**Ներածություն**

Ասթման շնչառական քրոնիկ հիվանդություն է, որը բնութագրվում է շնչուղիների

բորբոքումով և նեղացմամբ, ինչը հանգեցնում է շնչառության , շնչառության ,
կրծքավանդակի սեղմման և հազի կրկնվող դրվագների: Այն ազդում է բոլոր
տարիքի մարդկանց վրա և աշխարհում ամենատարածված քրոնիկ
հիվանդություններից մեկն է: Հիմքում ընկած պատճառները հասկանալը ,
կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացումը և համապատասխան բուժման
ռազմավարությունների կիրառումը կարևոր նշանակություն ունեն ասթմայի
արդյունավետ կառավարման և այս վիճակից տուժած անձանց կյանքի որակի
բարելավման համար:

** Հիմնական բովանդակություն **

* Ասթմայի պատճառները.

Ասթմայի ճշգրիտ պատճառը մնում է անհասկանալի, բայց ենթադրվում է , որ այն

առաջանում է գենետիկ նախատրամադրվածության և շրջակա միջավայրի
գործոնների համակցությամբ: Ասթմայի կամ ալերգիկ պայմանների ընտանեկան
պատմություն ունեցող անհատները ասթմայի զարգացման ավելի բարձր ռիսկի
են ենթարկվում: Մանկության և վաղ մանկության ընթացքում ալերգենների
ազդեցությունը, ինչպիսիք են ծաղկափոշին, փոշու տիզերը, ընտանի
կենդանիների բուրդը, բորբոսը և շնչառական որոշ վարակների ազդեցությունը
կարող է մեծացնել ասթմայի զարգացման հավանականությունը: Բացի այդ,
այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են ծխախոտի ծուխը, օդի աղտոտվածությունը ,
քիմիական նյութերի կամ գրգռիչների մասնագիտական ազդեցությունը և
շնչառական վարակները կարող են առաջացնել ասթմայի ախտանիշներ կամ սրել
առկա ասթման:

*Կանխարգելման ռազմավարություններ.

Թեև ասթման հնարավոր չէ ամբողջությամբ կանխել, մի քանի միջոցներ կարող են

օգնել նվազեցնել ասթմայի զարգացման ռիսկը և նվազագույնի հասցնել ասթմայի
հարձակումները: Հայտնի ալերգենների և գրգռիչների ազդեցությունից
խուսափելը կարևոր է հատկապես ալերգիկ ասթմա ունեցող մարդկանց համար :
Սա կարող է ներառել այնպիսի միջոցառումների իրականացում, ինչպիսիք են
ներքնակի և բարձի ծածկոցների օգտագործումը, տան կանոնավոր մաքրումը
փոշուց և բորբոսից հեռացնելու համար, ինչպես նաև ծխելուց և ծխախոտի ծխից
խուսափելու համար: Առողջ ապրելակերպի պահպանումը, ներառյալ կանոնավոր
վարժությունները և հավասարակշռված դիետան, կարող են նաև նպաստել
թոքերի ընդհանուր առողջությանը և նվազեցնել ասթմայի ախտանիշների
սրությունը: Բացի այդ, շնչառական վարակների դեմ, ինչպիսիք են գրիպը և
թոքաբորբը, խորհուրդ է տրվում պատվաստումներ կատարել՝ վարակների
հետևանքով առաջացած ասթմայի սրացումները կանխելու համար :

*Բուժման մոտեցումները.

Ասթմայի կառավարումը նպատակ ունի հասնել և պահպանել ասթմայի

վերահսկողությունը, նվազագույնի հասցնել ախտանիշները և նվազեցնել
ասթմայի սրման ռիսկը: Ասթմայի բուժման հիմնաքարը երկարաժամկետ
հսկողության դեղամիջոցների օգտագործումն է՝ շնչուղիների բորբոքումը
նվազեցնելու և ասթմայի ախտանիշները կանխելու համար : Ինհալացիոն
կորտիկոստերոիդները, երկարատև գործող բետա-ագոնիստները ,
լեյկոտրիենային մոդիֆիկատորները և իմունոմոդուլյատորները սովորաբար
օգտագործվում են որպես ասթմայի վերահսկման համար նախատեսված
դեղամիջոցներ: Սուր սրացումների ժամանակ ասթմայի ախտանիշների արագ
թեթևացումն ապահովելու համար նաև նշանակվում են արագ հանգստացնող
դեղամիջոցներ, ինչպիսիք են կարճ գործող բետա-ագոնիստները :

Դեղագործական բուժումից բացի, ասթմայի կառավարումը ներառում է ասթմայի

գործողությունների անհատականացված պլանի մշակում՝ համագործակցելով
բուժաշխատողների հետ: Այս ծրագիրը նախանշում է կոնկրետ քայլեր , որոնք
պետք է ձեռնարկվեն՝ հիմնվելով ասթմայի ծանրության և անհատական
գործարկիչների վրա՝ հասնելու ասթմայի օպտիմալ վերահսկմանը : Թոքերի
ֆունկցիայի կանոնավոր մոնիտորինգը սպիրոմետրիայի և ասթմայի
պարբերական վերանայումների միջոցով բուժաշխատողների հետ կարևոր է
ասթմայի վերահսկումը գնահատելու և անհրաժեշտության դեպքում բուժումը
կարգավորելու համար:

**Եզրակացություն**

Եզրափակելով, ասթման քրոնիկ շնչառական վիճակ է, որը բնութագրվում է

շնչուղիների բորբոքումով և նեղացումով, ինչը հանգեցնում է շնչառության ,
շնչառության, կրծքավանդակի սեղմման և հազի կրկնվող դրվագների : Թեև
ասթմայի ճշգրիտ պատճառը մնում է անհայտ, գենետիկ
նախատրամադրվածությունը և շրջակա միջավայրի գործոնները նշանակալի
դեր են խաղում դրա զարգացման մեջ: Կանխարգելիչ միջոցառումների
իրականացումը, ինչպիսիք են ալերգեններից և գրգռիչներից խուսափելը , առողջ
ապրելակերպի պահպանումը և պատվաստումները կարող են օգնել նվազեցնել
ասթմայի զարգացման ռիսկը և նվազագույնի հասցնել ասթմայի սրացումները :
Ասթմայի արդյունավետ կառավարումը ներառում է երկարաժամկետ
հսկողության դեղերի, արագ օգնության դեղերի և ասթմայի անհատականացված
գործողությունների պլանների համադրություն՝ ասթմայի վերահսկման հասնելու
և պահպանելու համար:

**Օգտագործված աղբյուրներ **

1. Համաշխարհային նախաձեռնություն ասթմայի համար (GINA): «Ասթմայի

կառավարման և կանխարգելման գլոբալ ռազմավարություն . 2021 թ. թարմացում »:
ՋԻՆԱ, 2021 թ.

2. Սրտի, թոքերի և արյան ազգային ինստիտուտ (NHLBI): «Փորձագետների խմբի

հաշվետվություն 3. ուղեցույցներ ասթմայի ախտորոշման և կառավարման
համար»: ԱԱԻ հրատարակություն թիվ 08-5846, 2007 թ.

3. Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոններ (CDC):

«Ասթմա. տվյալներ, վիճակագրություն և հսկողություն»: CDC, 2020 թ.

4. Կուստովիչ, Ադնան և Էնդրյու Բուշ: «Բնապահպանական ալերգեններ և

ասթմա». Մանկական ալերգիա և իմունոլոգիա, հ. 19, թիվ 5, 2008, էջ 465–470: