Professional Documents
Culture Documents
المدني 4
المدني 4
Books
القانون المدني 4
الدكتور علي الجاسم
الدكتورة أمل شربا
هذا الكتاب منشور تحت رخصة المشاع المبدع – النسب للمؤلف – حظر االشتقاق ()CC– BY– ND 4.0
https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/legalcode.ar
يحق للمستخدم بموجب هذه الرخصة نسخ هذا الكتاب ومشاركته وإعادة نشره أو توزيعه بأية صيغة وبأية وسيلة للنشر وألية غاية تجارية
أو غير تجارية ،وذلك شريطة عدم التعديل على الكتاب وعدم االشتقاق منه وعلى أن ينسب للمؤلف األصلي على الشكل اآلتي حصرا:
علي الجاسم -أمل شربا ،اإلجازة في الحقوق ،من منشورات الجامعة االفتراضية السورية ،الجمهورية العربية السورية2018 ،
Amal Sharba
https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/legalcode
1
: :
24 1983
2
3
1
525 386
2
611 526
3
704 612
705 4
737
4
386
386
2
18 1994
5
386
386
14 1984
6
450
450 386
7
1 454
2
454
526
4
22 6
8
1
5
28 1986
36
6
1968
52 24
9
612
7
26 6
10
1
2
3
4
1
2
3
4
11
12
96
13
1
79 1997
2
40 10
3
65
4
47 27 1975
14
1974 3 23 14
4
102
1ً 1
2ً
3ً
2
5
15 2007
6
23 22
7
28
15
104
104
2
1 387
8
60 14
16
1
387
106
10
22
17
2
387
126
387 1
140
11
307 125
18
2
1 389
389
12
85
19
1ً 2
389
389
13
88 21
20
2ً
389
390
14
267
15
39
16
57
21
2
17
43
18
204 102
19
66 48
22
3
1 388
2
20
113
21
21 15
23
2
1ً
2ً
1ً
2ً
3ً 158
4ً 206
22
43
23
79 19
24
1 393
1 394
393
24
116
25
1990
3499
25
3
5
393
26
138
27
108 90
26
394
395
100
27
28
20 5
28
132
29
157
30
102
31
74 7
32
159
29
135 134
50
33
1 134
2
135
34
30
134
35
81 20
31
397
36
21 14
37
105 73
32
136 83
1
38
104
39
384 92
33
1 434
2
1 435
2
436
434 1
1ً
154
2ً
3ً
4ً
40
200
41
159
42
53
34
434 1ً
435 1
2
435
3
43
433
44
207
35
4
1
434
45
388 92
46
165
36
1 391
2
392
386
386
47
297 166 4
48
1957 8 14 550 2030
43 29
37
50
101 24
51
1940 18
52
267
38
392 391
391 2
391
53
109
39
345
2011 1 11
54
171
40
110
111
112
1
41
1
117
112
113
439
55
7
336 138 1990
42
439 1
2
439
56
253 112
43
3
440
57
143 2007
44
440
1981 8 21 39
8
1981
58
87 170
59
164
60
45
137
1 138
2
137
46
2
138
138
138
138
47
1
2
3
4
1
2
3
4
48
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
49
4
1
2
3
1 2 4
1
2
3
4
50
51
433
1
1972 3 22 888 256
3953 1989
1 1962 1 29 54 59
433
2
3952 1988
3
378
52
4
1980 12 7 347 1811
3954 1990
5
166 87
6
1969 1 23
3957 1993
53
447
448
449
109
109
447
447
689 276
8
109
9
63 40
54
447
447
10
96
11
419 100
12
447
3958 1995
55
449
448
447
1 437
13
97
56
2
438
437
14
391 93
15
223
57
16
437
439
17
79 60
18
335
58
438
19
79
20
760 315
394 93
21
136
59
441
442
443
444
132
441
22
404 96
60
1
442
23
61
443
441
441
24
25
82
26
