ĐA DẠNG GIỚI VÀ TÌNH DỤC AN TOÀN:

VAI TRÒ CỦA CÁC YẾU TỐ

SINH HỌC VÀ XÃ HỘI

PGS. TS. Lê Minh Giang

Bộ Môn Sức khoẻ Toàn cầu, Viện YHDP & YTCC
Phòng Quản lý Đào tạo Sau Đại học
Trung tâm Đào tạo và Nghiên cứu về Lạm dụng chất - HIV
 MỤC TIÊU BÀI HỌC

Kết thúc bài học này, học viên có thể:

1. Trình bày khái niệm giới, giới tính và tình dục
2. Mô tả vai trò của yếu tố sinh học và xã hội trong việc định
hình đa dạng giới và đa dạng tính dục
3. Trình bày khái niệm tình dục an toàn và các hệ quả của
tình dục không an toàn
4. Trình bày tác động của các yếu tố văn hoá –xã hội đến
tình dục an toàn
5. Nêu tầm quan trọng của những kiến thức này đối với
công tác của thầy thuốc lâm sàng

www.ipmph.edu.vn
Khái niệm Giới, Giới tính và Tình dục

www.ipmph.edu.vn
 Một số Khái niệm

Giới tính (Sex):

Là đặc điểm sinh học của người nam và người nữ do các yếu
tố về gen quy định)
– Giới tính có tính cố định, không thay đổi
– Một số tình huống lệch lạc giới tính (intersex) do bất thường về
nhiễm sắc thể (ví dụ Turner Syndrom, XXY, vv)

www.ipmph.edu.vn
 Một số Khái niệm

Giới (Gender):
Là quan niệm xã hội về vai trò, hành vi, hoạt động và các đặc
điểm (ví dụ đi đứng, nói năng, vv...) được cho là phù hợp với
nam và nữ
– Các đặc điểm giới không cố định, thay đổi theo thời gian và không
gian văn hoá và xã hội
– Con người sinh ra mang giới tính nam và nữ, nhưng để trở thành
người nam giới hay nữ giới thì là một quá trình học và hoàn thành
các vai trò mà xã hội mong đợi về giới của mình (còn gọi là ”trình
diễn giới”)
– Do đó nhận thức giới của bản thân mỗi con người là rất quan trọng,
và chịu ảnh hưởng không nhỏ của các yếu tố xã hội. Trong mỗi xã
hội có những nhận thức giới chủ đạo và nhận thức giới khác biệt
– Các ngôn từ dân gian về giới thường gặp: đàn ông, đàn bà, nam
giới, nữ giới, đồng cô, bóng lộ, bóng kín,

www.ipmph.edu.vn
 Một số Khái niệm

Tình dục (Theo WHO 2002):

• Tình dục là một trọng tâm của toàn bộ đời sống con người
và bao gồm tình dục, nhân dạng giới và vai trò giới, khuynh
hướng tình dục, ái tình, sự thỏa mãn, quan hệ riêng tư và
sinh sản.
• Tình dục là sự trải nghiệm và sự thể hiện trong suy nghĩ,
tưởng tượng, ham muốn, quan niệm, thái độ, giá trị, hành
vi, hoạt động, vai trò và các mối quan hệ. Trong khi tình dục
có thể bao gồm tất cả các chiều cạnh trên, không phải mọi
chiều cạnh đều được trải nghiệm và thể hiện.
• Tình dục chịu ảnh hưởng bởi sự tương tác giữa các yếu tố
sinh học, tâm lý, xã hội, kinh tế, chính trị, văn hóa, đạo đức,
luật pháp, lịch sử, tín ngưỡng và tinh thần

www.ipmph.edu.vn
 Một số Khái niệm

Theo tác giả Dixon-Mueller: có 4 khía cạnh quan

trọng của tình dục:
• Sexual partnerships (các mối quan hệ)
• Sexual acts (các hành vi)
• Sexual meanings (các ý nghĩa)
• Sexual drives and enjoyment (sự ham muốn và khoái cảm)

www.ipmph.edu.vn
Đa dạng giới và đa dạng tình dục
(Không chỉ có nam và nữ và
không chỉ có quan hệ nam – nữ)

www.ipmph.edu.vn
 Đa dạng giới và tình dục

Sự không song hành của một trong các đặc điểm

– Đặc điểm giới tính
– Đặc điểm giới
– Khuynh hướng tình dục (sexual orientation): là nói đến
sự hấp dẫn về mặt tình dục của một người, có thể là với
người cùng giới, khác giới, với cả hai giới
– Nhân diện tình dục (sexual identity): là nói đến tự đánh
giá về đặc điểm tính dục của mình, ví dụ gay, lesbian,
đồng tính
– Hành vi tình dục ( sexual behavior): là nói đến hành vi
quan hệ tình dục của một người

www.ipmph.edu.vn
 Đa dạng giới và tình dục

Tình dục có tính uyển chuyển (flexible sexuality)

