Đồng Chí

I/Mở bài:
Văn chương giống như một cây bút đa màu, nó vẽ lên bức tranh cuộc sống bằng những gam
màu hiện thực. Nó không bao giờ tìm đến những chốn xa hoa mĩ lệ để làm mãn nhãn người đọc, nó
tiếp cận hiện thực và tiếp nhận thứ tình cảm chân thật không giả dối. Người nghệ sĩ đã dùng cả trái
tim mình để đưa bạn đọc trở lại với đời thực để cùng lắng đọng, cùng sẻ chia. Và với bài thơ “Đồng
Chí”, Chính Hữu đã dẫn bạn đọc vào bức tranh hiện thực nơi núi rừng biên giới nhưng thấm đẫm
tình đồng chí đồng đội bằng thứ văn giản dị, mộc mạc.
II/Thân bài:
Bài thơ “Đồng chí” là một trong những tiêu biểu và thành công nhất của ông. Tác phẩm được viết và
in lần đầu trên một tờ báo đại đội ở chiến khu Việt Bắc (1948), dựa trên những trải nghiệm của
Chính Hữu cùng đồng chí đồng đội trong chiến dịch Việt Bắc thu đông (1947), đánh bại cuộc tấn
công quy mô lớn của thực dân Pháp vào cơ quan đầu não của ta.
1. Cơ sở hình thành tình đồng chí
Mở đầu câu thơ là lời tâm sự rất chân thành:
“Quê hương anh nước mặn, đồng chua Giọng điệu tự nhiên, mộc
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.” mạc, đầy thân tình
- Quê hương anh, Làng tôi->đều là những miền quê đói nghèo, lam lũ, vất vả, đều là những vùng
đất cằn cỗi, xác xơ
- nước mặn, đồng chua: Thành ngữ->đi vào câu thơ tự nhiên gợi ta nhiều liên tưởng đến vùng đồng
bằng ven biển quanh năm nước mặn
- đất cày lên sỏi đá->vùng đồi núi trung du khô cằn
=>Tác giả đã mượn thành ngữ, tục ngữ, lối cấu trúc song hành, đối xứng để nói về làng quê,
nơi chôn nhau cắt rốn thân yêu của những người chiến sĩ. Điều ấy đã làm cho lời thơ mang
đậm chất chân quê, dân dã đúng như con người vậy-những chàng trai dân cày chân đất, áo
nâu lần đầu mặc áo lính lên đường ra trận. Như vậy, sự đồng cảnh ngộ xuất thân, cùng
chung giai cấp chính là cơ sở, là cái gốc hình thành nên tình đồng chí
Năm câu thơ tiếp theo cho thấy nột quá trình thương mến: từ chỗ “đôi người xa lạ” rồi thành “đôi tri
kỉ” để kết thành “đồng chí”
“Anh với tôi đôi người xa lạ Cảm xúc
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau, thơ như
Súng bên súng, đầu sát bên đầu, Nhịp thơ ¾ hài hoà dồn tụ,
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ. nén chặt
Đồng chí!” lại
- Anh với tôi->Tác giả trân trọng người đồng đội đồng chí thân thiết của mình
- đôi người xa lạ->Những ngày đầu, đứng dưới lá quân kì, những chàng trai ấy còn là những người
xa lạ, mỗi người một phương- khác quê hương
- chẳng hẹn quen nhau-> Họ là người dân bình thường chân chất, cùng chung cảnh nghèo, song vì
lí tưởng nên họ không ngại gian nan và tập hợp lại trong hàng ngũ quân đội cách mạng. Tình đồng
chí được nảy sinh từ sự cùng chung nhiệm vụ sát cánh bên nhau trong chiến đấu
- Súng bên súng: Là cách nói hàm súc, giàu hình tượng->các anh cùng chiến đấu, kề vai sát cánh
bên nhau chia sẻ những hiểm nguy nơi chiến trường để bảo vệ đất nước, quê hương, giữ gìn nền
độc lập, tự do sự sống còn của dân tộc- “Quyết tử cho Tổ quyết sinh”
- đầu sát bên đầu->diễn tả sự đồng ý, đồng tâm, đồng lòng, cùng chung niềm tin, cùng lí tưởng
- Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ-> hình ảnh giản dị, cụ thể, gợi cảm ắp đầy kỉ niệm về một thời
gian khổ, cùng nhau chia sẻ ngọt bùi “Thương nhau chia củ sắn lùi- Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp
cùng”. Và như thế mới “thành đôi tri kỉ”
- Nhà thơ hạ một dòng thơ thật đặc biệt- Đồng chí!-> hai tiếng ấy mới thiêng liêng làm sao! Nó bao
hàm nhiều ý nghĩa, như một tiếng gọi thân tình, là sự kết tinh mọi cảm xúc, là nơi hội tụ mọi tình
cảm đẹp: tình giai cấp, tình bạn, tình người trong chiến tranh. Là một điểm sáng tạo, một nét độc
đáo qua ngòi bút của hính hữu. Diễn tả niềm tự hào, xúc động, cứ ngân nga lên mãi. Xúc động bởi
đó là biểu hiện cao nhất của một tình bạn thân thiết, đẹp đẽ. Còn tự hoà bởi đó là tình cảm thiêng
liêng, cao cả của những con người cùng chung chí hướng, cùng một ý nguyện, cùng một lí tưởng,
ước mơ. Dòng thơ được tách riêng độc lập, là một câu đặc biệt gồm hai âm tiết đi cùng dấu chấm
than, tạo một nốt nhấn vang lên như một lời khẳng định, một sự phát hiện đồng thời như 1 bản lề
gắn kết đoạn thơ đầu với đoạn thơ sau. Hai tiếng “Đồng chí” bởi vậy mà giản dị, sáng ngời và thiêng
liêng, đủ diễn tả tất cả nhưng tình cảm cao đẹp, sâu sắc của người lính.
