เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

เอกสารประกอบการอบรม
หนวยการพัฒนาที่ 1 หลักการและแนวคิดพื้นฐาน

รูปแบบการจัดการเรียนการสอนในประเทศไทยและป%ญหาที่เกิดขึ้น
1. รูปแบบที่มีการจัดการเรียนการสอนในประเทศไทย
สภาพการสอนส$วนใหญ$ ในประเทศไทยป+ จจุ บันจะมีรู ปแบบการสอนแบบบรรยาย (Passive learning) ซึ่งเป6 น
การสอนที่เน7นการถ$ายทอดความรู7จากครูผู7สอนไปสู$ผู7เรียนโดยการพูดซึ่งอาจจะมีโสตทัศนูปกรณ=ช$วยในการสอน
เช$น สไลด= หรือ Power Point เป6นต7น เพื่อช$วยอธิบายเนื้อหาที่ผู7สอนได7เตรียมไว7 ให7เข7าใจง$ายขึ้น ทั้งนี้หน7าที่ของ
ผู+เรียนสวนใหญอาจจะใช+การจดบันทึกเพื่อนําไปทองจําภายหลัง และบางครั้งเมื่อสงสัยผู+เรียนอาจจะยกมือ
เพื่อซักถามข+อสงสัยนั้น การสอนในลักษณะนี้จึง เหมาะสมในการเรียนในห7องเรียนกลุ$มใหญ$ รวมทั้งเนื้อหาที่เป6น
นามธรรมหรือเข7าใจยาก ซึ่งอาจจะมีการแสดงตั วอย$างการแก7ป+ญหารวมทั้ งการสอนแบบนี้จะมีข7อดี ที่สามารถ
กําหนดระยะเวลาการสอนได7 จึงทําให7สามารถสอนได7ครบตามวัตถุประสงค=ของหลักสูตรหรือเกณฑ=ที่กําหนดไว7ได7
ภายในกรอบเวลาไว7
2. ป%ญหาที่เกิดขึ้นกับการเรียนการสอนในป%จจุบัน
การสอนแบบบรรยายนี้ไม$ เหมาะสมกั บสภาพทั่ วไปของห7 องเรี ยนในประเทศไทยที่ ไม$ ได7แ บ$ งแยกเด็ กอ$ อ นและ
เด็กเก$งออกจากกัน ทําให7การสอนประเภทนี้มีป+ญหากับเด็กที่เรียนตามไม$ทัน นอกจากนี้ การสอนแบบบรรยายโดย
เน7 นการพูดบรรยายนั้ นทํ า ให7 ผู7 เรี ยนไม$ มี ส$ว นร$ วมในการเรี ยนและขาดแรงดึ ง ดู ดหรื อ จู ง ใจให7 สนใจในบทเรี ย น
ตลอดเวลา นักเรียนไม$กระตือรือร7นในการแสวงหาความรู7ทําให7มีลักษณะการเรียนรู7แบบ passive learning ซึ่ง
ไม$ส$งเสริมหรือช$วยให7นักเรียนได7ใช7ความคิดอย$างมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) หรือการคิดอย$างสร7างสรรค=
ผู7สอนและผู7เรียนต$างก็เหนื่อยล7าและเกิดความเบื่อหน$ายต$อการเรียนการสอน

นอกจากนี้ยังมีป+ญหาในเรื่องระบบการศึกษา ป+ญหาของระบบการศึกษาไทยคือการติดอยู$กับกรอบหรือ
ขนบเดิม ๆ มากมายที่ขัดขวางการเปลี่ยนแปลง ตั้งแต$วาทกรรมเกี่ ยวกับกระบวนการเรี ยนรู7 ที่ต7องเริ่มต7 นจาก
ห7องเรียนสี่เหลี่ยมเล็กๆ โดยมีครูเป6นศูนย=กลางของการจัดการเรียนรู7 ตั้งแต$ระดับอนุบาลไปจนถึงมหาวิทยาลั ย
และครูยังเป6นผู7ถือครองอํานาจสูงสุดในห7องเรียน ระบบการศึกษาไทยยังติดกับดักของเสรีนิยมใหม$ที่มุ$งเน7นการ
ผลิตนักเรียนเพื่อเข7าไปตอบสนองอุตสาหกรรมต$างๆ ตามกระแส หรือแม7แต$การเน7นให7เรียนหนักแต$ขาด การ
ตั้งเปPาหมายที่ชัดเจน ทําให7นักเรียนไม$เข7าใจความหมายที่แท7จริงของกระบวนการเรียนรู7 ไม$เป6นตัวของตัวเอง ซึ่ง
ในท7ายที่สุดนักเรียนและครู ก็จะขาดกําลังใจและหมดไฟกับการเปลี่ยนแปลงระบบการศึกษา
จากป+ญหาจึงส$งผลกระทบต$อคุณภาพการศึกษาพื้นฐานตกต่ํา ในการจัดการทดสอบการศึกษาขั้นพื้นฐาน
(Ordinary National Educational Test: O-Net) ในทุกๆ ป[นั้น ผลที่ออกมามักจะเป6 นไปในทิศทางเดียวกัน ใน
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ทุ ก ๆ ป[ นั่ น ก็ คื อ เด็ ก ไทยมี ค วามรู7 ต่ํ า กว$ า มาตรฐานอยู$ เ สมอๆ แม7 แ ต$ ก ารศึ ก ษาขององค= ก ารความร$ ว มมื อ
ทางเศรษฐกิจและการพัฒนา (Organization for Economics Co-operation and Development, OECD) ที่รู7
กั นในชื่ อ ของ PISA (Programme for International Students Assessment) พบว$ านั ก เรี ย นไทยที่ จั ด ได7 ว$ า มี
ความรู7วิทยาศาสตร=อยู$ในระดับสูงมีเพียง 1% เท$านั้นเอง ทั้ง ๆ ที่เราใช7เวลาในการเรียนการสอนมากกว$า 8 ชม.
ต$อวัน PISA ยังพบว$า เด็กไทย 74% อ$านภาษาไทยไม$รู7เรื่อง คือมีตั้งแต$อ$านไม$ออก อ$านแล7วตีความไม$ได7 วิเคราะห=
ความหมายไม$ถูก หรือแม7แต$ใช7ภาษาให7เป6นประโยชน=ในการศึกษาวิชาอื่น ๆ

ดังนั้น การเรียนการสอนจึงไม$ตอบสนองต$อความต7องการของสมรรถนะโลกและอาชีพที่ต7องการในอนาคต
ดังรูปที่ 1 และ 2 ตามลําดับ

รูปที่ 1 ทักษะที่ต7องการสําหรับป[ ค.ศ. 2025 (Forum, 2020)

 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

รูปที่ 2 อาชีพที่ต7องการในอนาคต (Forum, 2020)

เอกสารอ+างอิง
Diane Tavenner, หนังสือ Prepared: เปnดนวัตกรรม ‘ซัมมิต’ โรงเรียนเตรียมคน พร7อมสู7อนาคต
Phuttarat, 2016, ข7อป+ญหาของการจัดการศึกษาในระบบไทย, https://legal.sru.ac.th/5-issues-of-
education-management-in-the-thai-system/#
Forum, W. E. (2020). The future of jobs report 2020. Retrieved from Geneva.
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ความหมายของการเรียนแบบ Active learning

ความหมายของการเรี ย นแบบ Active learning มี นัก การศึ ก ษาได7 ใ ห7 ค วามหมายของการเรี ย นแบบ
Active Learning ไว7อย$างมากมาย เช$น Bonwell and Eison (1991) ให7ความหมายว$า Active Learning เป6น
กระบวนการจั ดการเรี ยนรู7 ที่ผู7เรี ย นได7 ลงมื อกระทํา และได7 ใช7 ก ระบวนการคิ ด เกี่ ยวกั บสิ่ ง ที่ เขาได7 ก ระทํา ลงไป
เป6 น กิ จ กรรมที่ เ น7 น การพั ฒ นาทั ก ษะทางด7 า นความคิ ด ซึ่ ง นั ก เรี ย นจะมี ส$ ว นร$ ว มในกิ จ กรรม เช$ น การอ$ า น
การสนทนา การเขียน ซึ่งต7องใช7การคิดขั้นสูง รวมถึงให7ความสําคัญกับทัศนคติและค$านิยมของนักเรียนด7วย
Active Learning ทํ า ให7 นัก เรี ย นมี ส$ว นร$ ว มในกระบวนการเรี ยนรู7 ผ$า นกิ จกรรมหรื อ การอภิ ปรายใน
ห7องเรียน ซึ่งจะแตกต$างจากการนั่งฟ+งครูบรรยายเพียงอย$างเดียว Active Learning มุ$งเน7นทักษะความคิดขั้นสูง
และการทํางานเป6นกลุ$ม (Freeman et al., 2014)
Active Learning เกี่ ย วข7 อ งกั บความพยายามของนั ก เรี ย นในการสร7 า งองค= ค วามรู7 ของตนเอง โดย
นักเรียนจะต7องมีการทํางานร$วมกับผู7อื่นทั้งในและนอกห7องเรียนใน การทําโปรเจค การนําเสนอ การตั้งคําถาม
หรือการอภิปราย (Carr et al., 2015)
ดังนั้น Active learning เป6นกิจกรรมที่ทํา ให7 นักเรียนได7 สร7างความรู7และความเข7า ใจ ซึ่งกิจกรรมจะมี
ความหลากหลายแตกต$างกันไป เช$น การอภิปราย การนําเสนอ การทําโปรเจค ที่จะส$งเสริมให7นักเรียนได7พัฒนา
ทักษะการคิดขั้นสูง โดยผู7เรียนต7องมีการเชื่อมโยงระหว$างกิจกรรมและการเรียนรู7

เอกสารอ+างอิง
Bonwell, C. C., and Eison, J.A. (1991). Active learning: creating excitement in the classroom.
ERIC Higher Education Report No. 1
Freeman, S., Eddy, S.L., McDonough, M., Smith, M.K., Okoroafor, N., Jordt, H., and Wenderoth,
M.P. (2 0 1 4 ) . Active learning increases student performance in science, engineering, and
mathematics. Proceedings of the National Academy of Sciences USA 111, 8410-8415.
Carr, R., Palmer, S., and Hagel, P. (2 0 1 5 ) . Active learning: the importance of developing a
comprehensive measure. Active Learning in Higher Education 16, 173-186.
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

หลักการของการเรียนแบบ Active learning

- จัดเนื้อ หาสาระและกิ จกรรมการเรี ยนรู7 ที่ หลากหลายให7 สอดคล7อ งกับความสนใจ และศักยภาพของ
ผู7เรียน โดยคํานึงถึงความแตกต$างของแต$ละบุคคล
- จัดการเรียนรู7โดยเน7นการฝƒกทักษะ กระบวนการคิด การเรียนรู7ตามสถานการณ= ต$าง ๆ และประยุกต=
ความรู7มาใช7ในการแก7ไขป+ญหาต$าง ๆ
- จัดกิจกรรมการเรียนรู7ให7 ผู7เรียนได7 เรียนรู7จากประสบการณ=จริง ฝƒกการปฏิบัติที่เน7นให7 ผู7เรียนคิ ด เป6 น
ทําเป6นแก7ป+ญหาเป6น เกิดการไฝ…รู7อย$างต$อเนื่องตลอดชีวิต
- ส$งเสริมให7ผู7เรียนมีส$วนร$วมในชั้นเรียน สร7างปฏิสัมพันธ=ระหว$างครูผู7สอนกับผู7เรียน โดยมีครูเป6นผู7อํานวย
ความสะดวก (Facilitator) สร7างแรงบันดาลใจ ให7คําปรึกษา ดูแล แนะนํา ทําหน7าที่เป6นโค7ชและ พี่เลี้ยง (Coach
& Mentor)
- แสวงหาเทคนิควิธีการจัดการเรียนรู7 และแหล$งเรียนรู7ที่หลากหลายให7ผู7เรียน ได7เรียนรู7อย$างมีความหมาย
(Meaningful learning)
- ผู7 เรี ย นสร7 า งองค= ค วามรู7 ได7 มี ค วามเข7 า ใจในตนเอง ใช7 ส ติ ป+ญ ญา คิ ด วิ เ คราะห= สร7 า งสรรค= ผลงาน
นวัตกรรมที่บ$งบอกถึงการมีสมรรถนะสําคัญในศตวรรษที่ 21 มีทักษะวิชาการ ทักษะชีวิต และทักษะวิชาชีพ บรรลุ
เปPาหมายการเรียนรู7ตามระดับช$วงวัย

สรุปความหมายและหลักการของการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ป+ญหาการศึกษาที่เน7นการสอนบรรยาย ครูเป6นศูนย=กลาง ผู7เรียนขาดการมีส$วนร$วม และมีทักษะในด7าน
ของความคิดต$าง ๆ ต่ํา จนนําไปสู$ป+ญหาคุณภาพทางการศึกษาของประเทศไทย ดังนั้น จึงควรส$งเสริมการเรียน
การสอนในรูปแบบ Active Learning
Active learning เป6 นกิ จกรรมที่ ทํา ให7 นั ก เรี ย นได7 สร7 า งความรู7 แ ละความเข7า ใจ ซึ่ ง กิ จกรรมจะมี ค วาม
หลากหลายแตกต$างกันไป เช$น การอภิปราย การนําเสนอ การทําโปรเจค ที่จะส$งเสริมให7นักเรียนได7พัฒนาทักษะ
การคิดขั้นสูง โดยผู7เรียนต7องมีการเชื่อมโยงระหว$างกิจกรรมและการเรียนรู7
การเรียนรู7แ บบ Active learning เน7นผู7 เรี ยนสร7 างองค= ความรู7 ได7 มีความเข7า ใจในตนเอง ใช7สติ ป+ญ ญา
คิด วิเคราะห= สร7างสรรค=ผลงานนวัตกรรมที่ บ$งบอกถึงการมีสมรรถนะสําคัญในศตวรรษที่ 21 มีทักษะวิชาการ
ทักษะชีวิต และทักษะวิชาชีพ บรรลุเปPาหมายการเรียนรู7ตามระดับช$วงวัย
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

