ხC ამაზე 1990

=-,>-2>>>:2>=--2==-
>>> 2>-=2--=->=

რქიტექტ” შრის
საშ”ეძვლები

მეორე გადამუშავებული და შევსებული გამოცემა

საქართველოს სსრ უმაღლესი და საშუალო სპეციალური

განათლების სამინისტროს მიერ დამტკიცებულია სახელმძღვა-
ნელოდღ სამხატერო აკადემიის სტუდენტებისათვის

გამომცემლობა „ბანათლება«
თბილისი –– 1984
 7
710
ქ. 143

ს მდებარე სახელმძღვანელო გათეალისწინებულია უმაღლესი სამხატვრო სასწავლებ-

ლის ცკხწერის, ქანდაკების, თეატრალერ-დეკორაციული, ფერწერის რესტავრაციის, პედა-
გოგიკის, ზელოვნებათმცოდნეობისა და ტექნიკური ესთეტიკის განყოფილების სტუდენტები-
სათვის. “ :
წიგნი მიზნად ისახავს მისცეს სტუდენტს ზოგადი წარმოდგენა არქიტექტურაზე -- მის
პირითად პრინციპებზე, სამშენებლო-კონსტრუქციულ მხარეზე, სხვადასხვა ეპოქისა და ქვეყ-
ნის არქიტექტურულ ფორმებზე. · ·
სახელმძღვანელო „არქიტექტურის საფუძვლები“ შედგენილია თბილისის სახელმწიფო
სამზატვრო აკადემიის მეთოდური საბჭოს მიერ დამტკიცებული პროგრამის მიხედეით.
განხილული
პირ,
არარა ერი ლეაია აეეე
ნაწილში მოცემ. არ,
ნარერის ლთეორიის
აეეე საფუძ.
ა ეალე ბისს მეეე
მეორე
ებრ სი
ნაწილში

კითხები. მესამე ნაწილი ეძღენება არქიტექტურული ძეგლების მიმოხილვას. წიგნი ილუსტრი-

რებულია არქიტექტურული ელემენტებისა და კონსტრუქციების ნახაზებით, არქიტექტურუ-
ლი შეგლების ფოტოებითა და ტაბულებით. ერთვის ხუროთმოძღვრული განმარტებითი ლექ-
სიკონი.

რეცენზენტები:
ხელოვნებათმცოდნეობის კანდიდატი, პროფესორი ლ. რჩეულიშვილი
ტექნიკის მეცნიერებათა კანდიდატი, დოცენტი ს. ნაციაშვილი
არქიტექტურის კანდიდატი, პროფესორი ლ. სუმბაძე.

: 30202 –– 005 2ე8-- 84 (გამომცემლობა „განათლება", 1975

M == 60208) –– 84 რ გამომცემლობა „განათლება“, 1984
 წინასიტყვაობა

ფერმწერების, გრაფიკოსების, მოქან– ხელოვნებათმცოდნეებსს თავის მუშა-

დაკეები,ი ხელოვნებათმცოდნეების”ს და ობაში უხდებათ არქიტექტურული ნაწარ-
სხვა ზოგიერთი სპეციალისტის შემოქმე- მოებების შესწაელა, მათი აზომეა, ნახა-
დებითი მოღეაწეობა ხშირად დაკავში- ზების გამონხაზვა და სხვა.
რებულია არქიტექტურასთან. კერძოდ, ზემოაღნიშნული ამოცანების გადასა-
ფერმწერები და გრაფიკოსები თავის წყვეტად ფერმწერები, გრაფიკოსები, მო-
მხატვრულ ნაწარმოებებში ხშირად Lსა– ქანდაკეები, ხელოვნებათმცოდნეები კარ-
ხავენ არქიტექტურულ ნაგებობებს დ» გად უნდა ერკვეოდნენ არქიტექტურის
ცალკეულ არქიტექტურულ ელემენტებს. საფუძელებში.
თეატრალურ მხატვრებს სპექტაკლების იმისათვის რომ, მხატეარმა შესძლოს სუ–
გაფორმების დროს უხდებათ სხვადასხვა რათისათეის თემატიკურად და სტილისტი–-
ეპოქის და სტილის არქიტექტურული ნა- კურად შესაფერიი არქიტექტურული
გებობის, ქუჩებისა და მოედნების ღეკო- მოტიეის შერჩევა და ნაგებობის არქიტექ-
რაციების "შექმნა. მხატვარ-მონუმენტა- ქტურულ-კონსტრუქცული ელემენტე-
ლისტის მხატვრული ნაწარმოები (ფრეს- ბის სწორად გამოსახვა, იგი უნდა კარგად
კა, მოზაიკა, რელიეფი) უმეტეს შემთხვე- ერკეეოდეს არქიტექტურულ ფორმებში,
ეაში არქიტექტურასთანა დაკავშირებუ- ნაგებობის არქიტექტურულ-კონსტრუქ-
ლი და არქიტექტურული ნაგებობის მხა- ციულ სტრუქტურაში, სტილებში და სხე.
ტერული სახის გახსნაში მნიშვნელოვან მოქანდაკემ, რომ დაუკავშიროს თავისი
როლს ასრულებს. სკულპტურული ნაწარმოები არქიტექტუ-
არქიტექტურასთანა დაკავშირებული რულ გარემოცვას, იგი საჭიროა ერკვე-
აგრეთვე მოქანდაკის შემოქმედება: ოდეს ხელოვნებათა სინთეზის კანონებში,
სკულპტურული ნაწარმოები ხშირად იდ- მასშტაბურობის და არქიტექტონიკის სა-
გპება შენობის წინ, ნიშაში, ღიაობეL "ი, კითხებში. იგი აგრეთეე უნდა ერკვეოდეს
მოედნებზე და სხე. რელიეფები ამკობენ არქიტექტურულ ნახაზში, რათა ხუროთ–
შენობის ექსტერიერისა და ინტერიერის მოძღვართან ერთად შესძლოს თავისი
კედლებს. გარდა ამისა, ცალკე მდგომი სკულპტურული ნაწარმოებისათვის არქი-
სკულპტურული ძეგლი იდგმება სპეცი- ტექტურული ნაწილის დამუშაეება, პრო-
ალურ პოტსტამენტზე, რაც აგრეთეე არ- ექტის წაკითხვა და სხვ.
მიტექტურულ ელემენტს წარმოადგენს. ხელოვნებათმცოდნეს უნდა შეეძლოს
არქიტექტურასთან უშუალო კავშირი არქიტექტურული ნახაზების (გეგმა, ჭრი-
აქვთ აგრეთეე მზატვარ-რესტავრატო- ლი, ფასადი და სხვა) წაკითხვა და გარჩე-
რებს (ფერმწერებს და მოქანდაკეებს), რო– ვა, იგი კარგად უნდა ერკვეოდეს არქიტექ-
მლებიც სარესტავრაციო სამუშაოებს არ- ტურული ნაგებობის დანიშნულებასა და
ქიტექტურულ ძეგლზე აწარმოა სტრუქტურაში რომ არაფერი ვთქვათ
ტერმინოლოგიაზე. არქიტექტურული ძეგ- შემოქმედება ხშირად მჭიდროდაა დაკავგ-

ლის სტილისა და თარიღის დასადგენად შირებული არქიტექტურასთან და ამიტომ

აუცილებელია, რომ ხელოენებათმცოდ- არქიტექტურის საფუძვლების ცოდნა მათ-
ნემ იცოდეს არქიტექტური“ თეორიული თვის აუცილებლობას წარმოადგენს. გარ-
საფუძვლები, მისი განვითარების ეტაპები და ამისა, ამ დარგის სპეციალისტებისა-
და სტილისტიკური თავისებურებანი. არ-
თვის არქიტექტურის საფუძვლების ცოდ-
ქიტექტურის საფუძვლების ცოდნა, გარ- ნას დიდი შემეცნებითი მნიშენელობა
კვეული თვალსაზრისით, სჭირდება აგრე-
აქვს. იგი ხელს უწყობს მათი მხატერული
თვე ტექნიკური ესთეტიკის, პედაგოგიკის
და სხვა დარგის სპეციალისტებსაც. გემოვნების და პროპორციების შეგრძნე-
ამრიგადდ როგორც ვხედავთ, სახვითი ბის განვითარებას, ამაღლებს მხატვრის
ხელოვნების დარგის სპეციალისტების პროფესიონალური კულტურის დონეს.
 ნაწილი პირველი

არქიტექტურის თეორიული საფუძვლები

შესავალი

არქიტექტურა ადამიანის შემოქმედები– ნიკურად სრულყოფილი და ესთეტიკუ-

თი მოღეაწეობის ერთ-ერთი უძველესი რად მიმზიდველი.
და მნიშვნელოვანი დარგია. არქიტექტუ- ფუნქციური პირობა ძირითადად ეხება
რის დანიმნულებაა ადამიანის მოღვაწეო- ნაგებობის გეგმარების საკითხებს. სრულ-
ბისათვის გამოსადეგი მატერიალური გა- ყოფილი არქიტექტურული ნაგებობის
რემოს შექმნა, მისი პრაქტიკული და ეს- ფუნქციური გადაწყვეტა (დაგეგმარება)
თეტიკური მოთხოენილებების დაკმაყოფი- მაქსიმალურად უნდა პასუხობდეს მის და-
ლება. არქიტექტურა ნაგებობათა მშენებ- ნიშნულებას. ასე, მაგალითად, საცხოვრე-
ლობის ხელოვნებას წარმოადგენს. მაგრამ ბელი სახლი უნდა იყოს საცხოვრებლად
არქიტექტურა: არა მარტო სამშენებლო მოსახერხებელი, ნათელი და თბილი. სა–
საქმიანობაა, არამედ ხელოვნების სპეცი– მრეწველო შენობა უნდა უზრუნეელყოფ–
ფიკური დარგიც რომელშიც შემოქმე– ღეს წარმოების ტექნოლოგიური პროცე-
დებითი პროცესი მქიდროდაა დაკავშირე- სის ჩატარებას და მომუშავე პერსონალის
ბული უტილიტარულ-ტექნიკური ამოცა- უსაფრთხოებას. თეატრის შენობას უნდა
ნების გადაწყვეტასთან და უკანასკნელთან ჰქონდეს კარგი აკუსტიკა, დარბაზის სწრა-
ერთად ერთიან პროცესს წარმოადგენს. ამ ფი და მოხერხებული შევსებისა და ევა-
მხრივ არქიტექტურა მკვეთრად განსხეავ–- კუაციის საშუალებანი და სხვ. პრაქტიკუ-
დება ხელოვნების სხვა დარგებისაგან, სა– ლად ამ პირობების შექმნა შესაძლებელი
დაც ხელოვანის შემოქმედებითი პროცე- ხდება შენობის სათანადო დაგეგმარებით
სი არ არის შეზღუდული ფუნქციური და (სათავსების სათანადო განლაგებით, მათი
უტილიტარულ-ტექნსიკური ფაქტორებით ფორმისა და ზომების შე =ჩეე”თ და სხე.).
და ძირითადად ესთეტიკის კანონებს ემო– ტექნიკური ჰირობა განსაზღერაეს არქი-
რჩილება. ტექტურული ნაგებობის კონსტრუქციების
როგორც აღენიშნეთ, არქიტექტურა მდგომარეობას, მის ეკონომიკურობას.
მოწოდებულია დააკმაყოფილოს ადამი- არქიტექტურული ნაგებობა უნდა იყოს
ანის პრაქტიკული და ესთეტიკური მო- მდგრადი და გამძლე. მას უნდა ჰქონდეს
თხოენილებები ე.ი. არქიტექტურული საიმედო და ამაეე დროს, ეკონომიკური
ნაგებობა უნდა პასუხობდეს როგორც კონსტრუქციები. დიდი მნიშვნელობა აქეს
უტილიტარულ-ტექნიკურ, აგრეთვე იდე- აგრეთეე ნაგებობის მშენებლობის ღირე-
ურ-ესთეტიკურ მოთზოვნილებებს. ეს მო- ბულებას და მის ექსპლუატაციის ეკონო–-
თხოვნილებები სამი პირობით გამოისახე– მიკურობის ფაქტორს,
ბა: ფუნქციური, ტექნიკური და ესთეტი- არქიტექტურული ნაგებობის ესთეტი-
კური; არქიტექტურული ნაგებობა უნდა კური მხარე განისაზღვრება ძირითადად
იყოს ფუნქციურად გამართლებული, ტექ- მისი მხატვრული გადაწყვეტით. არქიტექ-
§
 227 აა/77/7/
VV
ჯაარა6
ლსასაჯ ას
სუს = სა

/2/7
სსა

ნახ. 1. არქიტექტურული ფორმისა და კონსტრუქციის შესაბამისობის მაგალითი.

ტურულ ნაგებობას უნდა ჰქონდეს დახეე- გამოყოფა, ჩვეულებრივ არქიტექტურის
წილი მოცულობით-სივრცითი აღნაგობა,
ჰარმონიული პროპორციები და სხვა ეს-
დაცემაზე მეტყველებს.
არქიტექტურის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან
თეტიკური თვისებები, რომელთა საშუა- და აუცილებელ პირობას წარმოადგენს
ლებით ხდება არქიტექტურული ნაწარმო- აგრეთვე არქიტექტურული ფორმისა და
ების მხატვრული სახის შექმნა. არქიტექ- კონსტრუქციების შესაბამისობა. რაც უფ-
ტურაში, სხვა ხელოვნების დარგებისაგან რო მჭიდროა ეს კაეშირი, მით უფრო
განსხვავებით, მხატერული საშუალებები, ორგანულია არქიტექტურული ნაგებობა.
პირველ რიგში ემსახურება არქიტექტუ- (ნახ. 1. ) შენობის არქიტექტურული სახე
რული ნაგებობის შინაარსის გახსნას, ნა- უნდა შეესაბამებოდეს მის კონსტრუქცი-
გებობის ტექტონიკურობის გამოვლენას, ულ სისტემას, ყოველ კონკრეტულ შემ-
ამგვარად, ესთეტიკური ამოცანების გადა- თხვევაში ხუროთმოძღვარმა უნდა მოძებ-
წყვეტა არქიტექტურაში ხდება ნაგებობის ნოს ნაგებობის, კონსტრუქციული აღნა-
ფუნქციური და კონსტრუქციული პირო- გობის შესაბამისი კომპოზიციური გადა-
ბების გათვალისწინებით. წყეეტა.
ფორმისა და კონსტრუქციული სისტემის
არქიტექტურულ ნაწარმოებში ფუნქტი- შეუსაბამობა ანიჭებს არქიტექტურულ ნა-
ური, კონსტრუქციული და ესთეტიკური წარმოებს ფორმალისტურ ხასიათს. ფორ-
მოთხოვნილებების დაცვა, რეალისტური
პირობას მალისტურ ნაწარმოებში არქიტექტურუ-
არქიტექტურის აუცილებელ
პროგრეს ული ლი ფორმა არ შეესაბამება ნაგებობის ში-
(თვისებას) წარმოადგენს.
იათებელ ია გა სივრცისა და კონსტრუქციების სტრუქ-
არქიტექტურისათეის დამახას
ტურას და ამიტომ ჩეეულებრივ არადამა–
ნაგებობის უტილიტარული და მხატვრუ-
ლი თვისებების ორგანული, კანონზომი- ჯერებელ, ყალბ შთაბეჭდილებას ტოვებს.
ხოლო ამ ურთი- ფორმალისტურ არქიტექტურაში ფორმა
ერი ურთიერთკავშირი.
დარღეე– თვითმიზნდ იქცევ,ა ფორმალისტური
ერთკავშირის კანონზომიერების
ვა ან ერთ-ერთი მხარის განსაკუთრებული გადაწყეეტის ნიმუშს არჭიტექტურაში წა-
ტ
'
რმოადგენს „ყალბი“ არამზიდი კოლო- არქიტექტურაზე დიდ გავლენას ახდენს
ნადა, რომელიც ფაქტიურად „შეკიდუ- -გრეთვე გეოგრაფიული პირობები, ად-
ლია“ შენობის გადახურვის კონსტრუქცი- გილობრივი სამშენებლო მასალების სახე–
აზე და თაეისთაეზე არავითარ დატვირ- ობა, საზოგადოების მბატერულ-შემოქმე–
თვს არ ღებულობს ფორმალისტურ დებითი ტრადიციები და მსოფლმხედეე–
გადაწყვეტასთან გეექნება საქმე იმ რდემ- ლობა.
თხვეეაშიც როდესაც გუმბათის ქვეშ მო- ამიტომ არქიტექტურის ნაწარმოები
წყობილია არა ერთიანი დარბაზული სა- თავისი შინაარსითა და ფორმით მუდამ პა-
თავსი, არამედ რამდენიმე მცირე ზომის სუხობს თავისი ეპოქის სოციალურ-ეკო-
სადგომი და სხვ. ნომიკურ და კულტურულ დონეს, ასახაეს
ფორმალისტური მიმართულების ერთ- (შეესაბამება მის იდეურ-პოლიტიკურ
ერთ სახეობას ეკლექტიზმი წარმოადგენს. სულისკვეთებას.
ეკლექტიკურ არქიტექტურაში შერწვმუ- ასე, მაგალითად, შუასაუკუნეების ნა-
ლია არქიტექტურული მემკეიღრეობიდან გებობები (ფეოდალური ციხე სიმაგრეები,
ნასესხები სხვადასხვა სტილის ელემენტე– სასახლეები, ტაძრები და სხეა) გამოირჩე–-
ვიან მძიმე პროპორციებით და ჩაკეტილი
ბი. ასე, ეკლექტიკურ არქიტექტურულ კომპოზიციით. ხოლო ცაში აზიდული გო-
ნაგებობას შეიძლება ჰქონდეს თანამედ-
როვე კონსტრუქციები ღა დაგეგმარება ტიკური ტაძრების არქიტექტურა შეესა-
ბამება იმ დროის რელიგიური მისტიციზ-
და რომელიმე ძეელ სტილში გადაწყვე– მით გამსჭვალულ იდეოლოგიას. ბაროკოს
ტილი ფასადი. ანდა შენობის ფასადის
გაფორმებაში გამოყ ნებული იყოს სხვა–- ეპოქის ნაგებობის ზედმიწევნით საზეიმო
დასხეა სტილი ქიტე ტურული ელე- და დეკორაციული ფორმები პასუხობენ
მენტები და დეკორაციული მოტიეები, XVII-XVIII საუკუნეებში გაბატონებუ-
არქიტექტურის შინაარსსა და მის სახეს, ლი კლასების მოთხოვნილებებს.
ძირითადად საზოგადოების განვითარების ჩვენი, საბჭოთა ეპოქის არქიტექტურა,
დონე განაპირობებს. კერძოდ, საზოგადო- რომელიც გამოირჩევა ზედმიწევნით რა-
ების საწარმოო ძალების განვითარება, ციონალური და ნათელი გადაწყვეტით,
მისი ტექნიკურ-ეკონომიკური შესაძლე–- ფორმების ლაკონიურობითა და მაღალი
ბლობები და სხვ. მათ შეცვლასთან ერ- იდეურ-მხატერული თვისებებით, ატარებს
თად იცვლება არქიტექტურის ამოცანები, საყოველთაო სახალხო ხასიათს და პასუ-
კონსტრუქციული სისტემები, სამშენებ- ხობს სოციალისტური ჰუმანიზმის პრინ-
ლო მასალები, რაც თავის მხრივ გავლენას ციჰებს. იგი მოწოდებულია დააკმაყოფი-
ახდენს საერთოდ არქიტექტურის განეი- ლოს ფართო მასების მატერიალური და
თარებაზე, მის შინაარსსა და ფორმაზე. ესთეტიკური მოთხოვნილებეზი.
 თავი!

პრქიტექტურული კრემპოზიცია და მხატვრულ.კოვპოზიციური

საშუალებანი
არქიტექტურული კომპოზიციას
'მენობის ნაწილების ჰარმონიულ ერთი- არქიტექტურული ნაგებობის ძირითად
ანობს არქიტეჭტტურული კომპოზიცია ორგანიზმს მოცულობით-სიერცითი სტრუ-
ეწოდება. კომპოზიციური ამოცანები არ- ქტურა წარმოადგენს, რომლის კომპონენ-
ქიტექტურამშმი ითვალისწინებენ შენობის ტებია შიგა სივრცე და გარე მოცულობანი.
გეგმარების, შიგა სივრცის, გარე მასების, არქიტექტურული კომპოზიციის ერთ-ერ-
ცალკეული დეტალების ჰარმონიულ გა- თი ძირითადი ამოცანაა სწორედ შენობის
დაწყეეტას. სხვა ხელოვნების დარგები- ამ ნაწილების ჰარმონიზაცია და მათ შო-
საგან განსხვავებით არქიტექტურული რის ორგანული კავშირის დამყარება.
კომპოზიცია ემყარება არა მარტო განეიხილოთ ' შენობის "შიგა სიერცის,
ესთეტიკურ კანონებს, არამედ დამოკიდე- გარე მასებისა და აგრეთეე არქიტექტუ-
ბულია აგრეთვე ნაგებობის ფუნქციურ რული ანსამბლების კომპოზიციური გადა–
და კონსტრუქციულ გადაწყვეტაზე. წყეეტის პრინციპები.

შიგა სივრცის ორგანიზაცია

ყოველი შენობა შედგებ. ცალკეული ნიშნულების "შესაბამის ფუნქციურ მო-

სათავსებისაგან რომელთა მოცულობანი თხოვნილებას და უზრუნველყოფს სათა-
შექმნილია კედლებისა და გადამხური
ნადო საყოფაცხოერებო თუ შრომითი
კონსტრუქციების მეშვეობით. იმისათვის,
პროცესების ნორმალურად ჩატარებას.
რომ შენობის სათავსები მოსახერხებელი
იყოს შრომითი, საყოფაცხოვრებო და სხვა შიგა სივრცის ფუნქციური გადაწყეე-
პროცესების ჩასატარებლად, საჭიროა მათი ტა (დაგეგმარება), როგორც აღვნიშნეთ,
„ ორგახიზაცია. დამოკიდებულია შენობის დანიშნულება-
შენობის შიგა სივრცის ორგანიზაცია ზე და მას შეიძლება საფუძელად დაე-
და კომპოზიციური გადაწყეეტა დამოკი- დოს სხეადასხვა კომპოზიციური სქემა.
"დებულია ნაგებობის დანიშნულებაზე, მათ შორის აღსანიშნავია ზოგიერთი
მის მასმტაბზე, კონსტრუქციულ სისტე- პრინციპული სქემა, რომელიც შედარე-
მასა და ესთეტიკურ მოთხოვნილებებზე. ბით ხშირად გამოიყენება პრაქტიკაში
შიგა სივრცის ორგანიზაცია ითვალისწი- (ნახ. 2).
ნებს შენობის ცალკეულ სათავსებს შო- ა დარბაზული სქემა წარმოაღ-
რის ფუნქციური კავშირის დამყარებას, გენს შიგა სივრცის გადაწყვეტის ისეთ
სივრცობრივი და მხატერული ამოცანების სახეს, როდესაც შენობის ყეელა ძირი-
გადაწყვეტას და სხვ, თადი ფუნქცია თავმოყრილია ერთ სა-
სათავსებს შორის ფუნქციური კავშირის თავსში (დახურული ბაზარი, საამქრო და
დამყარება ითვალისწინეს„ სხვადასხვა სხვ.).
დანიშნულების სათაესების ისეთ განაწი- ბ) ცენტრალური სქემა ითვალის–
ლებას (დაგეგმარებას), რომელიც მაქსიმა– წინებს ერთ ძირითად მთავარ მოცულო-
ლურად დააკმაყოფილებს ნაგებობის და- ბას, რომლის ირგვლივ. განლაგებულია
8
 IL
·
LI LL 31
ნახ. 2. შიგა სივრცის გად-წყკქეტის სქემები.

დამხმარე, შედარებით მცირე ზომის სა- ნებს იხოლირებული ნაკეეთურების (სექ-

თაესები (კინო, თეატრი, სპორტის სასა- ციების) სისტემას, რომელს ც აქ;ს საკუ-.
თარი შესასვლელი და კიბს უჯრედ-
ხლე, კლუბი).
გ) ანფილადური Lქემა წარმოად– (სექციური საცხოერებელი სახლები).
გენს ერთ მწკრივში (ერთ ღერძზე) გან- პირეელი სამი სქემის დროს შენობის
ლაგებული სათავსების სისტემას, რომ–- შ გა სივრცის ცალკეული ნაწილები შე-
ლებიც ერთმანეთთან დაკავშირებულია დარებით უფრო მეტადაა დაკაეშირებუ-
გასასვლელებით ან ღიობებით (მუზეუმე- ლი ერთმანეთთან, ხოლო კორიდორული
და სექციური გადაწყეეტის დროს შენო-
ბი, ზოგიერთი საწარმოო ნაგებობები, სა-
სახლეები და სხვე.). ბის შიგა სიერცე დაყოფილია ცალკეულ
ერთმანეთისაგან იზოლირებულ სათავ-
დ) კორიდორული სქემის დროს
სებად ან სათავსების ჯგუფებად.
შენობის მთელ სიგრძეზე ეწყობა კორი-
როგორც აღენიშნეთ, ინტერიერის კომ-
დორი (დერეფანი), ხოლო მის ერთ ახ
პოზიციური გადაწყვეტის ერთ-ერთ ძი-
ორივე მხარეზე განლაგებულია სათავსე–
ბის რიგი. ოთახები ამ შემთხევეეაში ერთ- რითად ამოცანას წარმოადგენს აგრეთ-
ვე სიერცობრივი პრობლემების გადაჭრა.
მანეთთთან დაკავშირებულია მხოლოდ
კორიდორის საშუალებით (სასწაელო და სივრცობრივი ეფექტის შექმნას პირველ
ადმინისტრაციული შენობები საავად- რიგმი დამოკიდებულია სათავსის ფაქ-
მყოფოები, სასტუმროები საერთო სა- ტიურ ზომებზე, მის სიგანეზე, სიგრძეზე
და სიმაღლეზე. დიდი მნიშენელობა აქვს
ცხოვრებლები).
ე) სექციური სქემა ითვალისწი- აგრეთვე სათაესის გადახურვის ფორმას,
ა
 ნახ.3 შიგა სივრცის სიღრმის გამოელენის მაგალითები.

კერძოდ, კამაროვანი და გუმბათოვანი ნაა –– ინტერიერის დაკავშირება ექსტე–-

გადახურვა ხელს უწყობს სათაესის სიე– რიერის არქიტექტურასთან და აგრეთვე
რცობრივი ეფექტის გაძლიერებას. ამას- საერთო გარემოცვასთან. · ამის მიღწევა
თანავე სივრცობრივი ამოცანების გადა- შესაძლებელი ხდება ინტერიერში ფასა–-
წყვეტის დროს გარკეეული მნიშენელობა
დის არქიტექტურული ელემენტებისა და
აქვს სიბრტყეების დამუშავებასა და და- დეკორაციული მოტივების გამოყენებით,
ნაწევრებას. მაგალითად, სხვადასხეა ლოჯიების, ტერასებისა და აიენების მო–-
პლანში მოცემული, ერთგეაროეანი ელე- წყობით. ინტერიერის გარე სივრცესთან
' მზენტები აძლიერებენ სივრცის სიღრმის (სამყაროსთან) კავშირის დამყარების
შთაბეჭდილებას. ასეთივე ეფექტს იძლე- ერთ-ერთი საშუალებაა შემინული კედ-
ეა სიღრმეში მიმავალი ხაზებიც (ნახ. 3). ლების გამოყენება, ამ შემთხევევაში შე-
ინტერიერის გადაწყვეტაში დიდი მნიშ- ნობის შიგა ელემენტები (კიბეები, კედ-
ენელობა აქეს აგრეთვე მის დეკორაციულ ლები, სვეტები, მოწყობილობა და სხვა)
დამუშავებას, ინტერიერის არქიტექტუ- აღიქმება გარედან და იკითხება ექსტე-
რული ფორმები ფასადთან შედარებით რიერის კომპოზიციაში ამავე დროს
უფრო დანაწევრებული და დაწერილმა- ასეთ სათაესოში მყოფი ადამიანი უფრო
ნებულია, აქ უფრო ფართოდაა დეკორა- მეტადაა დაკავშირებული გარე სამყა-
ციული ელემენტები გამოყენებული. გა- როსთან.
რე კედლებისაგან განსხვავებით, რომ- ინტერიერის არქიტექტურაში არსები-
ლებსაც ხშირად აქვთ შედარებით რელი–- თი მნიშვნელობა აქვს კარფანჯრების ზო-
ეფური, უხეში ფაქტურა, ინტერიერში მასა და განლაგებას მათ ფორმასა და
უმთავრესად გამოიყენება გლუვი, გაპ- დეკორაციულ გადაწყვეტას. ინტერიერის
რიალებული ზედაპირიანი სიბრტყეები. მნიშენელოვანი და განუყოფელი ნაწი-
საზოგადოებრივ შენობებში, კედლებისა ლია აგრეთეე ხელოენური განათების სა-
და ჭერის შესაღებად, უფრო ხშირად შუალებანი, ავეჯი, სხვადასხვა სახის მო-
იყენებენ ნათელ ფერებს, ფართოდ გა- წყობილობა, რომელთა ფორმა, მასალა
მოიყენება აგრეთვე მინა და სარკე. და ფერი შეხამებული უნდა იყოს ინტე–-
შენობის შიგა სივრცის ორგანიზაციი- რიერის საერთო არქიტექტურულ-მხატ-
ისა და მოწესრიგების ერთ-ერთი ამოცა- ერულ გადაწყვეტასთან.
ფენობის გარე სახის გადაწყვეტა

შენობის შიგა სიერცე და გარე მასები ყარებული. ამის გამო შენობის გარე მა-
ერთიან ორგანიზმს წარმოადგენს და მათ სების გადაწყვეტა ბევრადაა ღამოკიდე–-
შორის მჭიდრო ურთიერთკავშირია დამ– ბული შენობის შიგა სტრუქტურაზე და
18
 ნახ. 4. თბილისი. შ. რუსთაველის სახ. დრამატიული თეატრის შენობა.

"კონსტრუქციებზე. მეორე მხრივ, მისი ტიეი (ერთი მთლ-ანი მოცულობისაგან

სახე ისევე როგორც ინტერიერისა, გან- შედგენილი) ან რთული (დანაწევრებული
პირობებულია ამა თუ იმ ეპოქაში გაბა- რამდენიმე ცალკეულ 2ოცულობებად).
ტონებული მხატვრულ-სტილისტიკური გარდა ამისა. შენობას შეიძლება ჰქონდეს
პრინციპებით და ტექნიკის განვითარების ეერტიკალური კომპოზიცია --- როდესაც
საერთო დონით. შენობის სიმაღლე საგრძნობლად ჭარ-
შენობის ექსტერიერს კომპოზიცი- ბობს დანარჩენ გ.ნზომილებებს ან ჰორი-
ური ამოცანების გადაწყვეტა. მოითხოეს ზონტალური –– როდესაც შენობის სიგ-
ისეთი საკითხების გადაჭრას, როგორი– რპე მის სიმაღლეზე და Lიგანეზე გაცი-
ცაა შენობის გარე სახის კონფიგურაცი- ლებით მეტია, სიმეტრიული ან ასიმეტ-
ისა და საერთო მოცულობის დადგენა, რიული კომპოზიცია. სიმეტრიული კომ-
სიბრტყეებისა და მასების დახვეწა, პრო– პოზიციის მქონე შენობა შედარებით უფ-
პორციების მონახვა, მხატვრული სახის “ო #შეიღ, გაწონა წორობულ და სტა–-
დადგენა და სხე. შენობის გარე მოცუ- ტიკურ შთაბეჭდილებას ტოეებს. ასიმეტ-
ლობას შეიძლება ჰქონდეს სხვადასხეა რიული კომპოზიცია ანიკებს ნაგებობას
კონფიგურაცია, მაგრამ უმეტეს შემთხეე- უფრო მძაფრ, დინამიკერ ხასიათს, შე–
ვაში, მას აქეს · მარტივი გეომეტრიული ხობის გარე მასების გადაწყვეტაში დიდი
სხეულის ფორმა (კუბი, პრიზმი, ცილინ- მნიშვნელობა აქვს აგრეთეე ნაგებობის
დრი, ნახევარსფერო და სხვ.) გარე მა- საერთო სილუეტის დადგენას და სხე.
სების კომპოზიცია შეიძლება იყოს მარ- მოცულობით-სივრცითი თვისებების
11
 ნახ, 5, მცხეთა. სეეტიცხოველი.
მიხედვით შენობას შეიძლება ჰქონდეს მდებარეობაზე ქუჩის ხაზის გასწვრივ,
ფრონტალურ-სიზრტყითი, ფრონტაღუზ- სხეა შენობებს “შორის, როდესაც მისი
სივრცითი ან მოცულობითი გადაწყვეტა მხოლოდ წინა ფასადი ჩანს. ასეთი შენო-
ფრონტალურ-სივრცითი კომ- ბის ფასადი ჩეეულებრივ წყდება ერთ
პოზიცია გაანგარიშებულია მისი მხო- სიბრტყეში. ·
ლოდ ერთი მხრიდან აღქმაზე, შენობის ფრონტალურ-სიბრტყითი კომ-
12
 პოზიცია აგრეთვე გაანგარიშებულია ერ- გარე მასების კომპოზიციური ამოცა–
თი მხრიდან აღქმაზე, მაგრამ პირეელი- ნების გადაწყეეტის ღროს ითვეალისწი-
საგან (ფრონტალურ-სიბრტყობრიეი კომ- ნებენ ექსტერიერის აღქმის სპეციფიკუ-
პოზიციისაგან) განსხეაევებით ფასადის
რობას (პირობე”), რომელი განსხეავე–
გადაწყვეტაში გამოყენებულია წინ გამო.
ბულია ინტერიერის :ღქმის პირობებისა-
წეული მოცულობითი ელემენტები (პორ-
გან.
ტიკები, რიზალიტები და სხე.) (ნახ. 4).
მოცულობითი კომპოზიცია გარღა ამისა, შენობის გარე სახე გარ-
წარმოადგენს ცალკე მდგომ ნაგებობას, კეეულ ურთიერთკავშირში უნდა იყოს
რომელიც იკითხება ყველა მხრიდან არსებულ გარემოცვასთან, უნდა შეესა–-
(ნახ. 5). ბამებოდეს მის არქიტექტურას. კომპო-
შენობის გარე სახის გადაწყეეტაში სა- ზიციური კავშირი ცალკეულ შენობებს
ერთო კომპოზიციის გარდა, ღიდი მნიშ- შორის უფრო მპიდრო ხასიათს ატარებს
ვნელობა აქეს ცალკეული სიბრტყეების იმ შემთხვევაში, როღესაყ ხუროთმოძ-
დამუშავებას არქიტექტურული ელემენ– ღვარი ერთდროულად აპროექტებს რამ-
ტებით, რომლებიც ამდიდრებენ ფასადის დენიმე შენობას ან მთელ კეარტალს,
პლასტიკურობას, ანიჭებენ მას მასშტა-
მიკრორაიონს და ა. შ.
ბურობას და მხატერულ სახეს. კერძოდ,
იმ შემთხვევაში, როდესაც ცალკეული
სიბრტყეები“ დანაწევრება და დახეეწა
ხდება კარ-ფანჯრების, აივნების, ლოჯი- შენობები დაკავშირებულია ერთმანეთ-
ების, კარნიზების, განტეხეების, პილას-
თან ერთიანი მხატვრულ-კომპოზიციური
ტრების, ერკერების და სხეა არქიტექტუ- აზრით, იქმნება არქიტექტურული ანსამ-
რული ელემენტების საშუალებით. ბლი. '

არქიტექტურული ანსამბლი

არქიტექტურული ანსამბლი არქიტექ- რცითი, ჩაკეტილი, თავისუფალი გეგმა-

ტურული კომპოზიციის უმაღლესი რების, პანორამა.
ნაგე- სიღრმით-სივრცითი გადა–
ფორმაა. იგი რამდენიმე ცალკეული ა)
ბობის ერთიანობას წარმოადგენს, რო- წყვეტის დროს ანსამბლი შექმნილია ქუ–
მელთაც აქეთ საერთო მხატვრული და ჩის ხაზის ან მდინარის სანაპიროს გას-
გეგმარებითი გადაწყვე ტა. ანსამბლის კომ– წერივ განლაგებული შენობებ-თ (ნახ. 6).
პოზიციური ამოცანებს გადაწყვეტის ბ) ჩაკეტილ (ან ნახეერადჩაკეტილ)
დროს, ცალკეულ ნაგებობე ბს შორის კომ- ტიპს მიეკუთვნება მოედნის ანსამბლი
პოზიციური კავშირის დამყარების გარდა (ნახ. 104).
ისეთი საკითხებიც წყდება როგორიცაა გ) თავისუფალი გეგმარების მქო-
ტერიტორიის კეთილმოწყობა, ბუნებრივ ნე ანსამბლებში ნაგებობები დაშორე-
რელიეფთან შეხამება და სხვ. ბული არიან ერთმანეთისაგან და თავისი
არქიტექტურული ანსამბლის კომპოზი- განლაგებით არ ჰქმნიან ქუჩებისა და მო-
ციას, ისევე როგორც ცალკეულ შენობას, ედნების მკვეთრად გამოყოფილ ხაზობ–-
შეიძლება ჰქონდეს სიმეტრიული ან ასი- ოივ საზღვრებს. ამ შემთხეევაში ანსამ–
მეტრიული გადაწყვეტა, თავისი კომპო- ბლის სივრცე განისაზღვრება ბუნებრივი
ზიციური ცენტრი. საზღვრებიძთ (მდინარე,
ხევი, მთა, და
სივრცითი გადაწყვეტის მიხედვით ან- სხვ.).
სამბლები შეიძლება იყოს: სიღრმით-სიე- დ) პანორამა წარმოადგენს ქალაქის
I
 სე
გ ი:Mშა1>=
«რი?“ქ

14
 I).>.
'
42% I ა = >
წუ L“ ხუცი ლ--3=3-1

– =I L8 L (ILს, LI
858 LI' ოთ LI I == II-Iს>
ი § = # წ თშ

ნახ, 8. პაშკოვის სახლი (ვ. ი. ლენინის სახ. ბიბლიოთეკის ძეელი შენობა მოსკოვში).

ან მისი ერთ-ერთი ნაწილის ხედს. ამ ტი- ანდა მისი კომპოზიცია ყალიბდებოდეს,

პის ანსამბლებისათვის დიდი მნიშვნელო– (იქმნებოდეს) რამდენიმე საუკუნის გან-
ბა აქვს მაღლივი ნაგებობების (დომინა- მავლობაში.
ტების) არსებობას, გარდა ამისა, პანორა– ზემოთ განხილული შენობის შიგა სივ–
მის სახეს, არქიტექტურულ ნაგებობებ- რცის, გარე მასებისა და ანსამბლების
თან ერთად განაპირობებენ აგრეთვე ქა- კომპოზიციური და მხატვრული ამოცანე-
ლაქის ბუნებრივი პირობებიც –- რელი-
ბის გადაწყვეტა ხდება მხატერულ-კომპო-
ეფი, მდინარე და სხვ. (ნახ. 7),
არქიტექტურული ანსამბლი შეიძლება ზიციური საშუალებების მეშვეობით, რა-
მთლიანად შექმნი–ლ–ლი იყოს ერთ დროს, ზედაც ჩვენ ქეემოთ, გვექნება. საუბარი.

არქიტექტურული კომპოზიციის მხაჭჯვრული საბუალებანი

არქიტექტურული კომპოზიციის მხატ- ნობა ითვალისწინებს კომპოზიციის ყვე-

ვრული საშუალებანია –– ერთიანობა, სი- ლა ელემენტისა და შემადგენელი ნაწი-
მეტრია ასიმეტრი,ა კონტრასტულობა, ლის მთლიანობას და მთავარი ნაწილი-
რიტმი, ფორმათა შეფარდება, პროპოო– სადმი მეორე ხარისხოეანი ნაწილების
ციები, ტექტონიკა, მასშტაბურობა, ფერი. დაქვემდებარებას. ამრიგად, კომპოზიციის
არქიტექტურულ კომპოზიციაში ზემოაღ- ერთიანობისათეის აუცილებელია მთავარ
ნიშნული მზატერული საშუალებანი მჭი- და მეორეხარისხოეან ელემენტებს შორის
დრო კავშირში არიან ერთმანეთთან და სათანადო ურთიერთკაემირის არსებობა.
არქიტექტურული ნაწარმოების შინაარსი–- არქიტექტურულ კომპოზიციაში „მთავა–
სა და მხატვრული სახის გამომხატეელ რი“ შეიძლება გამოვლენილი იყოს სხვა–
საშუალებას წარმოადგენენ. დასხვა საშუალებებით: ზომით, მდებარე-
ერთიანობა – კომპოზიციის ერთ- ობებით, ღამუშავების ხასიათით (ნახ. 8).
ერთი მნიშვნელოვანი თვისებაა და მისი სიმეტრიადღდადისიმეტრია. საგ–
არსებობის აუცილებელი პირობა, ერთია–- ნის ერთნაირი ელემენტების კანონზომიერ
15
 –
|
!
ნახ. 9, შენობის სიმეტრიული გადაწყეეტის მაგალითი.

განაწილებას ღერძის ან სიბრტყის მი- წონასწორობაზე. აქ კომპოზიციური კავ-

მართ, რომელიც გადის ამ საგნის გეო- შირი და მთლიანობა მასათა გაწონასწო-
მეტრიულ ცენტრზე, სიმეტრია ეწოდება. რების საშუალებით იქმნება. (ნახ. 10).
სიმეტრიული გადაწყვეტის დროს სიმეტ- ასიმეტრიული კომპოზიცია უფრო მეტ
რიის ღერძის (სიბრტყის) ორიეე მხარეს საშუალებას იძლევა შენობის დაგეგმარე-
ვღებულობთ ერთნაირ სურათს, ე. ი, ღერ- ბის და მისი ფასადების კომპოზიციური
ძის ორივე მხარეს გვექნება ერთი და გადაწყვეტის დროს, ვინაიდან აქ ხუროთ-
იგივე ელემენტების რიგი, განლაგებული მოძღეარი არ არის შეზღუდული სიმეტ-
ერთი და იმავე თანამიმდევრობით ცენ-. · რიის კანონებით. იგი იძლევა საშუალებას
ტრიდან ნაპირებისაკენ (ნახ, 9). ნებისმიერ, რთულ რელიეფის და განაშე–
სიმეტრიის ნაწილობრივი დარღვევა ნიანების მქონე ტერიტორიაზე ახალი ნა- ”
დისიმეტრიას იწვევს, დისიმეტრია ფარ- გებობის დაგეგმარებისა (ჩართვისა).
თოდაა გავრცელებული ბუნებაში. იგი შე– კონტრასტი საგნის განსხვაეებული
იმჩნევა ადამიანის ანატომიაში,: მცენარე– თვისებების დაპირისპირებას ნიშნავს. არ-
თა აღნაგობაში და სხვ. არქიტექტურაშიც ქიტექტურაში კონტრასტულობა შეიძლე–-
ხშირად იყენებენ დისიმეტრიას რასაც ბა გამოხატული “იყოს ეერტიკალურად
აღწევენ სიმეტრიულ კომპოზიციაში მე- და პორიზონტალურად განლაგებული, მო-.
ორეხარისხოვანი დეტალების ნაწილობ- ცულობების, კედლის · სიბრტყეების და_
რივი შეცელით. დისიმეტრიას გარკვეული ღიობების, განათებული და , ჩრდილში
სიმძაფრე შეაქეს სიმეტრიულ კომპოზი- მოქცეული “ნაწილების, სწორხაზოვანი
ციაში ღა უფრო საინტერესოს ხდის მან. და მრუდხაზოვანი ფორმების დაპირისპი-
დისიმეტრიის მაგალითები მრაელად მოი- რებაში და ა. შ. კონტრასტული დაპირის-
ძებნება სხვადასხვა ეპოქის არქიტექტუ- პირების ხერხი გამოიყენება აგრეთვე ქა-
1 რის ძეგლებში. კერძოდ, ძეელი ქართული ლაქგეგმარებითი ამოცანების გადაწყვე-

: ხუროთმოძღვრული ძეგლების ფასადების ტის დროს. კონტრასტული დაპირისპირე-

კომპოზიციებში, რომლებსაც ძირ-თადად ბა ჩეეულებრიგ აძლიერებს საგნის ამა
სიმეტრიული გადაწყეეტა აქეთ, ხშირად თუ იმ თეიხების ზემოქმედებას ადამიან–
შეიმჩნევა დისიმეტრია. ზე. მაგალითად გარკვეული სიდიდის სა-
ასიმეტრია. სიმეტრიულ გადაწყვეე- თავსი უფრო დიდად აღიქმება, როდესაც
ტასთან ერთად არქიტექტურაში ფართოდ მასში უშუალოდ მცირე ზომის სათავსი–
გამოიყენება ასიმეტრიული კომპოზიცი- დან შევდივართ. კონტრასტის ეს თავისე-
ები. ასიმეტრიულ ნაგებობას არ გააჩნია ბურება იძლევა საშუალება” გამოეიყე–-
სიმეტრიის ღერძები და სიბრტყეები და ნოთ იგი საგნის ცალკეული თვისებების
მისი კომპოზიცია აგებულია განსხვავებუ- გასაძლიერებლად ან შესასუსტებლად.
ლი ფორმისა და სიდიდის ელემენტების რიტმი ტაქტს ნიშნავს. რიტმის ძირი-
16
 ნახ. 10. შენობის ასიმეტრიული გადაწყეეტის მაგა–ითი.
თად ნიშანს ელემენტთა კანონზომიერი აიხსნება სამშენებლო ელემენტების ტი-
განმეორება წარმოადგენს. არქიტექტურა- პიზაციითა და სტანდარტიზაციით. სტან-
ში რიტმი ვლინდება არქიტექტურული დარტული ელემენტებისა და სათაესების
მასებისა და ფორმების წყობის კანონზო- გამოყენებით შენობის ფასადზე ეღებუ-
მიერებაში. კერძოდ, რიტმი თაეის გამო- ლობთ რიტმი” უმარტივეს, მეტრიულ
სახულებას პოეებს ნაგებობის გეგმარე– რიგს, რადგან ამ შემთხვევაში ერთი და
#აში, მასების განაწილებაში, კარ-–ფანჯრე- იგივე ელემენტების გამეორებასთან გვაქვს
ბის, ლოჯიების, აივნებისა და ·სხვა არქი- საქმე,
ტექტურული ელემენტების განაწილება- არქიტექტურულ ფორმათა
ში და.ა. შ. რიტმულობა ვლინდება აგრე- შეფარდება. არქიტექტურულ კომ-
თვე არქიტექტურული ფორმის სხვადა- პოზიციაში დიდი მნიშენელობა ენიჭება
სხვა თეისებების (ზომის, გეომეტრიული არქიტექტურული ფორმების (მათი თვი-
აღნაგობის, ფერის, ზედაპირს სებების). ურთიერთშეფარდებას. ფორმა-
ფაქტუ-
კოის და სხვა) გამოყენებაში. თა ”შეფარდებებს არჩევენ ზომების და
· როდესაც რიტმი შედგენილია რომელი-
სივრცითი თვისებების მიხედვით. ზომე-
ბის შეფარდება განსაზღერაეს ფორმებს
მე ერთი. ელემენტის” გამეორებით და მათ
შორის არსებულ პროპორციულ დამოკი–
შორის ერთი და იგივე ინტერეალია გა- შეიძლება გა–
დებულებას. ეს შეფარდება
მოყენებული, საქმე გვაქვს რიტმული კა- მოსახული იყოს მთელი ან ირაციონალუ-
ნონზომიერების უმარტივეს ფორმასთან,
რი რიცხვით. შეფარდება სივრცითი თვი-
რომელსაც მეტრული რიგი ეწოდება სებების მხრიე, განსაზღვრავს კომპოზ--
(ნახ. 11, ა, ასეთი წყობის მაგალითს ციის სიბრტყითი და მოცულობითი (სიე-
ბერძნული ტაძრების კოლონადა წარმო- რცითი) ნაწილების ურთიერთდამოკიდე-
ადგენს. იმ შემთხეევაში, როდესაც რიტ- ბულებას. ზემოაღნიშნული ძირითადი
მი შედგება ერთ ან რამდენიმე ელემენ- თვისებებს გარდა არქიტექტურულ
ტის მქონე ჯგუფისაგან, რომელთა შოლის ფორმას აქვს დამატებითი თვისებები,
გამოყენებულია განსხვავებული ინტერვა- რომელთა შეფარდება აძლიერებს ან ასუს-
ლები, ვღებულობთ რიტმული კანონზო- ტებს ძირითადი თვისებების შეფარდება-
მიერების რთულ ფორმას რომელსაც თა ეფექტს ასეთია ჩრდილსინათლის,
რიტმული რიგი ეწოდება (ნახ. 11, ბ). ფერთა, ზედაპირის ფაქტურის შეფარდე-
რიტმული რიგი ხშირად "გამოიყენებოდა ბები, ე. ი. განათებული და ჩრდილში
აროკულ და გოტიკურ არქიტექტურაში, მოქცეული ნაწილების შეფარდება, სხვა-
თანამედროვე არქიტექტურაში ძირითა- დასხვაფრად შეღებილი და სხვადასხვა
დად გამოიყენება მეტრული წყობა, რაც ტექნიკით დამუშავებული ან განსხვავე-
2. ნ. ჭარიიშაილი “7
 C/

ნახ. 11. შენობის კომპოზიციურ გადაწყვეტაში რიტმის გამოყენების მაგალითი.