=>Sáu câu thơ đầu là cội nguồn, là cơ sở hình thành tình đồng chí; mười câu thơ tiếp theo là
biểu hiện sức mạnh của tình đồng chí. Ở đây, trong những câu thơ này, tác giả đã sử dụng
những tù ngữ rất giản dị, nhưng rất chính xác: “bên”, “sát”, “chung”, “thành” đã thể hiện
được sự gắn bó tha thiết của mối tình tri kỉ, của mối tình tri kỉ, của tình cảm đồng chí. Cái tấm
chăn mỏng, hep mà ấm nóng tình đồng đội ấy mãi mãi là kỉ niệm đẹp của nguời lính không
bao giờ quên
2. Biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí
Trước hết, tình đồng chí là sự thấu hiểu, chia sẻ những tâm tư, nỗi lòng của nhau
“Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính”
- Ruộng nương, Gian nhà, Giếng nước, gốc đa-> Vì nghĩa lớn, các anh sẵn sàng từ giã những gì
gắn bó thân thương nhất. Họ ra đi để lại sau lưng những băn khoăn, trăn trở, những bộn bề, lo toan
của cuộc sống đời thường
- Gian nhà không mặc kệ gió lung lay ->Hình ảnh đầy gợi cảm, vừa gợi cái nghèo xơ xác, vừa gợi
cái trống trải trong lòng người ở lại. Khi lí tưởng đã rõ ràng, mục đích đã chọn lựa, họ sẵn sàng ra
đi, để lại cơ nghiệp của mình
- gửi, mặc kệ -> Diễn tả sâu sắc vẻ đẹp và chiều sâu đời sống tâm hồn, thái độ dứt khoát của những
người lính
- Giếng nước gốc đa: Hình ảnh hoán dụ-> Đây cũng là ngụ ý chỉ quê nhà của những người chiến sĩ,
diễn tả một cách tinh tế tâm hồn- tấm lòng không nguôi nhớ của người chiến sĩ, tô đạm sự gắn bó
của người lính với quê nhà. Họ sẵn sàng bỏ lại những gì quý giá, thân thiết của cuộc sống làng quê:
họ không vô tình. Nếu không họ đã không cảm nhận nỗi nhớ thương nặng lòng với làng quê thân
yêu
=> Quả thật, giữa người chiến sĩ và quê hương có mỗi giao cảm vô cùng sâu sắc, đậm đà .
Người đọc cảm nhận từ hình ảnh thơ, một tình quê ăm ắp và đây cũng là nguồn động viên,
an ủi, là sức mạnh tinh thần giúp người chiến sĩ vượt qua mọi gian lao, thử thách suốt một
thời máu lửa, đạn bom
Tình đồng chí còn là sự đồng cam cộng khổ, chia sẻ những khó khăn thiếu thốn của cuộc đời người
lính
“Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi
Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá Ý thơ chân thành, sâu sắc
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thuơng nhau tay nắm lấy bàn tay”
- cơn ớn lạnh, Sốt, Áo... rách vai, Quần... có vài mảnh Đây là hoàn cảnh chung của bộ
vá, Chân không giày: Hình ảnh tả thực, hình ảnh sóng đôi, đội ta trong những năm đầu
đối xứng-> Tái hiện những khó khăn, thiếu thốn trong kháng chiến chống Pháp.
buổi đầu kháng chiến: thiếu lương thực, thiếu vũ khí, Ngôn ngữ bình dị, đã diễn tả
quân trang, thiếu thuốc men,... sự chia sẻ, giống nhau trong
- từng cơn ớn lạnh-> Những cơn sốt rét rừng ghê gớm hành từng cảnh ngộ
hạ, sức khoẻ giảm sút, song sức mạnh của tình đồng chí đã
giúp họ vượt qua tất cả
- Anh, tôi->Cùng xuất hiện để cùng gánh vác, cùng cảm thông những vất vả, khó khăn của đời lính
- Miệng cười buốt giá->Làm ấm lên, sáng lên tinh thần lạc quan của người chiến sĩ trong gian khổ.
Thật giản dị và xúc động. Các chi tiết hình ảnh cụ thể, chân thật thể hiện sự gắn bó và đồng cảm
sâu sắc giữa những người đồng đội
- Thuơng nhau tay nắm lấy bàn tay->cái bắt tay thể hiện tình đồng đội sâu sắc, tình đồng chí keo
sơn gắn bó. Và là lời hứa hẹn lập công. Cách biểu lộ chân thực, không ồn ào mà thấm thía. Họ nắm
lấy đôi bàn tay để truyền cho nhau hơi ấm, niềm tin và sức mạnh, để động viên nhau vượt qua mọi
gian khó, cùng che chở, đùm bọc, cùng gắn bó nhau trong chiến đấu. Đó cũng là tình cảm sâu nặng
sẽ theo họ suốt chiều dài cuộc kháng chiến chống Pháp
=> Sức mạnh của tình đồng chí được thể hiện trong mọi khó khăn gian khổ
3. Bức tranh đẹp đẽ về tình đồng đội, đồng chí
“Đêm nay rừng hoang sương muối Nhịp thơ 2/2 gợi sự sóng đôi và
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới như gợi sự bát ngát, lơ lửng mà
Đầu súng trăng treo” không cột chặt
- Đêm nay rừng hoang sương muối-> Những người lính phục kích, chờ giặc, đứng bên nhau. Sức
mạnh của tình đồng đội đa giúp họ vựt lên tất cả những khắc nghiệt của thời tiết- thứ dễ dàng hình
thành nên sốt rét và mọi gian khổ, thiếu thốn
- Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới-> Hình ảnh người lính nổi lên trên cảnh rừng đêm hoang vắng,
lạnh lẽo. Đó là hình ảnh cụ thể của tình đồng chí sát bên nhau trong chiến đấu. Họ đã đứng cạnh
bên nhau giữa cái rét của rừng đêm, giữa cái căng thẳng của những giây phút “chờ giặc tới”. Tình
đồng chí đã sưởi ấm lòng họ, giúp họ vượt lên tất cả...
- Đầu súng trăng treo-> Người lính trong cảnh phục kích giữa rừng khuya còn có một người bạn
nữa. Rất thực mà cũng rất lãng mạn. Trăng treo lơ lửng nền trời, chiếu ánh sáng qua lớp sương
xuống, trăng như sà xuống theo, nhìn lên trăng như đang treo trên đầu ngọn súng. Về ý nghĩa của
hình ảnh này, có thể hiểu: Đêm khuya, trăng tà, cả cảnh rừng ngập chìm trog sương muối. “Trăng”
là biểu tượng cho vẻ đpej thiên nhiên, đất nước, là sự sống thanh bình. “Súng” là hiện thên cho
cuộc chiến đấu gian khổ hi sinh. Những hình ảnh ấy còn mang ý nghĩa biểu tượng, được gợi ra bởi
những liên tưởng, tưởng tượng phong phú “súng” và “trăng” là gần và xa, là cứng rắn và dịu hiền, là
chất chiến đấu và chất trữ tình và là thực tại và mơ mộng. Hai hình ảnh ấy trong thực tế vốn xa
nhau vời vợi nay lại gắn kết bên nhau, bổ sung cho nhau, hài hoà với nhau của cuộc đời người lính
cách mạng, trong cảm nhận của người chiến sĩ: “Đầu súng trăng treo”
=> Hình ảnh thơ ở đây giàu sức khái quát, gợi nhiều liên tưởng. Câu thơ không trực tiếp nói về
những người đồng chí mà vẫn rất thể hiện tình đồng chí. Tình đồng chí khiến người lính vẫn bình
thản và lãng mạn bên thềm cuộc chiến đấu khiến họ vẫn thầy cuộc đời đẹp đẽ, thơ mộng ngay giữa
hiểm nguy. Như vậy , sự kết hợp độc đáo cho hình tượng thơ. Và phải chăng, cũng chính vì lẽ đó,
Chính Hữu đã lấy hình ảnh làm nhan đề cho cả tập thơ của mình- tập “Đầu súng trăng treo”-như
một bông hoa đâù mùa trong vườn thơ cách mạng

II/Kết bài
 Bài thơ kết thúc nhưng tình thân vẫn còn đó, như muốn soi tỏ những ngổn ngang nơi lòng
người, để những tâm hồn chìm đắm trong phù du có thể tìm đường về với những ân tình ân nghĩa,
có thể tìm lại phút giây bình yên trong khoảng trời kỉ niệm thân thương. Bài thơ đã đem lại cho dàn
hợp xướng như bài thơ về tình đồng chí một nốt nhạc mới lạ, lắng sâu vào trái tim độc giả.