MODYUL Gec 12 Panitikang Panlipunan 2

TALAAN NG NILALAMAN
YUNIT I
Panitikang Panlipunan-------------------------------------------------------------------------
Ano ang Panitikan -----------------------------------------------------------------------------
Ang Revyu o Suring Basa---------------------------------------------------------------------
Mga Teoryang Pampanitikan-----------------------------------------------------------------
Mungkahing Gawain--------------------------------------------------------------------------
Pagsasanay--------------------------------------------------------------------------------------
YUNIT II
Aralin 1
Panitikan Hinggil sa Kahirapan---------------------------------------------------------------
Mga Napapanahong Isyung Lokal at Nasyonal---------------------------------------------
Mga Sanhi at Bunga ng Kahirapan sa Pilipinas---------------------------------------------
Korapsyon at Kahirapan------------------------------------------------------------------------
Kahirapan-----------------------------------------------------------------------------------------
Mga Ahensyang Nilikha Kontra Korapsyon-------------------------------------------------
Pangkasalukuyang Lagay ng Kahirapan ng Bansa------------------------------------------
Mga Sangkap ng Kahirapan--------------------------------------------------------------------
Mga Nagtataguyod ng Kahirapan-------------------------------------------------------------
Malnutrisyon-------------------------------------------------------------------------
Kawalang Seguridad sa Pagkain--------------------------------------------------------------
Aralin 2
Mga Akdang Pampanitikan---------------------------------------------------------------------------------
Ang mga Akdang Tuluyan---------------------------------------------------------------------
YUNIT III
Panitikan Hinggil sa Karapatang Pantao-----------------------------------------------------
Akdang Desaparasidos-------------------------------------------------------------------------
YUNIT IV
Panitikan Hinggil sa Isyung Pangmanggagawa, Pangmagsasaka, at Pambansa--------
Mga napapanahong isyung lokal at nasyonal--------------------------------------------------
Manggagawang Regular at Kontraktwal-------------------------------------------------------
Magsasaka------------------------------------------------------------------------------------------
Tindero at Tindera---------------------------------------------------------------------------------
Pagsasanay sa Isyung Pangmanggagawa-------------------------------------------------------
YUNIT V
Panitikan hinggil sa Isyung Pangkasarian------------------------------------------------------
Konsepto ng Kasarian-----------------------------------------------------------------------------
Kasarian---------------------------------------------------------------------------------------------
Sex---------------------------------------------------------------------------------------------------
Pagkaiba ng Kahulugan ng Sex at Kasarian--------------------------------------------
Oryentasyong Sekswal-----------------------------------------------------------------
Uri ng Oryentasyong Sekswal-------------------------------------------------------------------
YUNIT- VI
Panitikan hinggil sa Sitwasyon ng mga Pangkat Minorya------------------------------------
Mga Napapanahong Isyung Lokal at Nasyonal-------------------------------------------------
Aralin 1
Mga Pangkat Etniko sa Pilipinas------------------------------------------------------------------
Ang mga Ita/Aeta------------------------------------------------------------------------------------
Dumagat----------------------------------------------------------------------------------------------
Ifugao at Kalinga------------------------------------------------------------------------------------
Tagalog-----------------------------------------------------------------------------------------------
Mangyan----------------------------------------------------------------------------------------------
Cebuano-----------------------------------------------------------------------------------------------
Ilonggo------------------------------------------------------------------------------------------------
Waray--------------------------------------------------------------------------------------------------
Badjao, Maranao, Tausug, T’boli at Manobo----------------------------------------------------
Lumad--------------------------------------------------------------------------------------------------
Katutubo-----------------------------------------------------------------------------------------------
Aralin 2
Usaping Migrasyon sa Pilipinas---------------------------------------------------------------------
Migrasyon----------------------------------------------------------------------------------------------
Dalawang Uri ng Migrasyon-------------------------------------------------------------------------
Pagkakaiba ng Uri ng Migrasyon--------------------------------------------------------------------
Iba’t ibang Dahilan sa Likod ng Migrasyon-------------------------------------------------------
Solusyon sa Migrasyon-------------------------------------------------------------------------------
Kahalagahan--------------------------------------------------------------------------------------------
Aralin 3
Akdang Pampanitikan--------------------------------------------------------------------------------
Tula-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Uri ng Tula---------------------------------------------------------------------------------------------
Salik ng Tula ------------------------------------------------------------------------------------------
Pagsulat ng Sanaysay---------------------------------------------------------------------------------
Ang Sanaysay ay Nahahati sa Tatlong Bahagi----------------------------------------------------
Dalawang Uri ng Sanaysay--------------------------------------------------------------------------
Mga Sangkap ng Sanaysay---------------------------------------------------------------------------
Mga Dapat Isaalang-alang sa Pagsulat ng Sanaysay----------------------------------------------
Dula------------------------------------------------------------------------------------------------------
Uri ng Dula---------------------------------------------------------------------------------------------
Mga Sanggunian---------------------------------------------------------------------------------------
YUNIT I
PANITIKANG PANLIPUNAN
INTRODUKSYON
Panitikan ang tawag natin sa lahat ng uri ng pahayag, nakasulat man ito, binibigkas o
kahit ipinahihiwatig lang ng aksyon ngunit may takdang anyo o porma katulad ng tula, maikling
kwento, dula, nobela at sanaysay. Nakikilala natin na ang isang pahayag ay may katangiang
pampanitikan kapag ito ay may anyo at gumagamit ng wikang sinadyang bigyang-anyo bilang
pahayag. Ang totoo, lahat ng panitikan magmula pa sa sinaunang panahon hanggang ngayon ay
mauugat pa sa paggamit ng wika. Nang matutong magsalita ang tao at buuin niya ang karanasan
sa bisa ng pagbigkas at pagsulat, nagkaroon ng panitikan. Nang likumin ng tao ang kanyang mga
gunita at nagkaroon ng sistematikong paraan ng pagsulat at pagbasa, nakalikha ng mga teksto. Sa
pag-unlad ng teknolohiya ng komunikasyon, nagawang maiparating sa iba ang ganitong mga
teksto. Ang imbensyon ng panitikan sa gayon ay kaakibat ng pagpapalaganap, pag-unlad ng wika
o ng kahit anumang wika. (Santiago, L.Q, 2007)
LAYUNIN
Sa pagtatapos ng aralin, inaasahan sa mga mag-aaral na:
1. Natutukoy at naipaliliwanag ang kahulugan, kahalagahan, uri, layunin, salik at mga dahilan
sa pag-aaral ng panitikan.
2. Naiisa-isa ang mga akdang nakaiimpluwensya sa buong daigdig.
3. Natutukoy ang mga katangiang dapat taglayin ng isang manunuri at kung ano ang mga dapat
tandaan sa pagsusuri.
4. Naipaliliwanag ang sanhi at bunga ng mga suliraning panlipunan sa pamamagitan ng mga
makabuluhang akdang pampanitikan.
5. Naibubuod ang mga mahahalagang pangyayari at/o kaisipan sa akdang binasa.
NILALAMAN
ANO ANG PANITIKAN?

Ang Panitikan ay nagsasabi o nagpapahayag ng mga kaisipan, mga damdamin, mga
karanasan, hangarin at diwa ng mga tao. Ito rin ang pinakapayak na paglalarawan lalo na sa
pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula.
Ang salitang panitikan ay nanggaling sa salitang “pang-titik-an” na kung saan ang
unlaping “pang” at hulaping “an” ay ginamit. At sa salitang “titik” naman ay nangangahulugang
literature (literature), na ang literatura ay galing sa Latin na littera na nangangahulugang titik.
Nagsasalaysay din ito sa pamahalaan, lipunan at mga pananampalataya at mga
karanasang may kaugnay ng iba’t ibang uri ng damdamin tulad ng pag-ibig, kaligayahan,
kalungkutan, pag-asa, pagkapoot, paghihiganti, pagkasuklam, sindak at pangamba.
Dahilan sa Pag-aaral ng Panitikang Pilipino

1. Upang makilala ang kalinangang Pilipino, malaman ang ating minanang yaman ng
kaisipan at taglay na katalinuhan ng lahing ating pinagmulan.
2. Upang matalos natin na tayo’y may marangal at dakilang tradisyon na nagsilbing
patnubay sa mga impluwensya ng ibang mga kabihasnang nanggaling sa iba’t ibang mga
bansa.
3. Upang mabatid natin ang mga kaisipan sa ating panitikan at makapagsanay upang
maiwasto ang mga ito.
4. Upang malaman ang ating mga kagalingan sa pagsulat at mapagsikapang ito ay
mapagbuti at mapaunlad.
5. Bilang mga Pilipinong mapagmahal at mapagmalasakit sa ating kultura ay dapat nating
pag-aralan ang ating panitikan. Tayo higit kanino man ang dapat magpahalaga sa sariling
atin.
Dalawang Uri ng Panitikan

1. Tuluyan o Prosa- nagpapahayag ng kaisipan. Ito’y isinusulat ng patalata.
2. Patula- nagpapahayag ng damdamin. Ito’y isinusulat ng pasaknong
Layunin ng panitikan
1. Maipakita ang realidad at katotohanan
2. Makalikha ng isa pang daigdig na taliwas sa katotohanan
Mga Salik na nakakaapekto sa Panitikan

1. Klima/ Panahon
2. Hanapbuhay
3. Pang-araw-araw o karaniwang gawain
4. Pook
5. Lipunan at Pulitika
6. Edukasyon
7. Pananampalataya
Mga Akdang Pampanitikan Nagdala ng Malaking Impluwensya sa Daigdig

1. Banal na Kasulatan (Biblia). na siyang naging batayan ng pananampalatayang
Kristiyano.
2. Ang Koran ng Arabia. na siyang Biblia ng mga Muslim.
3. Ang Iliad at Odyssey ni Homer ng Gresya na siyang kinatutuhan ng mga Mitolohiya at
mga alamat.
4. Ang Mahabharata ng India. na siyang kasaysayan ng kanilang pananampalataya.
5. Ang Divina Comedia ni Dante ng Italya. na nagpapahayag ng moralidad,
pananampalataya at pag-uugali ng mga Italyano ng panahong yaon.
6. Ang Aklat ng mga Araw ni Confucious ng Tsina. na siyang naging batayan ng
kalinangan at pananampalatayang Intsik.
7. Ang Aklat ng mga Patay ng Ehipto. na kinapapalooban ng Mitolohiya at Teolohiya ng
mga taga- Ehipto.
8. Ang Cunterbury Tales ni Chaucer ng Inglatera. na naglalarawan ng mga ugaling
Ingles at ng kanilang pananampalataya.
9. Ang El Cid Campeador ng Espanya. na nagpapahayag ng kanilang mga alamat, pag-
uugali at kasaysayan.
10. Ang Uncle Tom’s Cabin ni Harriet Beecher Stowe ng Estados Unidos. na nagbukas
ng mata ng mga Amerikano sa kaapihan ng mga lahing itim at ang simula ng paglaganap
ng demokrasya sa daigdig.
ANG REVYU O PAGSUSURING BASA

Ito ay isang akdang sumusuri o pumupuna sa isang likhang sining. Maingat ditong
binibigyang-pansin ang mga sangkap o elemento ng genreng ni-rerevyu upang ang isang
kritiko ay makapaglahad ng objective at matalinong analisis.
Mga Katangiang Dapat Taglayin ng isang Kritiko

 Sapat na kaalaman sa genreng kanyang sinusuri at sa paksa.
 Sapat na kakayahang magsuri o kakayahang kumilala ng mga kahinaan at kalakasan
ng genreng sinusuri
 Pagiging tapat, obhektibo at kawalan ng bahid impluho ng damdaming pansarili.
 Pagkakaroon ng likas na kurokuro o hindi pagpapadala sa iba’t ibang impluwensyang
may kiling.
Mga Mahahalagang bagay na dapat tandaan sa Pagsusuri

1. Liwanaging mabuti kung anong uri ng katha ang sinusuri.
2. Basahin ito nang masinsinan at igawa ng lagom.
3. Bigyang-halaga hindi lamang ang nilalaman kundi pati istilo o paraan ng
pagkakasulat ng katha.
4. Bukod sa pagbanggit ng kahusayan at kahinaan ng katha, may-ukol din ng
karampatang pagpapakahulugan.
5. Lakipan ng ilang siping (quotation) makapagbibigay kabuluhan sa ginawang
panunuri. Maingat itong piliin at Samahan ng maikling pagbibigay-katuturan.
6. Iwasan ang pagbibigay ng anumang kapasiyahan nang walang lakip na batayan o
patunay.
7. Kailangang nababatay din ang anumang pagpapasya sa mga takdang pamantayan,
bagamat maaaring isama rin ang sariling pagkakilala ng sumulat ayon sa matapat
niyang paniniwala.
8. Gamitin ang pananalitang makatutulong sa mambabasa na makapagpasya kung ang
akda ay karapat-dapat.
9. Iwasang makulayan ang revyu ng palagay at kuro ng mga profesyonal na mamumuna
na nakapagpapahayag ng kanyang kurokuro sa akda.
10. Pag-ukulan din ng pagpapahalaga ang estilo ng pagkakasulat bukod sa nilalaman.
Format ng Revyu o Suring-Basa

1. Payak na pagkakabuod ng mga pangyayari sa akda
2. Paraang pahalagang pagbubuod
Malaki ang magagawa ng istilo sa pagsulat ng isang manunuri upang mapalutang ang
layunin sa pagsusuri sa akda. Ito ay kailangang kumilala sa taglay na sining at magpapanatili sa
sining ng pagsusuri. Sa simpleng pagpapakahulugan, ipinaliliwanag ng isang panunuring
pampanitikan kung bakit dapat basahin ang isang akda o kung ano ang katangian ng akda na
dahilan upang ito’y pag-ukulan ng panahong basahin.
Mga Salik o elementong napapaloob sa isang Suring-Basa

1. Pagkilala sa may-akda. Ito ay hindi nangangahulugan ng pagsusuri sa pagkatao ng may-
akda kundi sa mga bagay ng nag-uudyok sa kanyang likhain ang isang akda.
2. Uri ng Panitikan. Pagtukoy sa mga anyo ng panitikang sinulat sa himig o damdaming
taglay nito.
3. Layunin ng may-akda. Pagsusuri sa kahalagahan ng akda kung bakit sinulat. Layunin ba
nitong magpakilos o manghikayat, manuligsa, magprotesta at iba pa.
4. Tema o Paksa ng akda. Ito ba’y makabuluhan, napapanahon, makatotohanan at mag-
aangat o tutugon sa sensibilidad ng mambabasa?
5. Mga Tauhan/ Karakter sa akda. Ang karakter ba’y anyo ng mga taong likha ng
lipunang ginagalawan, mga tauhang hindi pa nalilikha sa panahong kinabibilangan o mga
tauhang lumilikha, nagwawasak, nabubuhay o namamatay.
6. Tagpuan/ Panahon. Binibigyang-pansin sa panuring pampanitikan ang kasaysayan,
kapaligiran at panahong saklaw ng isang akda bilang mga saksi at sanhi ng kalagayan o
katayuan ng isang indibidwal, ng kanyang kaugnayan sa kapwa at sa lipunan.
7. Nilalaman/ Balangkas ng mga pangyayari. isa bang gasgas na pangyayari ang inilahad
sa akda? May kakaiba ba sa nilalamang taglay? Dati o luma na bang mga pangyayaring
may bagong bihis, anyo, anggulo, o pananaw? Paano binuo ang balangkas ng akda? May
kaisahan ba ang pagkakapit ng mga pangyayari mula simula hanggang wakas? Ano ang
mensaheng ipinahihiwatig ng kabuuan ng akda? May natutunan ka bas a nilalaman ng
akda?
8. Mga Kaisipan/ Ideyang taglay ng akda. Ang isang akdang pampanitikan ay nagtataglay
at nagpapaliwanag sa mga kaisipang umiiral, tinatanggap at pinapatunayan ng mga tiyak
na sitwasyon o karanasan.
9. Istilo ng pagkakasulat ng akda. Epektibo ba ang paraan ng paggamit ng mga salita?
Angkop ba sa antas ng pang-unawa ng mga mambabasa ang pagkakabuo ng akda? May
Bias kaya ang istilo ng pagkakasulat sa nilalaman mg akda? Masining ba ang
pagkakagawa ng akda? Ito ba’y may kahalagahang tutugon sa panlasa ng mambabasa at
sa katangian ng isang mahusay na akda?
10. Buod. Hindi kailangang ibuod nang mahaba ang istorya ng akda. Ang pagbanggit sa
mahahalagang detalye ang bigyang-tugon.
Ang pagsulat ng isang panunuri ay nangangailangan ng sapat na kaalaman, kahandaan at
kakayahan sa panig ng manunuri. Kailangang makita ang pagiging maingat at lubos na
pagkaunawa sa akdang sinusuri. Ang pagiging obhetibo sa pagsusuri ay kailangang isaalang-
alang.
MGA TEORYANG PAMPANITIKAN