ბული მასალით მოპირკეთებული სიბრ- მატიკური მეთოდი არსებობს, განეიხი-
ტყეების შეფარდება. ლოთ ზოგიერთი მათგანი.
პროპორციები. არქიტექტურაში არქიტექტურაში ზომების თანაფარდო-
გარკვეული კომპოზიციური აზრით დაკაგ– ბა ღებულობს თავის გამოსახულებას
შირებული, ცალკეული სიდიდეების შე- პროპორციების სისტემაში. მათემატიკაში
ფარდებათა ერთიანობას პროპორცია ეწო- პროპორცია ორი შეფარდების ტოლობას
დება, პროპორციები კომპოზიციის ცალ- ნიშნავს ი:0 =C:ძ. არქიტექტურაშიც პრო-
კეული ელემენტების ზომებს შორის ამ- პორციის მისაღებად საჭიროა ორი ან რამ-
ყარებენ ჰარმონიულ ურთიერთკავშირს. დენიმე ურთიერთდაკავშირებული შეფარ-
ცალკეული ნაწილების სიდიდეებს შორის დების აღება.
ურთიერთკავშირის არსებობა არქიტექ- პროპორციული ურთიერთკავშირი ელე-
ტურული კომპოზიციის ერთიანობის ერთ- მენტებს შორის შეიძლება იყოს დამყარე–-
ერთ აუცილებელ პირობას წარმოადგენს. ბული ხაზობრივი მონაკვეთების შეფარ-
ხუროთმოძღვარი პრაქტიკულ მუშაო- დებაზე ანდა ფორმათთ გეომეტრიულ
ბაში შენობი“ ფუნქციური და მხატ- მსგავსებაზე ხაზობრიეი მონაკვეთების
ერულ-კომპოზიციური გადაწყვეტიდან, ”შეფარდება აღიქმება იმ შემთხვევაში, თუ
კონსტშუქციისა და სამშენებლო მასალის მონაკვეთები მდებარეობენ ერთ სიბრ-
მექანიკური თვისებებიდან გამომდინარე, ტყეში (მაგალითად, იტალიური რენესან-
გამოცდილების და გემოენების საფუძ- სის ეპოქის სასახლეების –– პალაცოების,
ველზე ადგენს არქიტექტურული ნაწარ- სართულების განსზვაეებბულ სიმაღლეთა
მოების პროპორციებს. ამასთანაეე, პრაქ- შეფარდება) ხაზობრივი მონაკვეთების
ტიკაში გამოიყენება თანაფარდობის დად– შეფარდება შეიძლება აიგოს მთელ რი-
გენის მათემატიკური მეთოდებიც, რო- ცხეებზე ან შეადგენდეს ირაციონალური
მელთა საშუალებით ხდება ზომების სა- რიცხეების რიგს. ·
ბოლოო დაზუსტება, არქიტექტურაში თა- მთელ რიცხეებზე დამყარებულ პრო-
ნაფარდობის დადგენის რამდენიმე მათე- პორციათთა სისტემაში გამოყენებულია
18 _.
 V V3ჰ VV

05:9
0.3182
I
2

ა)ა6/.)
ჯ
|
ხ 00”
9
L-- I _ იიი L #/ ,
ნახ. 12, პროპორციული რიგების აგების გეომეტრიული წესები.
მარტივი რიცხეების შეფარდება 1:2, 1:3, ცხეის მნიშვნელობა მიახლოებითია, უფ-
1:4, 1:5 და ა.შ. არქიტექტურულ ორ- რო ზუსტად მისი მნიშვნელობა იქნება:
დერებში ამ სისტემას ფართოდ იყენებ-
დნენ ანტიკურ საბერძნეთსა და რომში, V5--1.
რაზედაც ჩვენ სპეციალურად გეექნება 2
საუბარი შემდეგ თავში. „ოქროს კვეთის“ შეფარდებას უახლოე-
ირაციონალური რიცხეებიდან შედგენი- დება აგრეთვე მთელი რიცხეების რიგი,
რომელიც აღმოჩენილი იყო XIII
ლი პროპორციის ერთ-ერთ მაგალითს საუ-
„ოქროს კვეთის“ სისტემა წარმოადგენს. კუნეში იტალიელი მათემატიკოსის –- ფი-
ბონაჩის მიერ –– 1, 2,3, 5,8, 13,21,
გეომეტრიული პროგრესიის რიგს, რო- უ4
და ა. შ., რომელშიც ყოველი რიცხეი
მელშიც განტოლების უკანასკნელი რი- -
ცხვი უდრის პირველი ორი რიცხეის ჯამს, რის წინამდებარე ორი რიცხვის ჯამს. დ,
ორი მომიჯნავე რიცხვის
„ოქროს კეეთი/“ ეწოდება. 4:8=8: შეფარდება, რი-
ცხეების ზრდასთან ერთად თანდათან
:(4+8წ). უ„ოქროს კეეთის“ თავისებურება
უახლოედება „ოქროს კეეთის“
იმაში გამოიხატება რომ ის აკავშირებს შეფარდე-
ერთმანეთთან მთელისა და ნაწილების სი-
ბას (0,618).
მონაკვეთის გაყოფა „ოქროს კვეთის“
დიდეებს. შეფარდებით ხდება გეომეტრიული აგე-
„ოქროს კვეთის“ შეფარდებების რიგის ბის წესით მართკუთხა სამკუთხედში,
რიცხობრივი გამოსახულება წარმოგვიდ- რომელშიც კათეტების შეფარდება უდ-
გება შემდეგი სახით: 0,056; 0,090; 0,146; რის –– 1:2, ჰიპოტენუზისა და მცირე კა-
0,236; 0,382; 0,618; 1,0; 1,618: და ა. შ. თეტის სხეაობა გვაძლევს დიდ კათეტზე
ორი მომიჯნავე რიცხვის შეფარდება „ოქროს კვეთის“ შეფარდებას (ნახ. 12 ა,
გამოსახულია რიცხვით
–- 0,618. ამ რი- ბ).
19
 ნახ. 13. მსგავსი სწორკუთხედების წესით პროპორციების დადგენის მაგალითები:
ა“–-ერეხთეიონის ფასადი; ბ -- ერეხთეიონის გეგმა; გ ტრიუმფალური თაღი ანკონაში.

სწორკუთხედების საინტერესო რიგი მსგაესი სწორკუთხედების თვისებებზეა

შეიძლება მივიღოთ · კვადრატის გვერდის დამყარებული. სწორკუთხედები”ს ფორმა
გაგრძელებაზე დიაგონალის გადაზომვეის განისაზღვრება, სიმაღლის სიგრძესთან
საშუალებ-თ (ნახ. 12 გ). სწორკუთხედის
შეფარდებით და 4:8=0:ხ. ტოლობა :ქ
გვერდების შეფარდება ამ რიგში გვექნე-
უკეე გამოხატავს არა მხოლოდ მონაკეე–
ბა-- 1:V2 , 1:/3. 1:V4,(1:2. ე. ი.
თების შეფარდებას, არამედ ფორმათა გე-
ორი კეადრატი), 1: +/5, და ა. შ.
საინტერესო რიგი წარმოიშობა აგრეთ-
ომეტრიულ მსგავსებას. გეომეტრიიდან
ცნობილია, რომ მსგავსი სწორკუთხედე–
ვე 1:V2. შეფარდებით, რომელიც გრაფი-
ბის დიაგონალები ურთიერთპარალელუ-
კულად წარმოადგენს კვადრატის გეერ-
დისა და დიაგონალის შეფარდებას. ამ რი- რია, როდესაც ერთი სწორკუთხედის მხა-
გისათვი,„ რომლის ყოველი შემდეგი რეები (გრძელი და მოკლე) პარალელუ-
წევრიც მიიღება წინას გადამრავლებ“თ რია მეორე სწორკუთხედის შესაბამისი
V2 -ზე, დამახასიათებელია ირაციონალუ- მხარეებისა და ურთიერთმართობია, რო-
რი და მარტივი, მთელი რიცხვების მონა– დესაც ერთი სწორკუთხედის მხარეები
ცვლეობა: 1,0:1,414:2,0:2,828:4.0: 5,656: “მართობი არიან მეორე სწორკუთხე დის
:8,0 და ა. შ. იმ შემთხვევაში როდესაც შესაბამისი მხარეებისა.
მონაკვეთებს სხეადასხევეა მიმართულება ამ პირობას იყენებენ ფორმათა გეო-
აქვს, მიმართავენ ფორმათა გეომეტრი- მეტრიული მსგავსების წესის გამოყენე–
ული მსგავსები” მეთოდს. ეს მეთოდი ბის დროს (ნახ. 1>.).
2
 -".." 'ჩ
რანაიაიათიიაიათ0იი“ ი
– თ.
ა: ნ –-
დ
2 ს

8 დ!
4 დ

M 6
ა თ)
+9 ი ი ჯ8რთ!
=- 8-V5- 1
ნახ. 14. პართენონის პროპორციები: ა –– ფასადი; ბ–- გეგშა.

მსგავსი ფიგურების შეფარდებათა თა- იგივე სიდიდით 4--8=8-C=C-/ და

ნამიმდეერული რიგის ზრდა შეიძლება ა, შ. ასეთი რიგის 'შეფარდება გამოი!ა-
ხება მარტიეი, მთელი რიცხვებით.
აიგოს არითმეტიკული ან გეომეტრიული
მეორე შემთხვევში რიგის ყოველ
პროგრესიის პრინციპზე.ე პირველ შემ-
თხეეეაში (არითმეტიკული პროგრესიის მომდევნო ფიგურა, წინამდებარესთან ზე-
რიგის ყოეელი ფიგურა დარებით, იზრდება ერთი და იმავე რი-
შემთხეევაში),
ცხვჯერ 4:8=8:C=C:0 და ა.შ. ასეთ
წინამდებარე ფიგურაზე მეტია ერთი და
+-1
გეომეტრიულ პროგრესიას უწყვეტი ეწო- ყენებულია ორი კვადრატისაგან შედგე-
დება. ნილი სწორკუთხედის შეფარდებები (ნახ.
გამოჩენილმა საბჭოთა არქიტექტორმა 14). პართენონის გეგმა (სტილობატის ზე-
ი. ჟოლტოესკიმ პართენონის შესწავლის დღა საფეხურის დონეზე) წარმოადგენს
დროს აღმოაჩინა ახალი ”შეფარდება სწორკუთხედს რომელშიც გვერდების
2: V5, რომლის რიცხობრივი გამოსახუ- შეფარდება უდრის 1:V5, რაც ორი კვად-
ლებაა 472:528. ამ შეფარდებას „ქოლ- რატისაგნ შედგენილი სწორკუთხედის
ტოვსკის ფუნქცია“ ეწოდება. 12 დ ნახაზ- მოკლე გეერდის დიაგონალთან შეფარდე-
ზე ნაჩვენებია ჟოლტოესკის ფუნქციის ბას წარმოადგენს. ორ კვადრატშია ჩაწე-
გრაფიკული აგება. ეს ფიგურა თაეისი რილი აგრეთვე მთავარი ფასადის კონტუ-
კონფიგურაციით კვადრატს უახლოვდე- რი (ფრონტონის გარდა). თუ გავყოფთ ამ
ბა, სწორკუთხედის დიდ გეერდს „ოქროს
თანაფარდობის დადგენის გეომეტრი- კვეთის“ შეფარდებით, დავინახავთ, რომ
ული მეთოდი ანტიკურ ხანაში და შუა- მისი მცირე მონაკვეთი უდრის მანძილს
საუკუნეებში მშენებლობის წარმოების სტილობატის ფუძიდან ანტაბლემენტამდე,
აუცილებელ პირობას წარმოადგენდა, ეი-
ხოლო დიდი მონაკვეთი
–– სტილობატის
ნაიდან იმ დროს ხუროთმოძღვარს ნაგე-
ფუძიდან ფრონტის წვერომდე. ამრიგად,
ობის პროპორციები დადგენა უხდე-
ოდა ნატურაში, მშენებლობის პროცესში ჩნდება „ოქროს კვეთის“ კლებადი რიგი.
და არა ნახაზზე, ესკიზზე ზუშაობისას. თუ ჩავთვლით შენობის სიგანეს ერთ ნა-
გარდა ამისა, გეომეტრიული აგების წე- წილად, მაშინ მისი მთელი სიმაღლე იქ-
სის საშუალებთთ ხდებოდა ნაგებობის ნება ტოლი 0,618, სიმაღლე ანტიბლე–
ადგილზე დაკვალვა და სხეა. ზომები გა- მენტამდე –– 0,182 ხოლო ანტაბლემენ-
მოისახებოდა არა აბსოლუტურ ზომებში, ტის და ფრონტონის საერთო სიმაღლე
არამედ ურთიერთშეფარდების სახით. იქნება 0,236.
ზომის ერთეულად პირობით მიჩნეული 1:V5 შეფარდებით არიან ერთმანეთ-
იყო ნაგებობის ერთ-ერთი სტრუქტურუ- თან დაკავშირებული პართენონის სვეტე-
ლი ელემენტის სიდიდე, რომელსაც მო- ბი. ასეთი შეფარდებაა დამყარებული აქ
დული ეწოდებოდა. მოდულის სისტემა სეეტის დიამეტრსა და ბიჯს შორის. ასე–-
ითვალისწინებს სამშენებლო დეტალების თივე დამოკიდებულებაშია კაპიტელის
ზომების თანაფარდობას ზომის განსაზ- სიმაღლე სეეტის დიამეტრთან,; ლელას
ღვრული ერთეულის -–– მოდულის მიმართ. სიგანის შეფარდება სიგრძესთან ასევე
ამ სისტემის უმარტივეს შემთხვევას წარ- უდრის 1: V5 და ა. 9.
მოადგენს მარტიეი ჯერადი შეფარდება, გოტიკურ არქიტექტურაში „ოქროს
როდესაც ნებისმიერი ზომა მიიღება მო- კვეთის“ შეფარდების გარდა ფართოდაა
დულის სიდიდის რამდენჯერმე აღებით.
ამ შემთხვევაში ელემენტის ზომა მოი-
გამოყენებული ტოლგეერდა სამკუთხედ-
ზე დამყარებული გეომეტრიული აგების
ძებნება მოდულის მთელ რიცხვზე გამ- წესები. ასეთი სამკუთხედის გვერდების
რავლებით. შეფარდება სიმაღლესთან ტოლია– V3.,
განეიხილოთ პროპორციების ანალიზის ულმენის ტაძრის კოშკის პროპორ-
მაგალითები ზოგიერთ არქიტექტურულ
ციები დასახვეწად, გამოყენებულია
ძეგლზე. ტოლგვერდა სამკუთხედის, მარტივი მთე-
პართენონი. პროპორციების და- ლი რიცხვებისა
"და „ოქროს კეეთის“ შე–
სადგენად პართენონში ძირითადად გამო- ფარდებები (ნახ. 15.).
L2I
 1
. M,

ნა" (5 ულმენის ტაძრის კოშკის პროპორციები.

 რვაწახნაგოვანი პრიზმის სიგანე რო-
გორც ამ სამკუთხედის გვერდი.
ამასთან ერთად, კოშკის ცალკეული

ნაწილების შეფარდებანი გადაწყვეტილია

„ოქროს კეეთის“ პროპორციებში. '
რენესანსის ეპოქაში მშენებლო-
ბის წარმოებისა და ხუროთმოძღვრის შე-
ჯ

მოქმედებითი პროცესის გამოსახვის მე-

თოდები პრინციპულად შეიცვალა ამ
დროს ნაგებობის ცალკეული ელემენტე-
ბის ზომების თანაფარდობის დადგენა
უკვე აღარაა უშუალოდ დაკავშირებული
მშენებლობის პროცესთან. არქიტექტორი
საგებობის ზომებს ნახაზზე გამოსახაეს
არა თანაფარდობის სახით, არამედ სიგ-
რძის განსაზღვრულ საზომ ერთეულებ-
ში. ამის შედეგად პროპორციული სისტე-
მები ღებულობენ უფრო მარტივ გადა-
წყეეტას. პროპორციულობის დასადგენად,
” რენესანსის დროს, გამოიყენებოდა „ოქ-
როს კეეთის“ და მარტივი, მთელი რიცხვე-
ბით შედგენილი შეფარდებანი.
ასე, კოლეონის ცხენიანი ფიგურა ბა-
ზით, მონუმენტში, ისე შეეფარდება პიე-
L 2 CI C-IL)
დესტალის სიმაღლეს, როგორც „ოქროს
კვეთის“ მცირე მონაკვეთი თაეის დიდ
მონაკეეთს. ასეთივე შეფარდებითაა და-
ნაწევრებული პიედესტალის სიმაღლე
ნახ. 16. კოლეონის ძეგლის პროპორციები. (პიედესტალის ცოკოლისა და ზედა ნაწი-
ლის შეფარდება. ნახ. 16.).
კოშკის მთელი სიმაღლე გაყოფილია9 რიკარდის სასახლეში გამოყენებულია
ტოლ ნაწილად: თანაფარდობის სისტემა, რომელიც გამო-
კოშკის ქვედა ნაწილის სიმაღლე უდ- ისახება 1: 2. შეფარდებით (ნახ. 17). ამ
რის 4 ნაწილს, თანაფარდობის რიგი (1: #2; 1;V 2; 2)
აქედან პორტალის სიმაღლე უდრის შეესაბამება შემდეგ ნაწილებს: 1. მეორე
1 ნაწილს. და მესამე სართულის ფანჯრების ღერ-
რვაწახნაგოვანი პრიზმის სიმაღლე უდ- მანძილს. 2. მანძილს მესამე
ძებს შორის
რის 2 ნაწილს. სართულის სარტყლიდან კარნიზამდე. 3.
რვაწახნაგოეანი პირამიდის სიმაღლე
მანძილს მესამე სართულის სარტყლიდან
უდრის 2 ნაწილს. სახურავამდე და აგრეთვე მანძილს მეორე
ფიალის სიმაღლე უდრის 1 ნაწილს. და მესამე სართულების სარტყლებს შო-
პორტალის სიგანე აგებულია, როგორც რის, 4. პირველი სართულის სიმაღლეს.
ტოლგვერდა სამკუთხედის გეერდი, ხო- როგორც ზემოთ აღენიშნეთ, პროპორ-
ლო პორტალის სიმაღლე, როგორც ამ ციების დადგენის მათემატიკური და გეო-
სამკუთხედის სიმაღლე. მეტრიული მეთოდები განსაკუთრებით
2
 ფართოდ გამოიყენებოდა ანტიკურ და
შუასაუკუნეების არქიტექტურაში,
თანამედროვე ნაგებობის დაპროექტე-
ბის დროს ხუროთმოძღვარი შენობის
პროპორციებს დასადგენად იშვიათად
მიმართაეს ზემოაღნიშნული მეთოდების
გამოყენებას პროპორციების დადგენის
საკითხში იგი ემყარება ძირითადად თავის
პროფესიონალურ გამოცდილებასა და გე-
მოვნებას, ამასთანავე უნდა აღინიმნოს,
რომ ბოლო დროს, მშენებლობაში ახალი
ინდუსტრიული მეთოდების დანერგეასთან
და დეტალების სტანდარტიზაციასთან და-
კავშირებით შენობის პროპორციების და-
დგენის საკითხში სულ უფრო დიდ როლს
თამაშობს სამშენებლო მოდული, რომლის
მეშეეობით ხდება სამშენებლო ელემენ-
ტების ტიპიზაცია და უნიფიცირება. ამ
სისტემის თანახმად შენობის სამშენებლო
დეტალების და არქიტექტურულ-კონს-
ტრუქციული ელემენტებს პროპორცი-
ების დადგენის დროს უნდა გათვალისწი-
ნებული იყოს აგრეთვე არქიტექტურულ-
კონსტრუქციულ ელემენტებზე არსებული
სტანდარტები.
ტექტონიკა არქიტექტურისათვის
სპეციფიკურ და მნიშვნელოვან კომპოზი–-
ციურ საშუალებას წარმოადგენს. ტექტონი-
კაში იგულისხმება ნაგებობის კოსსტრექ-
ციული სტრუქტურის გამოვლენა და გა-
მოყენებს მხატერული მიზნებისათე-ს.
ამის მიღწევა შესაძლებელია კონსტრუქ- ნას. 17. პალაცო მეღიჩი-რი,:რდის ბპროპორ-
ციის გაშიშელებით, ან ისეთი არქიტექ- ციები.
ტურული ფორმების შექმნით, რომლებიც
მოგეცემენ წარმოდგენს კონსტრუქცი- დახურვას და სხვა) სხვადასხვა კომპოზი-
ული სისტემის შესახებ. ტექტონიკურობა ციური გადაწყვეტის დროს, შეიძლება
გამომდინარეობს ნაგებობის კონსტრუქ- ჰქონდეს განსხეავებული ტექტონიკური
ციიდან და მასში ორგანულადაა შერ- ეფექტი. ეს ნათლად ჩანს სხეადასხეა
წყმული არქიტექტურული ფორმის კონ- ეპოქის არქიტექტურული ნაგებობების
სტრუქციული და მსატვრული თვისებე- შედარებისა: ყეელა ეპოქაში ერთი და
ბი. არქიტექტურული ფორმა მით უფრო იგიეე კონსტრუქციულ ელემენტს სხვადა–-
ტექტონიკურია, რაც უფრო შეესაბამება სხვა მხატერული გადაწყვეტა ჰქონდა და
იგი თავის კონსტრუქციულ აღნაგობას. აქედან გამომდინარე განსხვავებული ტექ-
ამის მიხედეით, ერთი და იგივე არქიტექ- ტონიკური ეფექტი.
ტურულ ფორმას (კედელს, კოლონას, გა- მაგალითად, ბერძნულ არქიტექტურაში
29
სეეტის მხატევრულ-დეკორაციულ გადა- ასრულებს მხოლოდ წმინდა დეკორაციულ
წყვეტაში გამოვლენილია სეეტის კონს- ფუნქციას (ნახ. 18, დღ).
ტრუქციული მხარეებიც. სვეტის ცალკე- ასეთივე სურათს იძლევა
კედლების
ული არქიტექტურული ელემენტების კონსტრუქციების განხილეა. სხეადასხეა
მხატვრული გადაწყვეტით შექმნილია გარ- სტილის არქიტექტურაში ჩეენ ვხედებით
კვეული დაძაბულობის შთაბეჭდილება, განსხეავებული ტექტონიკური ეფექტის
რომელიც გამომდინარეობს სეეტზე ან- მქონე კედლის კონსტრუქციებს.
ტაბლემენტის დაწოლისაგან. ამ დაძაბუ-
ეგვიპტურ არქიტექტურაში კედელი გა-
ლობის შთაბეჭდილებას ხელს უწყობს დაწყვეტილია ჩეეულებრივ დიდი, დაუ-
სვეტის ამოზნექილობა (ენტაზისი), სვე–- ნაწევრებელი სიბრტყის სახით. თავისი
ტის ტანზე მოცემული კანელურები, დო- უზარმაზარი მასით და მძიმე პროპორ-
რიულ ორდერში კი, გარდა ამისა სეეტის ციებით იგი არაჩვეულებრივად მონუმენ-
თავის (კაპიტელის) ექინის მოხახულობა ტურ შთაბეჭდილებას სტოეებს.
(ნახ. 18, ა).
ბოტიკურ არქიტექტურაში კედლებს
ეგვიპტურ არქიტექტურაში სვეტებს კარკასული გადაწყვეტა აქეთ. აქ მზიდ
აქვთ სხვაგვრი ტექტონიკური ეფექტი, ელემენტს ბურჯები წარმოადგენენ, ხო-
აქ განსაკუთრებით იგრძნობა ქვის მასა– ლო მათ შორის არე (სივრცე) თხელი კე-
ლის სიმძიმე და მასიურობა. ეს ”შთაბექ- დლითაა შევსებული, რომელიც არავი-
დილება მიღწეულია როგორც სვეტების თარ დატვირთვას თავის თავზე არ ღებუ-
აბსოლუტური ზომების სიდიდით, ასევე ლობს. კედელი ამასთანავე ხშირად გაჭ-
მათი მჭიდრო განლაგებით. ამ შთაბეჭდი- რილია განიერი კარ-ფანჯრების ღიობე-
ლებას აქ აძლიერებს ისიც, რომ ეგვიპ- ბით, რომლებსაც კედლის თითქმის მთე–-
ტურ ტაძრებში სვეტები ხშირად გამოკ- ლი ფართობი უკავიათ. ამის გამო ბუნებ-
ეეთილი იყო ერთი მთლიანი ქვის ბლო- რივია, რომ გოტიკური შენობის კედლის
კისაგან (ნახ. 18, ბ). არქიტექტონიკურობა ძირითადად ბურ-
გოტიკურ არქიტექტურაში სვეტების ჯების, კონტრფიარსების და არკბუტანე-
ბის სისტემაშია გამოვლენილი, ვიდრე
არქიტექტონიკურობა სხვაგვარადაა გააზ-
რებული. სეეტის აზიდული პროპორცი- თვით კედლის სიბრტყეში.
რენესანსის ეპოქაში კედელს აქვს მა-
ები, სვეტის ტანზე ვერტიკალურად გაყო– სიური კონსტრუქცი,ა იგი აგებულია,
ლებული ლილეები, რომლებიც გრძელ- როგორც წესი, ერთგვაროეანი მასალისა–
დება სვეტის ზემოთ კედლის მთელ სი-
გან და მთლიანად შენობის მზიდ ელე-
მაღლეზე, ანიჭებენ მას გარკვეულ სიმსუ-
მენტს წარმოადგენს. აქ კედლის მხატ-
ბუქის შთაბეჭდილებას (ნახ. 18, გ).
სულ სხეა ტექტონიკური ეფექტი აქვს ვრულ გადაწყეეტაში გამოვლენილია ში-
გა ხივრცის სტრუქტურა (სართულიანო-
სვეტის გადაწყვეტას აღორძინების ხანის
ბა), კერძოდ, კედელი გარედან, სართუ-
არქიტექტურაში, სადაც იგი ხშირად გა ლების შესაბამისად, ხშირად დაყოფილია
მოყენებულია როგორც კედლის მხატ- ჰორიზონტალური სარტყლების საშუალე-
ვრული დანაწევრების ელემენტი. ასეთი
ბით იარუსებად (ნახ. 17). დამახასიათე–
გადაწყვეტი დროს არქიტექტურული ბელია აგრეთეე, რომ სართულების გამოვ-
ორდერის სისტემას ეკარგება ტექტონი-
ლენა ხდებოდა არა მარტო სარტყლების
კური თვისებები ვინაიდან ამ შემთხეე- საშუალებით, არამედ კედლის ზედაპირის
ვაში სვეტი არავიძთად დატვირთეას არ დამუშავების ტექნიკითაც: ყოველ სარ-
ღებულობს თავის თავზე. იგი კარგავს თულზე გამოყენებულია განსხვავებული
თავის კონსტრუქციულ მნიშვნელობას და მოსაპირკეთებელი მასალა ან დამუშავე-

%
ნახ. 18. სეეტის ტექტონიკურობის მაგალითები: ა-- სვეტის გადაწყვეტა ბერძნულ არქიტეჰტუ-
რაში; ბ -– სეეტის გადაწყეტტა ეგვიპტურ არქიტექტურაში: გ -- სვეტის გადაწყვეტა გოტიკურ
არქიტე, ტურაში დ-- სეეტის გადაწყვეტა რენესანსის არქიტექტურაში.
97
ბის ტექნიკა. აღსანიშნავია ისიც, რომ წყვეტაში. ამიტომ საზოგადოებრივი და.
კარ-ფანჯრების ზღუდარების კონსტრუექ- ნიშნულები“ ნაგებობებს აქვთ უფრო
კია რენესანსის არქიტექტურაში ხშირად მსხვილი მასშტაბი, ვიდრე საცხოვრებელ
გამოვლენილია კედლის ქვების წყობაში, სახლებს, თუმცა საცხოვრებელი სას-
რაც ასევე ხელს უწყობდა კედლის ტექ- ლების აბსოლუტური ზომები ზოგჯერ
ნიკურობის გამოვლენას. აღემატება საზოგადოებრივი დანიშნულე-
მასშტაბურობა არქიტექტური- ბის ნაგებობებს.
სათვის სპეციფიკურ კომპოზიციურ სა– განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა
შუალებასა და თვისებს წარმოადგენს. აქეს მასშტაბურობის განსაზღვრაში ისე–-
არქიტექტურული ნაგებობის სიდიდის თა– თი არქიტექტურული ელემენტების აბსო-
ნაფარდობას ადამიანის ზომასთან -– ნაგე– ლუტურ სიდიდეებს, რომელთა ზომები
ბობის მასშტაბურობა ეწოდება. მაგრამ უშუალოდ დაკავშირებულია ადამიანის
ეს არ წიშნავს, რომ მხოლოდ შენობის აღნაგობასთან (კარი, კიბის საფეხური,
გაბარიტული ზომებით განისაზღვრება მი– მოაჯირი და სხვ.). ეს ელემენტები გვეხმა-
სი მასშტაბურობა. ამ საკითხმი დიდი რებიან შენობის ზომების სწორ აღქმაში.
მნიშენელობა აქეს აგრეთვე არქიტექტუ–- ამიტომ ამ ელემენტების ზომების ზედმე-
რული მასების კომპოზიციურ გადაწყვე- ტად გაზრდა ან შემცირება იწვევს შენო-
ტას, შენობის მოცულობებისა და სიბრ- ბის მასშტაბურობის შეცვლას. ნაგებობის
ტყეების დანაწევრების ხასიათს დეტა–- მასშტაბურობაში დიდი მნიშვნელობა აქვს
ლების პლასტიკურ დამუშავებას და სხვ. აგრეთვე შენობის დანიშნულებასა და მის
მაგალითად, სხვადასხეა კომპოზიციური აბსოლუტურ ზომებს შორის არსებულ
გადაწყვეტის დროს ზოგჯერ დიდი ზომის შესაბამისობას. გარდა ამისა, არქიტექტუ-
"ენობა გეეზვენება უფრო პატარად, ვიდ- რული ნაგებობა შეიძლება იყოს მასშტა-
რე ის არის სინამდვილეში, ხოლო მცირე ბური ან არამასშტაბური მეზობელი შე-
ზომის ნაგებობა სტოვებს დიდი შენობის ნობის მიმართ, მოედნის მიმართ ან საერ-
შთაბეჭდილებას. ასე, სარტყლებისა და თოდ ქალაქის რომელიმე კუთხის მიმართ.
სხვა არქიტექტურული ელემენტების სა- აღსანიშნავია, რომ შიგა სიერცის მას-
შუალებით იარუსებად დანაწევრებული შტაბი რამდენადმე განსხეავდება ექსტე-
შენობა ტოვებს უფრო დიდი ნაგებობ:ს რიერის მასშტაბისაგან. შიგა სივრცის მას-·
შთაბეჭდილებას, ეიდრე იგივე ზომის დაუ- შტაბს აქვს უფრო კამერული ხასიათი,
ნაწევრებელი სიბრტყეების მქონე შენო- იგი უფრო მეტადაა დაკავშირებული ადა–
ბა. დაუნაწევრებელი სიბრტყეების მქო- მიანის მასშტაბთან.
ნე შენობა კი შედარებით უფრო მონუ- ფერი მნიშენელოვან როლს თამაშობს
მენტურია, ვიდრე დანაწევრებული. არქიტექტურულ კომპოზიციაში, ფერით
სხვადასხვა დანიშნულების შენობებს შეიძლება შეიქმნას დამატებითი რიტმუ-
(საცხოვრებელი სახლები, სასტუმროები. ლი წყობა, კონტრასტულობის ეფექტები,
თეატრები და სხეა) აქვთ თავისი მასშტა– დეკორაციულობის ეფექტები და სხე. ფე-
ბი, რომელიც ძირითადად განპირობებუ- რის საშუალებით შეიძლება გაძლიერდეს
ლია ამ შენობების შიგა სივრცის გადა- ან შესუსტდეს ზოგიერთი მხატვრული სა-
წყვეტით. შუალების (პროპორციების, კონტრასტის,
მაგალითად საზოგადოებრივი დანიშნუ- რიტმის, ფორმათა შეფარდების) ზემოქ-
ლების შენობას აქვს დიდი ზომის სათაე–-
მედების ეფექტი, ე. ი. მოხდეს მათი კო–
სები, ფართო და მაღალი სარკმლები, მა- რექტირება. ფერის საშუალებით ' ხდება
ღალი ჭერი და სხვ., რაც სათანადო გამო- აგრეთე ზოგიერთი არქიტექტურული
ხატულებას პოულობს ფასადების გადა- ელემენტების გამოყოფა და ხაზგასმა. ა! ე.
28
საბერძნეთში ფერით გამოყოფღნენ ნაგე- ები და სხვ.) ყურაღღებ-ს გამახე–ლება,
ბობის ანტაბლემენტის ტრუქტურულ ნა- მოსაპირკეთებელი მასა-
წილებს, ხოლო კლასიციზმის ნაგებობებ- ლის ფაქტურა. არქიტექტურულ.
ში კეღლისაგან გან! ხვავებული ფერიო ფორმის მხატერული ეფექტი ბეერ:დაა
გამოყოფილია სეეტები, კარნიზი, სარ- ღამოკიდებული მისი ზეღაპირის დამუ-
კმლის და კარს საპირეები და სხვ. ფერი შაეებაზე. ზეღაპრის ფაქტურაზე, „რქი-
ღიღ როლს თამაშობს აგრეთეე, შიგა
L- რცის ფორმირების საკითხში, ადი-
ტექტურული ელემენტები (კეღელი, სვე-
ტი, ანტაბლემენტი და სხეა) შეიძლება მო-
დებს ან ამცირებს სივრცის სიდიდის პირკეთდეს ქეის ბლოკებით ან შეილესოს.
შთაბეჭდილებას, მის მასშტაბურობას.
თავის მხრიე ქეის ბლოკს შეიძლება ჰქონ-
განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭე-
დეს სრულიად გლუვი, მოპრიალებული
ბა ფერს თანამედროეე არქიტექტურაში.
ზედაპირი ან რელიეფური დამუშავება.
სადაც ფართოდ გამოიყენება მარტივი,
თანამედროვე მშენებლობაში ტრადი-
ლაკონიური არქიტექტურული ფორმები
ციულ მოსაპირკეთებელ მასალებთან ერ-
და ელემენტები. აღსანიშნავია, რომ ფერს
თად, ფართოდ გამოიყენება ბეტონი, ლი-
არა მარტო დეკორაციული მნიშვნელობა
თონი, პლასტმასა და სხვ. რაც ახალ მხატ-
აქეს, ცნობილია, რომ ფერი მოქმედებს
ერულ თეისებას ანიჭებს ნაგებობას.
ადამიანის სამუშაო უნარზე, მის განწყო–
ბაზე. ამიტომ ქარხნებსა და ფაბრიკებში,
ამ საკითხში დიდი მნიშვნელობა ენიქე-
სკოლებსა და სხვა დაწესებულებებში სა- ბა განსხვავებული მოსაპირკეთებელი მა–-
სალების დაპირისპირებაზე აგებულ
მუშაო ადგილების კოლორიტულ გადა-
წყვეტას აქვს დიდი მნიშვნელობა. ფერის ეფექტს, რასაც ფართოდ იყენებენ არქი-
საშუალებით ხდება სხვადასხვა, განსაკუთ- ტექტურაში.
რებული მნიშვნელობი“ მოწყობილობის ყველა კონკრეტულ შემთხვევაში უნდა
მიმართ (სახანძრო ინეენტარი, ავარიული „გამოიყენონ შენობის დანიშნულების შე-
დანიშნულების ვიზუალური კომუნიკაცი- საბამისი მოსაპირკეთებელი მასალა.

სელოვნებათა სინთეზი

ზემოაღნიშნულ მხატვრულ საშუალე- ბის «ხეთ ურთიერთობას, როდესაც ყო-

ბებთან ერთად არქიტექტურაში მხატ- ქელი კომპონენტი არ კარგავს თავის და-
ვრულ-კოპოზიციური ამოცანების გადა- მოუკიდებლობას და ამაეე დროს ის არის
საწყეეტად გამოიყენება ქანდაკება და კო- მთელის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი.
ლორიტული საშუალებანი. მათი მეშეე- ხელოვნებათა სინთეზის საშუალებით შექ-
ობით უფრო სრულად ხდება ნაგებობის მნილი ნაწარმოები ხელოვნების შედარე-
იდეურ-მხატვრული სახის გამოვლენა. ბით უფრო რთულ ფორმას წარმოადგენს.
არქიტექტურაში სახვითი ხელოენების იგი გამოირჩევა უფრო მდიდარი, მრავალ-
ნაწარმოების გამოყენებას და საერთოდ ფეროვანი მხატვრული თვისებებით, ვიდ-
ხელოვნების სხვადასხეა დარგის ელემენ- რე ხელოვნების ცალკეული დარგები. ხე–
ტების ერთ ნაწარმოებში შერწყმას, რო- ლოვნების სინთეზი აძლიერებს ხელოე-
დესაც მათ შორის კაეშირი ყოველმხრ-იე ნების ნაწარმოების ესთეტიკური ზემო-
გამართლებულია დღა ორგანული ხე- ქმედების ძალას.
ლოენებათა სინთეზი ეწოდება. არქიტექტურაში სახეითი ხელოვნების
ხელოვნებათა სინთეზი გულისხმობს ხე- ნაწარმოებთა გამოყენებს ზასიათი და
ლოვნების სხვადასხეა დარგის ელემენტე- მასშტაბები დამოკიდებულია შენობის

29
 ნაწარმოებთან, უნდა შეესაბამებოდეს მას
თავისი შინაარსითა და ფორმით, უნღა
ჰარმონიულ კავშირში იყოს მასთან.
იმ შემთხვევაში, როდესაც მონუმენტუ-
რი ხელოვნების ნაწარმოები სრულდება
ინტერიერში, იგი შეფარდებული უნდა
იყოს სათავსის ზომასთან, კედლების და–-
მუშავების ხასიათთან განათებასთან და
სხე.
ექსტერიერში მონუმენტური ხელოვნე-
ბის ნაწარმოების მხატერულ-კომპოზიცი-
ური ამოცანების გადაწყვეტის დროს გა-
სათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ
ექსტერიერში მისი აღქმა ხღება როგორც
ახლო მანძილიდან, ასევე შორიდან. ამი-
ტომ ექსტერიერში მონუმენტური ხელოვ-
ნების ნაწარმოების კომპოზიცია, ისეთნა-
ირად უნდა იყოს გადაწყვეტილი, რომ იგი
ყეელა მანძილიდან კარგად იკითხებოდეს.
მონუმენტური ხელოენების ნაწარმო-
ების და არქიტექტურული ფორმის შო- .
ს ო1იი“ რის სხეადასხვანაირი კაეშირი შეიძლება
ხე-
იძრაბ ..... არსებობდეს. კერძოდ, მონუმენტური
ლოვნების ნაწარმოები ზოგ შემთხეევაში
ნახ. 19. მარტეილის ტაძარი ფრაგმენტი.
თავისი გადაწყვეტით შეიძლება ხაზს უს-
და მის კომპოზიცურ ' ფორმის აღნა-
დანიშნულებაზე
ვამდეს არქიტექტურული
გადაწყვეტაზე. მათი გამოყენება დიდი გობას, მის საზღვრებსა და ტექტონიკას,
ტაქტითა და სიფრთხილით უნდა ხდებო- როგორიცაა ეს ანტიკურ არქიტექტურა-
დეს, ვინაიდან შეუფერებელ ადგილზე ში, ანდა პირიქით არ ეფარდებოდეს არ-
გამოყენებულმა ·ჭან არქიტექტურასთან ქიტექტურულ ფორმას, არ პასუხობდეს
ცუდად შეხამებულმა სახვითი ხელოვნე- მის სტრუქტურას, რასაც ხშირად ვხედე–
ბის ნაწარმოებმა შეიძლება მნიშვნელო- ბით ბაროკულ არქიტექტურაში. მაგრამ
ვანი დისონანსი შეიტანოს შენობის მხატ- თუ მონუმენტური ხელოვნების ნაწარმო-
ვრულ-დეკორაციულ გადაწყვეტაში. ამი- ებსა და არქიტექტურას შორის დამყარე-
ტომ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ბულია ორგანული კავშირი, მაშინ ორივე
მათთვის უნდა მოიძებნოს შესაბამისი შემთხვევაში ვღებულობთ ხელოვნებათა
(შესაფერი) ადგილი და სათანადო მხატ- სინთეზს.
ქანდაკება და რელიეფი. არ-
ვრული და კომპოზიციური გადაწყვეტა. როგორი
ქიტექტურაში გამოიყენება
დაუშვებელია, რომ მონუმენტური ხე-
ლოვნების ნაწარმოები არქიტექტურის და–- მრგეალი ქანდაკება ასევე რელიეფი. რე–
ლიეფი შეიძლება შესრულებული იყოს
ნამატს წარმოადგენს, ამავე დროს იგი არ ანდა
ჰორელიეფის ან ბარელიეფის სახით,
უნდა იყოს პრეტენზიული, არ უნდა ამოკაწრული
იყოს სრულიად ბრტყელი,
„კლავდეს", ჩრდილავდეს არქიტექტურას.
ქანდაკბა თუ ფერწერა ორგანულად კედლის ზედაპირზე. არქიტექტურულ ნა-
უნდა იყოს შერწყმული არქიტექტურულ გებობაზე რელიეფი უმეტესად მოცემუ-
 ნახ. 20. არქიტექტურაში გამოყენებული ქანდაკებები;
ა ––კარიატიდა; ბ –– ატლანტი; გ“ გრიფონი; დ-- სფინქსი; ე –- ქიმერა,

ლია პორიზონტალური ზოლის (ფრიზის) ასეთებია: კარიატიდა (ქალის სკულპტუ-

ან რაიმე ცალკეული ლაქის სახით; იგი რული ფიგურა, რომელიც ასრულებს საყ-
რდენის როლს), კანეფორი (კარიატიდა
ტონის ტიმპანის სიბრტყეს ან სარკმლისა კალათით თავზე) ატლანტი (მამაკაცის
და კარის თავსართს და სხე. (ნახ. 19). სკულპტურული ფიგურა გამოყენებული
რელიეფის შესრულები” დროს დიდღი საყრდენად), სფინქსი (ადამიანის თავის
მნიშვნელობა აქვს მის ადგილმდებარეო- და ლომის ტანის მქონე მითური არსების
ბას ქვეყნის მხარეების მიმართ. ასე, მაგა– ქანდაკება), ქიმერა (ფანტასტიკური ურჩ-
ლითად, ჩრდილოეთის კედელზე მოთავ- ხულის სკულპტურული გამოსახულება),
სებული რელიეფი უნდა იყოს შედარებით გრიფონი (ლომის ტანის, არწივის ფრთე-
უფრო მაღალი, მოცულობითი, ვინაიდან ბისა და თავის მქონე მითური არსების-–-
მზე ნაკლებად მოხედება მას და ამიტომ გრიფის სკულპტურული გამოსახულება),
იგი მოკლებული იქნება შმუქჩრდილის თა– კვადრიგა (ორთვლიანი ანტიკური ეტლი,
მაშს, ეფექტს, სამხრეთის კედელზე კი ერთრიგად შებმული ცხენებს ოთხე-
ბრტყელი, ამოკაწრული რელიეფიც კარ- ულით) და სხვ. (ნახ. 20).
გად იკითხება. არქიტექტურაში მრგვალი ქანდაკების
რელიეფთან ერთად არქიტექტურაში გამოყენება შეიძლება შენობის ფასადზე
ფართოდ გამოიყენება მრგვალი ქანდაკე- ან ინტერიერში, კედლის ზედაპირის ფონ-
ბა. არქიტექტურაში გამოყენებული ქან- ზე ან ღიობში. ხშირად მრგეალი ქანდა–
“დაკების თემატიკა საკმაოდ მრავალფერო- კება იდგმება აგრეთვე შენობის თაეზე,
ვანია. აქ ადამიანის ფიგურასთან ერთად როგორც შენობს დამაგვირგევინებელი
ხშირად გვხდება სხვა გამოსახულებანიც. ელემენტი და სხე. (ნახ. 21).
31
 ნახ. 21. ლეწინგრადი. შტაბის შენობა.

