Konu Anlatımlı

11. SINIF
FEN LİSESİ

KİMYA
3. FASİKÜL
Sıvı Çözeltiler ve
265 soru Çözünürlük
Öğrenme Alanları
Müfredat Dışı Konu
Uyarıları
Kavrama - Pekiştirme
Testleri
ÖSYM Çıkmış Sınav
Soruları
PISA Tarzı Etkinlikler fasi
kül
Diğ
er
www. setl
Karma Testler capya erim
izi
yinlar
adr
esin i.com
den
Acemi - Amatör
iste
yeb
ilirs
iniz
.

Uzman - Şampiyon

☛ Tamamı Video Çözümlü

(cApp Mobil Uygulaması veya
www.capyayinlari.com da)
☛ Tamamı Video Anlatımlı
(www.capyayinlari.com’da)
 Değerli öğretmenlerimiz
İrfan ÖZ, Bülent DEMİRTAŞ,
İlker SOYLU ve Samet COŞKUN’A
katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Bu kitap MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI’nın 19.01.2018 tarih ve 31 sayılı kararı ile belirlenen ORTAÖĞRETİM FEN
LİSESİ KİMYA DERS PROGRAMINA GÖRE HAZIRLANMIŞTIR.

Bu kitabın her hakkı YAYIN KOORDİNATÖRÜ İLETİŞİM

Çap Yayınlarına aittir. Devrim ÖZATA

5846 ve 2936 sayılı Fikir ve

Sanat Eserleri Yasası’na ÇAP YAYINLARI®

EDİTÖR

göre Çap Yayınlarının Hazal ÖZNAR

Ostim Mah. 1207 Sokak
Hatice TAYTUĞLU No: 3/C–D Ostim / Ankara
yazılı izni olmaksızın,
Tel: 0312 395 13 36
kitabın tamamı veya bir
0553 903 65 51
kısmı herhangi bir yöntemle DIZGI - TASARIM www.capyayinlari.com.tr

basılamaz, yayımlanamaz, Sercan Ajans bilgi@capyayinlari.com.tr

twitter.com/capyayinlari
bilgisayarda depolanamaz,
facebook.com/capyayinlari
çoğaltılamaz ve dağıtım
instagram.com/capyayinlari
yapılamaz. youtube.com/capyayinlari
 Gelecek için hazırlanan vatan
evlâtlarına, hiçbir güçlük
karşısında yılmayarak tam bir
sabır ve metanetle çalışmalarını
ve öğrenim gören çocuklarımızın
ana ve babalarına da
yavrularının öğreniminin
tamamlanması için hiçbir
fedakârlıktan çekinmemelerini
tavsiye ederim.
 Değerli Öğretmenler ve Sevgili Öğrenciler,
ÇAP Yayınları olarak konuları verimli bir şekilde işleyebilmeniz ve edindiğiniz bilgilerden yararlanabilmeniz için
yeni bir anlayışla elinizdeki fasikülleri oluşturduk. Fasiküllerimiz aşağıdaki içeriklere sahiptir:

Kazanım Sayfası: Bir konunun hangi sırayla ve toplam kaç kazanımda anlatılacağını gösterir.

Bilgi Sayfası: Her alt konu ile ilgili konu anlatımları ve bu konulara ait örneklerin yer aldığı sayfalardan oluşmuştur.

Etkinlikler: Konu içinde öğrenilen kavramların pekiştirilmesi için hazırlanan etkinlikler ile kazanımlar daha net
anlaşılacaktır.

Pekiştirme Testleri: Anlatılan konuların pekiştirilmesini sağlamak için yeni nesil sorular ile ÖSYM çıkmış sınav
sorularına da yer verilerek oluşturulmuştur.

PISA: Ünite bitiminde okulda öğrenilen bilgi ve becerileri günlük yaşamda kullanmayı, okuduğunu anlama ve
yorumlama becerilerini ölçmek için oluşturulmuştur.

TAM TUR: Karma testlere başlamadan önce ünitede öğrenilen tüm bilgilerin özet şeklinde sunulduğu ve konu
tekrarlarında kullanılması amacıyla hazırlanan bölümdür.

Acemi, Amatör, Uzman ve Şampiyon Testleri: Ünite bitiminde dört ayrı zorluk seviyesine göre oluşturulmuş,
yeni nesil sorular ile ÖSYM çıkmış sınav sorularına da yer verilen karma sorulardan oluşmaktadır. Bu bölümde
öğrencilerimizi acemi seviyesinden alıp şampiyon seviyesine taşımak hedeflenmiştir.
Video Soru Çözümleri: Tüm kazanım soruları ile testlerdeki soruların video çözümlerine ÇAP yayınlarının cApp
mobil uygulaması ve www.capyayinlari.com sitesinden ulaşılabilmektedir.
Video Konu Anlatımları: Özel ders formatında hazırlanmış tüm konu ve kazanımların ayrıntılı bir şekilde anla-
tıldığı videolara www.capyayinlari.com adresinden öğrenci üyeliği yaparak ücretsiz olarak erişilebilmektedir.

Etkileşimli İçerikler: Kitabın bazı sayfalarına yerleştirilen logolar ilgili konuya ait çeşitli benzetimlerin

(simülasyon) olduğunu belirtir. Öğretmenimiz akıllı tahta uygulamasını kullanırken belirtilen logoya tıklayarak içerik-
lere ulaşabilmektedir.
Daha Fazla İçerik: Karekodlar ile yazılıya hazırlık, değerlendirme ve deneme sınavlarından oluşan 11 adet
fazladan içerik sunulmaktadır. Öğrencilerimiz istediği sınavı indirip çıktısını alabilir, soruları çözerek sorularla birlikte
üretilen optik formu doldurup okutarak Türkiye geneli sıralamasını görebilirler.

Sağlıklı ve verimli bir öğretim yılı geçireceğinize inanarak hepinize başarılar diliyoruz.

Hakan GÜLER Sırrı POLAT Erkan ERGEN

 İÇİNDEKİLER

KARIŞIMLAR (18 DERS SAATİ)

Ünite Kazanımları......................................................................................................... 8
Çözücü - Çözünen Etkileşimleri ............................................................................... 9

Konu Kavrama (Kazanım 1) ............................................................................. 13

Pekiştirme Testi - 1 ........................................................................................... 15
Derişim Birimleri (Molarite) ....................................................................................... 17

Derişim Birimleri (Molalite) ....................................................................................... 23

Konu Kavrama (Kazanım 2) ............................................................................. 24

Pekiştirme Testi - 2 ........................................................................................... 26
Derişim Birimleri (Kütlece % Derişim) ..................................................................... 28

Derişim Birimleri (Hacimce % Derişim) ................................................................... 31

Derişim Birimleri (Mol Kesri) .................................................................................... 33

Derişim Birimleri (ppm) ............................................................................................. 34

Konu Kavrama (Kazanım 3) ............................................................................. 35

Pekiştirme Testi - 3 ........................................................................................... 37
Koligatif Özellikler (Buhar Basıncı Alçalması) ........................................................ 39

Konu Kavrama (Kazanım 4) ............................................................................. 42

Koligatif Özellikler (Kaynama Noktası Yükselmesi) ............................................... 43

Koligatif Özellikler (Donma Noktası Alçalması) ...................................................... 47

Koligatif Özellikler (Ozmotik Basınç) ....................................................................... 49

Konu Kavrama (Kazanım 5) ............................................................................. 50

Pekiştirme Testi - 4 ........................................................................................... 53
Çözeltilerin Sınıflandırılması .................................................................................... 55

Konu Kavrama (Kazanım 6) ............................................................................. 57

Çözünürlük ve Çözünürlüğe Etki Eden Etmenler ................................................... 59

Konu Kavrama (Kazanım 7) ............................................................................. 67

Pekiştirme Testi - 5 ........................................................................................... 69
TAM TUR..................................................................................................................... 71
Acemi Testi - 1............................................................................................................ 72
Amatör Testi - 1.......................................................................................................... 74
Uzman Testi - 1........................................................................................................... 76
Şampiyon Testi - 1 ..................................................................................................... 78
Cevap Anahtarı........................................................................................................... 80

5
SIVI ÇÖZELTILER VE
ÇÖZÜNÜRLÜK
KAZANIMLAR

Kazanım 1 : Kimyasal türler arası etkileşimleri kullanarak sıvı ortamda çözünme olayını açıklar.

Kazanım 2 : Derişim birimlerinden molar derişim, molalite kavramlarını irdeler ve sayısal hesaplamalar
yapar.

Kazanım 3 : Derişim birimlerinden kütlece yüzde derişim, hacimce yüzde derişim, mol kesri ve ppm kav-
ramlarını irdeler ve sayısal hesaplamalar yapar.
Kazanım 4 : Koligatif özelliklerden buhar basıncı alçalmasını yorumlar.

Kazanım 5 : Koligatif özelliklerden donma noktası alçalması, kaynama noktası yükselmesi kavramlarını
bilir ve hesaplamalarını yapar. Ozmotik basınç kavramını tanır.
Kazanım 6 : Seyreltik, derişik, doygun, aşırı doygun ve doymamış çözelti kavramlarını tanır.

Kazanım 7 : Çözünürlük kavramını bilir ve çözünürlükle ilgili hesaplamalar yapar. Çözünürlüğe etki eden
sıcaklık, basınç etmenlerini yorumlar.

1. Dönem 2. Yazılıya Deneme Sınavı-2 1. Dönem Sonu Değerlendirme

Hazırlık Soruları
Sınav soruları, modern atom
teorisi ve gazlar ünitelerinin
kazanımlarından oluşur.
Deneme sınavının kimya bölü-
mü modern atom teorisi, gazlar
ve sıvı çözeltiler ünitelerinin
kazanımlarından oluşur.
Sınavı
Deneme Sınavının kimya
bölümü, modern atom teorisi,
gazlar, sıvı çözeltiler ve
çözünürlük ünitelerinin
kazanımlarından oluşur.

Anahtar Kelimeler

• Çözünürlük • Molarite • Seyreltme • Doymamış

• Derişim • Molalite • Derişik • Koligatif
• Mol kesri • ppm • Doymuş • Ozmotik basınç

Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanımı

Bilgisayar, tablet, cep telefonu vb. cihazlarınızdan

https://phet.colorado.edu/tr
sitelerinden herhangi birine girerek, kimya konularıyla ilgili daha detaylı ve görsel
bilgilere ulaşabilirsiniz.

Bu simge konuyla ilgili bir simülasyonun olduğunu belirtir. Simü-

lasyona ulaşmak için capyayinlari.com sayfasını ziyaret ediniz.
 ÇÖZÜCÜ - ÇÖZÜNEN ETKİLEŞİMLERİ
BİLGİ
ÇÖZÜNME OLAYI VE ÇÖZELTİLER
Çözünme: Bir maddenin bir başka madde içerisinde özelliklerini kaybetmeden ser-
best moleküller veya iyonlar hâlinde homojen olarak dağılmasına çözünme denir. Çö- NOT
zünme sırasında ortamı oluşturan madde çözücü, ortamda dağılan madde ise çözünen
Çözünen taneciklerinin su
olarak adlandırılır. Oluşan karışıma ise çözelti denir.
molekülleri tarafından çevril-
Çözücünün fiziksel hâli (katı, sıvı, gaz) çözeltinin fiziksel hâlini de belirler. Çözücüsü mesi ile oluşan çözünmeye
sıvı olan çözeltilere sıvı çözeltiler denir. hidratlaşma hidratasyon
denir. Sudan farklı çözüncü-
• Çözünme olayı üç aşamada gerçekleşir.
lerin kullanıldığı çözeltilerde
1. Çözünen maddenin tanecikleri birbirinden ayrılır ve aralarındaki etkileşim zayıf- gerçekleşen çözünmeye
lar. Bunun için enerji gereklidir (endotermik). solvatasyon denir.
2. Çözücü maddenin tanecikleri birbirinden ayrılır ve aralarındaki etkileşim zayıflar.
Bu olay için de enerji gereklidir (endotermik).
3. Çözünen ve çözücü tanecikleri karışır ve aralarında yeni etkileşimler oluşur. Bu AKLINDA OLSUN
olay ise genellikle ekzotermiktir.
Çözeltilerde; çözünen-çö-
zücü etkileşimi, çözünen-
çözünen ve çözücü-çözücü
Çözelti
etkileşiminden güçlü ise
çözünme ekzotermiktir ve
kendiliğinden gerçekleşir.
Çözücü Ancak çözünen-çözücü et-
kileşimi, çözünen-çözünen
ve çözücü-çözücü etkileşi-
minden zayıfsa çözünme
endotermiktir ve çözünme
Çözünen
olayının gerçekleşebilmesi
için sistemin dışarıdan ısı
• Çözünen taneciklerinin su molekülleri tarafından sarılmasına hidratasyon, su alması gerekir.
dışında başka bir çözücü tanecikleri tarafından sarılmasına solvatasyon denir.
• Bir maddenin başka bir madde içerisinde çözünüp çözünemeyeceği, çözücü ve
çözünen maddelerin bağ yapıları ile ilgilidir ve tanecikleri arasındaki çekim kuv-
vetleri belirler. Bu durum; benzer, benzeri çözer şeklinde ifade edilebilir.

Buna göre, polar ve iyonik bağlı tanecikler polar çözücülerde; apolar tanecik-
ler ise apolar çözücülerde daha iyi çözünürler. Simülasyona ulaşmak için
www.capyayinlari.com sayfası-
nı ziyaret ediniz ya da aşağıda-
Apolar Yapılı Maddeler ki karekodu okutunuz.

1. Elektronegatiflikleri aynı olan elementlerin (O2, H2, Br2, F2, … gibi) oluş-
turduğu moleküller
2. Yapısında sadece karbon ve hidrojen atomlarını bulunduran bileşikler
(CH4, C2H6, C3H8… gibi).
3. BH3, CO2 gibi simetrik yük dağılımına sahip moleküller
H
B O C O
H H

9
 Polar Yapılı Maddeler
1. Molekülleri XY türünde olan iki atomlu bileşiklerin tamamı (HCI, HBr, HF … gibi).
NOT 2. Merkez atomunda ortaklanmamış değerlik elektron çifti bulunduran bileşikler
polar yapılıdır (NH3, H2O … gibi).
Su (H2O) polar yapılı bir bi-
leşiktir. N O
H H H H H

3. Yapısında karbon ve hidrojen atomlarının yanında üçüncü bir atom içeren bile-
şikler (CH3OH, C2H5OH, CH3COOH … gibi).

1 ÖĞRENME ALANI
• NaCI • C6H12O6 • CCI4
• NH3 • K3PO4 • O2
“Benzer, benzeri çözer” ilkesine göre yukarıdaki maddelerden hangileri suda
çözünebilir? (1H, 6C, 7N, 8O, 11Na, 17Cl, 19K)
NaCI ve K3PO4 iyonik yapılı, çözünürler. C6H12O6 ve NH3 polar yapılı çözünürler. O2 ve CCI4
apolar yapılı çözünmezler.

Maddelerin birbiri içinde çözünmesi türler arası zayıf etkileşimlere bağlıdır. Çözün-
me sürecinde güçlü etkileşimlerde bir değişme olmaz. Çözünme sürecinde çözücü ve
çözünen arasında dipol-dipol etkileşimleri, indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol etkile-
şimleri (London kuvvetleri), hidrojen bağları, iyon-dipol bağları, dipol-indüklenmiş dipol
bağları ve iyon-indükenmiş dipol bağları oluşabilir.

Dipol-Dipol Etkileşimleri
Aynı ya da farklı olan polar moleküller arasında etkindir. Bir molekülün kısmi
pozitif tarafı ile diğer molekülün kısmi negatif tarafı arasındaki elektriksel çekim kuv-
vetleridir.

dipol - dipol
etkileşimi

Polar moleküller arasındaki dipol-dipol etkileşimi

• Polar molekülerde kutuplar sabit olduğundan kalıcı dipollere sahiptirler.

• Dipol-dipol etkileşimi farklı moleküller arasında da oluşabilir.
+
d
+ –
d d H
– +
H F d 0 d
H

H Cl
+
I d
+ – –
d d F d

10
 London Etkileşimleri
• Apolar yapılı moleküller arasında bulunan en zayıf etkileşimdir.
• Anlık kutuplaşma nedeniyle oluşur, anlık dipol ya da indüklenmiş dipol ola- AKLINDA OLSUN
rak da bilinir.
• Soy gazların atomları arasındaki etkileşimdir. Çözücü ve çözünen ta-
necikleri arasında oluşan
dipol-indüklenmiş dipol ve
iyon-indüklenmiş dipol et-
kileşimleri çok zayıftır. Ge-
Apolar moleküller arasındaki London etkileşimi nellikle bu tür çözünmeler
ihmal edilir ve çözünmez
• Apolar moleküllerde anlık dipol oluşur.
olarak yorumlanır.
Hidrojen Bağı
Yarıçapı küçük, elektronegatifliği yüksek olan F, O ve N atomlarıyla hidrojen atomu
bileşik oluşturduğunda, bir moleküldeki kısmi pozitif yüklü H atomu ile diğer mole-
küldeki F, O ve N atomlarından birinin bağ yapmamış elektron çifti arasındaki çekim
kuvvetine hidrojen bağı denir.
H – bağı H – bağı
H – bağı N N O O
H–F H–F H H H H H H
NOT
H H H H
Hidrojen bağı oluşturabilen
İyonik Bileşiklerin Çözünmesi
moleküllerin birbirleri içinde
NaCI, KBr, MgCI2 gibi bileşikler iyonik yapılıdır ve polar yapılı olan suda iyi çözü- iyi çözünmesi beklenir.
nürler. Örneğin, yemek tuzunun (NaCl) suda çözünme sürecinde tuzun pozitif iyonu-
nun (Na+) etrafını suyun negatif olan oksijen tarafı sararken, negatif iyonunun (Cl–)
etrafını da suyun pozitif olan hidrojen tarafı sarar. Bu etkileşim türü iyon-dipol etkile-
şimi olarak bilinir.
Oluşan “iyon-dipol” etkileşimleri ile NaCI suda çözünmüş olur. Aşağıdaki görselde
yeşil küre Na+ iyonunu, kırmızı küre CI– iyonunu gösterir.

Na+(suda) + CI–(suda)
H2 O
NaCI(k)
UYARI!

Polar bir molekülle apolar

İyon - dipol etkileşimleri
Bazı Tanecikler Arasındaki Etkileşimler ve Çözünüp Çözünmeme
Durumu
Madde Örneği
CH4 – H2O (apolar) (polar)
HCI – H2O (polar) (polar)
I2 – C6H6 (apolar) (apolar)
HF – H2O (polar) (polar)
KCI – H2O (iyonik) (polar)
NaCI – CCl4 (iyonik) (apolar)
bir molekül veya atom ara-
sında oluşan etkileşimler
dipol-indüklenmiş dipol etki-
leşimidir.
Ayrıca iyonik bir bileşik-
te apolar bir molekül veya
atom arasında oluşan etkile-
şimler ise iyon-indüklenmiş
dipol etkileşimidir.
Çözünebilme
Çözücü-çözünen etkileşimi
durumu
Dipol-indüklenmiş dipol Çözünmez
Dipol-dipol Çözünür
London (indüklenmiş
Çözünür
dipol-indüklenmiş dipol)
Hidrojen bağı Çözünür
İyon-dipol Çözünür
İyon-indüklenmiş dipol Çözünmez

11
 2 ÖĞRENME ALANI
HF’nin sulu çözeltisinde,
I. İyon-dipol
II. Hidrojen bağı
III. Dipol-dipol
zayıf etkileşimlerden hangileri oluşur?
HF ? H+ + F– dengesine göre çözünür. Bu yüzden çözeltide
I: F– ve H2O, H+ ve H2O arasında iyon – dipol etkileşimleri bulunur.
HF … H2O arasında hidrojen bağı ve aynı zamanda dipol-dipol etkileşimi vardır.
Yanıt: I, II ve III

3 ÖĞRENME ALANI
Aşağıdaki madde çiftlerinin birbiri içinde çözünüp çözünmeyeceği (✔) işareti ile de-
ğerlendirilmiştir.
Madde çifti Çözünür Çözünmez
I. NaF – H2O ✔
II. O2 – CCI4 ✔
III. Br2 – H2O ✔
IV. C2H5OH – H2O ✔
V. H2O – Ne ✔

Buna göre, yapılan değerlendirmelerden hangisi hatalıdır?

(1H, 6C, 8O, 9F, 10Ne, 11Na, 17Cl)
O2 apolar, CCI4 apolar olduğundan çözünme olur. Yanıt, II.

4 ÖĞRENME ALANI

Madde-1 Madde-2
O
I. S C S
H H

H
N
II. H C O H
H H H
H

III. Br – Br H – Br

– O
IV. K+ Cl
H H

Yukarıdaki tabloda verilen madde çiftleri arasında oluşan baskın etkileşim

türlerini belirtiniz.

I. Apolar – polar olduğundan dipol-indüklenmiş dipol. II. Hidrojen bağı

III. Apolar – polar olduğundan dipol-indüklenmiş dipol. IV. İyon-dipol

12
 KAVRAMA
4. I. HCI
Kazanım 1 II. H2O
III. CCI4
1. Aşağıda verilen sıvı hâldeki madde çiftlerinden
IV. Br2
hangisinin karıştırılmasıyla bir çözelti oluşur?
Yukarıda yapıları verilmiş moleküller ile ilgili aşa-
A) H2O – CCI4 B) H2O – I2
ğıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
C) C6H6 – CCI4 D) CH3OH – Br2
(1H, 6C, 8O, 17CI, 35Br)
E) H2O – C6H6
A) I’in III’te çözünmesi beklenmez.
Hem C6H6 hem de CCI4 apolar yapılı olup aralarında indüklen-
miş dipol – indüklenmiş dipol etkileşimi olur ve çözelti oluşur.
B) III’ün II’de çözünmesi beklenmez.
C) IV’ün I’de çözünmesi beklenmez.
2. D) I’in Il’de çözünmesi beklenir.
Çözücü Çözünen
E) IV’ün II’de çözünmesi beklenir.
I. CH3OH H2O
HCI ve H2O polar iken, CCI4 ve Br2 apolar yapılardır. Apolar
II. H2O HCI Br2, polar H2O'da çözünmez.
III. O2 CCI4

Yukarıdaki tabloda verilen çözücü ve çözünen

çiftlerinden hangilerinin tanecikleri arasında di-
pol – dipol etkileşimi gözlenir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
5. Aşağıdakilerden hangisi suda diğerlerine göre da-
D) I ve II E) I, II ve III
ha az çözünür?
Polar moleküller arasında dipol – dipol etkileşimi gözlenir. O2
A) O = O B) H – CI C) N
ve CCI4 apolar, diğer maddeler polardır.
H H H H
D) H – C – O – H E) KBr
3. Aşağıdaki tabloda bazı madde çiftlerinin birbirleri için-
H
de çözünme durumları ve baskın etkileşim türü veril-
miştir. Apolar yapılı O2 polar olan suda en az çözünür.

Çözünme Baskın etkileşim

Madde çifti
durumu türü
H2O – CH3OH Çözünür I
İyon-indüklenmiş
KCI – CCl4 II
dipol
HF – NH3 III Hidrojen bağı 6. Brom (Br2) apolar yapılı bir çözücüdür.
I2 – CCI4 Çözünür IV Buna göre, brom sıvısında
H2O – C6H12 Çözünmez V I. C2H5OH

Buna göre, tablodaki numaralarla belirtilen yerle- II. HBr

re aşağıdakilerden hangisi getirilemez? III. CCI4
(1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 17Cl, 19K)
moleküllerinden hangilerinin çözünmesi beklenir?
A) I-Hidrojen bağı B) II-çözünür (1H, 6C, 8O, 17CI, 35Br)
C) III-çözünür D) IV-London kuvvetleri A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
E) V-Dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi D) II ve III E) I ve III
KCI iyonik bileşiği apolar yapılı çözücüde çözünmez. C2H5OH ve HBr polar yapılıdır ve çözünmez.