Ang sistematikong pag-aaral ng panitikan at ang mga paraan sa pag-aaral ng panitikan ay
may iba’t ibang teorya sa pag-aaral na ito.
1. TEORYANG KLASISMO/ KLASISISMO

Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga pangyayaring payak ukol sa
pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan ang daloy ng mga
pangyayari, matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang may
kaayusan.
Umusbong at lumaganap sa Gresya bago pa man isinilang si Cristo, higit na nakilala
ang teoryang ito dahil sa mga uri ng dulang itinatanghal sa panahong iyon; trahedya at
komedya.
Ilan sa mga katangian ng mga akdang Klasiko:
a. Pagkamalinaw e. Pagka-obhetibo
b. Pagkamarangal f. Pagkasunod-sunod
c. Pagkapayak g. Pagkakaroon ng hangganan
d. Pagkamatimpi
2. TEORYANG HUMANISMO
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo, binibigyang-
tuon ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento, atbp.
Ang humanismo ay sumibol sa panahon ng muling pagsilang.
HUMANISTA- naniniwala na ang tao ang sukatan ng lahat ng bagay kung kaya’t
mahalagang maipagkaloob sa kanya ang kalayaan sa pagpapahayag ng saloobin at kalayaan
sa pagpapasya.
TAO- sentro ng daigdig, ang sukatan ng lahat ng bagay at ang panginoon ng kanyang
kapalaran. Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo, ang
binibigyang-tuon ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento, atbp.
Renacimiento o Muling pagsilang sa Italya.
3. TEORYANG SIKO-ANALITIKO
Sa teoryang ito, may malaking impluwensya ang pahayag ni FREUD na tanging ang
ekonomiya lamang ang motibo ng lipunan. May kinalaman ito sa paniniwalang naghahanap-
buhay tayo para lamang lasapin ang sarap ng buhay at magkaroon lamang ng maturidad ang
isang tao bunga ng kanyang kamalayan sa kahirapan.
4. TEORYANG IMAHISMO
Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga imahen na higit na maghahayag sa mga
damdamin, kaisipan, ideya, saloobin at iba pang nais na ibahagi ng may-akda na higit na
madaling maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. Sa halip na paglalarawan
at tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong ilantad ang totoong kaisipan ng pahayag sa
loob ng panitikan.
5. TEORYANG REALISMO
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksihan ng may-akda sa
kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi
tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagka-epektibo ng
kanyang sinulat.
Ito ay makikilala sa pamamagitan ng mga sumusunod:
a. Obhektibo o walang kinikilingan
b. Matapat na paglalarawan ng tauhan
c. May paniniwalang ang tao’y bunga lamang ng kanyang kapaligiran at kalikasan
bilang tao.
d. Naniniwala na mas maganda ang katotohanan kaysa kagandahan.
Mga Halimbawa:
Mga Nobelang Realismo:
a. Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni Dr. Jose Rizal
b. Banaag at Sikat ni Lope K Santos
c. Laro sa Baga ni Edgardo Reyes
d. Satanas sa Lupa ni Celso Al Carunungan
Mga Dulang Realismo:

a. Ito pala ang Inyo ni Federico Sebastian
b. May isang Sundalo at Nana ni Rene Villanueva
Akdang Maikling kuwento:
a. Mga Agos sa Disyerto
6. TEORYANG FEMINISMO
Ang layunin ng panitikan ay magpakita ng mga kalakasan at kakayahang pambabae at
iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan. Madaling matukoy kung ang isang
panitikan ay Feminismo sapagkat babae o sagisag babae ang pangunahing tauhan at
ipamayagpag ang mabubuti at magagandang katangian ng tauhan.
Isang doktrinang Sosyo-Politikal at pampanitikang pagpapanukala ng pagkakapantay-
pantay sa harapan ng mga lalaki at babae. Lumitaw ang Feminismo dahil na rin sa
paniniwala ng karamihan na ang panitikan ay nasa kamay ng mga lalaking manunulat.
Inilarawan ang mga babae bilang mahina, marupok, tanga, sunod-sunuran, maramdamin,
emosyonal, pantahanan at masama.
Halimbawa ng Akdang Feminismo:
a. Sa ngalan ng Ina, ng Anak, ng Diwata’t Paraluman ni Lilia Quindoza Santiago
7. TEORYANG ARKITAYPAL
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa
pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi basta-basta masusuri ang mga simbolismo sa
akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at tema ng panitikan sapagkat
ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa. Ang lahat ng
simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinakilala ng may-akda sa mga mambabasa.
Halimbawa ng akdang Arkitaypal:
a. Ang Guryon
8. TEORYANG FORMALISMO/ PORMALISTIKO

Ang layunin ng panitikan ay iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit
ang kanyang tuwirang panitikan. Samakatuwid, kung ano ang sinasabi ng may-akda sa
kanyang panitikan ang siyang nais niyang ipaabot sa mambabasa, walang labis at walang
kulang. Walang simbolismo at hindi humihingi ng higit na malalimang pagsusuri’t pang-
unawa.
Hindi binibigyang diin sa teoryang ito ang buhay ng may-akda, hindi nakapaloob ang
kasaysayan at lalong walang mababanaag na implikasyong sosyolohikal, political,
sikolohikal at ekonomikal.
Ang tunguhin ng teoryang ito ay matukoy ang:
a. Nilalaman
b. Kaanyuan o Kayarian
c. Paraan ng pagkakasulat ng akda
9. TEORYANG SAYKOLOHIKAL/ SIKOLOHIKAL

Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga salig
(factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa
isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng
panibagong behavior dahil may nag-udyok na mabago o mabuo ito.
10. TEORYANG EKSISTENSYALISMO

Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may kalayaan ang tao na pumili o
magdesisyon para sa kanyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo
(human existence).
Sa buhay ng makata at manunulat nakatuon ang teoryang ito. Teoryang pampanitikan
na naniniwala na ang bagay ay walang tiyak na simulain, mahilig sa eksperimentasyon tungo
sa tunay na buhay na ekspresyon.
Halimbawa ng akdang Eksistensyalismo:
a. Ako ang Daigdig ni Alenjandro G. Abadilla
11. TEORYANG ROMANTISISMO

Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang iba’t ibang paraan ng tao o sumasagisag
sa tao sa pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at mundong kinalakhan. Ipinakikita
rin sa akda na gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat upang maipaalam lamang ang
kanyang pag-ibig sa tao o bayang napupusuan.
Pagkakakilanlan ng:
a. Diin ng damdamin at guniguni
b. Pag-ibig sa kalikasan
c. Paniniwala sa angking kabutihan ng tao
d. Pagtataas ng angking kalagayan ng mamamayan sa lipunan
e. Pagmamahal sa kalayaan, pag-aalsa laban sa tradisyong nagpapaalipin
f. Pagkawili sa nakaraan, sa karaniwang bagay, sa kahilahilakbot o kaakit-akit.
Dalawang Uri ng Romantisismo:
a. Romantisismong Tradisyonal- dumarakila sa kahalagahang pantao.
b. Romantisismong Rebolusyonaryo- pagkamasariling karakter ng isang tauhan.
12. TEORYANG MARKISMO/ MARXISMO
Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita na ang tao o sumasagisag sa tao ay may
sariling kakayahan na umangat buhat sa pagdurusang dulot ng pang-ekonomiyang kahirapan
at suliraning panlipunan at pampulitika. Ang mga paraan ng pag-ahon mula sa kalugmukan
sa akda ay nagsisilbing modelo para sa mga mambabasa.
Pinapakita ang pagtutunggalian o paglalabanan ng dalawang magkasalungat na
pwersa malakas at mahina, mayaman at mahirap, ang may kapangyarihan at naaapi.
Halimbawang akda:
a. Ang Ningning at Liwanag
13. TEORYANG SOSYOLOHIKAL

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang kalagayan at suliraning panlipunan ng
lipunang kinabibilangan ng may-akda. Naipakikita rito ang pamaraan ng mga tauhan sa
pagsugpo sa suliranin o kalagayan ng lipunan na nagsisilbing gabay sa mga mambabasa na
magpuksa sa mga katulad na suliranin.
14. TEORYANG MORALISTIKO

Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t ibang pamantayang sumusukat sa
moralidad ng isang tao, ang pamantayan ng tama at mali. Inilalahad din nito ang mga
pilosopiya o proposisyong nagsasaad sa pagkatama o kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa
pamantayang itinakda ng lipunan. Sa madaling sabi, ang moralidad ay napagkakasunduan
ayon na rin sa kaantasan nito.
15. TEORYANG BAYOGRAPIKAL

Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang karanasan o kasagsagan sa buhay ng may-
akda. Ipinahihiwatig sa mga akdang bayograpikal ang mga bahagi sa buhay ng may-akda na
siya niyang pinakamasaya, pinakamahirap, pinakamalungkot at lahat ng mga ‘pinaka” na
inaasahang magsilbing katuwang ng mambabasa sa kanyang karanasan sa mundo.
Halimbawa na mga Akda:
a. Mga Utos ng Hari
b. Talambuhay ni Jose Rizal
16. TEORYANG QUEER
Ang layunin ng panitikan ay iangat at pagpantayin sa paningin ng lipunan sa mga
Homosexual. Kung ang mga babae ay may Feminismo, sa mga homosexual naman ay
Queer.
17. TEORYANG HISTORIKAL
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na siyang
masasalamin sa kasaysayan na bahagi ng kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita na
ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.
Halimbawa ng mga akdang Historikal:
a. Kay Selya
b. Sa mga Kuko ng Liwanag
c. Noli Me Tangere at El Filibusterismo
d. Mga Gunita
e. Parusa
18. TEORYANG KULTURAL

Ang layunin ng panitikan ay ipakilala ang kultura ng may-akda sa mga hindi
nakakaalam. Ibinabahagi ng may-akda ang mga kaugalian, paniniwala at tradisyon minana at
ipasa sa mga sunod na salinlahi. Ipinakikita rin dito na bawat lipi ay natatangi.
19. TEORYANG FEMINISMO-MARKISMO

Ang layunin ng panitikan ay ilantad ang iba’t ibang paraan ng kababaihan sa
pagtugon sa suliraning kanyang kinakaharap. Isang halimbawa nito ay ang pagkilala sa
prostitusyon bilang tuwirang tugon sa suliraning dinaranas sa halip na ito’y kasamaan at
suliranin ng lipunan.
20. TEORYANG DEKONSTRUKSYON

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t ibang aspekto na bumubuo sa tao at
mundo. Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at manunulat na walang iisang pananaw
ang nag-udyok sa may-akda na sumulat kundi ang pinaghalu-halong pananaw na ang nais
iparating ay ang kabuuan ng pagkatao at mundo.
MUNGKAHING GAWAIN:
RUBRIK/PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA
MGA KRAYTERYA PUNTOS ISKOR
A. Organisasyon 10
B. Lalim ng Repleksyon 10
C. Paggamit ng Wika at 10
Mekaniks
D. Presentasyon 10
E. Pamamahala ng Oras 10
50
KABUUAN
Basahin at Suriin ang mga sumusunod na akdang pampanitikan. Gamitin ang mga Paraan ng
Pagsusuri.
Piling Artikulo:
A. Revolution Go: Tungkol sa Makabayang Panitikan sa panahon ng Facebook, Twitter at
Instagram ni Kerima L. Tariman.
B. Kasaysayan, Sining, Lipunan: Ang Politika ng Panitikan sa Makabagong Panahon ni E.

San Juan Jr.
Paraan Ng Pagsusuri:
I. Sariling Reaksyon
a. Uri ng panitikan
b. Estilo ng paglalahad/pagkakasulat ng may akda
c. Layunin ng may akda
d. Mga pagpapahalaga/pag-uugnay sa tunay na sitwasyon ng buhay.
II. Ano ang mga katangian at ginampanan ng mga tauhan

III. Banggitin ang mga Teoryang Pampanitikan na nakapaloob sa akda at ipaliwanag
kung bakit?
PAGSASANAY:
I. TAMA o MALI: Panuto: Isulat ang Titik J kung ang pahayag ay Tama at Titik M kung
ito ay Mali.
____1. Isa sa mga dahilan kung bakit natin pinag-aaralan ang panitikan ay upang malaman natin
ang ating talento sa pagsulat at lalo pa itong payabungin. J
____2. Ang salitang titik sa panitikan ay galing sa salitang Latin na literatura. J
____3. Isa sa mga salik na nakaaapekto sa panitikan ay ang kultura. M
____4. Ang pinakalayunin ng panitikan ay maipamalas ang mga kaganapan at mga pangyayari. J
____5. Kapag ang isang manunuri ay marunong kumilatis sa mga kahusayan at kakulangan ng
akda, siya ay may katangian na may sapat na kaalaman sa genreng sinusuri. J
____6. Isa sa mga dapat ding pahalagahan sa pagsusuri ay ang estilo na ginamit ng manunulat.
____7. Sa pagsusuring-basa, mahalagang lagumin ang akdang sinusuri.
____8. Ang pinakalayunin ni Kerima Tariman sa pagsulat ng kanyang akda ay upang ipaalam
ang kahalagahan ng Information Communication Technology.
____9. Ang tinutukoy ni Kerima na monster ng lipunan ay ang mga lumalaban sa bayan.
____10. Ang ibig niyang ipahiwatig sa kanyang pahayag na “komonesta” ika nga mga
naglipanang mga trolls ay mistulang tampulan na lang ng panlilibak at pangungutya.
II. MAY PAMIMILIAN: Piliin ang tamang sagot ng mga sumusunod na pahayag.
1. Teoryang pampanitikan na madalas ginagamit sa MMK. A

a. Humanismo
b. Imahismo
c. Arkitaypal
d. Siko-Analitiko
2. Kung nais ipabatid ng may akda ang kanyang panitikan sa mga mambabasa.
a. Eksistensyalismo
b. Pormalistiko
c. Moralistiko
d. Realismo
3. Kapag nagsulat ang isang manunulat tungkol sa kanyang karanasan at nasaksihan sa
lipunang kanyang ginagalawan. D
a. Feminismo
b. Marxismo
c. Moralistiko
d. Realismo
4. Madalas ang nilalaman ng teoryang ito ay tungkol sa pagkakaiba ng kalagayan ng buhay
ng nag-iibigan at may maayos na katapusan. B
a. Klasismo
b. Romantisismo
c. Humanismo
d. Feminismo
5. Nakatuon sa buhay ng makata at manunulat ang teoryang ito. D
a. Queer
b. Feminismo
c. Eksistensyalismo
d. Bayograpikal
6. Akdang pampanitikan na nagdala ng malaking impluwensya sa daigdig na kung saan
nagsimula ang paglaganap ng demokrasya.
a. Cunterbury Tales
b. Uncle Tom’s Cabin
c. Divine Comedy
d. Illiad at Odyssey
7. Dito nakasaad ang mga paniniwala at mga kaugalian ng mga Ingles.
a. Cunterbury Tales
b. Uncle Tom’s Cabin
c. Divine Comedy
d. Illiad at Odyssey
8. Anong salik ng suring-basa kapag ang binigyang diin ng may-akda ay ang kapaligiran.
a. Tema
b. Tauhan
c. Tagpuan/Panahon
d. Nilalaman
9. Ang mga ideya ng may-akda ay nagmula sa kanyang mga nasaksihan o napapansin sa
mga nangyayari sa ating lipunan sa kasalukuyan.
a. Istilo
b. Mga kaisipan
c. Layunin
d. Balangkas ng pangyayari
10. Masining ang pagkakagawa ng sanaysay at nakapupukaw ng atensyon ng mambabasa,
sapagkat gumamit ang may-akda ng mga halimbawang makatotohanan.
a. Buod
b. Balangkas
c. Mga kaisipan
d. Istilo
MGA SANGGUNIAN:
Reyes, S.S. (1997). Pagbasa ng Panitikan at Kulturang Popular:piling sanaysay, ADMU
Press, Quezon City, Philippines.
Villafuerte, P.V. (2000). Panunuring Pampanitikan (Teorya at Pagsasanay). Mutya
Publishing House, Valenzuela City, Philippines.
Basa, A.G., Mary Grace C. Del Mundo, Nestor S. Lontoc, at Alona M. Dayag. (2004).
PLUMA III: Wika at Panitikan para sa mataas na paaralan.Phoenix Publishing House, Inc.
Quezon City Philippines.
http://filipino3zchs.multiply.com/journal/item/24/Teoryang_Pampanitikan
YUNIT II
Aralin-1
PANITIKAN HINGGIL SA KAHIRAPAN
MGA NAPAPANAHONG ISYUNG LOKAL AT NASYONAL