การจัดการเรียนการสอนแบบ Active learning

การจัดการเรียนรู7เชิงรุก (Active learning) เป6นกระบวนการเรียนการสอนที่ส$งเสริมให7ผู7เรียนมีส$วนร$วม
ในชั้ น เรี ย น สร7 า งปฏิ สั ม พั น ธ= ร ะหว$ า งครู ผู7 ส อนกั บ ผู7 เ รี ย น มุ$ ง ให7 ผู7 เ รี ย นลงมื อ ปฏิ บั ติ โดยมี ค รู เ ป6 น ผู7 อํ า นวย
ความสะดวก (Facilitator) สร7างแรงบันดาลใจ ให7คําปรึกษา ดูแล แนะนํา ทําหน7าที่เป6นโค7ชและพี่เลี้ยง (Coach &
Mentor) แสวงหาเทคนิควิธีการจัดการเรียนรู7 และแหล$งเรียนรู7ที่หลากหลาย ให7ผู7เรียนได7เรียนรู7อย$างมีความหมาย
(Meaningful learning) ผู7เรียนสร7างองค=ความรู7ได7 มีความข7าใจในตนเอง ใช7สติป+ญญา คิด วิเคราะห= สร7างสรรค=
ผลงานนวั ตกรรมที่ บ$งบอกถึงการมี สมรรถนะสํา คั ญในศตวรรษที่ 21 มีทักษะวิชาการ ทักษะชีวิต และทัก ษะ
วิชาชีพ บรรลุเปPาหมายการเรียนรู7ตามระดับช$วงวัย
การจัดการเรียนรู7เชิงรุก (Active Learning) คือ การเรียนที่เน7นให7ผู7เรียนมีปฏิสัมพันธ=กับการเรียนการสอน
กระตุ7นให7ผู7เรียนเกิดกระบวนการคิดขั้นสูง (Higher-Order Thinking) ด7วยการวิเคราะห= สังเคราะห=และประเมิน
ค$า ไม$เพียงแต$เป6นผู7ฟ+ง ผู7เรียนต7องอ$าน เขียน ตั้งคําถาม และถาม อภิปรายร$วมกัน ผู7เรียนลงมือปฏิบัติจริง โดย
ต7องคํานึงถึงความรู7เดิมและความต7องการของผู7เรียนเป6นสําคัญ ทั้งนี้ ผู7เรียนจะถูกเปลี่ยนบทบาทจากผู7รับความรู7
ไปสู$การมีส$วนร$วมในการสร7างความรู7

เนื่องจากการจัดการเรียนรู7เชิงรุก (Active Learning) มีรากฐานมาจากแนวคิดทางการศึกษาที่เน7นการสร7างองค=

ความรู7ใหม$ (Constructivist) โดยผู7เรี ยนเป6 นผู7 สร7างความรู7 จากข7อ มู ลที่ ได7รั บมาใหม$ ด7วยการนําไปประกอบกั บ
ประสบการณ=เดิมในอดีต
นอกจากนี้ ยังมีมิติกิ จกรรมที่ เกี่ ยวข7 อง 2 มิติ ได7แก$ กิจกรรมด7า นการรู7คิด (Cognitive Activity) และ
กิจกรรมด7านพฤติกรรม (Behavioral Activity) ผู7นําไปใช7อาจเข7าใจคลาดเคลื่อนว$าการเรียนรู7แบบนี้ คือรูปแบบที่
เน7 น ความตื่ น ตั ว ในกิ จ กรรมด7 า นพฤติ ก รรม (Behavioral Active) โดยเข7 า ใจว$ า ความตื่ น ตั ว ในกิ จ กรรมด7 า น
พฤติกรรมจะทําให7 เกิ ดความตื่ นตัวในกิ จกรรม ด7านการรู7คิด (Cognitively Active) ไปเอง จึงเป6นที่มาของการ
ประยุกต=ใช7ผิด ๆ ว$าให7ผู7สอนลดบทบาทความเป6นผู7ให7ความรู7ลง เป6นเพียงผู7อํานวยความสะดวกและบริหารจัดการ
หลักสูตร โดยปล$อยให7ผู7เรียนได7 เรียนรู7เองอย$างอิสระจากการทํากิจกรรมและการแลกเปลี่ ยนประสบการณ= กั บ
ผู7เรียนด7วยกันเอง โดยผู7เรียนไม$ได7เรียนรู7พัฒนามิติด7านการรู7คิด

นโยบายที่มีตอการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

สํ านั กงานคณะกรรมการการอาชี วศึ กษา มี ภารกิ จ เกี่ ยวกั บ การจั ด และส$ ง เสริ ม การอาชี วศึ ก ษาและ
การฝƒกอบรมวิชาชีพ โดยคํานึงถึงคุณภาพและความเป6นเลิศทางวิชาชีพ และมีจุดเน7นการพัฒนาศักยภาพครูและ
บุคลากรอาชีวศึกษาให7มีสมรรถนะในการจัดการเรียนการสอนได7อย$างมีประสิทธิภาพ สามารถส$งเสริมผู7เรียนให7มี
สมรรถนะที่จําเป6นต$อความต7องการของตลาดแรงงานในประเทศ รวมถึงทันสามารถปรับเปลี่ยนรูปแบบการสอนให7
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ทันต$อการเปลี่ยนแปลงของโลก การจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning ที่เน7นผู7เรียนเป6นศูนย=กลางและ

สามารถสร7 า งองค= ค วามรู7 ไ ด7 ด7 ว ยตนเองตามแนวคิ ด ของ Constructivism จึ ง ถู ก มุ$ ง เน7 น ให7 ค รู แ ละบุ ค ลากร
อาชีวศึกษาสามารถจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning ได7 จนนําไปสู$การส$งเสริมให7ผู7เรียนมีสมรรถนะใน
ศตวรรษที่ 21 ที่ตลาดแรงงานต7องการสอดคล7องกับความต7องการของประเทศรวมถึงเป6นผู7เรียนแบบ Life-long
Learning อีกด7วย
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ความสําคัญของการจัดการเรียนรู+แบบ Active learning

1. ส$งเสริมทักษะในด7านความคิด โดยเฉพาะความสามารถในการคิดขั้นสูง (Higher order thinking) การมี
วิจารณญาณ และการคิดสร7างสรรค= ผ$านการมีส$วนร$วมในกิจกรรมการเรียนรู7ต$าง ๆ การปฏิบัติจริง ทําให7 เกิด
การคิดวิเคราะห= การคิดแก7ไขป+ญหาและการตัดสินใจด7วยตนเอง
2. สนั บสนุ นส$ ง เสริ ม ให7 เกิ ดการทํ า งานเป6 นกลุ$ ม ทํ าให7 มีค วามร$ วมมื อ กันอย$ า งมี ประสิทธิ ภาพ ซึ่ งความ
ร$วมมือในการปฏิบัติงานกลุ$มจะนําไปสู$ความสําเร็จในภาพรวม
3. การจัดสภาพแวดล7อมการเรียนที่เอื้ออํานวยให7ผู7เรียนสามารถเชื่อมโยงองค=ความรู7เก$า และองค=ความรู7
ใหม$รวมถึงสามารถสร7างองค=ความรู7ของตนเองอย$างมีความหมายผ$านการใช7กิจกรรมที่ครูจัดเตรียมไว7 ให7 อ ย$ า ง
หลากหลาย
4. สร7างแรงจูงใจในการเรียน ผู7เรียนเลือกเรียนรู7กิจกรรมต$าง ๆ ตามความสนใจและความถนัดของตนเอง
เกิดความรับผิดชอบและทุ$มเทเพื่อมุ$งสู$ความสําเร็จ
5. ส$งเสริมกระบวนการเรี ยนรู7 ที่ก$อให7 เกิ ดการพัฒนาเชิง บวกทั้ง ตั วผู7 เรี ยน ผู7เรียนจะมีโอกาสได7 เลือ กใช7
ความถนัด ความสนใจ ความสามารถที่ เป6 น ความแตกต$ า งระหว$ า งบุ ค คล (Individual Different) สอดรั บกั บ
แนวคิดพหุป+ญญา (Multiple Intelligence) เพื่อแสดงออกถึงตัวตนและศักยภาพของตัวเอง
6. ทํ า ให7 ผู7เรี ยนทุ$ ม เทในการเรี ยน และทํ าให7 ผู7เรีย นแสดงออกถึ ง ความรู7 ค วามสามารถ เมื่ อ ผู7 เรี ย นได7 มี
ส$วนร$วมในการปฏิบัติกิจกรรมอย$างกระตือรือร7นในสภาพแวดล7อม ที่เอื้ออํานวย ผ$านการใช7กิจกรรมที่ครูจัดเตรียม
ไว7ให7อย$างหลากหลาย ผู7เรียนเลือกเรียนรู7กิ จกรรมต$าง ๆ ตามความสนใจและความถนั ดของตนเอง เกิดความ
รับผิดชอบและทุ$มเทเพื่อมุ$งสู$ความสําเร็จ
7. Active Learning สามารถรักษาผลการเรียนรู7ให7อยู$คงทน และนานกว$ากระบวนการเรียนรู7 Passive
Learning เพราะกระบวนการเรียนรู7 Active Learning สอดคล7องกับการทํางานของสมองที่เกี่ยวข7องกับความจํา
โดยสามารถเก็บและจําสิ่งที่ผู7เรียนเรียนรู7อย$างมีส$วนร$วม มีปฏิสัมพันธ=กับเพื่อน ผู7สอน สิ่งแวดล7อม การเรียนรู7ได7
ผ$านการปฏิบัติจริงจะสามารถเก็บจําในระบบความจําระยะยาว (Long Term Memory) ทําให7ผลการเรียนรู7ยังคง
อยู$ได7ในปริมาณที่มากกว$า ระยะยาวกว$า
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

การเปรียบเทียบการจัดการเรียนการสอนแบบ Passive และ Active learning

กระบวนการเรียนรู+ Passive Learning

กระบวนการเรี ยนรู7ทํา ให7 การจดจํา เนื้ อ หาในสิ่ง ที่ เรี ย นนั้ นมี ความแตกต$ างกั น ดังรูปที่ 1 โดยการอ$ า น
ท$องจําผู7เรียนจะจําได7 ในสิ่งที่เรียนได7เพียง 10% การเรียนรู7โดยการฟ+งบรรยายเพียงอย$างเดียวโดยที่ผู7เรียนไม$มี
โอกาสได7มีส$วนร$วมในการเรียนรู7ด7วยกิจกรรมอื่นในขณะที่อาจารย=สอนเมื่อเวลาผ$านไปผู7เรียนจะจําได7เพียง 20%
หากในการเรียนการสอนผู7เรียนมีโอกาสได7เห็นภาพประกอบด7วยก็จะทําให7ผลการเรียนรู7คงอยู$ได7เพิ่มขึ้นเป6น 30%
กระบวนการเรียนรู7ที่ผู7สอนจัดประสบการณ=ให7กับผู7เรียนเพิ่มขึ้น เช$น การให7ดูภาพยนตร= การสาธิต จัดนิทรรศการ
ให7ผู7เรียนได7ดู รวมทั้งการนําผู7เรียนไปทัศนศึกษาหรือดูงาน ก็ทําให7ผลการเรียนรู7 เพิ่มขึ้นเป6น 50% การให7ผู7เรียน
มีบทบาทในการแสวงหาความรู7และเรียนรู7อย$างมีปฏิสัมพันธ=จนเกิดความรู7 ความเข7าใจนําไปประยุกต=ใช7 สามารถ
วิเคราะห= สังเคราะห= ประเมินค$าหรือ สร7างสรรค=สิ่งต$างๆ และพัฒนา ตนเองเต็มความสามารถ รวมถึงการจัด
ประสบการณ=การเรียนรู7ให7เขาได7มีโอกาสร$วมอภิปรายให7มีโอกาสฝƒก ทักษะการสื่อสารทําให7ผลการเรียนรู7เพิ่มขึ้น
70% การนําเสนองานทางวิชาการ เรียนรู7ในสถานการณ=จําลอง ทั้งมีการฝƒกปฏิบัติ ในสภาพจริง มีการเชื่อมโยงกับ
สถานการณ=ต$างๆ ซึ่งจะทําให7ผลการเรียนรู7เกิดขึ้นถึง 90%

รูปที่ 1 พีระมิดแห$งการเรียนรู7
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ความแตกตางของการจัดการเรียนรู+แบบ Passive และแบบ Active

