ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ԿՈՒԼՏՈՒՐԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ

Կինեզիոլոգիայի ամբիոն

Մարզաառողջարարական ֆակուլտետ

ԱՎԱՐՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ

ԹԵՄԱ. ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ՌԵԱԲԻԼԻՏԱՑԻԱՆ ԿՈՆՔԱԶԴՐԱՅԻՆ ՀՈԴԻ

ԲՆԱԾԻՆ ՀՈԴԱԽԱԽՏԻ ԴԵՊՔՈՒՄ

Կատարող՝ 4-րդ կ. ուսանողուհի` Գոհար Մինասյան

Գիտական ղեկավար` Աշխեն Օհանջանյան

Աշխատանքը թույլատրված է պաշտպանության`

Ամբիոնի վարիչ`

Պաշտպանության ժամկետը`

Գնահատականը`

ԵՐԵՎԱՆ 2014
 ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

Ներածություն…………………………………………………………………………………… 3

ԳԼՈՒԽ 1. Գրականության ակնարկ…………………………………………………………. 6

ԳԼՈՒԽ 2. Ֆիզիկական ռեաբիլիտացիա……………………………………………………..37

Եզրակացություններ……………………………………………………………………………49

Գրականության ցանկ…………………………………………………………………………..50

2
 ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

Կոնքազդրային հոդի հոդախախտ. բնութագիրը

Կոնքազդրային վնասվածքները, ելնելով կլինիկական և ռետգենաբանական նշաններից,

բաժանվում են դիսպլազիայի (նախահոդախախտ, ենթահոդախախտ) և հոդախախտի:

Երեխան հազվադեպ է ծնվում արդեն կազմավորված հոդախախտով, ավելի հաճախ դրան

նպաստում է նախահոդախախտը և ենթահոդախախտը կոնքազդրային հոդում [3, 4]:

Բնածին կոնքազդրային հոդախախտը – դա հոդի բնածին անլիարժեքությունն է,

պայմանավորված հոդի թերզարգացմամբ, ինչը կարող է հանգեցնել ենթահոդախախտի

կամ ազդրոսկրի գլխիկի հոդախախտի: Այս պաթոլոգիայի ժամանակակից անվանումն է

կոնքազդրային հոդի դիսպլազիա: Խոսքը գնում է հոդի զարգացման դիսպլազիայի մասին

(նախածննդյան և հետծննդյան շրջաններում հոդի կառուցվածքային միավորների

զարգացման խանգարումների մասին) [4, 10, 13]:

Կոնքազդրային հոդի բնածին հոդախախտը հենաշարժողական համակարգի առավել

հաճախ հանդիպող պաթոլոգիաներից է և կազմում է օրթոպեդիկ բոլոր հիվանդությունների

3 % ավելին [6]:

Դժբախտաբար մեր երկրում, հասարակության մեջ (հիմնականում մեծահասակների

շրջանում) համընդհանուր մի կարծիք է տիրում, ըստ որի, բարուրումը նպաստում է

երեխայի ոտքերի նորմալ և ուղիղ զարգացմանը: Սակայն կոնքազդրային հոդի նորմալ

զարգացումը պահանջում է ստորին վերջույթների առավելագույն ազատություն:

3
Նորածինները իրենց ոտքերը պահում են այսպես կոչված «գորտի դիրքում» և միայն այդ

պարագայում է ազդրի գլխիկը ամբողջությամբ գտնվում քացախափոսի մեջ, ինչը

չափազանց կարևոր նախապայման է հոդի նորմալ զարգացման համար: Երեխային

բարուրելով մենք խախտում ենք այդ նախապայմանը և նպաստում կոնքազդրային հոդի

հոդախախտին:

Վերը շարադրվածի հիանալի օրինակ է այն հանգամանքը, որ ազդրի բնածին հոդախախտ

համարյա չի հանդիպում մի շարք հարավասիական և աֆրիկյան երկրներում [17]: Դրա

պատճառը բարուրման բացակայությունը, տարածված ոտքերով երեխային գրկելն է, ինչն

էլ նպաստում է դիսպլազիայի հետզարգացմանը:

Աղջիկների մոտ կոնքազդրային հոդի հոդախախտն ավելի հաճախ է հանդիպում, քան

տղաների, և բացատրվում է աղջիկների կոնքի կառուցվածքային

առանձնահատկություններով:

Նշված ախտաբանության ձևավորման մեջ որոշակի դեր ունեն նաև ժառանգականությունը,

մեխանիկական, ֆիզիկական, քիմիական տարբեր գործոնները և այլն:

Աշխատանքի նպատակը

Ելնելով վերը նշվածից, մենք մեր առջև նպատակ ենք դրել ուսումնասիրել կոնքազդրային

հոդի հոդախախտի դեպքում կինեզիոթերապիայի արդյունավետությունը:

Աշխատանքի խնդիրներ

4
 Ուսումնասիրել կոնքազդրային հոդի հոդախախտին վերաբերվող գրականության

աղբյուրները

 Պարզել կոնքազդրային հոդի հոդախախտի դեպքում կինեզիոթերապիայի

մեթոդների արդյունավետություն աստիճանը:

5
 ԳԼՈՒԽ 1.

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱԿՆԱՐԿ

Վիճակագրություն

Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիան տարածված է բոլոր երկրներում (2-3 %), սակայն կան

նրանց տարածման ռասսայական և էթնիկական բնութագրեր: Օրինակ, սկանդինավյան

երկրներում նորածինների 4 %-ի [16] մոտ է հանդիպում կոնքազդրային հոդերի բնածին

թերզարգացվածություն, Գերմանիայում` 2 %-ի [16] մոտ, ԱՄՆ-ում այն առավել հաճախ

հանդիպում է սպիտակամորթերի, քան աֆրոամերիկացիների մոտ, և կազմում է 1-2 %,

ամերիկյան հնդիկների մոտ կոնքազդրային հոդի դիսպլազիան հանդիպում է հազարից 25-

50-ի մոտ, այն դեպքում, երբ բնածին հոդախախտը գրեթե չի հանդիպում հարավամերիկյան

հնդիկների մոտ, հարավային չինացիների և աֆրիկացիների մոտ [17]:

Հայտնաբերվել է նաև, որ գոյություն ունի որոշակի կապ էկոլոգիապես անբարենպաստ

պայմանների և հիվանդացության միջև: Ռուսաստանում հիվանդացությունը այս

պաթոլոգիայով կազմում է մոտավորապես 2-3%, իսկ էկոլոգիապես անբարենպաստ

շրջաններում մինչև 12 % [2]:

Դիսպլազիայի վիճակագրությունը հակասական է. այսպես, Ուկրաինայում բնածին

դիսպլազիան, ենթահոդախախտը և հոդախախտը հանդիպում են հազար նորածնից`50-

200-ի մոտ (5-20 %) [3], այսինքն զգալիորեն գերազանցում է (գրեթե 5-10 անգամ)

խորհրդային տարիների նույն տարածքի ցուցանիշներին:

6
Հայտնաբերված է ուղիղ կապ բարձր հիվանդացության և ուղղված ոտքերով ձիգ

բարուրման ավանդույթի միջև:

Արևադարձային երկրներում ապրող ժողովուրդները նորածիններին չեն բարուրում, չեն

սահմանափակում նրանց շարժումների ազատությունը, կրում են նրանց իրենց մեջքին (այդ

դեպքում երեխայի ոտքերը ծնկան և կոնքազդրային հոդերում գտնվում են ծալված և

զատված վիճակում) և այստեղ հիվանդացությունը ցածր է: Օրինակ, Ճապոնիայում 1975

թվին ազգային նախագծի շրջանակներում փոխվել է նորածինների ուղղված ոտքերով ձիգ

բարուրման ազգային ավանդույթը: Արդյունքը. բնածին կոնքազդրային հոդախախտի

նվազում 1.1-3.5 մինչև 0,2 % [6]:

Այս պաթոլոգիան ավելի հաճախ հանդիպում է աղջիկների մոտ (ախտորոշված դեպքերի

80% ը), դեպքերի մոտ մեկ երրորդը պայմանավորված են ժառանգական

նախատրամադրվածությամբ: Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիան 10 անգամ ավելի հաճախ