Ang korapsyon, kahirapan, malnutrition at kawalang seguridad sa pagkain ay mga salitang
magkakaugnay na nagpapahirap sa ating bansa.
 Korapsyon
 Kahirapan
 Malnutrisyon
 Kawalang Seguridad sa Pagkain
Kahirapan ba ang dahilan ng mga ito? Sino ang dapat sisihin hinggil sa nararanasang ito ng
ating bansa?
Sa internet, sa kasalukuyang panahon, madalas isisi ang mga ito sa maling pamamalakad
ng mga namamamahala sa bansa. Ngunit ang tanong; “ Sila ba ang may kasalanan at dapat
sisihin hinggil sa mga isyung ito? O, tayong mga mamamayan mismo?” Ang argumento ng iba,
kaya sila nakararanas ng paghihirap ay dahil wala silang trabaho. Ang totoo, maraming trabaho
ang bukas sa mga manggagawa, mapili lang talaga ang ilan.
Sa bahaging ito ng pag-aaral ay lilinawin isa-isa ang korapsyon, kahirapan, malnutrisyon at
kawalang seguridad sa pagkain bilang napapanahong isyung lokal at nasyonal.
LAYUNIN:
 Matukoy ang mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga komunidad at sa buong
bansa.
 Makapagpapahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng tradisyonal at
modernong midyang akma sa kontekstong Filipino.
 Naipaliliwanag ang sanhi at bunga ng mga suliraning panlipunan sa pamamagitan ng mga
 Nakabubuo ng isang akademikong papel na nagsusuri sa kabuluhang panlipunan ng isang
akdang pampanitikan
Paunang Gawain:
Ang mga larawan na makikita sa ibaba ay pawang pangangailangan ng tao para mabuhay.
PAGKAIN DAMIT BAHAY
PERA TUBIG
SANITASYON
KALUSUGAN EDUKASYON
Ayon sa iyong sariling pagpapasya, ayusin ang mga larawan sa gusto mong hiyarkiya ng
kanilang kahalagahan. Ipaliwanag kung bakit.
Rubrik sa Pagbibigay ng Iskor sa Gawaing Pagpapaliwanag
Buo at Komprehensibo – 10
May isa hanggang tatlong kakulangan –7
May apat hanggang limang kakulangan –5
Kulang na kulang –3
Mekaniks 10 7 5 3
Nilalaman
Katatasan sa Paggamit ng Wika
Maayos ang Idea
Kabuuang Puntos (30)
MGA SANHI AT BUNGA NG KAHIRAPAN SA PILIPINAS
A. KORAPSYON AT KAHIRAPAN
Tayo’y may iba’t ibang pananaw o konsepto sa buhay batay sa ating kinagisnang uri ng
pamumuhay. Marahil ay malayong magkakaiba ang pagkakaayos ng hiyarkiya ng
pangangailangan dulot ng kinagisnan nating uri ng buhay ng pamilya. Karaniwan ay tatlo lamang
ang kinikilala na lalong mahalaga sa tao upang mabuhay, ang mga ito ay pagkain, tirahan at
pananamit; ang iba ay hindi na abot ng ilan dahil sa kahirapan.
Ayon sa mga eksperto at mga pag-aaral, sa kabila ng ragasa ng mga modernong kagamitan
na produkto ng makabagong teknolohiya at sa kabila ng mga repormang ipinatutupad sa
gobyerno ay batbat pa rin ng kahirapan ang buhay na nararanasan ng mga tao. Ang masaklap,
lumalala pa ito dahil sa kagagawan ng ilang tao.
Para lubos na maunawaan ay tatalakayin at lilinawing isa-isa sa bahaging ito ng pag-aaral
ang mga napapanahong isyung local at nasyonal na binabanggit.
B. KAHIRAPAN
Ito ay tumutukoy sa kalagayan o katayuan ng isang tao na walang isang halaga ng mga
pag-aaring material o salapi. Ang Absolutong kahirapan ay kalagayan o katayuan nang hindi
pagkakaroon ng paraan o pamamaraan upang magkaroon ng mga batayang pangangailangang
pantao tulad ng malinis na tubig o naiinom na tubig, nutrisyon, pangangalagang pangkalusugan,
kasuotan, at tirahan. Ang Relatibong kahirapan ay ang kalagayan ng pagkakaroon ng mas
kakaunting mga mapagkukunan o mas kakaunting kitang salapi kaysa ibang mga tao sa loob ng
isang lipunan o bansa, o kapag inihambing sa ibang mga tao sa ibang lipunan o sa ibang bansa.
Mga Sanhi at Bunga ng Kahirapan sa Pilipinas ayon kay Roxanne Gregorio

1. Korapsyon
Maituturing na ang korapsyon ang sakit ng lipunan o distraksyon sa mga mamamayan?
Gaano ba ito kalala? Ang korapsyon ay nakaugat na sa Sistema ng politika dito sa Pilipinas.
Napakatagal na panahon nang kaakibat ng salitang “politika” ang “korapsyon”. Halos
magkasingkahulugan ulan ang dalawa. Hindi kaila sa atin na kapag naririnig natin ang salitang
“politika” at “gobyerno”, pumapasok at pumapasok sa ating isip ang salitang “korapsyon”. Ang
korapsyon ay wala sa malaking Sistema kundi matatagpuan sa indibidwal na tao.
Hindi na lingid sa kaalaman ng lahat na ang Pilipinas ang isa sa may pinaka-corrupt na
gobyerno sa mundo kung kaya’t hindi komportable ang ibang bansa na mamuhunan o tumulong
sa bansa dahil kadalasan ay ibinubulsa lamang ito ng mga politico. Ang pagiging korap ng mga
nanunungkulan ang isa sa mga dahilan kung bakit naghihirap ang bansa. Noong nakaraang
bagyong Yolanda, mahigit labinwalong bilyon ang ibinigay ng limampu’t anim na bansa kagaya
ng Australia, Bahrain, Taiwan, at Amerika para sa mga nasalanta ng bagyo ngunit katiting
lamang ang napunta sa mga tao (Rappler, 2013)
Isa pa rito ang nangyaring pork barrel scam o mas nakilala yata bilang Priority
Development Assistance Fund (PDAF) scam noong Hulyo ng 2013. Isa itong nagging malaking
eskandalo sa kongreso at Senado. Batay sa naganap na imbestigasyon, mahigit sampung bilyon
ang ibinulsa ni Janet Napoles na tinaguriang “Ina ng Scam” at ibang miyembro ng kongreso at
Senado. Bukod pa roon, 900 milyong piso ang nawalang pera sa Malampaya Gas Field.
Ito ba ay namana natin? Kanino?
MGA AHENSYANG NILIKHA KONTRA KORAPSYON

Ang 1987 Saligang Batas ng Pilipinas ay lumikha ng mga katawan na konstitusyonal o mga
ahensya upang sugpuin ang graft and corruption at epektibong maipatupad ang mga probisyon
ng pagpapanagot na pampubliko. Ang mga ahensyang ito ay pinagkalooban ng kapangyarihang
piskal upang masiguro ang kanilang panunungkulan at ang kanilang mga aksyon ay maapela
lamang sa Kataas-taasang Hukuman.
 Ang Office of the Ombudsman (OMB) na nag-iimbestiga at kumikilos sa mga

reklamong inihain laban sa mga opisyal at empleyadong pampubliko at nagsisilbi
bilang mga “people watchdog” ng pamahalaan. Ang Ombudsman at mga diputado
nito (Overall Deputy Ombudsman, Deputy Ombudsman for the Military, one
Deputy Ombudsman each for Luzon, Visayas and Mindanao) ang mga “protector
ng mga tao”. Ang opisinang ito ay nangangasiwa sa pangkalahatan at
ispesipikong pagganap ng mga katungkulang opisyal upang ang mga batas ay
angkop na mailapat. Ito ay sumisiguro sa patuloy at maiging paghahatid ng mga
serbisyong pampubliko. Ito ang nagpapasimula sa mga pagpipino ng mga
pamamaraan at kasanayang pampubliko at nag-aatas ng mga sanskyong
administratibo sa mga nagkakasalang opisyal at empleyado ng pamahalaan at
nagtitiis sa kanila sa mga paglabag sa batas. Ang nakaraang Ombudsman na si
Merceditas Gutierrez ay na-impeach dahil sa kawalang pagkilos sa mga kasong
inihain laban sa korapsyon.
 Ang Civil Service Commission (CSC) ang pangunahing ahensya ng pamahalaan

na inatasang magtatag ng isang serbisyo para sa mga kawani at magtaguyod ng
moral, kaigihan, integridad, pagtugon, pagsulong at kagandahang loob sa
serbisyong sibil. Ito ay nagpapalakas din ng sistemang merito at mga gantimpala,
pagpapaunlad ng mapagkukunang pantao at pananagot na pampubliko. Ito ay may
hurisdiksyon sa mga kasong administratibo kabilang ang graft and corruption na
kadalasan nagagawang paglabag ng mga tiwaling kawani ng pamahalaan.
 Ang Commission on Audit (COA) ang bantay ng mga operasyong pangsalapi ng

pamahalaan. Ito ay binigyang kapangyarihan upang siyasatin, tasahin o i-audit at
bayaran ang lahat ng ng mga account na nauukol sa kinita o nalikom na buwis,
mga resibo at mga gastos o paggamit ng mga pondo at ari-arian sa ailalim ng
kustodiya ng mga ahensya ng pamahalaan at mga instrumentalidad. Ito ay
magpapalaganap ng mga patakarang accounting at auditing at mga regulasyon
para sa pagpipigil at hindi pagpayag sa mga irregular, hindi kinakailangan,
malabis, maluho o hindi makatwirang mga gastusin o paggamit ng mga pondo at
ari-arian ng pamahalaan.
 Ang Sandiganbayan ay isang hukumang anti-graft sa Pilipinas. Ito ay may

hurisdiksyon sa mga kasong sibil at criminal na kinasasangkutan ng graft and
corruption practices at iba pang mga paglabag na ginawa ng mga opisyal at
empleyadong pampubliko. Ito ay nangangasiwa sa pagpapanatili ng moralidad,
integridad at kaigihan sa serbisyong pampubliko.
2. Kasakiman
Dahil sa sobrang kasakiman ng ilang Filipino, mas pinipili nila na ipagbili ang
kanilang sarili sa mga taong may kapangyarihan. Minsan hindi na nakokontento ang
ibang tao sa mga biyayang natatanggap nila at sa sobrang gusto nilang yumaman o
umakyat sa itaas, kadalasan ay nandadamay at humahatak sila ng ibang tao pababa. Ang
isa sa mga halimbawa nito ay ang tanim-bala-scam sa Ninoy Aquino International
Airport (NAIA). Ayon sa CNN, nagsimula ito noong Nobyembre ng 2015 pagkatapos
magreklamo ang isang pasahero na wala siyang kinalaman sa natagpuang bala sa
kaniyang bagahe. Sinasabing may isang malaking sindikato ang nasa likod ng mga
kababalaghang nangyayari sa paliparang ito at kasabwat din ang ilang security guards.
Mayroong naitalang halos tatlumpung kaso nito noong taong 2015 (CNN, 2015).
3. Populasyon
Ang paglobo ng populasyon sa Pilipinas ay isang malaking problemang matagal
nang kinakaharap ng gobyerno ng Pilipinas. Isa itong problemang hindi mahanap-
hanapan ng solusyon. Kadalasan, kung sino pa ang mahihirap ay sila pa ang nagpapalobo
ng ating populasyon. Sa paglaki ng populasyon ay mas dumarami rin ang mga taong
walang trabaho at hindi nakatatanggap ng sapat na benepisyo mula sa gobyerno. Ayon sa
data, noong 12 ng Mayo 2016 ay tinatayang may 102, 031, 047 populasyon ng Pilipinas
at ang kalahati nito ay nakatira sa lungsod (Worldometers,2016). Nasa top 12 din ang
Pilipinas pagdating sa mga pinakamaraming populasyon. Ito marahil ay sanhi ng
kahirapan sa bansa at kakulangan ng trabaho para sa mga tao. Dahil sa kakulangan ng
programa ng gobyerno sa Family Planning, kakaunti lang ang impormasyong natutuhan
ng mga tao tungkol sa epekto ng paglobo ng populasyon pati na rin ang iba’t ibang
paraan upang kontrolin ang pagdami ng populasyon. Dahil dito, mas marami ang mga
taong nakatira sa lansangan dahil sa kakulangan ng pera, na isa ring sanhi kung bakit
maraming bata ang hindi nabibigyan ng tamang nutrisyon at edukasyon.
4. Edukasyon
Kadalasang napagkakaitan ang mga mahihirap ng oportunidad na makapag-aral
dahil na rin sa kahirapan. Karapatan ang edukasyon pero sa bansa natin, mas pinipili pa
rin ng ibang mga kabataang tumulong sa kanilang mga magulang upang may makain sila
araw-araw. Dahil dito, mas nahihirapan silang makahanap nang maayos na trabaho dahil
wala silang sapat na edukasyon upang makapagtrabaho sa malaking kompanya.
Bukod pa rito, dahil sa kakulangan ng edukasyon at matinding pangangailangan
sa buhay, may ibang tao rin na nagiging desperado. Kaya para lang may makain ay mas
pinipili na lang mabuhay sa kalye at magnakaw. Sa dokumentaryong, The Slum: Risky
Business, makikita natin kung paano mag-isip at mabuhay ang mga batang kalye na
nakatira sa Lungsod ng Tondo. Kadalasan, ang mga batang kalyeng nakatira sa ampunan
ay mas pinipiling tumira sa lansangan dahil sa tingin nila ay mas ligtas sila rito kumpara
sa ampunan dahil ito na ang kanilang nakasanayan.
5. Kawalang Disiplina
Sabi nga nila, sa panahon ngayon sa Pilipinas, opsyonal na lang ang pagsunod sa
mga batas. Maging ang mga kabataan ngayon ay hindi na natatakot sa batas. Kailangan
nating maging disiplinado at matakot sa mga awtoridad para matuto tayaong sumunod sa
mga patakaran. Marami nang nagdaang matatalinong pinuno sa ating bansa pero kung
hindi marunong sumunod ang mga tao ay wala ring patutunguhan ito. Lahat ng tao ay
gustong makamit ang pagbabago pero iilan lang talaga ang gustong magbago.
6. Kolonyal na Kahirapan
Ang ilan sa mga ugali ng mga Filipino na pumipigil pag-asenso ng mga
mamamayan nito ay ang “crab mentality”, procrastination, “bahala na”, pagiging
ipokrito, ningas kogon, Filipino time, pagiging tsismoso, paninisi sa ibang tao,
pagsasawalang-bahala ng mga patakaran, at pagiging balat-sibuyas (Abello,2014).
PANGKASALUKUYANG LAGAY NG KAHIRAPAN NG BANSA