Passive Learning
- เริ่ ม ต7 น ด7 ว ยส$ ว นย$ อ ยไปหาส$ ว นใหญ$ เ น7 น ทั ก ษะ - เริ่มต7นจากส$วนใหญ$–ขยายไปยังส$วนย$อย
พื้นฐาน
- ยึดมั่นในหลักสูตรตายตัว
- ยึดหนังสือและสมุดงานเป6นสําคัญ
- อาจารย=ให7ความรู7... นักเรียนจะได7รับความรู7
- บทบาทของครู-อาจารย=มีอํานาจสั่งการ
- การประเมิ น ผ$ า นการทดสอบ ต7 องการคํ า ตอบที่ โต7ตอบ 2 ทาง
ถูกต7องตามหนังสือเรียนและหลักสูตร
- นักเรียนเรียนรู7แบบตัวใครตัวมัน
Active learning
- แสวงหาคําถามของนักเรียน จากความสนใจ
- การเรี ย นการสอนแบบ Exploring Learning
และการเรี ย นแบบค7 น คว7 า สื บ สวนสอบสวน หรื อ
Inquiry Learning
- การเรียนรู7เป6นปฏิสัมพันธ= หรือ การเรียนรู7แบบ
- สอนแบบมีปฏิสัมพันธ= ครูกับผู7เรียนเรียนรู7ซึ่งกั น
และกัน
- การประเมินผลการทํางานของนักเรียนโดย การ
สังเกต, มุมมอง, การทดสอบ, กระบวนการเป6นสิ่ง
สําคัญเช$นเดียวกับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน
- นักเรียนทํางานเป6นกลุ$มการเรียนรู7

สรุปความสําคัญและที่มาของการจัดการเรียนการสอน แบบ Active learning

การจัดการเรียนการสอนแบบ Active learning มีความสําคัญที่ส$งเสริมความสามารถในการคิ ดขั้ น สู ง
การทํางานเป6 นกลุ$ม มีการจัดสภาพแวดล7 อ มการเรียนที่ เอื้ ออํ านวยให7 ผู7เรี ยนสามารถเชื่ อมโยงองค=ค วามรู7 เ ก$ า
เพื่อสร7างองค=ความรู7ใหม$ Active Learning สามารถรักษาผลการเรียนรู7ให7อยู$คงทน และนานกว$ากระบวนการ
เรียนรู7 Passive Learning นักเรียนสามารถแสวงหาความรู7และเรียนรู7อย$างมีปฏิสัมพันธ=จนเกิดความรู7 ความเข7าใจ
นํา ไปประยุ ก ต= ใช7 สามารถวิ เคราะห= สั ง เคราะห= ประเมิ นค$ า หรื อ สร7 างสรรค= สิ่ง ต$ างๆ และพั ฒนา ตนเองเต็ ม
ความสามารถ
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

แนวคิดทฤษฎีตาง ๆ สําหรับการออกแบบกิจกรรมการเรียนรูแบบ Active Learning

แนวคิดทฤษฎีตาง ๆ สําหรับการออกแบบกิจกรรมการเรียนรูแบบ Active Learning ประกอบดวย
1. ทฤษฎีการเรียนรูกลุมพฤติกรรมนิยม (Behaviorism Theory)
2. ทฤษฎีการเรียนรูกลุมป<ญญานิยม (Cognitivism Theory)
3. ทฤษฎีการสรางองค@ความรูดวยตนเอง (Constructivism Theory)

ทฤษฎีการเรียนรู+กลุมพฤติกรรมนิยม (Behaviorism Theory)

ทฤษฎีการเรียนรู7กลุ$มพฤติกรรมนิยม (Behaviorism Theory) ให7ความสําคัญกับ “พฤติกรรม” มากและ
เชื่ อว$ า การเรี ยนรู7 ของมนุษ ย= เป6 นวิ ธีการทางวิ ทยาศาสตร= ซึ่ ง สามารถสั ง เกตและวั ดได7 จากพฤติ ก รรมภายนอก
“พฤติกรรม” คือ การตอบสนองของมนุษย=ต$อสิ่งเร7า ซึ่งสิ่งเร7าเป6นสภาพแวดล7อมหรือประสบการณ=ที่เตรียมไว7 ซึ่ง
ทฤษฎีการเรียนรู7กลุ$มพฤติกรรมนิยม (Behaviorism Theory) ประกอบด7วยทฤษฎีหลากหลาย ตัวอย$างเช$น
- ทฤษฎีการเชื่อมโยงของธอร=นไดค= (Thorndike' s Classical Connectionism)
- ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบอัตโนมัติของพาฟลอฟ (Pavlov-Classical Conditioning)
- ทฤษฎีการวางเงื่อนไขของวัตสัน (Watson)
- ทฤษฎีการวางเงื่อนไขเบบโอเปอร=แรนต=ของสกินเนอร= (Skinner- Operant Conditioning)

1. ทฤษฎีการเชื่อมโยงของธอรQนไดคQ (Thorndike' s Classical Connectionism)

ทฤษฎีการเรียนรู7ธอร=นไดค= (ค.ศ.1814 - 1949) เชื่อว$าการเรียนรู7เกิดจากการเชื่อมโยงระหว$างสิ่งเร7ากับ
การตอบสนองซึ่งมีหลายรูปแบบ บุคคลจะมีการลองผิดลองถูก (trial and error) ปรับเปลี่ยนไปเรื่อย ๆ จนกว$า
จะพบรูปแบบการตอบสนอง ที่สามารถให7 ผลที่ พึง พอใจมากที่ สุด เมื่อเกิดการเรี ยนรู7แล7 ว บุคคลจะใช7รู ป แบบ
การตอบสนองที่เหมาะสมเพียงรูปแบบเดียวและจะพยายามใช7รูปแบบนั้นเชื่อมโยงกับสิ่งเร7าในการเรียนรู7ต$อไป
เรื่อย ๆ ดังรูปที่ 1 จากการทดลองของธอร= นไดค= การตอบสนองแบบลองผิ ดลองถู ก แมวเกิ ดการเรียนรู7 ด7 วย
การสร7างพันธะหรือตัวเชื่อมขึ้นระหว$างคานไม7กับการกดคานไม7 (เชื่อมโยงระหว$างสิ่งเร7าและการตอบสนอง)
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

รูปที่ 1 ทฤษฎีการเชื่อมโยงของธอร=นไดค= (Thorndike' s Classical Connectionism)

กฎการเรียนรู+ของธอรQนไดคQ
กฎการเรียนรู7ของธอร=นไดค= สรุปได7ดังนี้
- กฎแห$ ง ความพร7 อ ม (Law of Readiness) การเรี ย นรู7 จ ะเกิ ด ขึ้ น ได7 ดี ถ7 า ผู7 เ รี ย นมี ค วามพร7 อ มทั้ ง
ทางร$างกายและจิตใจ
- กฎแห$งการฝƒกหัด (Law of Exercise) การฝƒกหัดหรือกระทําบ$อยๆ ด7วยความเข7าใจจะทําให7การเรียนรู7
นั้นคงทนถาวร ถ7าไม$ได7กระทําซ้ําบ$อยๆ การเรียนรู7นั้นจะไม$คงทนถาวรและในที่สุดอาจลืมได7
- กฎแห$งการใช7 (Law of Use and Disuse) การเรียนรู7เกิดจากการเชื่อมโยงระหว$างสิ่งเร7ากับ การ
ตอบสนอง ความมั่นคงของการเรียนรู7จะเกิดขึ้น หากได7มีการนําไปใช7บ$อยๆ หากไม$มีการนําไปใช7อาจมีการลื ม
เกิดขึ้นได7
- กฎแห$งผลที่พึงพอใจ (Law of Effect) เมื่อบุคคลได7รับผลที่ พึงพอใจย$ อมอยากจะเรียนรู7ต$อไป แต$ถ7า
ได7รับผลที่ไม$พึงพอใจ จะไม$อยากเรียนรู7 ดังนั้นการได7รับผลที่พึงพอใจจึงเป6นป+จจัยสําคัญในการเรียนรู7

2. ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบอัตโนมัติของพาฟลอฟ (Pavlov-Classical Conditioning)

การเรียนรู7ของสิ่งมีชีวิตเกิดจากการวางเงื่อนไข (Conditioning) การตอบสนองหรือการเรียนรู7ที่เกิดขึ้น
นั้น ๆ ต7องมีเงื่อนไขหรือสถานการณ=ให7เกิดขึ้น ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค (Classical Conditioning) ผู7ที่
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ทําการศึกษาทดลองในเรื่องนี้คือ พาฟลอฟ (Pavlov) ทําการศึกษาทดลองกับสุนัข โดยฝƒกสุนัขให7ยืนนิ่งอยู$ในที่ตรึง

ในห7องทดลอง ที่ข7างแก7มของสุนัขติดเครื่องมือวัดระดั บการไหลของน้ําลาย การทดลองแบ$งออกเป6น 3 ขั้น คือ
ก$อนการวางเงื่อนไข ระหว$างการวางเงื่อนไข และหลังการวางเงื่อนไข

ขั้นที่ 1 เสียงกระดิ่ง (CS) ไม$มีน้ําลาย ผงเนื้อ (UCS) น้ําลายไหล (UCR)

ขั้นที่ 2 เสียงกระดิ่ง น้ําลายไหล (UCR) และผงเนื้อ (UCS) ทําขั้นที่ 2 ซ้ํากันหลาย ๆ ครั้ง
ขั้นที่ 3 เสียงกระดิ่ง (CS) น้ําลายไหล (CR)

การเรียนรู7แบบวางเงื่อนไขแบบคลาสสิคคือการตอบสนองที่เป6นไปโดยอัตโนมัติเมื่อนําสิ่งเร7าใหม$มาควบคู$กับสิ่งเร7า
เดิม ซึ่งนักจิตวิทยาเรียกพฤติกรรมการตอบสนองนี้ว$าพฤติกรรมเรสปอนเด7นท=

รูปที่ 2 ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบอัตโนมัติของพาฟลอฟ (Pavlov-Classical Conditioning)

สรุปการทดลองของพาฟลอฟ
การทดลองของพาฟลอฟ สรุปเป6นกฎการเรียนรู7ได7ดังนี้
- พฤติกรรมการตอบสนองของมนุษย=เกิดจากการวางเงื่อนไขที่ตอบสนองต$อความต7องการทางธรรมชาติ
(สุนัขน้ําลายไหลเมื่อได7รับผงเนื้อ)
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

- พฤติกรรมการตอบสนองของมนุษย=สามารถเกิดขึ้นได7จากสิ่งเร7าที่เชื่อมโยงกับสิ่งเร7าตามธรรมชาติ (สุนัข
น้ําลายไหลเมื่อได7ยินเสียงกระดิ่ง)
- พฤติกรรมการตอบสนองของมนุษย=ที่เกิดจากสิ่งเร7าที่ เชื่อมโยงกับสิ่งเร7าตามธรรมชาติจะลดลงเรื่อ ยๆ
และหยุดลงในที่สุดหากไม$ได7รับการตอบสนองตามธรรมชาติ (เมื่อสั่นกระดิ่งโดยไม$ให7ผงเนื้อติดๆ กันหลายครั้งสุนัข
จะหยุดน้ําลายไหล)
- พฤติกรรมการตอบสนองของมนุษย=ต$อสิ่งเร7าที่เชื่อมโยงกับสิ่งเร7าตามธรรมชาติจะลดลงและหยุดไปเมื่อ
ไม$ได7รับการตอบสนองตามธรรมชาติและจะกลับปรากฏขึ้นได7อีกโดยไม$ต7องใช7สิ่งเร7าตามธรรมชาติ (เมื่อผ$านไปช$วง
ระยะเวลาหนึ่ง สั่นกระดิ่งใหม$โดยไม$ให7ผงเนื้อเช$นเดิม สุนัขจะน้ําลายไหลอีก)
- มนุษย=มีแนวโน7มที่จะรับรู7สิ่งเร7าที่มีลักษณะคล7ายๆ กัน และจะตอบสนองเหมือนๆ กัน (เมื่อสุนัขเรียนรู7
โดยมี เสียงกระดิ่ งเป6นเงื่อนไขแล7 ว ถ7าใช7เสี ยงนกหวีดหรือระฆังที่คล7ายเสียงกระดิ่งแทนเสียงกระดิ่ง สุนัข ก็ จะมี
น้ําลายไหลได7)
- บุคคลมีแนวโน7มทีจะจําแนกลักษณะของสิ่งเร7าให7แตกต$างกันและเลือกตอบสนองได7ถูกต7อง (เมื่อใช7เสียง
กระดิ่ง เสียงฉิ่ง เสียงประทัด หรือเสียงอื่นเป6นสิ่งเร7า แต$ให7อาหารสุนัขพร7อมกับเสียงกระดิ่งเท$านั้น สุนัขจะน้ําลาย
ไหล เมื่อได7ยินเสียงกระดิ่ง ส$วนเสียงอื่นๆ จะไม$ทําให7สุนัขน้ําลายไหล)
- กฎแห$งการลดภาวะ (Law of Extinction) พาฟลอฟ กล$าวว$า ความเข7มของการตอบสนองจะลดลง
เรื่อย ๆ หากบุคคลได7รับแต$สิ่งเร7าที่วาง เงื่อนไขอย$างเดียว หรือความสัมพันธ=ระหว$างสิ่งเร7าที่วางเงื่อนไขกับสิ่งเร7าที่
ไม$วางเงื่อนไขห$างกันออกไปมากขึ้น
- กฎแห$งการฟ‘’นคืนสภาพเดิมตามธรรมชาติ (Law of Spontaneous Recovery) กล$าวคือการตอบสนอง
ที่เกิดจากการวางเงื่อนไขลดลง สามารถเกิดขึ้นได7อีก โดยไม$ต7องใช7สิ่งเร7าที่ไม$วางเงื่อนไขมาเข7าคู$
- กฎแห$งการถ$ายโยงการเรียนรู7สู$สถานการณ=อื่น (Law of Generalization) กล$าวคือ เมื่อเกิดการเรียนรู7
จากการวางเงื่อนไขแล7ว หากมีสิ่งเร7า ที่คล7ายๆ กับสิ่งเร7าที่วางเงื่อนไขมากระตุ7น อาจทําให7เกิดการตอบสนองที่
เหมือนกันได7
- กฎแห$งการจําแนกความแตกต$าง (Law of Discrimination) กล$าวคือ หากมีการใช7สิ่งเร7าที่วางเงื่อนไข
หลายแบบ แต$มีการใช7สิ่งเร7าที่ไม$วางเงื่อนไขเข7าคู$กับสิ่งเร7าที่วางเงื่อนไขอย$างใดอย$างหนึ่งเท$านั้นก็สามารถช$วยให7
เกิดการเรียนรู7ได7โดยสามารถแยกความแตกต$างและเลือกตอบสนองเฉพาะสิ่งเร7าที่วางเงื่อนไขเท$านั้นได7