հանդիպում է այն երեխաների մոտ, որոնց ծնողները ունեցել են բնածին հոդախախտի

նշաններ: Բնածին դիսպլազիան 10 անգամ ավելի հաճախ հայտնաբերվում է հետույքային

առաջադրությամբ ծնված նորածինների մոտ: Հաճախ դիսպլազիա հայտնաբերվում է

թունավոր ընթացքով հղիության կամ հղիության ընթացքում դեղորայքի կիրառման

հետևանքով: Առավել հաճախ ախտահարվում է ձախ կոնքազդրային հոդը (60%),

հազվադեպ աջը (20%) , կամ էլ երկուսը միասին (20%) [1]:

Մինչեւ անցած դարի առաջին կեսը հաշվի էր առնվում միայն դիսպլազիայի ծանր տեսակը,

բնածին հոդախախտը (3-4 դեպք 1000 ծնունդից): Այդ տարիներին դիսպլազիայի «թեթեւ

7
ձեւը» չեր հայտնաբերվում եւ բուժվում: 70-90-ական թթ-ից կիրառում են <<կոնքազդրային

հոդի դիսպլազիա>> տերմինը, դրա տակ հասկանալով ոչ միայն հոդախախտ, այլև

նախահոդախախտ և ենթահոդախախտ [3]:

Կոնքազդրային հոդի անատոմիական հատկանիշները դիսպլազիայի դեպքում

Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիան կարող է հանդես գալ ամենատարբեր ձեւերով:

Գոյություն ունեն դիսպլազիայի երեք հիմնական ձեւեր.

• քացախափոսիկի դիսպլազիա (կամ ացետաբուլյար)

• ազդրոսկրի պրոկսիմալ հատվածի դիսպլազիա

• ռոտացիոն դիսպլազիա:

Դիսպլազիայի դեպքում զգալիորեն փոփոխվում է ձևը եւ կոնքազդրային հոդի

կառուցվածքի չափերն ու փոխհարաբերությունները: Կոնքազդրային հոդի զարգացումը

տեղի է ունենում ազդրոսկրի գլխիկի և քացախափոսի սեղմ փոխհարաբերությունների

գործընթացում: Բեռնվածության բաշխումը ոսկրային կառուցվածքի վրա որոշում է

ոսկրային աճի արագացումը կամ դանդաղումը, տարբերակում է գլխիկի և քացախափոսի

ձևը վերջնական արդյունքում, ինչպես նաև հոդի գեոմետրիան [8, 10]:

Նորածնի կոնքազդրային հոդը նույնիսկ նորմայում հանդիսանում է չհասունացած

կենսամեխանիկական կառուցվածք, նրա հոդափոսը կարծրացած է, «հասուն հոդի»

համեմատությամբ տեղակայված է ավելի ուղղահայաց, հոդի կապանները չափազանց

8
էլաստիկ են: Ազդրի գլխիկը պահվում է հոդափոսում ձգված հոդաշապիկի և սեփական

կապանների (կոնքազդրային հոդի կլոր կապանների) հաշվին: Ազդրոսկրի դեպի վեր

տեղաշարժմանը խոչընդոտում է քացախափոսի աճառային թիթեղիկը, որը կոչվում է

«լիմբուս» (քացախափոսի շուրթ, labrum (լատ.)– շուրթ, եզր) [10]:

Հոդի զարգացման խախտման ժամանակ (դիսպլազիա) մենք տեսնում ենք (նկ. 2) առավել

հարթ հոդափոս; չափազանց էլաստիկ կապանները և հոդաշապիկը ընդունակ չեն

ազդրոսկրի գլխիկը պահել հոդափոսում և այն տեղաշարժվում է վեր և դուրս: Ընդ որում

լիմբուսը շրջվում է (տեղաշարժվում է վեր) և դեֆորմացվում: Նա կորցնում է ազդրոսկրի

գլխիկի տեղաշարժումը պահելու ունակությունը: Որոշակի շարժումների ժամանակ ազդրի

գլխիկը կարող է դուրս գալ քացախափոսի սահմաններից: Հոդի այդպիսի վիճակը

անվանում են «ենթահոդախախտ»:

Նկար. 1 ԵՆԹԱՀՈԴԱԽԱԽՏ

Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիայի ծանր ձևի դեպքում ազդրոսկրի գլխիկը ամբողջությամբ

դուրս է գալիս քացախափոսի սահմաններից: Այդպիսի վիճակը անվանում են «ազդրի

9
հոդախախտ» (նկ. 2): Ազդրի գլխիկը տեղակայված է հոդափոսից վերև, լիմբուսը ներմղվում