Có thể thay đổi theo thời gian, không gian, vv..
Tình dục đồng giới: Tại sao lại có?
Hiện nay chưa có lý giải chính thức tại sao đa số mọi
người bị hấp dẫn tình dục bởi người khác giới. Nhưng có
một thực tế là trong xã hội nào cũng có một bộ phận nam
giới và nữ giới bị hấp dẫn về mặt tình dục bởi những người
cùng giới. Một số người cho rằng sự hấp dẫn tình dục chịu
ảnh hưởng bởi mối quan hệ của đứa trẻ với những người
khác, đặc biệt là quan hệ với cha mẹ chúng. Một số người
khác lại cho rằng, sở thích tình dục là do ý chí quyết định.
Một trong những cách giải thích là do bẩm sinh và không
thể giải thích hay dự đoán trước được.
www.ipmph.edu.vn
 Tình dục an toàn và
hệ quả của tình dục không an toàn

www.ipmph.edu.vn
 Tình dục an toàn (hơn)
https://www.getthefacts.health.wa.gov.au/sex/safer-sex

• Safer sex means protecting the health of both you and of

your sexual partner. This means preventing sexually
transmitted infections (STIs) and unplanned pregnancy.
• You can decrease your chance of catching an STI by:
– choosing to have non-penetrative sex. Things like kissing, stroking
and rubbing are safer options. BUT some STIs, like genital warts
and genital herpes, can be passed on through skin-to-skin contact
even without having sex
– for vaginal or anal sex, use condoms with water-based lubricant
every time you have sex. (Lubricant is important because it helps
make sure the condom doesn't break during sex.) For oral sex, use
condoms or dams.

www.ipmph.edu.vn
 Tình dục an toàn cần sự bình đẳng
https://www.getthefacts.health.wa.gov.au/sex/safer-sex

• It’s a good idea to talk about using condoms, water-based

lubricant and dams BEFORE you have sex, rather than
waiting until you are caught up in the moment.
• Remember, safer sex really starts right at the beginning –
talking to your partner and being sure that you both want to
have sex and are ready.
• You don’t have to have sex if you don’t want to – you
always have the right to say NO, at any time.

www.ipmph.edu.vn
 Tình dục an toàn cần sự bình đẳng
https://www.getthefacts.health.wa.gov.au/sex/safer-sex

• It’s a good idea to talk about using condoms, water-based

lubricant and dams BEFORE you have sex, rather than
waiting until you are caught up in the moment.
• Remember, safer sex really starts right at the beginning –
talking to your partner and being sure that you both want to
have sex and are ready.
• You don’t have to have sex if you don’t want to – you
always have the right to say NO, at any time.

www.ipmph.edu.vn
 Hệ quả của tình dục không an toàn

• Có thai ngoài ý muốn --> nạo phá thai, có con ở tuỏi vị

thành niên vv…

• Các bệnh lây truyền qua đường tình dục (có thể do virus, vi
khuẩn, ký sinh trùng)

• Các sang chấn tinh thần và thể xác do sự ép buộc, thậm

chí bạo lực tình dục và bạo lực giới

• Các hệ quả lâu dài về kinh tế và xã hội

www.ipmph.edu.vn
Tác động của yếu tố xã hội và văn hoá
đến tình dục an toàn

www.ipmph.edu.vn
Tác động của kỳ thị tình dục đồng
giới đến tình dục an toàn?

www.ipmph.edu.vn
Những hiểu biết này giúp ích gì cho
công tác của người thầy thuốc?

www.ipmph.edu.vn
Tại sao thầy thuốc cần quan tâm đến đa dạng giới
tính và vai trò các yếu tố xã hội và văn hoá?

www.ipmph.edu.vn