Ang Pilipinas ay may mataas na rate ng kahirapan, humigit -kumulang 18 milyon ng 110
milyong katao nito. Nabubuhay sa ibaba ng antas ng kahirapan o nakikipagpunyagi upang
matugunan ang pang-araw-araw na mga kailangan sa buhay. Marami pa rin sa mamayang
Filipino ang nasa laylayan. Nanatiling 70 porsyento ng mga Filipino ang nasa ilalim ng poverty
line noong 2016. Batay ito sa naging pagsisiyasat ng IBON Foundation kung saan nagtanong sila
sa mahigit 1,500 residente kung itinuturing nilang kabilang sila sa mahihirap na hanay ng mga
Filipino. Ang nakikitang rason dito ay ang noo’y unemployment rate o bilang ng mga Filipinong
walang trabaho o kulang ang kinikita at mataas na bilang ng kontraktwalisasyon sa bansa.
Paano masasabi kung ang indibidwal na pamilya ay mahirap? Ang Poverty Threshold ay
tinatawag din na Poverty Line. Ito ang linyang naghahati sa mga mahihirap at hindi. Kung ang
kita ng bawat tao ay mas mababa sa linyang ito, siya ay tinatawag na mahirap o may salat n akita
upang matustusan ang mga pangangailangan sa pagkain at iba pang pangunahing
pangangailangan.
Sa kabilang banda, kung ang kita ng bawat tao ay mas mababa kaysa sa katumbas na food
threshold. Siya ay nakararanas ng matinding kahirapan o extreme poverty. Sila din ay tinatawag
na Food Poor o may salat n akita upang matugunan kahit ang pangunahing pangangailangan
para sa pagkain.
Ang isang pamilyang Filipino na naninirahan sa mas mababa sa 2,200 pesos kita sa isang
buwan ay itinuturing na mahirap, mas mababa sa 1,540 pesos sa isang buwan, “mahirap sa
pagkain” o “labis na mahirap”. Ang mga figure na ito ay mula sa 6 buwan na ang nakaraan.
Ang Covid-19 ay nagpalala lamang sa nabawasang mga gawaing pang-ekonomiya at mga
undercount ng mga impeksyon sa Covid dahil sa kawalan ng pangangalaga ng kalusugan. Ang
pinahusay na quarantine ng komunidad ng Luzon ay nagdala ng 767.18 bilyong pisong
pagkawala para lamang sa pinakamaraming populasyon ng lalawigan, ang dalawa pa ay ang
Visayas at Mindanao. Kitang-kita ang kahirapan sa panahon ng pandemyang ito sa mga
lansangan ng Metro Manila kung saan makikita ang mga Filipino sa lahat ng edad na
nagmamakaawa para sa limos.
Hanggang noong Disyembre 2020, iniulat ng World Bank na ang pandemiyang ito ay
maglulubog sa 2.7 milyong higit pang mga Filipino sa kahirapan dahil sa pagkawala ng trabaho
at mas kaunting pagpapadala ng salapi pangunahin mula sa mga manggagawang kontraktwal sa
ibang bansa. Mataas ang ranggo ng paggawa sa pagpunan ng kaban ng Pilipinas.
Bago ang Covid 19, libu-libong mga Filipino na nagtatrabaho sa ibang bansa sa isang
kontraktwal na batayan na regular na nagpapadala ng malaking bahagi ng kanilang kita sa
kanilang mahal sa buhay ay nag-ambag sa ekonomiya ng bansa. Nang ideklara ang pandemya
noong Marso 2020, isang malaking bilang ng mga manggagawang ito sa ibang bansa ang
pinauwi ng kanilang mga employer; samakatuwid, dito nagsimula ang pagbagal ng remittances
ng pera.
Ayon naman sa First Quarter 2018 social Weather Report na isinagawa ng Social Weather
Stations, lumabas sa resulta ng sarbey na 9.8 (42%) milyon ng mga pamilya ang nagkokonsidera
sa kanilang mga sarili na mahirap, 2 porsyentong mas mababa kaysa sa huling quarter. Ito ang
kauna-unahang pagkakataon na bumaba ang self-rated food poverty ng 30%.
Sanhi pa rin ng kahirapan sa bansa, ang pamahalaan din ay gumawa at nagpanukala ng
iba’t ibang programa upang matugunan ang pangangailangan ng mga mahihirap at hatakin pataas
ang mga mamamayang nasa poverty line.
Sa ilalim ng Kagawaran ng Kagalingan at Pagpapaunlad Panlipunan (DSWD), nasimulan
ang programang Kapit-Bisig Laban sa Kahirapan- Comprehensive and Integrated Delivery of
Social Services (KALAHI-CIDSS) na naglalayong bigyang kapangyarihan ang mga komunidad
sa pamamagitan ng pagsali sa kanila sa pagbabalangkas, pagpapatupad, at pangangasiwa ng
kanilang mga gawaing pagpapaunlad at naglalayong bawasan ang kahirapan. Naisakatuparin din
ang Pantawid Pamilya Pilipino Program (4Ps) na sumusuporta sa mga piling pamilyang nasa
laylayan. Mayroon ding Social Pension para sa maralitang matatanda na may edad 60 pataas.
Bilang tugon din sa kahirapan kaya naisilang ang RA 10963 o Tax Reform for acceleration
and Inclusion (TRAIN) Act na naglalayong magkaroon ng maayos, simple at patas na koleksyon
ng mga buwis para may magamit sa pagpapatayo ng mga pampublikong gusali at makalikha ng
personal na kapital para sa mamamayang Filipino.
Bilang kabuuan, ang alin mang bansa na naglalayon ng pag-unlad ay kinakailangang
kumilala sa mga problema at gumawa ng mga komprehensibong solusyon para sa mga ito.
Nangangailan din ng disiplina sa sarili upang magkaroon ng mas panatag na paghakbang para sa
inaasam na pagbabago.
MGA SANGKAP NG KAHIRAPAN

Mga Sangkap, Dahilan at Kasaysayan
Ang salitang “Sangkap” at “Dahilan” ay hindi magkapareho. Ang “dahilan” ay ang bagay
na nakakaragdag sa pinagmulan ng isang suliranin tulad ng kahirapan. Samantala, ang “sangkap”
ay maaaring bagay na nakararagdag sa patuloy na pagkakaroon ng suliranin matapos na ito ay
lumitaw.
Upang malinaw, narito ang limang malalaking nagtataguyod ng kahirapan.
MGA NAGTATAGUYOD NG KAHIRAPAN

1. Kamangmangan
“Ang kaalaman ay kapangyarihan”, ayon sa kasabihan. Ang malungkot lamang,
alam ito ng ibang mga tao ngunit mas ninanais nila na sarilinin ang kanilang kaalaman
upang mapanatili ang kalamangan sa ibang tao.
2. Karamdaman
Kahit saang lugar man, ang pag-iingat ay mas mainam na panangga sa mga sakit
kaysa sa mga gamut: Ito ay isa sa mga pangunahing isinusulong ng PHC (Primary Health
Care o pangunahing pangangalaga sa kalusugan). Ang ekonomiya ay mas masagana kung
ang mga tao ay malulusog; mas higit kaysa kung ang tao ay nagkakasakit at kailangang
gamutin.
3. Kawalan ng Interes
Ang kawalan ng interes ay nangyayari sa tao kapag nawalan na sila ng pakialam,
o kung pakiramdam nila ay wala silang kapangyarihan upang mabago ang mga bagay sa
paligid nila, na itama ang isang kamalian o pagkakamali, o kaya ay gawing mas mainam
ang ayos ng kanilang pamumuhay.
4. Kawalan ng Katapatan
Ang halaga ng salapi na sapilitang kinuha o kaya ay winaldas ay ang halaga ng
pagpapababa ng kayamanan para sa isang pamayanan. Sinasabi ng mga Ekonomista ang
tungkol sa “multiplier effect” o epektong pangmaramihan. Kung hindi tapat ang mga
namumuno sa bayan/ bansa ay lalo itong maghihirap.
5. Pagka-Palaasa
Isang ugali, o paniniwala na kung ang isang tao ay napakahirap at walang
kakayanan at hindi niya kayang tulungan ang kaniyang sarili ay kailangang umasa na
lamang siya sa tulong mula sa ibang tao. Ganoon din ang nangyayari sa isang lugar na
may kahalintulad na ugali o paniniwala. Ang malungkot, ang ganyang ugali at ang
magkakaparehong maling paniniwala ang siyang pinakamalaking katwiran sa sarili upang
mapanatili ang antas ng tao o grupo ng tao na umasa na lamang mula sa tulong ng iba.
Ang solusyon sa pangkalahatang suliranin ay ang pangkalahatang pag-alis ng mga
sangkap ng kahirapan.
C. MALNUTRISYON
Ang problema ng malnutrisyon ay patuloy pa rin na gumigimbal sa milyon-milyong tao sa

buong mundo particular sa mga mahihirap na bansa kabilang na ang Pilipinas. Patuloy itong
lumalala kasabay ng tumataas na kaso ng kahirapan at lumolobong populasyon. Ayon sa Food
and Agriculture Organization (FAO), ang kaso ng malnutrisyon sa Pilipinas ay konektado sa
kakulangan ng sapat na masusustansyang pagkain o kaya’y dahil sa hirap na maiabot ang mga
kinakailangang pagkain sa buong populasyon. Bukod pa rito, hindi ulan sapat ang kaalaman ng
lahat tungkol sa kahalagahan ng nutrisyon.
Sinasabing ang kakulangan sa protina (protein-deficiency) ang pangunahing kaso ng
malnutrisyon sa Pilipinas. Tinatayang umaabot sa tatlong milyon ang dumaranas nito. Dahil dito,
laganap ang kakulangan sa timbang at pagiging bansot ng mga kabataan sa mga lugar na talamak
ang kaso ng malnutrisyon. Ayon sa FNRI, ang pagkabansot (stunted growth) ay problemang
matagal nang kinakaharap ng bansa at sadyang nakaaalarma, mula sa 16% rate ng pagkabansot
sa mga kabataan noong 2011, dumoble ito sa 33% rate sa sumunod pa na taon. Ayon naman sa
World Health Organization, 28 na milyong Filipino ang nanganganib na dumanas ng
malnutrisyon, dahil pa rin sa hindi maipaabot nang husto ang kinakailangang nutrisyon sa buong
populasyon.
Upang malabanan ang kaso ng malnutrisyon sa bansa, nagsasagawa ng ilang programa ang
pamahalaan upang maipaabot sa lahat ang impormasyon. Ipinaaabot ang kaalaman sa
kahalagahan ng nutrisyon sa mga kabataan sa mga pampublikong paaralan, kasabay din nito ay
mga feeding program para sa lahat.
Ayon pa sa mga pag-aaral ng ilang respetadong institusyon, ang mataas na kawalan ng
trabaho sa Pilipinas ay itinuturo ding salik kung bakit hindi sapat ang sustansyang nakukuha ng
bawat pamilya. Ang tinatayang 7.8 na porsyento ng kawalan ng trabaho sa bansa ay masasabing
dahilan kung bakit hindi nabibili ang mga wastong pagkain na kailangan ng bawat miyembro ng
pamilya. Dagdag pa rito ang mataas na presyo ng mga bilihin sa mercado. Ang mga pamilya na
biktima ng mga kalamidad ay nanganganib din na maging biktima ng malnutrisyon.
Sa huli, mahirap man malabanan ang malnutrisyon sa bansa, hindi pa rin dapat mawalan ng
pag-asa na darating pa rin ang panahon na masusugpo ito sa bansa. Kinakailangan lamang nap
ag-ukulan ng pansin ang isyung ito, lalo na ng gobyerno. Kinakailangan din ang pakikiisa ng
lahat ng sector ng lipunan nang sa gayon ay makamtan natin ang layuning mabura ang
malnutrisyon sa mga Filipino.
D. KAWALANG SEGURIDAD SA PAGKAIN
Ang kawalang seguridad sa pagkain ay isa sa pinakamalalang suliranin na kinakaharap

ngayon ng ating bansa. Tayo ay umaangkat ng tone-toneladang bigas sa ibang bansa ulanar na sa
bansang Vietnam at Thailand. Paano nangyari na ang bansang nag-i-export ng bigas noon ay
nag-iimport na ngayon? Paano nangyari na ang bansang kinalalagyan ng International Rice
Research Institute (IRRI) na nasa Los Baῆos Laguna ay isa sa mga bansang umaangkat ng bigas
mula sa mga bansang nabanggit sa itaas? Bakit ang mga bigas n amula sa National Food
Authority (NFA) na galling sa ibang bansa ay may ibang amoy? First class ba ang binibili o yung
last class na?
Hindi naman natutulog ang gobyerno, dahil gusto ng kasalukuyang administrasyon na
makaahon ang Pilipinas sa suliraning ito. Ngunit ang dapat na pagtuunan ng pansin ay ang
Modernisasyon ng Agrikultura.
MUNGKAHING GAWAIN:
Panuto: Suriin ang sumusunod na akda:
“LANGAW SA ISANG BASONG GATAS NI: AMADO V. HERNANDEZ”
Sagutin ang mga sumusunod na katanungan:
I. Ano ang masasabi mo tungkol sa pamagat ng Kuwento? Ipaliwanag.
II. Sino-sino ang mga tauhan? Ano ang kanilang ginampanan?
III. Banggitin ang mga teoryang pampanitikan na nakapaloob at ipaliwanag.
IV. Ano ang layunin ng may-akda
V. Mga Kaisipan at Aral na nakapaloob sa Kuwento.
RUBRIK SA PAGSUSURI:
1. Pagsusuri ng Akda -----------------------------------------------------30%
2. Tamang gamit ng gramatika ----------------------------------------15%
3. Maayos at Sistematikong daloy ng Paglalahad------------------20%
4. Malinaw na Paglalahad ng Mensahe-------------------------------15%
5. Kaangkupan ng mga mensaheng nais ipaabot-------------------20%
100%
Aralin – 2
MGA AKDANG PAMPANITIKAN
INTRODUKSYON
Kung ihahambing ang gulang ng Panitikang Filipino sa panitikan ng mga ibang bansa sa
Europa ay bata pa ang ating Panitikang Filipino. Ang Panitikang Filipinong pasulat ay may
mahigit apat na raang taon lamang. Ang kasaysayan ng ating panitikan ay maikli sapagkat
marami rito ang nasira at nasunog nang dumating ang mga Kastila.
Ang Panitikang Filipino ay sumasakop sa panahong bago pa dumating ang mga Kastila
noong 1521 at bago pa sakupin ang Pilipinas ng imperyo ng Madjapahit noong ika 14 na siglo.
Ang lahat ng mga nasulat o naipahayag sa iba’t ibang wikiing Filipino tungkol sa kanilang
karanasan, isipan, damdamin at tradisyong pasalita, ay siyang masasabing Panitikang Filipino.
Ang panitikang Filipino ay may pambihirang kabuuan. Ito’y nagsimula sa mga pasalitang
tradisyon. Ang mga kalapit-bansa ng Pilipinas gaya ng Indonesia, Malaysia, India, Arabia at
Cambodia ay nangag-ambag ng kani-kanilang panitikan sa Pilipinas gaya ng mga Epiko, Alamat,
Kuwentong-bayan, Awiting-bayan, Karunungang-bayan at mga iba’t ibang uri ng Dula.
Sa pagdating ng mga Kastila ay kanilang pinalaganap ang mga tradisyong Europeong
napapaloob sa Comedia, Corrido, Awit, Cenakulo, Pasion at Zarsuela.
Nang panahon ng Propaganda, ang mga Pilipino’y nagsisulat sa Kastila, sa Tagalog at sa
iba’t iba pang ulan Filipino. Sumulat ang mga propagandista ng mga Nobela, Sanaysay, Tula, at
mga artikulo sa pahayagang Tagalog at Kastila. Ang mga paksa ng kanilang panitikan ay tungkol
sa mga pagbabago, paglalantad ng mga katiwalian sa pamahalaan at simbahan at sa paghingi ng
mga Karapatan at katarungan ng mga mamamayang Filipino. Ang kanilang mga sinulat ang
nagpatinag ngb damdaming Makabayan, nagbukas ng isipan ng mga Filipino, nagbunsod sa
pagkakaisa at nagwakas sa himagsikan.
Sa panahon ng Himagsikan ay nabago ang paksa at istilo ng panitikan. Naging maapoy,
patuligsa at mapaghamon ang panitikan. Ang mga paksa naman ay pag-ibig sa bayan,
paghahangad ng Kalayaan at pagtuligsa sa mga Amerikano. Ang wika ng panitikan ay
karaniwang Tagalog at Kastila.
Nang masakop ng Amerikano ang Pilipinas ay mayroon pa ring nagsisulat ng laban sa
kanila. Tinuruan at sinamay ng mga Amerikano ang mga Filipino sa ideya at edukasyong
demokratiko. Madaling natuto ang mga Filipino ng wikang Ingles, sa loob lamang ng humigid-
kumulang sa dalawang taon ay nangagsisulat na sila ng mga tula, sanaysay, maikling kuwento at
nobela sa Ingles.
Dumating at sinakop tayo ng mga Hapones. Ipinasara ang maraming palimbagan.
Inilagay sa mahigpit na pagmamatyag ang mga pahayagan at magasin. May sensura, kaya pigil
ang damdamin ng maraming manunulat.
Pagkatapos bumagsak ang kapangyarihang Hapones at Nawala ang mga sensura,
nagbalik ang sigla sa malayang pagsulat. Lumaganap muli ang mga babasahin. Nagkaroon ng
iba’t ibang Samahan ng mga manunulat at nagkaroon ng mga Gawad at gantimpala sa mga
patimpalak sa pagsulat. Maraming mga nobela, at dula ang isinapelikula.
Ang mga Pamantasan ay nagkaroon ng mga kurso sa pagsulat. Nagkaroon din ng mga
palihan at sanayan kaya’t madami ang nagkaroon ng malawak na kaalaman sa pagsulat. Marami
sa mga mag-aaral na ito ang nagtaas ng tinig noong panahon ng aktibismo. Kasama ng mga
nakatatandang manunulat, silang lahat ay unti-unti nang nakabubuo ng pambansang panitikang
siyang tunay na nagpapahayag ng damdamin, niloloob, hangarin, at panaginip ng bayan.
LAYUNIN
 Nakasusulat ng sariling akdang pampanitikan hinggil sa mga suliraning panlipunan.