13
 Kavrama
7. I2 katısının benzen (C6H6) içerisinde çözünmesi 9. Kirler genellikle apolar yapılı yağlardır.
ile ilgili, Buna göre, bir kumaşa bulaşan yağlı kiri temizle-
I. Solvatasyon olayı gerçekleşir. mek için,
II. I2 ile C6H6 arasında indüklenmiş dipol – in- I. H2O(s)
düklenmiş dipol etkileşimi gerçekleşir. II. CCI4(s)
III. İyot atomları arasındaki bağ kopar. III. C6H6(s)
yargılarından hangileri doğrudur? çözücülerinden hangileri kullanılamaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II (1H, 6C, 7N, 8O, 17CI)
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
Çözücü olarak su kullanılmadığından solvatasyon olayı ger-
çekleşir. İki molekül de apolar yapılı olduğundan indüklenmiş D) II ve III E) I, II ve III
dipol – indüklenmiş dipol etkileşimi oluşur. Olay kimyasal H2O; polar yapılıdır.
olmadığından I – I bağı kopmaz.
CCI4; apolar yapılıdır.
C6H6; apolar yapılıdır.
Kirler apolar yapılı olduğuna göre, polar yapılı çözücüler kulla-
nılamaz.

8. 10. İyonik XY katısının suya atıldığında iyonlarının su ile

Madde Su Tiner çevrilmiş hâli aşağıdaki gibidir.

Yağlı Boya – +

Şeker + –

Yukarıdaki tabloda bazı maddelerin suda ve tinerde

çözünüp çözünmedikleri (+) ve (–) ile gösterilmiştir.

(+) çözünebildiğini, (–) ise çözünemediğini gös-

terdiğine göre,
I. Su ve şeker molekülleri polar yapılıdır.
Buna göre, XY bileşiğindeki iyonlar aşağıdakiler-
II. Yağlı boya ile kirlenmiş bir yüzey tiner ile te- den hangisi olamaz?
mizlenebilir.
X Y
III. Yağlı boya ve su taneciklerinin molekül yapı-
ları benzerlik göstermez. A) Na+ CI–
B) K+ NO -
yargılarından hangileri doğrudur? 3
C) Ca2+ S2–
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) NO -
3 Na+
D) II ve III E) I, II ve III
E) NH +
4 NO -
3
Yağlı boya suda çözünmeyip, tinerde çözünebildiğinden bağ
yapısı tinere benzer. Şekerin bağ yapısı da suya benzer. +
δH
Su molekülünde olduğuna göre X (+) yüklü,
–
δ
O
H

Y de (–) yüklü iyon olmalıdır.

14 1-C 2-D 3-B 4-E 5-A 6-B 7-C 8-E 9-A 10-D
 Çözücü ve Çözünen Etkileşimleri
1 PEKİŞTİRME TESTİ
1. Aşağıdakilerden hangisinde çözünme olayı ger- 5. X: I2(k)
çekleşmez? Y: H2O(s)
A) Yağlı boyanın tiner ile temizlenmesi Z: CCl4(s)
B) Suya antifiriz katılması
T: KNO3(k)
C) Soğutmak amacıyla suya buz eklenmesi
Yukarıda verilen X, Y, Z ve T maddeleri ile ilgili,
D) Çaya şeker katılması
I. Y ve Z’nin karışımı iki fazlıdır.
E) Ojenin aseton kullanılarak temizlenmesi
II. X ve Y’nin karışımına Z eklendiğinde X mole-
Suya buz katıldığında buz erir, çözünme olayı değildir. külleri Y ortamından Z ortamına geçer.
III. Y ve T’nin karışımı tek fazlı ve elektrolit bir sı-
2. Aşağıdakilerden hangisinin suda çözünmesi sıra- vıdır.
sında iyon-dipol etkileşimi oluşmaz? IV. T ve Z arasındaki etkileşimin türü ile X ve Y
(9F, 11Na, 12Mg, 17Cl, 19K, 35Br) arasındaki etkileşimin türü aynıdır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) MgCI2 B) NaF C) KBr
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) C6H12O6 E) KNO3
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
C6H12O6 moleküler yapılıdır, iyonik değildir.
X ve Z apolar iken Y polar moleküldür. T iyonik yapılıdır. Y ve
Z karışımı heterojendir. X ve Y karışımından X katısı özütleme
3. I. O2 ile Z’ye geçer. Y’de T katısı iyonik çözünür. X ve Y arasında
dipol - indüklenmiş dipol; T ve Z arasında iyon - indüklenmiş
II. H2S
dipol etkileşimi vardır.
III. CH3OH Yanıt D
Yukarıdaki maddelerin aynı koşullarda saf sudaki
çözünürlükleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir? (1H, 6C, 8O, 16S)
A) I > II > III B) II > I > III C) III > I > II 6. H
D) II > III > I E) III > II > I H C X
O2 suda çözünürken dipol - indüklenmiş dipol etkileşimi, H2S H
suda çözünürken dipol - dipol etkileşimi ve CH3OH suda çözü-
nürken hidrojen bağı oluşur. Etkileşenlerin gücüne göre çözü- Yukarıdaki verilen bileşikteki X ve bileşiğin suda
nürlük ilişkisi III > II > I olmalıdır. çözünme sürecinde çözünen çözücü etkileşimi ile
Yanıt E ilgili;

X Çözünen - çözücü etkileşimi

4. KBr katısının suda çözünmesiyle ilgili, l. H Dipol - indüklenmiş dipol etkileşimi
I. Moleküler çözünme gerçekleşir. ll. Cl Dipol - dipol etkileşimi
II. Çözünme sürecinde iyon - dipol bağları oluşur. lll. OH Hidrojen bağı
III. Su moleküllerinin kısmi negatif kısmı K+ iyon-
verilenlerinden hangileri doğrudur?
larını çevreler.
ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III CH4 apolar bir bileşik olup suda çözünürken dipol-indük-
KCl suda iyonik çözünür ve çözünme sürecinde K+ iyonları ile lenmiş dipol etkileşimi oluşur. (I doğru)
CH3Cl polar bir bileşik olup suda çözünürken dipol-dipol
suyun kısmi negatif kısmı ve Br– iyonları ile suyun kısmi pozitif etkileşimi oluşur. (II doğru)
kısmı arasında iyon - dipol bağları oluşur. CH3OH polar bir bileşik olup suda çözünüken hidrojen
bağı oluşur. (III doğru)
Yanıt D

15
 Pekiştirme
7. 9. I. KCI katısı
Çözünen Çözücü
II. HF sıvısı
I. NH3(g) H2O(s)
III. O2 gazı
II. KCI(k) CCI4(s)
Yukarıdaki maddelerin H2O sıvısı ile aralarında ku-
Yukarıda verilen maddelerle hazırlanan karışımlar rulacak baskın etkileşimler aşağıdakilerden hangi-
için baskın çözünen-çözücü etkileşimi ve madde- sinde doğru verilmiştir? (1H, 8O, 9F, 17Cl, 19K)
lerin birbirini çözüp çözmeyeceği aşağıdakiler-
I II III
den hangisinde doğru verilmiştir?
A) İyon-dipol Dipol-dipol Hidrojen bağı
(1H, 6C, 7N, 8O, 17Cl, 19K)
Dipol-indüklen-
B) İyon-dipol Hidrojen bağı
Baskın etkileşim Çözünür/çözünmez miş dipol
A) I. Hidrojen bağı Çözünür C) Dipol-dipol Hidrojen bağı Hidrojen bağı

II. İyon-dipol Çözünür D) İyon-dipol Hidrojen bağı Hidrojen bağı

Dipol-indüklen-
B) I. Dipol – indüklenmiş dipol Çözünmez E) Dipol-dipol Dipol-dipol
miş dipol
II. İyon – indüklenmiş dipol Çözünmez
KCl iyonik maddedir. HF ile H2O arasında hidrojen bağı olu-
C) I. Hidrojen bağı Çözünür
şur. O2 apolar yapılıdır.
II. İyon-indüklenmiş dipol Çözünmez

D) I. İyon-indüklenmiş dipol Çözünmez

II. Dipol-dipol Çözünür

E) I. Dipol-dipol Çözünür

II. İyon-indüklenmiş-dipol Çözünür

10. I. NaCI II. NH3 III. H2O
NH3 ve H2O arasında hidrojen bağı oluşur, çözünme olur. KCl
iyonik, CCl4 apolar yapılıdır, çözünmez.

X Y Z
8. Çözünen ve çözücü tanecikleri arasındaki baskın
etkileşimlere göre aşağıdakilerden hangisinde
çözünen maddenin çözücü maddede çözünür/çö- Yukarıdaki kaplarda bulunan sıvıların üzerine belirti-
zünmez durumu yanlış verilmiştir? len maddeler eklendiğinde kaplarda;

Çözünen Çözücü I. iyon-dipol,

tanecikleri tanecikleri Çözünür/ II. hidrojen bağı,
arasındaki arasındaki Çözünmez
III. dipol-dipol
etkileşim etkileşim
etkileşimleri oluşmaktadır.
Dipol - dipol
A) İyonik bağ Çözünür
etkileşimi Buna göre, X, Y ve Z sıvıları aşağıdakilerden han-
Dipol - dipol London gisi olabilir? (1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 17Cl, 35Br)
B) Çözünür
etkileşimi kuvvetleri
X Y Z
London
C) Hidrojen bağı Çözünmez A) H2O CH3OH HBr
kuvvetleri
Dipol - dipol B) Br2 H2O CCI4
D) Hidrojen bağı Çözünür
etkileşimi C) CCI4 CH3OH H2O
London D) H2O CCI4 NH3
E) İyonik bağ Çözünmez
kuvvetleri
E) NH3 C2H5OH CCl4

Benzer, benzeri çözer. Polar yapıdaki bir madde apolar bir X: Polar yapılı olmalıdır. Y: F, O, N atomlarından birini içerme-
çözücüde çözünmez. li ve buna H bağlanmalıdır. Z: Polar yapılı olmalıdır.
Yanıt B

16 1-C 2-D 3-E 4-D 5-D 6-E 7-C 8-B 9-B 10-A
 DERIŞIM BIRIMLERI
BİLGİ
ÇÖZÜNEN MADDE MİKTARI VE DERİŞİM BİRİMLERİ
Belirli miktar çözücüdeki çözünen madde miktarına derişim veya konsantrasyon
denir. Farklı derişim birimleri vardır. Derişim birimi olarak en çok kullanılanlar molarite
ve molalitedir.
Molarite (Molar Derişim)
Bir çözeltinin bir litresinde çözünen maddenin mol sayısına molar derişim ya da NOT
molarite denir.
Molarite “M” ile gösterilir. “Molar” olarak da ifade edilebilir. Molaritenin birimi Molarite hesaplanırken çö-
mol/L’dir. mol/L yerine molar (M) da kullanılabilir. zelti hacmi litre olmalıdır.

çözünen maddenin mol say›s› n

M= M=
çözeltinin hacmi V

5 ÖĞRENME ALANI
Simülasyona ulaşmak için
36 gram C6H12O6 katısı yeterince suda çözünerek 2 litrelik çözelti hazırlanıyor. www.capyayinlari.com sayfası-
Buna göre, elde edilen çözeltinin molar derişimi kaçtır? (C6H12O6: 180 g/mol) nı ziyaret ediniz ya da aşağıda-
ki karekodu okutunuz.

0, 2 mol
M= = 0, 1M
2L

6 ÖĞRENME ALANI
0,2 M 400 mL çözelti hazırlamak için kaç gram KOH katısı gerekir? (KOH: 56 g/mol)

nKOH = M x V = 0,2 mol/L x 0,4 L = 0,08 mol mKOH = 0,08 mol x 56 g/mol = 4,48 g

7 ÖĞRENME ALANI
4,8 gram Mg metali 200 mililitre HCI çözeltisi ile Mg(k) + 2HCI(suda) † MgCI2(suda) + H2(g)
denklemine göre artansız tepkime vermektedir.
Buna göre, kullanılan HCI çözeltisinin molar derişimi kaçtır? (Mg: 24 g/mol)
4, 8
n Mg = = 0, 2 mol 0,2mol Mg için 0,4mol HCI kullanılır.
24
n 0, 4 mol
M= = = 2M HCI
V 0, 2 L

8 ÖĞRENME ALANI
Ca(k) + 2HNO3(suda)† Ca(NO3)2(suda) + H2(g)
tepkimesine göre, 0°C ve 152 cmHg basınç altında 5,6 litre H2 gazı elde etmek
için 0,5 M HNO3 çözeltisinden kaç mililitre kullanılmalıdır?