3. ทฤษฎีการวางเงื่อนไขของวัตสัน (Watson)
จอห=น บี วัตสัน (John B. Watson) เป6นนักจิตวิทยาชาวอเมริกัน มีช$วงชีวิตอยู$ระหว$างป[ ค.ศ. 1878–
1958 รวมอายุได7 90 ป[ วัตสันได7นําเอาทฤษฎีของพาฟลอฟมาเป6นหลักสําคัญในการอธิบายเรื่องการเรียน ผลงาน
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ของวัตสันได7รับความนิยมแพร$หลายจนได7รับการยกย$องว$าเป6น “บิดาของจิตวิทยาพฤติกรรมนิยม” ทฤษฎีของเขา

มีลักษณะในการอธิบายเรื่องการเกิดอารมณ=จากการวางเงื่อนไข (Conditioned emotion)
วัตสัน ได7ทําการทดลองโดยให7เด็กคนหนึ่งเล$นกับหนูขาว และขณะที่เด็กกําลังจะจับหนูขาว ก็ทําเสียงดัง
จนเด็กตกใจร7องไห7 หลังจากนั้นเด็กจะกลัวและร7องไห7เมื่อเห็นหนูขาว ต$อมาทดลองให7นําหนูขาวมาให7เด็กดู โดยแม$
จะกอดเด็กไว7 จากนั้นเด็กก็จะค$อย ๆ หายกลัวหนูขาว

จากการทดลองดังกลาว วัตสันสรุปเปZนทฤษฎีการเรียนรู+ ดังนี้

1. พฤติกรรมเป6นสิ่งที่สามารถควบคุมให7เกิดขึ้นได7 โดยการควบคุมสิ่งเร7าที่วางเงื่อนไขให7สัมพันธ=กับสิ่งเร7า
ตามธรรมชาติ และการเรียนรู7จะคงทนถาวรหากมีการให7สิ่งเร7าที่สัมพันธ=กันนั้นควบคู$กันไปอย$างสม่ําเสมอ
2. เมื่อสามารถทําให7เกิดพฤติกรรมใด ๆ ได7 ก็สามารถลดพฤติกรรมนั้นให7หายไปได7

การประยุกตQใช+ในด+านการเรียนการสอน
- ในแง$ ของความแตกต$ า งระหว$ า งบุ ค คล ความแตกต$ างทางด7 านอารมณ=มี แบบแผนการตอบสนองได7
ไม$เท$ากัน จําเป6นต7องคํานึงถึงสภาพทางอารมณ=ผู7เรียนว$าเหมาะสมที่จะสอนเนื้อหาอะไร
- การวางเงื่อนไข เป6นเรื่องที่เกี่ยวกับพฤติกรรมทางด7านอารมณ=ด7วย โดยปกติผู7สอนสามารถทําให7ผู7เรียน
รู7สึกชอบหรือไม$ชอบเนื้อหาที่เรียนหรือสิ่งแวดล7อมในการเรียน
- การลบพฤติกรรมที่วางเงื่อนไข ผู7เรียนที่ถูกวางเงื่อนไขให7กลัวผู7สอน เราอาจช$วยได7โดยปPองกั นไม$ ให7
ผู7สอนทําโทษเขา

4. ทฤษฎีการวางเงื่อนไขเบบโอเปอรQแรนตQของสกินเนอรQ (Skinner- Operant Conditioning)

จากการทดลองโดยนําหนูที่หิวจัดใส$กล$อง ภายในมีคานบังคับให7อาหารตกลงไปในกล$องได7 ตอนแรกหนู
จะวิ่งชนโน$นชนนี่ เมื่อชนคานจะมีอาหารตกมาให7กิน ทําหลายๆ ครั้งพบว$าหนูจะกดคานทําให7อาหารตกลงไปได7
เร็วขึ้น การทดลองโดยเปรียบเทียบหนูที่หิวจัด 2 ตัว ตัวหนึ่งกดคานจะได7 อาหารทุกครั้ง อีกตัวหนึ่งเมื่อกดคาน
บางทีก็ได7อาหาร บางทีก็ไม$ได7อาหารแล7วหยุดให7 อาหารตัวแรกจะเลิกกดคานทันที ตัวที่ 2 จะยังกดต$อไปอีกนาน
กว$าตัวแรก)
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

Skinner ยืนยันว$าการให7รางวัลและการลงโทษควบคุมพฤติกรรมส$วนใหญ$ของมนุษย= และหลักการของการปรับ

สภาพของผู7 ปฏิบัติงานสามารถอธิ บายการเรียนรู7 ข องมนุ ษย= ทั้ง หมดได7 ประเด็ นสํ าคั ญของการปรั บสภาพของ
ผู7ปฏิบัติงานมีดังนี้
- Reinforcement สิ่งใด ๆ ก็ตามที่มีผลทําให7พฤติกรรมนั้นแข็งแกร$งขึ้นและทําให7มีแนวโน7มว$าพฤติกรรม
นั้นจะเกิดขึ้นอีก การเสริมแรงมีสองประเภท: เชิงบวกและเชิงลบ
- Positive reinforcement การเสริมแรงเชิงบวกเป6นวิธีที่มีประสิทธิภาพในการควบคุมพฤติกรรมของทั้ง
สัตว=และคน สําหรับผู7คน สิ่งที่เสริมกําลังใจในเชิงบวกรวมถึงรายการ พื้นฐาน เช$น อาหาร เครื่องดื่ม การอนุมัติ
หรือแม7แต$สิ่งที่ดูเหมือนง$ายอย$างความสนใจในบริบทของห7องเรียน การยกย$อง คะแนนบ7าน หรือเสรีภาพในการ
เลือกกิจกรรมล7วนถูกใช7ในบริบทที่แตกต$างกันเพื่อเป6นรางวัลสําหรับพฤติกรรมที่พึงประสงค=
- Negative reinforcement การทดลองในห7 อ งปฏิ บัติ ก ารแสดงให7 เ ห็ นว$ า การลงโทษอาจเป6 น วิ ธี ที่มี
ประสิทธิภาพในการลดพฤติกรรมบางอย$าง แต$ก็มีข7อเสียที่ชัดเจน โดยเฉพาะอย$างยิ่งในสถานการณ=ในห7องเรียน
ความโกรธ ความหงุดหงิดหรือความก7าวร7าวอาจตามมา
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ทฤษฎีการเรียนรู+กลุมป%ญญานิยม (Cognitivism Theory)

ป+ ญญานิยมหรื อกลุ$ ม ความรู7 ค วามเข7 า ใจ หรื อบางครั้ ง อาจเรียกว$ า กลุ$ ม พุ ทธิ นิยม นั ก คิ ดกลุ$ มนี้ ได7ข ยาย
ขอบเขตของความคิดที่เน7นทางด7านพฤติกรรม ออกไปสู$กระบวนการทางความคิดซึ่งเป6นกระบวนการภายในสมอง
นักคิดกลุ$มนี้เชื่อว$าการเรียนรู7ของมนุษย=ไม$ใช$เรื่องของพฤติกรรมที่เกิด จากกระบวนการตอบสนองต$อสิ่งเร7าเพียง
เท$านั้ น การเรียนรู7ข องมนุ ษ ย= มี ความซั บซ7 อนยิ่ งไปกว$า นั้ น การเรียนรู7 เป6 นกระบวนการทางความคิ ดที่ เกิ ด จาก
การสะสมข7 อ มู ล การสร7างความหมาย ความสัมพั นธ= ของข7 อมู ลและการดึ ง ข7 อมู ลออกมาใช7 ในการกระทํ า และ
การแก7ป+ญหาต$างๆ นักจิตวิทยากลุ$มป+ญญานิยมมุ$งความสนใจไปที่กระบวนการภายในสมอง ได7แก$
- การรับรู7 (perception)
- การจัดระเบียบความรู7 (reorganization)
- การเก็บกักสาระความรู7 (stored)
- รวมถึงการเรียกสาระที่เก็บออกมาใช7 (retrieval)

หลักการสําคัญของทฤษฎีการเรียนรู+กลุมป%ญญานิยม
หลักการสําคัญที่สนับสนุนทฤษฎีการเรียนรู7ทางป+ญญาคือ การเรียนรู7เป6นกระบวนการของการจัดระเบียบข7อมูลให7
เป6นแบบจําลองแนวคิด ครูควรจัดระเบียบ ลําดับและนําเสนอวิธีการที่เน7นความเข7าใจและมีความหมายต$อผู7เรียน
ความคงทนและการฟ‘’นคืนเป6นส$วนสําคัญในการสร7างทางความคิดในสมองความจําสามารถส$งเสริมด7วยการจัดสื่อ
การเรียนรู7 ครูต7องจัดเตรียมเครื่องมือที่ช$วยให7สมองของผู7เรียนประมวลผลข7อมูล

ทฤษฎีการเรียนรู7กลุ$มป+ญญานิยม (Cognitivism Theory) มีดังนี้

- ทฤษฎีการเรียนรู7โดยการค7นพบของบรูนเนอร=
- ทฤษฎีการเรียนรู7อย$างมีความหมายของออซุเบล (Ausubel)
- ทฤษฎีการเรียนรู7กลุ$ม Gestalt (Gestalt Theory)
- ทฤษฎีสนาม (Field Theory)
- ทฤษฎีเครื่องหมาย (Sign Theory)
- ทฤษฎีพัฒนาการทางสติป+ญญา (Intellectual Development Theory)
- ทฤษฎีการเรียนรู7ของ Gagné (the Gagné Assumption)

1. ทฤษฎีการเรียนรู+โดยการค+นพบของบรูนเนอรQ
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

บรู น เนอร= เ ชื่ อ ว$ า มนุ ษ ย= เ ลื อ กที่ จ ะรั บ รู7 สิ่ ง ที่ ต นเองสนใจ และการเรี ย นรู7 จ ะเกิ ด ขึ้ น เมื่ อ ผู7 เ รี ย นได7 มี
ปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อมซึ่งนําไปสู$การค7นพบและการแก7ป+ญหา เรียกว$า การเรียนรู7โดยการค7นพบ (Discovery
approach)

แนวคิดพื้นฐานที่สําคัญของบรูนเนอร=มีดังนี้
- การเรียนรู7เป6นกระบวนการที่ผู7เรียนมีปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อมด7วยตนเอง
- ผู7เรียนแต$ละคนมีประสบการณ=และพื้นฐานความรู7แตกต$างกัน การเรียนรู7จะเกิดขึ้น จากการที่ผู7เรี ยน
สร7างความสัมพันธ=ระหว$างสิ่งที่พบใหม$กับประสบการณ=และความหมายใหม$
- พัฒนาการทางเชาวน=ป+ญญาจะเห็นได7ชัดโดยที่ผู7เรียนสามารถรับสิ่งเร7าที่ให7เลือกได7หลายอย$างพร7อมๆ กัน
- ขั้นการเรียนรู7จากการกระทํา เรียกว$า เอนแอคทีป (Enactive Stage) คือขั้นของการเรียนรู7จากการใช7
ประสาทสัมผัสรับรู7สิ่งต$างๆ การลงมือกระทําช$วยให7เด็กเกิดการเรียนรู7ได7 ดี เช$น การเลียนแบบ หรือการลงมือ
กระทํากับวัตถุสิ่งของ ส$วนใหญ$จะใช7ทักษะที่ซับซ7อน เช$น การขี่จักยาน เล$น เทนนิส เป6นต7น
- ขั้นการเรียนรู7จากความคิด เรียกว$า ไอคอนนิค (Iconic Stage) เป6นขั้นที่เด็กสามารถสร7างมโนภาพหรือ
จินตนาการขึ้ นในใจได7 เด็กสามารถที่ จะเรี ยนรู7 โดยการใช7ภาพแทนการสัมผั สจากของจริง เพื่อที่จะช$ วยขยาย
การเรียนรู7ที่เพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะความคิดรวบยอด กฎและหลักการ ซึ่งไม$สามารถแสดงให7เห็นได7 บรูนเนอร=ได7
เสนอแนะให7 นํา โสตทั ศ นู ป กรณ= มาใช7 ในการสอน ได7 แ ก$ ภาพนิ่ ง โทรทั ศน= หรื ออื่ นๆ เพื่ อ ที่ จะช$ ว ยให7 เด็ ก เกิ ด
จินตนาการประสบการณ=ที่เพิ่มขึ้น
- ขั้นการเรี ยนรู7สัญลั กษณ= และนามธรรม (Symbolic Stage) เป6นขั้ นการเรี ย นรู7 สิ่งที่ ซับซ7 อ น และเป6 น
นามธรรม จึงสามารถสร7างสมมติฐานและพิสูจน=สมมติฐานถูกหรือผิดได7 บรูนเนอร=ถือว$าการพัฒนาในขั้นนี้เป6นขั้น
สูงสุดของพัฒนาการทางความรู7ความเข7าใจ เช$น การคิดเชิงเหตุผล หรือการ แก7ป+ญหา และเชื่อว$าการพัฒนาการ
ทางความรู7ความเข7าใจจะควบคู$กันไป