460
62
444
442
27
317 292
28
250 134 4
63
442
29
84
64
1 445
3
877
446
30
1 877
31
322 297
32
84
65
33
467
34
1980 4 12 489 621
4218 2027 5
66
35
1980 9 29 2674 1388
4224 2028 5
36
316 177
37
1979 2 28 470 301
4214 2025 5
67
38
317 178
68
39
1954 7 26 242
1
4210 2023 5
69
1
40
474
41
95
70
446
42
95
71
43
788 332
72
73
74
1
2
1
2
386
514 1986
2
351 1990 5
75
3
45 1994 4
4
100 1975
45
76
2
77
396
78
894
205
205
535 1
79
8
2 426 2
205
8
211
1 533 1
80
1
398
4
205 825
5
205
81
397
10
10
358
82
11
12
927
11
1968 3 28 109
625 19
363 -12
83
13
396
206 895
206
1 206
13
363 536
84
14
2 206
15
14
2 372
118 1984
15
217
85
1 825
205
16
30 29 28 27 26 25 2002
86
5 0 189 0 188
1932 30 46 45 1926
0 188
17
17
491 1990
87
18
19
18
. 3664 1970 4 16 10
19
601
114 80 393
88
386
20
207
89
21
22
23
21
116 404
132 54 1982
81 1977
22
1071 1999 12 11 324
291 1077 1999 12 11 327
1069 2002 12 11
1061 2002 12 11 283
23
611
90
1
2
3
24
25
24
437
1971 1250 23 1972 16 25
: 51 592 1988 21
448 447
91
26
27
3 82
26
706 2003 8 7 186
27
624
92
28
29
30
372
28
451
29
569 90 5 1954 4
355 56 14 1963 21
128 21 20 1969 16
3 125
30
125 627
93
31
31
192 44
125 642
466
94
825
9
13
95
641
32
10 9
205 896 827 826 825 14 13 12 11
33
32
409
33
1950 5 16 286
1955 4 20 54
1959 5 16 42
247 1981
1062 1999 12 11 317
905 2001 10 9 242
96
1088 875 826 825 9
34
97
1088 875
98
1
2
3
99
100
207
101
399
400
207
134
102
1
207
1
118
2
1980 3 15 1107 333 233
3582
3
498 741 0
152
103
3
4
12 123
5
125
104
2
1ً 401
2ً
1ً
2 12
105
2ً
2 401
6
128
106
402
402 401
1
2
7
132 61 60 4
731 399
224 1992
107
8
403
1
404
8
535 1967 1967 3 11 10
224 1965 1964 11 23 2746
9
1982 7 27 1025 1499
108
1
1 403
10
11
12
10
3623 1982 3 22 840 477
1311 2000 12 11 378
11
247 750
12
753
109
404
403
13
13
143
110
1
1 403
2
428 427
3
405
4
2 403
540 6
14
14
757
111
1 344
2
421
15
15
759
112
1 345
404
113
405
406
16
17
1
2
18
428
16
158 20 8 1957 21
17
426 1954 1954 5 3 145
18
42 1971 1970 11 11 1108
114
5
19
160
19
1982 1981 12 29 1981 1724 2008
531
115
20
1 158
124
1
2 206
21
216
20
276 1976 1975 12 27 2478 1216
484 2002 6 5 83
21
171
116
2 158
159
1 158
117
1
2
3
4
1
2
3
4
118
119
1
407
414
1
158
120
1
407
121
2
2
520
3
171
122
2
407
123
571
4
181
124
1
2
3
4
125
1
1 158
126
2
408
1
409
127
5
5
16 8 1994
128
6
409
6
204 300 850
526
129
،
410
7
192
130
1
5
8
411
1
2
3
4
408
5
8
852
131
1
930
9
200
132
1 930
1 426
1 931
889 888
10
890
11
10
668 1990
11
3726 1982 1 27 1872 100
133
4
209
411
12
13
14
203 866 12
866 13
226 1965 1965 1 12 14 14
134
1 158
407
436 434
412