P.V=n.R.T
22, 4
2atm . 5,6L = n . . 273 K
273
n = 0,5mol H2 gazı
0,5mol H2 gazı için 1mol HNO3 gerekir.
n 1mol
M= , V= = 2L = 2000mL
V 0, 5M

17
 İyonların Molar Derişimi
İyonik bileşikler, asitler ve bazlar suda iyonlaşarak çözünürler. Bir çözeltideki iyon-
ların molar derişimleri çözünen madde ve iyonların iyonlaşma denklemindeki katsayı-
larına göre bulunur.
Örneğin, 2 molarlık MgBr2 çözeltisindeki iyon derişimleri,
AKLINDA OLSUN MgBr2(suda) $ Mg2+(suda) + 2Br–(suda)
2M 2M 4M
Aynı sıcaklıkta bulunan olur.
çözeltilerden toplam iyon İyonların molar derişimi köşeli parantez 6 @ ile gösterilir.
derişimi büyük olanın elekt-
Buna göre 6Mg2+@ = 2 M ve 6Br-@ = 4 M olur.
rik iletkenliği de büyük olur.
9 ÖĞRENME ALANI
0,4 mol Pb(NO3) ile 2 litre çözelti hazırlanıyor.
2
Çözeltideki Pb(NO3) derişimini ve çözeltideki Pb2+ ve NO– iyonlarının deri-
2 3
şimlerini bulunuz.

Pb(NO3) (suda) → Pb2+ (suda) + 2NO–3 (suda)

2
0,2 M 0,2 M 0,4 M

10 ÖĞRENME ALANI
Na+ iyon derişimi 0,50 molar olan 400 mL Na2CO3 sulu çözeltisinde çözün-
müş kaç gram Na2CO3 katısı bulunur? (Na2CO3: 106 g/mol)

Na2CO3 √ 2Na+ + CO
2- n n
M= 0, 25 = n = 0, 1 mol
3 V 0, 4
0,25 M 0,50 M
m n
n= 0, 1 = m = 10, 6 g
M 106
A

11 ÖĞRENME ALANI
Yandaki grafikte XmYn iyonik katısının 500 mililitre Mol sayısı
sulu çözeltisindeki iyonlarının mol sayılarının za-
0,3 Ym–
manla değişimi verilmiştir.
Buna göre,
0,2 Xn+
a) İyonik katının formülü nedir?
a) XmYn † mXn+ + nYm–
0,2 mol 0,3 mol
0 t Zaman
ise tuzun formülü X2Y3 olur.

b) Çözeltinin derişimi kaç molardır?

n 0, 1mol
b) Çözünen tuz 0,1mol’dür. M = = = 0, 2M
V 0, 5L

12 ÖĞRENME ALANI
Al2(SO4) bileşiğinin sulu çözeltisindeki iyon derişimi yandaki Derişim (mol/L)
3
grafikte verilmiştir.
0,6
Çözeltideki Al2(SO4) mol sayısı 0,1 mol olduğuna göre çö- 0,4 Al3+
3
zelti hacmi kaç litredir? 0,2

0 Zaman

Al2(SO4) (suda) → 2Al+3 (suda) + 3SO–24 (suda)

3 n 0, 1
V
= = = 0, 5 L
0,2 M 0,4 M 0,6 M M 0, 2

18
 Molar derişimi ve hacmi bilinen çözelti nasıl hazırlanır?
Amacımız 2 M 100 mL NaOH çözeltisi hazırlamak olsun. (NaOH: 40 g/mol)
1. Derişim ve hacim kullanılarak çözünen maddenin kütlesi bulunur.
n = M · V, n = 2 M · 0,1 L = 0,2 mol
0,2 mol NaOH = 8 gram NaOH
2. Çözünecek katı madde terazi ile hassas olarak tartılır.
3. Tartılan madde çözeltinin hazırlanacağı ölçülü cam balon jojeye aktarılır.

4. Balon jojeye katı maddeyi çözmek için bir miktar su ilave edilerek dikkatlice
çalkalanır.
5. Katı maddenin tamamı çözündükten sonra balon jojenin ölçü çizgisine kadar
yani çözelti hacmi 100 mL oluncaya kadar su ilave edilir.

8 gram NaOH direkt olarak 100 mL suya katılmamalıdır. Bu şekilde hazırlanan çözelti-
nin hacmi 100 mL’den biraz fazla olur.

ÇÖZELTİLERİN SEYRELTİLMESİ VE DERİŞİK HÂLE GETİRİLMESİ

Bir çözeltiye çözücü eklenmesi birim hacimdeki çözünen madde miktarını azalta-
cağından çözeltinin derişimi azalır. Bu işleme seyreltme, oluşan çözeltiye de seyreltik
çözelti denir. İlk çözeltimiz seyreltik çözeltiye göre birim hacimde daha fazla çözünen
içerdiğinden derişik olarak ifade edilir. Seyreltik ve derişik kavramları göreceli kavram-
lar olup, elde var olan çözeltilerin karşılaştırılması için kullanılır.
Bir çözeltiyi seyreltik hâle getirebilmek için,
• Bir miktar çözücü eklenebilir.
• Çözünen katının bir kısmı çöktürülebilir.
• Daha seyreltik çözelti eklenebilir.

Bir çözeltiyi daha derişik hâle getirebilmek için,

• Bir miktar çözünen eklenip çözülebilir.
• Çökme olmadan bir miktar çözücü buharlaştırılabilir.
• Daha derişik çözelti eklenebilir.

19
 Seyreltme ve deriştirme işlemleri su kullanılarak çözünen madde miktarı değiştiril-
meden yapılıyorsa son derişim aşağıdaki formül ile hesaplanabilir.
Molar derişim (mol/L)

M1
M1 · V1 = M2 · V2

M1 = İlk derişim M2 = Son derişim

M2
V1 = İlk hacim V2 = Son hacim

V1 V2 Hacim (L)

13 ÖĞRENME ALANI
400 mL, 2 molar NaCI sulu çözeltisinin derişimini 0,5 molara düşürmek için
çözeltiye kaç mL su ilave edilmelidir?

M1 · V1 = M2 · V2, 2 · 400 = 0,5 · V2, V2 = 1600 mL, 1600 – 400 = 1200 mL ilave edilmelidir.

14 ÖĞRENME ALANI
0,1 molar 50 mL CaBr2 sulu çözeltisinden çökelme olmadan 40 mL su buharlaştı-
rılıyor.
Buna göre elde edilen yeni çözeltide Br– iyon derişimi kaç molardır?

0,1 · 50 = M2 · 10 CaBr2(suda) √ Ca2+(suda) + 2Br–(suda)

M2 = 0,5 molar 0,5 M 1M
[Br–] = 1 M

15 ÖĞRENME ALANI
0,2 M 300 mililitre NaOH sulu çözeltisine
i) Çökelme olmaksızın çözeltiden hacimce %50 si kadar su buharlaştırılıyor.
ii) Elde edilen çözeltiye saf su eklenerek çözelti hacmi 4 katına çıkartılıyor.
işlemleri sırasıyla uygulanıyor.
Buna göre, (i) ve (ii) işlemleri sonucunda elde edilen yeni çözeltilerin derişim-
leri kaç molar olur?

i) M1 · V1 = M2 · V2 ii) M1 · V1 = M2V2
0,2 · 300 = M2 · 150 0,4 · 150 = M2 · 600
M2 = 0,4 M M2 = 0,1 M

ÇÖZELTİLERİN KARIŞTIRILMASI
Çözüneni ve çözücüsü aynı olan çözeltiler karıştırıldığında son çözeltideki çözünen
maddenin mol sayısı karıştırılan çözeltilerde çözünen maddelerin mol sayılarının top-
lamına eşittir.

1. çözelti 2. çözelti Son çözelti

n1 + n2 + n3 + ... = nson
n
M= ise n = M . V olacağından
V
20
 M1 . V1 + M2 . V2 + ... = Ms . Vs

eşitliği elde edilir.

M1: 1. çözeltinin molar derişimi, V1: 1. çözeltinin hacmi

M2: 2. çözeltinin molar derişimi, V2: 2. çözeltinin hacmi

Ms: Son çözeltinin molar derişimi, VS: Son çözeltinin hacmi

AKLINDA OLSUN
16 ÖĞRENME ALANI
İki çözeltinin karıştırılma-
2 M 400 mL KCI çözeltisi ile 3 M 600 mL KCI çözeltisi aynı sıcaklıkta karıştırılıyor. sıyla elde edilen yeni çö-
Buna göre, son çözeltinin derişimi kaç molar olur? zeltinin derişimi karıştırılan
çözeltilerin derişimleri ara-
M1 · V1 + M2 · V2 = Mson · Vson, 2 · 400 + 3 · 600 = Mson · 1000, Mson = 2,6 M sında değer alır.

17 ÖĞRENME ALANI
0,3 molar derişimine sahip NaCI çözeltisi hazırlamak için 0,2 molar ve 0,6 mo-
lar NaCI çözeltileri hangi hacim oranında karıştırılmalıdır?
M1 · V1 + M2 · V2 = MS · VS
0,2 · V1 + 0,6 · V2 = 0,3 · (V1 + V2) ise V1/V2 = 3/1 olur.

18 ÖĞRENME ALANI

Şekildeki çözeltinin üzerine aynı sıcaklıkta 600 mililitre,

1 M HCI çözeltisi ekleniyor.
Bir süre sonra çözeltinin molar derişim - hacim gra-
xM
fiği 400 mL
Molar derişim (M) HCI çözeltisi
0,76

0 400 1000 Hacim (mL)

şeklinde olduğuna göre, x’in değeri kaçtır?

M1 · V1 + M2 · V2 = MS · VS
x · 400 + 1 · 600 = 0,76 · 1000
x = 0,4 M olur.

19 ÖĞRENME ALANI
2 M 400 mL C6H12O6 çözeltisine kaç gram daha C6H12O6 katısı ilave edilirse
derişimi 2,5 M olur? (Katı madde ilavesinin çözelti hacmini değiştirmediği düşünü-
lecektir. C6H12O6: 180 g/mol)

n n
nçözünen = 2M x 0,4 L = 0,8 mol, M = & 2, 5M = & n = 1mol
V 0, 4
1 – 0,8 = 0,2 mol şeker ilave edilir. mşeker = 0,2 mol x 180 g/mol = 36 g

21
 20 ÖĞRENME ALANI
AKLINDA OLSUN 3 L, 2 M BaCl2 ve 2 L, 4 M AlCl3 çözeltileri karıştırıldığında son çözeltideki her
bir iyonun derişimi kaç M olur?
Farklı tür çözünen içeren
çözeltiler karıştırılırsa n BaCl 2 = 3L $ 2M = 6 mol n AlCl 3 = 2 L $ 4 M = 8 mol
çözeltideki iyonların molar Karışımdaki molariteleri (V = 3 + 2 = 5 L)
n 6 n 8
derişimleri M BaCl 2 = = = 1, 2 M M AlCl 3 = = = 1, 6 M
V 5 V 5
n iyon iyon derişimleri
M iyon = BaCl2 → Ba2+ + 2Cl– AlCl3 → Al+3 + 3Cl–
VT 1,2M 1,2M 2,4M 1,6M 1,6M 4,8M
6Ba +2@ = 1, 2 M 6Al +3@ = 1, 6 M 6Cl −@ = 7, 2 M
formülü ile hesaplanır.
Ayrıca;
Miyon·VT=M1·V1·İ1+M2·V2· İ1+···
21 ÖĞRENME ALANI
formülüde kullanılabilir. Molar derişim (mol/L)
1 litre Mg(NO3)2 çözeltisine x litre 0,3 M KNO3 çözel-
M: molar derişim tisi eklendiğinde NO-3 iyonunun molar derişminin za- 0,4
manla değişim grafiği aşağıdaki gibi olmaktadır.
V: hacim Buna göre,
a) Başlangıçta Mg(NO3)2 çözeltisinin derişimi kaç 0,32
İ: iyon sayısı
molardır?
Farklı tür çözünen içeren a) Mg(NO3)2 $ Mg2+ + 2NO-3 Zaman

çözeltiler karıştırıldığında
0,2 M olur. 0,4 M
ortamda bulunan iyonlar
arasında tepkime b) x’in değeri kaçtır?
(nötrleşme, çökelme b) M1 · V1 + M2 ·V2 = MS · VS
0,4 · 1 + 0,3 · x = 0,32 (x + 1)
vb.) gerçekleşebilir. Bu
x = 4L olur
durumda iyon derişimleri
hesaplanırken tepkimeden Kütlece Yüzde Derişim - Molar Derişim İlişkisi
sonra ortamda kalan
Özkütlesi ve kütlece yüzde derişimi bilinen bir çözeltide
iyonların mol sayıları
dikkate alınır. M . MA = 10 . d . %
eşitliği kullanılabilir.
M : Molar derişim
MA : Çözünen mol kütlesi
d : Çözelti özkütlesi
% : Kütlece yüzde derişimi

AKLINDA OLSUN 22 ÖĞRENME ALANI

Molarite - özkütle dönüşüm Kütlece % 49’luk H2SO4 çözeltisinin yoğunluğu 1,2 g/mL olduğuna göre molar
formülü derişimi kaçtır? (H2SO4: 98 g/mol)
MaMa 10 dayı d $ 10 $ % 1, 2 $ 10 $ 49
M= = = 6M
MA 98
şeklinde kolay
hatırlanabilir. 23 ÖĞRENME ALANI
0,1 molar 1 litre KOH çözeltisi hazırlayabilmek için yoğunluğu 1,25 g/mL olan
kütlece %22,4’lük stok KOH çözeltisinden kaç mL alınarak hacmi saf su ile 1
litreye tamamlanmalıdır? (KOH: 56 g/mol)
1, 25·22, 4·10
Önce stok çözeltinin molar derişimini bulalım. M = = 5 molar M1· V1 = M2 ·V2,
56
5 ·V1 = 0,1 · 1000 ise V1 = 20 mL

22
 24 ÖĞRENME ALANI
Özkütlesi 1,4 g/mL olan kütlece % 63’lük HNO3 çözeltisinden 200 mL alınıyor.

