција“ во: Британика. Преземено на: 22.09.2019 од Британика:
britannica.com.
 Покрај тоа, неколку студии за оваа одлика откриле дека интелигентните
луѓе имаат тенденција да уживаат повеќе од вообичаени шеги со лош вкус, црн
хумор и други слични елементи.

Може да се ставите во туѓи чевли

Љубопитноста и отвореноста на интелигентните индивидуи им овозможува

полесно од вообичаеното да се стават во местото на другите. Така, многу е
вообичаено луѓето со висок коефициент на интелигенција да покажат поголема
емпатија од просекот, покрај тоа што имаат повисоки резултати во тестовите
дизајнирани за мерење на оваа особина.

Од друга страна, оваа поголема способност да ги разберат мотивациите,

потребите и вкусовите на другите ги прави интелигентните луѓе способни да
дејствуваат сочувствително со оние околу нив.

Размислете поинаку

И на крај, единствениот начин на кој обично размислуваат паметните луѓе

ги тера да ставаат под прашање апсолутно сè. Не е важно дали станува збор за
традиции, социјални норми или убедувања прифатени од сите други: лица со
висок коефициент на интелигенција ќе размислат за тоа и генерално ќе имаат што
да кажат за тоа.

Поради оваа карактеристика, многу е вообичаено интелигентните луѓе да

имаат начини на размислување многу поразлични од вообичаените. За нив не е
доволно што нешто „секогаш се правело вака“ или е прифатено од други. Ова ги
прави многу креативни, храбри индивидуалци и способни да го придвижат
општеството напред кога ќе се посветат на тоа.

Теории на интелигенција
Првата теорија за интелигенција што беше развиена е теоријата на
„количникот на интелигенција“ или IQ. Создадена на почетокот на 20 век од
Вилијам Стерн, а подоцна развиена од Алфред Бинет, таа ја сфати
интелигенцијата како разлика помеѓу менталните способности на една личност и
оние што теоретски треба да ги имаат според нивната возраст. Овие двајца
психолози исто така први развија тест за мерење на коефициентот на
интелигенција.6

Меѓутоа, од овој момент, студијата за интелигенција стана многу посложена

и развиени се мноштво теории кои се обидуваат да објаснат како работи овој
атрибут, како се појавува и зошто постојат разлики меѓу луѓето. Во овој дел ќе
видиме некои од најважните.

Интелигенција: Вродена или стекната способност?

Првото нешто што треба да се разбере во врска со теориите за

интелигенција е дека сите тие можат да се поделат на две полиња: оние што и
даваат поголемо значење на вродената компонента и оние кои веруваат дека
културата игра порелевантна улога. Иако повеќето објаснувања признаваат дека и
двата аспекти се важни, практично сите му даваат поголем акцент на еден од нив.

Денес, истражувањето за овој ментален капацитет сè повеќе укажува на

интелигенција воглавно вродена. Студиите со близнаци и со браќа и сестри
разделени при раѓање откриваат дека гените можат да објаснат до 90% од
разликите што постојат во коефициентот на интелигенција кај луѓето. Затоа долго
време се веруваше дека интелигенцијата се одредува уште при раѓање и дека
малку може да се стори за да се промени.7

Сепак, денес исто така знаеме дека иако гените создаваат граница на
интелигенција што може да ја достигне човекот, нивната околина игра многу
важна улога во нивниот развој. Така, лице со помалку генетски капацитет, но
повеќе поттикнато може да биде исто толку интелигентно како и друго со многу
добри вродени карактеристики.

6
Теории на интелигенција во психологијата“ во: VeryWell Mind. Преземено на:
22.09.2019 година од VeryWell Mind: verywellmind.com.
7
Теории на интелигенција во психологијата“ во: VeryWell Mind. Преземено на:
22.09.2019 година од VeryWell Mind: verywellmind.com.
Во текот на изминатите 100 години, се појавија безброј теории кои се обидоа да ги
објаснат разликите во интелигенцијата. Сепак, само неколкумина добија доволно
емпириска поддршка за да бидат сфатени сериозно и преживеаја до денес.
Следно ќе ги видиме најважните.