135
1
2
3
412
136
15
411
15
1 183
204
1 873 314
137
16
17
16
830
17
191
138
18
182
19
18
836
19
190 177
139
413
1
414
1
411
20
284 1999
140
411
21
413
414 413
21
188
141
411
22
411
1 414
23
2 413
22
56 1975 1974 12 14 1467 1080
23
187
142
1
2
3
4
143
144
415
145
1
1
1 197
146
2
150
3
220 195
147
4
4
910
5
1982 1 17 1872 100
3720
6
971
148
1 415
7
227 560
8
72 561 579
1083 2001 12 11 276
149
9
10
180
9
214 230
10
330 914
203
150
11
416
12
11
221 909
144 1976
12
1959 7 1 431 327
193 1963
151
13
14
13
1950 3 15 184 99 337
273 1970
633 1967 1967 5 17 307 14
152
15
16
17
422
18
19
16
922
17
212 208
18
419 1954 1954 6 7 185
19
218 211
346
153
417
1
418
412
420
1
20
154
21
22
23
418
412
21
1972 4 10 988 344
1980 2 23 548 209
3754 1980 2 23 1010 199
161 1964 1963 10 12 571 1
418 1967 1967 9 23 553 450
952 23
240
155
411
24
25
419
24
3770 1982 10 28 41 2009
25
234 638
344
3771 1982 5 27 698 1147
156
1
26
27
28
26
327 942
27
236 352
315 1992
28
326 942
157
29
3
158
419
30
29
214
158
2
31
32
1 420
33
30
237 946
31
553 1966 1966 5 17 159
1982 7 27 1025 1499
1354 1982 3 31 337 592
54 1955 1954 11 29 3083
512 1959 1959 9 1 382 32
159
421
423
33
277
1971 4 19 310
1971 4 30 256 310 573 1971
609 1971
1982 6 21 1761 1350
160
34
35
423
2
36
34
319
35
320
36
72 1966 1965 11 7 2345
161
3
37
5
38
415
39
37
3863 1983 5 26 33 1073
38
660
39
321 211
162
1
2
3
4
163
164
165
393
2 401
1 401
1
888 2003 10 9 250
166
346
1 426
2
358 982
3
253
167
4
227
5
4
984
5
3297 1711 254
1980 11 19
6
989 603
7
255
168
1
1 425
169
األول -اتفاق انطرفٍه:
انثاوً-انعرف:
1 425
8
344
425
1
8
313 2003 4 3 56
170
2
425
2
171
2
1 247
1
425
وٌستوي أن تكون انكفانة شخصٍة أو عٍىٍة ،بم ٌعتبر فً حكم انكفانة إٌداع انثمه خزاوة انمحكمة وال ٌسهم إنى
9
252
172
424
1
424
173
2 424
345
174
3
1 158
1124
1126
10
10
368
175
11
429
429
12
11
387 258
176
1 427
2
273
13
12
388 370
164
13
1030
177
427
14
249
14
264 392
178
15
16
2
307
318
1039
15
1028
16
264
179
17
431
17
1083
180
432
346
18
18
168 1085
181
158
19
20
19
270
20
411
182
430
21
22
21
369
22
2001 10 9 212 267
875
183
432
2 426
346
184
1
1
2
3
1
2
3
4
185
186
526
187
3
5
6
21
2
34 1996
3
14 1984
4
312
188
مقارنة عقد اإليجار بالعقود األخرى
1
2
3
5
508 1983
6
30
189
190
تمارين:
1
2
3
4
3
1
2
3
4
1
191
192
1
2
3
193
الرضا
182
1
519
194
667
695
527
2
118
3
520
195
115
196
2
164
4
150
5
6
135
197
1 165
165
201
7
490
198
1
9
220 1994
199
132
133
134 526
136
10
8
105 1999
200
1 87
11
528
12
175 132
201
529
13
212 85
202
530
14
179 136
203
204
531
15
534
205
531
1
206
1
527
2
528
207
3 1
13 2
6 3