է հոդի ներս և գտնվում է ազդրոսկրի գլխիկից ներքև, հոդափոսը լցվում է ճարպային և

շարակցական հյուսվածքներով: Դա զգալիորեն դժվարացնում է հոդախախտի ուղղումը:

Նկար 2. ՀՈԴԱԽԱԽՏ

Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիան կարող է արտահայտվել ոչ միայն քացախափոսի

խախտման տեսքով (ացետաբուլյար դիսպլազիա), այլ նաև ազդրոսկրի պրոքսիմալ

հատվածի սխալ զարգացման տեսքով: Ազդրոսկրի պրոքսիմալ հատվածի ձևը հաճախ

նկարագրվում է վզիկ-դիաֆիզար անկյունով, որն առաջանում է դիաֆիզի միջին գծով և

ազդրոսկրի գլխիկի ու վզիկի կենտրոններով անցկացրած գծով: Այդ չափումները

կատարվում են ֆրոնտալ (ճակատային) ռենտգենոգրամմայով: Կախված այդ անկյան

մեծությունից և նրանից, թե որքանով է այն համապատասխանում տարիքային նորմին,

տարբերում են ազդրոսկրի պրոքսիմալ հատվածի նորմալ ձև, դիսպլազիա՝ այդ անկյան

մեծացմամբ – coxa valga, դիսպլազիա՝ այդ անկյան փոքրացմամբ – coxa vara: Շատ կարևոր է

հարաբերակցությունը քացախափոսի և ազդրոսկրի գլխիկի միջև: Կոնքազդրային հոդի

10
երկրաչափությունը գնահատելու համար կիրառվում են շատ մեթոդներ, դրանցից մեկը

ցույց է տրված նկարում (նկ. 3): Եթե գծեր անցակցնենք քացախափոսի եզրերով (AB) և

ազդրի գլխիկի ու վզիկի կենտրոնով (CF), ապա CF գիծը պետք է անցնի AB գծի կենտրոնով

(կետ 0):

Նկար 3. ԱԶԴՐՈՍԿՐԻ ԳԼԽԻԿԻ և ՔԱՑԱԽԱՓՈՍԻ ԿԵՆՏՐՈՆԱՑՈՒՄ

Ընդ որում, այդ գծերով առաջացած անկյունը պետք է մոտ լինի ուղիղ անկյանը: Դրանում

կայանում է մեծ կենսամեխանիկական իմաստ. հավասարաչափ ծանրաբեռնվածություն

գլխիկի և հոդափոսի վրա և այդ կառույցների նորմալ զարգացում: Կենտրոնացման

անկյունը սերտորեն կապված է վզիկ-դիաֆիզար հատվածի ձևի հետ:

Ռոտացիոն դիսպլազիաներ՝ ոսկրերի զարգացման խախտում՝ հորիզոնական հարթության

մեջ դրանց երկրաչափության խախտմամբ:

11
Նորմալ վիճակում մարդու ստորին վերջույթների հոդերը համաառանցքային չեն (նկ. 4):

Յուրաքանչյուր հոդի շարժման առանցքը չի համընկնում վերին և ստորին հոդերի

առանցքների հետ:

Նկար 4.

Կոնքազդրային հոդի առանցքը (հոդի առանցքը հորիզոնական հարթության վրա) ծնկային

հոդի նկատմամբ գտնվում է որոշակի անկյան տակ: Դա կատարվում է ազդրոսկրի ձևի

հաշվին, որը պտտված է այնպես, որ ազդրոսկրի գլխիկը շրջված է առաջ: Ինչպես ցույց է

տրված նկարում (տեսքը վերևից), ազդրի ելուստների միջով անցկացրած ծնկային հոդի

առանցքը որոշակի անկյուն է առաջացնում կոնքազդրային հոդի առանցքի և ազդրոսկրի

գլխիկի ու վզիկի կենտրոնով անցկացրած գծերի հետ: Այդ անկյունը կոչվում է

«անտետորսիայի անկյուն»: Ազդրոսկրի անտետորսիայի անկյունը նորածինների մոտ

կազմում է 15÷570 (միջինը՝ 320), 20÷500 (340)` 1-ից 3 տարեկան երեխաների մոտ, 12÷380