- Теорија на општа интелигенција

Една од првите теории за интелигенцијата беше теоријата на Чарлс
Спирман, кој го опиша концептот на „општа интелигенција“ или „g фактор“.
Користејќи техника позната како анализа на фактори, тој се обиде да најде
особина што е во корелација со сите мерки на ментална способност што постоеја
досега.8

Спирман откри дека способноста што е најтесно поврзана со овој g-фактор

е работната меморија - можноста да се задржат информациите во умот на краток
рок додека се извршуваат други задачи. Од ова откритие, тој разви неколку
тестови за интелигенција кои се користат и денес.

- Луис Турстон и основните ментални вештини

Сепак, теоријата на Спирман беше далеку од единствената што се појави
во негово време. Во исто време кога работеше на неговиот концепт на
интелигенција, друг психолог создаде тотално поинакво објаснување. Станува
збор за Луис Л. Турстон, кој ја разви теоријата за примарни ментални вештини.

Според овој истражувач, интелигенцијата е поврзана со седум основни

вештини: вербално разбирање, логично расудување, перцептивна брзина,
нумеричка способност, вербална флуентност, асоцијативна меморија и просторна
визуелизација. Врз основа на оваа теорија, развиени се бројни начини за мерење
на менталната способност и се уште се користат и денес.9

- Теоријата за повеќе интелигенции

Една од најновите теории во областа на интелигенцијата, но која е
најпопуларна во моментов, е теоријата за повеќе интелигенции развиена од

8
Теории на интелигенција во психологијата“ во: VeryWell Mind. Преземено на:
22.09.2019 година од VeryWell Mind: verywellmind.com.
9
Теории на интелигенција во психологијата“ во: VeryWell Mind. Преземено на:
22.09.2019 година од VeryWell Mind: verywellmind.com.
Хауард Гарнер. Според овој автор, традиционалните тестови за интелигенција
мерат само низа тесно поврзани способности што ќе дадат нецелосна слика за
вистинската ментална способност на луѓето.

Така, за Гарднер би постоеле 8 тотално различни видови на интелигенција,

кои би се мереле и развивале поинаку. Овие се како што следува: визуелно -
просторно, вербално, кинестетичко, логично - математичко, музичко,
интраперсонално, меѓучовечко и натуралистичко.10

- Тријархиската теорија на Стернберг

Психологот Роберт Стернберг се согласи со Гарднер дека интелигенцијата
опфаќа голем број на тотално различни способности; Но, тој веруваше дека некои
од видовите опишани од овој автор имаат повеќе врска со талентите отколку со
вродените ментални способности.

За разлика од Гарднер, Стернберг верувал дека интелигенцијата е составена од

три ментални способности:

- Аналитичка интелигенција, или можност за разбирање и решавање на проблеми

од сите видови.

- Креативна интелигенција, или можност за примена на искуствата од минатото и

постојните вештини во нови ситуации.11

- Практична интелигенција, или можност да се прилагодат на ново опкружување.

- Теорија на структурата на Гилдфорд интелектуал

Радоста Пол Гилфорд сметаше дека интелигенцијата е когнитивна
концепција за интелектуалното функционирање. Оваа желба да сакате да знаете
и да знаете влијае на вештините и перформансите на поединците.

Корелира три независни фактори: операции (ментални процеси), содржини

(семантички, симболични, визуелни и однесувањето) и производи (видови на

10
Теории на интелигенција во психологијата“ во: VeryWell Mind. Преземено на:
22.09.2019 година од VeryWell Mind: verywellmind.com.
11
Теории на интелигенција во психологијата“ во: VeryWell Mind. Преземено на:
22.09.2019 година од VeryWell Mind: verywellmind.com.
потребни одговори или начин на земање на обработените информации) за да се
објасни интелигенцијата.