5 4
1
2
3
4
208
526
209
التزامات المؤجر
526
1
2
3
210
1
2
3
4
211
2
532
1
84
2
246
212
3
3
466
213
4
1 533
533
4
467
5
88
214
3
544 4
533
6
549
7
89
8
246 201
215
538 535
1 535
2
9
404
216
3 535
10
1978 11 1 682
2254 1994
4826
11
311
217
535
204
12
388 153
13
556
14
1 536
218
545
536
536
536
1
2
219
2
537
15
266 211
16
1 537
2
220
160
537
17
537
1976 2 8 1472 45
4880 2279
18
1976 2 18 51 107
4885 2283
19
561
221
3
20
410 158
21
411 159
222
538
538
22
1 538
23
482
223
1
1 539
24
1999
33
224
2
539
539
25
566
225
1
26
1966 6 21 1372
4900 2289
27
472
226
539
543
1
2
3
541 1
28
606
29
121
30
570
227
1
2
541
541
542 2
31
358
32
4912 4911 4910
33
1 541
34
542
228
540
35
178
36
1 540
37
572
229
2
540
1
2
38
495
230
4
546
544
39
142
40
1 544
231
544
2 544
41
560
42
577
232
3
545
43
665 664
44
672
45
233
546
46
573
47
579
48
510 194
234
تمارين:
1
2
3
4
2
235
اﻟﺗزاﻣﺎت اﻟﻣﺳﺗﺄﺟر
547
559
236
547
559
1970 87
1
164
2
329
237
554
555
3
1 554
2
4
166
5
0
1952 6 11 278
4998 2326
238
554
1122
1
6
410 318
239
1122
556
1
300 296
7
185
8
1953 5 21 606
4954 2311
240
313
241
1
547
9
342 274
10
556 210
242
547
2001 6
1 551
2
11
309
12
345 274
13
552 209
243
ا 2
1 548
2
14
639
15
1995
245
16
343 276
244
1
2
3
549
17
151
245
1
551
212
2
553
18
344
19
351
246
3
550
20
569 568 567 217
21
656
22
155
247
4
551
23
153
24
847
25
357 287
248
5
1 552
2
26
611
249
552
27
679
28
696
250
1
557
1 558
2
29
405
251
532
30
451 349
252
558
1
2
559
1
31
578 221
253
1
32
715
33
254
2
557
34
1967 1 26
5017 2339
35
455 351
255
3
557
557
36
883
37
0 459 361
256
تمارين:
1
2
3
4
1
257
258
1
2
1
474 377
648 236
2
17
3
356
259
2
2
81
3
314 303
4
357 323
5
1071
6
4
657 238
5
387 391
260
1
560
6
500 399
7
2001 6
8
368 2006
261
561
55 224 1990 4 5
433
10
625
262
2
308
11
626
263
305
562
564
12
564
13
627
264
1
564
563
14
203
15
628
265
1
2
3
4
16
783
266
576 565
267
576 565
565
531
1
824
2
393
268
1 566
531
567 566
3
633
4
396
269
1
567
531 3
635
270
2
1 571
6
1926 188 16
571
159 2002
271
1
2
571
571
572
572
1 568
2
531
7
637
272
531
569
2 1 570
8
886 284
9
639
273
576
531
531
10
887 285
274
574
531
531
1 575
2 531
11
894 288
275
4
531 1
2
276
1949 464
1952 111
1987 3
2001 6
2006 10
1
2006 10 2001 6 1
148
6 1
2001
2006 10
2001 6 1
2006 10
6 3
12
277
2001
2001 6 4
2001 6 4
6 4
2001
3 2 1
2001 6
2006 10
111
1952
2006 10
1952 111 - 13
148
333 1990 - 14
278
2001 6 8
1
40
6
2001
2
2001 6
15
-
16
449 448 447
17
40
279
6
1
2
4 3
7 5
1 - 18
159 188
571 1975 2 27
3
46
1983 8 31 97 181 1980
601
280
1949 464 1
1952 111 2
1987 3 3
2001 6 4
281