 Nakapag-aambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang wika ng panitikang ulana
na nakaugat sa realidad ng buhay at mga pangarap ng mamamayang Pilipino.
 Natutukoy at Nalalaman ang iba’t ibang akdang pampanitikan.
ANG MGA AKDANG TULUYAN
1. Maikling Kuwento – Ito ay bumubuo ng mga magkakaugnay-ugnay na mga pangyayari

ng pang-araw-araw na buhay na may isa o ilang tauhan, may isang pangyayari at isang
kakintalan. Umiikot ang kwento sa tauhan na dumaraan sa isang pagsubok na mabibigyan ng
kalutasan sa dakong hulihan ng naratib.
Ang maikling kwento ay isa sa pinakakilalang halimbawa ng tekstong nagsasalaysay.
Ito’y may maikling kaanyuan at ang diwa ay napapalaman sa isang buo, mahigpit at
makapangyarihang balangkas na inilalahad sa isang paraang mabilis ang galaw.
Mga uri ng Maikling Kuwento
a. Kuwento ng Katutubong Kulay- sa kuwentong ito, ang binibigyan ng diin ay ang

kapaligiran at mga pananamit ng mga tauhan, ang uri ng pamumuhay at hanapbuhay
ng mga tao sa nasabing pook.
b. Kuwento ng Madulang pangyayari – binibigyan ng pansin at diin ay mga
mahahalaga, kasindak-sindak at mga pambihirang pangyayaring nakapagbabago sa
mga tauhan.
c. Kuwento ng Pakikipagsapalaran – nasa balangkas ng pangyayari at wala sa tauhan
ang kawilihan o interes sa kuwentong ito.
d. Kuwento ng Kababalaghan – mga di-kapani-paniwalang mga pangyayari bukod pa
sa mga katatakutan ang siyang diin ng kuwentong ito.
e. Kuwento ng Tauhan – sa kuwentong ito, ang interes at diin ay nasa pangunahing
tauhan.
f. Kuwento ng Sikolohiko – bihira anag sumusulat ng ganitong uri ng kuwento
sapagkat may kahirapang ilarawan ang pag-iisip ng isang tao. Ang kailangan ng
kuwentong ito’y maipadama sa mga bumabasa ang damdamin ng isang tao sa harap
ng isang pangyayari.
g. Kuwento ng Katatakutan – ang diin ng kuwentong ito ay nasa mga nakasisindak na
mga pangyayari na nakapagpapatinag ng damdamin at kilos ng mga bumabasa.
h. Kuwento ng Katatawanan – ang layunin ng kuwentong ito’y magpatawa at bigyan
ng aliw ang mga bumabasa.
2. Nobela – isang mahabang salaysay na nahahati sa mga kabanata. Ang mga pangyayari
rito’y hango sa tunay na pangyayari sa buhay ng tao, sumasakop ng mahabang panahon
at ginagalawan ng maraming tauhan.
Mga Uri ng Nobela
a. Nobela ng Pangyayari- ang diin ng pagkakasulat ay nasa mga pangyayari sa nobela.

b. Nobela ng Tauhan – ang binibigyang diin sa nobelang ito’y ang katauhan ng
pangunahing tauhan, ang mga hangarin at mga pangangailangan ng mga tauhan ang
binibigyan ng pansin.
c. Nobela ng Romansa – ang nobelang ito’y tungkol ulan-iibigan o romans. Ito ang
binibigyan ng diin.
d. Nobela ng Pagbabago – sa nobelang ito, ang binibigyan ng diin ay ang mga layunin
ng may akda o ang kanyang mga hinahangad na pagbabago sa lipunan at sa
pamahalaan.
e. Nobela ng Kasaysayan – ang nobelang ito’y nagsasalaysay ng mga pangyayaring
kaugnay ng kasaysayan ng bayan. Inilalarawan dito ang mga bayaning nag-ambag ng
kanilang pagtatanggol at pag-ibig sa bayan.
3. Talambuhay. Ang talambuhay ng naratib na natutungkol sa isang tao. Ito ay

pagsasalaysay ng mga pangyayari tungkol sa isang tao, maaaring sarili o iba, mula sa
kapanganakan hanggang sa kasalukuyang estado ng kanyang buhay o maaaring hanggang
kamatayan.
4. Kasaysayan. Ang kasaysayan ay kwentong hindi bunga ng imahinasyon bagkus ito ay
mga kwento ng totoong pangyayari, mga pangyayaring siyang humuhubog ng
pagkakakilanlan ng isang tao, bansa o anupaman. Ito ay maingat na binubuo dahil
nararapat na pawing katotohanan lamang ang nakapaloob dito.
5. Balita. Ang mga balita ay mga nagpapahayag ng mga mahahalagang pangyayari sa araw-
araw na ibinabahagi sa mga tao upang sila ay magkaroon ng impormasyon tungkol sa
mga nagaganap sa kanilang paligid. Tulad din ito ng kasaysayan sa puntong nararapat na
pawang katotohanan lamang ang ilalahad. Ngunit di tulad ng kasaysayan na natuntungkol
sa mga pangyayari sa nakaraan, ang balita ay tungkol sa mga pangyayari sa kasalukuyan
at maging sa hinaharap.
6. Alamat, leyenda, epiko at kwentong-bayan. Mga anyo ito ng naratib na nabuo sa

matandang panahon ng ating kasaysayan. Ang mga ito ay sumasalamin sa ating
kabihasnan. Ang mga alamat ay nagsasalaysay ng pinagmulan ng mga bagay-bagay o ng
ngalan ng pook. Ang mga leyenda naman ay nagsasalaysay tungkol sa mga
mahahalagang pangyayaring naganap na naging daan sa mga mahahalagang pangyayari
sa ating lahi. Ang mga epiko ay mahahabang tulang pasalaysay na nagpapahayag ng
kagila-gilalas na pakikipagsapalaran ng isang bayani at ang kwentong-bayan ay mga
kwentong sumasalamin ng kultura ng iba’t ibang bayang matatagpuan sa ating bansa.
7. Talumpati – ito’y isang akdang pampanitikang ang layunin ay bigkasin sa harap ng mga
tagapakinig. Ang mga layunin ay humikayat, magpaliwanag, magbigay ng impormasyon,
mangatwiran at magbigay ng opinion o paniniwala.
8. Parabula – ito ay isang kathang may-aral at matalinhaga, ang kuwento ay hinango sa

Biblia.
9. Pabula – ito ay kuwento na madalas ay mga hayop ang gumaganap na tauhan,

kapupulutan ito ng mga aral. Ang mga pabula’y likhang isip lamang ng mga manunulat at
walang katotohanan sa tunay na buhay. Ang layunin nito’y gisingin ang isipan ng mga
bata sa mga pangyayaring makahuhubog ng kanilang ugali, kilos, at isipan.
MGA SANGGUNIAN:
YUNIT III
PANITIKAN HINGGIL SA KARAPATANG PANTAO
LAYUNIN:
 Naipaliliwanag ang sanhi at bunga ng mga suliraning panlipunan sa pamamagitan ng mga
 Nakabubuo ng isang akademikong papel na nagsusuri sa kabuluhang panlipunan ng isang
akdang pampanitikan
 Nakasusulat ng sariling akdang pampanitikan hinggil sa mga suliraning panlipunan
 Nakapag-aambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang wika ng panitikang pambansa na
nakaugat sa
Pagtalakay sa binasang akda tungkol sa karapatang Pantao.

DESAPARESIDOS ni Lualhati Bautista: Ideolohiya, Praktika, Rebolusyon
MUNGKAHING GAWAIN:
Panuto: Suriin ang Nobelang “DESAPARESIDOS” ni Lualhati T. Baustista
Sagutin ang mga sumusunod:
1. Ano ang masasabi mo tungkol sa pamagat ng Nobela? Ipaliwanag.
2. Sino-sino ang mga tauhan? Ano ang kanilang ginampanan?
3. Banggitin ang mga teoryang pampanitikan na nakapaloob at ipaliwanag.
4. Ano ang layunin ng may-akda
5. Mga Kaisipan at Aral na nakapaloob sa Nobela
RUBRIK SA PAGSUSURI
1. Pagsusuri ng Akda --------------------------------------------------- 30%
2. Tamang gamit ng gramatika ---------------------------------------- 15%
3. Maayos at Sistematikong daloy ng Paglalahad-------------------- 20%
4. Malinaw na Paglalahad ng Mensahe-------------------------------- 15%
5. Kaangkupan ng mga mensaheng nais ipaabot--------------------- 20%
100%
YUNIT IV
PANITIKAN HINGGIL SA ISYUNG PANGMANGGAGAWA,
PANGMAGSASAKA, AT PAMBANSA
LAYUNIN:
 Naipaliliwanag ang sanhi at bunga ng mga suliraning panlipunan sa pamamagitan
ng mga makabuluhang akdang pampanitikan.
 Nakabubuo ng isang akademikong papel na nagsusuri sa kabuluhang panlipunan
ng isang akdang pampanitikan
 Nakasusulat ng sariling akdang pampanitikan hinggil sa mga suliraning
panlipunan
 Nakapag-aambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang wika ng panitikang
pambansa na nakaugat sa realidad ng buhay at mga pangarap ng mamamayang
Pilipino.
Manggagawang Regular at Kontraktwal
Kung ikaw ay isang regular, mapalad ka nang kaunti dahil maaaring ipinapatupad s aiyo
ang labor standards na ayon sa ating batas-paggawa gaya ng minimum na sahod, walong oras na
trabaho, over time pay, 13th month pay, SIL, holiday pay at rest day o isang araw na pahinga
kada lingo. (at may katiting na alawans kung may union dahil may mga benepisyong lagpas sa
itinakda ng batas na maaaring makuha bunga ng mga labanan, ng CBA, halimbawa.
PAGSASANAY SA ISYUNG PANGMANGGAGAWA
A. Paglinang ng Kaalaman
Panuto: Gamit ang ilustrasyon sa ibaba, muling ilahad ang problema sa usaping manggagagawa
at ang inihaing solusyon ng gobyerno para dito. Magsagawa ng pananaliksik upang
makapaglahad ng pagsusuri kung epektibo o hindi ang solusyon.
PROBLEMA
PAGSUSURI
SOLUSYON
B. GAWAIN:
Panuto: Magmungkahi ng organisasyon para sa isang espesipikong sector ng mga
manggagawa (halimbawa: mga barber, mga tsuper, mga beautician). Pangalanan ang
organisasyon, magrekomenda ng magiging adhikain nito at mga benepisyong
matatanggap ng mga manggagawang magiging miyembro.
Rubrik para sa imumungkahing Organisasyon, Adhikain at Benipisyo

Pamantayan Puntos Aktuwal
Pangalan ng Organisasyon 10
Unique, makatawag- pansin at konektado sa sector
ang pangalang inirekomenda mo
Adhikain ng Organisasyon
Malinaw at espesipikong naisa-isa ang mga 15
adhikain ng inirekomendang organisasyon
Benepisyo para sa mga Miyembro 15
Malinaw at espesipikong naisa-isa ang mga
benepisyong matatanggap ng mga miyembro na
aanib sa organisasyong inirekomenda
Presentasyon 10
Malinaw, magkakaugnay at maayos
Kabuuan 50
MGA SANGGUNIAN:
Binwag, A. M. et.al. (2018). Kontekstwalisadong Komunikasyon, St. Andrew Publishing
House, Plaridel, Bulacan.
YUNIT V
PANITIKAN HINGGIL SA ISYUNG PANGKASARIAN
INTRODUKSYON
Lahat ng tao ay isinilang na malaya at pantay sa dignidad at mga Karapatan. Bawat isa,
anuman ang oryentasyong sekswal at pagkakakilanlang pangkasarian ay nararapat na ganap na
magtamasa ng lahat ng karapatang pantao.
LAYUNIN:
 Napahahalagahan ang dinamikong ugnayan ng panlipunan realidad at ng
panitikan.
 Nakabubuo ng isang akademikong papel na nagsusuri sa kabuluhang panlipunan
ng isang akdang pampanitikan
 Nakasusulat ng sariling akdang pampanitikan hinggil sa mga isyung Pangkasarian
 Naisaalang-alang ang mga kultura at iba pang aspektong panlipunan sa
pagsasagawa ng pananaliksik.
NILALAMAN
KONSEPTO NG KASARIAN
(Gender at Sex)
Kasarian
Tumutukoy sa panlipunang gampanin, kilos, at gawain na itinakda ng lipunan para sa
mga babae at lalaki (WHO).
Sex
Tumutukoy sa biyolohikal o pisyolohikal na katangian na nagtatakda ng pagkakaiba ng
babae sa lalaki (WHO).
PAGKAIBA NG KAHULUGAN NG SEX AT KASARIAN
 Dati ay walang pinagkaiba ang kahulugan ng sex at kasarian
 Nagsimula noong 1950s sa mga sikolohista sa Estados Unidos at Inglatera
 Sex ay tumutukoy sa katangiang pisikal; kasarian sa katangiang sikolohikal o
pagkilos
 Sex ay biyolohiya; Kasarian ay impluwensya ng kultura
SEX KASARIAN
1. Biyo-pisyolohikal 1. Sosyo-sikolohikal
2. Panlahat (universal) 2. Kultural/nakatali sa kultura
3. Medyo hindi nababago 3. Nababago
4. Kategorya - babae o lalaki 4. Kategorya- feminie o masculine
5. Katangiang pantay na 5. Katangiang may tatak ng in-
pinahahalagahan ekwalidad o di-pagkakapantay-
6. Ang babae ay may buwanang regla pantay
7. May bayag ang lalaki 6. Sa Estados Unidos, mas mababa ang
8. Ang babae ay may suso at ang suso kita ng babae kaysa lalaki
nila ay may gatas 7. Sa Vietnam, mas maraming lalaki
9. Mas Malaki ang buto(bones) ng ang naninigarilyo
lalaki 8. Sa Saudi Arabia, hindi maaaring
magmaneho ang babae
9. Sa maraming bansa, ang gawaing
bahay ay ginagawa ng babae
Tradisyonal na Pagtingin
Sex Assignment Lalaki Babae
Gender Identity Lalaki Babae
Gender Expression Masculine Feminine
Sexual Orientation Sa babae lamang sa lalaki lamang
Sexismo – pagtinging ang isang kasarian ay nangingibabaw sa iba