2. ทฤษฎีการเรียนรู+อยางมีความหมายของออซุเบล (Ausubel)
ทฤษฎีการเรียนรู7อย$างมีความหมายของออซุเบล (Ausubel) เน7นความสําคัญของการเรียนรู7อย$างมีความ
เข7าใจและมีความหมาย เป6นการเรียนที่ผู7เรียนได7รับมาจากการที่ผู7สอนอธิบายสิ่งที่จะเรียนรู7ให7ทราบและผู7 เรียน
รับฟ+งด7วยความเข7าใจโดยผู7เรียนเห็นความสัมพันธ=ของสิ่งที่เรียนรู7กับโครงสร7างพุทธิป+ญญาที่ได7เก็บไว7ในความทรง
จําและจะมาสามารถนํามาใช7ในอนาคต
ออซูเบลสร7างความเชื่อมโยงระหว$างความรู7ทีมีมาก$อนกับข7อมูลใหม$ที่ช$วยให7ผู7เรียนเกิดการเรียนรู7อย$างมี
ความหมายทีไม$ต7องท$องจํา หลักการทั่วไปทีนํามาใช7 คือ
- นําเสนอกรอบ หลักการกว7าง ๆ ก$อนที่จะให7เรียนรู7ในเรื่องใหม$
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

- การจัดเรียบเรียงข7อมูลข$าวสารที่ต7องการให7เรียนรู7ออกเป6นหมวดหมู$
- แบ$งบทเรียนเป6นหัวข7อสําคัญ และบอกให7ทราบเกี่ยวกับหัวข7อสําคัญที่เป6นความคิดรวบยอดใหม$ที่ต7องเรียน

3. ทฤษฎีการเรียนรู+กลุม Gestalt (Gestalt Theory)

ทฤษฎี ก ารเรี ย นรู7 ก ลุ$ ม Gestalt ก$ อ ตั้ ง ขึ้ นในประเทศเยอรมั น นํ า เสนอครั้ ง แรกโดย Christan von
Ehrenfels (ค.ศ. 1859-1932) หลักการของการศึกษาทฤษฎีการเรียนรู7กลุ$ม Gestalt คือ จิตและสมองมีความเป6น
องค=รวม (holistic) และมีความเชื่ อมโยงกั นนั กจิ ตวิ ท ยาคนสํา คั ญ คือ Max Wertheimer, Wolfgang Kholer,
Kurt Koffka
แนวคิดสําคัญของทฤษฎีนี้ คือ การเรียนรู7ที่ดีย$อมเกิดจากสิ่งเร7าต$างๆ การเรียนรู7ที่ดีเกิดจากการเรียนรู7ใน
ภาพรวมก$อนที่จะเรียนรู7รายละเอียด ทฤษฎีการเรียนรู7กลุ$ม Gestalt มีสาระสําคัญดังต$อไปนี้
1. บุคคลเรียนรู7สิ่งที่เป6นองค=รวม (totality) ก$อนที่จะเรียนรู7 ส$วนประกอบย$อย ๆ ที่มีความเชื่อมโยงกับสิ่งที่
เป6นองค=รวมอย$างเป6นระบบ (system) มีความเป6นพลวัต (dynamic)
2. การเรียนรู7เป6นกระบวนการทางความคิด (thinking process) ของแต$ละบุคคล บุคคลจะเรียนรู7ได7ดีต7อง
ใช7กระบวนการคิดอย$างหลากหลาย เช$น การคิดวิเคราะห= การคิดสังเคราะห= การคิดสร7างสรรค= การแก7ป+ญหา
เป6นต7น
3. การเรียนรู7เกิดขึ้นได7 2 ลักษณะ คือ
- การรับรู7 (Perception) หมายถึงการใช7ประสาทสัมผัสรับสิ่งเร7าแล7วนําไปสู$กระบวนการคิดโดยสมอง
หรือจิตจะเชื่อมโยงสิ่งที่ได7รับรู7กับประสบการณ=เดิมแล7ววิเคราะห=ตีความและแสดงปฏิกิริยาตอบสนองสิ่งที่ได7รับรู7นั้น
- การหยั่งเห็น (Insight) คือการเรียนรู7ที่เกิดขึ้นอย$างฉับพลันจากการพิจารณาความเข7าใจเหตุและผล
ในภาพรวม
4. กฎการรับรู7
ทฤษฎีการเรียนรู7 ก ลุ$ม Gestalt มีพื้นฐานแนวคิ ดหลั กคื อบุ คคลจะรั บรู7สิ่ง ที่ เป6 นองค= รวม (whole) ได7
ดีกว$าส$วนประกอบย$อย ๆ (parts) โดยอาศัยกฎการรับรู7สิ่งเร7าต$างๆ ต$อไปนี้
- กฎการรั บรู7 ส$ ว นรวมและส$ ว นย$ อ ย (law of pragnanz) เป6 น กฎที่ ร ะบุ ว$ า บุ ค คลจะรั บ รู7 สิ่ ง ที่ เ ป6 น
ส$วนรวมก$อนแล7วจึงรับรู7สิ่งที่เป6นส$วนย$อย
- กฎความคล7ายคลึงกัน (law of similarity) เป6นกฎที่ระบุว$าบุคคลจะรับรู7สิ่งเร7าที่มีความคล7ายคลึงกัน
ว$าเป6นกลุ$มเดียวกัน
- กฎแห$งความสมบูรณ= (law of closure) เป6นกฎที่ระบุว$าบุคคลสามารถรับรู7สิ่งเร7าต$างๆ ได7 แม7ว$า
สิ่งเร7าเหล$านั้นจะไม$สมบูรณ= ถ7ามีประสบการณ=เดิมที่เพียงพอ
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

- กฎแห$งความใกล7เคียง (law of proximity) เป6นกฎที่ระบุว$าบุคคลจะรับรู7สิ่งเร7าที่มีความใกล7เคียงกัน

ว$าเป6นสิ่งเดียวกัน
- กฎแห$งความต$อเนื่ อง (law of continuity) เป6นกฎที่ระบุ ว$า บุคคลจะรับรู7 สิ่งที่มีค วามต$อ เนื่ องกั น
เป6นลําดับ มีเหตุผลสอดคล7องกัน
5. การเรี ย นรู7 แ บบหยั่ ง เห็ น (insight learning) Kohler ได7 ทํา การทดลองพฤติ ก รรมการเรี ย นรู7 ข องลิ ง
โดยวางกล7วยไว7ในระยะห$างที่ลิงเอื้อมไม$ถึงในที่สุดลิงเกิดความคิดที่จะนําไม7ที่วางไว7ไปสอยกล7วยมากินได7
Kohler สรุปการทดลองนี้ว$า ลิงเกิดการเรียนรู7แบบหยั่งเห็น(insight) ซึ่งเป6นการค7นพบวิธีการแก7ป+ญหาได7
ในทันที จากการมองภาพรวมของป+ญหาใช7กระบวนการคิดวิเคราะห=การแก7ป+ญหา การเชื่อมโยง การจินตนาการ
ผลลัพธ=ที่จะเกิดขึ้น

แนวทางการประยุกตQใช+ทฤษฎีการเรียนรู+กลุม Gestalt ในการจัดการเรียนรู+เพื่อเสริมสร+างการรู+คิด

- ส$ ง เสริ ม ให7 ผู7 เรี ยนใช7 ก ระบวนการคิ ดอย$ า งหลากหลาย เช$ น การคิ ดวิ เคราะห= การคิ ดสั ง เคราะห=
การคิดแก7ป+ญหาอย$างสร7างสรรค= การคิดอย$างมีวิจารณญาณ การคิดสร7างสรรค= เพราะการคิดเป6นพื้นฐานที่สําคัญ
ของการเรียนรู7
- ให7ผู7เรียนเห็นภาพรวมของสิ่งที่เรียนรู7ก$อน แล7วจึงให7เรียนรู7ส$วนย$อยตามลําดับ เมื่อผู7เรียนได7เรียนรู7
ในส$วนย$อยจะเชื่อมโยงเข7ากับสิ่งที่เป6นภาพรวมทําให7เกิดความเข7าใจที่ดีขึ้น
- จัดประสบการณ=การเรียนรู7ที่มีความหลากหลาย เพราะเมื่อผู7เรียนมีประสบการณ=มากจะยิ่งส$งเสริม
การเรียนรู7ให7มีประสิทธิภาพ
- จัดประสบการณ= การเรี ยนรู7 ใหม$ ให7 สอดคล7 องกั บประสบการณ= เดิ มของผู7 เรี ยนเพราะการเชื่ อมโยง
ประสบการณ=เดิมกับประสบการณ=ใหม$จะทําให7การเรียนรู7มีประสิทธิภาพมากขึ้น
- จัดลําดับเนื้อหาสาระ ให7มีความ เชื่อมโยงและเป6นระบบจัดประสบการณ=การเรียนรู7อย$างเป6นขั้นตอน
- กระตุ7นให7ผู7เรียนเชื่อมโยงสิ่งที่เรียนรู7กับประสบการณ=เดิมของตนเองเพื่อทําให7ผู7เรียนเข7าใจบทเรียน
ได7ดียิ่งขึ้น
- การกระตุ7นให7ผู7เรียนคิดแบบองค=รวม (holistic thinking) เพื่อทําให7เห็นความเป6นระบบของเนื้อหา
สาระที่เรียน ตลอดจนความเชื่อมโยงกับสิ่งอื่นๆ

4. ทฤษฎีสนาม (Field Theory)

Kurt Zadek Lewin (ค.ศ. 1890 - 1947) นักจิตวิทยาชาวเยอรมัน –อเมริกัน ผู7คิดค7นและพัฒนาการ
วิจัยปฏิบัติการ (action research) กลุ$มพลวัต (group dynamic) มีความเชื่อว$าการเรียนรู7ว$าเป6นสิ่งที่ เกิ ดจาก
กระบวนการรับรู7 (perception) และกระบวนการคิดเพื่อการแก7ป+ญหาที่เกิดขึ้น
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

การเรี ยนรู7 เป6 น ปฏิ สัม พั นธ= ร ะหว$ า งบุ ค คลกั บ สิ่ ง แวดล7อ ม (field or environment) Lewin ระบุ ว$าสิ่ ง แวดล7 อ ม
ทางการเรียนรู7มี 2 ชนิด ได7แก$
1) สิ่งแวดล7อมทางกายภาพ (physical environment)
2) สิ่งแวดล7อมทางจิตวิทยา (psychological environment)

แนวทางการประยุกต=ใช7ทฤษฎีสนามของ Lewin ในการจัดการเรียนรู7เพื่อเสริมสร7างการรู7คิด

- การจัดการเรียนรู7ควรมี สภาพแวดล7อมที่ เอื้ อ ต$อ การเรียนรู7ของผู7 เรี ยนทั้ง บรรยากาศทางกายภาพ
บรรยากาศทางจิตวิทยา และบรรยากาศทางสังคม
- ผู7สอนควรแสดงพฤติ กรรมที่ ส$งเสริมการเรียนรู7ของผู7 เรียนเพราะผู7สอนคือสิ่งแวดล7อมชนิ ดหนึ่ งใน
การเรียนรู7ของผู7เรียน
- ผู7สอนควรมีบุคลิกภาพและพฤติกรรมการเรียนการสอนเป6นที่ประทับใจของผู7เรียนทําให7เข7าไปอยู$ใน
ความสนใจของผู7เรียน (life space) ทําให7การเรียนรู7มีประสิทธิภาพมากขึ้น
- การจัดการเรียนรู7ควรเปn ดโอกาสให7ผู7เรียนได7มีปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อม เช$น การเรียนรู7ในชุ มชน
การเรียนรู7ในแหล$งการเรียนรู7ต$างๆ เป6นต7น

5. ทฤษฎีเครื่องหมาย (Sign Theory)

ทฤษฎี เ ครื่ อ งหมายคิ ด ค7 น ขึ้ น โดย Edward Chace Tolman (ค.ศ. 1886 -1959) นั ก จิ ต วิ ท ยาชาว
อเมริกัน ทฤษฎีเครื่องหมาย หรือทฤษฎีความคาดหมาย (expectancy theory) พัฒนามาจากทฤษฎีการแสดง
พฤติกรรมไปสู$จุดมุ$งหมายของบุคคล มุ$งเน7นการเรียนรู7ที่เกิดมาจากความรู7ความเข7าใจ Tolman ระบุว$า การเรียนรู7
เกิดการใช7เครื่องหมาย (sign) หรือความคาดหมาย เป6นเครื่องชี้นําพฤติกรรมของตนเองไปสู$ การบรรลุจุดมุ$งหมาย
ของการเรียนรู7 การเรียนรู7โดยใช7เครื่องหมายหรือความคาดหวัง เกิดขึ้นได7 3 ลักษณะ ดังนี้
1. การคาดหมายรางวั ล (reward expectancy) มี ส าระสํ า คั ญ คื อ การเรี ย นรู7 เ กิ ด ขึ้ น จากการได7 รั บ
การตอบสนองรางวัลที่ตนเองคาดหมายซึ่งรางวัลดังกล$าวอาจจะมีความแตกต$างกันไปในแต$ละบุคคล
2. การเรียนรู7จากจุดเริ่มต7นไปยังจุดหมาย (place learning) มีสาระสําคัญคือ การเรียนรู7ของบุคคลจะเริ่ม
จากจุดเริ่มต7นไปยังจุดหมายที่ต7องการเป6นลําดับขั้นตอน และจะมีการปรับเปลี่ยนวิธีการเรียนรู7ไปตามสถานการณ=
และเงื่อนไขต$างๆ บุคคลจะเลือกแสดงพฤติกรรมการเรียนรู7 ในสิ่งที่เห็นว$าสามารถทําให7ประสบความสําเร็จได7 และ
หากประสบป+ญหาอุปสรรคบุคคลจะเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่แสดงออกให7เหมาะสมกับสถานการณ=เพื่อการบรรลุ
จุดมุ$งหมาย
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