Buna göre, bu çözeltiye kaç mL su eklenirse son durumda çözelti derişimi 3,5

molar olur? (HNO3: 63 g/mol)

M · MA = 10 · d · y
M · 63 = 10 · 1,4 · 63, M = 14 molar
M1 · V1 = M2 · V2, 14M · 200 mL = 3,5 M · V2, VL = 800 mL ise 800 – 200 = 600 mL su
eklenmelidir.

MOLALİTE
Bir kilogram çözücü içerisinde çözünen maddenin mol sayısına molalite denir.
Molalite “m” ile gösterilir.

Çözünen mol say›s› (mol)

Molalite (molal) =
Çözücü kütlesi (kg)

25 ÖĞRENME ALANI
0,5 molal AgNO3 çözeltisi hazırlamak için 200 gram suda kaç gram AgNO3
çözünmelidir? (AgNO3: 170 g/mol)

n m
0,5 = n = 0,1 mol 0,1 = m = 17 g
0, 2 170

26 ÖĞRENME ALANI
2 kg suda 160 gram Fe2(SO4)3 çözünerek hazırlanan çözeltide toplam iyon
derişimi kaç molaldir? (Fe2(SO4)3: 400 g/mol)

160 0, 4 Fe2(SO4)3(suda) √ 2Fe3+(suda) + 3SO42–(suda)

n= = 0, 4 mol m= = 0, 2 molal
400 2 0,2 m 0,4 m 0,6 m

1 molal

27 ÖĞRENME ALANI
Al(OH)3 bileşiğinin sulu çözeltisinde OH– iyonları derişimi 0,12 molal ise 5 kg
su ile hazırlanan çözeltide kaç gram Al(OH)3 çözünmüştür?
(Al: 27 g/mol, H: 1 g/mol, O: 16 g/mol)

Al(OH)3 : 78 g/mol ¡ [OH–] = 0,12m ise 0,04 m Al(OH)3 ¡ n = 0,04 · 5 = 0,2 mol
¡ m = 0,2 · 78 = 15,6 gram

28 ÖĞRENME ALANI
19 gram XCI2 katısının 400 gram suda çözünmesi ile elde edilen çözeltinin derişimi
0,5 molaldir.
Buna göre, X’in atom kütlesi kaç g/mol’dür? (Cl: 35,5 g/mol)

n = m · kg = 0,5 · 0,4 = 0,2 mol XCI2 ¡ 0,2 mol XCI2 19 gram ise XCI2: 95 g/mol
95 = X + 35,5 · 2, X = 24 g/mol
23
 KAVRAMA
5. X: 0,6 molar 100 mL Al(NO3)3 sulu çözeltisi
K a z a nı m 2 Y: 0,06 mol Ca(NO3)2 çözünerek hazırlanan 200 mL
sulu çözelti
1. 300 mL 0,3 M NaOH çözeltisinde çözünmüş kaç
Z: 5,1 gram NaNO3 çözünerek hazırlanan 100 mL
gram NaOH bulunur? (NaOH: 40 g/mol)
sulu çözelti
A) 1,8 B) 3,6 C) 5,4 D) 7,2 E) 8
Yukarıda verilen X, Y ve Z çözeltileri ile ilgili,
n= M x V = 0,3 x 0,3 = 0,09 mol
I. Çözünen madde mol sayısı arasındaki ilişki
40 g
=m NaOH 0=, 09 mol x
1mol
3,6 g X = Y = Z şeklindedir.
II. Katyon derişimi arasındaki ilişki X = Z > Y
2. 0,2 M 1 litre sulu CaBr2 çözeltisi ile ilgili, şeklindedir.

I. 0,2 mol çözünmüş CaBr2 içerir. III. Anyon derişimi arasındaki ilişki X > Y = Z şek-
lindedir.
II. Toplam iyon derişimi 0,6 M’dir.
ifadelerinden hangileri doğrudur? (NaNO3: 85 g/mol)
III. 40 gram CaBr2 katısının 1 litre suda çözün-
mesi ile hazırlanır. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

yargılarından hangileri doğrudur? (CaBr2: 200 g/mol) D) II ve III E) I, II ve III

0,06 mol
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Al(NO3)3 √ Al3+ + 3NO3–
D) II ve III E) I, II ve III
0,6 M 0,6 M 1,8 M
0, 2 mol
0, 2 M = 'dir. 0,2 · 3 = 0,6 M iyon 0,06 mol
1L
1 L çözücü hacmi değil çözelti hacmidir. III. yanlıştır. Ca(NO3)2 √ Ca2+ + 2NO3–
0,3 M 0,3 M 0,6 M
3. Tentürdiyot elde etmek üzere 25,4 g iyot (I2) katısı 0,06 mol
belirli bir sıcaklıkta 2500 mL etil alkol içinde tamamen NaNO3 √ Na+ + NO3–
çözülüyor.
0,6 M 0,6 M 0,6 M
Buna göre tentürdiyot çözeltisinde I2 derişimi kaç Yanıt E
molaldır? (I = 127 g/mol ve detil alkol = 0,8 g/mL)

A) 0,03 B) 0,05 C) 0,06

D) 0,08 E) 0,10

2021 / AYT

m alkol = 2500·0, 8 = 2000 g = 2 kg

0, 1mol
6. Sıcaklıkları aynı olan 100 mL 2 M K2SO4 ve 400 mL
m= = 0, 05 m 1 M KNO3 sulu çözeltileri karıştırıldığında oluşan
2 kg
yeni çözeltideki K+ iyonunun derişimi kaç molar
olur?
4. Çözünmüş hâlde 20 gram NaOH içeren bir çözeltinin
derişimi 0,2 molaldir. (K2SO4 ve KNO3'ün suda tamamen iyonlarına ayrı-
şarak çözündüğü ve toplam hacmin 500 mL olduğu
Buna göre, çözücü kütlesi kaç kg’dır?
varsayılacaktır.)
(Na: 23 g/mol, O: 16 g/mol, H: 1 g/mol) A) 1,2 B) 1,4 C) 1,6 D) 1,8 E) 2,0
A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 2,5
2020 / AYT
20 0, 2 mol
n NaOH
= = 0, 5 mol ; 0, 2 molal =
40 1 kg çözücü 2· 2 · 100 + 1 · 1 · 400 = x · 500
0, 2 mol 0, 5
= = & x 2, 5 kg x = 1,6 M
1 kg x

24
 Kavrama
7. 10. 2 gram XOH bileşiği ile 200 mL 0,25 M lık bir çözelti
hazırlanıyor.

Buna göre, X in atom kütlesi kaç g/mol olur?

6 M KOH (H:1 g/mol, O: 16 g/mol)

d = 1,12 g/mL
A) 19 B) 23 C) 32 D) 56 E) 64

Yoğunluğu 1,12 g/mL olan 6 molarlık KOH çözel- nXOH = 0,2 x 0,25 =0,05 mol
tisinin 200 gramında çözünmüş kaç gram KOH
0, 05 mol 2g X + O + H = 40
bulunur? (KOH: 56 g/mol)
1mol x X + 16 + 1 = 40
A) 15 B) 30 C) 60 x = 40 g/mol x = 23 g/mol

D) 90 E) 120

10 · % · 1, 12 30
6= & % 30 200· = 60 gram
56 100

11. Şekildeki çözeltiye sabit sıcaklıkta 100 mL 0,3 M

8. Kütlece %36,5'lik derişik HCl'nin yoğunluğu, belli bir MgCl2 çözeltisi ekleniyor.
sıcaklıkta 1,2 g/mL dir.

200 mL 0,3 M HCl çözeltisi hazırlamak için, deri-

şik HCl çözeltisinden kaç mL alınarak hacim 200
mL'ye tamamlanmalıdır?
0,1 M 100 mL
(HCl: 36,5 g/mol)
AlCl3
A) 2,0 B) 4,0 C) 5,0 D) 7,0 E) 9,0

2016 / LYS Buna göre, bu olay ile ilgili çizilen

[Al3+] [Cl–]
M · MA = 10 · d · Y
M · 36,5 = 10 · 1,2 · 36,5 0,1 0,45
M = 12 M
0,3
M1V1 = M2 · V2 0,05
12 · V1 = 0,3 · 200
V1 = 5 mL
t Zaman t Zaman
I II
9. 0,2 M 200 mL BaCI2 çözeltisine 600 mL su ilave [Mg2+]
edilirse Ba2+ ve CI– iyon derişimleri ne olur?
0,15
[Ba2+] [CI–]
A) 0,05 0,05
B) 0,1 0,1
t Zaman
C) 0,05 0,1
III
D) 0,1 0,2
E) 0,2 0,1 grafiklerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
Hacim = 200 + 600 = 800 mL olur.
D) II ve III E) I, II ve III
M1 · V1 = M2 · V2
0,2 · 200 = M2 · 800 [Al3+] & 0,1 M · 100 mL = M2 · 200, M2 = 0,05 M
M2 = 0,05 molar.
[Cl–] & 0,3 M · 100 mL + 0,6 M · 100 mL = M2 · 200 mL,
BaCl2 → Ba2+ + 2Cl–
M2 = 0,45 M
0,05 M 0,05M 0,1M
[Mg2+] & 0,3 M · 100 mL = M2 · 200 mL, M2 = 0,15 M

1-B 2-B 3-B 4-E 5-E 6-C 7-C 8-C 9-C 10-B 11-E 25
 Derişim Birimleri
PEKİŞTİRME TESTİ 2
1. 30 gram X suda çözünerek yoğunluğu 1,2 g/mL olan 3. 0,4 M OH- iyon derişimine sahip 2 litre çözeltinin
500 mL çözelti hazırlanıyor. hazırlanması için kaç mol Zn(OH)2 gerekir?

Bu çözeltinin kütlece % ve molar derişimleri (M) A) 1 B) 0,8 C) 0,6 D) 0,4 E) 0,2

için aşağıda verilen değerlerden hangisi doğru- Zn(OH)2 → Zn2+ + 2OH-
dur? (X: 40 g/mol)
0,2 M 0,4 M
% M nZn(OH) = M x V = 0,2 x 2 = 0,4 mol
2
A) 5 1
B) 6 1
C) 3 1,5
D) 6 1,5
E) 5 1,5 4. Bir tuzun sulu çözeltisine bir miktar daha su ilave
edildiğinde aşağıdaki özelliklerden hangisi değiş-
mez?
mçözelti = d · V = 1,2 · 500 = 600 g
30 A) Çözünenin mol sayısı
=% = $ 100 5
600
B) Çözücünün mol sayısı
n ^30/40h
M
= = = 1, 5 M
V 0, 5 C) Çözeltinin hacmi
D) Çözeltinin yoğunluğu
E) Çözünenin derişimi

2. NaCI sulu çözeltisine yavaş yavaş su ekleniyor. Bu
olay sırasında eklenen su hacmi ile çözelti derişimin-
deki değişim aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Molar derişim
2018 / AYT
Tuzlu su çözeltisinde çözünmüş halde tuz ve bir miktar su
eklendiğinde çözünen mol sayısı değişmez, çözücü mol sayı-
sı, çözelti hacmi, yoğunluğu ve derişimi artar.

1
5. Yandaki çözeltinin üzerine
X M, 200 mililitre MgBr2 çözeltisi
2 sabit sıcaklıkta yavaş yavaş
ekleniyor. Eklendikten sonra Br–
iyonlarının molar derişiminin
Eklenen su 200 mL zamanla değişimi grafiği
hacmi AIBr3

Buna göre,
[Br –]
I. 1 ve 2 nin altındaki taralı alanlar birbirine eşit-
0,6
tir.
II. 1 durumundaki çözünen madde miktarı, 2 du-
0,4
rumundakinden fazladır.
III. 2 durumundaki çözelti 1 durumundakinden Zaman
0
daha seyreltiktir.
şeklinde oluyor.
yargılarından hangileri doğrudur?
Buna göre, MgBr2 çözeltisinin derişimi (X) kaç
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III M’dir?
D) I ve III E) I, II ve III A) 0,1 B) 0,15 C) 0,2 D) 0,25 E) 0,3
M1 · V1 = M2 · V2 = Mol sayısıdır. [Br –] için, 2X . 200 + 0,6 . 200 = 0,4 . 400
Taralı alanlar mol sayısına eşittir. X = 0,1M olur.

26
 Pekiştirme
6. 400 mL 1 M NaOH çözeltisine hacim değişikliği olma- 8. Eşit hacimlerde KNO3 çözeltisi ile Ba(NO3)2 çözelti-
dan 8 gram NaOH katısı eklenerek çözünmesi sağla- si karıştırıldığında Ba2+ iyonları derişimi 0,2 M, NO –3
nıyor. iyonlarının derişimi ise 0,5 M oluyor.

Buna göre, oluşan yeni çözeltinin molar derişimi Buna göre, KNO3 çözeltisinin başlangıç derişimi
kaçtır? (NaOH: 40 g/mol) kaç molardır?
A) 1,5 B) 1 C) 1,75 D) 0,5 E) 1,25 A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,5

n NaOH =
8
= 0,2 mol Hacim 2V iken 6Ba +2@ = 0,2 M ise
Ba(NO3)2 gelen 6NO −3@ = 0,4 M olur.
40
n ^0, 4 $ 1 h + 0, 2 0,5 – 0,4 = 0,1 M 6NO −3@ KNO3'den gelen
M= =
V 0, 4
KNO3 derişimi 2V'de 0,1 M ise

M=
0, 6
= 1, 5 M KNO3 derişimi V'de 0,2 M olur.
0, 4

9. CaCO3(k) + 2HCI(suda) † CaCI2(suda) + CO2(g) + H2O(s)

tepkimesine göre 250 mililitre HCI çözeltisi yeterince

CaCO3 katısı ile tepkimeye girince tepkime sonunda
NK’da 11,2 litre CO2 gazı oluşmaktadır.

Buna göre, HCI çözeltisinin molar derişimi kaç

M’dir?
7. 100 gram CaBr2 A) 0,25 B) 0,5 C) 1 D) 2 E) 4
11, 2 L
= 0, 5 mol CO 2 0,5 mol CO2 için 1 mol HCI kullanılır.
22, 4 L
n 1mol
M= = = 4M olur
V 0, 25 L

Saf su
10. Oda sıcaklığında X ve Y tuzlarının derişim - hacim deği-
şimleri grafikte verilmiştir.
Şekildeki kaba 100 gram CaBr2 katısı atılarak bir kıs- Derişim (M)
mının çözünmesi sağlanıyor. CaBr2 katısının kütle- X
Y
zaman ve elde edilen çözeltideki Br– iyon derişiminin
zamanla değişim grafikleri aşağıdaki gibidir.
CaBr2 katı kütlesi (g) [Br–] (mol/L)

100 0,8
Hacim (L)

60 X ve Y tuzlarının eşit hacimli sulu çözeltilerinde çö-

zünmüş X ve Y kütleleri eşittir.
t Zaman 0 t Zaman
Buna göre, eşit hacimli X ve Y çözeltileri ile ilgili;
Buna göre, elde edilen çözeltinin hacmi kaç litre- I. molar derişim,
dir? (CaBr2: 200 g/mol)
II. mol kütlesi,
A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 4
III. mol sayısı
Çözünen CaBr2 = 40 gram = 0,2 mol niceliklerinden hangilerinde X > Y ilişkisi vardır?
n
CaBr2 $ Ca2+ + 2Br– M=
V A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
0,4 M 0,8 M
D) I ve III E) I, II ve III
V eşit ise M: X > Y, M a mol sayısı nX > nY
0, 2 mol
0,4 M = , V= 0,5 L n=
m
, MA(Y) > MA(X)
V MA

1-E 2-D 3-D 4-A 5-A 6-A 7-A 8-B 9-E 10-D 27
S IVI ÇÖZELT İL E R VE ÇÖ Z Ü NÜR LÜK T AM T U R

“Polar maddeler polar çözücülerde, apolar Molalite “m” ile gösterilir.

maddeler apolar çözücülerde iyi çözünürler.” nçözünen^molh
• X2 türü elementler (O2, CI2, H2...) apolar m=
çözücü kütlesi ^kgh
yapılıdır.
• XY türü bileşikler (HCI, HBr...) polar yapılıdır.
Her bileşenin çözeltideki buhar basıncı saf
hâldeki buhar basıncının, mol kesri ile çarpımına
çözünen kütle (mg) eşittir.
ppm =
çözelti kütlesi (kg) °
PA = P A . X A °
PB = PB . XB

A çözüneni B sıvısında çözündüğünde A'nın Buna göre toplam buhar basıncı,

mol kesri ve B'nin mol kesri;

nA nB PT = P°A . X A + PB
°
. XB + f
XA =
nT
, XB = n
T
eşitliği ile bulunur.
çözünen kütlesi Koligatif bir özellik olan kaynama noktası yük-
% deriflim = . 100
çözelti kütlesi selmesi,

DTk = Kk · m · i
Bir çözelti seyreltilirken ya da derişimi artırılırken
bağıntısı kullanılarak hesaplanabilir.

m1 . %1 = m2 . %2 Donma noktası alçalmasını hesaplamak için,

kaynama noktası yükselmesini hesaplamakta kul-
lanılan eşitliğe benzer bir eşitlik kullanılır.
bağıntısı kullanılabilir.

DTd = Kd $ m · i
Kütlece m1 + m 2 + f
% = . 100
deriflim Toplam kar›fl›m kütlesi
• Katıların sudaki çözünürlükleri genellikle sı-
caklıkla artar, yani endotermik.
çözünen hacmi • Gazların çözünürlükleri ise kesinlikle ekzo-
Hacimce % ^V / Vh = . 100
çözelti hacmi termiktir.

Katı ve sıvıların çözünürlükleri sıkıştırılamadık-

Bir çözeltinin bir litresinde çözünen maddenin ları için basınçla değişmez. Gazların çözünürlükleri
mol sayısına molar derişim ya da molarite denir.
ise basınç arttıkça artar.
Molar derişim M ile gösterilir ve birimi mol/L'dir.

n^çözünenh
M=
V^çözeltih

71
 Ben çocukken fakirdim. İki kuruş elime geçince bir kuruşunu kitaba verirdim. Eğer böyle olmasaydım, bu
yaptıklarımın hiçbirini yapamazdım.

1
(Mustafa Kemal Atatürk)
ACEMİ

1. Yoğunluğu 1,96 g/mL olan 100 mL H2SO4 üzerine saf 4. 500 gram su ile 0,2 molal KOH çözeltisi hazırla-
su ilave edilerek 500 mL sulu çözelti hazırlanıyor. mak için kaç gram KOH gerekir?
Buna göre bu çözeltinin molar derişimi kaçtır? (K: 39, O: 16, H: 1)
(H2SO4: 98 g/mol) A) 2,8 B) 5,6 C) 9,4 D) 11,2 E) 14
A) 1 B) 2 C) 4 D) 6 E) 8 n = kg · m = 0,5 · 0,2 = 0,1 mol
mH mKOH = 0,1 · 56 = 5,6 g
SO 4
1, 96 = m = 196 g
2

100 H 2 SO 4

196
n= n = 2 mol H SO
98 2 4

2
M= M = 4 molar
0, 5 Yanıt C
5. 0,2 M 400 mL NaOH çözeltisi hazırlamak için aşa-
ğıdaki işlemlerden hangisi yapılmalıdır?
2. 80° limon kolonyası hacimce %80 etanol, %15 su ve (Na: 23, O: 16, H: 1)
%5 limon esansı içermektedir.
A) 0,2 mol katı NaOH 400 mL suya atılır.
Buna göre, 500 mL limon kolonyasında kaç gram
etanol bulunur? (detanol = 0,8 g/mL) B) 0,2 mol katı NaOH 400 g suya atılır.

A) 400 B) 360 C) 320 D) 300 E) 240 C) 3,2 gram katı NaOH bir miktar suda çözünüp
hacmi 400 mL’ye seyreltilir.
80
500 · = 400 mL etanol D) 3,2 gram katı NaOH 400 mL suda çözünür.
100
m e tan ol E) 0,2 mol katı NaOH suda çözünüp hacmi 400
0,8 = metanol = 320 g mL’ye seyreltilir.
400
Yanıt C
0,2 · 0,4 = 0,08 mol 0,08 · 40 = 3,2 g
3,2 g katı NaOH önce bir miktar suda çözünür. Sonra hacim
400 mL'ye seyreltilir.

3. Çözünürlük Sudaki çözünürlüğü

grafikteki gibi olan X tu-
zunun doymamış bir
sulu çözeltisini doymuş
hâle getirmek için, 6. Saf suyun 30°C de buhar basıncı 28 mmHg dir.

Buna göre, 180 gram suda 80 gram CaBr2 katısı

Sıcaklık
çözünerek hazırlanan çözeltinin 30°C de buhar
basıncı kaç mmHg dir?
I. Bir miktar daha X tuzu eklemek (H2O: 18 g/mol, CaBr2: 200 g/mol)
II. Çözeltiyi ısıtmak A) 20 B) 22 C) 24 D) 25 E) 27
III. Bir miktar daha su eklemek 180
nH = = 10 mol
işlemlerinden hangilerinden yararlanılabilir? 2
O 18
80
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II n CaBr = = 0, 4 mol
2 200
D) II ve III E) I, II ve III P
0
= P0 ·X
çözelti çözücü çözücü
Grafiğe göre sıcaklık ile çözünürlük ters orantılıdır. 0 10
P çözelti = 28· = 25 mmHg
I. olur. II. olur. III. olmaz. Birim hacimdeki miktar azalır. 10 + 0, 4·3
Yanıt D

72
 Acemi
7. Saf bir X katısının sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla 9. Aynı ortamda sıcaklıkları eşit olan X sıvısının mole-
değişimi grafikteki gibidir. küller arası çekim kuvveti Y sıvısınınkinden büyüktür.
X’in çözünürlüğü Buna göre,
(g / 100 mL su)
I. Özdeş kaplarda X’in buharlaşma hızı daha
büyüktür.
70
II. Y’nin buhar basıncı daha büyüktür.
III. X’in kaynama noktası daha düşüktür.
45
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
20 60 Sıcaklık (°C)
Bağ zayıfladıkça K.N. düşer, buhar basıncı artar.

Buna göre, X katısının sulu çözeltileri ile ilgili aşa-

ğıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) X katısı suda çözünürken ısı alır.
B) 20°C’de 200 gram suda en fazla 90 gram X çözü-
10. Dibinde katısıyla dengede bulunan yemek tuzu çö-
zeltisine sabit sıcaklıkta dipteki katıyı çözemeyecek
nür.
kadar saf su ekleniyor.
C) 60°C’de 50 gram suda en fazla 35 gram X çözü-
Buna göre çözelti ile ilgili
nür.
D) 0°C’de 100 gram suda 45 gram X çözündüğünde Derişim Çözünen madde miktarı

doymamış çözelti oluşur.