Heterosexismo – ang pag-akalang lahat ng tao ay heterosekswal at pagtalaga dito
na likas at normal na sekswalidad ng lahat
Homophobia/ biphobia/ transphobia – pagturing o pagtingin sa mga taong
LGBTQ ng masama.
ORYENTASYONG SEKSWAL
Sexual Orientation – tumutukoy sa kakayahan ng isang tao na nakaranas ng
malalim na atraksyong apeksyonal, emosyonal, sekswal; at ng malalim na
pakikipagrelasyon sa taong ang kasarian ay maaaring katulad ng sa kanya,
iba sa kanya, o kasariang higit sa isa.
Uri ng Oryentasyong Sekswal
1. Heterosexual – mga taong nagkakanasang sekswal sa miyembro ng
kabilang kasarian, mga lalaki na ang gusting makatalik ay babae at mga
babaeng gusto naman ay lalaki.
2. Homosexual – mga nagkakaroon ng sekswal na pagnanasa sa mga taong

nabibilang sa katulad na kasarian, mga lalaking mas gustong lalaki ang
makakatalik at mga babaeng mas gusto ang babae bilang sekswal na
kapareha.
3. LGBTQ – inisyalismo para sa Lesbian Gay Bisexual Transgender at Queer
(LGBTQ).
 Lesbian- female homosexuality: Lesbian ay isang babae na naaakit
lamang sa iba pang mga babae. Ito ay tumutukoy sa sexual identity.
 Gay- male homosexuality (also used for homosexual women): Gay ay

isang lalake na naaakit lamang sa iba pang mga lalake. May
kaugnayan ang terminong ito sa sexual identity.
 Bisexual – isang lalaki/babae na sekswal na naaakit sa parehong mga

pamantayan female/male na kasarian; isang tao na may emosyonal at
pisikal na atraksyon para sa lalaki o babae at kinikilala ang sarili
bilang bisexual.(Lady Gaga)
 Transgender – ay isang tao na nagpapahayag ng pagnanais na

maging ang kabaliktaran kasarian, o isang malalang-malala tumalima
sa kanilang assigned sex.
Transsexual – mga taong ang gender identity ay direktang
salungat sa kanilang sex assignment noong sila ay pinanganak.
Marami pero hindi lahat ng mga taong transsexual ay binabago
ang kanilang gender expression at katawan sa pamamagitan ng
hormone replacement therapy(HRT) ay iba’t ibang operasyon
na parte ng prosesong tinatawag na transition. (Hal. BB
Gandanghari)
 Queer - ay isang all-encompassing term na ginagamit sa mahalagang

tukuyin ang anumang bagay na hindi “straight”- lahat ng kasarian at
sexual identities dumadating sa ilalim ng payong ito, bagaman
maraming nakakita dito bilang nakakasakit binibigyan kahulugan nito
bilang kakaiba o suwail at ang kanyang kasaysayan ay ginagamit
bilang isang mapanirang-puri na salita.
 Intersex – mas kilala bilang hermaphroditism, intersex ay ang estado
ng pagiging ipinanganak na may reproductive o sekswal anatomy na
hindi akma ang standard na lalaki/babae na kahulugan. Halimbawa,
ang isang tao na panlabas ay lilitaw upang maging female ngunit sa
loob ay may karaniwang male reproductive organ, at vice versa.
 Pansexual – pansexuality ay ang estado ng pagiging akit sa anuman,

at sa lahat ng mga tao anuman ang pagkakakilanlan sekswal o
kasarian, madalas na nalilito sa bisexuality, sa binary na kasarian,
pansexuality ay makikita bilang isang emosyonal na sekswalidad
kung saan pisikal na kasarian at sekswalidad ay hindi kinakailangan
na kinuha sa account. Ang pansexual na tao ay maaaring maging
nilalaman na ligawan/gustuhin/ i-date ang lahat ng kasarian, sa
anumang sekswal na pagkakakilanlan at transgender at intersex na
tao.
 Asexual – ay ang estado ng mga kulang sa sekswal na damdamin (sex

drive/libido) at asosasyon, at o ang estado ng pagiging hindi naaakit
sa iba na ito ay hindi palaging nangangahulugan na ang asexual ay
hindi kaya ng mga relasyon at pagmamahal. Ito ay nagpapahiwatig ng
hindi pakiramdam ng sekswal na atraksyon. Maaari pa rin gusto mag
sex ang asexuals, ngunit hindi nila makikita ang mga tao at isipin na
gusto nilang magkaroon ng sex sa kanila.
Gender Identification
 (pagkakakilanlang kasarian) kinikilala bilang malalim na damdamin at
personal na karanasang pangkasarian ng tao, na maaaring nakatugma
o hindi nakatugma sa sex niya nang siya’y ipinanganak, kabilang ang
personal na pagtuturing niya sa sariling katawan (na maaaring mauwi,
kung malayang pinipili, sa pagbabago ng anyo o kung ano ang
gagawin sa katawan sa pamamagitan ng pagpapaopera, gamot, o iba
pang paraan) at iba pang ekspresyon ng kasarian, kasama na ang
pananamit, pagsasalita, at pagkilos.
MUNGKAHING GAWAIN:
Pansinin ang kasunod na payak na naratib at suriin ang mga elemento nito.
Huwag po, Itay…

Nais komg ibahagi sa inyo ang na magitan sa amin ng aking Itay iang gabi. Hinding-hndi ko
makakalimutan ang gabing iyon. Malakas ang ulan noon ngunit maalinsangan ang simoy ng hangin.
Nagsuklay ako noon sa sa loob ng aking silid. katatapos ko lamang maligo at nakatapis pa
lamang noon. Narinig kong kumakatok si Itay s apinto ng aking kwarto. Nang sagutin ko ang pagkatok
niya, sinabi niyang kailangan daw naming mag-usap at nakiusap siyang papasukin ko siya.
May pag-aalangang binuksan ko ang pinto at siya’y kagyat na pumasok sa aking silid, laking
gulat ko nang ipinid niya at susian ang pinto. Kumabog ang aking dibdib. Kinabahan ako bigla.
Natakot. Mabilis na kinawakan ni Itay ang aking mga kamay. Hinaplus-haplos niya ang aking mg
abuhok at ang aking mukha. Pinaraan niya ang kanyang mga daliri sa aking mga kilay, sa aking mga
pisngi at sa aking mga labi, napasigaw ako.
“Itay…. Huwag po! Huwag po! Akoy inyong anak! Utang na loob, Itay!
Ngunit parang walang narinig ang aking Itay. Ipinapatuloy lamang niya ang kanyang ginagawa.
Ipinikit ko na lamang ang aking mga mata dahil ayaw kong Makita ang mukha ng aking ama habang
ipinagpatuloy niya ang kanyang ginagawa sa akin. Mariin ang aking pagkakapikit. Hindi ko magawang
lumuha.
Bigla kong narinig si Inay. Sumisigaw siya habang binabayo ang nakapinid na pinto ng aking
kwarto.nagpupumilit siyang pagbuksan ang pinto. Garalgal ang naghuhumiyaw niyang tinig.
“Hayop ka! Hayop ka! Huwag mong gawin iyan sa sarili mong anak! Huwag mong sirain ang
kanyang kinabukasan!
Subalit wala ring nagawa si Inay. Hindi rin siya pinakinggan ni Itay. Iniharap niya ako sa
salamin at ganoon na lamang ang aking pagkamangha at pagkagulat sa aking nakita. Magaling naman
palang mag-makeup si Itay.
Nang gabing iyon ay nagtapat sa akin si Itay. Bakla pala siya. Ngunit hindi ako nagalit sa kanya,
manapa’y labis akong nagalak sa galing at husay na ipinamalas niya. Naisip ko, matutuwa ang aking
boyfriend dahil lalo akong gumanda ngayon.
Niyakap ko si Itay at kapwa kami napaluha sa labis na kagalakan.
Masaya na kami ngayon at nabubuhay nang matiwasay.
Lovingly yours,
BADONG
*Halaw sa isang e-mail na aking natanggap. RAB
Sagutin
Sagutin:
Sagutin:
1. Ano ang paksa ng kuwento? Iugnay ito sa mga tunay na pangyayari sa lipunan.
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
_
2. Paano inilahad ng may-akda ang kuwento, estilo ng pagsisimula, pagbuo ng detalye at

pagwawakas?
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
3. Ano-ano ang mga pangyayaring isinalaysay sa kuwento? Ano ang implikasyon nito sa
lipunan?
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
4. Maayos ba ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari? Patunayan at ibigay ang mga

dahilan.
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
5. Paano winakasan ang kwento? May aral ka bang nakuha mula rito?
______________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Tinakdang Panukatan sa pagsusuri ng komposisyon

40-33- Napakahusay 32-25 –Mahusay
24-17- Medyo Mahusay 16-9- Mahina.
YUNIT- VI
PANITIKAN HINGGIL SA SITWASYON NG MGA PANGKAT MINORYA

LAYUNIN:
panlipunan
 Napahahalagahan ang dinamikong ugnayan ng panlipunan realidad at ng
panitikan
 Natutukoy at nasusuri ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki-
pakinabang na sanggunian tungkol sa migrasyon/dispora
ARALIN 1
MGA PANGKAT ETNIKO SA PILIPINAS
INTRODUKSYON
Ang yamang tao ng Pilipinas ay ang kaniyang mga mamamayan. Filipino ang tawag sa
kanila. Ngunit iba’t iba ang pangkat na kanilang kinabibilangan. At iba-iba rin ang tawag sa
kanila.
Ang pangkat ay ang sektor ng lipunan. Ang minorya ay ang maliit na bahagi ng populasyon
na kadalasan ay nakararanas ng diskriminasyon o marginalisasyon.
Tila alingawngaw na bumasag sa katahimikan ng mga katutubong Pilipino ang kaliwa’t

kanang suliraning nag-udyok sa kanila upang iparinig ang kanilang tinig. Kahit sila pa ang
kaunaunahang humubog sa ating kasaysayan at kultura, mistulang kulang pa rin iyon upang ang
sitwasyon ng mga ethnic minorities ay bigyang pansin ng lipunan at pamahalaan.
Natatanging pagkakakilanlan Ang katutubo o minorities ay salitang ginagamit upang

ilarawan ang mga pangkat etniko na naninirahan sa isang rehiyon o lugar na sama-sama. Sila ay
may koneksyong pangkasaysayan, mga bagay na nag-uugnay at nagbubuklod sa kanila na
ipinapamalas nila sa gawi ng kanilang pamumuhay.
Matatagpuan sila sa iba’t ibang parte ng Pilipinas. May tinatayang 14 hanggang 17 milyong
Indigenous Peoples na kabilang sa 110 grupo ng Ethno-Linguistic; ang mga ito ay pangunahing
nakatuon sa Mindanao (61%) at Hilagang Luzon (Cordillera Administrative Region, 33%),
kasama ang ilang mga grupo sa Visayas, ayon sa datos ng United Nations Declaration on the
Rights of Indigenous Peoples, isang organisasyong nagsusulong na itaguyod at protektahan ang
mga karapatan ng mga katutubong mamamayan.
ANG MGA ITA/AETA

Isa sa mga ninuno ang mga Ita. Tinatawag din silang Negrito, Aeta o Baluga. Sa Luzon
sila karaniwang naninirahan, sa mga bundok ng Zambales, Quezon, Laguna, Cagayan at Isabela.
Ngunit may naninirahan din sa mga bundok ng Panay at Negros.
DUMAGAT
Isa pang pangkat ay ang katutubong Dumagat na di gaanong nakilala sa dahilang
ibinilang sila na katulad sa mga Aeta at Negrito sa Luzon. Ang pangkat na ito ay naninirahan sa
bulubunduking bahagi ng Rizal, Bulacan, Laguna at Quezon na nasasakop ng kabundukan ng
Sierra Madre.
Sila ay nahahati sa dalawang uri. Ang una ay ang purong Dumagat na nanatiling
nakabahag at nakatira sa mga nabanggit na mga kabundukan at ang ikalawa ay tinatawag
na Redemtador o Lahukang Tagalog at Dumagat na kilala sa katawagang katutubo,
nakatira sa mataong lipunan sa Rizal at bahagi ng Quezon.
Ang katutubong Dumagat ay isa sa natitirang lahi ng tao sa Pilipinas na
nabibilang sa uri ng taong India dahil sa pagkakaroon ng kaugnayan ng mga salita at
paniniwala nila sa matandang kabihasnan ng India. Ang katawagan sa kanila na Dumagat
ay maaaring nagmula sa salitang RUMAKAT/LUMAKAT/LUMAKAD na isang
maidadahilan na sila ang isa sa mga unang lahi ng tao sa Luzon na nakarating sa
pamamagitan ng pagtawid sa tulay na lupa na nakadugtong sa Asya. Kung tuntunin, ang
isa sa sinaunang lahi ng tao dito sa Pilipinas ay nagmula sa Indi, pinatunayan ito ng
kasulatan sa Tanso (Laguna Copperplate Inscriptions, 822 AD).
Ang ibayong pag-aaral ng kultura at wika ng pangkat na ito ay magpapatibay sa
pagsusuring ito. Halimbawa ng pangungusap sa Dumagat ay ang salin sa magandang
umaga sa inyong lahat na “Masampat tabi abi di kitam mapesan!”.
Ayon sa kanilang pagkakaalam, ang salita nila ay nahahati sa dalawa, isang
pangkaraniwan at isang pangmatanda o pamitagan. Sa kasalukuyan, tinatawag ang mga
ito na “baybay” o pangkaraniwan at “Mangni” o pamitagan.
IFUGAO AT KALINGA
Ang mga Ifugao at Kalinga ay sa Luzon din naninirahan. Ang mga Ifugao ang nagtayo ng
pamosong Hagdan-hagdang Palayan (Banaue Rice Terraces) dalawang libong taon na ang
nakakaraan.
ILOKANO AT IBANAG
Ang mga Ilokano at Ibanag ay isa pang pangkat ng mga Filipino sa Luzon. Nakatira sila
sag awing Hilaga ng Luzon. Ngunit may mga Ilokano rin sa ibang bahagi ng Visayas at
Mindanao dahil napadpad sila roon upang maghanapbuhay o makipagkalakalan, at dahil doon
sila ay nakapag-asawa. Matitipid at masisipag ang mga Ilokano.
TAGALOG
Matatagpuan naman sa kalagitnaan at katimugang Luzon ang mga Tagalog. Sila ang
pangalawa sa pinakamalaking pangkat ng Kristiyano sa Pilipinas.
MANGYAN
Kilala rin ang mga Mangyan sa Luzon. Matatagpuan sila sa pulo ng Mindoro. Karamihan
sa kanila ay may payak na panlabas na anyo at payak na paraan ng pamumuhay na tulad pa rin
ng ating mga ninuno.
CEBUANO
Iba-iba rin ang pangkat ng Filipino sa mga pulo ng Visayas, isa na rito ang mga Cebuano
na may pinakamalaking pangkat sa nasabing rehiyon. Kilala sila sa katutubong-awit na “Matud
Nila” at sayaw na “Rosas Pandan”.
ILONGGO
Taga- Visayas din ang mga Ilonggo. Kilala naman sila sa katutubong awit na
“Dandansoy” at sayaw na “Cariῆosa”. Malalambing ang mga Ilonggo.
WARAY
Mga Waray naman ang pangkat ng Filipino sa Leyte at Samar. Kilala sila bilang mga
matatapang.
BADJAO, MARANAO, TAUSUG, T’BOLI, AT MANOBO

Nakatira sa baybay-dagat ang mga Badjao. Ang mga Maranao, Tausug at Manobo ay
matatagpuan sila mula Zamboanga hanggang sa Sulu. Pangingisda ang pangunahing hanapbuhay
nila.
Ang pangkat ng mga T’boli ay naninirahan sa Cotabato. Pagsasaka ang pangunahing
ikinabubuhay nila.
LUMAD
Tahimik na binabaka ng mga Lumad ang mga balakid sa mapayapang pamumuhay sa
kanilang yutang kabilin. Ilan lamang sa mga ito ang malawakang pagmimina at kawalang akses
sa pampublikong mga serbisyo tulad ng edukasyon at serbisyong pangkalusugan. Pero nang
lumabas ang balita ng pagpaslang kina Emerito Samarca, executive directorng Alternative
Learning Center for Agricultural and Livelihood Development (Alcadev), Dionel Campos at
Juvello Sinzo, noong Setyembre 1, 2015, saka pa lang lumitaw sa publiko ang mga suliranin ng
mga Lumad. Salamin ang pagpaslang na ito ng grupong paramilitar na Magahat-Bagani sa
tumitinding panunupil sa mga Lumad na lumalaban para sa lupaing ninuno. Itinataboy ang mga
Lumad sa Davao, Compostela Valley, North Cotabato, Surigao, at iba pang lugar. Lumikas sila
patungong mga evacuation center, ngunit patuloy pa rin ang paghaharas sa kanila roon.
Samantala, matagal nang tinatarget ng asasinasyon ang mga lider-Lumad na
lumalaban sa malalaking kompanya ng pagmimina. Malakas ang pagkakaisa ng iba’t
ibang grupo ng mga Lumad para tutulan ang panghihimasok ng militar at mining
companies. Tatlong beses nang naglunsad ng Manilakbayan ang mga Lumad para
humingi ng hustisya sa sentro ng gobyerno sa Maynila.
Sa ngayon, nakauwi na ang mga Lumad sa Davao City at Surigao del Sur sa
kanilang mga komunidad. Sa kagyat, aayusin nila ang mga nasira ng mga militar at
paramilitar sa pagkampo ng mga ito sa kanilang lugar. Maaari, sa kalaunan, aayusin na
rin nila, sa kanilang sariling pagpapasya, ang mga suliranin sa kanilang yutang kabilin.
Pero marami pa ring hindi nakakauwi mula sa pagkakabakwit. Maraming komunidad ng
Lumad ang pinagbabantaan pa rin ng malawakang pagmimina, na sinusuportahan ng mga
operasyong military
MUNGKAHING GAWAIN:
Panuto: Basahin at suriin ang tulang Katutubo ni Tatay Remo Fenis at sagutan ang mga
katanungan na nasa ibaba.
KATUTUBO
Ni Tatay Remo Fenis
Habang lahat ay hindi nakatingin,