სკულპტურული ნაწარმოების შექმნის მოადგენს აგრეთვე. ძეგლისათვის სათან:-

დროს გასათვალისწინებელია ძეგლის და– დო მასალის შერჩევის” საკითხი. სკულ-
ყენების ადგილის ზომები. მისი განათების პტურული ნაწარმოების შესრულება შე-
პირობები, ხედეის არე და სხვ წინააღ- იძლება ქვაში, ბეტონში, ბრინჯაოში, ხე–
მდეგ შემთხვევაში შესაძლებელია, რომ ში, თაბაშირში, ლითონში, კერამიკაში და
ქანდაკებამ ადგილზე დაყენებისას არ მო- სხვ. ყოველ კონკრეტულ მშშემთხვევაში,
ახდინოს ის ეფექტი, რომელიც მას ჰქონ- როდესაც ქანდაკება სინთეზშია არქიტექ-
და სახელოსნოში. გათვალისწინებული უნ- ტურასთან, მისთვის უნდა შეირჩეს შენო-
და იყოს. რომ ძეგლის ნორმალური აღ- ბის შესაფერისი მასალა. ამ “შემთხევევაში
ქმისათვის დიდი მნიშვნელობა აქვს შესა- მნიშენელობა აქვს შენობის მოსაპირკეთე-
ბამისი ხედვის წერტილების არსებობას, ბელი მასალების ხასიათს, მათ ფაქტურას,
ე. ი. შესაძლებელი უნდა იყოს ძეგლის დამუშავების ტექნიკას და სხე.
აღქმა სათანადო მანძილიდან და წერტი- კოლორიტული საშუალებანი. კო-
ლებიდან. ყველაზე ზელსაყრელ მანძილად ლორიტულ საშუალებათა შორის არქი-
ძეგლის აღქმისათვის ითელება ძეგლის ტექტურაში განსაკუთრებით ფართოდ
მთელი სიმაღლის ტოლი გაორკეცებული გამოიყენება ფრესკა, მოზაიკა, სგრაფი-
მანძილი, ამ შემთხვევაში ხედვის კუთხე ტო, ვიტრაჟი.
უდრის 28 გრადუსს. უფრო ახლო მანძი- ფრესკა-- ნოტიო შელესვაზე წყლის
ლიდან ადამიანის თვალი ძეგლს დამახი - საღებავებით შესრულებული მოხატულო-
ჯებულად აღიქვამს. ამის გამო აუცილებე– ბაა. ვინაიდან ეს ტექნიკა ითვალისწინებს
ლია, რომ მოქანდაკემ ძეგლის სიმაღლი ნოტიო ზედაპირზე მუშაობას, კედლის
დადგენის დროს გაითვალისწინოს არქი-
ტექტურული გარემოცვის“ ხასიათი და აქე– ზედა ფენის შელესეა ხდება ნაწილ-ნა-
დან გამომდინარე რეალური, შესაბამისი
მარაა ანაღელურად წარმოებს მისი
ხედვის წერტილების არსებობა. - ობატებ სველ შელესილობაზე დატანი-
ლი საღებავი ღრმად შედის ნალესის. სის-
ერთ-ერთ მნიშენელოვან საკითხს წარ-
32
 ნახ. 22. ატენის ტაძრის მონუმენტური ფერწერა.

ქეში, რის გამოც მოხატულობა უფრო ერთმანეთთან დაკავშირება თაბაშირის ან

გამძლეა (ნახ. 22.). ცემენტის ზსნარით ხორციელდება, მოზა-
მოზაიკა (საროთი· მონუმენტური იკა დიდი გამძლეობით გამოირჩევა და
ფერწერის სახეობაა, სადაც გამოსახულე- ამიტომ გამოიყენება როგორც ინტერი-
ბა მიიღება განსხვავებული ფერის მარმა- ერში, ასევე ექსტერიერში.
რილოს, მინის ან ქვების ნაჭრების ერთ- სგრაფიტო წარმოადგენს კედლის
მანეთთან მჭიდრო დაწყობით ღა შეერ- შელესილობაზე ამოკვეთილ, ამოკაწრულ
თებით. მოზაიკის ცალკეული ნაჭრების ორ-სამფერიან მოხატულობას,ს სგრაფი-
8, ნ. ქადეიშვილი ვე:
 ნახ. 21. აბე-სიმბელის ტაძარი. 'შესასელელი.
ტოს შესრულების ტექნიკ ითევალისწი- სახულებას შეიძლება ჰქონდეს ზოცულო-
ნებს კედლის ზედაპირზე ორი-სამი გან– ბითი ან სიბრტყითი„ გრაფიკული გადა-
სხვავებული ფერის ბათქაშის შრის დატა– წკვეტა. პირველ შემთხევევაში საგნები
ნას. შემდეგ ზედა შრეზე ხდება ნახატის (პეიზაჟი, არქიტექტურა, ფიგურები და
ამოკაწვრა ქვედა ფენის გამოჩენამდე, რის სხვა) გამოისახება მოცულობაში, წრფიეი
შედეგადაც მიიღება –– ორ-სამფერი- და ჰაეროვანი პერსპექტივის კანონების
ანი მოხატულობა. სგრაფიტოს ზედა შრე დაცვით. ასეთი გადაწყვეტის დროს თით-
როგორც წესი თაბაშირის თხელი ფენისა- ქოს ირღვევა კედლის სიბრტყე, ვინაიდან
გან კეთდება. იქმნება შთაბეჭდილება, რომ კედლის
ვიტრაჟი კარის ან ფანჯრის ღიო- მხატერობაზე მოცემული გამოსახულება
ბის შემინვაა, რომელიც დაფარულია (მო- იშლება სიღრმეში და გადის კედლის სიბ-
ხატულია) გამჭვირეალლე ფერწერით ან რტყის გარეთ, მის უკან.
შედგენილია ფერადი მინის ცალკეული მეორე პრინციპი ითვალისწინებს ნახა-
ნაჭრებისაგან. მოზაიკისაგან განსხვავებით ტისა და კოლორიტის გადმოცემაში გარ-
აქ მინის ნაჭრები ერთმანეთისაგან გამო– კვეულ პირობითობას, საგნების სიბრტყით
ყოფილია ხის ან ლითონის ვიწრო ტიხ- გამოსახვას.
რებით, რაზედაც ხდება მათი დამაგრება. მონუმენტური მხატვრობის კომპოზი-
მონუმენტური მხატვრობის ნაწარმოები ციას და კოლორიტს უმეტეს შემთხვევაში
კედლის ზედაპირზე შეიძლება განლაგდეს მკვეთრი და ნათელი გადაწყვეტა აქვს.
პორიზონტალური ზოლის სახით (ფრიზი, დასა–
აქ უფრო მეტი დეკორაციულობაა
პანელი), შეიძლება ფარავდეს მხოლოდ
შვები, ვიდრე დაზგურ ფერწერაში.
კედლის გარკვეულ ნაწილს (პანო), ანდა არჭიტექტურაში სახვითი ხელოენების
მთლიანად ავსებდეს კედლის ზედაპირს.
მხატვრობაზე მოცემულ გამო- გამოყენებას მუდამ ენიჭე–
კედლის ელემენტების

CL.)
 ნახ. 24. ერეხთეიონი. კარიატიდების პორტიკი.

ბოდა დიდი მნიშვნელობა სხეადასხვა ქვეჟ- ეგვიპტის არქიტექტურული ნაგებო-

ნების ხუროთმოძღვრებაში. ბების მხატვრულ-დეკორაციულ–ლ გადა-
ასე, ჯერ კიდევ პირველყოფილი ადამი– წყვეტაში ფართოდ იყენებენ ფერწერას.
ანის ნაგებობებში ჩვენ უკეე გვხვდება რელიეფს და ქანდაკებას. განსაკუთრებით
კედლის მხატერობის ნიმუშები. დიდი მნიშენელობა ეგვიპტურ არქიტექ-
მ§
 ნახ. 25, შარტრის ტაძარი, ფასადის ფრაგმენტი.

ტურაში ენიჭებოდა ქანდაკებას, რომელიც თავისი მონუმენტური, სტატიკური გადა-

ხშირად ნაგებობის არქიტექტურული კომ- წყვეტით, სტილიზებული და განზოგადე-
პოზიციის ერთ-ეტთ მნიშენელოვან კომ- ბული ფორმებით მაქსიმლურად პასუ-
პონენტს წარმოადგენდა ეგვიპტურ არ- ხობს ეგვიპტური არქიტექტურის ხასიათს.
ქიტექტურაში ქანდაკება დიდ ლაქებადაა ქანდაკების კავშირს არქიტექტურასთან აქ
განაწილებული კედლის სიბრტყეზე და აძლიერებს ისიც, რომ ეგვიპტეში ქანდა-
36 - გ
 ნახ. 26. გელათის ტაძარი. ინტერიერი.

კება ხშირად არქიტექტურული ელემენ- ნებით. აქ ქანდაკება, როგორც წესი, მო-

ტის (სვეტის, პილასტრის) როლს ასრუ- თავსებულია ხოლმე ფრონტის ღა ფრი-
ლებს. მიუხედავად დიდი ზომებისა, ეგ–- ზის არეში ან კედლის ზედა ნაწილში.
ვიპტური ქანდაკება არ ჩრდილავს არქი–- ბერძნულ არქიტექტურაში ხელოვნება–
ტექტურას, იგი ორგანულად ერწყმის უკა- თა სინთეზის ბრწყინვალე მაგალითს წარ–-
ნასკნელს, ეხმარება ნაგებობის მინაარსის მოადგენს ქანდაკების გამოყენება კონს–-

გახსნას (ნახ. 23). ტრუქციულ საყრდენად, კანეფორას, კა–

იგივე შეიძლება ითქვას ბერძნულ არ- რიატიდას და ატლანტის სახით. (ნახ. 24).
ქიტექტურაზე, სადაც ქანდაკებას” ასევე გოტიკურ არქიტექტურაში ტაძრების
დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. საბერძნეთში ფასაღების და ინტერიერების კედლების
შემუშავებული იყო · არქიტექტურისა და დიდი ნაწილები ხშირად დაფარული იყო
ქანდაკების ურთიერთდაკავშირების ლო- ქანდაკებით და რელიეფებით. გოტიკური
გიკური სისტემა სკულპტურული ელე- ქანდაკებების მხატვრული და კომპოზი-
მენტები განაწილება არქიტექტურულ ციური გადაწყვეტა მაქსიმალურადაა შე-
ნაგებობაზე განპირობებული იყო შენო- ხამებული არქიტექტურასთან. მათი ახი-
ბის სტრუქტურით, ტექტონიკური კანო- დული პროპორციები, ხახზთა მოძრაობა,
37
ადგილმდებარეობა ჰარმონიულ კავშირ- ფერწერის და ქანდაკების სინთეზის მა-
შია მოყვანილი არქიტექტურასთან აქ გალირებL სანსი ბ პერსპექტიეის კ”
ქანდაკება არქიტექტურასთან ერთად მო- ნონების გამოყენებამ ახალი ამოცანე
ნაწილეობს ნაგებობის მხატერულ-კონს- დასაა არქიტექტურისა და ფერწერის
ტრუქციული თეისებებს გამოვლენაში სინთეზის საკითხში. აქ მონუმენტური
და მისი იდეური შინაარსი” გახსნაში ფერწერა თავისი მითოლოგიური, ბატა-
(ნახ. 25). ლური თუ ისტორიული სცენებით, რო-
ბიზანტიურ, ძელ რუსულ და ქარ- მელთა მოქმედება ხშირად პეიზაჟის ან
თულ არქიტექტურაში ფართოდაა გამო- რთული არქიტექტურული მოტიეების
ყენებული მონუმენტური ფერწერა. იგი ფო1ზე იშლებოდა, ხელს უწყობდა ინტე-
ხშირად მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა რიერის სივრცის გაზრდის შთაბეჭდილე-
ინტერიერის სივრცით-დეკორაციული ბას.
ამოცანების გადაწყვეტაში. აქ მონუმენ- ხელოენებათა სინთეზის საკითხს დიდი
ტური მხატვრობის კომპოზიციური გადა- მნიშენელობა ენიჭება აგრეთვე თანამედ-

წყვეტა და განლაგება ლოგიკურადაა და- როვე არქიტექტურაშიც თანამედროვე

კავშირებბული შენობის ინტერიერის ნაგებობებში ხშირად გამოიყენება ფერ-
სტრუქტურულ გადაწყვეტასთან და ხაზს წერა, მოზაიკა, ქანდაკება, ვიტრაჟი, დე-
უსვამს არქიტექტურული ფორმების აღ- კორაციული კერამიკა და სხვ., რაც მნიშ-
ნაგობას (ნახ. 26). ენელოვნად ამდიდრებს შენობის მხატ-
რენესანსისა და ბაროკოს არქიტექტუ- ერულ სახეს და ხელს უწყობს არქიტექ-
რაშიც ვხვდებიბძთ არქიტექტურისა და ტურის შინაარსის გახსნას.

თავი I!

არქიტექტურული ორდერის სისჭემა

არქიტექტურული ორდერი დგარულ- რომელიც ჩვეულებრივ გადაწყვეტილია

კოჭოვან კონსტრუქცის წარმოადგენს, მაღალი ბაქნის” სახით (სტერეობატი) ან
პრიზმის მოცულობის მქონე საყრდენებ-
რომელსაც აქვს გარკეეული მზატერული
გადაწყვეტა და აგები“ განსაზღვრული 'ზე –– პიედესტალებზე.
კანონები, კოლონა წარმოადგენს (ილინდრუ-
არქიტექტურული ორდერი ჩაისახა ძეელ ლი მოცუ ლობის მქონე ვერტიკალურ
საბერძნეთში და ფაქტიურად საბერქ(ე- საყრდენ ელემენტს, რომელიც დაგვირ-
თის არქიტექტურის ერთ-ერთ “ირითად „ბვინებულია მხატვრულად გადაწყვეტილი
კომპოზიციურ და მხატვრულ დეკორა კაპი ტელით (სვეტისთავით). კაპიტე-
ჩვეუ-
ციულ ს-სტემას წარმო ·დგენდა. არქიტექ- ლი შედგება ტანისაგან, რომელსაც
პროფი ლი
ტურული ორღერი შედგება ვერტიკა- ლებრივ აქეს მრუდხაზოვანი
ბა-
ლურ მზიდ საყრდენისაგან
–– კოლონისა- “ და შედარებით თხელი ფილისაგან––ა
კისა გან. კოლონის ტანის (ღეროს) ზე–
გან და არქიტრავულ გადახურვისაგან
(ნახ, 27). ეს კონსტრუქციული სისტემა
დაპირი უმეტესდ დანაწევრებ ულა
მიმართულებით ღარებით –– ქ ა
დაყრდნობილია, როგორც წესი, ფუძეზე, გრძივი
(ნახ. 28). სვეტის ტ”
1გ ელიურებით
 43რწ60%ი
შ9შ4ჩ%

«(ერ

ანტაბს1216ტ0
უუუ)
არ141ჩხრაჭი
კაპიტები

ა)ჯსს. სააპააა

სპეტის ტანი.
თ

სვები
ბაზა

„ -=
2
4'

ნახ. 27. არქიტექტურელი ორდერის სქემა.

ნის ზედა და ზოგჯერ ქვედა ნაწილი ოდ- ნაწილში აქვს დაპროფილებული ელე“
რის გამოც მის შუა მენტი –-– ბაზა,
ნაე შევიწროებულია,
მოხაზულობა
კოლონას
ზევიდან ადგას გადამხურავი
ნაწილს ოდნავ ამოზნექილი
ე ნტაზისი კონსტრუქცი, რომელსაც ანტაბლე-
აქვ. ამ მოხაზულობას
მენტი ეწოდება (ნახ. 29). ანტაბლემენ–
ეწოდება და მისი დანიშნულებაა შეასუს-
ტი შედგება არქიტრაეის, ფრიზი-
"ტოს ცილინდრული სხეულებისათვის და-
შთაბეჭ- სა და კარნიზისაგან (ლავგარდა–
მახასიათებელი შეზნექილობის
ნისაგან). არქიტრავი წარმოადგენს ქვის
დილება.
კოვს, რომელიც უშუ-
კოლონას უმეტეს შემთხვევაში ჟგვედა სწორკუთხა კვეთის
ემ
 ' X
ბეკ | _
: "I
გ I
I
==“–--+
2 1 1
| ·

ნას. 20. ანტაბლემენტი: I –- არქიტრაეი; II

ფრიზი; 111 –- კარნიზი; ა –– დამაგეირგეინებელი
ნაწილი; ბ-- გამოწეული ნაწილი; გ--დამჭერი
· ნაწილი.

ბაროცი ვინიოლამ, ანდრეა პალადიომ და

სხე ანტიკური რომის არქიტექტურის
შესწავლის საფუძველზე ჩამოაყალიბეს
არქიტექტურული ორდერის აგების წესე-
ნახ. 28. სვეტის კანელიურები. ბი. ქვემოთ მოცემულია არქიტექტურული
ორდერების მოკლე მიმოხილვა და აგების
ალოდ ეყრდნობა კოლონებს და ღებუ- წესები ეინიოლას მიხედეით.
ლობს თ·ეისთავზე გადახურეის დატეირ- არქიტექტურულ ორდერს რომელიც
თვას. ფრიზი წარმოადგენს სწორკუთხა შედგება მხოლოდ კოლონისა და ანტა-
ფორმის ფილებისაგან შედგენილი კედ- ბლემენტისაგან, როგორც ეს საბერძნეთ-.
ლის ზედაპირს. იგი მოთავსებულია არქი- ში გვაქვს, აღორძინების ეპოქაში არ ა-
ტრავის თავზე და თაეისი სიბრტყით ფა- სრული ორდერი ეწოდება. იმ შემ-
რაეს გადახურეს კოჭების ტორსოებს. თხვევაში, როდესაც ორდერს აქვს მესამე
ანტაბლემენტს ზემოთ მოსდევს კარნიზი, ქვედა ნაწილი –– პიედესტალი, მას სრუ-
რომელიც ორდერის დამამთაერებელ ელე– ლი ორდერი ეწოდება ამრიგად, ვინი–-
მენტს წარმოადგესს. კარნისი შედგება ოლას მიხედვით ვარჩევთ ორდერების ორ
დამჭერი, გამოწეული და დამაგვირგვინე- ჯგუფს: არასრულსა და სრულს, რომელიც
ბელი ნაწილებისაგან. პირველისაგან განსხვავდება მხოლოდ
XVI საუკუნეში, აღორძინების ეპოქის იმით, რომ დამატებული აქვს მესამე ნა–
გამოჩენილმა არქიტექტორებმა ჯაკომო წილი –– პიედესტალი.

40
 ვინიოლას მიხედვით ყველა ორდერში
მისი ძირითადი შემადგენელი ნაწილების:
ანტაბლემენტის, სვეტისა და პიედესტა-
ლის ურთიერთშეფარდება უდრის + :1:,

+ · თუ ამ შეფარდებას მთელ რიცხვებ-

ზე დავიყვანთ, მივიღებთ 3:12:4. ამრ--
გად, თუ მთელ ორდერს 19 ნაწილად გავ–-
ყოფთ, აქედან 3 ნაწილი ეთმობა ანტა-
ბლემენტს, 12 –– სვეტს და 4 –- პიედეს-
ტალს (ნახ. 30), არასრულ ორდერში ან-
ტაბლემენტის შეფარდება სვეტთან იგივე
რჩება, ე.ი. 3:12 ანუ 1:4.
#2
ორდერის აგების საფუძვლად გამოყე-
ნებულია მოდულური სისტემა, რომელიც
გულისხმობს ნაგებობის ელემენტების ზო-
მების თანაფარდობას ზომის განსაზღერუ-
ლი ერთეულის –– მოდულის მიმართ. ორ-
დერის სისტემაში ისევე როგორც საერ-
თოდ არქიტექტურაში, მოდული წარმო-
ადგენს ნაგებობის რომელიმე ნაწილის
ზომას.
არქიტექტურული ორდერის აგების
სისტემაში მოდულად გამოიყენება სეე-
”
ტის ქეედა რადიუსი და ორდერის ცალ-
კეული ელემენტების სიდიდეები გამოი-
ნახ. 30. ორდერის ძირითადი ნაწილების
სახება ამ ერთეულებში. პროპორციები.

აროფილთა 0ლემენტებპი

არქიტექტურული ორდერის ცალკეული განლაგებული სწორკუთხა ფორმის ზო-

დეტალები დამუშავებულია არქიტექტუ- ლის სახე და ერთმანეთისაგან განსხვავდე–
რული პროფილებით. ოფილთა ბიან მხოლოდ თავისი პროპორციებით.
ელემენტები მოხაზულობის მიხედ- მრუდხაზოვანი პროფილები თავის მხრივ
ვით იყოფა ორ ჯგუფად: სწორხაზო- იყოფა ორ ჯგუფად: მარტივ (რომელ--–
ვან და მრუდხაზოვან ელემენტე- თა აგება ხღება ერთი ცენტრით) და
ბად. სწორხაზოვან პროფილთა ელემენ- რთულ მრუდხაზოვან ელემენტებად
ტებია სარტყელი დათარო. ამ ორი- (რომელთა აგება ორი ცენტრის საშუალე-
ვე პროფილს აქვსს ჰორიზონტალურად ბით ხდება. ნახ. 31).
41
 მარტივი მრუდხაზოვანი პროფილებია!|
ლილეი, ნაოთხალი ლილვიდა

ეაე|სე|გ|ა'
ფოსო. რთული მრუდხაზოვანი პროფი-
ლებია: ბატიყელა, ქუსლი და
სარ491%9 ია“შ სკოცია. ნაოთხალ ლილეს, ფოსოს, ბა–
ტიყელას და ქუსლს შეიძლება ჰქონდეს
პირდაპირი ან შექცეული ფორმა, პირდა-
პირი ფორმა ჩვეულებრიე იხმარება ზედა
ნაწილის დეტალებისათვის, ხოლო შექ-
ცეული ფორ––მა
ქვედა ნაწილისათვის.
ნაჩოხალჩ 20116 214101300 ნაშები 08010 პროფილთა ელემენტების სხვადასხვა
კომბინაცია იძლევა განსხვავებულ. პლას-
ტიკურ ეფექტს. ესთეტიკის კანონების თა-
ნახმად არქიტექტურულ პროფილთა ელე-
_ მენტების შეუღლება ხდება
კონტრასტუ-
–.– ლობის პრინციპით, რაც იძლევა უფრო
ბატიმელა ჰარმონიულ გადაწყეეტას. ასე, მაგალი-
თად, ერთმანეთის გვერდით სასურეელია
მოთავსდეს სხვადასხვა ზომისა და მოხა-
ზულობის პროფილთა ელემენტები.

არსებობს არქიტექტურული ორდერე-

ბის რამდენიმე ნაირსახეობა, რომლებიც
0013ი სკრიბა ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან თავისი
პროპორციებით და მხატერულ-დეკორა–
ციული გაფორმებით. ანტიკურ საბერ-
ძნეთში ჩამოყალიბდა სამი ორდერი: დო-
რიული, იონიური დღა კორინთული (ნახ.
32).
რომის არქიტექტურამ შეითვისა და
გადაამუშავა ბერბდული ორდერები და
თავის მხრივ დაუმატა კიდევ ორი: ტოს-
კანური ორდერი, რომელსაც აღორძი-
ნების ეპოქის ორდერების რიგში პირვე–

ლი ადგილი უკავია, როგორც ყეელაზე

(911019006 კ9ამე მძიმეს, და რთული ორდერი, ანუ კომპო–
ზიტურტი, რომელიც იონიურისა და კორინ-
ნახ. 31, არქიტექტურულ პროფილთა ელემენტები. თული ორდერის შერწყმას წარმოადგენს.

42
 არქიტექტურული ორდერები

ტოსკანური ორდერი. არქი- ბისა და მეტოპების გამოყენება.

ტექტურულ ორდერებს შორის ტოსკანუ- ტრიგლიფი წარმოადგენს სწორკუთხა ფი-
რი ორდერი ყველაზე მარტივია თავისი ლას, რომლის ზედაპირი დამუშავებულია
მხატვრულ-დეკორაციული გადაწყეეტით სამი ვერტიკალური მიმართულების მქო-
და ყველაზე მძიმე თაეისი პროპორცი- ნე (გეგმაში სამკუთხა) ღარით, რომელთა
ებით. სვეტის ტანი გლუვზედაპირიან ცი- ქეეშ მოთავსებულია, ქეაში ამოკვეთილი
ლინდრული ფორმის მოცულობა” წარ- ექვსი წაკვეთილი პირამიდის ფორმის
მოადგენ. სვეტის კაპიტელი შედგება მქონე ელემენტი
– წ ეე თი. ტრიგლიფე-
კვადრატული ფორმის აბაკისაგან, შუა ნა- ბის განლაგება შეესაბამება სვეტების
წილისაგან, რომელსაც აქეს ნაოთხალი მდებარეობას, ტრიგლიფები მდებარეო-
ლილვის პროფილი და ყელისაგან, სვეტის ბენ სვეტების თავზე და მათ შუა (გარდა
ქვედა ნაწილი შემკულია მარტივი ფორ- განაპირა ტრიგლიფებისა,ა რომლებსაც
მის ბაზით. ტოსკანური ორდერის ანტაბ- საბერძნეთში ათაესებდნენ შენობის კუ-
ლემენტის შემადგენელი ნაწილები (არ- თხეებში). ტრიგლიფების მოტივი და ფორ-
ქიტრავი, ფრიზი, კარნიზი0ე ნაკლებადაა მა ხის არქიტექტურისაგანა შწარმოშო-
დანაწეერებული და მოკლებულია დეკო– ბილი. იგი განივი მიმართულებით გადე-
რაციულ შემკულობას. ორდერის პიედეს- ბული ხის კოჭების ტორსოების მხატერულ
ტალი სამი ნაწილისაგან შედგება
––- კარ- )გამოსახულებას წარმოადგენ. მეტოპი
ნიზის, პიედესტალის ტანისა და ბაზისა– წარმოადგენს კვადრატული ფორმის ფი-
გან. ლას, რომლის ზედაპირი უმეტესად და-
დორიული ორდერი გამოირ- ფარულია რელიეფით. მეტოპები ავსებენ
ჩევა ლაკონიური ფორმებითა და მონუ- ტრიგლიფებს შორის დარჩენილ სივრცის
მენტურობით. ბერძნების წარმოდგენაში არეს. არქიტრავი სრულიად სადაა და
დორიული ორდერის ფორმებში განსახი-
წარმოადგენს სვეტიდან სეეტამდე გადე–
ერებული იყო მამაკაცური ძალა და სილა– ბულ სწორკუთხა ბლოკს.
მაზე. დორიული ორდერის მძლავრი სვე– ანტაბლემენტის ზედა ნაწილი –– კარ–
ტები შემკულია ლაკონიური ფორმის კა- ნიზი შედგება სამი ნაწილისაგან: დამჭე–
პიტელით, რომელიც შედგება კვადრატუ- რი, გამოწეული, და დამაგეირგვინებელი
ლი აბაკისაგან, მრუდხაზოვანი პროფილის ნაწილისაგან. კარნიზის გამოშვერილი ნა–-
მქონე შუა ნაწილისაგან (ექინისაგან) და წილის ქეეშ მოთავსებულია მოდული
ყელისაგან. სეეტის ტანი დანაწევრებულია ონები ან კბილანები. მოდულიონი
კანელიურებით რომელთა რიცხვი 20 წარმოადგენს სწორკუთხა ფორმის ფილას,
უდრის. დორიული ორდერის ძირითად რომლის ქვედა ზედაპირზე განლაგებულია
თავისებურებას მისი ანტაბლემენტის გა- წეეთების სამი ან ექვსი რიგი. მოდუ-
დაწყვეტა წარმოადგენს. კერძოდ, დორი– ლიონს შეიძლება ჰქონდეს აგრეთვე სხვა
ული ორდერისათვის დამახასიათებელია ფორმაც.
ფრიზის გადაწყეეტაში ტრიგლიფე- ორდერის ქვედა ნაწილს პიედესტალი
4”
 ” = = ,|5= /
2 IIII ი
3
---- 1 _
· ვ =
+ .(6C=> 4
“ წო

წ § ვ

L----- .“ა–” I _ _
წ 6

ა "გ ბ
ნაბ. 32. ბერძნული არქიტექტურული ორდერები; ა-- დორიული; ბ- იონიური; გ -- კორინთული;
1 –– კარნიზი; 2 ფრიზი; 3 –- არქიტრავი; 4 –– კაპიტელი; –– 5 –– სეეტის ტანი; 6 –- ბაზა,

წარმოადგენს, რომელიც შედგება კარნი– იონიური ორდერის კოლონას აქეს ზედ-

ზის, ტანისა და ბაზისაგან საბერძნეთის მიწევნით დახვეწილი ფორმებიდა დეკო-
არქიტექტურაში დორიული ორდერის რაციული გადაწყეეტა. კოლონი” ტანი
ფუძეს სტერეობატი წარმოადგენდა. გარ- დამუშავებულია ღრმა კანელურებით, რო–
და ამისა, დორიულ სეეტს არ ჰქონდა ბა– მელთა რიცხეი 24 უდრის დორიული
ზა და იგი უშუალოდ იდგა სტილობატზე. ორდერი“ კანელურებისაგან განსხვავე-
იონიური ორდერი, იონიურიორ- ბით, კანელურებს შორის დატოვებულია
ღერი ჩაისახა მცირე აზიაში. დორიულ ვიწრო ზოლი,

ერთმანეთისაგან. კოლონას
რომელიც

დაბალი,
გამოყოფს მათ

ორდერთან შედარებით იგი უფრო მსუ-

პლასტიკური კაპიტელი და რთული პრო-
ბუქი და აზიდული პროპორციებისაა. ფილის მქონე ბაზა აქვს.
“ს
 კაპიტელის ზედა ნაწილი უკავია კეად- კორინთული ორდერი. კორინ-
რატული ფორმის აბაკს. მის ქვეშ მოთავ– თული ორდერი თავიი პროპორციებით
სებულია ·
ნაოთხალი ლილეის ფორმის ყველაზე ნატიფი ორდერია, სეეტის ტანი
ელემენტი. მა'თ შორის მოთავსებულია დამუშავებულია ისეთივე კანელიურებით
ვიწრო ფილა, რომელსაც გვერდებზე აქვს როგორც იონური სეეტი. განსაკუთრებ-თ
სპირალური, ხვეული ფორმის ელემენტე- გამოირჩევა მისი კაპიტელი„ რომელსაც
ბი-–– ვოლუტები. გეერდებიდან ვო- ოთხივე მხრიდან ერთნაირი გადაწყვეტა
ლუტებ» შუაში შეეიწროებული ცილინ- აქვს. მისი ტანი („ზარი“) შემკულია აკან–
დრის ფორმა აქვთ, რასაც ბალიუს"- თის ფოთლების ორი რიგით და ოთხი

ტრა ეწოდება, ვინაიდან ასეთ კაპიტელს წყვილი ხვიათი რომლებიც შეზნექილი

წინიდან და გეერდებიდან სხვადასხვა სა- გვერდების მქონე აბაკის კუთხეების ქვეშ
წე აქვს, შენობის კუთხეებში იყენებენ არიან განლაგებული. სეეტის ბაზა იონი-
კუთხური ტიაის კაპიტელს. იგი ორივე ური ორდერის ბაზის ტიპისაა, მხოლოდ
მხრიდან ერთნაირი ვოლუტებითაა გა- ქვემოთ ემატება კიდევ ერთი ლილვი.
ფორმებული, რომლებიც გარე კუთხეში კორინთული ორდერის ანტაბლემენტი
ერთდებიან აბაკის დიაგონალის ხაზზე. სხვა ორდერებთან შედარებით უფრომე-
იონური სვეტის ბაზა წარმოადგენს ეგ- ტადაა დანაწევრებული და შემკული. არ–
რეთ წოდებული ატიკური ტიპის ბა- ქიტრავი, ისევე როგორც იონიური ორ-
ზის ნაირსახეობას და შედგება ლილვის, დერი, დანაწევრებულია სამ ნაწილად.

წყვილი ლილვაკისა, ორი სკოციისა და ფრიზი მთლიანად დაფარულია დეკორით.

პლინთისაგან (ატიკური ბაზა შედგება ორი კარნიზის გაფორმებაში მოცემულია, რო-
ლილვისა, ერთი სკოციისა და პლინთისა- გორც მოდულიონები, ასევე კბილანები.
გან.). კორინთული ორდერის პიედესტალი
იონიური ორდერის არქიტრავი დორი- იონიური პიედესტალის ანალოგიურადაა
ულთან შედარებით უფრო დახვეწილია
გადაწყვეტილი, მხოლოდ უფრო მეტადაა
და დანაწეერებულია ორ ან სამ ნაწილად. დანაწევრებული.
ფრიზი სრულიად სადაა, ანდა მორთულია 1, II, III, IV, V ტაბულებზე მოცემუ-
ორნამენტით. კარნიზის ცალკეული ნაწი-
ლია რომაული ორდერები ვინიოლას მი-
ლები შემკულია ორნამენტით და კბილა–-
ხედვით და მათი აგება ზემოაღნიშნული
„ ნებით. “ მოდულური სისტემის საფუძველზე.
· იონიური ორდერის პიედესტალი შედა-
ორდერის აგების სისტემა ითვალისწი–
რებით უფრო აზიდული პროპორციებისაა
ნებს აგრეთვე ენტაზისის, კოლონადის ღა
და მისი კარნიზი და ბაზა უფრო პლასტი-
კურადაა დამუშავებული. არკადის აგების წესებს.
 ენტაზისის აგება

და იწყება სვეტის ტანის 1/3 სიმაღლე-

M C
ზე. პრაქტიკაში არსებობს სვეტის ზედა
ნაწილის შევიწროების აგების რ მდენი-
მე წესი. განვიხილოთ ერთ-ერთი ზ:დთგანი.
გავატაროთ სეეტის ღერძი
–– #0 სეე-
ტის 2/კ სიმაღლისა, (ნაზ, 31), 0 წერტი-
ლიდან გადავზომოთ ერთ მხარეს სეეტ-ს
? ჯ პეეღა რაღიუსის ტოლი 08 მონ-კეეთი,
ხოლო M წერტილიდან გ.დავზომოთ სეე-
ტის ქეეღა რაღიუსის 5/6 ტოლი (ონა-
კვეთი, ე. ი. სვეტის ზედა რადიუსი–-/VC.
0 წერტილიდან 08 რადიუსით შემოვხა-
ზოთ რკალი, ხოლო C წერტილიდან და-
# I უშვათ მართობი ამ რკალის გადაკეეთაზ-
დე # წერტილში. 8M რკალი დაეყოთ
რამდენიმე ტოლ ნაწილად (მაგალითად,
3 ნაწილად) და იმდენიეე ნაწილად დავ-

ა ყოთ სეეტის ღერძის

რკალზე და 0M ღერძზე მიღებული წერ-
0M მონაკვეთი. 8M
- ფ>->5
საზ

ტილები აღვნიშნოთ, ციფრებით 1,2 და

სხა

1, 2. 8% რკალის წერტილებზე 0, 2
აღვმართოთ ვერტიკალური ხაზები, ხო-
ლო 0M ღერძის წერტილებიდან (17, 20
გავატაროთ ჰორიზონტალური ხაზები. შე-
საბამისი (ერთსახელა) წერტილებიდან გა-
ნახ. 33. სვეტის ენტაზისის აგება.
ტარებული ვერტიკალური და ჰორიზონ-
ტალური ხაზების „ურთიერთგადაკვეთა
ზედა (ზოგჯერ ზედა და ქვედა) ნაწილი მოგვცემს 1, II წერტილებს. C, II, 1
ოდნავ შევიწროებული აქვს. ეს შევიწ- და 8 წერტილებზე გატარებული ხაზი
როება საშუალოდ უდრის დიამეტრის 1/6 წარმოადგენს ენტაზისის საძიებელ მრუდს.

კოლონადღის და არკაღის აგება

არქიტექტურული ორდერი ჩვეულებ- თი ანტაბლემენტით გადახურულ სვეტე-

რივ გამოყენებულია კოლონადის სახით, ბის რიგს ეწოდება, არკადა კი –– თაღების
ან მოცემულია არკადაში, კოლონადა ერ- რიგს, რომელიც დაყრდნობილია ბურ-
46
 :
I
1 +
:-
C----)
–

! I I I
– I , L
L–“-C LL. (–“+I L1IC)

–!

CC
%ხ-
I
L
ნახ. 34. კოლონადის აგება.

ჯებზე ან კოლონებზე. არკადა ასევე, შე- სის სიგანე ორჯერ ნაკლებია თაღის სიგა–
იძლება ჩაწერილი იყოს კოლონადაში, ნეზე, ხოლო კედლის სისქე ორჯერ ნაკ-
კოლონადის აგებაში განსაზღვრულია ლებია შუაკედლისის სიგანეზე, ე.ი. თა–-
სვეტებს შორის მანძილი. ამ წესის მში– ღის სიგანე უდრის თაღის სიმაღლის ნახე–
ხედვით სვეტების ღერძებს შორის მანძი- ეარს, შუაკედლისის სიგანე უდრის თაღის
ლი აიღება სვეტისა ან სეეტისა და ანტა- სიგანის ნახეეარს და კედლის სისქე უდ-
ბლემენტის საერთო სიმაღლის 1/3-ის რის შუაკედლისის ნახევარს.
ტოლი (ნახ. 34). არკადის აგებაში განსა- ანტაბლემენტის ქვედა ხაზის (საზღვრის)

ზღვრულია ყველა ვერტიკალური და ჰო- დადგენა ხდება შემდეგნაირად: თაღის

რიზონტალური ზომა (ნახ. 35), თაღის ღიობის ერთ-ერთი ქვედა კუთხე უნდა
სიმაღლის შეფარდება შევაერთოთ მოპირდაპირე მხარეს მდე–
მთელი ღიობის
თაღის სიგანესთან უნდა უდრიდეს 2:1, ბარე თაღის ქუსლის წერტილს (მაგალი
ანუ თაღის ღიობის სიმაღლეში ორჯერ თად MV ხაზით). შემდეგ შუაკედლისზე
ხაზის ქვედა წერ-
უნდა ეტეოდეს თაღის სიგანე. შუაკედლი– გატარებული ღერძის
47
 ნახ, 35. არკადის აგება.
ტილიდან გავატაროთ MV-ის პარალე- C წერტილზე გატარებული ჰორიზონტა-
ლური MC ხაზი მეორე შუაკედლისის ლური ხაზი იქნება ანტაბლემენტის ქეედა
ღერძის გადაკვეთამდე C წერტილში და ზღვარი.
 ნაწილი მეორე

არქიტექტურული ნაბებობა და დაპროექტების საკითხები

თავი1

ღენობპის ტიპუჯი

არქიტექტურული ნაგებობები იყოფა. ნულების სათავსებისაგან (საცხოვრებელი

ორ ჯგუფად: საინჟინრო ნაგებო- სახლები, Lაზოგადოებრიეი და სამრეწეე–
ბებად, რომლებსაც არ გააჩნია სათაე–- ლო შენობები და სხვ... შენობები თავის
დანიშნულების მიხედვით იყოფა სამ
სები (ხიდები, აკეედუკები, ესტაკადები ჯგუფად სამოქალაქო, სამრეწ-
და სხვ) და შენობებად, რომელიც
ველო ღა სასოფლო-სამეურ-
შედგება სხვადასხეა ფუნქციური დანიშ- ნეო შენობებად.

სამოქალაქო შენობუბი /

სამოქალაქო შენობებს ეკუთენიან ს ა- ქალაქური სექციური სახლების გადა-

ცხოვრებელი შენობები (1–-2 და წყეეტა ძირითადად მრავალსართულიანია,
მრავალბინიანი სახლები, საერთო საცხოე- საცხოვრებელი სექციები წარმოადგენენ
რებლები, სასტუმროები) და საზოგა- შენობის იზოლირებულ ნაკვეთურს საკუ-
დოებრივი დანიშნულების შენობები თარი კიბის უჯრედით. ერთ სექციაში შე-
(სასწავლო, ადმინისტრაციული, სამკურ- იძლება გაერთიანებული იყოს ორი, სამი
ნალო, სასპორტო და სხე). "ან მეტი ბინა (ორბინიანი, სამბი–
განაშენიანების ხასიათის მიხედვით სა- ნიანი და სხვა სექცია). სეგკციები შენო-
ცხოვრებელი სახლები შეიძლება იყოს ბაში მდებარეობის მიხედეით არის გან ა–-
სასოფლო-კარმიდამული და ქალაქის ტი- პირა (შენობის გვერდებზე მოთავსებუ-
პის –– სექციური, კორიდორე- ლი სექციები), რიგითი (შენობის შუა
ლი. ნაწილმი მოთავსებული) და კუთხუ-
სასოფლო-კარმიდამული ტიპის სახC-ე- რი (შენობის კუთხეში მდებარე სექცია).
ბი ძირითადად ერთ ან ორბინიანებია.
ოთახების რაოდენობის მიხედვით ბინები
სართულიანობი“ მიხედვით ამ ტიპის
არის ერთოთახიანი, ოროთახი-
სახლები შეიძლება იყოს ერთ ან ორსარ-
ანი, სამოთახიანი და ა. 9.
თულიანი.
___- 49
 ნახ. 36. თბილისი, მთავრობის სახლი.