(250)`4-ից 6 տարեկան երեխաների մոտ և 25÷37 (12 0)՝ մեծահասակների մոտ: Տարիքի հետ

անտետորսիայի անկյան փոքրացման ֆենոմենը բացատրվում է քայլելու և մարմնի

12
ուղղահայաց դիրք ստանալու գործընթացներով: Չափազանց անտետորսիան ուղեկցվում է

քացախափոսի նկատմամբ ազդրի գլխիկի կենտրոնացման խախտմամբ և արտահայտվում

է երեխայի քայլվածքի յուրահատկությամբ՝ ոտքի ներս պտույտով քայլվածք, ծուռթաթ

քայլվածքի տարատեսակ:

Ախտորոշումը

Այնպիսի գործոնները, ինչպիսիք են «ծնողների հոդերի դիասպլազիայի առկայությունը»,

«պտղի հետույքային առաջադրությունը», «խոշոր պտուղը», «ոտնաթաթերի դեֆորմացիան»,

«թունավոր ընթացքով հղիությունը», հատկապես աղջիկների մոտ, պետք է

զգուշավորություն առաջացնեն՝ հնարավոր բնածին հոդախախտի իմաստով:

Կոնքազդրային հոդի բնածին պաթոլոգիայի ռիսկը այս դեպքերում տասնապատիկ

մեծանում է: Այդ պատճառով, այդպիսի երեխաներին, նույնիսկ եթե օրթոպեդիկ

ախտանշանները բացակայում են, դասում են ազդրի բնածին հոդախախտով ռիսկային

խմբին:

Օրթոպեդների և այլ մասնագետների մեծամասնությունը լայն իմաստով դիսպլազիա

ասելով նկատի ունեն հոդի բնածին անլիարժեքությունը, որը պայմանավորված է նրա

թերաճմամբ և կարող է հանգեցնել կոնքի գլխիկի ենթահոդախախտի կամ հոդախախտի:

Հոդախախտի ժամանակ գլխիկը ամբողջությամբ կորցնում է շփումը քացախափոսի հետ,

իսկ ենթահոդախախտի ժամանակ՝ մասամբ: Դիսպլազիան նեղ իմաստով, կամ

նախահոդախախտը բնութագրվում է կոնքազդրային հոդի աճի խախտմամբ՝ առանց հոդը

կապակցող տարրերի տեղաշարժման: Սակայն շատ օրթոպեդներ և վիրաբույժներ

13
«դիսպլազիա» հասկացությունը կիրառում են հավաքական իմաստով՝ ընդգրկելով նրանում

բոլոր շեղումները՝ ռենտգեն հետազոտությամբ հազիվ նկատվող՝ առանց հոդի գլխիկի

տեղաշարժման ազդրոսկրի գլխի առաստաղի թերաճից սկսած մինչև իրական

հոդախախտը [13, 14, 18]:

Այսպիսով, կոնքազդրային հոդի պաթոլոգիայի աստիճանների դասակարգումը այդ

դեպքերում պետք է հիմնված լինի կլինիկա-ռենտգենաբանական հետազոտության վրա (նկ.

5):

Նկար 5. Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիայի դասակարգումը. A: Նորմա, B:

Նախահոդախախտ, C: Ենթահոդախախտ, D: Բնածին հոդախախտ

Կոնքազդրային հոդի նախահոդախախտ՝ կլինիկապես և ռենտենաբանությամբ

բացահայտվող հոդի աճի խախտում՝ առանց կոնքի տեղաշարժի (B): Այս վիճակը հաճախ

հանդիպում է նորածինների մոտ: Հայտնաբերվում է նաև դեռահասների և

մեծահասակների մոտ, այսպես կոչված առողջ կողմում՝ միակողմանի հոդախախտերի

ժամանակ:

14
Ազդրի գլխիկի ենթահոդախախտ՝ հոդափոսի սահմաններում, գլխիկի տեղաշարժը

անտիվերսիայի և վալգուսի հետևանքով՝ ա) առաջնային, բ) մնացորդային (ազդրի գլխիկի

ուղղելուց հետո) (C):

Կոնքի բնածին հոդախախտ (D)` ա) կողմնային կամ առաջակողմնային; բ)

վերացետաբուլյար (надацетабулярный), գ) բարձր կոնքոսկրային (подвздошный высокий):