За одбележување е дека Гилфорд ги прошири разузнавачките способности

од 120 на 150, покрај тоа што го разгледа и непостоењето на факторот „g“.12

- Хиерархискиот модел на Вернон

Филип Е. Вернон во својот хиерархиски модел го утврди постоењето на
низа специфични капацитети групирани под различни фактори (воспитно-
вербални и моторно-просторни). Од овие произлегоа вештини како што се
механичка, јазична, нумеричка, креативна или психомоторна способност.

Главната новина што ја воведе овој канадски психолог е неговото излагање

за трите типа на интелигенција (А, Б и Ц).

Интелигенцијата А се однесува на нејзиниот биолошки капацитет за

прилагодување и развој во одредена средина.13

Интелигенција Б до способноста да се разбере реалноста и нивото на

вештина демонстрирано во однесувањето.

Конечно, интелигенција Ц е таа манифестација на капацитети извлечени од

тестовите за когнитивна способност, како што се тестовите за интелигенција.

Видови интелигенција според Хауард Гарднер

Како што веќе споменавме, теоријата на Хауард Гарднер за повеќе
интелигенции е една од најприфатените денес. Следно, ќе видиме од што се
состои секој од осумте типа опишани од овој автор.

Визуелно - просторна интелигенција

Оваа способност има врска со перцепцијата на просторот и можноста да се
создаваат слики во умот. Тој е еден од најважните капацитети во теориите како
што е g факторот.

12
Теории на интелигенција во психологијата“ во: VeryWell Mind. Преземено на:
22.09.2019 година од VeryWell Mind: verywellmind.com.
13
Теории на интелигенција во психологијата“ во: VeryWell Mind. Преземено на:
22.09.2019 година од VeryWell Mind: verywellmind.com.
Вербална интелигенција - лингвистика
Поединци кои имаат високи резултати во оваа област имаат одличен објект
со јазици и зборови. Тие генерално се добри во читање, пишување, меморирање
зборови и датуми и раскажување приказни.

Кинестетичка интелигенција
Кинестетичката интелигенција се однесува на можноста да се контролира
сопственото тело, како при големи движења што вклучуваат многу мускули
истовремено, како и во другите понежни. Луѓето со голем капацитет во оваа
област лесно можат да стекнат физички способности.

Логичка интелигенција - математика

Оваа област има врска со броевите, критичкото размислување, логичкото
расудување и можноста да се извлечат заклучоци. Луѓето со високи оценки во
оваа вештина можат да ги откријат основните принципи на одредена област и
лесно да најдат каузални врски.

Музичка интелигенција
Оваа област има врска со можноста за перципирање и разбирање на звуци,
тонови, ритми и музика воопшто. Луѓето со оваа способност имаат тенденција да
имаат добро музичко уво и генерално се во можност да свират на инструменти, да
компонираат и да пеат полесно од нормалното.

Интерперсонална интелигенција
Интерперсоналната интелигенција би била тесно поврзана со делот на
емоционалната интелигенција што има врска со разбирањето и справувањето со
другите. Така, во оваа област ќе се најдат вештини како емпатија и харизма.

Интраперсонална интелигенција
Напротив, оваа способност има врска со леснотијата што ја има човекот да
ги разбере и регулира сопствените емоционални состојби и мисли.

Натуралистичка интелигенција
Последниот вид на интелигенција што се појавил во теоријата на Гарднер
има врска со способноста на една личност да живее во хармонија со и да се грижи
за својата околина. Тоа би имало врска со етиката и би било многу присутно во
професии како што е тоа на земјоделец, готвач или ботаничар.

Видови на надареност и нивните карактеристики

Постојат неколку класификации на потенцијални способности, голем број на
специјалисти ги делат според интензитет (изразен и не изразен), некои од
времето на појавата (рано и доцна). Но, најпопуларното набројување на видовите
на надареност се базира на сферата на нивната манифестација. Во оваа
класификација, останатите листи се користат како карактеристики, односно
предиспозицијата кон музиката може да биде рана, силно изразена и посебна, на
пример, човекот не работи толку многу колку што ги составува.14

Според популарното набројување, потенцијалните способности се:

 во практични активности (природен талент за спортски тренинг, занаети или

организациски активности);

 во теоретска и интелектуална определба (наука);

 во естетско-уметничката сфера (цртање, музика, скулптура);

 во полето за комуникација (ораторство);

 во духовно-вредносна активност (создавање на нови вредности, услуга во

општеството).