Habang sa kanila ay walang pumapansin
Iniisa-isa silang patahimikin
Silang pinagkakaisahan ng mga magagaling
Balingan ng pansin lamang kung kailangan
Hahangaan tuwing may kasiyahan sa bayan
Makulay nilang kutura at kasuotan
Ibinibida sa mga dayuhan
Ngayon ay anong kalagayan nila?
Nung dumako ang iba-ibang pananampalataya
Nilisan ang dalampasiga’t kapatagan
Upang tanggapin ang mga dayuhang nakikipagkaibigan
Sila ba ngayon ay nasaan?
Ni kahit pagkilala man lang sa karapatan Ay di maibigay pilit pang pinagkakaitan
Hindi naging marahas dahil subok na mahal ang kapayapaan
Ngayon si katutubo ay nasaan?
Sino bang may gawa ng kanilang kalagayan?
Mula sa kaliwa hanggang sa dulong kanan
Pare-parehong sila’y hinahamak at di kilala tunay na pagkakilanlan
Hindi naman nagmamaka-awa kahit ito’y kalapastangan na
Sa bawat buhay na naibuwis ay binhing tutubo na pag-asa
Mag-aalsa sila, magbubuklod sila pagdating ng araw
Sisingilin isa-isa ang mga makasalanan sa mundong ibabaw.
Sagutin:
1. Sa saknong ng tula ni Remo Fenis na “Habang lahat ay hindi nakatingin; Habang sa
kanila ay walang pumapansin; Iniisa-isa silang patahimikin; Silang pinagkaisahan ng mga
magagaling”, Ano ang isyung nais ipahiwatig nito?
2. Sa saknong na “Ngayon si katutubo ay nasaan?; Sino ba ang may gawa ng kanilang
kalagayan?;Mula sa kaliwa hanggang sa dulong kanan; Pare-parehong silaý hinahamak at
di - kilala tunay na pagkakakilanlan”, Ano ang isyung nais ipinahihiwatig nito?
ARALIN 2
USAPING MIGRASYON SA PILIPINAS
Layunin:

panlipunan
MIGRASYON
Ito ay ang paglipat ng tao mula sa isang pook patungo sa ibang pook upang doon
manirahan nang panandalian o pangmatagalan/permanente.
Tumutukoy sa proseso ng pag-alis o paglipat mula sa isang lugar o teritoryong
politikal patungo sa iba pa maging ito man ay pansamantala o permanente
Ayon sa Commission on Filipino Overseas, may tinatayang 8.6 milyong mga
Pilipino noong 2009 ang nanirahan sa iba't ibang bansa. Sa loob naman ng Pilipinas,
nakatatanggap ng pinakamaraming migranteng Pilipino ang malaking lungsod, lalo na sa
kalakhang Maynila.
Ang ARMM ay isa sa mga pinakamahirap na rehiyon sa buong Pilipinas. Ito rin
ang nakararanas ng maraming taong lumilipat ng tirahan upang makahanap ng panustos
sa pang araw-araw na pangangailangan.
Tinatayang 232 milyong katao ang nandarayuhan sa buong mundo sa kabuuang
3.1 porsiyento ng populasyon sa buong mundo. Ang 48 porsiyento ng mga imigrante ay
kababaihan na halos dumarami pa para maghanapbuhay. Noong taong 2013, nagmula sa
Asya ang pinaka malaking bilang ng mga imigrante na lumabas ng kanilang bansa.
Karamihan ng mga nandarayuhan ay maghanap ng trabaho. Mahigit pa sa 90 porsiyento
ay mga manggagawa kasama ang kanilang mga pamilya. Tinatayang isa sa walong
imigrante ay nasa edad l 5 - 24. (halaw sa international labor organization facts and
figures)
Sa Pilipinas, naging normal na ang kultura ng migrasyon at marami na ang
tumatanggap at nagsasagawa nito. Sa pag-usad ng panahon, pataas nang pataas ang
nagiging bilang ng mga Filipino na nagingibang bansa. Dahil sa kawalan ng trabaho o
mapagkikitaan sa bansa kaya napipilitan ang mga Filipino na mangibang-bansa. Ayon sa
Kagawaran ng Ugnayang Panlabas, ang bilang ng mga OFW sa taong 2015 ay 9.1 milyon
– 10 porsyento ng populasyon ng mga Filipino.
Malaki ang naitutulong ng mga OFW sa ekonomiya ng Pilipinas. Noong 2015, 28
bilyon US Dollar ang naipadala ng mga Filipino sa bansa. Ang ganitong halaga ng
remittances ay lubos na tumutulong sa pag-usad ng ekonomiya ng bansa sapagkat
ginagawa nitong estabilisado ang piso laban sa dolyar. Sa ibang salita, kung mababa ang
halaga ng piso, malaking pinsala ang naidudulot nito sa mga kompanya na may
pagkakautang ng dolyar at maaaring makapagresulta sa pagkalugi. Matatakot na rin ang
mga namumuhunan na mag-invest dahil sa mataas na posibilidad ng pagkalugi.
Gayunpaman, marami rin namang hindi magandang naidudulot ang migrasyon.
Hindi magiging madali ang pagtatrabaho sa ibang bansa. Napakaraming hamon ang
maaaring haharapin ng mga Filipino sa kanilang paghahanap-buhay at maging sa
pagsisimula pa lamang ng paglalakad ng mga papel na kinakailangan para
makapangibang-bansa. Nariyan ang usapin hinggil sa Illegal Recruitement, Human
Trafficking, at kung nasa abroad na, ang hindi mabuting pagtrato sa kanila ng mga amo.
Kung pinalad man na magkaroon ng magandang trabaho, Malaki ang posibilidad na hindi
na sila uuwi sa Pilipinas at pipiliin nang tumira roon.
Sa konteksto naman ng pambansang kaunlaran, maaaring malaking halaga ng
remittances ang naibibigay ng mga Filipinong nasa ibang bansa, ngunit nawawalan
naman tayo ng mga propesyonal na nagtataglay ng kahusayan at kagalingan sa kani-
kaniyang larang o espesyalisasyon. Malaki ang naibabawas sa bilang ng mga propesyonal
na inaasahang maglilingkod sa bayan at magtataguyod ng kaunlaran.
Sa iba’t ibang usapin sa migrasyon, may naidudulot man itong maganda at di
maganda, naroon ang pagsisikap ng gobyerno na pangalagaan at proteksyonan ang interes
ng mga Filipinong nangingibang bansa at palakasin o pagtibayin ang relasyon ng huli sa
bansang Pilipinas.
DALAWANG URI NG MIGRASYON
1.) Push Factor – ito ang mga negatibong salik na nagtutulak sa mga nilalang upang maglipat o
mandayuhan at umalis sa kasalukuyang tinitirahang lugar. Ginagawa ito dahil sa paghahanap ng
kapayapaan, o dahil may kalamidad, pagputok ng bulkan, o ang lugar ay nasalanta ng bagyo.
Maaari ring dahil sa paghahanap ng makakain o mapagkukunan ng yaman para manatiling
buhay.
2.) Pull Factor – ito ang mga positibong salik na humihikayat sa mga tao na mandayuhan sa
ibang lugar. Pagdayo ang layunin nito upang magtamo ng kaunlarang pangkabuhayan. Para sa
mga tao, sila ay lumilipat para magamit ang kanilang mga pinag-aralan na hindi nila magagamit
sa sariling bayan.
PAGKAKAIBA NG URI NG MIGRASYON
Hindi lamang iisang uri ng migrasyon ang nararanasan ng halos lahat ng mga
bansang napaloob sa Refugees Migration.
Irregular Migrants - marami ng nagtungo sa ibang bansa ang hindi dokumentado

walang permit o tinatawag na overstaying sa bansang pinupuntahan.
Temporary Migrants - mga nagtungo sa ibang bansa na may kaukulang permit at papeles
upang magtrabaho at manirahan ng may takdang panahon.
Permanent Migrants - mga overseas Filipino na ang layunin sa pagtungo sa ibang bansa ay
hindi lamang magtrabaho kundi ang permanenteng paninirahan dito.
ISIPIN AT TANDAAN:
Mayroong mga salik ng migrasyon na tumutulak at humihila; ang mga ito ay makikita sa
aspekto ng ekonomiya, lipunan at kapaligiran Maraming mabuti at di mabuting epekto ang
migrasyon sa lipunan, politika, at kabuhayan ng isang bansa. Naapektuhan ng migrasyon ang
ugnayang panlabas ng Pilipinas. Maraming hamon na kinakaharap ng mga migranteng
Pilipinong nagtatrabaho sa ibang bansa. kabilang dito ang maprotektahan ang kanilang
karapatang pantao. maging ligtas sa anumang gulo at mabigyan ng sapat na tulong sa mga
nasasakdal.
IBA’T IBANG DAHILAN SA LIKOD NG MIGRASYON:
Economic Migration - Pangingibang bansa para makahanap ng trabaho o para sundan ang
propesyon. Hanapbuhay na makapagbibigay ng malaking kita na inaasahang maghahatid ng
masaganang pamumuhay Paghahanap ng ligtas na tirahan.
Social Migration – paglipat tungo sa ibang lugar para sa mas magandang kalidad ng buhay o
upang makasama ang mga kaibigan at kapamilya o panghihikayat ng mga kapamilya o kamag-
anak na matagal nang naninirahan sa ibang bansa at pag-aaral o pagkuha ng mga teknikal na
kaalaman partikular sa mga bansang industriyalisado.
Political Migration – pag-alis patungo sa ibang bansa dahil sa pampolitikang pag-uusig at/o
digmaan.
Environmental Migration – paglipat tungo sa isang lugar dahil sa mga natural na kalamidad
tulad ng pagbaha, paglindol, atbpa.
SOLUSYON SA MIGRASYON:
1. Pagsasa-Pambansang Industriya ng mga industriyang pagmamay-ari ng mga dayuhan.
2. Ang pag-iimbiya ng mga namumuhunan at ang pagpapatayo ng mga bagong negosyo.
3. Pagsasabuhay ng mga proyektong pang-imprastraktura.
4. Pagbubukas ng sapat ng trabaho.
KAHALAGAHAN:
PAGBABAGO NG POPULASYON – ang pagkakaroon ng napakataas at napakababang
populasyon ay may tuwirang epekto sa migrasyon.
KALIGTASAN AT KARAPATANG PANTAO – ayon sa International Organization for

Migration, umaabot sa milyon-milyong migrante ang walang kaukulang papeles taontaon.
PAMILYA AT PAMAYANAN – ang pangingibang bansa ng mga OFW ay may epekto sa

kanilang naiwang pamilya lalo na sa kanilang mga anak.
PAG-UNLAD SA EKONOMIYA – maraming OFW ang nakapag-ahon sa kanilang pamilya sa
kahirapan. Ang kanilang Remittance o ipinadalang pera sa kanilang pamilya ay nagsisilbing
kapital para sa kanilang pamilya.
BRAIN DRAIN – matapos makapag-aral sa Pilipinas ang mga eksperto sa iba’t ibang larangan
ay mas pinili nilang mangibang bansa dahil sa mas magandang oportunidad na naghihintay sa
kanila.
INTEGRATION AT MULTICULTURISM – Layunin nito na magkaroon ng maayos na

integration sa isang bansa at magkaroon ng magandang relasyon.
MUNGKAHING GAWAIN:
Panuto: Basahin at Suriin ang sanaysay ni Erika Jane Domingo
"Pangingibang-bansa", isang sanaysay tungkol sa epekto ng migrasyon

Sa taong 2017
PANGINGIBANG-BANSA
ni Erika Jane C. Domingo
Sa dinami rami ng mahihirap sa bansang Pilipinas, trabaho ang pangunahing lunas

para dito. Ngunit walang oportunidad na bumubukas para sa bawat mahihirap na Pilipino
kaya’t ang tanging paraan, mangibang-bansa.
Migrasyon ang tawag sa paglipat ng tao mula sa isang pook patungo sa iba pang
pook upang doon manirahan nang panadalian o pang matagalan. Ang Pilipinas ay may
mataas na bilang ng mga migrante, tinatayang 8.6 milyong Pilipino ang naninirahan sa
iba’t ibang bansa noong 2009 lamang. Tiyak na higit na mas mataas na ang bilang nila
ngayon dahil sa patuloy na pagtaas ng demand sa ibang bansa na nakapang-aakit sa
maraming Pilipino at dahil na rin sa pag-asang makababangon sa kahirapan. Ngunit
kabuntot nito ang panganib, pang-aabuso, at pagsasakripisiyo ng mga migrante para sa
kapakanan ng minamahal na pamilya. Kung patuloy ang paglobo ng bilang ng mga
migrante, patuloy din ang pagbawas ng bilang ng lakas paggawa ng bansa na
makapagdudulot ng paglubog ng ekonomiya nito. Subait, kung titingnan ang kabilang
bahagi ng sitwasyon, hindi lamang masamang epekto ang dulot ng migrasyon, hindi
lamang karahasan ang nararanasan ng bawat migrante, maraming pamilya rin naman ang
nakakaahon sa hirap dahil sa laki ng kinikita bilang OFW.
Kung darating ang panahon na kaming mga kabataan Pilipino ay magiging lakas
paggawa ng bansa, handa ba tayong magsakripisyo na mangibang-bansa? O mas pipiliin
nating magsilbi sa sariling bansa?
Sagutin ang mga katanungan:

1.Ano ang masasabi mo tungkol sa sanaysay ni Erika Jane Domingo?
. 2.Bilang isang mamamayang Filipino, ano kaya ang iyong magagawa upang maiwasan
ang migrasyon sa ating bansa? Ilahad nang Mabuti ang iyong kasagutan.
Rubriks sa Pagmamarka:
1. Pagsusuri ng akda ----------------------------------------------30%
2. Tamang gamit ng gramatika-- ------------------------------- 10%
3. Maayos at sistematikong daloy ng paglalahad -------------15%
4. Malinaw na paglalahad ng mensahe -------------------------15%
5. Kaangkupan ng mga mensaheng nais ipaabot---------------30%
100%
ARALIN- 3
AKDANG PAMPANITIKAN
A. TULA
Ang tula ay isang anyo ng sining o panitikan na naglalayong maipahayag ang
damdamin sa malayang pagsusulat. Binubuo ang tula ng saknong at taludtod. Ang tula ay
maaaring distinggihin sa tatlo na bahagi.
Katutubong hilig ng mga Pilipino ang pagtula. Katunayan, bago pa dumating ang mga
Kastila sa Pilipinas ay may mga tula ng binibigkas ang mga Pilipino gaya ng mga
sumusunod:
 Bugtong -
 Salawikain
 Tugmang-bayan
 Bulong
 Epiko
 Kasabihan
Uri ng Tula
1. Tulang Pandamdamin o Tulang Liriko
Naglalahad ito ng mga saloobin, damdamin, imahinasyon at karanasang maaaring
sarili ng may-akda o ng ibang tao.
Mga Uri:
a. Dalit – nagpaparangal sa maykapal na may halong pilosopiya sa buhay.
b. Soneto – laging nagtataglay ito ng mga aral sa buhay. Binubuo ng 14 na
taludtod at ang mga nilalaman ay tungkol sa damdamin at kaisipan na may
malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao.
c. Elehiya- ang nilalaman nito ay may kinalaman sa alaala ng isang namatay;
guniguni tungkol sa kamatayan; pananangis at panaghoy.
d. Oda- masigla ang nilalaman; pumupuri sa mga pambihirang nagawa ng isang
tao o grupo ng mga tao.
e. Awit- madamdamin ang nilalalaman nito sa dahilang ang karaniwang
pinapaksa ay may kinalaman sap ag-ibig, kaibigan, kalungkutan, pag-asa,
pangamba at kaligayahan.
2. Tulang Pasalaysay- naglalahad ng makulay at mga mahahalagang tagpo sa buhay

tulad ng pag-ibig at pagkabigo, tagumpay n amula sa kahirapan. Inilalahad din nito
ang kagitingan ng mga bayan isa pakikidigma.
Mga Uri:
a. Epiko- sinasalaysay nito ang kagitingan ng isng tao; ang mga tagumpay niya sa
digmaan, pakikipagtunggali sa mga kaaway. Kababalaghan at milagrong
napapaloob.
b. Awit at Kurido- taglay nito ang mga paksang may kinalaman sa pagkamaginoo
at pakikipagsapalaran ng mga kilalang tao sa kaharian tulad ng mga Hari,
Prinsipe, Duke, Reyna at Prinsesa na ang layunin ay palaganapin ang relihiyong
Kristiyano. Dala rito ng mga Kastila buhat sa Europa.
Awit- may sukat na 12 pantig; inaawit ng mabagal sa saliw ng gitara o bandurya.