E) 60°C’de 200 gram su ile hazırlanan doygun çözelti
20°C’ye soğutulursa 50 gram X çöker.

0 °C'de X'in çözünürlüğü 45 g/100 g sudan küçüktür. Bu Zaman Zaman

nedenle 100 g suya 45 g X atılmışsa çözelti kesinlikle doygun I II
olur. Çözelti miktarı

8. 22,2 gram CaCl2 katısı suda çözünerek çözelti hacmi

Eklenen
400 mL’ye seyreltiliyor. III su miktarı

Buna göre, hazırlanan çözeltiyle ilgili olarak aşa- grafiklerinden hangileri doğrudur?
ğıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız IIl C) I ve III
(CaCl2 = 111 g/mol) D) II ve III E) I, II ve III
A) Hazırlanan çözeltide 0,2 mol CaCl2 kullanılmıştır. Derişim değişmez. Çözünen madde sıfırdan başlamaz.
B) Hazırlanan çözeltide toplam 0,6 mol iyon bulun-
maktadır. 11. 600 gram kütlece % 15 lik NaOH çözeltisinin deri-
C) Çözeltideki Ca2+ derişimi 0,05 molardır. şimini kütlece % 20’ye çıkarmak için çözeltiye kaç
gram daha NaOH katısı ilave edilip çözünmelidir?
D) Çözeltideki Cl– derişimi 1 molardır.
A) 25 B) 37,5 C) 50 D) 75 E) 82,5
E) Hazırlanan çözelti elektrolittir.
15
600 $ +x 20
22, 2 n 0, 2 100 =
n= = 0, 2 mol M = = = 0, 5 M 600 + x 100
111 V 0, 4
CaCl 2 $ Ca +2 + 2Cl − 900 + 10x = 1200 + 2x
0, 2 mol 0, 2 mol 0, 4 mol
x = 37, 5
0, 5 M 0, 5 M 1M

1-C 2-C 3-C 4-B 5-C 6-D 7-D 8-C 9-B 10-B 11-B
73
 Eğitim, gerçeklerin öğretilmesi değildir. Düşünmek için aklın eğitilmesidir.

1
(Albert Einstein)

AMATÖR

1. Aşağıdaki kaplarda bulunan çözeltilerden 1. sine 250 3. 0,2 M 400 mL Ca(NO3)2 çözeltisi ile 0,6 M, 300 mL
mL saf su, 2.sine 22 gram katı Mg(NO3)2 ilave ediliyor. Al(NO3)3 çözeltileri karıştırılıyor.

Buna göre, bu karışıma kaç mL saf su eklendiğin-

de 6NO–3@ = 0, 7 M olur?
A) 1000 B) 700 C) 500 D) 400 E) 300
n
6NO −3@ =
V
^0, 2 $ 0, 4 $ 2 h + ^0, 6 $ 0, 3 $ 3 h 0, 16 + 0, 54
0, 7 = =
0,6 M 500 mL 0,2 M 500 mL 0, 4 + 0, 3 + x 0, 7 + x
AlCl3(suda) Mg(NO3)2(suda) x = 0, 3 L = 300 mL
(1) (2)

Buna göre kaplarda bulunan çözeltilerle ilgili,

I. Çözünen mol sayısı iki kapta da eşit olur.
II. 1. kaptaki [Cl–], 2. kaptaki [NO3–] ye eşit olur.
III. 2. kaptaki çözeltinin kaynamaya başlama sı-
caklığı aynı ortamda 1. kaptakinden daha
büyük olur.
ifadelerinden hangileri doğrudur? 4. Etandiol ve su ile hazırlanan çözeltinin 50°C de buhar
(Mg(NO3)2: 110 g/mol, katı madde ilavesinin çözelti basıncı 84 mmHg’dir.
hacmini değiştirmediği düşünülecektir.) Buna göre, etandiolün karışımdaki mol kesri kaç-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III tır? (50°C de Psu
°
= 100 mmHg, P°etandiol = 20 mmHg)
D) II ve III E) I, II ve III A) 0,2 B) 0,25 C) 0,5 D) 0,75 E) 0,8
n = 0,3 mol AICI3 n = 0,1 mol Mg(NO3)2 n = 0,2 mol Mg(NO3)2 ° °
PT = Pçözücü ·Xçözücü + Pçözünen ·Xçözünen
ekleniyor. 84 = 20 · X + 100 (1 – x)
x = 0,2
Son durumda her iki kapta 0,3 mol çözünen var, I doğru,
0, 3
M= = 0,4 molar AlCl3 toplam 1,6 M iyon
0, 75
0, 3
M= = 0,6 molar Mg(NO3)2 toplam 1,8 M iyon
0, 5
Yanıt E

2. XY2 formülündeki 50 gram iyonik bir katının 500 gram

suda çözünmesiyle hazırlanan çözeltinin normal ba-
sınçta donmaya başlama sıcaklığı –2,79°C dir. 5. 500 gram suda 1 mol Al2(SO4)3 katısı çözünerek
Buna göre, XY2 katısının mol kütlesi kaçtır? hazırlanan çözeltinin kaynamaya başlama sıcaklığı
(Su için Kd = 1,86 °C/m) 103,2°C olarak belirleniyor.
Buna göre, aynı ortamda saf suyun kaynama nok-
A) 250 B) 200 C) 150 D) 100 E) 50 tası kaç °C’dir? (Su için Kk = 0,52°C/m)
¢Td = Kd · m · i A) 96 B) 97 C) 98 D) 99 E) 100
2,79 = 1,86 · m · 3 ¢Tk = Kk · m · i = 0,52 · 2 · 5 = 5,2 °C
m = 0,5 ise n = 0,25 mol, MA = 200 g/mol Tk = Tsu + ¢Tk, 103,2 = Tsu + 5,2, Tsu + 98°C

74
 Amatör
6. Saf X katısının sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla de- 8. Şekildeki kapta yarı geçirgen zarla ayrılmış 0,5 M ve
ğişimi aşağıdaki grafikte verilmiştir. 1 M derişimli glikoz sulu çözeltileri bulunmaktadır.

Çözünürlük (g/100 g su)

30
0,5M 1M
glikoz glikoz
20 çözeltisi çözeltisi
15
1 2

25 50 Sıcaklık (°C)
Yarı geçirgen zar
Buna göre, X katısı ve bu katının sulu çözetileriyle
ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? Buna göre sistemle ilgili,

A) X katısının sudaki çözünürlüğü ekzotermiktir. I. 1. bölmedeki ozmotik basınç daha fazladır.

B) 50°C de 200 gram suda en çok 30 gram X çözünür. II. Zamanla 1. kaptaki su seviyesi yükselir.

C) 25°C de 50 gram su kullanılarak hazırlanan doy- III. Zamanla 2. kaptaki glikoz derişimi azalır.
muş çözelti 60 gramdır. ifadelerinden hangileri doğrudur?
D) 0°C de 100 gram suda 25 gram X çözündüğünde A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
hazırlanan çözelti doymamıştır.
D) I ve III E) II ve III
E) 50°C de 100 gram su ile hazırlanan doymuş çö- 1. bölmeden 2. bölmeye bir ozmotik akış beklenir. Su seviyesi
zelti 25°C ye soğutulduğunda 5 gram X çöker. 1’de azalır, 2’de artar. Çözelti derişimi ise 1’de artar, 2’de
azalır.
Çökelme olmaz, aksine 5 gram daha çözebilir.
Yanıt C

7. Sudaki çözünürlüğü endotermik olan X katısının doy- 9. Sudaki çözünürlüğü ekzotermik olan X maddesi-
mamış sulu çözeltisine, doygun hâle gelinceye kadar nin doymamış sulu çözeltisine
X katısı ekleniyor. I. Sıcaklığı azaltmak
Bu olayla ilgili, II. Bir miktar X katısı çözmek
Çözelti sıcaklığı X in derişimi III. Sabit sıcaklıkta bir miktar su buharlaştırmak
işlemlerinden hangileri uygulanırsa doymuş X çö-
zeltisi elde edilebilir?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

Zaman Zaman D) II ve III E) I, II ve III

I II
Buhar basıncı Katı eklemek ve su buharlaştırmak birim hacimdeki çözünen
miktarını artırır, çözelti doymuş hâle gelir.
Çözünme ekzotermik olduğundan sıcaklık düşüşü de çözünür-
lüğü arttırır.

10. 1 kg suda 0,75 mol C6H12O6 ve 0,25 mol Fe2(SO4)3

çözünmesiyle oluşan çözeltinin 1 atm basınçta
Zaman
III kaynamaya başlama sıcaklığı kaç °C dir?
(Kk = 0,52 °C/molal)
çizilen grafiklerden hangileri doğrudur?
A) 100,52 B) 100,78 C) 101,04
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) 101,56 E) 102,08
D) I ve III E) II ve III
0, 75
Çözünme sırasında sistem çevreden ısı alacağından çözelti m= = 0, 75 molal C6H12O6 (0,75 m tanecik)
1
soğur. I doğru. 0, 25
X ilave edildikçe derişim artıp, doyunca sabit kalır. Ancak deri- m= = 0, 25 molal Fe2(SO4)3 (0,25 · 5 = 1,25 m tanecik)
1
şim başlangıçta sıfır değildir. II yanlış.
2 · 0,52 = 1,04°C yükselir.
Derişim arttıkça buhar basıncı azalır, çözelti doyunca sabit
kalır. III doğru. Yanıt C

1-E 2-B 3-E 4-A 5-C 6-E 7-D 8-C 9-D 10-C
75
 Erişmek istedikleri bir hedefi olmayanlar, çalışmaktan da zevk almazmazlar.

1
(E. Raux)

UZMAN

1. 3. 1 atm basınç altında bulunan bazı sulu çözeltilerin

hacimleri ve içerdikleri çözünmüş madde miktarları
şu şekildedir:
Doymamış
KCI Çözelti Çözelti hacmi Çözünen madde miktarı
çözeltisi I 1L 2 mol şeker
II 0,5 L 1 mol KCl
III 0,5 L 0,6 mol NaNO3
Şekildeki çözeltiye aynı sıcaklıkta bir miktar daha
KCl tuzu eklendiğinde, Buna göre, bu çözeltilerle ilgili aşağıdaki karşılaş-
I. K+ iyon derişimi tırmalardan hangisi yanlıştır?
II. KCl’nin çözünürlüğü A) I’in donmaya başlama sıcaklığı en düşüktür.
III. Kaynamaya başlama sıcaklığı B) Kaynarken buhar basınçları I = II = III’ tür.
nicelikleri nasıl değişir? C) II’nin kaynamaya başlama sıcaklığı en yüksektir.
D) II’nin elektriksel iletkenliği III’ünkinden daha çoktur.
I II III
E) II’nin iyon derişimi III’ünkinden daha fazladır.
A) Artar Azalır Artar
Karşılaştırma yapmak için iyon derişimlerini bulalım.
B) Artar Değişmez Azalır
I. 2 molar şeker; II. 4 molar iyon; III. 2,4 molar iyon
C) Artar Değişmez Artar K.N II > III > I A doğru
Kaynarken B.B I = II = III B doğru
D) Azalır Artar Artar
D.N I > III > II C yanlış
E) Değişmez Azalır Değişmez İletkenlik II > III > I D doğru
Derişim II > III > I E doğru
Çözelti doymamış olduğundan daha fazla KCl çözünebilir ve
4. Sabit sıcaklıkta 0,4 mol XCln katısı ile 4 L hacminde
derişim artar. K+ iyonu ve kaynama noktası artar. Çözünürlük
sadece sıcaklıkla değiştiğinden sabittir. bir çözelti hazırlanıyor. Çözeltideki Cl– derişiminin za-
manla değişimi grafikte gösterilmiştir.