3. การเรี ยนรู7 เป6 นสิ่ ง ที่ เป6 นนามธรรม (Latent learning) มี สาระสํ า คั ญคื อ การเรี ยนรู7 เป6 นสิ่ ง ที่ เกิ ดขึ้ น
ภายในตัวบุคคล เป6นการเปลี่ยนแปลงในความคิด (cognitive change) สังเกตหรือวัดโดยตรงไม$ได7 แต$สังเกตหรือ
วัดได7เมื่อบุคคลแสดงพฤติกรรมการเรียนรู7ออกมา

แนวทางการประยุกตQใช+ทฤษฎีเครื่องหมายในการจัดการเรียนรู+เพื่อเสริมสร+างการรู+คิด
- ส$งเสริมให7ผู7เรียนมีเปPาหมายในการเรียนรู7หรือความคาดหมายผลลัพธ=ของการเรียนรู7 ซึ่งอาจเป6นรางวัล
ที่ผู7เรียนต7องการ
- การจั ดการเรี ยนรู7 มุ$ง ตอบสนองความต7 องการของผู7 เรี ยนรายบุ ค คล เมื่อ ผู7 เรียนได7 รั บการตอบสนอง
ความต7องการแล7วจะเกิดการเรียนรู7ที่ดีขึ้น
- การจั ดการเรี ยนรู7 มุ$งให7 ผู7เรี ยนเกิ ดการเรี ย นรู7 จากความเข7 า ใจของตนเองมากกว$ า การจดจํ า โดยขาด
ความเข7าใจ
- การจัดการเรียนรู7ควรกระตุ7นให7 ผู7เรี ยนเป6 นผู7ออกแบบการเรียนรู7ของตนเองเพื่อให7 บรรลุ จุดมุ$ง หมาย
และกระตุ7นให7ผู7เรียนวางแผนการเรียนรู7และแก7ไขป+ญหาที่เกิดขึ้นด7วยตนเอง
- การประเมินผลการจัดการเรียนรู7ควรมีสิ่งเร7าให7ผู7เรียนแสดงพฤติกรรมการเรียนรู7ออกมาสอดคล7องกับ
จุดมุ$งหมายของการเรียนรู7

6. ทฤษฎีพัฒนาการทางสติป%ญญา (Intellectual Development Theory)

ทฤษฎี พั ฒ นาการทางสติ ป+ ญ ญา พั ฒ นาขึ้ น โดย Jean William Fritz Piaget (ค.ศ.1896 - 1980)
นักจิตวิทยาชาวสวิตเซอร=แลนด= Piaget มีความเชื่อว$าเด็กทุกคนเกิดมาพร7อมที่จะมีปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อมและ
ธรรมชาติ ต ลอดเวลาโดยการลงมื อ กระทํ า (active) การจั ด ระบบ (organization) และการปรั บ ตั ว
(adaptation)ให7 ส อดคล7 อ งกั บ สิ่ ง แวดล7 อ มรอบตั ว โดยการดู ด ซั บ (assimilation) และการปรั บ แต$ ง
(accommodation) จนเกิดความสมดุล (equipvalium) เมื่อเกิดความสมดุลแล7ว การเรียนรู7จึงเกิดขึ้น ซึ่งการดูด
ซับ การปรับแต$ง และความสมดุล

ทฤษฎีพัฒนาการทางสติป+ญญามีสาระสําคัญ ดังนี้
- การดูดซับ เป6นการรับรู7ข7อมูลหรือประสบการณ=ใหม$ของบุคคลแล7วเก็บไว7ในโครงสร7างของสติป+ญญา
(cognitive schemas)
- การปรั บ แต$ ง เป6 น การเชื่ อ มโยงประสบการณ= ใ หม$ เ ข7 า กั บ ประสบการณ= เ ดิ ม เพื่ อ ทํ า ความเข7 า ใจ
ประสบการณ=ใหม$ที่ได7รับ
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

- ความสมดุ ล เป6 นผลจากการปรั บแต$ ง ประสบการณ= ใหม$ กั บประสบการณ= เดิ ม เข7า ด7 วยกั นได7 ห รื อ
เชื่อมโยงกันได7 ซึ่งหากมีความสมดุลก็จะเกิดการเรียนรู7ตามมา ในทางกลับกันถ7าปรับแต$งแล7วยังไม$สมดุลก็จะไม$เกิด
การเรียนรู7

แนวทางการประยุกต=ใช7ทฤษฎีพัฒนาการทางสติป+ญญาของ Piaget ในการจัดการเรียนรู7 เพื่อเสริมสร7างการรู7คิด

1. การจั ด การเรี ย นรู7 ค วรส$ ง เสริ ม ให7 ผู7 เ รี ย นได7 เ รี ย นรู7 ป ระสบการณ= ใ หม$ ที่ ค ล7 า ยคลึ ง หรื อ เชื่ อ มโยงกั บ
ประสบการณ=เดิม
2. การจัดการเรียนรู7ควรกระตุ7นให7ผู7เรียนเชื่อมโยงประสบการณ=ใหม$กับประสบการณ=เดิมของผู7เรียน เพื่อให7
กระบวนการปรับแต$งเกิดความสมดุลทําให7เกิดการเรียนรู7
3. การจัดการเรียนรู7ควรเปnดโอกาสให7ผู7เรียนมีปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อมรอบตัวอย$างต$อเนื่อง
4. เปnดโอกาสให7ผู7เรียนได7การลงมือกระทําหรือปฏิบัติจริงในสิ่งที่เรียนรู7และให7มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู7
5. หากผู7 เรี ยนไม$ สามารถเรี ยนรู7 สาระสํ า คั ญ (main concept) ใด ผู7 สอนควรปรั บการเรี ยนการสอนให7
สอดคล7 องกั บพื้ นฐานความรู7 และประสบการณ=ข องผู7 เรี ยนแต$ ละบุค คล เพื่ อให7 ผู7เรี ยนสามารถใช7 กระบวนการ
ปรับแต$งจนเกิดความสมดุล
6. การจัดการเรียนรู7ควรออกแบบกิจกรรมที่ สอดคล7องกั บพัฒนาการทางสติ ป+ญญาของผู7 เรี ยนในแต$ ละ
ช$วงวัย

7. ทฤษฎีการเรียนรู+ของ Gagné (the Gagné Assumption)

Robert Mills Gagné (ค.ศ.1916 - 2002) นักจิตวิทยาการศึกษาชาวอเมริกัน เป6นที่รู7จักกันโดยทั่วไปใน
เรื่องของเงื่อนไขของการเรียนรู7 (conditions of learning) Gagné มีข7อสมมติฐานทางการเรียนรู7ว$า การเรียนรู7
มีหลายระดั บและประเภท แต$ละระดั บและประเภทจํา เป6 นต7 องใช7 วิธีการจั ดการเรี ยนรู7 ที่แ ตกต$างกั น ซึ่งต7อ งมี
การปรับเปลี่ยนให7มีความสอดคล7องกับความสนใจ และความต7องการของผู7เรียน จุดมุ$งหมายของการจัดการเรียนรู7
คือ การเรียนรู7ของผู7เรียน

รูปแบบการจัดการเรียนรู+ของ Gagné
จากความเชื่ อ ดั ง กล$ า วของ Gagné นี้ ได7 ถู ก นํ า ไปประยุ ก ต= ใช7 เป6 นรากฐานการวิ จั ย และพั ฒ นารู ป แบบ
การจัดการเรียนรู7ในทุกสาขาวิชาชีพ Gagné ระบุว$าการเรียนรู7มี 5 หมวดหมู$ ได7แก$
1. ทักษะทางป+ญญา (intellectual skills) เป6นการเรียนรู7เกี่ยวกับการพัฒนาศักยภาพและความสามารถ
ในการตอบสนองสิ่ง เร7าต$างๆ ของแต$ละบุคคล มีวิธีการจัดการเรียนรู7หลายวิธี เช$น การเรียนรู7ด7วยการจําแนก
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

แยกแยะ(discrimination learning) และเน7 น การเรี ยนรู7 ด7 วยการสร7 า งความคิ ดรวบยอด(concept learning)

การเรียนรู7ด7วยการสร7างกฎ (rules learning) เป6นต7น
2. กลยุทธ=การรู7คิ ด (cognitive strategies) เป6นการเรี ยนรู7 เกี่ ยวกั บการรั บรู7ข7 อมู ล การจัดกระทํา ข7 อ มู ล
และการตอบสนองข7อมูล เพื่อนําไปสู$การจดจําการคิด และการเรียนรู7มีวิธีการจัดการเรียนรู7หลายวิธี เช$น การสร7าง
ความสนใจ(attending) การลงรหั ส ทางความคิ ด (encoding) การระลึ ก สิ่ ง ที่ อ ยู$ ใ นความทรงจํ า (retrieval)
การแก7ป+ญหา (problem solving) การคิด (thinking) เป6นต7น
3. การจําสารสนเทศ (verbal information) เป6นการเรียนรู7เกี่ยวกับการจดจําข7อมูลต$างๆ เช$น ชื่อบุคคล
หน7าตา วัน เวลา สถานที่ หมายเลขโทรศัพท= เป6นต7น มีวิธีการจัดการเรียนรู7หลายวิธี เช$น การเรียนรู7จากสัญญาณ
(signal learning) การลงรหัสทางความคิด การเรียนรู7ความเชื่อมโยงทางภาษา (verbal association)เป6นต7น
4. ทักษะกลไกการเคลื่อนไหว (motor skills) เป6นการเรียนรู7เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวร$างกาย เช$น การเดิน
การวิ่ง การขับรถ การว$ายน้ํา การวาดภาพ เป6นต7น
5. เจตคติ (attitudes) เป6นการเรี ยนรู7เกี่ ยวกั บเจตจํา นงที่ นํา ไปสู$ค วามแตกต$ างทางความคิ ด ความเชื่อ
มุมมอง ที่มีอิทธิพลต$อการแสดงพฤติกรรมของบุคคล มีวิธีการจัดการเรียนรู7หลายวิธี เช$น การเรียนรู7สิ่งเร7า และ
การตอบสนอง การเชื่อมโยงความสัมพันธ= เป6นต7น

การวางแผนการจัดการเรียนรู+ 9 ขั้น
Gagné ได7เสนอขั้นตอนการวางแผนการจัดการเรียนรู7 ไว7 9 ขั้น ดังนี้
1. การกํ า หนดผลการเรี ย นรู7 แ ละเงื่ อ นไขเบื้ อ งต7 น ทางด7 า นความรู7 แ ละทั ก ษะที่ จํ า เป6 น ต7 อ งมี ม าก$ อ น
(prerequisite)
2. การระบุเงื่อนไขภายในที่เอื้อ ต$อการเรียนรู7 หรือกระบวนการเรียนรู7ที่ผู7เรียนต7องปฏิบัติตามลํา ดั บขั้ น
เพื่อนําไปสู$การบรรลุผลการเรียนรู7
3. การระบุเงื่อนไขภายนอกที่เอื้อต$อการเรียนรู7
4. การกําหนดบริบทของการจัดการเรียนรู7 (learning context)
5. การศึกษาคุณลักษณะของผู7เรียน (characteristic of learners)
6. การคัดเลือกสื่อที่ใช7สําหรับการจัดการเรียนรู7
7. การวางแผนการเสริมแรงผู7เรียน
8. การวางแผนการประเมินผลแบบก7าวหน7า
9. การวางแผนการประเมินผลแบบรวบยอด

ขั้นตอนการจัดการเรียนรู+ไว+ 9 ขั้น
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

Gagné ยังได7เสนอขั้นตอนการจัดการเรียนรู7ไว7 9 ขั้น ดังนี้

1. การสร7างความสนใจ
2. การแจ7งจุดประสงค=การเรียนรู7
3. การทบทวนความรู7เดิม
4. การสอนเนื้อหาใหม$
5. การให7แนวทางการเรียนรู7
6. การฝƒกปฏิบัติด7วยตนเอง
7. การให7ผลย7อนกลับ
8. การประเมินผล
9. การสรุปบทเรียน

แนวทางการประยุกตQใช+ทฤษฎีการเรียนรู+ของ Gagné
1. การจัดการเรียนรู7ควรมีความหลากหลาย ตอบสนองความต7องการและความสนใจของผู7เรียน
2. การจัดการเรียนรู7ควรมีการปรับเปลี่ยนไปตามศักยภาพของผู7เรียนรายบุคคลโดยเนื้อหาสาระมีค วาม
เหมือนกันแต$ใช7วิธีการจัดการเรียนรู7แตกต$างกัน
3. การเลือกใช7วิธีการจัดการเรียนรู7ควรตอบสนองธรรมชาติของการเรียนรู7ในแต$ละหมวดหมู$ เช$น การ
เรียนรู7ด7านทักษะทางป+ญญาควรเลือกใช7การแก7ป+ญหาเป6นวิธีการจัดการเรียนรู7 เป6นต7น
4. การจั ดการเรี ยนรู7 ควรมี ลําดั บขั้ นตอนที่ เป6 นระบบ 9 ขั้ น ได7 แก$ 1) การสร7 างความสนใจ 2) การแจ7 ง
จุดประสงค=การเรียนรู7 3) การทบทวนความรู7เดิม 4) การสอนเนื้อหาใหม$ 5) การให7แนวทางการเรียนรู7 6) การฝƒก
ปฏิบัติด7วยตนเอง 7) การให7ผลย7อนกลับ 8) การประเมินผล 9) การสรุปบทเรียน
5. การประเมิ นผลการเรี ย นรู7 มุ$ ง ประเมิ นการเรี ย นรู7 ข องผู7 เรี ย นตามจุ ด ประสงค= ก ารเรี ย นรู7 และนํ า ผล
การประเมินมาปรับปรุงและพัฒนาคุณภาพการจัดการเรียนรู7อย$างต$อเนื่อง