ჩეეულებრივად ქალაქის ტიპის ბინა ლო და კულტურულ-საგანმანათლეალო

სექციურ სახლში შეღგება შედეგი Lა- · დაწესებულებები, სასპორტო კომპლექსე-
თავსებისაგან; საცხოვრებელი ოთახებია ბი, სამკურნალო და სავაჭრო დაწესებუ-
(საერთო ოთახ-, საწოლი და სხვ.), | :§ზა- “ ლებები კომუნალური მომსახურების
რეულოსLა, სააბაზანოს, საპ-რფარეზოსი, ობიექტები, ადმინისტრაციული შენობები.
კორიდორებისა და Lაკუვნაოსაგან. ყველა მათგანს აქვს თავისი ტექნოლო-
ბინის ყველა სათ:ასის ფართრბის ჯ.წი გიურ პროცესებით განპირობებული
შეადგენს ბინის სასარგებლო ფარ- ფუნქციური გადაწყვეტა, რის გამოც მა-
თობს, სასარგებლო ფართობი შედგება თი გეგმარება მკვეთრად განსხვავდება
საცხოვრებელი ფართობისა და ერთმანეთისაგან.
დამხმარე ფართობისაგან. საცხოვრე– საზოგადოებრივი დანიშნულების შენო-
ბელ ფართობს მიეკუთვნება ყეელა სა- ბებში გვხედება შემდეგი სახის სათავსები:
ცხოვრებელი ოთახების, ხოლო დამხმარე მთაეარი, დამხმარე, საკომუნიკაციო და
ფართობს –– დამხმარე სათაესების (სამზა– მომსახურე. იმ სათავსებს,
რეულო, საპირფარეშო, სააბაზანო, კო- მიმდინარეობს შენობის დანიშნულების
რიდორი, საკუჭნაო) ფართობები. შესაბ.ბისი ძირითადი პროცესები (საკლა-
საზოგადოებრივი შენობები სო ოთახები და აუდიტორიები სასწავლო
მრავალნაირია: მათ მიეკუთვნება სასწავ დაწესებულებებში, კაბინეტები ადმინის-

50
ტრაციულ შენობებში, მაყურებელთა დარ- მომსახ ურე სათავსებდ ითვლება
ბაზები თეატრებში და სხვ) მთა ვარი ისეთი სადგომები რომელნიც თაეისი
ეწოდება.
ფუნქციით უშუალოდ ა5 არიან დღაკავშ--
დამხმარე სათავსებს მიეკუთენება
რებული შენობ-ს ძირითად, მთავარ პრო-
ისეთი ფუნქციის მქონე ოთახები, რომ– ცესებთან, საქმიანობასთან და რომელთა
ლებიც მოწოდებული არიან ხელი შეუ- მიზანია სექმნ:ნ სათანადო სანიტარული
წყონ ძირითადი პროცესის ნორმალურ და სხვა საყოფაცხოერებო პირობები. ასე-
მსვლელობას (ასეთია ფოიეები და კულუ- თები: ბუფეტი თამბაქოს მოსაწეეი
არები თეატრებში, საწყობები საამქრო–- ოთახი, საზხ.პე, საპირფარეშოები და სხე,
ებში და სავაჭრო დაწესებულებებში და საზოგადოებრ–ვი დანიშნულების შენო-
სხვ.). ბების არქიტექტურა უმეტეს შემთხვეევა-
საკომუნიკაციო სათაესებია: ში გამოირჩევა მონემენტურობით. და
კორიდორები (დერეფნები), ვესტიბიუ- მაღალმხატერული თვიLებებით. მათ გა-
ლები, ტამბურები, ლიფტები, კიბეები, ფორმებაში ზშირად ფართოდაა გამოყე-
პანდუსები. ნებული ქ.ნდაკება და ფერწერა (ნახ. 36).

სავპრაჯველო ფენობეჯი

სამრეწველო შენობების” არქიტექტუ- ასეთი შენობების ძირითად სტრუქტუ-

რას პირველ რიგში განაპირობებს ამა თუ რულ ნაწილს მალი წარმოადგენს. მალი
იმ წარმოების ტექნოლოგიური პროცესი. ეწოდება ვერტიკალურ მზიდ კონსტრუქ-
ამასთან ერთად სამრეწველო ობიქტების ციულ საყრდენებს შორის მანძილს.
დაპროექტების დროს განსაკუთრებული მრავალმალიან შენობებში კოლონების
ყურადღება უნდა მიექცეს ისეთ საკით- განლაგება გვაძლევს” გრძივი და განიეი
ხებს, როგორიცაა: ნაგებობის ადგილმდე- ღერჭების სისტემას. ასეთი ურთიერთგა-
ბარეობა, შიგა და გარე ტრანსპორტი, სა- დაკეეთილი ღერძების სისტემის” (კოლო-
ხანრო და სანიტარიული პირობების ნათა ბადის) ზომები სამრეწველო შენო–
დაცვა და სხვ. ბებში მანქანადანადგარების გაბარიტული
სამრეწველო შენობები განსხეავდებიან ზომებით და გასასვლელების სიგანითაა
სამოქალაქო შენობებისაგნ,„ როგორც განპირობებული. საყრდენთა ბადე ისე
თავისი არქიტექტურული სახით, ასევე უნდა შეირჩეს, რომ შესაძლებელი იყოს
კონსტრუქციული გადაწყვეტით. სამრეწ- შენობის გადაკეთების გარეშე დაძველე-
ეელო დანიშნულების ნაგებობისათვის ბული მოწყობილობის ახლით შეცვლა და
დიდი ფართობის მქო–
დამახასიათებელია ახალი, უფრო პროგრესული ტექნოლო-
ნე სათაესები, რის გამოც ამ შენობების გიური პროცესების დანერგვა.
სივრცობრივი გადაწყვეტა
ამოცანების სამრეწველო ნაგებობის შიგა სივრცის
ხშირად მოითხოვს სპეციალური გადა- გადაწყვეტა მაქსიმალურად უნდა პასუ-
ხურვის მოწყობასა და თავისებური კონს- ხობდეს ტექნოლოგიური პროცესის ში-
ტრუქციული ფორმების გამოყენებას.
ნაარსს, უზრუნეელყოფდეს მოხერხებუ-
(ნახ. 217).
„1 5
 ნაზ. 37. ტორგაუ. მინის ნაკეთობათა კომბინატი.

ლი, კარგად განათებული სამუშაო ადგ”- მომსაზურე შენობები, რომლებსაც

ლების მოწყობას, ეკუთვნის საწყობები, ენერგეტიკული და
სატრანსპორტო დანიშნულების შენობე-
გამოიყენეაბა კარკასული და ანაწყობი ბი (ელექტრო სადგურები, საქვაბეები,
კონსტრუქციები. დეპოები, გარაჟები და სხვ.). ·
სამრეწველო ნაგებობათა კომპლექსში დამხმარე შენობები, რომლებ
შედის შემდეგი შენობები: საწარმოო საც მიეკუთვნება ადმინისტრაციული სა-
შენობები, სადაც მიმდინარეობს ძი- თავსები (სამმართველო, კანტორა, ლაბო-
რითადი და დამხმარე ტექნოლოგიური რატორია, სამეციდინო პუნქტი, სასად+
პროცესები (დამამუშავებელი და სარე- ლო, სანიტარიულ-ჰიგიენური დანიშნუ-
მონტო საამქროები). ლების სადგომები).

თავი I

შენობა და მისი პონსტრუქციები

შენობა შედგება ცალკეული სტრუქ- რომელიც უზრუნველყოფს მის მდგრა-

ტურულ-კონსტრუქციული ელემენტები- დობასა და სიმტკიცეს. ამის მიღწევა შე-
საგან, რომლებიც საერთოში ჰქმნიან ნა- საძლებელი ხდება ყოველი კონკრეტული
გებობის მოცულობით-სივრცობრივ სის- შემთხეევისათვის, სათანადო სამშენებლო
ტემას, ეს ელემენტებია: საძირკველი, კე– მასალების შერჩევით და კონსტრუქცი-
დელი, გადახურვა, კიზე, სახურავი და სხვ. ების გაანგარიშებით. ქვემოთ ჩვენ განეი–
(ნახ. 38), შენობის ყველა ამ ნაწილს აქეს ხილავთ შენობის ძირითად ნაწილებს და
თავიი კონსტრუქციული გადაწყეეტა, მათ კონსტრუქციულ ელემენტებს.
52
 6 რ
IIIILIIIIIL 1IIIIIIIC'III(თ LLLII IIIILIIIIIIIIIIII

საა
5 ვ 7
IIIII IIIIIIIIIIIIIIM- LILI IIIIIIIIIIIIIIIIL

4
+IIIIIIIII7 ILLILII”ILILIIIIIII IIIIIIIIIIIIIIII'IIIL

=> «4
ნას. ვმ. შენობი ნაწილები: 1 –- საძირკეელი; 2--გარე კაპიტალური კედლები; 3 –- შიგა კაპი-
ტალერი კედელი; 4 –– ცოკოლის გადახურვა; 5-– სართულშუა გადახურვა; 6--სხვენის გადახურვა,
7 –– ტიხარი; 8. კარნიზი 9-- სხეენი 10--ნიენიეების სისტემა; 11 –- სარდაფი.

ფუძმები ღა საპირჰქლები

ყამირის იმ ფენას, რომელიც მდებარე- ნობის მდგრადობას და საძირკვლის ქეეშ

ობ უშუალოდ შენობის საძირკველის ის რჩება ბუნებრივ მდგომარეობაში მას
ქვეშ და თავისთავზე ღებულობს შენობის ბუნებრიეი ფუძე ეწოდება. ხოლო
დატვირთვას, შენობის ფუძე ეწოდება. თუ მას არ გააჩნია სათანადო სიმტკიცე
ფუძე შეიძლება იყოს ბუნებრივი და ხე–- და იგი სპეციალურადაა დამატებით გა-
ლოვნური. იმ შემთხვევაში, როდესაც ყა- მაგრებული მას ხელოვნური ფუძე
მირის მდგომარეობა უზრუნეელყოფს შე- ეწოდება. ფუძის გამაგრება შეიძლება
51
 --
ისააა?

ნახ. 39. საძირკვლების სახეები: ა –– სწორკუთხოეანი კვეთის; ბ -- საფეხუროეანი კვეთის, გ–

ტრაპეციული კვეთის.
მოხდეს ყამირის ცემე ნტაციის სა- ყორექვის, ყორებეტონის, “ბეტონის, რკი-
შუალებით, ქვიშის ბალიშების ნაბეტონის, ხის.
მოწყობით, ხიმინ ჯების საშუალე– საძირკელები განივ ჭრილში შეიძლება
ბით და სხვ. იყოს სწორკუთხოვანი ფორმის, საფეხუ-
საძირ კეელი რებიანი, ტრაპეციული და სხვ. (ნახ. 39).
ნაგებობის მიწის-
ქვეშა საყრდენი ნაწილია, რომელიც თა- საძირკელის მასალის შერჩევა, ფორმისა
ეისთავზე და ზომების დადგენა ხდება კონსტრუქ-
ღებულობს შენობის დატეირ–
ციული გაანგარიშების შედეგად და და-
თვას და მას ფუძეს გადაცემს. მასალის. მოკიდებულია დატვეირთვი” სიდიდეზე,
მიხედვით საძირკველი შეიძლება იყოს ყამირის მდგომარეობაზე.

კედლიბპი
კედლები შენობის მზიდი და ამავე ლიც თავის მხრივ დატვირთვას გადასცემს
დროს შემომფარგლავი კონსტრუქციული
ელემენტია. კედლებზე ეყრდნობა
მზიდ კედელს.
სარ-
თულშუა გადახურვა და შენობის
რავი. არსებობს
სახუ- კველი.
კედლების ორი ტიპი: განლაგების მიხედვით კედლები არ:ს
1-- მზიდი, რომელიც აიტანს საკუთარ გარე და შიგა. გარე კედლები ჰქმნიან შე-
და გადახურვის დატვირთვას: 2-–– არამ- ნობის საერთო მოცულობას და იჯავენ
ზიდი– რომელიც აიტანს მხოლოდ სა- შიგა სივრცეს ატმოსფერული მოელენე-
ბისაგან. შიგა კედლების საშუალებით შე-
კუთარ წონას ერთი სართულის ფარგლებ-
ნობის დიდი ზომის სათავსები იყოფა უფ-
ში და ეყრდნობა კოშს (რიგელს), რომე- რო პატარა სათაესებად.
64
 კედელს უნდა ჰქონდეს სათანადო სიმ-
ტკიცე და მდგრადობა, მინიმალური წონა
და ეკონომიკური კონსტრუქციული გადა–
წყეეტა. ამავე დროს კედელი უნდა იყოს
ცეცხლმედეგი და თბო და ბგერათგაუმ–
ტარი.
მასალის მიხედვით კედლები იყოფა ორ

ძირითად ჯგუფად: ქეისა და ხის. კედლე- ნახ. 40. აგურის ორრიგა (ჯაჭვური) წყობა.
ბად.
1. ქვის კედლები. ქვის კედლების ბებში. ბეტონის მასა კარგად მუშაობს
ასაგებად გამოიყენება როგორც ბუნებ- კუმშვაზე და სუსტად გაჭიმვაზე. ამ ნაკ–
რივი ქვა (ქვიშაქვა, კირქვა, ტუფი და სხვ.), ლის გამოსასწორებლად ყალიბში, ბეტო-
ასევე ხელოვნური მასალა (აგური, ბეტო- ნის ჩასხმამდე, ეწყობა სპეციალური ფო-
ნი, და სხვ.). კონსტრუქციული აღნაგობის ლაღს კონსტრუქცია –– არმატურა.
მიხედეით ქეის კედლები გვხედება მასი– არმატურიან ბეტონის მასას რკინაბე-
ური, რომელიც მთლიანად მზიდია და კარ– ტონი ეწოდება, ასეთი მასა კარგად მუ-
კასული, რომელიც შედგება კონსტრუქ- შაობს, როგორც გაჭიმვაზე, ასევე კუმშ-
ციული (მზიდი) ჩონჩხედისა კარკა-
–– გან ვაზე.
სისაგან და მსუბუქი შევსებისაგან. კარკასული კედლების კონსტრუქცია
მასიური კაპიტალური კედლები მთლია- წარმოადგენს სიერცობრივ სისტემას, რო–
ნად იგება ერთგვაროვანი მასალისაგან. მელიც შედგება მზიდი კარკასისა-
ის შეიძლება იყოს ამოყვანილი აგურით, გან (სვეტები, ბურჯები, რიგელები) და
ქეის ბლოკებით ან ჩამოისხს მონოლი- არამბზიდი კედლებისაგან –– შევსები-
თური ბეტონისაგან. აგურით, ქეითა და საგან (ნახ.41). კარკასის მასალად გა-
ბლოკით ამოყვანილი კედლის წყობის ძი- მოიყენება რკინაბოტინი ან ლითონი; ხო-
რითად კონსტრუქციულ პრინციპს წარ- ლო არამზიდი კედლებისათ ––- აგური,
ვის
მოადგენს წყობის რიგების გადაბმა (წყო- ბუნებრივი ქვა და სხე. ცალკემდგომი

ბის ვერტიკალური ნაკერი ნებისმიერ საყრდენები შეიძლება იყოს კვადრატუ-

რიგში არ უნდა ემთხვეოდეს მის ზემოთა ლი, ზრგვალი, სწორკუთხა, ჯეაროეანი და
და ქეემოთა რიგების ვერტიკალურ ნა- სხვ. (ნახ. 42). კარკასსული სისტემა ძი-
კერს). პრაქტიკულად რიგების ასეთი გა- რითადად გამოიყენება მაღლივ მშენებ-
დაბმა ზესაძლებელი ხდება აგურის ·.ნ ლობაში, სადაც ჩეეულებრივი მზიდი კედ-
ქეის ბლოკის გრძივად და განივად დაწყო- ლების გამოყენება არარენტაბელურია,
ბის მონაცვლეობით.
გადაბმის რამდენიმე ხერხ.. რადგან ამ შემთხვევაში კედლების სისქე
არსებობს გამოდის ძალიან დიდი.

აგურის წყობაში ფართოდ იხმარება ორ-

რიგა (ჯაჭეური) წესი (ნახ. 40).
მასიური და კარკასული კედლების
მასიური კედლის ამოყვანა მონოლითუ- ცალკეული ელემენტების აგება შეიძლე-
რი წესით ხდება ბეტონის ხსნარის ჩას– ბა მოხდეს ადგილზე; შეიძლება დამზად-
ზმით, სპეციალურად დამზადებულ ყალი- დეს ქარხანაშიც და შემდეგ აიწყოს ად-
(+I
 ნახ, 41. კარკასული სისტემის აქსონომეტრია.

გილზე. ბოლო დროL, სამშენებლო საქმე– სა. პანელში მოწყობილია კარისა ან ფან-
ში ინდუსტრიული მეთოდებისა და სტან–- ჯრის ღიობი. პანელის გარე ზედაპირი
დარტიზაციის დანერგვასთან დაკავშირე- მოპირკეთებულია, ხოლო შიგა
-- გამზა-
დებულია შესაღებად.
ბით მშენებლობაში ფართოდ გამოიყენე-

ბა ასაწყობი კონსტრუქციებ. ასა- ქვის კედლის ელემენტები.

წყობი კონსტრუქციული ელემენტებია––
იი)
ქვის
კედლის” არქიტექტურულ-კონს-
მსხვილი ბლოკები და პანელები, ტრუქციული ელემენტებია: ცოკოლი,
კარნიზი, ღიობი, ზღუდარი, პილასტრი და
მსხვილი ბლოკი წარმოადგენს დიდი ზო-
სხვ. (ნახ. 44).
მის ქვას, ხოლო მსხვილი პანელი––დიდი

ზომის ფილას (კედლის ნაწილს). მსხვილ–

ცოკოლი წარმოადგენს კედლის ქვე–
და ნაწილს, რომელიც ჩეეულებრივ რამ-
ბლოკიანი კედელი სართულის სიმაღლე-
დენადმე გამოწეულია მისი ძირითადი სი-
ში აიწყობა სამი ელემენტისაგან
-–– შუა- ბრტყიდან. ვინაიდან ცოკოლის დანიშნუ-
კედლისის, ფანჯრისქეეშა და ზღუდარის ლებაა დაიცვას შენობის ქვედა ნაწილი
ბლოკისაგან (ნახ. 43.). სინესტისაგან და დაზიანებისაგან, მისი
პანელები შედარებთ უფრო დიდი წყობისა და მოპირკეთებისათვის იყენე-
ზომისაა: ჩვეულებრიე მათი სიმაღლე ბენ წყალ-და ყინვამედეგ მასალებს. ცო-
აიღება სართულის სიმაღლის ტოლი, ხო. კოლის მინიმალური სიმაღლე აიღება
„ლო სიგანე ერთი ან ორი ოთახის სიგანი– არანაკლები 0,5 მეტრისა. მხატვრული
56
 (სხ LL #4
ნას. #2. ცალკემდგომი საურდენების
რ
სახეები:
C
ა –- კვადრატული კვეთის; ზ -- ჩრგვალი კეეთიზჯ

ნახ. 42, მსხვილბლოკიანი კედლის ელემენ ფანჯრისქეეშა ბლოკი; 2 --ზღუდარის

1 ––ტები: ბლო-
კი; 3-–– შეაკეღლისის ბლოკი.
 “თ
X "

C 2 ვ
2 7

ნახ. 44. კედლის არქიტეპტურულ-კონსტრუქციული ნაწილები:

1 -- ცოკოლი; 2 –– განტეხვა (კორდონი); 5 –- კარნიზი; 4 კეთხის შუაკედლისი; 5 –- შუაკედლი-
სი: 6--ფანჯრის ღიობი; 7-კარის ღიობი; 8 –- სარტყელი; 9-–- საპირე; 10-- ფრონტონი;
11 –– პარაპეტი.

თვალსაზრისით ცოკოლი აძლევს შენობას მოსული წვიმისა და თოვლის წყლებისა-

მდგრად სახეს. . გან,
კარნიზი (ლავგარდანი ფასადის და- ღიობები-- კედლებში დატანებულ
მაგვირგვინებელი ნაწილია. ის ეწყობა კარებისა და ფანჯრების ხვრელებს ეწო-
კედლის ზედა ნაწილში, წინ გამოშეირი- დება. მათი ფორმა და ზომები დამოკიდე-
ლი თაროს სახით. მას შეიძლება ჰქონდეს ბულია სათავსის მნიშვნელობაზე, საერ-
სხვადასხვა ზომის” გამოშეერა და პრო- თო არქიტექტურულ გადაწყვეტაზე და
ფილი. კარნიზი შეიძლება
აზოყვანილი დგინდებ„ გაანგარიშებით ფანჯრები
იყოს აგურის წყობით, განრთლილი ერთი ეწყობა გარე კედლებში. მათი საშუალე-
მთლიანი ქეისაგან, ანდა აწყობილი რკი- ბით ხდება სათავსების განათება ბუნებ-
ნაბეტონის ელემენტებიდან (ნახ. 45). კარ– რივი სინათლით ღა გ.ნიავება. კარები
ნიზის მთავარი დანიშნულებაა დაიცვას შენობამი განლაგებულ სათავსებს აკაე-
კედლის ზედა ნაწილი სახურავიდან გად- შირებს ერთმანეთთან, კარების ზომებისა
§8
 ნახ. 45. ასაწყობი რკინაბეტონის კარნიზი,

====;
“1

ნახ. 46. საპირეების სახეები.

და რაოდენობის დადგენის დროს გათვა–- ლი იყოს ქვაში, ანდა ჩამოსხმული ალე–

ლისწინებული უნდა იყოს ხალხის გამტა- ბასტრისაგნ ან ცემენტისაგა. საპირე
რობის შესაძლებლობა ხანძრის ან სხვა ხშირად შემკულია ორნამენტით (ნახ. 46).
აეარიის შემთხვევაში. თავსართი––დეკორაცულ ელე-
კარისა და ფანჯრის ღიობები ზოგჯერ მენტს წარმოადგენს, რომელიც მოთავსე–
შემკულია არქიტექტურულ-დეკორაციული ბულია კარისა ან ფანჯრის ღიობის თავ-
ელემენტებით –– საპირითა და თავსართით. ზე. თავსართს შეიძლება ჰქონდეს სხვა-
საპირე–– დაპროფილებული არშიაა, დასხეა ფორმა (ნახევარწრიული, ფრონ-
რომლითაც მოჩარჩოებულია კარისა და ტონის, კარნიზის და სხვ). და დეკორა-
ფანჯრის ღიობი. იგი შეიძლება ამოკვეთი– ციული გადაწყეეტა (ნახ. 47).
59
 წას. 40, ზღუდარის სახეები: ა -- თაღოვანი; ბ სოლისებრი; გ-- კოქოვანი.

ზღუდარი წარმოადგენს კარის ან განტეხვა (მცირე ზომის კედლის

ფანჯრის ღიობის გადამხურაე კონსტრუქ- შეტეხილობა) წარმო ადგენ ს ფასად ზე
ციას, რომელიც თავისთაე·ზე ღებულობს კედლის სიბრტ ყის ნაწილ ის წინ ან უკან
ღიობის ზედა კედლის სიმძიმეს. ზღუდარი
უმნიშვნელო გაწეეას, რომელ საც უმეტე-
კეთდება ხის, აგურის, ქვის, რკინაბეტო- სად დეკორაციული ნელობა ჰქონდა,
მნიშე
ნის ან ლითონისაგან. ფორმისა და კონს- პარაპეტი და ატიკი ეწყობა კარ-
სახით და
ტრუქციელი გადაწყვეტის მიხედვით. ნიზის თავზე ბრტყელი კედლის
ზღუდარი შეიძლება იყოს თაღოვანი და
სახურავის შემომფარგვლელ ელემენტს
არქიტრაეული (ნახ. 48). ღიობებს შორის
წარმოადგენს (ნახ. 44, 49). პარაპეტთან
«არსებულ კედლის მონაკვეთს შუ აკე დ- შედარებით ატიკი უფრო მაღალ ია და ზე-
ლისი ეწოდება. ვიდან კარნიზითაა დამთავრებუ ლი. ატიკის
კედლის სეეტი (პილასტრი)–– სიბრტყე ხშირად დაფარულია წარწერე-
"წარმოადგენს კეღლ-ას სეეტისმაგვარ, ბით ღა რელიეფით. ზოგჯერ ატიკის არე-
„მცირე გამოწევას. მ-ს იყენებენ კედლ“ს
ან დეკორაციული ში ეწყობა სათავსები. მაშინ მას ატი კი ს
გასაძლიერებლად
სართული ეწოდება.
თვალსაზრისით.
ფრონტონი ფასადის დამაგვირგვი-
კეამლსადენი და სავენტი-
ნებელი ნაწილია. მისი მდებარეობა ფა-
ლაციო არხები. კეამლსადენ ა“! ებს კომპო-
სადზე განპირობებულია შენობის
აკეთებენ ძირითაღად შიგა კაპიტალურ
ან 1X1/2 ზიციით. უმეტეს შემთხვევაში მას აქვს
კედლებში, კვეთით 1/2X1/2
ხოლო სამკუ თხედი ს ფორმა, ფრონტ ონის შიგა
აგურზე (14X14 ან 14X27 (2მ),) (ნახ. 44).
სიბრტყეს ტიმპანი ეწოდება
სავენტილაციო არხე –- ბს
კვეთით 1/2X
X1/2, აგურზე (14X14 სმ). კეამლსაღე – იგი ხშირად რელიეფითაა დაფარული.
ნი და სავენტილაციო არხები კეთდება კედლის სიბრტყის შესამოსად გამოიყე-
არა- სხვადასხვა მოსაპირკეთებელი მასა-
კედლებში, რომელთა სისქე უდრის ბება
ნაკლებ 1!/ვ აგურს (38 სმ), ლა.

“ი
 ! III
წ

ნაზ. 49. ატიკის სართული,

მოსაპირკეთებელი მასალები იყოფა ორ მოუჭიქავი. მოუჭიქაე კერამიკულ ნაკეთო-

ბას, რომელსაც გამომწეარი თიხის ბუ-
ჯგუფად:
ბუნებრიე მასალებად, რომლებშიც ნებრივი ფერი ღა ფაქტურა აქვს ტერა-
შედის მარმარილო, ბაზალტი, გრანიტი, კოტა ეწოდება; ხოლო მოჯიქულ კერა-
ტუფი და სხე. და ხელოვნურ მასა- მიკულ ნაკეთობას
–– მაიოლიკა,
ლებად (კერამიკული ფილები, სპეციალუ-
პლას–
მოსაპირკეთებელ მასალასს შეიძლება;
რი აგური, ხელოვნური მარმარილო, ჰქონდეს გლუვი ას ხორკლიანი ზედაპი-
ტიკატები და სხვ.). ბუნებრივი მოსაპირ–- რი. ზოლით შემოფარგლული ამობურ-
კეთებელი მასალის დამზადება ხდება ქეის ცულზედაპირინი კვადრების წყობას.
კეადრების ან დახერხილი ფილების სა- რუსტიკული ეწოდება. პრაქტიკაში.
ხით. მოსაპირკეთებელი მასალა შეიძლე– რამდენიმე სახის, რუსტიკა არსებობს.
ი კედ-
ბა უშუალოდ იყოს ჩაყოლებულგამოყენე– (ნახ. 50).
ლის წყობაში (ქვის კვადრების ხის კედლები. ხის შენობებისათ-
ბის დროს), ანდა დამაგრებული იყოს,
სპე- ვის ძირითადად გამოიყენება წიწეოვანი
კედლის ზედაპირზე ჩამაგრებული
ხის ჯიშები. (ფიჭვი, ნაძვი, სოჭი). ქარ–
ციალური ლითონის ბადეზე მანჭელების
ფილების გა- თულ საცხოვრებლებში ხშირად გამოიყე-
საშუალებით (დახერხილი
მოყენების დროს). ხელოვნური მოსLა–- ნებოდა აგრეთეე წაბლი, თელა, მუხა,
პირკეთებელი მასალების დამზადება სხვა– ცაცხვი. ხის შენოხა შეიძლება მთლიანად
დასხეა წესით ხდება. ხელოვნური მარმა- აგებული იყოს ძელებისაგან ან მორები–
რილო მზადდება ჩამოსხმის წესით, შემ- საგან, ცალკეული ხის ფარებისაგან ანდა
დგომი გაპრიალებით. მას შეიძლება ჰქონ- ჰქონდეს კარკასული გადაწყვეტა.
დეს სხვადასხვა ფერი და სტრუქტურა. ძელებისაგან და მორებისაგან კედლის
კერამიკული ფილები მზადდება სხვადა- აგება ზდება ერთიდაიმავე წესით. კერძოდ,
სხვა ზომისა და ფერის მოჭიქული და ასეთი კედლების აგება ხდება ძელების
(21
 ბა თხელი ფიცრებით ან ფანერით. თბო:
საიზოლაციო მასალად გამოიყენება მინე–-
რალური ბამბა, ქეჩა და სხე. ფარის სი-
მაღლე დამოკიდებულია სართულის ს“-
მაღლეზე (2,8-–3,0 მ), ხოლო მისი სისგე
აიღება 120 –– 150 მმ,
კარკასული ხის კედლებს ორნაირი გ»
დაწყეეტა შეიძლება ჰქონდეს, კარკასი
იყოს აგურის ან
შეიძლება შეესებული

ბლოკის წყობით ანდა შემოფიცრული

თხელი ფიცრებით. თვით კარკასი შედ-
გება ეერტიკალური დგარებისაგან, ჰორე-
ზონტალური შემკერელებისაგან ღა ირიბ-
ნებისაგან.

შემოფიცრხულ კარკასულ კედლებში.

კარკასი ორივე მხრიდანაა აკრული ფიც-
რებით, ხოლო მათ შორის ეწყობა თბო-
საიზოლაციო ფენა-– შლაკის ფიბროლიტის
გა-
ანდა სხვა თბოსაიზოლაციო მასალის
მოყენებით. ზოგჯერ ასეთ კედლებს გა-
თიხით ან ცემენტის ხსნა–
რედან ლესავენ
რით.
კარკასი, როგორც ზემოთ ითკვა, შეიძ-
ლება აგრეთვე შევსებული იყოს აგუ-
რის წყობით. ასეთ კარკასულ კედლებს
ფახვერკი ეწოდება (ნახ. 52). ფახვერკის
კონსტრუქციები თანამედროვე მშენებლო-
ნახ, 50, რუსტიკის სახეები.
ბაში იშვიათად გამოიყენება. შედარებით
ფართო გამოყენება მას დასაელეთ ეერო–
ან მორების ერთმანეთზე ჰორიზონტალუ- პის ქვეყნების XVI ––- X1X საუკუნეების
რად დაწყობით, რის შედეგად ეღებუ- საცხოვრებელ შენობებში ჰქონდა. აღსა-
ლობთ ერთიან ვერტიკალურ სიბრტყეს. ნიშნავია რომ აქ კარკასულ სისტემას
(ნახ. 51) თბოსაიხოლაციოოდ ძელების დანიშნულების
წმინდა კონსტრუქციული
(მორების) რიგებს შორის ატანენ ქეჩას
გარდა, მხატვრული მნიშენელობაც გააჩნდა.
ანდა რაიმე სხვა თბოსაიზოლაციო მასა- კერძოდ, კარკასის ელემენტებისაგან (დგა-
ლას. მორების დიამეტრი საშუალოდ აი-
რებისაგან, შემკვრელებისაგან, ირიბნები-
ღება –– 250
220 მმ, ხოლო ძელების კეე-
საგან და სხე.) ხშირად შექმნილი იყო
თი ––- 150X150 მმ.
შედარებით უფრო მოსახერხებელია რთული ორნამენტული ნახატი, რაც კე-
კედლების აგება ხის ფარები! აგან, რომ- დელს გარკვულ დცხოველხატულობას
ლებსაც ქარხნული წეს”თ ამზადებენ. ანიჭებდა.
ფარის კონსტრუქცია შედგება შემკვრე- ხის კონსტრუქციებში ცალკეული ელე-
მენტების ურთიერთდაკავშირება ხდება
ლებისაგან, შემოფიცერისაგან და თბოსა–
სხვადასხვა წესით, ხის ელემენტების ერთ-
იზოლაციო ფენისაგან. შეფიცვრა კეთდე–
 ნახ. 51. მორების ურთიერთდაკავშირების მაგალითი.
==
–L 1

ნახ. 52. ფახვერკის კონსტრუქცია,

თმანეთთან დაკავშირების ერთ-ერთ უძ- ძელების ერთმანეთთან დაკავშირება ჩვე–
ველესს წესს–– ჭდობა წარმოადგენს. არ-
ულებრივად ხდება ეგრეთ წოდებული
სებოს სხვადასხეა სახისს პჭდობები ნახევარქდობით. ხის კოჭის დაკავშირება
(ნახ. 53), ჰორიზონტალურად დადებული კედელთან (კედლის ძელთან) ხორციელ-
63
 ნაზ. 53. ჭქდობის სახეები: ა –- ნახევარპდობა; ბ –– კოტოევანი ჭდობა; გ –- ნახზევარტაფური
ჭდობა; დ-- ზესადებებით გადაბმა.

დება ნახევარტაფური ჰჭდობით. ორი კო- გებული ძელების რიგებს ერთმანეთთან

პის გადასაბმელად იხმარება ზესადები. აკავშირებენ ცილინდრული ფორმის ხის
ერთმანეთზე პორიზონტალურად დალა- კოტებით.

გადახურმები

გადაზურვის ძირითადი დანიშნულებაა დი, მსუბუქი, ბგერათა და თბოგაუმტარი.

შენობის მოცულობის დაყოფა სართულე- გადახურვა კონსტრუქციული გადაწყეე-
ბად. გადახურვა თავისთავზე ღებულობს ტის მიხედვით შეიძლება იყოს ბრტყე-
ტიხრების, მოწყობილობისა და სხვ. დატ- ლი და კამაროვანი.
„კვირთვას და გადასცემს კაპიტალურ კედ- ბრტყელი გადახურვა. ბრტყე-
ლებს. ადგილმდებარეობის მიხედვით გა- ლი გადახურვის კონსტრუქცია უმეტეს
დახურვები არი –– სართულშზუს, 'შემთხეევაში შედგება: მზიდი ელემენ-

რომელიც მდებარეობს სართულებს შო- ტებისაგან

– კოჭებისაგან, რომლე-
რის; სხვენის, რომელიც შენობის ზე-
ბიც თავისთავზე ღებულობს იატაკიდან
და სართულს სხვენისაგან გამოყოფს; ც ო- გადმოცემულ მთელ დატვირთეას, ფე ნი-
ლისა და შევსებისაგან. ბრტყელი
კოლის, რომელიც შენობის ქვედა სარ–
თულს იატაკქვეშა სივრცისაგან გაზო- გადახურვა მზიდი ელემენტის (კოჭის)
ყოფს. მასალის მიხედვით შეიძლება იყოს ხის,
· გადახურვა უნდა იყოს მტკიცე, მდგრა- ლითონის და რკინაბეტონის. ამჟამად, სა-

.64
 ნახ. 54. გადახურეის სახეები: ა-- მონოლითური რკინაბეტონის გადახურეა;
ზ- ასაწყობი რკინაბეტონის კოჭოვანი გადა ხურეა; გ“ ასაწყობი რკინაბეტონის უკოჭო, ფე-
წილიანი გადახურვა; 1 –- რკინაბეტონის კოპი; 2 –- პარკეტი; 3 –- ბიტუმი;
ნაბეტონი 4 –– შლაკი,; 5 –– რკი-
ბლოკი; 6 -- რკინაბეტონი” ფილა; 7 –– რკინაბეტონის ღრუტანიანი ფილა.

მოქალაქო „და სამრეწველო მშენებლო- ასაწყობი რკინაბეტონის უკოჭო, ფე-

ბაში ძირითადად გამოიყენება რკინაბე- ნილიანი გადახურვა შედგება დიდი ზო-
ტონის გადახურეა, როგორც უფრო გამ- მის (80-დან –– 160-მდე სიგანისა და 22 სმ
ძლე, ცეცხლმედეგი და ასაწყობად მოსა- სიმაღლის) ღრუტანიაი ფილებისაგან,
ხერხებელი. რომლებსაც აწყობენ ერთმანეთთან მიჯ-
დამზადების მიზედეით რკინაბეტონის რით და ქმნიან ერთიან მზიდ კონსტრუქ-
გადახურვა შეიძლება იყოს მონოლითური ციას (ნახ. 54 გ).
და ასაწყობი. მონოლითური რკინაბეტო- ბრტყელი გადახურვის ერთ-ერთ ნაირ-
ნის გადახურვის მოწყობა ხდება ადგილ- სახეობს წარმოადგენს კესონური
ზე წინასწარ მოწყობილ ყალიბებში ბე-
გადახურვა. კესონურ გადახურვაში ჭერის
ტონის ჩასხმის საშუალებით, რის შედე-
ზედაპირზე განივი და გრძიეი მიმართუ-
გაღაც ეღებულობთ გადახურვის (კოქე- ლებით განლაგებული კოჭების საშმუალე–-
ბისა და ფილის) ერთიან მონოლითურ
მასას (ნახ. 54 ა), ასაწყობი გადახურეის ბით შექმნილია სიერცობრივი ბადე, რომ–
მოწყობა ხდება ქარხანაში დამზადებული ლის უჯრედებს შეიძლება ჰქონდეს კვად-
კოჭებისა და ბლოკების ადგილზე დაყე–- რატის, სწორკუთხედის ან მრავალკუთხე–
ნებით. აწყობის მეთოდი უფრო მოსა- დის ფორმა (ნახ. 55). ზემოგანხილული
ხერხებელია და პასუხობს თანამედროვე კონსტრუქიცები ძირითადად იხმარება
მშენებლობის ინდუსტრიალიზაციის პრინ- 6--6,5 მეტრის სიდიდის მალის გადასა–
ციპებს. ხურავად. უფრო დიდი მალების გადახურ-
კონსტრუქციული ნიშნის მიხედვით
ვა ხდება ფერმებისა და კამაროვანი კონ-
რიკნაბეტონის ასაწყობი გადახურვა შეიძ-
სტრუქციების საშუალებით.
ლება იყოს კოჭოვანი და ფენილი-
ანი, ასაწყობი რკინაბეტონის კოქოვანი კამაროვანი გადახურვა. თა-
გადახურვა შედგება 1I-სებრი მზიდი ღოვან-კამაროვანი კონსტრუქციები ძირი–
კოქებისა და მსუბუქი, ღრუტანიანი ბე- თადად გამოიყენება დიდი მალის გადა-
ტონის ფილებისაგან (ნახ. 54 ბ). სახურავად. თაღოვან-კამაროვახი გადა-
5, ნ. ქადეიშვილი 55
 ==” /-=

–
L ს /V #

ნახ. 55. კესონური გადაზურვა.

ხურვის გამოყენება ხშირად გამოწეეუ- ცილინდრული კამარა მიიღე-

ლია აგრეთვე არქიტექტურულ-დეკორა- ბა მრუდხაზოვანი მოხაზულობის წარმომ-
ციული მოსაზრებით.
ქმნელის (წრის პარაბოლის, ელიფსის,
თაღოვან-კამაროვანი გადახურვის ძირი-
რკალის) მოძრაობით სწორხაზოვანი მიმ-
თადი კონსტრუქციული ელემენტებია თა-
მართეელის გასწერიე. ცილინდრული კა-
ღი და კამარა. თაღი ორ-საყრდენს
მარა ჩვეულებრივ ეყრდნობა ორ პარა-
შორის ამოყვანილი მრუდხაზოვანი გადა-
ლელურ გრძივ კედელს და იხმარება
ხურვის ელემენტია. თაღის საყრდენ ნა-
წილებს თაღის ქუსლები ეწოდება, სწორკუთხა სათავსებსს გადასახურად.
ხოლო მის შუა (ზედა) ნაწილს თაღის ცილინდრულ კამარას, რომლის წარმომ-
კლიტე. საყრდენებს შორის მანძილს ქმნელი ნახევარი წრის მოხაზულობისაა,
(თაღის სიგანეს) მა ლი ეწოდება. ფორ- ნახევარწრიული კამარა ეწო-
დება.
მის მიხედვით თაღი შეიძლება იყოს ნა–
ჯვაროვანი კამარა წარმოად-
ხევარწრიული, ისრული, კილისებრი,
მშვილდური, ნალისებრი, სამყურა და გენს ერთი და იმავე შემაღლების მქონე
სხვ. (ნახ. 56). ორი ცილინდრული კამარის გადაკვეთით
კამარა –– მრუდხაზოვანი შეზნექილი მიღებულ ფორმას და გამოიყესება კვად-
ზედაპირის მქონე სივრცობრიეი გადამ- რატული გეგმის მქონე სათავსების გადა-
ხურავი კონსტრუქციაა. კამარას იგივე ნა- სახურავად.

წილები აქეს რაც თაღს (ქუსლი, კლიტე, შეკრული კამარა წარმოადგენს

მალი). ფორმის მიხედვით კამარა შეიძლე– ორი ცილინდრული კამარის კვეთის შე-
ბა იყოს ცილინდრული, შეკრული, სარ- დეგად მიღებულ ფორმას, რომელშიც
კიანი, ჯვაროვანი, აფროვანი და სხვ, (ნახ. ჯეაროვანი კამარებისაგან განსხეავებით
57). დატოვებულია კეეთის ხაზების გარეთა ნა-
66 –
 წილები კი არა, არამედ შიგნითა საშკუ-
თხოვანი ნაწილები. იგი ეყრდნობა კედ-
ლების ჰორიზონტალურ ზედაპირს,
სარკიანი კამარა შეკრული კამა-
რის ნაირსახეობას წარმოადგენს, როდე-
საც მას წაკვეთილი აქეს ზედა ნაწილი
ჰორიზონტალური სიბრტყით.
აფროვანი კამარა წარმოადგენს
ნახევარსფეროს, რომელსაც ვერტიკალუ-
რად ჩამოკვეთილი აქეს ფუძეში ჩაწერი-
ლი კვადრატის გარეთ დარჩენილი ნაწი-
ლები.

გუმბათი კამაროენნი გადახურვის

ნაირსახეობაა, რომლის ზედაპირი მიიღე–

“ას
ბა რკალის (მსახეელის) ბრუნეით ეერტი-
კალური ღერძის გარშემო. გუმბათი გამო-
იყენება წრიული, კვადრატული, მრავალ–

კუთხა ან ელიფსური გეგმის მქონე სათავ-

სების გადასახურად. კონსტრუქციული გა-
დაწყვეტის მიხედვით გუმბათი
იყოს მონოლითური, წიბოვანი და თხელი
შეიძლება =
(წერილი) გარსის მქონე სტრუქტურისა.
გარდა ამისა, კონსტრუქციულად გუმბა-
თი შეიძლება უშუალოდ ეყრდნობოდეს
მზიდ საყრდენ ელემენტს (კედლებს, ბურ-
ჯებს, სვეტებს), ანდა იყოს დადგმული
გუმბათის ყელზე.
ბათი გვხედება სფერული,
ფორმის მიხედვით
ქოლგი-
გუმ-
( ი - == +
სებრი, სფერულ-კონუსური,
ხოლო გარედან გუმბათის თავს შეიძლება
ჰქონდეს სფერული, სფერულ-კონუსური, ნახ. 56. თაღების სახეები: ა –– ნახეეარწრიული;
კონუსური, კარვისებრი, და ბოლქეისებ- ბ –- შემაღლებული; გ –- ნალისებრი; დ ისრუ-
ლი; ე –– კილისებრი; ე –– საპყურა;; ზ – შეკი-
რი ფორმა (ნახ. 58). ქართული ტაძრების დული; თ – მშეილდა.
სფერული გუმბათები გარედან პარამი-
დულ ან კონუსურ ფორმად იხურებოდა.
იმ შემთხვეეაშიი როდესაც გუმბათი ლის ან სფერული გუმბათის ნაოთხალი
დგას (ეყრდნობა) კვადრატული გეგმის მქო- ფორმის კამარაა, რომელიც იძლევა კეად–
ნე სათავსის კედლებზე ან ბურჯებზე, კვად- რატული ფუძიდან წრეზე გადასვლის სა-
რატიდან წრეხაზზე ან მრავალკუთხედზე გა– შუალებას გუმბათის ასაგებად. კვადრა–
დასვლა ზორციელდება სპეციალური კონ- ტიდან წრეზე გადასვლა თანდათანობით
სტრუქციული ელემენტების –– ტრომ- ხდება. პირველი რიგის 4 ტრომპით კეად–
პებისა ან აფრების საშუალებით. რატი რვაკუთხედად გარდაიქმნება, რვა-
ტრომპი ნახევარძაბრის, კონუსის ნაწი- კუთხედი“ კუთხეებბე აგებული რვა
LXI
 57. კამარების სახეები: ა –– სფერული; ბ-- ცილინდრული; გ–- ჯვაროვან; დ აფრო-
ვანი; ე –– სარკიანი; ვ –– შეკრული,

ტრომპით, მეორე რიგში მივიღებთ უკვე ტები-–– საბრჯენი თაღები, კოსნ-

16 კუთხედს (ნახ. 59 ა). ტრფორსები, არკბუტანები
აფრა (პანდატივი) სფერული სLამკუ- (ნახ, 60). საბრჯენი თაღი ქვემოდან ამაგ-
თხედის ფორმის კონსტრუქციული ელე- რებს კამარას და ნაწილობრიე მის სისქე-
მენტია. იგი, ისევე როგორე ტრომპები ში შედის. თაღის სისქე აღემატება კამა-
ეწყობა გუმბათქვეშა კვადრატის კუთხე- რის სისქეს და ქეედა წიბოთი გამოიყოფა
ებში, მაგრამ უკანასკნელისაგან განსხვა- კამარის შიგა სიბრტყიდან. თაღებს შორის
ვებით, აფრა საშუალებას იძლევა უშუ- მანძილი და მათი კეეთი გაანგარიშებით
ალოდ კვადრატიდან წრეხაზზი გადას- აიღება.