–
[CI ]

2. 2,5 molal CaBr2 sulu çözeltisinin 300 gramına saf su

ilave edilerek hacmi 1 litreye tamamlanıyor. 0,2 M
Buna göre elde edilen yeni çözeltide [Br–] kaç mo-
lardır? (CaBr2: 200 g/mol)
A) 0,5 B) 0,75 C) 1 D) 1,5 E) 2
zaman
n
m=
kg Çözünen katının kütlesi 49,2 g olduğuna göre X
2,5 molal CaBr2 1 kg suda çözünmüş 2,5 mol (500 g) CaBr2
elementinin atom ağırlığı kaçtır? (Cl: 35)
anlamına gelir. Yani 1500 g çözeltide çözünmüş 500 g CaBr2
bulunur. Bu durumda 300 g çözeltide 100 g CaBr2 bulunmalı- A) 40 B) 53 C) 59 D) 88 E) 123
dır.
100 nCl- = 0, 2 $ 4 = 0, 8 mol
n= = 0, 5 mol CaBr2
200 0,4 mol XCln → 0,8 mol Cl varsa
0, 5
M= = 0, 5 M CaBr2 n=2
1
0,4 mol XCln 49,2 g X + 2 Cl = 123
[Br–] = 1 M
Yanıt C 1 mol 123 g X = 123 – 70 = 53

76
 Uzman
5. Şekildeki sürtünmesiz pistonlu kapta su içerisinde 7. Şekildeki kapta bulunan doymamış tuzlu su aynı sı-
NH3 gazı çözünmüştür. caklıkta 60 gram aynı tuzdan eklenerek doymuş hâle
getiriliyor.
sürtünmesiz
hareketli piston
Kütlece
%40’lık 300 g
tuzlu su

Buna göre,
I. Çözelti kütlece %50’liktir.
NH3(g) II. Tuzun aynı sıcaklıkta çözünürlüğü
Musluk
50 g tuz/100 g sudur.
NH3(suda)
III. İşlem sırasında çözeltinin özkütlesi artar.

Bu kaba; yargılarından hangileri doğrudur?

I. Pistonu yukarı çekmek (sıcaklık sabit) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

II. Musluktan N2 gazı eklemek (sıcaklık sabit) D) II ve III E) I, II ve III
III. Sıcaklığı düşürmek 40
300 g $ = 120 g tuz , 300 – 120 = 180 g su
işlemleri ayrı ayrı uygulanmaktadır. 100
Doymuş çözeltide
Buna göre, NH3 gazının çözünürlüğü nasıl değişir? 120 + 60 = 180 g tuz ve 180 g su % =
180
$ 100 = 50 I doğru.
360
I II III Çözünürlük 180 g tuz/180 g su, yani 100 g tuz/100 g su olur.
II. yanlış. Derişim arttıkça özkütle artar. III doğru.
A) Azalır Artar Artar
B) Değişmez Artar Artar
C) Değişmez Değişmez Azalır 8. SO 2– iyonu derişimi 0,2 M olan CaSO4 çözeltisi-
4
D) Artar Azalır Değişmez nin 200 cm3’ü ile ilgili,
E) Azalır Azalır Artar I. 0,04 mol katı çözünmüştür.
II. [Ca2+] = 0,2 M’dır.
Gazların çözünürlüğü basınç artınca artar, sıcaklık artınca
azalır. Pistonu yukarı çekmek basıncı azaltır. Musluktan N2 III. Toplam 0,08 mol iyon içerir.
gazı eklemek NH3 gazının kısmi basıncını azaltır. Her iki
yargılarından hangileri doğrudur?
durumda da çözünürlük azalır. Sıcaklık düşerse çözünürlük
artar. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III

n SO−42 = M $ V = 0, 2 $ 0, 2 = 0, 04 mol
CaSO 4 $ Ca +2 + SO 4−2
0, 04 0, 04 0, 04

6. 750 mL 0,2 M NaOH sulu çözeltisi hazırlamak için

kütlece %80 saflıktaki NaOH katısından kaç gram
alınmalıdır? 9. 0,4 M tuz çözeltisine 15 mL su eklendiğinde derişimi
0,1 M oluyor.
(NaOH: 40 g/mol)
Buna göre, çözeltide kaç mol tuz vardır?
A) 4,8 B) 6 C) 7,5 D) 8 E) 9
n A) 1 · 10–3 B) 2 · 10–3 C) 4 · 10–3
0, 2 = n = 0, 15 mol
0, 75 D) 8 · 10–3 E) 1,5 · 10–2
m
0, 15 = m=6 g M1 · V1 = M2 · V2
40
6 0,4 · V1 = 0,1 . (V1 + 15) V1 = 5 mL
·100 = 80 x = 7, 5 g
x Yanıt C n = M · V = 0,4 · 5 · 10–3 = 2 · 10–3 mol

1-C 2-C 3-A 4-B 5-E 6-C 7-C 8-E 9-B 77

 Eğitim kafayı geliştirmek demektir belliği doldurmak değil.

1
(Ralph Waldo Emorson)

ŞAMPİYON

1. 2NaOH(suda) + H2SO4(suda) → Na2SO4(suda) + 2H2O(s) 4. Aşağıdaki grafik X ve Y katılarının sudaki çözünürlük-

lerinin sıcaklıkla değişimini göstermektedir.
denklemine göre, yoğunluğu 1,2 g/cm3 olan kütle-
ce %20’lik NaOH çözeltisinin 500 mililitresi ile 2 M Çözünülük (g/100 g su)
kaç mL H2SO4 çözeltisi nötürleşir? (NaOH = 40)
X
A) 250 B) 400 C) 500 D) 600 E) 750

d $ 10 $ % 1, 2 $ 10 $ 20
=M = M = 6M
MA 40
M NaOH $ VNaOH = (M H 2 SO4 $ VH 2 SO4) $ 2 Y
=6 $ 500 2=
$V$2 750 mL V
Sıcaklık (°C)

Buna göre X, Y maddeleri ve sudaki çözeltileri ile

2. Bir doğal kaynak suyunda Fe3+ iyonunun derişimi
1,12 ppm dir.
Bu kaynak suyundan alınan 10 tonluk örnekteki
Fe3+ iyonunun tamamını Fe2S3 katısı olarak çök-
türmek için suya 1 molar Na2S çözeltisinden kaç
mL eklemek gerekir? (Fe: 56)
ilgili için aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur?
A) X suda çözünürken ısı açığa çıkar.
B) Y nin sudaki çözünürlüğü endotermiktir.
C) Tüm sıcaklıklarda X in çözünürlüğü Y ninkinden
fazladır.
D) Doymamış X çözeltisi yeterince soğutularak doyu-
rulabilir.

A) 100 B) 200 C) 300 D) 400 E) 500 E) Doymuş Y çözeltisi ısıtıldığında doymamış hâle
gelir.
x
1, 12 = ·10 6 x = 11, 2 g
10·10 6 X çözeltisi soğutulursa çözünürlük azalır, dibe katı çökebilir,
doygun hâle gelebilir.
11, 2
n Fe 3+ = n Fe 3+ = 0, 2 mol
56

2Fe3+ + 3S2– √ Fe2S3 (k)

0,2 mol 0,3 mol
0, 3
1= V = 0,3 L = 300 mL
V
Yanıt C

5. Suda ekzotermik çözünen iyonik yapıdaki saf bir katı-

nın 25°C (I) ve 40°C (II) de aynı ortamda iki ayrı doy-
gun sulu çözletisi hazırlanıyor.
3. 1 atm basınçta donmaya başlama sıcaklığı –5,58°C Buna göre bu çözeltilerle ilgili aşağıdaki ifadeler-
olan sulu çözeltinin aynı ortamda kaynama noktası den hangisi yanlıştır?
kaç °C’dir? (Su için Kd = 1,86 ve Kk = 0,52)
A) I’in kaynama noktası daha yüksektir.
A) 105,58 B) 101,56 C) 100 B) II’nin donma noktası daha yüksektir.
D) 98,44 E) 94,42 C) I’in kütlece yüzde derişimi daha fazladır.
DTd 5, 58 D) II’nin buhar basıncı daha yüksektir.
m= = = 3 molal
Kd 1, 86 E) Elektrik iletkenliği iki çözeltide aynı olabilir.
DTk = K k $ m = 0, 52 $ 3 = 1, 56cC
Her iki çözeltinin kaynama noktası aynıdır.
K.N = 100 + 1, 56 = 101, 56cC

78
 Şampiyon
6. Antifiriz otomobillerin radyatör suyuna katılarak su- 9. 1 molal NaCl çözeltisinin ısıtılmasına ait sıcaklık - za-
yun donmasını önleyen kimyasal maddedir. Bir alkol man grafiği şekildeki gibidir.
türevi olan etandiol (C2H6O2) iyi bir antifrizdir. Sıcaklık (°C)
T
Kars’da son 10 yıl için kış ayı en düşük sıcaklık orta-
100+¢Tk
laması –37,2°C olarak belirlenmiştir.
1 2
Buna göre Kars’da yaşayan Ahmet Öğretmen oto-
mobilinin radyatörüne 1 kg su kullanarak hazırla-
Zaman
nan 2 litre antifriz çözeltisi koyduğunda minimum
koruma sağlayacağına göre bu çözeltinin yoğun- Çözeltinin kaynamaya başladığı andan ilk kristallen-
luğu kaç g/mL dir? (Suyun donma noktası 0°C kabul me başlayana kadar çözeltideki suyun %60 ının bu-
harlaştığı belirleniyor.
edilecek) (C2H6O2: 62 g/mol, su için Kd = 1,86°C/m)
Buna göre,
A) 1,16 B) 1,08 C) 1,12 D) 1,20 E) 1,24 I. 3Tk nin değeri 1,04 tür.
m 2240 II. T nin değeri 102,6 dır.
¢td = Kd · m · i 20 = d= III. 1. bölgede çözeltinin buhar basıncı artar.
62 2000
37,2 = 1,86 · m · 1 m = 1240 gram d = 1,12 g/mL IV. 2. bölgede kristallenme nedeniyle çözünen
madde miktarı azalır.
m = 20
ifadelerinden hangileri doğrudur? (Kk = 0,52 °C/m)
n = m · kg = 20 · 1 = 20 mol
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
3Tk = 0,52 · 1 · 2 ¡ 3Tk = 1,04
2
Doygunluk sınırında suyun miktarı ye düştüğü için toplam
5
7. MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2 + 2H2O tanecik derişimi 2,5 katına çıkar. KN = 1,04 · 2,5 = 2,6 °C daha
yüksek olup 102,6°C dir. 1. bölgede doymamış, 2. bölgede
2 doymuş çözelti kaynar. Bu nedenle buhar basıncı her iki böl-
denklemine göre, 273°C’de atm basınçta 3,36
3 gede de sabittir. Ancak çözünen madde miktarı çökelme baş-
litre Cl2 gazı elde etmek için kullanılan 500 cm3 ladığında azalır.
HCl çözeltisi kaç M’dır? Yanıt D

A) 0,5 B) 0,4 C) 0,3 D) 0,2 E) 0,1

10. Sabit sıcaklıkta bir miktar saf suya X katısı eklenerek
2
$ 3, 36 200 mililitrelik bir çözelti hazırlanıyor.
P$V 3
n Cl 2 = = = 0, 05 mol n 0, 2 X (k) mol sayısı
R$T 22, 4 M= = = 0, 4 M
$ 546
273 V 0, 5 1
n HCl = 4 $ n Cl 2 = 4 $ 0, 05 = 0, 2 mol

0,4

Zaman
Bu süreçte katı X’in mol sayısının zamana bağlı deği-
8. İki özdeş kapta aynı miktarda saf su bulunmaktadır. şimi grafikteki gibidir.
Bu kaplardan birincisine 1 mol CaCl2, ikincisine ise 2 Buna göre çözelti ile ilgili;
mol NaCl ilave edilerek sulu çözeltiler hazırlanıyor.
I. Katısı ile dengede doymuş çözeltidir.
Bu çözeltilerin donmaya başlama sıcaklıkları sıra- II. Derişimi 3 M’dir.
sıyla –4°C ve –6°C olarak belirlendiğine göre aynı III. Aynı sıcaklıkta saf su eklenerek hacmi 1 lit-
ortamda saf suyun donma noktası kaç °C’dir? reye tamamlanırsa derişimi 1 M olur.

A) –2 B) 0 C) 2 D) 3 E) 4 ifadelerinden hangileri doğrudur?

¢Td = Kd · 1 · 3 1 & 3t A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

¢Td = Kd · 2 · 2 2 & 4t D) I ve III E) I, II ve III
–4 = Tsu – 3t 0, 6 mol
0,4 çözünmemiş haldedir. M = = 3M, Hacim 1 litre
–6 = Tsu – 4t 0, 2 L
––––––––––––––––– 1mol
t=2 Tsu = 2°C olduğunda katının tamamı çözünür. M = = 1 M olur.
1L

1-E 2-C 3-B 4-D 5-A 6-C 7-B 8-C 9-D 10-E 79