ทฤษฎีการสร+างองคQความรู+ด+วยตนเอง (Constructivism Theory)

การสร7 า งองค= ความรู7 ใหม$ (Constructionism) พั ฒนาขึ้ นโดย Professor Seymour Papert แห$ ง M.I.T.
(Massachusetts Institute of Technology) สหรั ฐ อเมริ ก า โดยพั ฒ นามาจากทฤษฎี Constructivism ของ
Piaget การจัดการเรียนรู7เชิงรุก (Active Learning) มีรากฐานมาจากแนวคิดทางการศึกษาที่เน7นการสร7างองค=
ความรู7ใหม$ (Constructionism) โดยผู7เรียนเป6นผู7สร7างความรู7จากข7อมูลที่ได7รับมาใหม$ด7วยการนําไปประกอบกับ
ประสบการณ=เดิมในอดีต
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ทฤษฎีค อนสตรั คติ วิสต= เป6 น ทฤษฎี ที่ นํา มาเป6 นรากฐานสํ าคั ญในการสร7 า งความรู7 ของผู7 เรี ยน คื อ ทฤษฎี
คอนสตรัค ติ วิสต= (Constructivist Theory) เป6นทฤษฎีที่ ว$าด7 วยการสร7างความรู7ของผู7 เรี ยนซึ่งถ7า พิ จารณาจาก
รากศัพท= “Construct” แปลว$า “สร7าง”โดยในที่นี้หมายถึงการสร7างความรู7โดยผู7เรียนเอง
ทฤษฎีคอนสตรัคติวิสต= เชื่อว$า การเรียนรู7 หรือการสร7างความรู7 เป6นกระบวนการที่เกิดขึ้นภายในของผู7เรียน
โดยที่ผู7เรียนเป6นผู7สร7าง ความรู7 โดยการนําประสบการณ=หรือสิ่งที่พบเห็นในสิ่งแวดล7อมหรือสารสนเทศใหม$ที่ได7รับ
มาเชื่อมโยงกับความรู7ความเข7าใจที่มีอยู$เดิมมาสร7างเป6นความเข7าใจของตนเอง หรือ เรียกว$า โครงสร7างทางป+ญญา
(Cognitive structure) หรือที่เรียกว$า สกีมา (Schema)
สกีมา (Schema) คือ ความรู7 ซึ่งอาจมิใช$เป6นเพียงการจดจําสารสนเทศมาเท$านั้น แต$จะประกอบด7วยโดยที่
แต$ละบุคคลนาประสบการณ=เดิม หรือความรู7ความเข7าใจเดิมที่ตนเองมีมาก$อน มาสร7างเป6นความรู7ความเข7าใจที่มี
ความหมายของตนเองเกี่ยวกับสิ่งนั้นๆ ซึ่งแต$บุคคลอาจสร7างความหมายที่แตกต$างกัน เพราะมีประสบการณ=หรือ
ความรู7ความเข7าใจเดิมที่แตกต$างกัน
กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต= (Constructivism) เชื่อว$า การเรียนรู7เป6นกระบวนการสร7างมากกว$าการรั บ
ความรู7 ดังนั้น เปPาหมายของการจัดการเรียนการสอนจะสนับสนุนการสร7างมากกว$าความพยายามในการถ$ายทอด
ความรู7 ดังนั้น กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต=จะมุ$งเน7นการสร7างความรู7ใหม$อย$างเหมาะสมของแต$ละบุคคลและเชื่อ
ว$าสิ่งแวดล7อมมีความสําคัญในการสร7างความหมายตามความเป6นจริง (Duffy and Cunningham, 1996)
วิธีการที่นํามาใช7 ในการจั ดการเรี ยนการสอนมี หลั กการที่ สําคั ญว$าในการเรี ยนรู7 มุ$งเน7นให7 ผู7เรียน ลงมือ
กระทํ า ในการสร7 า งความรู7 หรื อ เรียกว$ า Actively construct มิ ใช$ Passive receive ที่ เป6 นการรั บข7 อ มู ล หรือ
สารสนเทศ และพยายามจดจําเท$านั้น กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต= ปรากฏแนวคิดที่แตกต$างกันเกี่ยวกับ การสร7าง
ความรู7 หรือการเรียนรู7 ทั้งนี้เนื่องมาจากแนวคิดที่เป6นรากฐานสําคัญซึ่งปรากฏจากรายงานของนักจิตวิทยาและ
นักการศึกษา คือ Jean Piaget นักจิตวิทยาพัฒนาการชาวสวิส และ Lev Vygotsky ชาว รัสเซีย ซึ่งแบ$งเป6น 2
กลุ$ม คือ
- กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต=เชิงป+ญญา (Cognitive constructivism)
- กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต=เชิงสังคม (Social constructivism)

กลุมแนวคิดคอนสตรัคติวิสตQเชิงป%ญญา (Cognitive constructivism)

กลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต=เชิงป+ญญา มีรากฐานทางปรัชญาของทฤษฎี มาจากความพยายามที่จะเชื่อมโยง
ประสบการณ=เดิมกับประสบการณ=ใหม$ ด7วยกระบวนการที่พิสูจน=อย$างมีเหตุผล เป6นความรู7ที่เกิดจากการไตร$ตรอง
ซึ่ ง ถื อ เป6 น ปรั ช ญาปฏิ บั ติ นิ ยม ประกอบกั บรากฐานทางจิ ต วิ ท ยาการเรี ย นรู7 ที่มี อิ ท ธิ พ ลต$ อ พื้ น ฐานแนวคิ ด นี้
นักจิตวิทยาพัฒนาการชาวสวิส คือ เพียเจต= (Jean Piaget)
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ทฤษฎี ข องเพี ย เจต= จะแบ$ ง ได7 เป6 น 2 ส$ ว น คื อ ช$ ว งอายุ (Ages) และ ลํ า ดั บ ขั้ น (Stages) ซึ่ ง ทั้ ง สอง
องค=ประกอบนี้ จะทํ านายว$า เด็ กจะสามารถหรือไม$ สามารถเข7า ใจสิ่ งหนึ่ง สิ่งใดเมื่อมี อายุแตกต$างกั นและทฤษฎี
เกี่ยวกับด7านพัฒนาการที่ จะอธิบายว$าผู7เรียนจะพัฒนาความสามารถทางการรู7คิด (Cognitive abilities) ทฤษฎี
พัฒนาการที่จะเน7นจุดดังกล$าว เพราะว$าเป6นพื้นฐานหลักสําหรับวิธีการของคอนสตรัคติวิสต=เชิงป+ญญา โดยด7าน
การจั ดการเรี ย นรู7 นั้น มี แนวคิ ด ว$ า มนุ ษย= เราต7 อ ง “สร7 าง” ความรู7 ด7 ว ยตนเองโดยผ$ า นทางประสบการณ= ซึ่ ง
ประสบการณ=เหล$านี้จะกระตุ7นให7ผู7เรียนสร7างโครงสร7างทางป+ญญา หรือเรียกว$า สกีมา (Schemas) รูปแบบการทํา
ความเข7าใจ (Mental model) ในสมอง สกีมาเหล$านี้สามารถเปลี่ยนแปลงได7 (Change) ขยาย (Enlarge) และ
ซับซ7อนขึ้น ได7โดยผ$านทางกระบวนการ การดูดซึม (Assimilation) และการปรับเปลี่ยน (Accommodation)
สิ่งสําคัญที่สามารถสรุปอ7างอิงทฤษฎีของเพียเจต= ก็คือบทบาทของครูผู7สอนในห7องเรียนตามแนวคิดเพียเจต=
บทบาทที่ สําคั ญคือ การจัดเตรียมสิ่ งแวดล7 อมที่ ให7ผู7เรี ยนได7สํารวจ ค7นหาตามธรรมชาติ ห7องเรี ยนควรเติ ม สิ่ ง ที่
น$าสนใจที่จะกระตุ7นให7ผู7เรียนเป6นผู7สร7างความรู7ด7วยตนเองอย$างตื่นตัวโดยการขยายสกีมาผ$านทางประสบการณ=
ด7วยวิธีการดูดซึม (Assimilation) และการปรับเปลี่ยน (Accommodation) ซึ่งเชื่อว$า การเรียนรู7เกิดจากการปรับ
เข7าสู$สภาวะสมดุล (Equilibrium) ระหว$างอินทรีย=และสิ่งแวดล7อม

กลุมแนวคิดคอนสตรัคติวิสตQเชิงสังคม (Social constructivism)

นักจิตวิทยาของกลุ$มพุทธิป+ญญานิยมที่มีชื่อเสียงอีกท$านหนึ่งคือ วีกอทสกี (Lev Vygotsky) ซึ่งเชื่อ ว$าสังคม
และวัฒนธรรมจะเป6นเครื่องมือทางป+ญญาที่จําเป6นสําหรับการพัฒนา รูปแบบและคุณภาพของป+ญญา ได7มีการ
กําหนดรูปแบบและอัตราการพัฒนามากกว$าที่กําหนดไว7ในทฤษฎีของ เพียเจต= (Jean Piaget) โดยเชื่อว$า ผู7ใหญ$
หรือผู7ที่มีความอาวุ โส เช$น พ$อแม$ และครู จะเป6นตั วเชื่ อมสํา หรั บเครื่ องมื อ ทางสั งคมวั ฒนธรรม รวมถึงภาษา
เครื่องมือทางวัฒนธรรมเหล$านี้ ได7แก$ประวัติศาสตร= วัฒนธรรม บริบททางสังคมและภาษาทุกวันนี้รวมถึงการเข7าถึง
ข7อมูลอิเล็กทรอนิกส=ตามแนวคิดของวีกอทสกี (Vygotsky)
ครูตามแนวคิดกลุ$มคอนสตรัคติวิสต=ควรจะสร7างบริบทสําหรับการเรียนรู7ที่ผู7เรียน สามารถได7รับการส$งเสริม
ในกิจกรรมที่น$าสนใจซึ่งกระตุ7นและเอื้ออํานวยต$อการเรียนรู7แทนที่ครูผู7สอนที่เข7ามาสู$กิจกรรมการเรียนรู7ร$วมกับ
ผู7เรียน ครูจะไม$ใช$ยืนมองผู7เรียนสํารวจและค7นพบเท$านั้น แต$ครูควรแนะนําเมื่อผู7เรียนประสบป+ญหา กระตุ7นให7
ผู7เรียนปฏิบัติงานในกลุ$มในการที่จะคิดพิจารณาประเด็นคําถาม และสนับสนุนด7วยการกระตุ7น แนะนํา ให7พวกเขา
ต$อสู7กับป+ญหาและเกิดความท7าทาย และนั่นเป6นรากฐานของสถานการณ=ในชีวิตจริง (Real life situation) ที่จะทํา
ให7ผู7เรียนเกิดความสนใจและได7รับความพึงพอใจในผลของงานที่พวกเขาได7ลงมือกระทํา
หลักการ 3 ประการที่สามารถนําไปประยุกต=ใช7ได7ในชั้นเรียนที่เรียกว$า “Vygotsky” หรือตามแนวคิดคอน
สตรัคติวิสต=เชิงสังคม (Social constructivism) ดังนี้
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

1. เรียนรู7และการพัฒนา คือ ด7านสังคม ได7แก$ กิจกรรมการร$วมมือ (Collaborative activity)

2. โซนพัฒนาการ (Zone of proximal development) ควรจะสนองต$อแนวทางการจัดหลักสู ตร และ
การวางแผนบทเรียน จากพื้นฐานที่ว$า ผู7เรียนที่มีโซนพัฒนาการจะสามารถเรียนรู7ด7วยตนเองได7โดยไม$ต7องได7รั บ
การช$ วยเหลื อ แต$ สํา หรั บผู7 เรี ยนที่ อ ยู$ ต่ํา กว$ า โซนพั ฒ นาการ จะไม$ สามารถเรี ยนรู7 ด7ว ยตนเองได7 แ ละต7 อ งได7 รั บ
การช$วยเหลือ ที่เรียกว$า ฐานการช$วยเหลือ (Scaffolding)
3. การเรียนรู7ในโรงเรียนควรเกิดขึ้นในบริบทที่ มีความหมายและไม$ควรแยกจากการเรียนรู7และความรู7 ที่
ผู7 เรี ยนพั ฒ นามาจากสภาพชี วิ ต จริ ง (Real world) ประสบการณ= น อกโรงเรี ย นควรจะมี ก ารเชื่ อ มโยงนํ า มาสู$
ประสบการณ=ในโรงเรียนของผู7เรียน

แนวคิดสําคัญของทฤษฎี
1. เริ่ มที่ผู7เรี ยนต7อ งอยากจะรู7 อยากจะเรี ยน จึ ง จะเป6 นตั ว เร$ งให7 เขาขั บเคลื่ อ น (ownership) ใช7 ความ
ผิดพลาดเป6นบทเรียนเป6นแรงจูงใจภายใน (Internal motivation) ให7เกิดการสร7างสรรค=ความรู7
2. การเรียนรู7เป6นทีม (team learning) จะดีกว$าการเรียนรู7คนเดียว
3. เป6นการเรียนรู7วิธีการเรียนรู7 (Learning to learn) ไม$ใช$การสอน