ვლისა (ნახ, 59 ბ). კონტროფორსი კედლის შვე-

თაღოვან-კამაროვან კონსტრუქციებში ული ან დახრილი კონსტრუქციაა მასი-
წარმოშობილი განბრჯენი ძალების ჩასა- ური პილასტრის ან ცალკემდგომი ბურ-
ქრობად (კამარებისა და საყრდენი კედ- ჯის სახით. კონტრფორსი იღებს თაეის
ლების გასაძლიერებლად) გამოიყენება თაეზე კედელზე მოქმედ განბრჯენ ძა-
სპეციალური კონსტრუქციული ელემენ- ლებს. არკბუტანი, რკალის ფორმის კონს-
48
დაჩ. 50. გუმბათები სახეები: ა–- სფერული; ბ ––სფერელ-კოწნესური; გ–– ბოლქეისებური;
დ –– კონუსური, ე – კარვისებური,

ტრუქციული ელემენტია, რომლის საშუა- ბა საშუალებას იძლევა მაქსიმალურად

ლებით კამარაში წარმოშობილი განბრჯე– შევამციროთ გადახურვის წონა და ამავე
ნი ძაბვები კონტრფორს გადაეცემა.: დროს გადაიხუროს შედარებით დიდი ზო-
პონტრფორსისა და არკბუტანის გამოყე- მის მალები. სივრცითი კონსტრექციების
ნება საშუალებას იძლევა შევამციროთ ასაგებად ძირითადად რკინაბეტონს იყე-
კედლის სისქე, რაზედაც ეყრდნობა თაღი. ნებენ (ანაკრები ან მონოლითური). უფრო
უკანასკნელ დროს სამრეწველო შენო- იშვიათად, ლითონის მასალას.
ბების გადახურვებში ფართოდ გამოიყე– ზემოთ დასახელებული სიერცითი კონს-
'ნება სივრცითი კონსტრუქცტ»ები. მათ ტრუქციებიდან შედარებით ზშირად გა-
რიცხვს მიეკუთვნება ერთმაგი და ორმაგი მოიყენება ერთმაგი სიმრუდის გარსები,
სიმრუდის გარსები, ტალღისებრი კამარე– რომლებსაც აქეს ცილინდრული ფორმა.
ბი, კარვისებრი გადახურეები და სხვ. ასეთი გადახურჟეები შეიძლება იყოს ერთ-
სივრცითი კონსტრუქციების გამოყენე– მალიანი, მრავალმალიანი და ტალღისებ-
69
 ნახ. 59, გუმბათქვეშა კონსტრუქციები: ა-- ტრომ.
პი, ბ –– აფრა.

10
 ნახ. 60. თაღოეან-კამაროეანი კონსტრუქციის
ელემენტები: 1 –– არკბუტანი; 2 –- კონტრფორსი;
9 კამარა.

რი სტრუქტურის (ნახ. 61 ა). მასალის გა– კვადრატის საფუძველზე ეწყობა ღა მიი-

მოყენების (ხარჯვის) თვალსაზრისით უფ- ღება ზევითკენ თანდათანობით, ცენტრი-
რო ეკონომიურია ორმაგი სიმრუდის გარ- საკენ გადანაცვლებული კოჭების წყო-
სები, რომლებიც უფრო დიდი მალის გა- ბით. ზემოთ მას სასინათლო ერდო აქეს
დახურეის საშუალებას, იძლევა ვიდრე დატოეებული. გვირგვინები გვხვდება ძი–
ერთმაგი სიმრუდის გარსები, ვინაიდან რითადად ორი სახი: პარალელური და
მათი კონსტრუქცია უფრო ხისტია უკა- კუთხური წყობისა თითოეული მათგანი
ნასკნელთან შედარებით. ა ტიპის
შეიძლება იყოს ოთხკუთხოვანი და რეა-
სივრცით-კონსტრუქციულ სისტემას მიე-
კუთვნება ორმაგი ამოზნექილობის მქონე
კუთხოვანი. ამის გარდა გვხვდება შერე-
ული წყობის გეირგვინებიც (ნახ. 62). სა–
გარსები (ნახ. 61 ბ),
გვირგვინი ხის კოჭოვანი გადახურ- ქართველოში ცნობილია რამდენიმე თორ-
ეის სპეციფიკურ სახეს წარმოადგენს. იგი მეტკუთხოვანი გვირგვინიც.

7.
ნახ, 6). გარსების სახ; ეები: ა == ერთმაგი სიმრუდის
ცილინდრული ფორმის; ბ -– ორმაგი სიმრუდის.
 ნახ.ა რტ2 გეირგეინს სახეები:
ა–– ოთბკუთხოვანი კუთხური
წყობის; ბ-- ოთხკეთხოვანი პა-
რალელერი წყობის: გ რეაკუ-
თხოვანი კუთხური წყობის; დ--
რვაკუთხოვანი პარალელური
წყობის; ე –– შერეული წყობის.

კიბჯეეპი

კიბე წარმოადგენს შენობის ერთ-ერთ მენტებია: კიბის საფეხურები, კიბის მარ–

ძირითად კონსტრუქციულ ელემენტს, რო- ში, ბაქანი, მოაჯირი და ჩანი.
მელიც ერთმანეთთან აკავშირებს ნაგებო– კიბის მარში ეწოდება დახრილ
ბის სართულებს. ამიტომ, კიბეების გან- კონსტრუქციას, რომელიც შედგება კოჭე–
ლაგება, პირველ რიგში დამოკიდებულია ბისა და საფეხურების რიგისაგან და მო-
ნაგებობის არქიტექტურულ კომპოზიცი- თავსებულია კიბის ბაქნებს შორის. ერთ
აზე და მისი სათავსების ფუნქციურ გადა- სართულზე ასასვლელად საქირო მარშე-
წყვეტაზე. კიბეების ზომები და მათი რა- ბის რაოდენობის მიხედვით კიბე შეიძლე-
ოდენობა უნდა უზრუნეელყოფდეს ხალ- ბა იყოს ერთმარშიანი, ორმა“-
ხის სათანადო გამტარიანობას. ხანძარსა- შიანი, სამმარშიანი (ნახ. Cქ2).
წინააღმდეგო უსაფრთხოების პირობების
მარშის სიგანე მრავალბინიან სახლებში
თანახმად, კიბეები უმეტეს შემთხვევაში
არღება არანაკლები 1,1 –– 1,2 მეტრისა.
თავსდება ცალკე გამოყოფილ სათაესში–– მარშის დახრილობა ჩვეულებრივ მიიღება
კიბის უჯრედში, რომლის კედლები 1:1,5-დან 1:2-მდე ფარგლებში, რაც გა–-
ცეცხლგამძლე მასალისაგან უნდა იყოს მოხატავს სიმაღლის შეფარდებას მის ჰო-
ამოყეანილი (აგური, ქვა, ბეტონი და სხე.). რიზონტალურ პროექციასთან. საფეხურე-
კიბე სამშენებლო მასალის მიხედვით შე- ბი შეიძლება იყოს: სიმაღლით –– 15–– 18
იძლება იყოს: ხის, ქვის, რკინა-ბეტონის სმ; სიგანით (სიღრმით) –– 25 –– 10 სმ.
და ლითონისა; დამზადების მიხედვით ასა- კიბის ბაქანი ეწყობა სათავსებში
წყობი და მონოლითური. კიბეების ელე- შესასვლელად ანდა ერთი მარშიდან მე–
–- – – 7
 არიბი ' თხიბი #-წ

ტბებგმა

წაზ. 63. კიბეები: ა-- ორმარშიანი კიბე;

ბ –_ სამმარშიანი კიბე,
ორე მარშზე გადასასვლელად. ბაქნის სი- მრავალსართულიან შენობებში სართუ-
განე (სიღრმეე უნდა იკოს არანაკლები ლებს შორის კავშირის დასამყარებლად,
_ მარშის სიგანისა. უსაფრთხოების დაცეის კიბეებთან ერთად გამოიყენება ლიფტე-
ბი. ლიფტი წარმოადგენს კაბინას, რომე-
მიზნით კიბის მარშები და ბაქნები უნდა ჩამოკიდებული,
ლიც ლიფტის შმახტშია
შემოიფარგლოს მოაჯირებით. სპეციალურ ტროსებზე . შახტი ზემოთ
ბინის შიგა კიბეებს ეკონომიის მიზნით ან ქვემოთ მოწყობილია სამანქან ო განყო-
ზოგჯერ უბაქნოდ აკეთებენ შემოსას-. ფილება, პრაქტიკაში იყენებენ შემდეგი
ვლელი საფეხურებით. შემოსასელელი სა- ზომის ლიფტებს –– 1X1,5 მ; 1,5X2,0 შ:
2,0X2,0მ. ლიფტი შეიძლება მოეწყოს
ფეწუ სამკუთხოვანი
–– რები ფორმის სა-
აგრეთეე კიბის უჯრედშიც. კიბისა და
ფეხურებია კიბის ბაქნის ადგილას. წრეში
ჩაწერილ კიბეს, რომლის სამკუთხოვანი ლიფტის გარდა სხვადასხვა დონეზე მდე–
ბარე ადგილებს შორის კავშირის დასამ-
ფოტმის საფეხურებიც ცენტრალურ ვერ-
სწორი ან
ტიკალურ საყრდენების გარშემოა მო- ყარებლად იყენებენ აგრეთეე
დას-
წყობ ––ილიხრახნული კიბე ეწოდება. მრუდხაზოვანი მოხაზულობის მქონე
სიბრტყეს პანდუს ს, პანდუსის
მოუხერხებლობის გამო ასეთი კიბეები, რილ
მერყეობს 1:6-1:8 ფარ-
მოქმედი ნორმების მიხედვით საცხოვრე- დახრილობა
ბელ სახლებში არ დაიშვება, გლებში.
 სასურავი

სახურავი შენობის დამაგეირგეინებელი წილში თავხეს, რომელიც დევს ეერტი–

ნაწილია, ის იცავს სახლს ატმოსფერული კალურად დაყენებული ხის ბოჭქებზე -–
ნალექებისაგან. კონსტრუქციის მიხედვით დგარებზე. ნიენივების და სხეა ელემენ–-
სახურავი შეიძლება იყოს სხეენიანი ან ტების შეერთება ხდება ლურსმნებით ან
უსხვენო. სხვენიანი სახურავი ქანობიანი ჩანგლებით. ზევიდან ნიენ-ვებზე დაკრუ-
კეთდება, ხოლო უსხვენო კი ბრტყელი. ლია ლარტყები, რომელზედაც იგება ბუ-
შეთავსებულ ბრტყელ სახურავში სხეენის რული (ნახ. 64). დიდი მალის გადასახუ–-
გადახურვა შეთაესებულია სახურავთან. რავად ნივნივების, კოჭებისა და დგარების
ქანობიანი სახურავი შედგება მზიდი და სისტემის ნაცელად ხშირად იყენებენ ერ-
შემომფარგლავი ელემენტებისაგან. სახუ–- თიან შეკრულ კონსტრუქციას, რომელსაც
რავს მზიდი ნაწილებია –- ნივნიეები, ფერმა ეწოდება. მასალის მიხედეით
დგარები, კოჭები, ლარტყები, რომლებიც ფერმები შეიძლება იყოს ხის, ლითონის,
თავისთავზე ღებულობენ ძირითად დატ- რკინაბეტონის. ხის ფერმა შედგება ღე-
ვირთეას. გადახურვის ასეთი სისტემ-ს როებისაგან, რომგლებიც ერთ სიბრტყეში
დროს ნიენიეები (დახრილი კოქები) თა- მდებარეობენ და ერთმანეთთან პდობები-
ვისი ბოლოებით ეყრდნობა საწარბეს (კე- თა შეერთებული. დღერმის ზეღა კონ-
დელზე დადებულ კოჭს), ხოლო ზედა სა- ტურს ზედა სარტყელი ეწოდება,

· ) 800-I(200

'

1200-I4«00
საჭმელი დღ. _
' –-. . 1200-1900. _ _._

ნახ. 64. დაყრდნობილი ნივნიეების კონსტრუკციული Lქემები: ა, გ–– ცალფერდა სახურავი; ბ, დ--
“ ორფერდა სახურავი; 1 –– ნივნივი; 2 –– თაეკოვი; 9 ––ქვესაბჯენი; 4–- თავზე; 5 –– დგარი,

25
 ნაზ, 65. რკინაბეტონის ფერმები: ა –– სამკუთხა; ბ -– პარალელურსარტყლიანი; 1 –- დგარი;
2 –– ირიბანი,

'C1 ქ > >

0 1)
დ -

ნახ. 66. სახურავის ფორმები: ა –- ერთქანობიანი; ბ –- ორქანობიანი; გ-- ოთსქანობიანი;

დ –– მრავალქანობიანი,

ხოლო ქვედას –– ქვედა სარტყე- სახურავი შემომფარგლავი ელემენ-

ლი. სარტყელთა შორის მდებარე ღერო- ტი--ბურული წარმოადგენს წყალუ-
ები ქმნიან ფერმის გისოსს. ამ გისო–- ჟონად მასალას (კრამიტი, ტოლი, შიფე-
სის ვერტიკალურ ღეროს დგარი ეწო- რი, თუნუქი), რომელიც ეწყობა სახურა-
დება ხოლო დახრილს ირიბანები ვის ლარტყებზე ან ფენილზე. ქანობიანი
(ნახ. 65). თანამედროვე მშენებლობაში სახურავი იძლევა დახრილ სიბრტყეებს,
ძირითადად რკინაბეტონის და ლითონის რომლებსაც ფერდი ან კალთა ეწო-
ფერმები გამოიყენება. დება. სახურავის კალთებისა ან ფერდების
LI) –”
გადაკვეთის ხაზს წიბო ეწოდება. ორი ორქანობიანი (რომელიც ეყრდნობ. რრ
ფერდის გადაკვეთის შედეგად მიღებულ ერთი სიმაღლის კედელს და შედგენილია
ჰორიზონტალურ წიბოს კეხი ეწოდება. ორი ფერდისაგან), ოთხქანობიანი (რომე-
ქანობიანი სახურავები ფორმის მიხედეით ლიც შედგება ოთხი ფერდისაგან) და მრა–
არის ერთქანობიანი (რომელიც ეყრდნო- ვალქანობიანი (რთული კონფიგურაციის,
ბა ორ სხვადასხვა სიმაღლის კედელს), ნახ. 66).
- ',

შფენობის სპეციალური ელემენტები

შენობის სპეციალურ ელემენტებად ბა. ასეთი აიენის სახურავი მეტენაღ

ითვლება: აივანი, ლოჯია, ერკე- ხის სვეტებს ეყრდობა. აივნის შმრაკირი
რი, შენობის ამ ნაწილებს აქვთ არა მარ- და ზედა ნაწილები ზოგჯერ მორთულია
ტო უტილიტარული დანიშნულება, არამედ აჟურული ორნამენტით. ეინაიდან ასეთი
ისინი აგრეთვე მნიშვნელოვან როლს ას- ა”ენის კონსოლურ კოჭებზე მოდის დიდი
რულებენ ფასადის მხატერულ-კომპოზი-” დაწოლა (სვეტები, გადახურვის, წონა და
ციურ გადაწყვეტაში. სხვ.), მათ ქვემოდან ამაგრებენ კრონშტე.
აივანი წარმოადგენს კედლის სიბრტყა- ინებით.
დან გამოწეულ ბაქანს, –– რომელიც მდე– ლოჯია წარმოადგენს შენობის ღია ნა-
ბარეობს სართულშუა გადახურვის დო- წილს, მოთავსებულს ფასადის სიბრტყე-
ნეზე და შემოფარგლულია მოაჯირით. ში, სწორკუთხოვანი ფორმის შეღრმავე.
აივნის მზიდ ელემენტებს წარმოადგენენ ბის სახით, რომელიც) სამი (ან ორი) მხრი-
კედელში ერთი თავით ჩამაგრებული კო- დან შემოსაზღერულია კედლებით,
ჭები (კონსოლები) ან რკინაბეტონის ფი- ერკერი წარმოადგენს შენობის ფასადი!
ლა. აივნის მოაჯირი შეიძლება აიწყოს სიბრტყიდან წინ გამოწეული სათავსი!
ლითონის ღეროებისაგან” რკინაბეტონის ნაწილს, რომელიც ყველა მხრიდან შემო-
ან ქვის სეეტებისაგაი რიკულებისაგან საზღვრულია კედლებით. ერკერი გეგმის
(რიკულებიან მოაჯირს ბალუსტრადა კონფიგურაციის მისედეით შეიძლება იყოს
ეწოდება). ასწორკუთხოვან, მრავალკუთხოვან ან
გარდა ამისა, არსებობს გადახურული წრიული. ერკერი შეიძლება იყოს მოწყო-
აივნები, რომლებიც ჩეეულებრივ ფასა–- ბილი ერთ ან რამდენიმე სართულის სი-
დის მთელ სიგრძეზე ან ნაწილზე ეწყო- მაღლეზე.,

თავი!

არქიტექტურული ნახაზი. შენოპის დაგეგმარების სტაღიებთ

არქიტექტურული ნახაზი

არქიტექტურული ჩანაფიქრი გამოისა- პროექცია, აქსონომეტრი»

ხება გრაფიკული ნახაზის საშუალებით. და პერსპექტივა.
საინჟინრო-სამშენებლო გრაფიკა ემყარე- ორთოგონალური დ:გეგმარების მეთოდ:

ბა მხაზველობითი გეომეტრიის მეთო- ითვალისწინებს საგნის ცალკეული ხედე-

დებს. არსებობს საგნის გამოსახვის რამ- ბის გეგმილთ სიბრტყეებზე გამოსახვას
დენიმე მეთოდი: ორთოგონალური გეგმილების სახით, გარკვეულ მასშტაბში.
77'
 ჯი 0 (
სა ს 4040 9090 24
სმ თიპისბისა
ნახ. 67. მასშტაბი.
აქსონომეტრიული დაგეგმარების მეთო– ხაზობრივი მასშტაბი გამოისახება სწორი
დი ითვალისწინებს საგნის დაგეგმილება! ხაზით, რომელიც დაყოფილია რამდენიმე
აქსონომეტრიულ სიბრტყეებზე კოორდი- თანატოლ მონაკეეთად, რომელსაც ფუძე
ნატთა ღერძებთან ერთად და იძლევა საგ– ეწოდება. ხაზობრივი მასშტაბის ფუძის
ნის მოცულობით გამოსახულებას, სიდიდის განსახღვრისათვის საჭიროა 1
პერსპექტივი იძლევა სიერცობრივ-მო– მეტრი (100 სმ) გავამრავლოთ რიცხობ-
ცულობით წარმოდგენას საგნის შესახებ რივ მასშტაბზე. მაგალითად, 1/50 რი-
და გამოსახავს მას პერსპექტიული სახე- ცხობრივი მასშტაბისათვის ხაზობრიეი
ცვლილების მიხედვით. მასშტაბის ფუძე იქნება 1მ. (100 სმ)X
მასშტაბი (ხომსადარი). ყეელა
XI/= ე =2სმ. ეს სიდიდე ნახაზზე
სახის ნახაზი გამოსახული ორთოგონალურ
პირობითად უდრის ერთ მეტრს. ხაზობ-
გეგმილებში (გეგმა, ქრილი, ფასადი და
რივი მასშტაბის მარცხნივ პირველ მონა-
სხვ) სრულდება ნატურალურ ზომასთან
კეეთს ყოფენ ათ ნაწილად, რითაც შესა-
შედარებით რაზდენჯერმე შემცირებული
ძლებელი ხდება უფრო მცირე ზომების
(იშვიათად გადიდებული) სახით წინასწარ
აღება.
დადგენილი მასშტაბის მიხედვით.
მასშტაბი ეწოდება ნახაზზე მოცემული
არქიტექტურულ პროექტში სრულდება
შემდეგი ნახაზები. გენერალური გეგმა,
გამოსახულების შეფარდებს ობიექტის
სართულების გეგმები, ჰჭღოილები, ფესადე-
ნამდვილ სიდიდესთან, ანუ ნახაზზე აღე-
ბი, დეტალები, პერსპექტივა.
ბული ხაზის სიგოძის შეფარდებას ნატუ- გეაერალური გეგყა სამშენებ-
რალუო სიგრძესთან. მასსტაბს დეიძლენა ლო ნაკვეთის ზედხეღს, პორიზონტალუო
ჰქონდეს რიცხობოივი ან ხაზობ- პროექციას წარმოადგენს, რომელზედაც
რივი გამოსახულება (სახ. 67). დატახილია ამ ტერიტორიაზე არსებული
რიცხობრივი მასშტაბი წაონოადგენს და ასაგები ყველა ნაგებობა, მისადგომი
ნაწევარს, რომლის მრიცხეელი უდრის გზები, გამწეანების მასივები ტერიტო-
ერთ ერთეულს, ხოლო მნიშვნელი
–– რიის კეთილმოწყობა და სხე. (ნახ. 68).
რიცხეს, რომელიც გამოხატაეს თუ რამ- დიდი საწარმოების დაპროექტების
დენჯერ არის შემცირებული ნახაზზე გა- დროს გენერალური გეგმის სქემას მნიშ-
მოსახული დეტალის ზომა მის ნამდვილ ენელოვნად განსაზღერავს საწარმოს ტექ-
ზომასთან შედარებით. მაგალითად, მას- ნოლოგიური პროცესი.
შტაბი 1:5 ნიშნავს, რომ ქაღალდზე გა– ცალკეული ნაგებობა გენერალურ გეგ-
მაზე გამოისახება ზედხედში, მხოლოდ
მოსახული საგნის ზომა ხუთჯერ არის შემ-
ცირებული ნატურალურ ზომასთან შე- თავისი გარე კონტურის ჩეენებით. ხში-
„დარებით. რად შენობიL ზედხედზე დატანილია სა–

LI)
 ნახ. 68. გენგეგ: მის ნახაზის მაგალითი,
დ აწოტალლი
ა I

ე7ე0
საბა

_ L
1250 -
ნაზ. 69. გეგმის ნახაზის მაგალითი
,
 ნახ, 70. ჭრილის ნახაზის მაგალითი.

ხურავის გეგმა და ზოგჯერ კი შენობის ტი დეტალურადაა მოცემული, გეგმა ჩეე-

ძირითადი გეგმაც. გენერალური გეგმის ულებრიე, ხაზებით შემოივლება. კედლის
მასშტაბი დამოკიდებულია ნაკვეთის ზო- სისქის კონტური (გაკვეთილ ნაწილებში)
მაზე. უმეტეს შემთხვევეაში გენერალური იხაზებ სქელი (კონტურისს ხაზებით
გეგმის მასშტაბი აიღება 1:200 ან 1:500. (0,4
–– 0,8 მმ), ხოლო გაუკეეთელი ხი-
· გეგმა შენობის“ ჰორიზონტალურ ლული ნაწილები წვრილი ხაზებით
კვეთს ფანჯრების დონეზე გეგმა ეწო- (0,2 მმ). :
დება. გეგმაზე ასახულია ნაგებობის სა- ვრილი. ნაგებობის ვერტიკალურ
თაგსების ურთიერთგანლაგება,„ ნაგებო- კვეთს (გრძივად ან განივად) ჰრილი ეწო-
ბის კონსტრუქციული სისტემა, კედლები– დება (ნახ. 70). გეგმასთან ერთად იგი იძ-
სა და საყრდენების განლაგება და სისქე– ლეეა წარმოდგენას შენობის შიგა სივ-
ები, კარებისა და ფანჯრების ჩვენებით, რეობროივ სტრუქტურაზე, ინტერიერის
კიბეები და სხვ, (ნახ. 69). მრაგალსართუ- არქიტექტურაზე, კონსტრუქციულ გადა-
ლიანი შენობის შემთხეევაში აუცილებე- წყეეტაზე და სათავსების ეერტიკალურ
ლია ყველა განუმეორებელი სართულის ზომებზე. ჭრილში ასევე ასახულია გაღა-
გეგმის გამოხაზვა. ხურვის და სახურავს კონსტრუქციები
გეგმის გრაფიკული შესრულება დამო– და სხვ.
კიდებულია დაპროექტების სტადიაზე. ჭრილები კეთდება შენობის განიეი ან
ესკიზურ პროექტში პქრილში მოცემული გრძიეი კედლების პარალელურად. მათ
ადგილები (კედლის ნაწილის სისქეები) სათანადოდ განიეი და გრძივი ჭრილი
„ჩვეულებრივ იფარება ტუშით, ხოლო გა- ეწოდება. ჭრილის ადგილი და მზერის
«უუჭრელი ხილული ნაწილები გამოიხაზება მიმართულება გეგმაზე ხაზითა და ისრე-
წერილი ხაზებით ესკიზური პროექტის ბით უნდა იყოს აღნიშნული. თუ პროექ-
„გეგმებზე საჭიროა ავეჯისა და მოწყობი–- ტში რამდენიმე ჭრილია, საჭირო ხდება
მათი დანომვრა –– ჭრილი 1-ს, 2-2,
ლობის განლაგების ჩვენება.
ნა- ან ა–– ა, ბ-–– ბ, ა. შ. ჭრილზე ძირითადად
ტექნიკურ პროექტში და სამუშაო
(ხაზებში, სიდაც შენობის ყველა ელემენ- აღინიშნება ვერტიკალური ზომები.

-80 ...,
 –>>–>»V»>ებებებსბსბსეა-.გბ–

'
'
!
I
!

ნახ. 71. ფასაღის ნახაზის მაგალითი.

ჭრილების გრაფიკული შესრულება დეტალები და ფრაგმენტე-

ისევე როგორც გეგმებისა, დაზოკიდებუ- ბი. გეგმების, პრილებისა და ფასადების
ლია პროექტის სტადიაზე ესკიზური გარლა ზს–ეწობის დაპროექტების დროს
პროექტის გრილებზე ეერტიკალური Lი- Lოულდება აგრეთეე დეტალების, ფრაგ-
ბრტყით გადაკვეთილი კედლებ-სა და გა- 1ე-Cების და შაბლონების ნახაზები,
დახურვის ნაწილები შაეი ტუშით ან LLეა +3 ნასაზებში მსხეილ მასშტაბშია მოცე-
საღებავით უნდა შეიესოს; ტექნიკური «ა» (ული ფასაღისა და პრილის (ალკეული
სამუშაო პროექტების ჭრილები ხაზებ- ეღებენტები (კარნიზი ფანჯარა, კარი,
სრულდება. ლვკორაციული მორთულობა და სხვ),
ფასადი. ნაგებობის გარე გამლხასუ- რომელთა დ:წერილებით გამოსახვა ფა-
ლებას, დაგეგმილს შვეულ სიბრტყეზე, სადღსე და პურ-ლში მასშტაბის სიმცირის
ფასადი ეწოდება (ნახ. 71). გამო ევერ ხერხდება დეტალებისა და
ფასადის ნახაზი წარმოდგენას გვ-ძლევ“ ფრაგმენტების ნახაზები სრულდება, რო-
ნაგებობის გარე სახეზე, მის კომპოზი- გორც ამორეცხვის წესით, ასევე გრაფი-
ციურ და მსატვრულ გადაწყვეტაზე, მის კულად. ·
ზომებზე, მასშტაბურობაზე. ესკიზურ დეტალის ნახაზს, შესრულებულს ნა-
პროექტში შეიძლება წარმოდგენილი იყოს ტუ'ალურ ზოზაში შაბლონი ეწოდე-
ორი-სამი ფასადი, ხოლო ტექნიკურსა და ბა, შაბლონები სრულდება სამუშაო ნახა-
სამუშაო პროექტში ყეელა ფასადია სა- %ებში. მათი საშუაღებით ოსტატი უშუ-
პირო. ფასადები სრულდება გრაფიკუ- ალოდ ამზადებს დეტალს მშენებლობა-
ლად და დაფერეითაც (ერთ ან რაზღენი- ზე ან წარმოებაში,
მე ფერში) ფასადის შესრულება ამო- პერსპექტიეა. ობიქტის (ნაგე-
“რეცხეის ტექნიკაში უკეთ ავლენს შენო- ბობის, შენობის) მოცულობით –– სივ-
ბის არქიტექტურულ ფორმებს. რცით გამოსახულებას ისეთი სახით, რო-
6. ნ. ქადეიშეილი 51
 ნახ. 72. შენობის პერსპექტიული ხედი.

გორხაც ჩვენ მას თვალით ვხედავთ. პე5L- კარ-ფანჯრები” ღიობების სანიტარი-

პექტივა ეწოდება. პერსპექტივის აგების ულ-ტექნიკური მოწყობილობის, სამშე-
მეთოდი იძლევა საშუალებას თვალსაჩი- ნებლო მასალებისა და სხვა ელემენტების
ნოდ გამოვსახოთ ფორმის მოცულობა (Lა- გამოსახვისათვის სამშენებლო ხაზვაში
მი განზომილება). პერსპექტივა შეიძლება მიღებულია სპეციალური პირობითი ალღ-
შესრულებული იყოს აკვარელის ან აLო- ნიშ;ნები. (ტაბ. VI, VII).
რეცხვის ტექნიკით (ვახ. 72).
ზომების აღნიშენა სამშე-
ნახაზის გრაფიკული გა-
ნებლო ნახაზზე. სამშენებლო ნა-
ფორმება, ნახაზი, ფორმატი, ხაზების
ხაზზე (ფასადებზე, ჭქრილებზე, გეგმებზე.
ტიპები, კვეთის წახაზეის სისტემა, 2?აL-
შტაბის არჩევა, ობ“ექტის ხედების გან- დეტალებზე) ზომების გამოსახვა ძირითა-
ლაგება, ზომებისა და პირობითი ნიშნების დად მიღებულია სანტიმეტრობით. ზომი-
აღნიშვნა სრულდება სახელმწიფო სტან- სა და მისი გამოსატანი ხაზები იხაზება
დარტების შესაბამისად და მათ- გამოყე- მთლიანი წერილი ხაზებით. გამოსატანი
ნება აუცილებელია სამშენებლო ნახაზის და ზომის ხაზის გადაკვეთის ადგილები
შესრულების დროს. აღინიშნებ ისრებით ან 3 მილიმეტრის
სამშენებლო სხაზეაში გამოყენებული სიგრძის დახრილი ხაზებით. ზომის მაჩ-
ხაზები სამნაირია: 1. ძირითადი ხაზები, ეენებელი რიცხვები იწერება ზომის ხა-
რომლებითაც გამოისახება არქიტექტუ- ზის ზემოთ.
რული ობიექტი 2. დანხმარე ხაზები გეგმაზე, ტექნიკური პროექტის სტ-
(ზომების გამოსატანი და ღერძების ხაზე- დიაში უნდა დაიწეროს არანაკლები ოთხი
ბი) და 3. კონტურის ხაზები
-- წენობის რიგი ზომისა: 1. კარ-ფანჯრების ღიობე-
გაკვეთილი ნაწილების კონტურის გამომ- ბისა და შუაკედლისების ზომა; 2. კედ-
სახველი ხაზები (გეგმაზე და ჭრილზე). ლებისა და სვეტების ღერძებს შორის
82
 2
ნახ. 73. დასაკელავი ღერძების და ზომების აღნიშენის მაგალითი.

მანძილების ზომები; 3. განაპირა კედლე– ხაზების გარეთ და მათ ბოლოში აღნიშ-

ბის ღერძებსს შორის მანძილის ზომა; 4. ნულია პატარა წრეხაზებით, რომელთა
განაპირა კედლების გარე ხაზებს შორის დიამეტრი უდრის 7–-10 მმ, განივი კედლე–
მანძილის ზომა (ნახ. 71). ზომები გეგმაზე ბის ღერძების ასეთ წრეხაზებში (მარ-
საჭიროა დაიწეროს ოთხივე მზრიდან. ცხნიდან მარჯვნივ) ჩაიწერება ციფრები:
ნატურაში გა- 1, 2. 3, 4 და ა. შ., ხოლო გრძივი კედ–-
მუშა ნახაზიდან ზომების
გეგმაზე დაი- ლების ღერძების წრეხაზებში ჩაიწერება
დატანის გასაადვილებლად
ღერძები. ასოები ა, ბ, გ: დ და ა. შ. შესაბამისი
ტანებ დასაკვალავი
კედლების ღერძებს ჭრილებშიც უჩვენე-
ამისათვის განივი და გრძივი კედლები–
სა და ცალკემდგომი საყრდენების ღერძე-
ჭრილებსა და ფასადებზე იწერება შე-
ბის ხაზები გამოტანილია გეგმიდან ზომის
მვ
 ?4ი

(25
795

დ
ნახ. 74. ზომების აღნიშენა პრილზე.

ნობის ნაწილების ეერტიკალური ზომები ნის მაჩვენებელი ციფრი. ნიზნულების

(ნახ. 74). გარდა ამისა, ჭქრილებსა და ფა–- ათვლა წარმოებს პირობითად აღებული
სადებზე აღინიშნება აგრეთეე შენობის 4+-0,00-დან, რომლისთვისაც
დონიდან
ძირითადი, პორიზო" ჩალური ელემენტე–
ხშირად ირჩევენ პირველი სართულის
ბის (საძირკელის ფუჭე, სართულშუა გა-
დახურვა და სხვ) ”იშნულები, რომელიც იატაკის დონეს. ამ დონის ზემოთ ზომები
გამოისახება პატარა ს:ნკუთხედით, რომ- აღინიშნება პლუსით, ხოლო ქვემოთ, მი-
ლის გვერდზე მიწერილია სიმაღლის დო- ნუსით.

ფენოპბის დაგუჭმარების სტადიები

არქიტექტურული ნაგებობის დაგეგმა- ნობის ყველა ძირითადი სათავსის დანიშ-

რება ხდება მოცემულობის საფუძველზე, ნულება და საეარაუდო ფართობი, სათავ-
რომელსაც საპროექტო სახელოსნო ღე- სები ფუნქციური ურთიერთდამოკიდე-
ბულობს დამკვეთი ორგანიზაციისაგან. ბულება, მშენებლობის ვადები, ადგილის
დაპროექტების მოცემულობაში წარმო-
დგენილი უნდა იქნეს შემდეგი მონაცე– ტოპოგრაფიული გეგმა მიწისქვეშა კო-
მები: მშენებლობის ადგილი, ასაგები შე- მუნიკაციების განლაგების გეგმა და სხვე.
ზ4
ამ მონაცემების საფუძეელზე
ნაგებობის პროექტი.
შედგება ექტში წარმოებს ყველა არქიტექტურული
და კონსტრუქციული საკითხის დაზუსტე-
პროექტი სრულდება რამდენიმე ეტა- ბა იმ ცვლილებებისა, რომლებიც ესკიზუ-
პად. რთული არქიტექტურული ნაგებო- რი პროექტის დამტკიცების დროს იქნა
ბისათვის მიღებულია სამსტადიიანი დაპ- მიღებული. გარდა ამისა, დაპროექტების
როექტება: 1. საპროექტო მოცემულობა ამ სტადიაში ხდება შენობის კონსტრუქ-
(ესკიზური პროექტი); II ტექნიკური ციული სისტემის და სანიტარიულ-ტექნი-
პროექტი; III. სამუშ-ო პროექტი (სამუ- კური მოწყობილობის (გათბობა, ვენტი-
შაო ნახაზები). ლაცია, წყალმომარაგება ღავდ სხე.)
ესკიზური პროექტი იძლეეა გაანგარიშებ და ძირითადი ნახაზების
საერთო წარმოდგენას ასაშენებელ ნაგე– დამუშავება. ტექნიკური პროექტის ნახა-
ბობაზე, მის გეგმაზე, სივრცობრივ გადა- ზებზე დატანილი უნღა იყოს როგორც
წყვეტაზე და კონსტრუქციებბე (ზოგა- ნომინალური, ისე კონსტრუქციული ზო-
დაღ).
მები, ტექნი„ური პროექტის ნახაზები
ესკიზურ პროექტში მოცემული უნდა სრულდება 1:50 ან 1:100 მასშტაბში,
იყოს ნაკვეთის გენერალური გეგმა, შენო-
სამუშაო ნახაზები სრულდება
ბის ტიპური სართულების გეგმები, შე-
დამტკიცებული ესკიზური ან ტექნიკური
ნობის მთავარი და გვერდითი ფასადები,
პროექტის საფუძველზე. სამუშაო ნახა-
გრძივი და განივი ჭრილები, ექსტერიერი-
სა და ინტერიერის პერსპექტივები და შე- ზებში მოცემულია ყოველი დეტალის და
ნობის მაკეტი. ესკიზური პროექტის ნახა– კონსტრუქციული კვანძების გადაწყვეტა.
გარდა ნომინალური და ძირითადი კონს-
ზებზე მოცემულია მხოლოდ გაბარიტული
და ნომინალური ზომები, ესკიზურ პრო- ტრუქციული ზომებისა, აღნიშნულია ყვე-
ექტს თან ერთვის განმარტებითი ბარათი, ლა წერილმანი ელემენტის ზომებიც. სა–
სადა) მოცემულია პროექტის დასაბუთე- მუშაო პროექტის შემადგენლობაში შე-
ბა და ახსნა-განმარტება სახარჯთაღრიც- დის აგრეთვე შაბლონებ
–– რთული
ი არ-
ხვო გაანგარიშებით. ესკიზური პროექტი ქიტექტურულ-მხატვრული ელემენტების
სრულდება 1:100, 1:200, 1:400 მასშტა- ნახაზები ნატურალურ ზომაში. სამუშაო
ბში. ნახაზებისათვის მიღებულია მასშტაბები:
ტექნიკფრი პროექტი წარმო- შაბლონებისათვის –1:1; დეტალებისათ–
ადგენს ესკიზური პროექტის შემდგომ სა- ვის
–– 1:2; 1:5; 1:10; ფრაგმენტებისათ-
ფეხურს და შეიცავს უფრო დეტალურად“ ეის–– 1:20, 1:25; ფასადების, ჭრილები-
დამუშავებულ ნახაზებს. ტექნიკურ პრო- სა და გეგმისათვის–– 1:50; 1: 100,

არქიტექტურული ნაგებობის აზოვჭა

არქიტექტურული ნაგებობის კვლეეა დება. შენობის სრული აზომვის დროს

(შესწავლა) ხშირად აზომეითი სამუშაო- კეთდება შენობის გეგმების ჭრილების,
ების ჩატარებას მოითხოვს, აზომვის სა- ფასადების, ფრაგმენტების დეტალების
შუალებით ხდება არქიტექტურული ნაგე- ნახაზები. გეგმები, ჭრილები და ფასადები
ბობის არსებული მდგომარეობის დაფიქ- ჩვეულებრივად 1/25, 1/50, 1/100 მას-
სირება ქაღალდზე. აზომეითი ნახაზები, შტაბში იხაზება. ფრაგმენტები და დეტა-
ისევე როგორც ყველა სხვა სახის ნახაზი ლები 1/5, 1/10 მასშტაბში.
სამშენებლო ხაზვისა და არქიტექტურუ- არქიტექტურული ნაგებობის აზომეა
ლი გრაფიკის წესების მიხედვით სრულ- ორ ეტაპად ხდება: თაედაპირველად კეთ–
მ5
 „34
/0წი
რ
ღ-
რდ

V/ი

8
ს
689 ბახს 98. (010 (230.
ააქ

20.00 1–< 9 5
ი /“,

5
-
დI
95
ჯ.>
%
31
%

LI - ? )

იტ“ (#1) ეა ი

9 3 წ ლ

| ==
94% § ი ი0#<
· 9
"
85 M
ჯ· <
- ·
ზ « ::
რ :
- 899 ლ > :
- '

4 +905 92C 7 2
დ:
95 ლ
!
L
=- 8 L
ჟ2 წლ §
იილ თ. C _ ი =
ნახ, 75. შენობის ფასადის და გეგმის აზომეის მაგალითი.
 დება შენობის ასაზომი ნაწილების სქე- რაზოთი ან რაიმე სხვა ხელსაწყოს სა-
მატიური ნახაზი-ჩანახატი, სათანადო ზო-
შუალებით ატარებენ საღებავით.
მების აღნიშენით, რომელსაც კროკი ეწო- ამ ხაზის გატარების სიმაღლე დამო–
დება. ამის შემდეგ, კროკების მონაცემე–
ბის მიხედეით ხდება ნახაზების კიდებულია იმაზე, თუ რა ნაწილები აქეს
გამოხაზეა
მასშტაბში (სუფთა ნახაზი). შენობას დაკარგული, როგორი მისადგომი
კროკების შედგენა. კროკების აქვს შენობის ამა თუ იმ ნაწილს და სხვ.
შედგენას ადგილზე (ასაზომ ობიექტზე) ნორმალურ პირობებში ხაზს ატარებენ
აწარმოებენ. გეგმის, ჭრილის, ფასადის იატაკიდან 0,5--.-1,5 მეტრის სიმაღლის
და ნაგებობის სხვა ელემენტების ჩახატ- ფარგლებში. ამ ხაზის დონეს ნულოვან
ეა თვალზომით ხდება და სრულდება ფან- დონედ (ნიშნულად) მიიჩნევენ და ძეგლის
ქარში, მიუხედავად ამისა, კროკებზე გა- ”კოველი წერტილის ადგილმდებარეობას
მოსახული ჩანახატის კონფიგურაცია,
მის მიმართ საზღერაევენ. ამ ხაზის ზემოთ
პროპოთციები და სხვ, მაქსიმალურად უნ-
ღა შეესაბამებოდეს ასაზომ ობიექტს. მდებარე წერტილებს დადებითი ნიშანი
ასეთი სახით დამზადებულ ნახაზზე ხდე- ექნებათ, ხოლო მის ქვემოთ, მდებარე
ბა ძეგლის აზომვის შედეგად მიღებული წერტილებს უარყოფითი და მათ წინ ნი-
ზომების დატანა: შანი მინუსი ეწერება. (ნახ. 75).
შენობის აზომვა შემდეგნაირად ხდება: ზემოთ განხილული არქიტექტურული
შე/ობის კედელზე უნდა ავიღოთ ერ- ნაგებობის აზომეი” საერთო წესების
თ- აზომეის სათავედ მიჩნეული წერტი- გარდა, აზომვითი სამუშაოების ჩატარე-
ლი (შენობის გეგმის, ფასადის და ვრი- ბის დროს, ზოგიერთ შემთხვევაში საჭი-
ლის სიგრძის გაზომვის დროს ასეთ წერ- როა ეგრეთ წოღებული „სამკუთხედის
ტილაღ ჩვეულებრიე აიღება შენობის ან
წესის“ გამოყენებ,ა რომლის მიხედეით
სათაეს,ს კუთხეები) ამ წერტილიდას ნებისმიერი წერტილის ადგილმდებარე-
კედლის მთელ სიგრძეზე ჰორიზონტალუ-
ობის განსაზღვრა ხდება ორი წერტილის
რად უნდა გაიქიმოს „რულეტკა“ და მისი საშუალებით და არა ერთი წერტილისა,
საშუალებით ერთიანად გაიზომება ამ კე–
როგორც ეს ჩეეულებრივი აზომვის დროს
დელზე განლაგებული ყველა ელემენტის ხდება. (ნაზ, 76, ა), მაგალითად, თუ ეი-
(კარის, ფანჯრის პილასტრის და სხვ.)
განასაზღერელი წერტილების დაშორება. ცით 4 და # წერტილების ადგილმდება–
(მანძილი) სათავე წერტილამდე. მიღებუ- რეობა, და მანძილი ამ წერტილებიდანX
ლი ზომები იწერება სპეციალურ ხაზზე წერტილამდე (/IX და 8X), X წერტილის
(ზომის საზზე) რომელზეც წერტილებ“თ ადგილმდებარეობის დასადგენად #4 და
აღნიშნულია ზომის ხაზისა და ზომის გა- 8 წერტილებიდან უნღა შემოიხაზოს
მოსატანი ხაზების გადაკვეთის ადგილე-
ორი რკალი #4X და 8X რადიუსით და
ბი, ანდა პირდაპირ ასზომ წერტილებ-
თან, ზომის გამოსატანი ხაზების გატარე- მათი გადაკეეთა მოგვცემს X წერტილის
ბის გარეშე (ნახ. 75). ზუსტ ადგილმდებარეობას.
შენობის ვერტიკალური ზომების (ნიშ- ამ ხერხის გამოყენება აუცილებელია
ნულების) ასაღებად საჭიროა დამხმარე ყველა მრუდხაზოვანი და არამართკუთხა
ხაზებს გატარება. კერძოდ, საჭიროა ოთხკუთხედის მქონე ფორმის არქიტექ-
კედლის შიგა და გარე სიბრტყეებზე თა- ტურული. ელემენტების აზომვის დროს.
რაზული ზაზის გავლება, რომელსაც თა- ამ ხერხით თაღის ან სხვა რაიმე მრუდ-
87
 C.

რა
4

, ნახ. 76. სამკუთხედის წესით თაღ-ს აზომეა: ა –- სამკუთხედის წესი; ბ-- თაღის აზომვის
მაგალითი,

ხაზოვანი ელემენტის ასაზომად საჭიროა რომ სათავსის ყველა კუთხე არ არის

ასაზომი ელემენტის მრუდხაზოეან ზეღა- მართი. ასეთი ოთხკუთხედის აზომვისათ-
პირზე ავიღოთ რამდენიმე წერტილი 1, 2, ვის აუცილებელია სამკუთხედის წესის

3, 4, 5 და ა. შ. და ორი ცალკე მდებარე გამოყენება.