Kurido- may sukat na wawaluhing pantig at binibigkas sa kumpas ng martsa.
c. Balad- may himig na awit sa dahilang ito ay inaawit habang may nagsasayaw
noong unang panahon.
d. Pasyon- ang nilalaman nito ay tungkol sa paghihirap ng ating poong Maykapal.
Idinadaos ito tuwing mahal na araw.
3. Tulang Patnigan- isang uri ito ng pagtatalong patula na kinapapalooban ng

matalinong pangangatwiran, talas ng pag-iisip at lalim ng diwa.
Mga Uri:
a. Karagatan- ang nialalaman nito ay tungkol sa isang singsing na sadyang inihulog
ng Prinsesa sa dagat sa hangarin niyang mapangasawa ang kasintahang mahirap.
b. Duplo- sa mga baryo karaniwang masasaksihan ito lalo na sa paglalamay sa
patay.
c. Balagtasan- ito ay uri ng pagtatalo ng dalawang magkaibang panig ukol sa isang
paksa. Hinango mula sa pangalan ni Francisco Balagtas, inilalahad ang sining na ito ang
isang uri ng panitikan na kung saan ipinapahayag ang mga saloobin o pangangatwiran
sa pamamagitan ng pananalitang may mga tugma sa huli.
4. Tulang Dula o Pantanghalan- ito ay katulad din ng karaniwang dula at ang

kaibahan lamang ay binibigkas ng mga tauhan ang kanilang mga dayalogo sa
pamamaraang patula.
SALIK NG TULA
1. Tugma- ang huling pantig ng huling salita ng bawat taludtod ay magkakasintunog. Ito
ang nagbibigay ng himig, indayog at ganda sa pagbigkas ng tula.
a. Tugma sa pantig
b. Tugma sa katinig
2. Sukat- tumutukoy sa bilang ng pantig na bawat taludtod na binubuo sa isang saknong.

Ang tulang may 12 at 18 pantig ay may Cesura o hati na nangangahulugang bahagyang
pagtigil sa pagbasa o pagbigkas sa bawat ikaanim na pantig (8 12 16 18).
3. Kariktan- kailangang magtaglay ang tula ng maririkit na salita upang maakit ang
mambabasa gayon din mapukaw ang damdamin at kawilihan.
4. Talinhaga- tulang di tiyakang tumutukoy sa bagay na binabanggit. Ito’y isang sangkap

ng tula na may kinalaman sa nagtatagong kahulugan ng tula.
B. PAGSULAT NG SANAYSAY
Layunin:
Sa gawaing ito, inaasahang magagawa mo ang mga sumusunod:
1. Nakikilala ang mga tiyak na pamantayan sa pagsulat ng sanaysay
2. Napalalawak ang mga kaisipan kaugnay ng paksang napili
3. Nakasusulat ng isang makabuluhang sanaysay
Kahulugan:
Ang Sanaysay ay isang akdang pampanitikan na nasa anyong tuluyan. Ito ay ang
paglalahad ng matalinong opinyon ng sumulat/may-akda, base sa kanyang...
a. Damdamin
b. Karanasan
c. Kaalaman
d. Haka-haka/Opinyon
...Anumang bagay ay maaaring paksain sa pagsulat ng sanaysay.
Ayon sa Diksyunaryo:
Ang sanaysay ay may natatanging paksa na higit na maikli at pormal kaysa sa
alinmang akda; pagtataglay ng paniniwala, pananaw at kaisipan ng sumulat.
Ayon kay Alejandro Abadilla:

Ang sanaysay ay ang pagsasalaysay ng isang sanay o nakasulat na karanasan ng isang
sanay sa pagsasalaysay.
isang tinitingalang makata at manunuri sa larangan ng Panitikang Tagalog. Siya
ang lumikha ng salitang sanaysay. Binuo ito noong 1938. Mula sa pariralang “Salaysay
ng Sanay”.
Ang Sanaysay ay nahahati sa tatlong bahagi:

1.) Simula (Introduksyon)- Ito ang unang sinusulat sa isang sanaysay. Ito ay dapat nakakukuha
ng atensyon ng bumabasa para basahin niya ang natitirang bahagi ng sanaysay.
Pwede itong isulat sa paraang
a) Pasaklaw na Pahayag - Inuuna ang pinakamahalagang impormasyon hanggang sa
mga maliliit na detalye (inverted pyramid)
b) Tanong na Retorikal - Isang tanong na tinatanong ang nagbabasa para hanapin ang
sagot sa sanaysay at para isipin niya.
c) Paglalarawan - Pagbibigay linaw at "descriptions" sa paksa.
d) Sipi - Isang kopya o copy galing sa ibang mga literaturang gawa gaya ng libro,
artikulo, at iba pang sanaysay.
e) Makatawag Pansing Pangungusap - Isang pangungusap na makakukuha ng atensyon
ng nagbabasa.
f) Kasabihan - Isang kasibahan o salawikain na makakapagbigay ng maikling
explanasyon ng iyong sanaysay.
g) Salaysay - Isang explanasyon ng iyong sanaysay.
2) Gitna (Katawan) - Dito nakalagay ang lahat ng iyong mga ideya at pahayag.
Pwede itong isulat sa paraang:
a) Pakronolohikal - Nakaayos ayon sa panahon ng pangyayari.
b) Paanggulo - Pinapakita ang bawat angulo o "side" ng paksa.
c) Paghahambing - Pagkukumpara ng dalawang problema, angulo atbp ng isang paksa.
d) Papayak o Pasalimuot - Nakaayos sa paraang simple hanggang kumplikado at vice
versa.
3) Wakas (Konklusyon) - Dito nakalagay ang iyong pangwakas na salita o ang buod sa sanaysay
Pwede itong isulat sa paraang:
a) Tuwirang Sinabi - Mensahe ng sanaysay.
b) Panlahat ng pahayag - Pinakaimportanteng detalye ng sanaysay.
c) Pagtatanong - Winawakas ang sanaysay sa pamamagitan ng isang (retorikal na)
tanong.
d) Pagbubuod - Ang "summary" ng iyong sanaysay.
Dalawang Uri ng Sanaysay

1) Pormal/Maanyo
 sa sanaysay na ito, dapat may lohikal na paglalahad ng kaisipan o may maayos na
balangkas; dapat maingat ang pagsusuri ng paksa o pinag-uukulan ng masusing pag-aaral
ng temang tatalakayin; at dapat binibigyang-diin nito ang katotohanan, tuwiran ang
pahayag, at seryoso ang pagtalakay.
2) Di-Pormal/Di-maanyo
 ang sanaysay na ito ay may kalayaan sa ayos ng paglalahad, may himig ng pakikipag-
usap at pagbibiro at higit na kawili-wiling basahin. Subalit hindi rin dapat kaligtaan na
lakip din nito ang katalinuhan ng pag-iisip at masusing pagsusuri.
Mga Sangkap ng Sanaysay

1. Tema at Nilalaman
 ang sanaysay ay nagpapayaman ng kaisipan, nagdaragdag ng mga karanasan,
nagpapalalim ng pagkaunawa at nagsisilbing balong kadluan ng katalinuhan.
2. Anyo at Istruktura
 maayos at lohikal ang paglalahad upang makapagkintal ng impresyon o bisa sa
mambabasa. Ang paglalahad mula sa malaking tipak ng kaisipan hanggang sa maliit
nitong detalye.
3. Wika at Istilo
 nasa malinaw, payak at di sambulat na pag-iisip ang kariktan ng pahayag sa isang
sanaysay. Makikilala ang istilo ng manunulat sa tulong ng kanyang wika o salitang
ginagamit. Makikita ang pagiging mapagbiro, ang pagiging makatotohanan at ang
pagiging seryoso sa kanyang pagpapahayag at sa paraan ng paglalahad sa sanaysay na
isinulat.
Mga Dapat Isaalang-alang sa Pagsulat ng Sanaysay

1. Tiyakin ang paksang susulatin at kung paano bubuuin ang mga kaisipan.
2. Piliin ang paksang kawili-wili.
3. Mahusay na pagkakabuo.
4. Paghahanda ng isang balangkas bago sulatin ang sanaysay.
5. Paggamit ng mga salitang may tiyak at malinaw na kahulugan.
C. DULA
Isang uri ng panitikan na ang pinakalayunin ay itanghal sa tanghalan. Ito’y nahahati sa
ilang yugto at ang bawat yugto ay maaaring tagpo.
URI NG DULA
1. Komedya- dulang nagtatapos sa tagumpay ng pangunahing tauhan.
2. Trahedya- dulang nagtatapos sa kamatayan o kalungkutan ng pangunahing tauhan.
3. Melodrama- ang dulang ito’y may mga malulungkot na pangyayari na halos ang mga
pangunahing tauhan ay mabingit sa kamatayan ngunit sa bandang huli’y magtatagumpay
din sila at magwawakas sa kaligayahan.
4. Parsa- layunin ng dulang ito ang magpatawa at libangin ang mga manonood.
5. Saynete- ang layunin ay magpatawa rin ngunit ang mga pangyayari ay karaniwan
lamang. Ang mga gumaganap ay tau-tauhan at nasa likod ng telon ang taong nagsasalita.
MUNGKAHING GAWAIN:
Panuto:
Sumulat ng isang Akdang Pampanitikan (Halimbawa: Tula, Sanaysay,
Maikling Kwento, Nobela, atbp.) na hinggil sa mga napapanahong isyung local at
nasyonal.
Tinakdang Panukatan sa pagsulat ng komposisyon
40-33- Napakahusay 32-25 –Mahusay

24-17- Medyo Mahusay 16-9- Paghusayan pa
RUBRIK
Pamantayan Puntos Remarks
1. May kaugnayan ba ang nabuong talata
sa uri ng tekstong dapat buuin?
5
2. Maayos at malinaw ba ang
presentasyon ng mga ideya sa nabuong
10
akda?
3. Akma ba ang mga salitang ginamit
upang mapalitaw o mangibabaw ang tono
5
ng teksto?
4. Gumamit ba ng tamang bantas, wastong
pagbaybay at gramatika sa pagbuo ng mga
5
pangungusap?
5. Ang mga pantulong na detalye ba ay
lalong nakadagdag sa orihinalidad ng
10
akda?
6. Nakapukaw ba ng pansin ang kabuuang
teksto?
5
Kabuuan 40
MGA SANGGUNIAN:
Salazar, L. A. (1995). Panitikang Panlipunan, Katha Publishing Co. Inc. Quezon City
Philippines.

MODYUL Gec 12 Panitikang Panlipunan 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MODYUL Gec 12 Panitikang Panlipunan 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TALAAN NG NILALAMAN

Pagkaiba ng Kahulugan ng Sex at Kasarian--------------------------------------------

ANO ANG PANITIKAN?

Dahilan sa Pag-aaral ng Panitikang Pilipino

Dalawang Uri ng Panitikan

Mga Salik na nakakaapekto sa Panitikan

Mga Akdang Pampanitikan Nagdala ng Malaking Impluwensya sa Daigdig

ANG REVYU O PAGSUSURING BASA

Mga Katangiang Dapat Taglayin ng isang Kritiko

Mga Mahahalagang bagay na dapat tandaan sa Pagsusuri

Format ng Revyu o Suring-Basa

Mga Salik o elementong napapaloob sa isang Suring-Basa

MGA TEORYANG PAMPANITIKAN

1. TEORYANG KLASISMO/ KLASISISMO

Mga Dulang Realismo:

8. TEORYANG FORMALISMO/ PORMALISTIKO

9. TEORYANG SAYKOLOHIKAL/ SIKOLOHIKAL

10. TEORYANG EKSISTENSYALISMO

11. TEORYANG ROMANTISISMO

13. TEORYANG SOSYOLOHIKAL

14. TEORYANG MORALISTIKO

15. TEORYANG BAYOGRAPIKAL

18. TEORYANG KULTURAL

19. TEORYANG FEMINISMO-MARKISMO

20. TEORYANG DEKONSTRUKSYON

B. Kasaysayan, Sining, Lipunan: Ang Politika ng Panitikan sa Makabagong Panahon ni E.

II. Ano ang mga katangian at ginampanan ng mga tauhan

1. Teoryang pampanitikan na madalas ginagamit sa MMK. A

MGA NAPAPANAHONG ISYUNG LOKAL AT NASYONAL

PAGKAIN DAMIT BAHAY

Rubrik sa Pagbibigay ng Iskor sa Gawaing Pagpapaliwanag

Katatasan sa Paggamit ng Wika

Maayos ang Idea

Kabuuang Puntos (30)

MGA SANHI AT BUNGA NG KAHIRAPAN SA PILIPINAS

Mga Sanhi at Bunga ng Kahirapan sa Pilipinas ayon kay Roxanne Gregorio

MGA AHENSYANG NILIKHA KONTRA KORAPSYON

 Ang Office of the Ombudsman (OMB) na nag-iimbestiga at kumikilos sa mga

 Ang Civil Service Commission (CSC) ang pangunahing ahensya ng pamahalaan

 Ang Commission on Audit (COA) ang bantay ng mga operasyong pangsalapi ng

 Ang Sandiganbayan ay isang hukumang anti-graft sa Pilipinas. Ito ay may

PANGKASALUKUYANG LAGAY NG KAHIRAPAN NG BANSA

MGA SANGKAP NG KAHIRAPAN

MGA NAGTATAGUYOD NG KAHIRAPAN

Ang problema ng malnutrisyon ay patuloy pa rin na gumigimbal sa milyon-milyong tao sa

D. KAWALANG SEGURIDAD SA PAGKAIN

Ang kawalang seguridad sa pagkain ay isa sa pinakamalalang suliranin na kinakaharap

MGA AKDANG PAMPANITIKAN

 Nakasusulat ng sariling akdang pampanitikan hinggil sa mga suliraning panlipunan.

ANG MGA AKDANG TULUYAN

1. Maikling Kuwento – Ito ay bumubuo ng mga magkakaugnay-ugnay na mga pangyayari

a. Kuwento ng Katutubong Kulay- sa kuwentong ito, ang binibigyan ng diin ay ang

Mga Uri ng Nobela

a. Nobela ng Pangyayari- ang diin ng pagkakasulat ay nasa mga pangyayari sa nobela.

3. Talambuhay. Ang talambuhay ng naratib na natutungkol sa isang tao. Ito ay

6. Alamat, leyenda, epiko at kwentong-bayan. Mga anyo ito ng naratib na nabuo sa

8. Parabula – ito ay isang kathang may-aral at matalinhaga, ang kuwento ay hinango sa

9. Pabula – ito ay kuwento na madalas ay mga hayop ang gumaganap na tauhan,

Pagtalakay sa binasang akda tungkol sa karapatang Pantao.

MGA NAPAPANAHONG ISYUNG LOKAL AT NASYONAL

Manggagawang Regular at Kontraktwal

Rubrik para sa imumungkahing Organisasyon, Adhikain at Benipisyo

Sexismo – pagtinging ang isang kasarian ay nangingibabaw sa iba