การสร+างองคQความรู+ด+วยตนเองได+ แบงเปZน 4 ขั้นตอน หลักๆ คือ

1. Explore คือ การสํารวจตรวจค7น ในขั้นตอนนี้บุคคลจะเริ่มสํารวจตรวจค7นหรือพยายามทําความเข7าใจ
กับสิ่งใหม$(assimilation) ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อได7พบหรือ ปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อมใหม$ๆที่ไม$มีอยู$ในสมองของตน ก็จะ
พยายามรับหรือดูดซึมเก็บเข7าไปเป6นความรู7ใหม$ พฤติกรรมเหล$านี้หลายท$านอาจจะเคยสัมผัสด7วยตนเองหรือเคย
สังเกตเห็น
2. Experiment คือ การทดลอง ในขั้นตอนนี้จะเป6นการทดลองทําภายหลังจากที่มีการสํารวจไปแล7ว เป6น
การปรับความแตกต$าง (Accommodation) เมื่อได7พบหรือปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อมใหม$ๆที่สัมพันธ=กับความคิด
เดิมที่มีอยู$ในสมอง นั่นหมายความว$าเริ่มจะปรับความแตกต$างระหว$างของใหม$กับของเดิมจนเกิดความเข7า ใจว$า
ควรจะทําอย$างไรกับสิ่งใหม$นี้
3. Learning by doing คือ การเรียนรู7จากการกระทํา ขั้นนี้เป6นการลงมือปฏิบัติกิจกรรมอย$างใดอย$างหนึ่ง
หรือการได7ปฏิสัมพันธ=กับสิ่งแวดล7อมที่มีความหมายต$อตนเอง แล7วสร7างเป6นองค=ความรู7ของตนเองขึ้นมาซึ่ ง จะ
คาบเกี่ ย วกั บ ขั้ น ตอนที่ ผ$ า นมาขั้ น นี้ จ ะเกิ ด ทั้ ง การดู ด ซึ ม (Assimilation) และการปรั บ ความแตกต$ า ง
(Accommodation) ผสมผสานกันไป เช$นเดียวกัน
4. Doing by learning คือ การทําเพื่อ ที่ จะทํ า ให7 เกิ ดการเรียนรู7 ขั้นตอนนี้ จะต7อ งผ$า นขั้ นตอนทั้ง 3 จน
ประจัก ษ= แ ก$ใจตนเองว$ า การลงมื อ ปฏิ บั ติกิ จกรรมอย$ า งใดอย$ า งหนึ่ง หรื อ การได7 ป ฏิ สั มพั นธ= กั บ สิ่ ง แวดล7 อ มที่ มี
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ความหมายนั้ น สามารถทําให7 เกิ ดการเรี ยนรู7 ได7แ ละเมื่ อเข7า ใจแล7วก็ จะเกิ ดพฤติ กรรมในการเรี ยนรู7 ที่ดี รู7จัก คิด
แก7ป+ญหา รู7จักการแสวงหาความรู7 การปรับตนเองให7เข7ากับสิ่งแวดล7อมใหม$ๆ ฯลฯ นั่นก็คือเกิดภาวะที่ เรี ยกว$า
“Powerful learning” ซึ่ ง ก็ คื อ เกิ ด การเรี ย นรู7 ที่ จ ะดู ด ซึ ม (Assimilation) และ การปรั บ ความแตกต$ า ง
(Accommodation) อยู$ตลอดเวลาอันจะนําไปสู$คํากล$าวที่ว$า”คิดเป6น ทําเป6น แก7ป+ญหาเป6น” นั่นเอง

แนวคิดของบลูม (Bloom’s Taxonomy)

บลูม ( Benjamin S. Bloom.1976) นักการศึกษาชาวอเมริกัน เชื่อว$า การเรียนการสอน ที่จะประสบความสําเร็จ
และมีประสิทธิภาพนั้น ผู7สอนจะต7องกําหนดจุดมุ$งหมายให7ชัดเจน เพื่อให7ผู7สอนกําหนดและจัดกิจกรรมการเรียน
รวมทั้งวัดประเมินผลได7ถูกต7อง โดยได7จําแนกจุดมุ$งหมายทางการศึกษา ที่เรียกว$า Taxonomy of Educational
Objectives ออกเป6น 3 ด7าน คือ ด7านพุทธิพิสัย ด7านจิตพิสัย และด7านทักษะพิสัย
1. ด+านพุทธิพิสัย (Cognitive Domain)
ด7านพุทธิพิสัย หมายถึง การเรียนรู7ทางด7าน ความรู7 ความคิด การแก7ป+ญหา จัดเป6นพฤติกรรมด7านสมอง
เกี่ยวกับสติป+ญญา ความคิด ความสามารถในการคิดเรื่องราวต$าง ๆ อย$างมีประสิทธิภาพ โดยแอนเดอร=สันและแค
รทโวทล= (Anderson & Krathwohl) ได7ปรับปรุงการจําแนกจุดมุ$งหมายทางการศึกษาตามแนวคิดของ บลูม ขึ้น
ใหม$ มีการปรับเปลี่ยนระดับพฤติกรรม เป6น 6 ระดับ ดังรูปภาพนี้
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

2. ด+านจิตพิสัย (Affective Domain)

พฤติกรรมด7านจิตพิสัยเป6นค$านิยม ความรู7สึก ความซาบซึ้ง ทัศนคติ ความเชื่อ ความสนใจและคุณธรรม
พฤติกรรมด7านนี้อาจไม$เกิดขึ้นทันที ดังนั้น การจัดกิจกรรมการเรียนรู7ด7วยการจัดสภาพแวดล7อมที่เหมาะสม และ
สอดแทรกสิ่ง ที่ ดีง ามตลอดเวลา จะทํ า ให7 พฤติ ก รรมของผู7 เรี ยนเปลี่ ย นไปในแนวทางที่ พึง ประสงค= ได7 จิ ตพิ สัย
ประกอบด7วยพฤติกรรม 5 ระดับ
 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

3. ด+านทักษะพิสัย (Psychomotor Domain)

พฤติกรรมด7านทักษะพิสัย เป6นพฤติกรรมที่บ$งบอกถึงความสามารถในการปฏิบัติงานได7อย$างคล$องแคล$ว
ความชํานาญ ซึ่งแสดงออกมาได7โดยตรง มีเวลาและคุณภาพของงานเป6นตัวชี้ระดับของทักษะประกอบด7วย 5 ขั้น
ดังรูปภาพนี้

ความหมายและหลักการของการเรียนการสอนแบบ Active Learning

ป+ญหาการศึกษาที่เน7นการสอนบรรยาย ครูเป6นศูนย=กลาง ผู7เรียนขาดการมีส$วนร$วม และมีทักษะในด7าน
ของความคิดต$าง ๆ ต่ํา จนนําไปสู$ป+ญหาคุณภาพทางการศึกษาของประเทศไทย ดังนั้น จึงควรส$งเสริมการเรียน
การสอนในรูปแบบ Active Learning
Active learning เป6 นกิ จกรรมที่ ทํา ให7 นั ก เรี ย นได7 สร7 า งความรู7 แ ละความเข7า ใจ ซึ่ ง กิ จกรรมจะมี ค วาม
หลากหลายแตกต$างกันไป เช$น การอภิปราย การนําเสนอ การทําโปรเจค ที่จะส$งเสริมให7นักเรียนได7พัฒนาทักษะ
การคิดขั้นสูง โดยผู7เรียนต7องมีการเชื่อมโยงระหว$างกิจกรรมและการเรียนรู7
การเรียนรู7แ บบ Active learning เน7นผู7 เรี ยนสร7 างองค= ความรู7 ได7 มีความเข7า ใจในตนเอง ใช7สติ ป+ญ ญา
คิด วิเคราะห= สร7างสรรค=ผลงานนวัตกรรมที่ บ$งบอกถึงการมีสมรรถนะสําคัญในศตวรรษที่ 21 มีทักษะวิชาการ
ทักษะชีวิต และทักษะวิชาชีพ บรรลุเปPาหมายการเรียนรู7ตามระดับช$วงวัย

ความสําคัญและที่มาของการจัดการเรียนการสอนแบบ Active learning

 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

การจัดการเรียนการสอนแบบ Active learning มีความสําคัญที่ส$งเสริมความสามารถในการคิดขั้นสูง การทํางาน

เป6นกลุ$ม มีการจัดสภาพแวดล7อมการเรียนที่เอื้ออํานวยให7ผู7เรียนสามารถเชื่อมโยงองค=ความรู7เก$า เพื่อสร7างองค=
ความรู7ใหม$ Active Learning สามารถรักษาผลการเรียนรู7ให7อยู$คงทน และนานกว$ากระบวนการเรียนรู7 Passive
Learning นักเรียนสามารถแสวงหาความรู7และเรียนรู7อย$างมีปฏิสัมพันธ=จนเกิดความรู7 ความเข7าใจนําไปประยุกต=ใช7
สามารถวิเคราะห= สังเคราะห= ประเมินค$าหรือ สร7างสรรค=สิ่งต$างๆ และพัฒนา ตนเองเต็มความสามารถ
ทฤษฎีที่เกี่ยวข+อง
ทฤษฎีการเรียนรู+กลุมพฤติกรรมนิยม (Behaviorism Theory)
- การกระทําต$างๆ ของมนุษย=เกิดจากอิทธิพลของสิ่งแวดล7อมภายนอก
- พฤติกรรมของมนุษย=เกิดจากการตอบสนองต$อสิ่งเร7า (stimulus - response)
- การเรียนรู7เกิดจากการเชื่อมโยงระหว$างสิ่งเร7าและการตอบสนอง
- กลุ$มพฤติกรรมนิยมให7ความสนใจกับพฤติกรรมมาก เพราะพฤติกรรมเป6นสิ่งที่เห็นได7ชัด สามารถวัดได7
และทดสอบได7

ทฤษฎีการเรียนรู+กลุมป%ญญานิยม (Cognitivism Theory)

- กลุ$มพุทธนิยมหรือกลุ$มความรู7ความเข7าใจหรือกลุ$มที่เน7นกระบวนการทางป+ญญาหรือความคิด
- นักคิดกลุ$มนี้เริ่มขยายขอบเขตของความคิดที่เน7นทางด7านพฤติกรรมออกไปสู$กระบวนการทางความคิด
ซึ่งเป6นกระบวนการภายในของสมอง
- นักคิดกลุ$มนี้เชื่อว$าการเรียนรู7ของมนุษย=ไม$ใช$เรื่องของพฤติกรรมที่เกิดจากกระบวนการตอบสนองต$อ
สิ่งเร7าเพียงเท$านั้น การเรียนรู7ของมนุษย=มีความซับซ7อนยิ่งไปกว$านั้น
- การเรี ย นรู7 เ ป6 น กระบวนการทางความคิ ด ที่ เ กิ ด จาการสะสมข7 อ มู ล การสร7 า งความหมาย และ
ความสั ม พั นธ= ข องข7 อ มู ล และการดึ ง ข7 อ มู ลออกมาใช7 ใ นการกระทํ า และการแก7 ป+ญ หาต$ า งๆ การเรี ย นรู7 เ ป6 น
กระบวนการทางสติป+ญญาของมนุษย=ในการที่จะสร7าง ความรู7

หลักการสําคัญที่สนับสนุนทฤษฎีการเรียนรู7ทางป+ญญาคือ :
- การเรียนรู7เป6นกระบวนการของการจัดระเบียบข7อมูลให7เป6นแบบจําลองแนวคิด
- ครูควรจัดระเบียบ ลําดับและนําเสนอวิธีการที่เน7นความเข7าใจและมีความหมายต$อผู7เรียน
- ความคงทนและการฟ‘’นคืนเป6นส$วนสําคัญในการสร7างทางความคิดในสมอง
- ความจําสามารถส$งเสริมด7วยการจัดสื่อการเรียนรู7
- ครูต7องจัดเตรียมเครื่องมือที่ช$วยให7สมองของผู7เรียนประมวลผลข7อมูล

ทฤษฎีการสร7างองค=ความรู7ด7วยตนเอง (Constructivism Theory)

 เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรการจัดการเรียนการสอนแบบ Active Learning

จากแนวคิ ด ของกลุ$ ม การสร7 า งความรู7 ทั้ ง กลุ$ ม แนวคิ ด คอนสตรั ค ติ วิ ส ต= เ ชิ ง ป+ ญ ญา (Cognitive

constructivism) และกลุ$มแนวคิดคอนสตรัคติวิสต=เชิงสังคม (Social constructivism) สรุปเป6นสาระสําคัญได7ดังนี้
1. ความรู7ของบุคคลใด คือ โครงสร7างทางป+ญญาของบุคคลนั้นที่สร7างขึ้นจากประสบการณ=ในการ คลี่คลาย
สถานการณ=ที่เป6นป+ญหาและสามารถนําไปใช7เป6นฐานในการแก7ป+ญหาหรืออธิบายสถานการณ=อื่นๆ ได7
2. ผู7เรียนเป6นผู7 สร7างความรู7ด7วยวิธีการที่ต$างๆ กัน โดยอาศัยประสบการณ=และโครงสร7างทางป+ ญญาที่ มี
อยู$เดิม ความสนใจและแรงจูงใจภายในตนเองเป6นจุดเริ่มต7น
3. ครูมีหน7าที่จัดนวัตกรรมการเรียนรู7ให7ผู7เรียนได7ปรับขยายโครงสร7างทางป+ญญาของผู7เรียนเอง ภายใต7ข7อ
สมมติฐานต$อไปนี้
- สถานการณ=ที่เป6นป+ญหาและปฏิสัมพันธ=ทางสังคมก$อให7เกิดความขัดแย7งทางป+ญญา
- ความขัดแย7งทางป+ญญาเป6นแรงจูงใจภายในให7เกิดกิจกรรมการไตร$ตรองเพื่อขจัดความขัดแย7งนั้น