წერტილი
– # და 8 (დაზუსტებული აღ- დაპროფილებული დეტალების და ფრა-
გილმდებარეობის) თაღის ან კამარის გმენტების (კარნიზის, ფანჯრისა და კარის
აზომვის შემთხეევაში, ჩვეულებრივ აLეთ საპირეების და სხვ.) აზომვის დროს საჭი–
წერტილებად აიღება თაღის (კამარის) როა დამხმარე ხელსაწყოების (შვეული,
ქუსლის წერტილები. (ნახ. 76,ბ). :ძ-ს სახაზავი და სხვ.) გამოყენება, რომელთა
საშუალებით ასაზომი ღეტალის გეერდით
8; 42: 82; #3; 81 და ა. შ. მანძილები მიმართუ-
კატარებთ, დამხმარე, საჭირო
და ნახაზზე ამ მანძილების ტოლი რაღდიუ-
ლებ“ს მქონე, ხაზს რდიბრტყეს). ამ ხერ-
სებით 4 და8 წერტილებიდ:ნ შე?ოესა- პროფი–
Lით არქიტექტურული! დეტალის
ზოთ შესაბამისი რკალები. მათი გადაკ:ე–-
ლის ღასადგენად, უნდა განისაზღვროს
თით მიეიღებთ 1, 2:3 და ა. შ. წერტილე-
პროფილის კონტურის წერტილების ად-
ბის ადგილმდებარეობას, ხოლო ამ წერტ--
გილმდებარეობა (კოორდინატები დამ-
ლებზე გატარებული მრუდი მოგვეემს ასა-
ხმარე ხაზის (სიბრტყის) მიმართ, რომე-
ზომი თაღის ზუსტ კონტურს (მოხაზულო-
ფაქტიურად კოორ-
ბას). რაც უფრო მეტ წერტილს ავიღებთ ლიც ამ შემთხეევაში,

ასაზომ დეტალზე, მით უფრო ზეLსტ მო- დინატთა სისტემს ერთ-ერთი ღერძის
ხაზულობას მივიღებთ ნახაზზე. როლს ასრულებს (ნახ. 77 ბ).
ოთხკუთხა ფორმის სათავსის გეგმის ; არქიტექტურული ნაგებობის ჭრილე-
გაზომვის დროს ყველა შემთხვეე»ზი უნ- ბისა და ფასადების აზომვის დროს ქვების
და შემოწმდეს სათავსის მართკუთხოვნე- წყობაც იზომება. იმ შემთხვევაში თუ
ბა დიაგონალების საშუალებით (ნახ. 75). შენობა აგებულია ან მოპირკეთებულია
იმ შემთხვევაში თუ დიაგონალები სხვა- ქვის კვადრატებისაგან, მაშინ წესით ყო-
დასხვა ზომის აღმოჩნდა, ეს იმას ნიშნავს, ეელი ქეა იზომება (ნახ. 77, ა), ხოლო თუ
 ა LI.) | | I
0 რ 13) 2%0, „340.
2=
0 ან I” 2" 2ჩ7 2!"

, =
ის 2 (LI 175. 24! უე”

21 0,00 =>

ღ ·
9: VII #70) II) 2V 2? '

I _._ L 1,
ხ

ბ
9555

ა) 2 ოუ = =

! L
წ. 7 95 101 1 შ.
ისყ V (5 #9 აძ L7 „54 «4 «41 73 7/

ნაბ. 77. არქიტეკტურული ელემენტების აზომვის მაგალითები: ა--კედლის წყობის აზომვა;

ბ პროფილირებული დეტალის აზომვა,
აგებულია ყორე ან რიყის ქვის კროკებსს დამზადების შემდეგ, რო–
კედელი
ობით, მაშინ იზომება მხოლოდ წყობის გორე ზემოთ იყო აღნიშნული, ხდება მა-
რიგების ე, ერტიკალური ნიშნულები და თი დამუშავება. და ამის საფუძველზე
გარდა ამისა, ფიქ სირდება ზოგიერთი და– სუფთა ნახაზების გამოხაზეა მასშტაბში.
2. სასიათებელი (გამორჩეული თავისი ზო- ამ ნახაზებზე, ჩვეულებრივ ზომები არ

მით და
ოორმით) ქეების ადგილმდებარე- იწერება და კროკებისაგან განსხვავებით
ობა. ხდება მათი დატუშეა.
 ნაწილი მესამე

არქიტექტურული ძეგლების მიმოხილვა

სამშენებლო საქმიანობა ჩაისახა. შო- ბა არქიტექტურა. ცალკეულ ქვეყნებში,

რეულ წარსულში, იმ დროს როდესაც კაცობრიობის განეითარების სხვადასხვა
ჯერ კიღევ პირეელყოფილი აღამიაწი ეტაპზე საზოგადოების განვითარების
აგებდა თავისათვის პრიმიტიულ თავგშესა- დონისს და გეოგრაფიული პირობების
ფარს. დროთა განმავლობაში შექმნილი შესაბამისად ხუროთმოძღვრული ხელოე-
იყო პირველი უმარტიეესი Lასშენებლო ნება ღებულობდა სხვადასხვა ფუნქციურ
კონსტრუქციები და ნაგებობები. შემ-, და სტილისტიკურ გადაწყეეტას. ჩამოყა-
დგომში თანდათანობით შემუშაეებული ლიბებული იყო სხვადასხვა არქიტექტუ-
იქნა უფრო სრულყოფილი საწშენებლო რული სტილი, რომლებსაც გააჩნდათ თა-
კონსტრუქციები ღა მეთოღები. ადამია– ეისი დამახასიათებელი მხარეები. ქვემოთ
ნის მატერიალური და სულიერ” კულტუ- განხილულია ზოგიერთი ძირითადი არქი“-
რის პროგრესის შედეგად სამშენებლო ტექტურული სტილის დამახასიათებელი
საქმე ად“ს ხელოენების დონემღე. ჩნდე– ხუროთმოძღერული ძეგლები,

გორას ტაძარი ედფუში

ძველი სამყაროს ერთ-ერთი უძეელესი მარხების თემამ, რომელიც აქ წარმოღ-

მონათმფლობელური სასელმწიღოს –– ეგ- გენილია მასშტაბების, პირაზიღების დ.
ვიპტის არქიტექტურა, რომელც. ბევრად კლდეში ამოკვეთილი აკლდამებ-ს სახით
განპირობებული იყო მონების უფასო მუ- ხოლო შემღეგში ეგვიპტურ არქიტექტუ-
რაში წამყვანი ადგილი ენი”ება ტაძრებ4!
შმახელის არსებობით. აღგილობრიეი სამ-
თემას.
შენებლო მასალითა და კლიმატურ პი-
გორას ტაძარი ედფუში (<1.
რობებით, გამოირჩევა გრანდიოზული წ. 237-57 წლები) ეგვიპტის ელი-ისტური
მასშტაბებით ღა მონუმენტურობით. ეგ- ხანის ხუროთმოძღვრული ძეგლია. ეს პე-
ვიპტური ნაგებობის კომპრზიციური- გა- რიოდი ძველი ეგვიპტის სამშენებლო
დაწყვეტა ხასიათდება მასების წონასწო- მოღვაწეობის უკანასნელი აღმა:ლობის
რობით ღა სტატიკურობით მასიური ხანას წარმოადგენს. ამ დროს ეგვიპტის
კედლები და დგარულ-კოჭოვანი სისტემა საულტო არქიტექტურა უბრუნდებს
ეგვიპტური არქიტექტურის ძირითად ახალ სამეფოში; (ძე. წ. XVI-–-XI სს). გაე–
კონსტრუქციულ ელემენტს წარმოადგენ– რცელებულ მიწისზედა ტაძრის ტიპს.
და. ეგვიპტური არქიტექტურის განვითა- გორას ტაძრის გეგმაც იმეორებს კლა-
რების მთელ მანძილზე წამყვანი ადგილი სიკური ხანის, ეგვიპტური ტაძრებისათვის
უკავია სამარხებისა და ტაძრების თემას. ტრადიციულ სქემას (ნახ. 78). იგი შედგე–
ძველი სამეფოს ხანაში (ძვ. წ. XXX-- ბა სწორკუთხა ფორმის ჰიპოსტილური
XXIV სს) დიდი გაერცელება პოვა სა- (მრავალსვეტიან) დარბაზისაგან, რომელა
%
 ..9!
«2 ბეი
ყაით“ | (7
სოლის « ან

25
ნახ. 79. გორას ტაძარი ედფუეში. გეგმა.

ნახ. 79. გორას ტაძარი ეღფუში, შიგა ეზოს ხელი.

ახალი სამეფოს ტაძრებისაგან განსხვავე-
საც უკანა მხრიდან ეკვრის მცირე ზომის
ბით. სადა) ჰიპოსტილურ ღარბაზებს
სათავსი––საკურთხეველი (სეკოსი). ტაძრის
მასი– აქეთ ამაღლებული შუა ნაწილი, გორას
უკანა ნაწილი გარშემორტყმულია
ამ კედელსა და ტაძარს ტაძარში ჰიპოსტილური დარბაზი მთლი-
ური კედლით.
მოწყობილია გარსშემოსავლელი. ანად ერთი სიმაღლისაა და გადახურულია
შორის
91
 ნახ, 60. გორას ტაძარი ედფუში. პილონი.

არტყელი, პორიზონტალური სახურავით. ქეის ობელისკები. ტაძართან მისადგომი

რომლის შუა ნაწილში მოწყობილია სანა–- გზის ორივე მხარეს განლაგებული ივო
თური. დარბაზის ინტერიერის მთავარ სფინქსთდ ფიგურების რიგ. ტაძრის
ელემენტს წარმოადგენს მძიმე პროპორ-
მხატვრულ-დეკორაცულ–ლ გადაწყვეტაში
ციების მქონე, უხვად დეკორირებული ფართოდ გამოყენებულია ქანდაკება, რე–
სვეტების რიგი, რომელიც ანიჭებს მას
ლიეფი და ფერწერა. კერძოდ, ნაგებო-
არაჩვეულებრივ მონუმენტურობას. ბის კედლები, პილონები„ სვეტები და
ჰიპოსტილურ დარბაზს წინიდან დიდი, სხე, უხვად იყო შემკული დეკორით. დარ-
სწორკუთხა ფორმის შიგა ეზო (პერიLტი- ბაზში გამოყენებულია პალმისებური და

ლი) ეკერის, რომელიც ყოველი მხრიდან კომპოზიტური ტიპის სვეტები. ქანდაკე-

სქელი, მასიური კედლებითაა შეკრული ბების გრანდიოზული მასშტაბები და სტა-
(ნახ. 79). ჰიპოსტილური დარბაზის სივრ- ტიკური, მშვიდი პოზები ხაზს ·უსვამენ
(69) ეზოს მხრიდან ჩაკეტილია კოლონა- ტაძრის ძლიერებას. ფერწერა გამოირჩე-
დით, რომლის ქეედა ნაწილი შუა მ-ლ-ს ვა კაშკაშა. ძლიერი ტონალობით და ფე–
გარდა, ნახეეარ სიმაღლეზე ამოშენებუ- რების კონტრასტული შეხამებით. ფერ-
ლია კედლებით. ეზოს შიგა მხრიდან, წერისა და რელიეფების კომპოზიციაში
მთელ პერიმეტრზე გაჰყვება კოლონადა გამოყენებულია ადამიანის ფიგურები,
გადახურული ბრტყელი სახურავით, ეზოს «იეროგლიფური წარწერები
და სხვ.
წინა კედელი (ფასადი) გადაწყეერილია გორას ტაძარი, აგებული დიდი ზომის
ორი მასიური პილონის სახით, რომელთა ქვის ბლოკებისაგან, გამოირჩევა ეგვიჰ-
შორის მოქცეულია კარის ღიობი (ნახ. 80). ტური არქიტექტურისათვის დამახასიათე-
პილონების წინ განლაგებული იყო ფარა- ბელი მონუმენტურობითა და სტატიკუ-
ონთა გამოქანდაკებული ფიგურები და რობით.
 ათენის აჰროპოლისი

ანტიკური საბერძნეთისს ხელოენება იგი მდებარეობს დაბალი მთის პლატო-

მსოფლიო კულტური განვითარებაში ზე, რომელიც ყოველმხრიდან გამაგრებუ-
ერთ-ერთ მLიშენელოვან ეტაპს წარმო- ლი იყო საყრდენი კიღლბებით ღა მაღალი
ადგენს. საბერთნეთის კულტურის ჩამო- გალავნით (ნახ. 81).
ყ:ლიბება შორეულ წარსულში დაიწყო; აკროპოლისის ანან'ლის ნაგებობები
ძვ, წ. VII –– VI საუკუნეები საბერძნეთის · ასიმეტრიულადაა განლაგებული პლატოს
კულტურის არქაულ ხანას წარმოადგენს. ტერიტორიაზე: პლატოს ლღ-სავლეთ ბო-
საბერძნეთის ხელოე(ებამ თავის აყეავე- ლოში მოთავსებულია აკროპოლისში
ბის ხანას ძვ. წ. V -- IV საუკუნეებში მი–- შესასელელი ნაგეხობა-. · აროპილეუში.
აღწია. ამ დროს იყო შექმნილი მსოფ- პროპილეების მარჯ;ნ“ე C.ა:ხრეთით), წინ
ლიო მნიშენელობის ძეგლები არქიტექ- გამოწეულ ბაქანზე. აღმართულია მცირე
ტურაში და საერთოდ ხელოენებაში. ზომის ნიკე აპტერო! “ს („უორთოს“) ტა-
საბერძნეთში, ისევე როგორე ყეელგან, ძარი. პლატოს სიღრმეში პროპილეუმისა-
შენდებოდა საცხოვრებელი, საკულტო და გან მარჯენივ, ამაღლებულ ბორცეზე მდე–
საზოგადოებრიეი დანიშნულების ნაგებო- ბარეობს აკრობოლისის მთავარი ტაძა-
ბები, მაგრამ ბერძნული ხუროთბოიმღერე- რი –– პართენონი, მის მოპირდაპირე მხა-
ბის პრინციპებმა ყველაზე მეტაღ თავისი რეს, ჩრდილოეთით მოთავსებულია ათე-
გამოსახულება პოვა საკულტო არეიტექ- ნასა და პოსეიდონის ტაძარი –– ერეხთეიო–
ნი. პროპილეუმსა და ამ ტაძრებს შორის,
· ტურაში.
კლასიკური პერიოდის ბერძნული არქი- მოედნის ცენტრში აღმართული იყო ათე-
გამოირჩევა მონუმენტურობი- ნა--პ”ომახოსის უზარმაზ:რი ქანლაკება.
ტექტურა
პროპილეუმი აგებულია არქიტექ-
თა და ტექტონიკურობით. აქ ბრწყინეა-“
ტორ მნესიკლის მიერ. იგი შედგება ცენ-
ლედაა გადაწყეეტილი უტილიტ:რული, ტრალური ნ:გებობისაგან,„ რომელსაც
კონსტრუქციული და ესთეტიკური აზოცა-
ორივე მხრიდან მიდგმული აქეს სხვადა
ნების ურთ-ერთშეთანხმების საკითხი, რა– სხვა ზომის მინაშენები ცენტრალური
მაც განაპირობა ბერძნული არქიტექტუ- ნაგებობა დასავლეთიდან და აღმოსაელე-
რის ძეგლთა არაჩეეულებრივი ლოგიკუ- თიდან შემკულია ექესსეეტიანი, დორი-
რობა და მაღალწხატვრულობა. ბერძნული ული პორტიკებით. პორტიკების შუა მა-
ტაძრის ძირითად კონსტრუქციულ ელე- ლი უფრო განიერია და გათეალისწინე–
მენტს მაღალმხატერულად გააზრებული ბული იყო ტრანსპორტისათვის. ნაგებო–
დგარულ-კოჭოვანი ორდერული სისტემა. გის შიგა სივრცე იონიურ ორდერში გა-
წარმოადგენს. დაწყვეტილი სვეტების რიგით დაყოფი-
საბერძნეთის არქიტექტურის ერთ-ერ- ლია სამ ნაწილად. ნაგებობა გარედან გა–-
თი ბრწყინვალე ნიმუში ათენის ა„- დახურულია ორქანობიანი სახურავით და
როპოლისია. იგი აგებულია ძვ. წ. V ორი მხრიდან დაგვირგვინებულია ფრონ-
საუკუნეში. ტონებით. გვერდითი ნაგებობების ფასა-
კლასიკური პერიოდის ათენის აკრო-. ღები შესასვლელის მხრიდან ჯსევე»
პოლისი აგებულია ძველი, არქაული ეპო- პორტიკების სახით გადაწყეეტილი.
ქის აკროპოლისის ადგილზე, რომელიც ნიკე აპტეროსის ტაძარი--
მთლიანად განადგურებული იყო ძვ. წ. წარმოადგენს მცირე ზომის (5,4X8,14 მშ)
480 --479 წლებში სპარსელების შემო-- სწორკუთხოვან” ნაგებობას, რომელიც
სეეის დროს. ვიწრო მხარეებიდან შემკულია ოთხსეე-
93
 ნახ. 61. ათენის აკროპოლისი. აქსონომეტრია.

ტიანი, იონიურ ორდერში გადაწყეეტილი თის

გან
ტაძრებისათვის
(ნა- 82). იგი
მიღებული
ასიმეტრიულია,
სქემისა-
და
პორტიკებით. ტაძრის მთავარი სათავსი-–-
ცელა დასავლეთის მხრიდან გამოყოფი- შედგებ ერთ ძირითად, სწორკუთხა
ფორმის 01:263X23,5 მ.) მოცულობისა-
ლია პორტიკისაგან ორი სვეტით. ცელა
გან, რომელსაც სამი მხრიდან მიშენებუ-
და პორტიკები გადახურულია საერთო
ლი აქეს იონიურ ორდერში გადაწყვეტი-
ორქანობიანი სახურავით. ნიკე აპტეროსის
ლი პორტიკები. სამხრეთ პორტიკში სეე-
ტაძარი, ისევე როგორც აკროპოლისის ტების ნაცვლად გამოყენებულია კარიატი-
ყველა დანარჩენი ნაგებობა, აგებულია დები. ტაძრის მთავარი სათაესი განივი
თეთრი მარმარილოსაგან. კედლით გაყოფილია ორ ნაწილად. ტაძ-
ერეხთეიონის ტაძარი აგებუ- რის დასავლეთის ნაწილის იატაკ-ს დონე-
ლია ძვ. წ. 421 –- 406 წლე+ში. ტაძარი ზე ბეერად დაბლაა აღმოსავლეთი“ ნა-
მიძღვნილია ორი –– ათე–
ღვთაებისაღმი წილთან შედარებით. გარე მასების კომ-

და პოსეიდონისადმი. ერეხთეიონის პოზიციურ წყობაში ისევე როგორც პრო-

ნასა
გეგმა თავისი კომპოზიციური გადაწყეე– პილეუბში და საერთოდ მთელი ანსამ-

ტით მკვეთრად განსხვავდება საბერძნე– ბლის კომპოზიციურ გადაწყეეტაში, გამო-

9
 ნახ. მ2, ერეხთეიონი. საერთო ხედი.

ყენებულია ჰარმონიული წონასწორობის თავსისაგან (ადიტონი), რომელშიც

მხატვრული პრინციპებ.- ერესთეიონის ინახებოდა ქალაქის განძეულობა და წმი–-
ფდრმები და მხატვრულ-დეკორაციული დათაწმიდა რელიკეიები (ნახ. 813). ცე-
შემკულობა უაღრესად მსუბუქი და ნატი- ლა სვეტების რიგით დაყოფილია სამ ნა-
ფი ხასიათით გამოირჩევა.
ვად. მთელ შენობას ოთხივე მხრიდან გას-
პართენონი აგებული ხუროთ- დეეს დორიული ორდერის კოლონადა,
მოძღვრების იქტინი სა და კალიკრატეს
რომელზედაცყ ეყრდნობოდა ნაგებობის
მიერ ძვ. წ. 447--438 წლებში. იგი წარმო-
ორქანობიანი სახურავი (ნახ. 84,85). კო-
ადგენს დიდი ზომის (31X69,5 მ), დო–
ლონადის სვეტების რიცხვი აღმოსავლეთ
რიულ პერიპტერს. ტაძარი შედგება მართ-
კუთხა გეგმის მქონე მთაეარი სადგომისა– და დასავლეთ ფასადებზე უდრის მ, ხო-
მოთავსებული ლო ჩრდილოეთისა და სამხრეთის–– 17,
გან –– ცელისაგან, სადაც
წინა და უკანა მხრიდან კოლონადა და-
იყო ღვთაების სკულპტურული გამოსახუ-
ლება და შედარებით მცირე ზომის სა- გვირგვინებულია ფრონტონებით, რომელ-
95
 ნახ, 63. პართენონი, გეგმა,

ნახ, 84. პართენონი. საერთო ხედი.

პართენონის არქიტექტურა გამოირჩე-

ნიც შემკულია ფიდიასის მიერ შესრულე-
გარე
ბული რელიეფებით. გარდა მისა.
დახეეწილი და ჰარ-
ვა არაჩეეულებრივი

ს კედლ ების ზე-ეა ნაწი ლში მონ-ული პროპორციებით. "ფასადების

მხრიდან, ცელა
პერიმეტრზე მოთავსებულია რე– ანიჭებ ენ შენობას
მთელ მძლავრი კოლონადები
ფრიზი, რაც საერთოდ სრუ-
ლიეფური საზეიმო ხასიათსა და მონუმენტურობას.
დორიული ორდერის
ლიად უჩვეულოა
ტაძრებისათვის.
-%
 ა

I ნახ. 85. პართენონი. გადახურვის კონსტრუქციები,

რრომეს პანთუონი

თუმცა ძველი რომის ხელოვნებამ ბევ– გაეს იმ ტექტონიკურობას, რომელიც ბერ-

რი რამ ისესხა საბერძნეთისაგან (არქი- ძნელი არქიტექტურისათვის იყო დამა–-
ტექტურული ორდერის სისტემა, ცალკე- ხასიათებელი. არქიტექტურული ორდერი
ული დეკორაციული და კომპოზიციური აქ უპირატესად გვეელინება კედლის დე-
ხერხები და სხვ.), მაგრამ მისი ხუროთ- კორაციულ ელემენტად. მრავალსართუ-
მოძღვრება პრინციბულად განსხვავდება ლიან შენობებში არქიტექტერული ორ-
საბერძნეთის არქიტექტური საგან. თუ სა- დერები იარუსებად (სართულებად) არის
ბერძნეთის არქიტექტურაში წამყეანი აღ- განლაგებული. რომის არქიტექტურისათ-
გილი საკულტო ნაგებობას ეკავა, რომში ეის დამახასიათებელია აგრეთვე ახალი
პირველ პლანზე საზოგადოებრივი დანიშ- სამშენებლო მასალების (აგური, ბეტონი)
ნულების შენობები გამოდის: სავაქრო გამოყენება და დიდი ზომის ნაგებობები.
ბაზილიკები, თერმები, თეატრები, სასახ- საკულტო ნაგებობათა კომპოზიციები უფ-
ლეები, ტრიუმფალური თაღები, ბიბლი- რო მრავალფეროვანია: სწორკუთხა გეგ-
ოთეკები, ფორუმები და სხვ. თუ საბერ- მების მქონე ნაგებობებთან ერთად აქ
ძნეთის ხუროთმოძღერება მხოლოდ არ- გვხვდება სხვა ტიპის შენობებიც.
ქიტრავულ გადახურვაზე იყო დაფუძნე- ძეელი რომის იმპერიის პერიოდის (ძვ.
ბული, რომის არქიტექტურაში ფართოდ წ. 30წ.–– ახ. წ. 476 წ). საკულტო არქი-
გამოიყენება კამაროეანი და გუმბათოვანი ტექტურის მნიშვნელოვანი წარმომადგე-
კონსტრუქციები, გუმბათი, დაყრდნობი- ნელია პანთეონის შენობა რომ-
ლი მთელი პერიმეტრით კედლებზე, იმ ში.
დროისათვის არქიტექტურის ახალ სი- ახ. წ. 110 წელს დაიწვა პანთეონის
ტყვას წარმოადგენდა. ტაძარი (აგებული ძე. წ | საუკუნეში
ორდერი რომის არქიტექტურაში კარ- იმპერატორ ავგუსტის დროს) და მის ად-
7. ნ. ქადეიშეილი 97
 ხაიში იად> ფაღიშიბ,
როთი
ც ნში ყა:

090666C004უც

1L-1CILICICICIICICILIC
6 5I<I3
%

CC CI
8 2I=IC=
I
ა
აცხიცხხხიხ
« ")ოო0CლL 1

1C ICICIICI=LCI
უხფხ ლფლ
% 7

ნაზ. 86. რომი. პანთეონი: ა-- ჭრილი; ბ–- გეგმა.

გილზე ახ, წ. 115--125 წლებში ხელას-- ბაა. იგი წარმოადგენს წრიული გეგმის
ლად იყო აგებული ახალი პანთეონის ტა- მქონე შენობას (როტონდას), რომელიც
ძარი. ტაძრის ხუროთმოძღვარია აპოლო- გადახურულია იმ დროისათეის უზარმა-
დორ დამასკელი. ზარი გუმბათით (დიამე–– 42,2 მ) (ნახ.
ტრი
რომის პანთეონი ცენტრული ნაგებო– 86). ნაგებობას წინ მიდგმული აქვს კო-
9
 ნახ. 87. რომი. პანთეონი. ფასადი.
რინთული სეეტებით შემკული ღრმა და ედიკულებით. ინტერიერი (კეღლები,
პორტიკი„ დაგვირგვინებული სამკუთხა სვეტები, იატაკი და სხე.) მთლიანად მო-
ფორმის ფრონტონით. ინტერიერის ერთ- პირკეთებულია ფერადი, ძირითადად მო-
ერთ მთავრ კომპოზიციურ ელემენტს ყაეისფრო მარმარილოთი,
კესონებბძთ დანაწევრებული გუმბათი ინტერიერის საწინააღმდეგოდ ტაძრის
წარმოადგენს, რომელსაც ცენტრში და- ფასადი გადაწყვეტილია უაღრესად ლაკო-
ტოვებული აქეს მრგვალი ფორმის 9 მ. ნიურად და უბრალოდ. გარედან იგი წარ-
დიამეტრის ღიობი, საიდანაც ხდებოდა მოადგენს გუმბათით გადახურულ ცილინ-
ტაძრის განათება. კესონები ხუთ რიგადაა დრულ მოცულობას, რომელსაც ერთი
განლაგებული გუმბათის ზედაპირზე. ინ- მხრიდან მიდგმული აქეს პორტიკი (ნახ.
ტერიერის კედლები დაყოფილია ორ ია- 87), ფასადის ზედაპირი დაპროფილებუ-
რუსად. ქეედა ნაწილში მოწყობილია რვა ლი სარტყლებით დაყოფილოა სამ იარუ-
ნიში, რომლებიც თავის მოცულობით სად. მესამე იარუსი ფარავს გუმბათის
ადიდებენ დარბაზის შიგა სივრცეს. ნიმშ- ქვედა ნაწილს, რის შედეგად იგი არ იკი-
ები ტაძრის მთავარ სივრცისაგან გამო- თხება გარედან მთლიანად. ღრმა პორტი-
ყოფილია ორი კორინთული ორდერის კი გრძივი მიმართულებით განლაგებული
სვეტით. ნიშებს“ შორის არსებულ შუა- სვეტების რიგით იყოფა სამ ნაწილად.
კედლისებშიი მოწყობილია ედიკულები პორტიკის სიღრმეში, ტაძარში შესასვლე–
(სვეტებით ფლანკირებბული ნიშები). ლის ორივე მხარეს მოწყობილია ნიშე-
ქეედა იარუსის თავზე გადის ანტაბლე- ბი, ფასადი მოკლებულია რაიმე შემკუ-
მენტი. ზედა იარუსი ქვედაზე გაცილებით ლობას. მისი კედლების, დაუნაწევრებე-
დაბალია და შემკულია პილასტრებით ლი სიბრტყეებით და პორტიკით მიღწე–-
99
 ულია ნაგებობის გარე მასების მხატ- ჩასხხულიას ჰორიზონტალური შრეების
ვრული ეფექტი. შენობა აგებულია ბეტო- სახით, რომლებიც ადგილებში შენაცვლე-
ნისა ღა აგურისაგა (ბეტონის მასა ბულია აგურის წყობით).

წვინდლა სოფიის ტაპარი პრნსჭანტინროუოლში

ჩვ. წ. აღ. IV საუკუნის ბოლოს რომის ციული სისტემის საფუძველზე ბიზანტი-

იმპერია ორ ნ:წილად დაიყო –– დასაე–- აში შედარებით მსუბუქი სტრუქტურის
ლეთ და აღმოსავლეთ იმპერიად. აღ- და დიდი შიგა სივრცის მქონე გუმბათო-

მოსაელეთ იმპერიას, ბიზანტია ეწოდა. ვანი ტაძრის ტიპი იყო შემუშავებული.

ბიზანტია თავიდანვე ერთ-ერთ ძლიერ ბიზანტიაში შემუშავებულმა ახალმა მხ:ტ-
სახელმწიფოდ გეეელინება ახლო აღ- ერულმა კონცეპციებმა და კონსტრუქც--
ულმა სისტემებმა მომავალში საყოეელთაო
მოსავლეთის და ხმელთაშუა ზღეის
ქ;ეყნებს შორის. ბიზანტიის იმ–-
გაერცელება პოეეს ქრისტიანული სამყ.-
როს ქეეყნების არქიტექტურაში.
პერის ფარგლებში შედიოდა საბერ-
«Cნეთი, მცირე აზია, ბალკანეთის ნახევარ- ბიზანტიური არქიტექტურის ერთ-ერთ
მნიშვნელოვან და დამახასიათებელ სა-
კუნძული და სხეა ქეეყნები, რომლებსაც
გააჩნდათ მდიდარი კულტურული მემ- კულტო არქიტექტურის ძეგლს წმინდა
კვიდრეობა, ბიზანტიამ შეითვისა და გა-
სოფიის ტაძარი წარმოადგენს, რომელიც
532
–– 537 წლებში, იმპერატორ იუსტა-
დაამუშავა ამ ქვეყნების მხატერული და
სამშენებლო ტრადიციები და ამის სა-
ნიანეს დროს იყო აგებული კონსტანტი-
ნოპოლში, არქიტექტორების ანთიმოზის
ფუძეელზე შეჟმნა სრულიად ახალი, საკუ-
· თარი და ძალზე თავისებური ხელოგნება. და ისიდორეს მიერ.
ბიზანტიის ხელოვნებაზე და კერძოდ არ- წმინდა სოფიის ტაძარი გუმბათოვანი
ქიტექტურაზე დიდი გავლენა ბაზილიკაა (ნახ. 88,). გეგმაში იგი წაგ-
მოახდინა
აგრეთვე ახალმა რელიგიამ –– ქრისტიანო– რძელებულ ოთხკუთხედს წარმოადგენს.
ბ-მ. რომელმაც ბევრად განაპირობა, ბ-- დასავლეთ ნაწილში მოწყობილია განიერი
ზანტიური ხელოვნების შინაარსი და მ-სი ნარტექსი. სწორკუთხედის შუა ნაწილი
მხატერულ-სტილისტიკური სახე. კერძოდ, გამოყოფილია ოთხი მძლავრი ბურჯით,
ახალმა რელიგ-ამ ახალი ამოცანები დაLა- რომლებზედაც აღმართულია უზარმაზარი
ხა საკულტო არქიტექტურის წინაშე, (დიამეტრი 33 9), სფერული ფორმის გემ-
ქრისტიანული რიტუალების ჩატარება ბათი. გუმბათის მზიდი კონსტრუქცია
მოითხოვდა დიდი ზომის შიგა სიერცის ორმოცი, რადიალურად განლაგებული
მქონე საკულტო ნაგებობას. ამიტომ ბი- წიბოსაგან შედგება. გუმბათის ქეედა ნ>
ზანტიური საკულტო არქიტევტურის ერთ- წილში განლაგებულია სარკმლების ღიო-
ერთ მთავარ ამოცანას შიგა სივრცის ბები. გუმბათი დგას ოთხ აფრაზე, რომ-
გადაწყვეტის პრობლემა ლებიც მოთავსებულია საბრჯენ თაღებს
წარმოაღგენდა.
ეს პრობლემა ბიზანტიაში ბოწყინეალედ შორის.
გაღაწყღა ოთხ ცალკემდგომ ბურჯზე გუმბათქვეშა სივრცეს დასავლეთიდან
დაყრდნობილი გუმბათოვანი კონსტრუქ- და აღმოსაელეთიდან ეკვრის ნახეეარც“
ციის შექმნით. რამაც შესაძლებელი გახა– ლინდრული ფორმის მქონე
მოცულობე-
და ინტერ-ერში მძიმე, გუმბათქეეშა კედ- ბი, რომლებშიც,ყ მოწყობილია ორ-ორი
ლების მოშლა და შიგა სიეღცის გამ- მცირე ზომის აფსიდი. აფსიდები ღიობე-
თლიანება და გაზრდა. ასეთი კონსტრუქ- ბით დაკავშირებულია ტაძრის .კუთხი
100
 ა”
.# 924038025
0%

ა
/ ს/ს) /ეებ
I, VI ",VI I/ნ..,VII,

ს ყს----=თ
ჟ++
>.
”ეზში.
/VI

სათაგსებთან. ნახეელარტცილინდრული ფორ- ღებითაა დაკავშირებული მთავარ მოცუ-

მის მოცულობები მთავარ, გუმბათქვეშა ლობასთან,
მოცულობასთან ერთად ჰქმნიან ერო ინტერიერის კედლები და სვეტები მარ-
მთლიან უზარმაზარ სივრცეს. ზშენობიL მარილოთია ნოპიროკეთეაელი.: ინტერი-
ხრდილოეთის ღა სამხხეთის ნაწილები ერის მხატერულ გადაწხეეტაში ფართო-
სამ სართულადაა დანაწევრებული, ამ ნა- დაა გამოყენებული მოზაიკა რომელიც
წილებში მოთავსებული სათავსები არკა- უმეტესად ოქროს ფერის ფონზეა შეს-
101
რულებული. ინტერიერს ცენტრალური რადაა გადაწყვეტილი და ისევე, როგორც
სივრცის განათება ხდება 40 სარკმლის ამ ეპოქის, ბიზანტიური არქიტექტურის
საშუალებით, რომლებიც გუმბათის ყელ-
სხვა ტაძრები მოკლებულია დეკორს, ტ»-
შია განლაგებული. ასეთი განათება გან-
ძარი აგებულია დიდი ზომის გამომწვა-
საკუთრებულ სიმსუბუქეს ანიჭებს გუმ- რი აგურით.
ბათს და იქმნება შთაბეჭდილება, რომ
ამჟამად წმინდა,სოფიის ტაძარი ძლიერ
იგი ჰაერშია ჩამოკიდული.
ტაძრის გარე, მოცულობანი ძირითადად გადაკეთებულია, შეცელილია მისი გარე
პასუხობენ შიგა სიგრცის სტრუქტურას. სახე და ინტერიერის გაფორმება, მიშე-
ფასადების მარტივი ფორმები ლაკონიუ- ნებული აქვს მინარეთები და სხვ.

პარიზის ლვქთისმშობლის ტაძარი

(ნოჭრ-დავი)

შუა საუკუნეებში ევროპის ტერიტო- კარკასული სტრუქტურა წარმოადგენს,

რიაზე დასახლებული გოთური ტომების რომელიც შედგება ბურჯებისაგან, კამა-
გაერთიანების შედეგად გაჩნდა ახალი რის ნერვიურებისაგნ და სხვა კონს-
ნაციონალური სახელმწიფოები –– იტა- ტრუქციული ელემენტებისაგან. შიგა და
ლია, საფრანგეთი, გერმანია და სხვ. გარე ბურჯები ერთმანეთთან დაკავშირე-
XI-XII საუკუნეებში ამ ქეეყნებში ბულია თაღებისა და კამარების საშუალე-
აღინიშნება მრეწველობისა და სავაჭრო ბით. გარე ბურჯებს შორის არსებული
ურთიერთობის მძლაერი განეითარება და სივრცე შევსებულია თხელი კედლებითა
ქალაქების მოსახლეობის ზრდა. განსა– და ვიტრაჟებით. გარე ბურჯები ფასადის
კუთრებული ყურადღება ექცევა მშენებ- მხრიდან გამაგრებულია კონტრფორსები-
ლობას; ჩნდება მშენებელ ხელოსანთა თა და არკბუტანებით. ფასადის კომპოზი-
არტელები, რომელთა მეშეეობით წარმო- ციაში ხშირად გამოიყენება კოშკური
ებს სამშენებლო საქმე. შენდება მონას- მოცულობები, კონტრფორსები, პერსპექ-
ტრები, საკულტო ნაგებობები, ფეოდალ–- ტიული ტიპის პორტალები, გალერეები,

თა ციხე-სიმაგრეები, მუნიციპალური შე- წვეტიანი ფორმისარქიტექტურული ელე-

წობები, თავდაცეითი მნიშენელობის ნა- მენტები და სხე.გოტიკური ნაგებობის
გებობები და სხე. შუა საუკუნეების არ- არქიტემქტურული ფორმები გამოირჩევა
ქიტექტურა სტილისტიკური ნიშნის მი- აზიდული პროპორციებით.
ხედვით იყოფა ორ პერიოდად: რომანუ–- ნოტრდამის ტაძრის მშენებ-
ლი სტილის ხანა (X--XII სს.) და გოტი- ლობა დაიწყო XII საუკუნეში (1161წ.),
კური სტილის ხანა (XIII-XIV სს.). გო- როდესაც საფრანგეთში ჯერ კიდევ გაბა-
ტიკური სტილის არქიტექტურა გამოიო–- ტონებული იყო რომანული სტილი და
ჩევა ახალი კონსტრუქციული სისტემის საბოლოოდ XIV საუკუნის დასაწყისში
და არქიტექტურული ფორმების გამოყე– დამთავრდა. ამიტომ ტაძრის ზოგიერთ ნა-
ნებით. გოტიკური ნაგებობი“ ძირითად წილს (მთავარი ნავის ბურჯები ემპორები)
მხატერულ-კონსტრუქციულ სისტემას ეტყობა რომანული სტილის გავლენა.

102
 დ

ნახ, 89, ჰარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი. გეგმა.

ნახ. 91. პ.რიზის ღვთისმშობლის ტაძარი,

საერთო ხეღი.

ზე დაყრდნობილი კეღლით. გვერდითი

ნავის თავზე მოწყობილია ღია გალერეა
(ემპორები. ნახ. 90). შენობა გადახურუ-
ლია ჯეაროვანი კამარებით. ტა”რის უზარ-
მაზარი შიგა სივრცე უხეადაა განათებუ-
ლი ფართო, ფერადი მინებისაგან აწყობი-
ლი ვიტრაჟებით, რომლებსაც გარე კედ-
ლების სიბრტყეების დიდი ნაწილი უკა-
ნახ. 90. პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი. ვიათ.
ინტერიერი, ტაძრის მთავარი, დასავლეთის ფასადი
გაყოფილია ჰორიზონტალური და ვერ-
ნოტრ-დამის ტაძარი წარმოადგენს დი- ტიკალური მიმართულებით სამ ნაწილაღ
დი ზომის (სიგრძე –– 129 მ, დასავლეთის (ნახ. 91). ქეედა რიგზი მოწყობილია სა-
ფასაღის სიგანე–– 42 მ, შუა ნავის სი–- მი ღრმა პორტალი. მეორე იარუსის ცენ-
მაღლე 32 მ) ხუთნავიან ბაზილიკას (ნახ. ტრალური ნაწილი დიდი ზომის მრგვალი
89). ნაგებობის აღმოსავლეთ ნაწილში ფორმის ფანჯარას
–– როზას უკავია. მის
გამოყოფილია საკურთხეველი, რომელსაც თავზე ფასადის მთელ სიგრძეზე მოწყო-
უკანა მხრიდან აქვს მოწყობილი განიერი ბილია ღია გალერეა. ფასადის გეერდითი
გარშემოსავლელი. ტაძრის შუა ნაწილში ნაწილები ცენტრალურთან შედარებით
სივრცეს კვეთს განივი ნავი
–– ტრანსეჰ- უფრო ამაღლებულია. ტაძრის გეერდითი
ტი. მთავარი ნავის შიგა სივრცე, გეერ- ფასადების გადაწყვეტაში მნიშვნელოვანი
დითი ნაეებისაგან გამოყოფილია არკადა- ადგილი უკავია კონტრფორსებისა და არ-
163
კბუტანების სისტემას. ტაძრის ფასადების ელემენტები. როგორიცაა პინაკლები (წვე-
არქიტექტურულ ფორმებს, ისევე რო- ტიანი პირამიდით შემკული კოშკურა).
გორც შიგა სივრცეს, აქვს აზიდული პრო- ფიალები ('ეარედი ყვავილით შემკული
პორციები, რასაც ზედმეტად აძლიერებს
წეეტი) და Lხე. ფასადის და ნაწილობრივ
არქიტექტურულ-დეკორაცტცულღდ ფორ- ინტერიერის დეკორში უხეადაა გამოყე-
მებში წვეტიანი ელემენტების გამოყე-
ნება. კერძოდ, ფასადის დამაგვირგვინებე- ნებული აგრეთვე სხვაღასხეა სახის ორნა-
ლი ნაწილების შემკულობაში გამოყენე- მენტი და ქანდაკება, რომლებიც ტაძრის
ბულია გოტიკური არქიტექტურისათვის მხატვრულ-დეკორაცულ გაღაწყეეტაში
დამახასიათებელი ისეთი დეკორაციული მნიშენელოეან როლს თამაშობენ.

დივიჯრის ჯავბრი ქლაღიმირში

რუსული ხუროთმოძღვრების ერთ-ერთ

მნიშვნელოვან ძეგლს წარმოადგენს. ძვე–
ლი რუსეთის არქისექტურაში ჩამოყალი-
ბებული ტაძრის ტიპი -–- ექვს ან ოთხსეე-
ტიან, ჯვაროვან-გუმბათოვანი ტაძარი ეკ-
ედერით დასავლეთ ნაწილში, დაგვირგვი-
ნებული ერთი ან რამდენიმე გუმბათით
XII
-- XV საუკუნეებში თავის შემღგომ
განვითარებას აღწევს და ამ პერიოდის
არქიტექტურაში წამყვან ადგილს იკავებს.
XIII-XV საუკუნის რუსული არქიტექ-
ტურის ტაძრები, ძეელი რუსეთის ტაძრე-
ბისაგან განსხვავებით, შედარებით უფრო
მცირე ზომისანი არიან; მათი კომპოზიცია ·
უფრო ჩაკეტილი, მარტივი და კომპაქტუ-
რია; უფრო მეტი ყურადღება ენიჭება
დეკორაციული ამოცანების გადაწყეეტას.
დიმიტრის ტაძარი ცენტრალურ-გუმბა-
თოეანი ტიპის ნაგებობაა (ნახ. 92). გეგ-
მაში მას ოდნაე წაგრძელებული მართკუ-
თხედის ფორმა აქვს, ცენტრში ოთხი
ცალკემდგომი ბურჯებით და აღმოსავლე-
თის ნაწილში სამი, გეგმაში ნახეეარწრი-
ული ფორმის აფსიდით. ბურჯები ერთმა-
ნეთთან და გარე კედლებთან დაკავშირე-
ბული არიან მასიური თაღებითა და კამა-
რებით. ტაძრის შუა ნაწილი (ბურჯებს
ნახ. 92. დიმიტრის ტაძარი ვლადიმირში: ა-- ჭრილი;
ბ. –– გეგმა, შორის, რომელიე დაგვირგვინებულია
გუმბათით, ინტერიერის კომპოზიციის ძი-
დიმიტრის ტაძარი ვლად“ რითად მოცულობას წარმოადგენს, რომ-
მირში XII საუკუნის (1194
–– 1197 წწ.) ლის ირგვლივ განლაგებულია "შენობის
IM
 ნახ. 93, დიმიტრის ტაპარი ელალიმირშ.. ს.ერთო ხედი.