Интелектуална надареност
Овие способности се манифестираат, почнувајќи од адолесценција, во
раното детство тешко се забележуваат дури и од искусни психолози.
Интелектуалниот вид на надареност може да се открие со специјални тестови кои
ја проценуваат предиспозицијата на лицето за да се конструираат логички
конструкции. Техниките помагаат да се дефинира област каде што јасно се
манифестираат способностите, на пример, едно лице може да ги разбере точните
науки, но нема склоност да учи јазици. Можете да ги развиете ако го мотивирате
лицето за длабоко познавање на предметот и да ги обезбеди потребните ресурси.
14
https://mk.tierient.com/%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8-%D0%BD%D0%B0-%D0%BD
%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B8-%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD
%D1%82%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0-%D0%B8/
Уметничка надареност
Се манифестира на рана возраст и кај возрасни. Тие се засилени во
посебни кругови и делови, на пример, музичко училиште или ISO-студио. Постојат
два вида слични способности и важно е да се земе предвид овој факт при нивното
развивање.

Според оваа класификација, видовите на надареност во оваа област ќе

бидат изречени само со правилен пристап на самиот човек, наставникот или
родителот. Инаку, нема да има позитивен резултат од лекциите.15

Видови уметнички дотации:

1. Интелектуална . Се развива систематски, односно дете или возрасен е лесно

да се запомни и користи информации кои се релевантни за избраната област.

2. Академски . Едно лице е заинтересирано за предметот селективно, неговите

успеси се проследени со периоди на опаѓање и важно е да се поддржи
мотивацијата за постигнување на целите на такво дете или возрасен.

Музичка надареност
Во повеќето класификации е подмножество на уметнички способности.
Знаци на надареност во областа на музиката се очигледни, често се
манифестираат во раното детство. Одлично слушање, способност да
репродуцира мелодија слушнато во флеш, присуството на пеење глас е тешко да
се превиди. Како по правило, родителите се обидуваат да ги дадат овие деца во
посебно училиште, главната задача на наставниците и менторите е да ја
поддржат мотивацијата за часови.

Спортска надареност

Се манифестира не само во областа на когнитивната активност, туку и во

областа на физиологијата. Други видови на надарени ретко имаат толку жив
израз, за разлика од оваа способност. Мобилноста на зглобовите, должината на
тетивите и прилагодувањето на мускулите на истегнување се сите утврдени од

15
https://mk.unistica.com/%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BE
%D1%81%D1%82-%D1%88%D1%82%D0%BE-%D0%B5-%D1%82%D0%BE%D0%B0-
%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8-%D0%BD%D0%B0/
лекарите, а не од психолози, и влијае на ефективноста на спортската обука на
одреден тип. Подобро е да се идентификува надареноста во детството, возрасно
лице веројатно нема да може да ја развие способноста до максимум. Затоа,
детето се препорачува да му се покаже на лекарите и тренерите на возраст од 5-6
години.

Креативна надареност
Овој тип специјалисти не се издвојува како посебен подтип. Но, некои
психолози веруваат дека вреди да се разгледа одделно и да се опише како
недостаток на внимание кон каноните, конвенциите и да не се воздигнуваат
властите во ранг на божества. Видовите на креативна надареност се
определуваат од областа на човековата активност, на пример, музички или
способност за точни науки. Тие можат да се манифестираат јасно не само во
детството, туку и кај возрасните или постарите лица, иако вториот не е толку
често.

Академска надареност

Оваа способност за учење, дете и возрасни, обдарени со неа, лесно

разбираат нови предмети. Манифестацијата на надареност се случува во
детството, често наставниците ги забележуваат таквите луѓе во основното
училиште. Учениците со оваа способност не поминуваат многу напор во
проучувањето на предметите, се вели дека ги фаќаат сите информации во лет,
брзо ја поврзуваат логично со веќе достапните знаења. Треба да се има на ум
дека без мотивација на возрасните или самоконтролата на сопствените
активности, таквите луѓе можат брзо да заборават на нивната предиспозиција и да
не ја развиваат.