შედარებით უფრო დაბალი ნაწილები. ინ- ბის ნახევბრწრიულ ფორმას დანარჩენი

ტერიერის ფორმები გამოირჩევიან ლაკო– სამი ფასადი სწორხაზოვანია. ფასადების
ნიურობით და ნათელი კომპოზიციური სიბრტყეები შემკულია დეკორაციული
გადაწყვეტით. ინტერიერი მოხატული თაღებით; მისი ზეღა ნაწილები უხვადაა
იყო ფრესკებით, რომელთა დიდი ნაწილი დეკორირებული ორნამენტაციით და ღა-
ამჟამად დაზიანებულია. ბოლოებულია ნახევარწრიულე ფორმის
გარედან ნაგებობას აქეს კუბური მო- კედლის ნაწილებით (ზაკომარებით). გუმ-
ცულობა, რომელიც დაგვირგვინებულია ბათის ყელი დანაწევრებულია სარკმლე-
მაღალყელიანი გუმბათით (ნახ. 93.). აღ- ბით და შემკულია მსუბუქი სვეტებითა
მოსავლეთის ფასადი იმეორებს აფსიდე- და თაღებით.
105
 ბოლნისის სიონი

ბოლნისის სიონი სამნაეინ ბაზილი- რისებრი ფორმის ბურჯების ხუთი წყვი-

„ჟას წარმოადგენს. საქართეელოში ეს თე- ლით დაყოფილია სამ ნაწილად (ნავაღ).
მა V საუკუნეში შემოიტანეს ქრისტიანუ- შუა ნავი განაპირებზე უფრო განიერია და
ლი აღმოსაელეთის ქეეყნებიდან. საქარ–- აღმოსავლეთით მთავრდება ღრმა აფსი-
თეელოს მიწა-წყალზე ამ თემამ გარჯეე– დით, რომელიც გეგმის სწორკუთხედის
ული გადამუშავება განიცადა და მიიღო გარეთაა მოქცეული. ძირითად ნაგებობას
სრულიად ახალი, ელინისტურ სამყაროში ჩრდილოეთიდან და სამხრეთიდან შენო-
გავრცელებული ბაზილიკებისაგან განსხეა- ბის მთელ სიგრძეზე მიშენებული აქვს
ეებული მხატვრული გადაწყეეტა. ვიწრო სადგომები. ჩრდილოეთის მინაშე–
ბოლნისის სიონი„ თძეგლზე დაცული ნი გადაწყეეტილია ღია გალერეის სახით.
სამშენებლო წარწერის მიხედვით აგებუ– სამხრეთის მინაშენის აღმოსავლეთ ნა-
ლია V საუკუნის ბოლოს (478-–492 წლებ- წილში გამოყოფილია ორაფსიდიანი სად-
ში). გომი–– სანათლაეი (ნახ. 94).
ძეგლის გეგმა წაგრძელებულ სწორ- ტაძრი“ შიგა სივრცე გადახურულია
კუთხედს წარმოადგენს, რომელიც ჯვა–- საბრჯენ თაღებზე დაყრდნობილი კამარე-

ნახ, 94, ბოლნისის სიონი. გეგმა,

1%
 05
ნახ, 95. ბოლმისის სიო“. რ..აუი.
ბით. შუა ნავი გადახურულია დ„ცილინ- ბულია ამ ტიპ-ს შენობებისათეის, არამედ
დრული კამარით, ხოლო გვერდითი ნჯვე- ჩოდილოეთიღაჩ– დ, ს-0სრეთიდან.
ბი –– ნახევარცილინდრულით. შენობის გალე ფო:“ ბი ძირითადად
შიგა სივრცის მნიშენელოვან ელემენტ” პასუსობენ შიგა სიერეი" გადაწყვეტას.
საკურთხევლის აფსიდი. წარმოადგენს, ძეგლის მთავარი და გეერდითი ნავები გა-
რომელიც გადახურულია კონქით. საკურ- რეღან გადახურულია ერთიანად ორქანო-
სათაესები ბიანი სახურავით, ხოლო მინაშენები ერთ-
თხეეელს არ გააჩნია დამხმარე
ადრინდელი ხანის ქანობიანი სახურ:ე”-თ. აღმოსაელეთის ფა–
პასტოფორიები, რაც
სადზე გამოყოფილია აფაიღის დცილინ-
· ეკლესიებისათვის არის დამახასიათებელი
დრული მოცულობა. ჩიუილო ღა სამ-
ტაძარს სამი შესასვლელი ჰქონდა, აღ- ხრეთი ფასადების ზელა ნ:წილში განლა-
სანიშნავია, რომ უკვეე ბოლნისში ვლინ–
გებულია ვიწრო ფანჯრები, რომელთა სა–
დება ქართული არქიტექტურისათეის და-
ნაგებობ-ს სწუალებით ხდებოლა ძირითადაღ ტაძრის
მახასიათებელი ტენდენცია
ცენტრალური გადაწყვეტისადმი და შე- განათება. ჩრდ-ლოეთის მინაშენის ფასადი
სასვლელები აქ მოწყობილია არა დასავ- გადაწყვეტილია არკადის სახით (ნახ. 95).
როგორც ეს საერთოდ მიღე– ტაძრის ინტერიერის, და ფასადების
ლეთიდან,
107
ლაკონიური არქიტექტურული ფორმები ხრეთის პილასტრის კაპიტელზე მოცემუ-
ძუნწადაა შემკული რელიეფით. დეკორა-
ლი ჯვარის, ფარშევანგების და ხარის თა-
ციული გაფორმება ძირითადად «ნტერი-
ვის გამოსახულება.
ერშია გამოყენებული. აქ ბურჯების და
პილასტრების სეეტისთავები და ბაზისე- შენობა აგებულია მომწვნო ფერის
ბი დაფარულია მცენარეული ხასიათის ქვის, კარგად გათლილი კეადრებით. ტაძა-
ორნამენტით და ცხოველთა გამოსახულე- რი რამდენიმეჯერ იყო შეკეთებული და
ბის მქონე რელიეფით, საინტერესოა სამ- გადაკეთებული.
სამთავისი

სამთავისის ტაძარი აგებულია ნიშნაე განვითარებას მიაღწია იმ. ხანაში

1030 წელს. X–- #II საუკუნეები საქარ- ქართულმა ხელოვნებამაც, კერძოდ, არ-
თველოს გაერთიანების, პოლიტიკური ვი- კიტეგტურამ, საკულტო ნაგებობებთან
თარების განმტკიცების პერიოდია. შესა- ერთად შენდება სამოქალაქო ნაგებობანი:

ნახ. 96. სამთავისი: ა-- გეგმა; ბ .–- ჭრილი.

108
სასახლეები, ქარეასლები, ხიდები, წყალ-
სადენები და სხვ. XI საუკუნეში ჩამო-
ყალიბდა ქართული საკულტო ნ გებო“ის
წამყეანი სახე --. ჯვაროყან-გუნბათოეანი
ტიპი. გეგმაში იგი წაგრბელებული ოთხ-
კუთხედის ფორმის მქონე ნაგებობაა, რო-
მელიც თავისი მასებით ჰქმნიან ჯვაროეან
მოცულობას და ცენტრში დაგვირგვინე-
ბულია ოთხ ბურჯზე დაყრდნობილი გუმ-
ბათით.
ადრინდელი პერიოდის
(VII-–-IX Lსა)
ძეგლებთან შედარებთ XL საუკუნის
ტაძრებს აქვთ უფრო ახ-დული პროპორ-
ციები და მდიდრული დეკორი. ფასადის
გადაწყეეტაში გამოიყენება დეკორაცი–
ული თაღები, რთული ორნამენტით შემ-

|
კული სარკმლებისა და კარების საპირეე-
ბი. ჩნდება სხვადასხვა ფორმის ორნამშენ-
ტული ვარდულები, ჯვრები, რომბები და
სხე. დეკორი ხდება არქიტექტურული ნახ. 97. სამთავისი. Cაერ»ო ხყჯი,
ნაწარმოების აუცილებელ კომპონენტად.
სამთაეისის ტაძარი გეგმაში წაგრძელე- სიერცის სტრუქტურა
მთლიანად შიგა
„ ბულ მართკუთხედს წარმოადგენს (ნახ. 96). ღა ადეილად
წათ; ი ა ლოგიკურია
მის აღმოსავლეთ ნაწილში განლაგებულია აღქმა. ინტერიერის
ხდება. მისი მთლიანი
საკურთხეველი და ჰასტოფორიები (სამ- და მოხატულია
კედლები შელესილია
სხვერპლო და სადიაკვნო). ცენტრალურ
ფრესკებით.
ნ:წილში ოთხი ბურჯის საშუალებით გა- მასეზის გაღაწყეეტა ზუს-
ტაძრის გარე
მოყოფილია მაღალი მოცულობა, რომე- შიგა სივრცის სტრუქტუ-
ტად პასუხობს
ლიც დაგეირგვინებულია გუმბათით, გუმ-
რას: შენობის «ნტერიერის მაღალი ნაწი-
ბათქვეშა მოცულობას ოთხივე მხრიდან,
–– ბი
ლე შასე–
მკლავები, გარედან ცალკე ჰქმნი
ეკერის ერთი და იმაეე სიმაღლის, ცილინ- ბადაა გამოყოფილი თოსი ან
და საერ
დრული კამარებბთ გადახურული სიე- (ნახ. 96, 97). ნ:გებო–
ჯვაროვან ფორმას
რცეები. აღმოსავლეთის მკლაეი გადაღის გადახურულია ორქანო-
ბის ეს ნაწილები
საკურთხევლის ზოცულობაში. საკურთხე- მათ ფასა–
ბიანი სახურავით, რის გამოც
ველს გეგმაში ნახევარწრიული ფორმა
დებს აქეი სამკუთხა დაბოლოება. შე–
აქვს და გადახურულია მეოთხედი სფეროს
ფორმის კამარით
-–- კონქით. საკურთსევე- ნობის დომინანტს წარმოადგენს , მა–
ლი ქეედა ნაწილში ტაძრის ძირითადღი ღალყ ელია ნი გუმბ ათი, რომელიც აღმარ-
სივრცისაგან გამოყოფილი იყო კაჩკელით. თულია ნაგებობის ცენტრში. ტაძრის
ტაძრის გეგმის კუთხეებში მოქცეული კუთხის ნაწილები უფრო დაბალია და გა–
ნაწილები შედარებით უფრო დაბალია და დახურულია ერთქანობიაი სახურავით.
აგრეთეე გადახურულია ცილინდრული კა- ასე, რომ ოთხივე ფასადს აქვს საფეხუ-
მარით. როვანი მოსაზულობა, ამაღლებული შუა
109
 წა 53%
56 თია) ტააიემაობრი
იუვეს
იი
>

ნახ. 96. ს.მთავისი. აღმოსავლეთის ფასადის ფრაგმენტი.

ნაწილით. ფასადების კეღლებს ზეღა ნა- დები დეკორირებულია არაჩვეულებრივი

წილში გასდეს პროფილირებული კარ- პლასტიკური ორნამენტით. განსაკუთრე–-
ნიზი (ლავგარდანი). მოყეითალო-მოყაეის ბით მდიდრულადა შემკული ტაძრის
ფრო ტუფის კვადრებით აგებული ფას- აღმოსავლეთის ფასადი. ფასადის მთელი
110
სიბრტყე დეკორირებულია არკატურით, რტყეს ორნამენტით. გუმბათის კომპოზი-
რომელიც შედგება ხუთი სხვადასხვა სი- ციას აგვირგვინებს გაღახურეის კონუსი.
მაღლის თაღებისაგან. შუა თაღში მოთავ- გუმბათი თაეისი ახლანდელი ფორმით
სებულია ორნამენტული ჯვრის, სარ- გეიანი პერიოდისაა (XV ს.).
კმლის საპირისს და რომბებისაგან შემ- სამთავისის ტაძარი თავისი სრულკოფი-
დგარი დეკორაციული სისტემა. მის ორი- ლი პროპორციებით და დეკორაციული
ვე მხარეს მოწყობილია გეგმამი სამკუ- გადაწყვეტით წარმოადგენს ქართული ხუ-
თხა ფორმის, მაღალი ნიშნები, რომლე– როთმოძღერების ერთ-ერთ საუკეთესო ნა-
ბიც ზედა ნაწილში შემკულია დაკიდული წარმოებს. შემდგომი პერიოდის მანძილ-
ფისტონებით. გარდა ამისა, ფასადი 'მემ- ზე მისი კომპოზიცია გახდა ტიპური შუა-
კულია სხვადასხვა ზომის ვარდულებით საუკუნეების ქართული არქიტექტურ--
და რელიეფებით. ტაძრის გუმბათის ყელ- სათყის. ქაშეეთის ეკლესია თბ:ლისში,
ში მოწყობილი სარკმლების საპირეები რომელიც აგებულია ჩვენი საუკუნის და-
თითქმის მთლიანად ფარავენ ყელის სიბ- საწყისში, წარმოადგენს სამთავისის ასლს.

მეჩეთი ,„ბიბი-ხანიმი“ სავარყანშე

„· ახ. წ. VII საუკუნეში არაბეთის ნახე- ერთმანეთზე განლაგებული. მუსლიმანუ-

ვარკუნძულის მიწაწყალზე ჩაისახა მუს- რი ნაგებობის დეკორში დიდი აღგილი
ლიმანური რელიგია, რომელმაც ხელი _ უკავია სტალაკტიტებს, პიქურს, არაბეს-
შეუწყო არაბთა ტომების გაერთიანებას, კებს და სხე. მუსლიმანურ არქიტექტურა-
და მათ მიერ ახალი ტერიტორიების და- ში განსაკუთრებული აღგილი ეკავა სა-
პყრობას, ამის შედეგად ჩამოყალიბდა კულტო ნაგებობებს.
მძლაერი სახელმწიფო –– არაბთა სახალი- მუსლიმანურ საკულტო ნაგებობას –
ფო, რომლის ფარგლებშიც შედიოდა ინ- მეჩეთი წარმოადგენს. იგი შეიცავს დიდი
დოეთი, პალესტინა, სირია, მესოპოტამია, ზომის, სწორკუთხა ფორმის შიგა ეზოს,
«რანი, ეგეიპტე. ესპანეთი და ეხლანდელი რომელიე/ყ გარშემორტყმულია მაღალი
შუა აზიის საბჭოთა რესპუბლიკების ნა»- გალავნით. გალავნის გასწერიე მოწყობი-
წილი. ლია ბრტყელი სახურავით გადახურული,
არაბთა სახალიფოში შემავალი ქეეყ- მრაეალსვეტიანი გალერეები; მეჩეთის
ნების ხელოვნებას აქვს ერთი საერთო, ერთ-ერთი მხარე მიმართული იყო მუს-
მკვეთრად გამოხატული სტილი, რომელ- ლიმანთა წმიდათაწმიდა ქალაქისაკენ ––
საც სხვადასხეა ქეეყანაში ჰქონდა ადგი- მექასაკენ. ეს მხარე მეჩეთში ჩეეუ-
ლობრიეი მხატვრული ტრადიციებით გან- ლებრივ აღნიშნულია საკურთხეელის ნი-
პირობებული ელფერი მუსლიმანური შით -- „მიხრაბით!. შუა აზიაში და ზო-
სტილის არქიტექტურისათეის დამახასია– გიერთ სხვა ქეეყანაში საკურთხევლის
თებელი იყო გრანდიოზული კომპლექსე- მხარეზე მდებარე გალერეასთან აღმარ-,
ბის მშენებლობა მათ არქიტექტურაში თული იყო მცირე ზომის გუმბათოვანი
ფართოდ გამოიყენებოდა შიგა ეზოები, ტაძარი. ტაძარში შესასვლელი გაფორმე-
მრავალსეეტიანი გალერეები გუმბათო- ბული იყო დიდი, თაღოვანი პორტალით.
ეანი ნაგებობები, მინარეთები და მონხუ- ასეთიეე პორტალები (შედარებით მცირე
მენტური პორტალები. მუსლიმანური ზომისა) თაეისი სამლოცველოებით, კეთ-
სტილისათეის დამახასიათებელია ისრი- დებოდა ეზოს გეერდით მხარეებზეც. მე-
სებრი და ნალისებრი თაღების გამოყენე- ჩეთის მთავარი ფასადი ქუჩის მხრიდან
ბა, რომლებიც აქ ზოგჯერ იარუსებადაა ასევე გადაწყეეტილი იყო დიდი ზომის
111
 ნახ. 99. სამარყანდი. ბიბი-ხანიმის მეჩეთი. გეგმა.
პორტალით, რომელსაც პე შმტაკი ეწო- კირქვა, ქვიშაქვა, მარმარილო. შენობის
დებოდა. პეშტაკის ორიეე (ზოგჯერ ერ- დეკორში ფართოდ გამოიყენებოდა კე-
თი) მხრიდან აგებდნენ მაღალ კოშკებს–– რამიკული მოჭიქული ფილები, მოჭიქუ-
მინარეთებს. ლი აგური, ალებასტრი, არაბესკული ორ-
ახლო აღმოსავლეთის ქეეყნების არქი- ნამენტი და სხე.
ტექტურის ძირითად სამშენებლო მასალას „სამშარყანდის მთავარი მეჩეთი – ბი-
აგური წარმოადგენდა, ხოლო ესპანეთში, ბი-ხანიმი შუა აზიის მუსლიმანური
ეგვიპტეში ს”რიასა და ინდოეთში –– არქიტექტურის, XV საუკუნის დასაწყისის
112
 ნახ. 100, სამარყანდი. ბიბი-ხაჩიმის მეჩეთი. საერთო ხედი. რესტავრაცია.

ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ძეგლს წარ- რთული იყო აგრეთვე შედარებით უფრო

მოადგენს. იგი აგებულია 1399-1404 წწ. ბცირე დიამეტრის მინარეთები (ნახ.100).
მისი კომპლექსი შედგება დიდი %ომის მთავარი მეჩეთის შენობა ზედგება ერთი
(76X63 მ) შიგა ეზოსაგან, რომელიც ოთ-
კეადრატული გეგმის მქონე სათავსისაგან,
სივე - მხრიდან გარს უვლის გალერეები რომელიც გაღახურული იყო გუმბათით.
(ნახ. 99). დასავლეთის გალერეა დანაწეე- მიი ინტერიერი ერთ მთლიან კუბურ სი–-
რებულია სვეტების ცხრა რიგით, ხოლო
ერცეს წარმოადგენს. სათაესის კედლები
დანარჩენ გალერეებში სვეტები 4 რიგა-
და გუმბათი შელესილია და მოხატული.
დაა გასლაგებული. გალერეის სეეტები სამი მხრიდან (აღმოსავლეთიდან, სამხრე–-
ერთსანეთთან დაკავშირებული იყო თაღე– თიდან და ჩრდილოეთიდან) მეჩეთს მო-
ბით, რომელთაც ზემოდან გუმბათები ედ– წყობილი აქეს შესასელელები, ხოლო და–
გა. ეზოს მხრიდან გალერეა გახსნილი იყო Lავლეთიდან კედელში ჩაშენებულია ნიში.
არკადით. დასავლეთის გალერეის ცენტრში მთავრი (აღმოსავლეთის) შესასელელი
მოთავსებული იყო მთავარი მეჩეთი, ხო-
გაფორმებულია ისრისებრი ფორმის თა-
ლო ჩრდილოეთის და სამხრეთის გალე-
ღის მქონე პორტალით. მეჩეთის გუმბათი
რეებთან––მცირე ზომის მეჩეთები. აღმოსა–
მოწყობილი მთლიანდ დაფარულია ფირუზისფერი
ვლეთის გალერეის ცენტში
ჭიქურით. პორტალის კედლები ამოყვანი-
იყო მთავარი შესასვლელი, გადაწყვეტი-
ლი დიდი პორტალის სახით, რომელიც ლია ლურჯი ფერის აგურით. ასეთი აგუ-
ორივე მხრიდან ფლანკირებულია მინარე– რების წყობით კედლის ზედაპირზე შექმ-
ნილი იყო პარალელოგრამებიდან შედგე–
თებით, კომპლექსის ოთხიეე კუთხეში აღშა–
13
8. ნ. ქადეიშეილი 2
წილი ბადე, რომლის ჩაღრმავებული სი- ქული აგურებით იყო აგებული ბიბი-ხა-
ბრტ:ეებიც დაფარული იყო ფიოუზიLფე- ნიმის კომპლექსის მთაეარი შესასვლელი.
რი :გურებიდან შედგენილი წარწერებით. ბიბი-ხანიმის მეჩეთის კომპლექსმა ჩეე-
ასეთიგე ლურჯი და ფირუზისფერი მოქი- ნამდე ნანგრევების სახით მოაღწია.

პალაცო მედინი ფლორენციაში

XV––XVI საუკუნეებში დასავლეთ ევრო- დვით დანაწევრებულია ჰორიზონტალურ

პის ქეეყნებში ჩაისახა კაპიტალისტური რეგისტრებად ფასადი დაგვირგვინებუ-
საზოგადოებრივი ურთიერთობა და ახალი ლია ძლიერი (დიდი გამოწევის) კარნიზით,
ბურეუაზიული კულტურა. ამ ახალი კლა- რომლის თაეზე ზოგჯერ კეთდებოდა ატი-
სის-- ბურჟუაზიის მოწინავე ფენამ––ინტე- კის სართული. შენობის მხატვრულ-დეკო-
ლიგენციამ, პირველად იტალიაში გარლა- რაციულ გაფორმებაში ფართოდაა გამო-
შქრა შუა საუკუნეებში გაბატონებული ყენებული შუასაუკუნეებში სრულიად და-
სქოლასტიკური იდეოლოგიის წინააღმ- ვიწყებული, არქიტექტურული ორდერი
დეგ. ბურჟუაზიული ინტელიგენცია ცდი- და ანტიკური ხელოენების სხვა ფორმები,
ლობდა ცხოვრებაში გაეტარებინა ახალი ორდერი რენესანსის არქიტექტურაში ხში-
ჰუმანური პრინციპები, ახალი რაციონა- რად განლაგებულია იარუსებად და ასრუ-
ლისტური წარმოდგენები ადამიანზე, სამ– ლებს მხოლოდ წმინდა დეკორაციულ
ყაროზე, ადამიანის პიროვნებასა და ბუ- როლს. დეკორაციული ელემენტები თავის
ნებაში არსებული მოვლენებისათვის მიე– განაწილებით ხაზს უსვამენ არქიტექტუ-
ცა ახალი შეფასება, ამ პრინციჰებმა თა- რულ ფორმებს. ისინი ძირითადად განლა-
ვისი გამოხატულება პოვა აღორძინების გებულია შენობის დამაგვირგე-ნებელ ნა-
ეპოქის, ანუ რენესანსის არქიტექტურაშიც, წილში, კარ-ფანჯრების ირგელივ და სხე.
რომელშიც აღორჟინდა ანტიკური კლასიკის ფასადების კედლები ხშირად მოპირკეთე-
ხუროთმოძღვრული ფორმები. ამ ეპოქის ბულია ამობურცული ზედაპირის მქონე
ნაგებობები ატარებენ შედარებით უფრო ქეის წყობით (რუსტიკით) ანდა შელესი-
იდემოკრატიულ“ ხასიათს, მათი კომპო- ლია. ინტერიერის მორთულობაში, ისევე
ზიციური გადაწყვეტა და აბსოლუტური როგორც ფასადისა, ფართოდ გამოიყენე-
ზომები უფრო პასუხობენ ადამიანის სუ- ბოდა ანტიკური კლასიკის ხელოვნებიდან
ლიერ ბუნებას. საკულტო ნაგებობებთან აღებული ელემენტები (ორდერი, კესონე-
ეოთად ამ დროს დიდი მნიშვნელობა ენი– ბი, ფრონტონები და სხვ.), მაგრამ ისინი
ჭება საერო ნაგებობათა მშენებლობას. აქ საფუძვლიანადაა გადამუშავებული და
შენდება საცხოვრებელი სახლები, სასა–- ახალი სახითაა მოცემული.
ხლეები, ბიბლიოთეკები„ თეატრები და მედიჩის სასახლე ფლორენე“
სხე. რენესანსის ნაგებობათა გეგმები უაღ- აში XV საუკუნის შუა წლების არქიტექ-
რესად ცხადი და ლოგიკურია, უმეტეს ტურის ტიპური წარმომადგენელია. იგი
შემთხვეეაში სწორხაზოვანი მოხაზულო- აგებულია ხუროთმოძღვარ მიკელოცო დღი
ბისა. მათი ფასადების კომპოზიციური გა- ბარტოლომეოს მიერ. სასახლე კუბური
დაწყვეტა გამოირჩევა მშვიდი, გაწონას- მოცულობის სამსართულიან ნაგებობას წა-
წორებული ხასიათით, არქიტექტურული რმოადგენს, მცირე ზომის შიგა ეზოთი.
ელემენტების (სვეტები, თაღები, კარ-ფა- სასახლის სწორკუთხა ფორმის სათავსები
ნჯრები და სხვ.) თანაბარი განაწილებით. განლაგებულია ეზოს ირგვლივ მთელ ჰე-
ფასადის სიბრტყეები სართულების მიხე- რიმეტრზე. შენობის საერთო კომპოზიცია
114
 შრა:აბის-.
ნახ. 101. ფლორენცია. მედიჩი-რიკარდის სასახლე. საერთო ხედი,
გამოირჩევა არაჩეეულებრიეი მონუმენ- სიბრტყეზე თანაბრადაა განაწილებული
ტურობით. ფასადის სიბრტყე სართულე- ფანჯრების ღიობებიდ რომლებსაც თა-
ბის შესაბამისად დანაწევრებული- სარ- ლოვანი მოხაზულობის ფორმა აქეთ. მეო–
ტყლების საშუალებით სამ რეგისტრად. რე და მესამე სართულის სარკმლები გა
შენობა” აგეირგვინებს რენესანსის ხუ- ყოფილია სვეტით ორ ნაწილად. კედლის
როთმოძღერებისათვის დამახასიათებელი ზედაპირი ყველა სართულზე სხეადასხვა-
მძლავრი კარნიზი (ნახ. 101) ფასადის ნაირად არის დამუშავებული. პირველი
115
 ნახ. 102. ფლორენცია. მედიჩი-რიკარდის სასახლე: შიგა ეზო.

სართული მოპირკეთებულია უხეშად და- ბის შიგა ეზო კვადრატული ფორმისაა.

მუშავებული ქეის კვადრებით, ღრმად ჩა- (ნახ. 102), პირველი სართული გადაწყეე-
ჭრილი ნაკერებით. მეორე სართულის კე- ტილია არკადის სახით. არკადის' განიერი
დლის წყობას ასეთივე ნაკერები აქეს, მაგ თაღები ეყრდნობა კორინთული ორდერის
რამ მისი ქვების ზედაპირი უფრო სუფ- სეეტებს. ზედა ორი სართულის კედლები
თადაა დამუშავებული. მესამე სართულის დანაწევრებულია თანაბრად განლაგებული
წყობა სრულიად გლუვია და მისი ნაკერე– სარკმლებით. სარკმლები დაყოფილია სეე-
ბიც არაა ჩაღრმავებული. ფასადის ასეთი ტებით ორ ნაწილად და მოჩარჩოებულია
დამუშავების გამო ნაგებობის ქეედა სარ- დაპროფილებული თაღოეანი საპირით.
თული სტოვებს უფრო მძიმე შთაბეჭდი– მეორე სართულის სარკმლები განლა-
ლებას. დეკორი ფასადის მხატვრულ გ“ გებულია უშუალოდ პარაპეტზე, რომე-
დაწყვეტაში ძუნწადაა გამოყენებული და ლიც მოთავსებულია პირეელი სართულის
ძირითადად იგი კარნიზს ამკობს. შენო- არკადის თავზე.

116
 ცფვინდღა პეტრეს ტაპარი რომში

რენესანსის ხელოვნება XVI საუკუნე- რე გუმბათით კუთხეებში. ბრამანტეს მიერ

მი ღებულობს შემდგომ განვითარებას. გათვალისწინებული იყო აგრეთვე შენო-
ამ საუკუნის არქიტექტურა მოიცავს რენე- ბის კუთხეებში კამპანილების აგებაც.
სახსის ორ პერიოდს: მაღალი რენესანსის მიქელანჯელომ ბრამანტეს სიკედილის
(1500--1540 წწ.) და გვიანი რენLანსის შემღეგ გადაამუშაეა ტაძრის გეგმა. კერ-
(1540-1560 წწ) პერიოდს. ძოდ, მან საგრძნობლად გააძლიერა ტაძ-
XVI საუკუნეში ხდება ანტიკური კლა- რის ბურჯები და კედლები, რითაც ხაზი
სიკის ხუროთმოძღერების საფუძელიანი გაესეა ცენტრალური მოცულობის მნიშე-
შესწაელა და ანტიკური ხელოვნების პრი- ნელობას. გარდა ამისა მიქელანჯელომ
ნციპების მაქსიმალურად გამოყენება. ამ უფრო გაამთლიანა გარე მასების კომპო–-
ეპოქის ნაგებობებში გამოყენებულ არქი- ზიცია, უარყო ტაძრის კუთხეებში გათვა-
ტექტურულ ორდერებს აქვთ უფრო ზუს- ლისწინებული კამპანილები და გადაამუ-
ტი პროპორციები. მათი დეკორაციული შაგა გუმბათი. XVII საუკუნის დასაწყის-
ელემენტები თავისი ხასიათით და ნახატით ში კარლო მადერნამ რომის პაპის პავლეV
მაქსიმალურად უახლოედებიან ანტიკური მითითებით ტაძარს დასაელეთის მხრიდან
კლასიკის ნიმუშებს. შენობები გამოირჩე–- მიუშენა გრძივი ნაგებობა და პორტიკი.
ეიან მონუმენტურობით და პარადულობით. 1629- წლიდან ლორენცო ბერნინი ხელმ-
ნაგებობათა ფასადების კომპოზიციური ძღვანელობს ტაძრის ინტერიერის სამუშა-
გადაწყვეტა უფრო მრაეალფეროვანია. ოებს და ამაეე დროს ტაძრის წინ აგებს
მათ გაფორმებაში ფართოდ გამოიყენება გეგმაში ელიფსის ფორმის მქონე გრან–-
არქიტექტურული ორდერი. XV საუკუნის დიოზულ კოლონადას, რომელიც მოედ-
ძეგლებისათვის დამახასიათებელი მსუბუ– ნის ანსამბლს წარმოადგენს.
ქი არკაღის ნაცვლად აქ გამოყენებას პო- წმ, პეტრეს ტაძარი საბოლოო სახით წარ-
ულობს სვეტებს შორის მოქცეული თა– მოადგენს ლათინური ჯვრის ფორმის გე-
ღის სისტემის მოტივი („რომაული არქი- გმის მქონე ჯვაროვან – გუმბათოვან ნაგე–
ტექტურული უჯრედი"). ბობას (ნახ. 101). ტაძრის ცენტრალური
წმ, პეტრეს ტაძარი რომში: XVI სივრცე დაგვირგვინებულია ოთხ მძლავრ
საუკუნის იტალიის ხუროთმოძღერების ბურჯშე დაყრდნობილი გრანდიოზული
ერთ
- ერთ მნიშვნელოვან ძეგლს წარმო- (დიამეტრი 43 მეტრი) გუმბათით. შენო-
ადგეს. იგი აგებულია დ. ბრამანტეს პრო- ბის კუთხეებში გამოყოფილი სადგომები
ექტის მიხედვით, რომელიც შემდგომში გადახურულია მცირე ზომის გუმბათებით,
გადამუშავებული იყო მიქელანჯელოს მი- ტაძრის დასავლეთის ნაწილს წაგრძელე-
ერ. ტაძარი შენდებოდა თითქმის 130 წე- ბული სწორკუთხედი ფორმა აქვს და
ლი და ამ პერიოდის განმაელობაში მის მთავრდება პორტიკით. ინტერიერის ცალ–
აგებაში გარდა ბრამანტესი და მიქელანჯე- კეული ნაწილები გადახურულია კამარე–
ლოსი მონაწილეობდნენ ეინიოლა, ჯაკომო ბითა და გუმბათებით, რომელთა ზედააი-
დელა პორტა, კარლო მადერნა და ლო- რი დაფარულია კესონებითა და მოხატუ-
რეხცო ბერნინი. ლობით. კედლები და ბურჯები შემკულია
ბრამანტეს პროექტის მიხედვით წმ. პე– სვეტებით, პილასტრებით რელიეფით მთე–
ტრეს ტაძრის გეგმის საფუძელად აღებუ- ლი ტაძარი მოხატულია ფრესკებით.
ლი იყო ბერძნული ჯვრის ფორმა, მთა- გარედან ტაძრის ფასადები დანაწევრე-
ვარი გუმბათით ცენტრში და ოთხი მცი- ბულია ორ რეგისტრად (ნახ. 104). ტაძრის
117
ნახ. 103. რომი. წმ. პეტრეს ტაძარი. გეგძა. ტაძრის წასა“ზული ნაწილები აგებულია მიქელანჯელოს
მიერი ჩაშავებული––მიქელაწჯელომდე,
„ელო შის ხოლოლ
რეი. თეთრად– დატოვებული
-- მის შემდეგ.
–..

ნახ. 104. როქი, წმ. პეტრეს ტაძარი. საერთო ხედი.

118
 ნახ. 1C6. რომი. სან-კარლოს ეკლესია. გეგმა.
ქედა ორი სართული გაერთიანებულია
კოზინთული ორდერის პილასტრებით, რო-
მელთა შორის მოქცეულია სარკმლების
ღიობები, მესამე სართული გადაწყეეტი-
„ლია ატიკის სახით, რომელიც დაგვირ–
გვინებულია პარაპეტით. შენობის აღნა-
გობაში დომინანტს უზარმაზარი (ენტრა-
ლური გუმბათი წარმოადგენს. მისი ყელი

I)
შემკულია ორმაგი სეეტების რიგით, ხო-
ლო სფერული ზედაპირი დანაწეერებუ-
ლია წიბოებით, რომელთა შორის განლა–
გებულია მრგვალი სარკმლები. გუმბათი
ნაზ. 105. რომი, სან-კარლოს ეკლესია. გრილი, მთავრდება მაღალი სანათურით.

სან-პარლოს ეკლესია როვში

XVII საუკუნეში რენესანსის” სტილი კორაციული ელემენტები. დამახასიათე–

გადაიზარდა ბაროკოში, რომელმაც გავრ– ბელია ოვალური და მრგეალი მოხაზულო-
ცელება პოვა ევროპის ყეელა ქვეყანაში. ბის ფორმების გამოყენება (ფანჯრები,
ბაროკოს არქიტექტურის სტილისათვის ფრონტონები და სხვ), ინტერიერის მხა-
დამახასიათებელია დინამიკური კომპოზი- ტერ
- ემოციურ
ულ მხარეს ხშირად აძლი-
ციები, რთული, მრუდხაზოეანი ფორმების ერებენ ჩრდილ––-სინათლის კონტრასტებ-
გამოყენება ფასადების და გეგმების გადა- ზე აგებული ეფექტები. ბაროკოს შენობე-
წყეეტაში. ფასადების კომპოზიციები ძა- ბის გაფორმებაში ფართოდ გამოიყენება
ლზე დანაწევრებულია და გადატვირთუ- სხვადასხეა ფერის მარმარილო, ბრინჯაო:
ლია არქიტექტურული ელემენტებით, და სზე. XVII საუკუნის არქიტექტორები
როგლებიც არათანაბრადაა განაწილებუ- ნაგებობის დაპროექტების დროს განსაკუ-
ლი ფასადის სიბრტყეზე. ფასადისა და თრებულ ყურადღებას აქცევდნენ მისი
ინტერიერს მხატერულ გადაწყვეტაში ფასადების გადაწყვეტას და ხშირად ორგა–
ფართოდ გამოიყენება ქანდაკება და დე- ნულად არ უკავშირებდნენ მას შიგა სივრ–

119
 ყალ

ნახ. 107. რომი. სან-კარლოს ეკლესია. საერთო ხედი.

ცის მოცულობას, შენობის სტრუქტურას, ე ბის (ფერწერის. ქანდაკების) სინთეზის

აშირად ასეთივე შეუსაბამობა შეიშჩხევა არ- საკითხში: ბაროკოს ნაგებობებში გამოყე–
ქიტექ ტურისა და ხელოვნების სხვა სახე- ნებული ფერწერა ზოგჯერ კი არ ავსებს
120
არქიტექტურულ ფორმას, არამედ არღეეესL თხა ოა პეარელი თორმის კესონებით. კე–
მის მთლიანობას, ეწინააღმდეგება მას. ბა დლები.ნიმები. პერი ღა სხეა ელემენტე-
როკოს ნაგებობების გაგმებისა და ფა!ა- ბი უხეალაა შემკული დეკორი» რაც
ღების კომპოზიციური სქემები, ისეგე რო- მთლიანობაში სტოეებს მჯაიურულ შთა-
გორც რენესანსში გამოირჩევა მრაყალფე– ბეჭდილებ:ს,
ეკლესიის ფასადების ცონპო? იებური გა-
როვსებით.
ოაწყ;ეტა :რ შეენ ბამება შიჯა- სიქრეის
სან-კარლოს ეკლესია სტრუქტურას; გარედღა? არ იჯითხება წა-
რომში –– ბაროკოს სტილის ტიპიური ძეგ- გებობის გუმბათი და შიგა სივრცი სს მოცუ-
ლია, იგი აგებულია XVII საუკუნის შუა ლობა (ნახ.1C7). ფასადის იხ.ზოვანი
წლებში არქიტექტორ ბორომინის მიერ. სიბრტყე ძლივრ "დანაწეერებუ ლია არქი-
სან-კარლოს ეკლესია გეგმაში ოვალუ- ტექტურული ელებენტებით. ფასაღი მძლა-
რი ფორმის ნაგებობას წარმოადგენს. შიგა ერი, პლასტიკური ფორ?ის კარნ სით და-
ყოფილია ორ იარუსად, ქეერა და ზელა
სივრცე იქ მოქცეულია ერთ მთლიან მო-
იარუსი დაყორილია სამ ნ-“ირად კორინ.
ცულობაში, რომელიც დაგვირგვინებულია თული ორდერის ს;ეტებით. რომელთა შო-
გეგმაში ოეალური გუმბათით (ნახ. 105.
ოის მჭიდროღ ჩასმული: ნიშები, სარკმ.
106). ინტერიერის მთელ პერიმეტრზე კე-
ლები და კარები. ზედა სართულის კარნი-
დლის სისქეში მოწყობილია სხვადასხეა
ზი შუა მალში გაწყვეტილია და მის ნაწი–
ფორმის ნიშები, რომჯებიც ქმნიან კეღ-
ლებს შორის მოთავსებულია ოეალური
ლის საბრტყეზე გარკვეულ ლაქებს, რაც ფორმის დეკორაციული ელემენტები. ფა-
ინტერიერში იწვევს შუქ-ჩრდილის ცხო- სადის მთელი სიბრტყე უხეაღაა შემკული
ველხატულ თამაშს. ნიშებს შორის კედ- დეკორით. ფასადის ზედაპირის მრუდხა-
ლები შემკულია კორინთული სეეტებით, ზოვნება, მისი დანაწევრება ღა ღეკორა-
რომლებსაც ზეეიდან ეყრდნობა ანტაბლე- ციული გადატეირთვა ნაგებობას ანიჭებს
მენტის ფართო სარტყელი. ეკლესიის გუ- დინამიკურობასა და დაძაბულობას, არა-
მბათი შიგნიდან დანაწევრებულია რვაკუ- ჩვეულებრიე პარადულობას.

რუსული მუზეუვის ფენობგა

(ყოფილი მიხეილის სასახლე)

XVIII საუკუნის მეორე ნახეერიდან და- არქიტექტურული ორღერის სისჯემა აქ

სავლეთ ევროპის ხელოენებაში კელავ იღ–- პირველ რიგპი არქიტექტურულ
- კონ-
ეიძებს მისწრაფება ანტიკური კლასიკური სტრუქციულ ფორმ.ს წარ?ოადგენ” და
ხეCოენებისადმი, ჩნდება ახალი სტილის- არა მხოლოდ მსატვრულ-ღლეკორაციულს.
რური მიმართულება –– კლასიციზმი, რო- კლასიციზმის სტილის შენობები უმთავ–
მელმაც XIX საუკუნის დასაწყის:მდე გას- რესაღ სწორკუთხოე ნი. წაგიბელებული
ტანა. ბაროკოს შემღეგ არქიტუქტურა ფორმის ნაგებობებია, მთავარი ფასადის
3.

კელაგ უბრუნდება კლასიკურ ფორმებს, ცენტრალური ნაწილი ხშირად რამდენად-

მის ნათელ და ლოგიკურ წყობას. ფასა- მე წინაა გამოწეული ფასა:”ს სიბოტყი-
დის კომპოზიცია ისეე ღებულობს მშეიღ დან და დაგვ“ირგვინებელია ფრონტონით.
და გაწონასწორებულ სახეს. განსაკუთრე- უბრალო საპირირთ მოჩარჩოებული ფან-
ბული ყურადღება ისევ ენიჭება პროპორ- ჯრები და კარები თახაბრადაა განაწილე-
ციებს და შენობის არქიტექტონიკურობას. ბული ფასადის სიბრტყეზე. ფანჯრების
121
 “რ

ნახ. 10მ, ლენინგრადი. რუსული მუზეუმის შენობა. გეგმა.

თავზე მოთავსებულია თავსართები, უმე- მსუბუქი გადაწყეეტა აქვთ და შემკულნი

ტესად სამკუთხა ფორმის ფროტონების არიან დეკორით.
სახით. კლასიციზმის სტილმა შესანიშნავი გან-
კლასიციზმის სტილის შენობების გეგმა ვითარება პოვა რუსეთში, რომელიც ადღ-
და შიგა სიერცე აგრეთეე მაქსიმალური გილობრივ თავისებურებათა გამო რუსუ-
რაციონალობითაა გადაწყვეტილი. შესო- ლი კლასიციზმის სახელითაა ცნობილი.
ბა შედგება სხვადასხვა ზომის სათაესები- რუსული მუზეუმის შე-
საგან რომელთა წყობა ნათელი და ნობა ლენინგრადში
-– რუსული კლაLი-
მარტივია, დიდი ზომის დარბაზების ინტე- ციზმის მნიშვნელოვან ძეგლს წარმოად-
რიერის გადაწყვეტაში ხშირადაა გამოყე- გენს. იგი აგებულია ხუროთმოძღვარ კ.
ხებული კოლონადა (სეეტების, ნახევარ- როსის მიერ XIX საუკუნის დასაწყისში
სვეტების ან პილასტრების სახით), რობე– (18)9––1825 წწ.). შენობა შედგება მთაერ.
ლიც სათაესის ოთხივე კედელს ამკობს. კომპაქტური გეგმის მქონე სამსართულია–
სათავსების ჯერი უმეტესად სადაა; ზოგ- ნი კორპუსისაგან და ძალზე წინ გამოწე–
ჯერ შემკულია რელიეფით ან დამუშავე- ული, ორსართულიანი გვერდითი ფლიგე-
ბულია კესონებით. ინტერიერში ძირითა- ლებისაგან (ნახ. 108), ნაგებობათა ასეთი
ღად გამოიყენებოლა ღია ფერები. ფერ- განლაგებით სასახლის წინ შექმნილია პარა-
ჯერა გვხედება მხოლოდ კეღლებზე, პა- დული ეზო –– კურდონერი. მთაეარი კორ-
ნოს სახით. პუსის ცენტრალურ ნაწილში მოთაესებუ-
XIX საუკუნის კლასიციზმის სტილის ლია ორსინათლიანი მოცულობის მქონე
ნაგებობებს რამდენადმე უფრო ნატიფი, ეესტიბული, სასახლის მთავარი, პარადუ–
122
 ნახ. 109. ლენინგრადი. რუსული მუზეუმის შენობა. ინტერიერი,

ლი კიბით, რომელიც ერთმანეთთან აკავ– მთავარი კორპუსის ფასადს ჰორიზონ-

შირებს სასახლის ძირითად სათავსებს. შე- ტალური კომპოზიცია აქვს, ცენტრში
ნობის დაგეგმარება ძირითადად ანფილა- რვასეეტინნი პორტიკით და წინ წა-
დური ხასიათისაა. ნაგებობის ყველა სა- მოწეული ფრთებით (ნახ. 110). სართულ-
თავსს სწორკუთხოვანი ფორმა აქეს. სა- შუა სარტყლით ფასადი გაყოფილია ორ
თავსების ინტერიერი ანტიკური ფორმე- იარუსად. ქვედა პირველი სართული მო-
ბის და მოტივების გამოყენებითაა დამუ- პირკეთებულია „რუსტიკული“ წყობით.
შავებული დარბაზებს ინტერიერებში კედლის სიბრტყეზე თანაბრაღაა განაწი-
გამოყენებულია კორინთული პილასტრები ლებული სწორკუთხა ფორმის სარკმლები,
და სეეტები, რომლებიც ისევე როგორც რომლებიც შემკულია ნახევარწრიული
კედლები, მოპირკეთებულია თეთრი ფე- ფორმის თავსართებით. ცენტრალური ნა-
რის ხელოვნური მარმარილოთი. დარბაზე- წილი გაღაწყვეტილია არკადას Lახით, რო-
ბის კედლების ზედა ნაწილი (ფრიზის სა- გლის თაღები ეყრდნობა მასიუ5 შუაკედ-
ხით) და ჭერი მოხატული იყო ანტიკური ლებს (ბუოჯებს). მეორე იარუსის ზედაპი-
სიუჟეტის მქონე ფერწერით. ღია ფერებ- რი (რიზალიტების –– ფრთების გარდა) და–
ში შესრულებული ინტერიერის კედლები ნაწევრებულია კორინთული ორდერის ნა-
და ჭერის სიბრტყეები ალაგ- ალაგ აქცე- ხევარსვეტებით, რომელთა შორის მოთა-
ნტირებულია ოქროსფერი საღებავით ვხებულია მაღალი, თაღოეანი სარკმლები.
(ნახ. 109). ფანჯრების თავზე მდებარე კედლები შემ-
123
 ნახ. 110. ლენინგრადი. რუსული მუზეუმის შენობა. საერთო ხედი.

კულია ბარელიეფებით. ცენტრში, არკა- თაღს, რომელიც სიმაღლეში ორ სართულს

დის თავზე მოწყობილია რეასვეტიანი კო- მოიცაეს. მის ორივე მხარეს მოთავსებუ-
ლონადა, რომელიც დაგეირგვინებულია ლი სწორკუთხა სარკმლები შემკულია სა-
ფრონტონით. ფრონტონის ტიმპანი შემ- ნდრიკებით. შენობას აგვირგვინებს პარა-
კულია რელიეფით. რიზალიტების ტოო- პეტი, გადაწყვეტილი ბალუსტრადის სა-
სოს ზედა ნაწილის ცენტრი უკაეია განიერ ხით.

კოუმლის შოილოპათა სასაალე მოსკოვი

· საბჭოთა ხელოვნების იდეურ - შემო- თი, რაც ქლინდება საცხოვრებელი სახლე-

პმედებით საფუძველს სოციალისტური ბის, საბაეშვო დაწესებულებების, სკოლე-
რეალიზმი პრინციპები წარმოადგენენ. ბის და სხვა ნაგებობათა მასიურ მშენებ-
არქიტექტურაში, სოციალისტური რეა- ლობაში,
ლიზმი გულსხმო?ს შენობის უტილიტა- საბჭოთა არქიტექტურის განვითარება
რული და ესთეტიკური მხარეების, ფორ- მჭიდროდაა დაკავშირებული სოციალის-
მისა და შინაარსის ერთიანობას. საბჭოთა ტური საზოგადოების მატერიალური დ:
ხუროთმოძღვრების მთავარ ამოცანას შე- სულიერი კულტურის დონის ამაღლებას-
ადგენს სოციალისტური საზოგადოების თან, მისი ეკონომიკისა და ტექნიკის პროგ–
მატერიალურ და სულიერ მოთხოვნილება– რესთან. ახალი სამშენებლო მასალების
თა მაქსიმალური დაკმაყოფილება. იგი ემ- ათვისებამ და სამშენებლო სამუშაოების
ყარება სოციალისტური ჰუმანიზმის პრინ- მექანიზაციამ საბჭოთა არქიტექტურა ახა-
ციპებს, აქვს საყოველთაო სახალხო ხასია– ლი საშუალებებით შეაიარაღა, რამაც,

I24
 ბაV "ამით
ლენინგრადი, რუსულია მუზეუმის დენობა, ფასადის ფრაგმენტი.

თაეის მხრიე, განაპირობა მშენებლობის ბლად აიაფებს მშენებლობის ღირებულე-

მძლავრი აღმავლობა. · ბას. თავის მხრივ ტიპობრივი დაპროექ-
საბჭოთა არქიტექტურაში დიღი ადგი- ტებისა და მშენებლობის პრინციპები,
ლი. უკავია ტიპობრივ დაპროექტებასა”
და ახალ, თანამედროვე კონსტრუქციებისა
მშენებლობას: საცხოვრებელ, საზოგადო- და სამშენებლო მასალების გამოყენებას-
ებრიე და სამრეწეელო დანიშულების ნა– თან ერთად, გარკვეულ გავლენას ახდენს
გებობანი ძირითადად ტიპობრივი პროექ- ხუროთმოძღერებაზე და მოითხოვს დამ-
ტების მიხედვით შენდება, რაც საგრძნო- პროექტებლისაგან ახალ, განსხვავებულ
125.
 ნახ. 112. მოსკოვი. ყრილობათა სასახლე კრემლში. საერთო ხედი.

მიდგომას არქიტექტურული ამოცანების ა. მნდოიანცი და სხვ. გარედან იგი წარ-

გადაწყეტაში. მოადგენს ერთ მთლიან მოცულობას, შუა-
საბჭოთა არქიტექტურამ 60 წლის მან- ში მაღლა ამოწეული ნაწილით (ნახ. 112).
ძილზე განვლო განვითარების რთული გზა, ფასადის ფორმები მარტივი და ლაკონიუ-
რომელიც იყოფა ცალკეულ პერიოდებად: რია, მისი სიბრტყეები დანაწევრებულია
60--70-იანი წლები საბჭოთა არქიტექტუ- ქვით მოპირკეთებული პილონებით. მათ
რის ახალ ეტაპს წარმოადგენს. ამ პერიო–- შორის მოთავსებული ფასადის სივრცე
დის ნაგებობები ხასიათდება გეგმების მთლიანად შემინულია. შენობის შესასე-
მარტივი გადაწყეეტით, ფორმების ლაკო- ლელი გადაწყვეტილია წინ გამოწეული,
ნიურობით; ახალი სამშენებლო მასალე–- მცირე ზომის, ერთსართულიანი ტამბურის
ბისა და კონსტრუქციების ფართო გამო- სახით, რომელიც აგრეთეე შემოფარგლუ-
ყენებით ფასადების და ინტერიერების ლია შემინული კედლებით. შენობის კედ-
მხატვრულ გადაწყეეტაში ზომიერადაა გა- ლებისათვის მინის გამოყენება აძლიერებს
მოყენებული დეკორი. მხატვრული ეფექ- კონტაქტს ექსტერიერსა და ინტერიერს
ტი ძირითადად მიღწეულია არქიტექტუ- შორის, მაყურებელი უკვე გარედან აღიქ-
რულ ფორმათა პროპორციების დახეეწით, ვამს შენობის ინტერიერს.
სათანადო სამშენებლო მასალის გამოყე– შენობა სწორკუთხოვანი გეგმისაა. მის
ნებით. ძირითად ბირთვს წარმოადგენს უზარმა-
ყრილო ბათა
მოსკოვის კრემლში
სასახლე ზარი დარბაზი, რომელიც იტევს 6 ათას
აგებულია 1960-- 61 მაყურებელს.
წლებში. მისი აეტორებია: მ. პოსოსინი, გარდა ამისა, შენობა შეიცავს უამრავ
126
 აფღელ
ო.”
| C.
წ
C-..
2

ნახ, 113. მოსკოეი. ყრილობათა სასასლე რემლში.

კრე” ფოიეს
ფომე ინტერიერი.
'ცეღრიე

სხვადასხვა ზომისა და დანიშნულების სა- ების გადაწყვეტა ასეეე ზედმიწევნით ლა-

თავსებს. ზედა სართულზე მოთაესებულია კონიურია. მათ გაფორმებაში ფართოდაა
გამოყენებული მარმარილო, პლასტიკატე-
საბანკეტო დარბაზი. დარბაზის ინტერიე-
ბი, ლითოხი მინა და სხვადასხეა ჯიშის ხია
რის გადაწყვეტაში გამოყენებულია ღია
მასალა, ჟურილობის სასახლის ავტორებბა
ფერის ხის მასალა, პლასტიკატები და სხვ. შედარებით მარტივი მხატვრულ-კომპო-
დარბაზის ორიგინალური კონსტრუქციის ზიციური ხერხებით შექმნეს მაღალმხატე-
რული არქიტექტურული ნაწარმოები,
პერი ეფექტურადაა განათებული ტექნი–
კის უახლესი საშუალებების გამოყენებით. რომელშიც შერწყმულია საბჭოთა არქი-
უზარმაზარი ვესტიბიულების და ფოი- ტექტურის საუკეთესო მხარეები.

სასტუვრო „ივერია“ თაილისში

სასტუმრო „ივერი ა სასტუმროს კომპლექსი შედგება საცხო-

ქართული საბჭოთა არქიტექტურის ერთ- ვრებელი მაღლივი კორპუსისაგან და და-
ერთი მნიშვნელოვანი ძეგლია. იგი აგებუ– ბალი კუბური მოცულობის რესტორნის.
ლია 1967 წელს (ავტორი ო. კალანდარი– გან. ეს ორი ნაგებობა ერთმანეთთან დაკ.-
ფეილი, თანააეტორი –– ი. ცხომელიძე). ეშირებულია ერთსართულიანი გადასასე–
127
ნახ. 114. თბილისი. სასტუმრო „იეეროL" შენობა, საერთო ხედი.
მენტ-,სოტეპების დს ღეღო-
ფალ ხატშეპსუტის ტაძრე-
ბის კომპლექსი დეირ-ელ-
ბახარში. ძვ. „ XX –
XVI სს.

პოსეიდონის ტაძარი პეს-

ტუმში. ძვ. წ. V ს. ფრაგ-
მენტი.
 მცხეთის ჯვარი. 586 –- 604 წწ.

მიძინების ტაძარი მოსკოვის კრემლში. 1475 –– 1479 წწ., არქიტექტორი ა. ფიორა-ე

გიგა, ა
 კამაროვანი გადახურვის
სტრუქტურა გოთიკურ ტ»
არში,

“7

III
სიქსტის კაპელა რომში. ინტერიერი, მოხატულობა XVI ს. მხატვარი მიქელანჯელო,
“.
პროსპე4ტი
სპეჟტი 8მოსკოეში,
. 1962 2 –- 196868 წწ,წწ. არქ. მ, პოსოხინი, „ ა.ა. მნდოი–
მნ;
 ნახ. 115. თბილისი. სასტუმრო „ივერიის: შენობა. ფოიეს ინტერიერი.

ლელით, რომლი უკან მოთავსებულია ინტერიერის და შიგა ეზოს მხატერულ

"შიგა ეზო.
დეკორაციულ გადაწყეეტაში ოსტატუ-
საცხოვრებელი კორპუსი 22-სართული-
რაღაა გამოყენებული ეიტრაჟები. კედ-
ან, ეერტიკალური კომპოზიციის მქონე ლის მხატერობა, ჭედურობა, მოზაიკა,
ნაგებობას წარმოადგენს (ნახ. 114). იგი რელიეფები, ქანდაკება და სხე. (ნახ. 116)
მოპირკეთებულია ფირუზისფერი ქეით. სამშენებლო მასალებიდან ფართოდაა გა–-
შენობას. ყველა სართულზე გარს არტყია მოყენებული მარმარილო, გრანიტი, ტუ-
ღია აიენები, რომლებიც დანაწევრებულია
ფი, ძეირფასი ხის ჯიშები, მინა, ლითონი.
მხატერულად
ტიხრებით.
გააზრებული,
რესტორნის
დაბალი
ბლოკის სიმაღლე-
ხის
შენობა შესანიშნაეადაა მორგებული
ზე სასტუმროს ორიეე ნაგებობას გარს უე- რთულ რელიეფს და თაეისი მოცულო-
ლის თავისებური, თეთრი ქვით მოპირკე- ბით ამდიდრებს თბილისის სილუეტს.
თებული მაღალი სარტყელი, რომელიც ზემოთ განხილული ზოგიერთი არქი-
კომპოზიციურად კრაეს, აკაეშირებს მაღალ ტექტურული სტილის დამახასიათებელი
საცხოერებელ კორპუსს და · რესტორნის
ბლოკს. მაღლივი კორპუსის ზედა ნაწილი
ძეგლები, გარკეეულ წარმოდგენას იძლე-
ეიან არქიტექტურის ისტორიის განვითა-
გადაწყეეტილია ყრუ, გლუეი მოცულო- რების ზოგიერთი ეტაპის შესახებ, სხვა–-
ბის სახით. ამ შენობის თაეზე მოწყობი-
ლია ღია ტერასა. დასხვა ეპოქის ხუროთმოძღვრულ ფორ-
9. ნ. ქადეიშეილი 129
 ს ა C

ნაზ. 116. თბილისი. სასტუმრო „ივერიის შენობა. შიგა ეზო.

მებზე, დაგეგმარების პრინციპებზე, დე- კვნენ ხუროთმოძღვრების მრავალფერო-

გან მემკვიდრეობაში, არქიტექტურული
კორის გამოყენებაზე. ამ მასალის შესწაე–
ლა დაეხმარება სტუდენტებს უკეთ გაერ- სტილების თავისებურებაში.

·- 130
 არქიტექტურული ტერმინების ლექსიკონი
ა”

აბაკ–– დორიელი
ი კაპიტელის ზედა ნაწილი, კერი ტაძრების გარკაეული ჯგუფისათეის, რო-
რომელსაც აქეს კვადრატული ფილის ფორმა. მელიც ცნობილია „ანტური ტაძრის“ სახელწო–
აყან –– პლასტიკაში
თი შესრულებული ორნ»- დებით.
მენტი, რომელიც იმავე სახელწოდების მცენარის
ფოთლის გამოსახულებას წარმოადგენს. გ:ქოიჟყე-
ნება კორინთული ორდერის დეკორში.
აკვედ უკი ი საინქინრო ნ-გ.ბობა,
–- ხიდისმაგეარ
რომლის საშუალებით ხდება მდინარეებზე და
ხევებზე წყალგაყვანილობის მილების და სარწყა-
ეი არხების გადაყეანა.
აკროპო გალაენითთ
––ლიხი შემოფარგლელი და
გამაგრებული ქალაკის ცენტრი ძველ საბერჭCეთში,
რომულიც ჩეეულებრიე შემაღლებულ ადგილზე
იყო განლაგებული (იხ. ნახ. 81),
აკროტერიუმი- ქანდაკება ან ორნამენტული
დეტალი მოთაესებული ფრონტონის კუთხეებზე.
ნახ. 119.

სსხა ანტრესოლი -- 1. ძირითადი სართულის

ლობის ზედა ნაწილში ჩაშენებული
მოცუ-
ნახევარსარ-
C-->> თული. 2. დამხმარე სათაესის ზეღა ნაწილში მო-
წყობილი კარადა.
არქივოლტი –– თაღის მოჩარჩოება ორნამენტუ-
ღი ან დაპროფილებული ზოლურას სახით.

ნახ. (17.

ალკოვი–– ოთახის დამატებითი მოცულობა, რო-

მელიც შექმნილია ოთაზბის ერთ-ერთ კედკლში
მოწყობილი შეღრმაეებით, ღრმა ნიშის სასით.
ამფიპრონტილი
–– ანტიკური ტაძარი რომელ-
საც ეიწრო მხარეებზე აქეს ოთბსვეტიანი პორ-
ტიკები.

C ს, L:0.

არქიტრავი –– ანტაბლემენტი” ქვედა ნაწილი

Cზიღი კოჭი), რომელიც უშუალოდ ეყრდნობა
სვეტებს (იხ. ნაბ. 29).
ატრიუმი
-- რომაული სახლის ცენტრალერი
ნახ. 118, სათავსი ერდოთი გადახურვის შუა ნაწილში.
ატიკი –– ანტაბლემენტის ან მაგვირგეინებელი
ანტი
–- შენობის გრძივი კედლების გამო”აშეე» კარნიზის თავზე განლაგებული კედელი, რომვლ-
რი. ანტების გამოყენება დამახასიათებელია ,ასნტი– ხაც ჩვეულებრივ დეკორატიული მნიშენელობა
131
აქეს. ზოგ შემთხვევაში ატიკის არეში გ-ნC-გა·
ბულია დაბალი სათავსები (ატიკის სართული.
იხ. ნახ, 49).
აფრა –– კონსტრუქტიული ელემენტი, რომლის
საშუალებით ხდება სწორკუთხა ფუძიდან გუმბა-
თოვანი გადახურეისაკენ თანდათანობითი გადას-
ელა (იხ. ნახ, 59 ბ).
აფსიდა –- გეგმაში ნახევარწრიული ან მრავალ.
წახნაგოეანი მოხაზულობის შენობის ნაწილი, რო-
მელიც ჩეეულებრივ გადახურულია ნახევარგუმბა- ნახ. 121.
თის ფორმის კამარით (კონქით).

ბპთქაში შელესილობა კედლის ზედაპირზე, ფი

სამშენებლო ხსნარით შექმნილი ზედაპირი.
ბაზა
–– სეეტის, კედლის სეეტის ქეედა საყრდე-
ნი ნაწილი,
ბაზილიკა–– გეგაში დაგრძელებული სწორ-
კუთხედის ფორმის მქონე უგუმბათო შენობა, ·
რომლის შიგა სიერცე ბოძების ან სვეტების რი-
ჯებით დაყოფილია სამ ან ხუთ გრძივ ნაწილად
(ნავად). ბაზილიკური ტიპის ნაგებობები გაერცე- IIIIIII8IIIII„ყვ.
ლებული იყო ქრისტიანულ საკულტო არქიტექ- LL 5 L ა !'..

ტურაში.
ნახ, 122,

ბატიყელა –- მრუდხაზოენი არქიტექტურული

პროფილი (იხ. ნახ. 31).
ბელეედერი
–– 1. შენობის დამაგეირგეინებელი
ზედნაშენი ნაგებობა. 2. შემაღლებულ ადგილზე
განლაგებული პარკელი ნაგებობა.'
ბემა –- საეკლესიო შენობაში აფსიდის წინ გან-
ლაგებული გეგმაში სწორკუთხს, მოხაზულობის
მოცულობა, ჩეეულებრივ გადახურული ცილინ–
ნაზ, 122. ღრული კამერით.

ბალიასინი
– ფიგურული მცირე ზომის ბოძე-
ბი, რიკულები, რომლებიც ჩეეულებრივ გამოიყე-
წება კიბეების, აივნების, ტერასების ზღუდეებში
(მოაჯირეებში).
ბალუნტრადა -- აივნების, კიბეების, ტერასების
და სზე. გამჭოლი ზღუდე, რომელშიც დგარებად
გამოყენებულია ბალიასინების რიგი,
ნახ. 124,

132
 ბიფორი
-- პატარა სვეტით ორ ნაწილად დაყო-
ფილი ფანჯარა. გამოიყენებოდა გოტიკერ არქი-
ტექტურაში (ნახ. 125). ე.
ბორდიური – ტროტუარის, გაზონის შემოსაზ-
ღვრული ელემენტი, რომელიც ჩეეულებრიე ამო-
ყეანილია ქეის ბლოკებით.

ნახ, 125,

გალერეა
–– გრძელი, ნახევრად ღია ნათელი სა- „გუმბათის ყელი –– გეგმში წრიული ან მრა-
თაესი. ვალკუთხედის მოხაზულობის მქონე შენობის ნა-
გვირგვინი
–- 1. ჰდობებთთ შეერთებული ძე- წილი, რაზედაც) უშუალოდ დგას გუმბათი.
ლებისაგან შედგენილი ოთხკუთხედი ან მრავალ- გურტი -- კაარის კონსტრუქციელი (მზიდი)
კუთხედი. ასეთი გეირგეინების ერთმანეთზე დადე- ელემენტი –- კარკასი, დაპროფილებული წიბოს
ბით იგება ძელური ან მორული ნაგებობა, 2. ქარ-
თული საცხოერებელი სახლის
–- დარბაზის გადა-
ხერეა, რომელიც მიიღება ზეეითკენ თანდათანო-
ბით შემცირებული ოთკუთხედების ან მრავალ-
კუთხედების ერთმანეთზე დაწყობით (იხ. ნახ, 62),
გუმბათი.–- კამარა, რომლის შიგა ზედაპირი
მიღებულია ეერტიკალერი ღერძის გარშემო რკა-
ლის მოძრაობით,

ნაზ, 126.
 დ
დარზაზი ქართული საცხოვრებელი სახლის ტი, რომელსაც აქეს ორგინა-–ერი მხატვრულ-
ტიპი, გუმბათისებრი გადახურეით (გვირგეინით), კომპოზიციური გადაწყვეტა.
რომელიც ეყრდნობა შენობის ცენტრში განლა- დიპტეროხი
–- ანტიკური ტაძრის ტიპი, რომ-
გებულ სპეციალერ ბოძებს, ლის ცვლა გარშემორტყმულია სეეტების ორი
რიგით.

ნახ. 128.

დედაბოძი –- ქართული საცხოერებელი სახლის

დარბაზის გადახურეის საყრდენი ელემენტი (სეე-

ე
ეკვდერი
–– 1. მართლმადიდებელ ეკლესიაში მო- ერკერი–- ოთახის დამატებითი მოცულობა, რო-
წყობილი სპეციალური სათავსო თავისი საკურ- მელიც მდებარეობს ფასადის კედლის გარეთ ღა
თხევლითა და კანკელით, ზანკუთვნილი მცირე ჩვეულებრიე გეგმაში აქეს ნახევარწრიული ან წახ-
მასშტაბის საეკლესიო რიტუალების ჩასატარებ-
ლად. 2. კაპელა. ნაგოეანი ფორმა.
ემპორები ტაძრის გეერდითი ნავების თავზე ეჭინი
–- დორიული ორდერის სვეტის კაპიტე-
მოწყობილი ღია გალერეა, რომელიც თაღნარით ლის შუა ნაწილი, რომელი) გეგმაში წრიული
გადის მთავარი ნავის ინტერიერში. მოხაზულობისაა და აქეს მრუდხაზოვანი პროფი-
ენტაზისი
-- სვეტის ტანის გამოზნექილობა (იხ.
ლი.
ნახ. 33).

ვეხტიბიული
-- საზოგადოებრივი შენობის სა-
თავსი, რომელიც განლაგებულია უშუალოდ შე-
სასვლელთან და აკავშირებს შენობის ძირითად
ოთახებს შესასვლელთან ან კიბის უჯრედთან.
-–- სპირალის
ვოლუტა სახის არქიტექტურულ-

დეკორაციული დეტალი. იონური და კორინთული

ორდერის კაპიტელის ერთ-ერთ კომპონენტს წარ-
მოადგენს.
–– გოტიკური
ვიმპერგი არქიტექტურის დეკო-
რატიული ელემენტი –- სამკუთხა, წეეტიანი ფრონ-
ტონის სახით, რომლის არე დაფარულია პლასტი-
კაში შესრულებული ორნამენტული მოტივით.
„ე“. ჩვეულებრივ მოთაესებულია კარის ან სარ-
კმლის ღიობის თაეზე (ნახ, 130).
ვიტრაჟი–- ღიობის შემინვა ფერადი მინის ნაჭ-
რომლებიც ქმნიან გარკვეულ ნაზატს.
რებით,
134
 თავზართი
__ სარკმლის ან კარძს თავზე მოთავ-
სებული დეკორაციული ელემენტი თაღის, ლავ-
გარდანის” ან სხე რაიმე ფორმის სახით (იხ.
ნახ. 47).
თაღი –- მტუდხაზოეან, გადამხურაი კონს-
ტრუქცია, ამოყვანილი ორ საყრდენს შორის დხ.
ნახ. 56).
თოლოსი –– გეგმაში წრიული მოხაზულობის შე-
ნობა, რომელიც ჩვეულებრივ გარშემორტყმულია
სვეტნარით.

ნახ. 131.
ი
იმპოსტი
-– მაღალი და პროფილებული თარო, იონიკეხი –– ორნამენტი, რომელი, შედგება
რომელსაც ეყრდნობა თაღის ქუსლი. ამოზნექილი ოვალებისა და ისრების წიბოების
რიცისაგან.

ნაზ. 132. ნახ. 133.

ინტერიერი
-- შენობის შიგა არქიტექტურა. სასით. 2. ანტაბლემენტის ზედა ნაწილი (იხ.
კამარა
–– სიერცითი, გადამხურავი კონსტრუჰ- ნახ. 29).
ცია, რომელსაც ჩევულებრიე შიგნიდან აქეს კეხონები ჭერის ან კამარის სიბრტყეზე კო-
მრუდზაზოვანი შეზნექილი ზედაპირი (იხ. ნახ. 57). ჭებისა ან წიბოების საშუალებით შექმნილი ბადე
კანელურები
-– სვეტის ტანზე ამოკეეთილი ვერ- ჩაღრმავებული კვადრატებისა ან მრავალკუთხბედე–
ტიკალური ღარები (იხ. ნახ. 28). ბის რიგების სახით (იხ. ნაზ. 55),
კანკელი
–– საკურთხევლის წინ აღმართული და- კოკოშნიკი –– ნახევარწრიული ან კილოსებრი
ბალი, ქვის ზღუდე, შუაში ეიწრო კარით (ნახ. 134). ფორმის ელემენტის რიგიდან შემდგარი დეკორა-
კაპიტელი–– სვეტის, კედლის სეეტის, პილას- ციელი მოტივი რესულ არქიტექტურაში. კო-
ტრის ზედა, დამაგეირგვინებელი ნაწილი, სვეტის- კოშნიკებით ჩვეულებრიე შემკულია კედლის ზე-
თავი (იხ. ნაზ, 27). და ნაწილი ან გუმბათის ყელი.
კარნიზი
–- 1. კედლის დამჰგეირგეინებელი ნა- კოლონადა –– სვეტების რიგი, არქიტრაული გა-
წილი, წინ გამოწეული დაპროფილებული თაროს დახურეით (იხ. ნახ. 34),
135
 ნაზ. 134.

კონსოლი–- კედელში ერთი ბოლოთი ჩამაგრე- განგებოდაა ” არქიტექტურულად დამუშავებული.

ბული კოჭი. გამოიყენება შენობის გამოწეული ელემენტების
კონქი –- შენობის ნახევარწრიული გეგმის მქო- (კარნიზის, აივნის, ქანდაკების და სხე.) საყრდე-
ნე რაიმე ნაწილის (აფსიდი, ნიში) გადამხურავი ნად.
კონსტრუქცია მეოთხედისფეროს სახით.

ნახ. 135.

კონტრფორსი -– მასიური ბურჯი, რომელიც

უშუალოდ მიდგმელია კედელთან ან დაკავშირე- “
ნახ. 136,
ბულია უკანასკნელთან თაღის საშუალებით. აღი-
ქეამს კედლიდან გაღმოცემულ განბრჯენ ძალებს კურდონერი -- სამი მხრიდან ჩაკეტილი შენო-
და ზრდის კედლის მდგრადობას (იხ. ნახ. 60). ბებით, ქუჩისკენ გახსნილი, პარადული ეზო.
კოჭი - პორიზონტალერად გადებული. ძელი,
რომელიც დაყრდნობილია ერთ (კონსოლი), ორ
ან მეტ წერტილზე.
ცოშკ –– გეგმაში
ი კეადრატული, მრაეალკუთხა
ან წრიელი ფორმის მქონე ნაგებობა, რომლინ
სიმაღლე საგრძნობლად სჭარბობს ფუძის ზომას.
კრაზი -- ს.ულპტურული დეკორაციული ელე-
“ მენტი, სტილიზებული მცენარეული მოტივის სა- >
ხით (ნახ. 136).
–- კონსოლის სახით, კედლიდან გა–
კრონშტეინი
მოშვერილი საყრდენი ელემენტი, რომელიც სა- ნახ. 137.

136
 ლ
ლავგარდანი -– ის. კარნიზი. ლოჯი – შენობის
ა ნაწილი გადახურული აივნის
ლი––ლვ
მრუდხაზოვა
ი ნი არქიტექტურული ნ» სახით, რომელიც ორი ან სამი მხრიდან შემოსაზ-
ტები (იხ. ნახ. 31). ღერულია კედლებით.

მაიოლიკა –– მოჭიქული კერამიკა. ზეგარ _ ბერძნელი

ონი საცხოვრებელი სახლის
მანხარდა –– სხეენის მოუცლობაში მოწყობილი ერთ-ერთი მთავარი სათავსი. იგი გეგმაში სწორ-
სადგომი. !.
მასტაბა -– წაკვეთილი პირამიდის ფორმის სა-
მარხის ტიპი ძველ ეგეიპტეში.

ნახ. 140.

კუთბა ფორმის ნაგებობს წარმოადგენს შუაში

ორი ან ოთხი სვეტით, რაზედპე ეყრდნობა გა-
დახურვა ერდოთი ცენტრში.
მეანდრი
-- ტეხილი ან მრუდხაზოვანი მოხაზუ- მეჩეთი
–– მუსლიმანური საკულტო ნაგებობა.
ლობის ლენტური ორნამენტი. მინარეთი
–- კოშკური ნაგებობა მეჩეთთან. საი-
დანაც მუსლიმანებს უხმობენ ლოცვისათეის.

1თIთIიე1თ)
მიზრაბი -- მთავარი ნიში მეჩეთში რომელიც
მიმართულია მუსლიმანთა წმინდა ქალაქისაკენ––
მექასაკენ.
მოდულიონი -- კრონშტეინის სახის არქიტექტუ-
რულია დეტალი, განლაჯებული კარნიზის დამა-
ნახ. 139, გქირგვინებელი ნაწილის ქეეშ კორინთულ და კომ-
პოზიტის ორდერებში,

ნავი
–- ეკლესიის (ბაზილიკის) ერთ-ერთი ნაწი- ნარტექსი –- ქრისტიანული საკულტო ნაგებო–
ლი, რომელიც მიღებულია შიგა სიერცის სვეტე- ბის (ეკლესიის) სპეციალური სათავსი, რომელიც
ხის რიგითი დაყოფის შედეგად, განკუთვნილია იმ პირთათეის რომლებიე/ არ
დაიშვებიან ეკლესიის ძირითად სათაესში. (ნახ 141),
ნერვიური -- იზ. გურტი.
ნივნივი-– სახურავის ერთ-ერთი ძირითადი მზი-
დი ელემენტი, დახრილი კოჭები, რომელზედაც
მაგრდება სახურავის ფენილი (იხ. ნახ. 64).
ნაკერი სადეფორმაციო -- ნაგებობის“ კონს-
ტრუქციაში გამჭოლი განაჭერი, რომელიც შენო-
ბის ცალკეულ ნაწილებს დამოუკიდებელი დეფორ-
მაციის საშუალებას აძლევს.
ნაზ, 141. ·
1უ?
 ნიში –- არქიტექტურულად დამუშავებული წშე-
ღრმავება კედლის სიბრტყეში, რომელიც გამოი-
ყენება დეკორაციული ან უტილიტარული მიზნე-
ბისათეის.

იასპიაა
ნახ. 142.
ო
ობელისკი –– მოწუმენტი სახეობა ვერტიკა- ორდერი –– არქიტექტურულად დამუშავებული
ლურად დაყენებელი, ზევითკენ დავიწროებული დგარულ-კოპჭოეანი სისტემა, რომელიც პირველაღ
ქვის წახნაგოვანი ბოძის სახით, პირამიდული და– შემუშავდა ძეელ საბერძნეთში.
ბოლოებით,
პ
პალაცო–– აღორძინების ეპოქის, ქალაქური ტი- ბის კედლის გამოწეეა, ბრტყელი სეეტის სახით,
პის სასახლე იტალიაში (იხ. ნახ. 102), რომელსაც ჩვეულებრიე აქეს ორდერის სამწილა-
პალმეტა,–- მცენარის ფოთლის (ჩეეულებრიე ღი დანაწევრება.
პალმის) სტილიზებული ფერწერული ან სკულ- პილონი–– 1. მასიური საყრდენი ბურჯი. 2. ეგ-
პტერული გამოსახულება. ეიპტური ტაძრის ფასადი, ყრუ, ზემოთკენ შევი-
პანდუსი-- დახრილი სიბრტყე, რომელიც გა-
მოიყენება სხვადასხვა დონეზე მდებარე ბაქნების წროებული კოშკების სახით (იხ. ნახ. 80).
ერთმანეთთან დასაკავშირებლად, პინაკლი
–- დეკორაციული ელემენტი წეეტიანი
პანო
-- ფერწერით ან რელიეფით დაფარული პირამიდით დაგვირგვინებული კოშკურას სახით,
კედლის ნაწილი შემოსაზღერული ჩარჩოთი. რომანულ და გოტიკურ არქიტექტურაში,
პარაპეტი –- საბურავის, ტერასის შემომზღუდი პირამიდა -- ძეელ ეგვიპტეში სამარხის ტიპი,
ელემენტი დაბალი კედლის სახით (ის. ნახ. 44). რომელსაც აქვს გეომეტრიული ფიგურის -- პირა-
პატრონიკი – მგალობელთათეს გამოყოფილი მიდის ფორმა.
სათაესი უკლესიაში.
პერიპტეროსი –- ანტიკური ტაძრის ნაირსაზე-
ობა, რომლის ძირითადი სადგომი -- ცელა გარ-
შემორტყმულია სვეტნარით.

«2696 9 2 CC CიCი
· ·
· .·
,', ი. _
· .·
იაიითიიი0ი0ი4069ი90ი

წ
ნახ. 143. პლაფონი.
– ფერწერით ან რელიეფით ღეკორი-
რებული ჭერი.
პერისტილი –– სვეტნრით გარშემორტყმული პლინტი
-– ვეტის ბაზის ქვედა ნაწილი.
მოედანი ან შიგა ეზო. პორტალი –– არქიტექტერელდ დამუშავებუ-
პილასტრი–– გეგმაში სწორკეთხა მოხაზულო- ლი შენობის შესასვლელი, '
13
 წოთოგეიუბლიიბთია
/.
ით

· ნახ, 145.
პორტიკი
–– გალერეა რომელიც ერთი, ორი ან
სამი მხრიდან გახსნილია კოლონადით ან არკადით.
პორტიკი ჩვეულებრიე მოთავსებული. შენობის
მთავარი შესასელელის წინ და დაგვირგეინებულია
ფრონტონით (ნას 146). ·
აროპილეები, –- ქალაქში, აკროპოლიში ან სხვა
არქიტექტურულ ანსამბლში შესასვლელი გადა–
წყვეტილი მონუმენტური კარიბჭის სახით,
პრონაოსი–– ანტიკური ტაძრის ნაწილი, გან-
ლაგებული პორტიკსა და ცელას შორის.
პროსტილი
-– ანტიკური ტაძრის სახეობა, რო-
მელსაც პორტიკი აქვს მოწყობილი მხოლოდ მთა- ნაზ, 147.
ვარი ფასადის მხრიდან (ნახ. 147).

რიზალიტი –- შენობის ნაწილი, რომელიც ფა-

სადის ძირითადი სიბრტყის მიმართ რამდენადმე
წინას გამოწეეული (ნა! 148).
როკაილი–– ორნამენტული მოტივი ნიჟარის გა-
მოსახულებით,
როტონდა
–– წრიული გეგმის მქონე, გუმბა-
თოეანი ნაგებობა.
“–“ რუსტიკა –– კედლის მოპირკეთების სახეობა,
მოჩარჩოებული ქეის კვადრების გამოყენებით

– ნახ, 148.
დხ. ნას. 50).

· ს

სანდრიკი
–– მცირე ზომის კარნიზი, მოთავსებუ- და საპირფარეშოს სათავსების (ჯგუფის) საერთო
ლი კარის ან სარკმლის ღიობის თაეზე. საზელწოდება.
–– შენობის
საძირკველი ქეეღა, საყრდენი ნაწი–
სანიტარიული კუანძი-– აბაზანის პირსაბანისა '
ლი, მოქცეული მიწის ქვეშ,
“. 1%
 ხაპირე
–- კარის ან სარკმლის ლიობის დაპრო-
ფილებული ან ორნამენტული მოჩარჩოება (იხ.
ნახ. 46). :
საცრემლე
–– ლაეგარდაის გამოტანილი ფი-
ლის ქვედა ზედაპირზე მოწყობილი ღარი, რომე-
ლაც ლავგარდანის ქვედა ნაწილს იცავს დატენია-
ნებისაგან.
C

ნახ, 150.

ჩჩს
სკოცია– მრუდხაზოეანი არქიტექტურული ნა-
ტეხი (იხ. ნახ. 31),
ხოფიტი
–- 1. ლავგარდანის ქვედა სიბრტყის,
პერის, თაღის და სხე, არქიტექტურული დეტ»
ლების არქიტექტურულად დაზუშავებული ზედა-
ჰირი. 2. სცენის თაეზე ან მის გეერდებზე განლა-
“ნაზ. 149. გებული სანათების რიგი.
სტერეობატი -- ანტიკური შენობის ფეძე, ცო-
ხაპექა
-- სოლისებრი ქვა, მოთავსებული თაღის კოლი, საფეხურებად დაყოფილი ბაქნის სახით,
წყობის უმაღლეს წერტილში. სტილობატი –– სტერეობატის ზედაპირი,

ტახლინუმი -- რომაული სახლის ერთ-ერთი სა- ტიმპანი

–– 1. ფრონტონის მოჩარჩოების შორის
თავსი, რომელიც განლაგებულია ატრიუმის სიღ- მოქცეული სამკუთხა არე. 2. თაღით და ზღუდა-
რმეში. -.
ტერასა
-- შენობაზე მიშენებული ღია ან გადა-
ზურული ბაჯანი,
ტერმები-- აბანოების კომპლექსი ძველ რომში,
სადაც აბანოებთან ერთად განლაგებულია სპორ-
ტული, დასეენების და სხეა დანიშნულების სათაე-
სები.
ტეტრაქონქი -- ცენტრალური ტიპის ოთხაბსი-
დიანი ტაძარი.

ნაზ. 151.
140...
 რით შემოფარგლული კედლის სიბრტყე ან ღიოზი,
ტრანსეპტი –- განივი ნაეი რომაულ და გოტი-
კურ ტაძრებში.

ნახ. 153, ნაზ, 154.

ტრიგლიფი
–– დორიული ორდერის ფრიზის თაღოეანი ღიობებით უკავშირდება შუა, მთავარი
დეკორაციული ელემენტი, ეერტიკალურად დაღა- ნავის სიერცეს.
რული სწორკუთხა ფილის სახით (ნახ, 154), ტრომპი
–- კონსტრუჭქციელი ელემენტი, რომ-
ტრიფორიუმი
-- გრძივი გალერეა გოტიკურ ტა- ლის საშუალებით გუმბათოვან კონსტრუქციებში
ძარში, რომელიც განლაგებულია ნავების გამყოფ ხდება სწორკუთხა ფუძიდან მრაეალკუთხედზე გა
თაღედის თაეზე კედლის სისქის ფარგლებში და დასელა (იხ. ნახ. 59 ა).

ფიალა –– კონტრფორსებისა და პინაკლების დე- ფრიზი –– ანტაბლემენტის” შუა ნაწილი (იხ,

კორაცთული დამაგვირგეინებელი ელემენტი გო- ნახ, 29).
ტიკურ არქიტექტურაში. ფრამუგა ––კარ-ფან/რებს ალათებისს ზედა
ფორუმი -– საზოცტადოებრივი მოედანხიხლდყ ძველ (ყრუ ან მოძრავი) ნაწილი.
რომში, ფხევდოპერიპტეროსი
-- ანტიკური ტაძრის ტი-
ფრონტონი -- შენობის დამაგვირგეინებელი ნა-
წილი სამკუთხა კედლის (სიბრტყის) სახით, რო- პი, პორტიკით მთავრ ფასადზე და ნახეეარკო-
მელიც ყველა მხრიდან შემოსაზღვრულია ლავ- ლოწებით სხვებზე.
გარდანით. ·

141
 შაბლონი
-– 1. დეტალის ნატურალური სიდიდით
შესრულებული ნახაზი. 2. სამშენებლო ხსნარით
არქიტექტურელი ნატეხების და პროფილების გა-
მოსაყვანი სამარჯვი.
შუაკედლისი –- კარის ან სარკმლის ღიობებს
შორის მოქცეული კედლის ყრუ ნაწილი,

ც
–– ანტიკური
ცელა ტაძრის მთავარი სათავზი
სადაც იდგა სკულტო სანდაკება (იხ. ნაზ. 158).
.· მეტად
ციტადელი –- ციხე-სიმაგრის ყველაზე
გამაგრებული ნაწილი. :
რ ცოკოლი –– შენობის, მონუმენტის ქეეღა ნაწი-
ლი, ჩეეულებრიე კედლიდან ოდნაე გამოწეული
· პორიზონტალერი ზოლის სახით.

ა"

_ ნახ. 158.
წ
„ პიპოსტოლური დარბაზ
-- მრაეალსეეტიანი
ი დარბაზი ეგეიპტისა და ირანის არქიტექტურაში,

142
 "რი9ნ06ყ0 ი”იაიყინ) «0; ილლნცნბხსი იაCა60”წ00აწა- ითC”წადვი ·( “დ
ფი!
==
60496+§6”»)
=–->–=ლ=<
0თო«
==
5409 :60955C7) 095C 'უსნ : 9 5 » C2 I ი M9C აყნ9ე + »C 2 I 0 შოC
% 7 ვულ +
ხლ I 1 ჯ. “ #2
>
7»
LI. ·
სდ
– მ
II. ფარ
–. .უ
8· | =>
ჯ
თა 4 1

–-
<= 7 : ლ
“?.
I I + _. 7.
აცეიდი

' ,
თ I 2 1:
I 8 1
ღ”ღხ '
V"
რძ 'ყ,
I | |
აა

11
ს ა–- -
თL.
ლ "
51> >| |
ია ზ-- –ა. 512 ==-–-–--->» '
=> - I ალ
«

სთითი9სVსC ს=რს9სI) ,5.. საჩსთ)თ “> შ9ყრმილის)ი.

0%86-3C9%509
 “იცნა იცCოდყიჩიარ ·(1 ·/დად
==
ბსზ ნ 2 #4. 0 9 2.V
გაიეეესაეუუ =.
_ '
თ“ I ·
_-
ა §
: L '
'' !
! 1“
,
' 1 თ
0%I–+-·6V (–-«- პბატ-
4ჯ---

! I
· ა!
ანჯაქოებ--

, 1
აა

' ·
' ჯ
" (
1
=
I
(
3
თ“.
7 : L
დ.
ღღ.
ა--

2 ' 8
L
'

8 ი როი“
| – (
 = ყი

“იფნშყი
31
ანი

ინით
+--+ ან 01 :6%/:::- გა: 43

·1L «დ
თ

10. 6. ქაღგიშვილი 14
"
ტაბ, IV. იონური ორლერ«.
 ურ M-ყიბჩ0ჩაუთა -პ06M%Mთი. 1.69 361ბ.:
სანჩტპრუბ-ტ1ქნ
აბაზანე“ ჯირსაბანი,

36ჩ4ა%ჩ ჯაზს ქეი)... ნ3წწს-,:0%0206 416)

წ

CC | 9) 94
„რ

სა291წ1ბნჩ. მასა11ბ1ს ჰ0რრბთი “069262149

ბშ961ბ611% ქაქირი ნწაჰა40 ჰაბი4ი. წმხა. ს LLIIILL.

წუოოთI
'L
+:45%
დერი% 2
ს 22 ML
28
(<9 :
აბუ#ი, 314 ა9634 ხ1 ყირული წაჩა) თ რაინაბბონი

ტაბ. VI, სანიტარიულ-ტექნიკურ მოწყობილობათა და სამშენებლო მასალების პირობითი 2

ვნები.

148
 -I49
"ი%09ნცივაა თ«თიდა«იC ეილნიჰვის-ი« ·I1,კ 'დდ
LL ++
წზუს2
%,
IIILI8..I1
"IL I ხსსსაC ს9Cნ სსცწეLC ყიCL თსა?ჭმლ9 წყსენწ”ს (3 -130613C)
(თ(59%6წ -VIს (7ასა3Cწ იეს მVლ5კსს, Cფა((«ს ს“%ჯ ს7. ს7CC
ს 9 წჩ ყვე ყყიყდის?ს 42ის909§98:6-727%(
 ლიტერატურა

1.05989:6MC85 M. #., 0იხიბს 80XMI6MIVი- MIM, ი00 იიი. MიMიხ#ილი 8. რ. M., 1962.
MხX 3M8MIII იი XXM00X#MMV00. M., 1964. 4. I1M0MMMM08 #ტ. CI6C6ი9XM08 I., C«-
2. სილლნIი IICI0I 20XMIXCMIX0M, I, 1-II, M08ხI 80XMICMIV0M0წM M#M0Mჩ0პIIს. M., 197.
M., 1(00VM20C186MM0ტ X#35876MხCI00 IMIლნიმ. 5. MIX 2M08CMIM#% MI. წ., #იXMICMXIV0IMხI6
IVნს #0 ლ00MI6MხCI9), 80MIMICMIVიC M რიიMხ მIIIMMIიC””. M., 1949.
ლიი#ობიხIM M276იI2იმM, 1958-1904. ნ. C+C28M08 IL. II, MიCMV#C-I780 ში0XMIXCL-
ვ. სილგI გ პიIMICMIV0M0CC წV000XIII0088- 17სნხ. II. 197.
 შ1ინაარხი
წინასიტყვაობა 1... · · · წ · :
ნაწილი აირველი
არქიტექტორის თეორიული საფუძვლები
შესავალი
თავი 1, არქიტექტურული კომპოზიცია და მბატვრულ. კომპოზიციურა ხაშუალებანი
არქიტექტურული კომპოზიცია»
შიგა სივრცის ორგანიზაცია –ი ს
შენობის გარე სახის გადაწყვეტა · : · · .
ქიტექტურული ანსამბლ. ”
არქიტექტურელი კომპოზიციის მხატერული საშუალებანი აას
ძეგლების ანალიზი
ხელოენებათა სინთეზი ა/ა
თავი II. არქიტექტურული ორღერის ხისტემა იყი ყსცციეღ
პროფილთა ელემენტები · · ააე1იი ს ·
არქიტექტურული ორდერები იიი წევის
ვნტაზისის აგება · ი"
კოლონადის და არკადის აგება »'"
ნაწილი მეორე
არქიტექტურული ნაგებობა და დაპროეკტების საკითხები
თავი 1, შენობის ტიპები · . 49
სამოქალაქო შენობები ატი, 49
სამრეწველო შენობები · 5)
თავი II. შენობა და მიხი კონსტრუქციები 8 52
ფუძეები და საძირკვლები 53
კედლები 54
გადახურვები 64
ქუბეები 73
აზურავი · - ეა 75
შენობას სპეციალური ელემენტები 5 77
თავი III, არქიტექტურული ნახაზი, შენობის დაგემარების სტადიები 77
არქიტექტურული ნახაზი · : · 77
% ობის დაგეგმარების სტადიები აყვეს დ 84
'ქიტექტერული ნაგებობის აზომეა იიი 2. 85
ნაწილი მესამი
არკიტექტურული ძებლების მიმოსილვა
გორას ტაძარი ში „ყღაღქყქ|!ს"
ჯოენის პროპოლისი · . 5 93
რომის პანთეონი სკა ფების 97
წმინდა სოფიის ტაძარი კონსტანტინოპოლში აიიი ს 100
პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი ე-ის · 102
დიმიტრის ტაძარი ელადიმირში · 104
ბოლნისის სიონი ე-ის · 106
სამთავისი · : · C 108
პეჩეთი „ბიბი სანიმი“ სამარყანდში .– § 111
“. პალაცო მედიჩი ფლორენციაში · 114
' წმინდა პეტრეს ტაძარი რომში · 117
სამ-კარლოს ეკლესია, რომში
–_“–

119
.....

ი თ რუსული მუზეუმის შენობა 121

==. ჯრემლის ყრილობათა სასახლე მოსკოვში · ოი 124
ასტუმრო „ივერია თბილისში 127

არძიბეჟბოტელი ბერზინების ლექსიკონი –_'”წ" 131

“ -ტაბუ წყძყხეეიი 149
«
ღიტე
ას ატუ რ იყხენბის 1? 130
13)