Социјална надареност
Се манифестира во сферата на духовна вредност. Надареноста на едно
лице придонесува кон фактот дека постојано бара нови начини за развој на
општеството, помош на различни слоеви на населението. Не мора да значи дека
овие луѓе обрнуваат внимание на економските проблеми, во некои случаи се
занимаваат со создавање на духовни вредности, стануваат свештеници или
ментори. Од нив можат да излезат одлични едукатори и едукатори.
Предрасположение почесто се открива во адолесценцијата и возраста.

Надареност на Лидер
Способноста на овој тип е често, но ретко се изговара. Одлични примери на такви
луѓе се политички лидери, воени лидери, команданти. Тоа е, оние кои знаат како
да вршат влијание врз други личности, ги доведуваат до себе, ги мотивираат да
вршат одредени дејства. Често таквите луѓе стануваат кривични власти, затоа,
кога ги идентификува способностите на рана возраст, важно е да му се даде на
детето точен социјален став, да му ги пренесе вредностите што се почитуваат во
едно културно општество.

Критериумите за надареноста од овој тип се исти како и за другите.

Способностите можат да се детектираат на рана и доцната возраст, тие се
изрекуваат и не се премногу развиени и не. Лидерските квалитети и талент не
доаѓаат до ништо, ако некое лице намерно не се ангажира во воспитувањето.
Потребно е да се поддржи аспирацијата на лидерот да проучува ораторски
приеми, да помине обуки, да ја зголеми самодовербата.

Книжевна надареност
Ова е способноста да се создаваат уметнички текстови. Развојот на
надареноста се случува ако лицето или родителите на детето одвојуваат време за
вработување со литературна креативност. Таквите луѓе често се генератор на
идеи, но обратна страна на проблемот е состојба на нервоза и нестабилност. Како
последица на тоа, за нив е важно поддршката на другите, правилната мотивација
и способноста позитивно да реагираат на критиките.

Надареноста може да се манифестира на било која возраст, па возрасните

не треба да се откажат од оние креативни, интелектуални, духовни и спортски
активности што сакаат да ги совладаат. Можеби тие ќе најдат нови способности во
себе и ќе ги развијат. Задачата на родителите е навремено идентификување на
надареноста кај децата и упатување на соодветни паралелки, обезбедување
морална поддршка и обезбедување на ресурси за постигнување на успех во
одбраната област.
Заклучок
Како што веќе видовме, голем дел од интелектуалните способности на една
личност се определени од нивната генетика. Затоа, долго време се веруваше дека
е невозможно директно да се подобри интелигенцијата.

Сепак, денес знаеме дека некои аспекти на овој ментален капацитет можат
да бидат обучени. Општо земено, експертите се согласуваат дека обуката на
комплексни вештини (како на пример учење јазик или свирење на инструмент) го
зголемува бројот на нервни врски во мозокот.

Покрај тоа, неодамна е откриено дека одредени навики како што се вежбање,
дебатирање со користење логика, читање или поставување цели и нивно
извршување може да предизвикаат процес познат како неврогенеза, во кој се
создаваат нови неврони. Така, денес знаеме дека нашите навики и постапки
навистина можат да го зголемат нивото на интелигенција.
Користена литература
1. „Човечка интелигенција“ во: Британика. Преземено на: 22.09.2019 од
Британика: britannica.com.
2. „Теории на интелигенција во психологијата“ во: VeryWell Mind. Преземено
на: 22.09.2019 година од VeryWell Mind: verywellmind.com.
3. „Што е тоа интелигенција? во: Лумен. Преземено на: 22.09.2019 од Лумен:
lumen.com.
4. „11 вообичаени одлики на високо интелигентни луѓе“ во: Бизнис инсајдер.
Преземено на: 22.09.2019 година од Бизнис Инсајдер: businessinsider.com.
5. „Човечка интелигенција“ на: Википедија. Преземено на: 22.09.2019 година
од Википедија: en.wikipedia.org.