Նպատակահարմար է տարբերել «հոդի զարգացման խախտում» (դա հենց դիսպլազիան է)

և զարգացման դանդաղում հասկացությունները (թերաճ հոդ՝ սահմանային վիճակ,

ռիսկային խումբ): Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիայի առկայությանը վկայում են

ժառանգականությունը, հղիության պաթոլոգիան, կոնքազդրային հոդի անկայունության

կլինիկական նշանները (այսինքն, նախահոդախախտի նշաններ) կամ, առավել ևս,

քացախափոսի նկատմամբ ազդրոսկրի գլխիկի տեղաշարժման նշանները (այսինքն,

ենթահոդախախտի կամ հոդախախտի նշանները): Կլինիկական ախտանշանների հիման

վրա դրված ախտորոշումը պետք է հաստատվի ուլտրաձայնային հետազոտության

տվյալներով, իսկ 3 ամսականից բարձր հասակում՝ ռենտգենաբանական հետազոտությամբ

[22]:

«Կոնքազդրային հոդերի դիսպլազիա» ախտորոշումը դրվում է առաջին հերթին

կլինիկական ախտանշանների, ուլտրաձայնային և ռենտգենաբանական հետազոտության

արդյունքների հիման վրա: Ուլտրաձայնային և ռենտգենաբանական հետազոտությունները

ինֆորմատիվ և ախտորոշման չափազանց կարևոր մեթոդներ են, սակայն երկրորդական են

կլինիկական մեթոդների համեմատությամբ: «Կոնքազդրային հոդերի դիսպլազիա»

15
ախտորոշումը գրեթե միշտ ենթադրում է կոնքի հոդախախտի առաջացման

հավանականություն և անհապաղ բուժման անհրաժեշտություն: [10, 13, 14, 18].

Ծննդատանը՝ նորածինների զննման ժամանակ վնասվածքաբանը պետք է ժամանակին

ախտորոշի հիվանդությունը: Այնուհետև, հիվանդ երեխաները և ռիսկային խմբի

երեխաները գտնվում են տեղամասային օրթոպեդի հսկողության տակ: Բոլոր հիվանդ

երեխաներին և ռիսկային խմբի երեխաներին նշանակվում է օրթոպեդիկ բուժում, որը

շարունակվում է մինչև վերջնական ախտորոշումը:

Բոլոր այդ երեխաները պետք է գտնվեն օրթոպեդի հսկողության տակ և պետք է

հետազոտվեն ուլտրաձայնային, իսկ երեք ամսականից՝ նաև ռենտգենաբանական

մեթոդներով: Վերջնական ախտորոշումը ձևակերպում է տեղամասային օրթոպեդը՝

զննման, գործիքային ստուգման և երեխայի դինամիկ զննման արդյունքում:

Կլինիկական ախտանշանները

Երեխայի հետազոտությունը, կախված տարիքից և կոնքազդրային հոդի ֆունկցիոնալ

խանգարման աստիճանից, ունի իր յուրահատկությունները: Զննումը կատարում են

հանգիստ և խաղաղ միջավայրում, տաք սենյակում, կերակրումից հետո, մկանների

առավելագույն թուլացման վիճակում: Կարելի է առանձնացնել կլինիկական թեստերի 4

խումբ, որոնք կարող են մատնանշել երեխայի մոտ կոնքազդրային հոդի դիսպլազիայի

առկայությունը՝ կյանքի առաջին տարում.

 Մաշկային ծալքերի անհամաչափություն

16
  Ախտահարված վերջույթի կարճացում

 Մարքս-Օրտոլանիի սահման ախտանիշ

 Կոնքազդրային հոդում ազդրերի զատման սահմանափակում

Առաջին հերթին ուշադրություն են դարձնում կոնքի մաշկային ծալքերի համաչափությանը,

հաշվի առնելով այն, որ երկկողմանի պաթոլոգիայի դեպքում այդ ախտանիշը կարող է

երևան չգալ: Մաշկային ծալքերի անհամաչափությունը ավելի ինֆորմատիվ է 2-3

ամսականից մեծ երեխաների մոտ: Կոնքի բնածին հոդախախտի ժամանակ մաշկային

ծալքերը տեղակայված են տարբեր մակարդակների վրա և տարբերվում են իրենց

խորությամբ և ձևով: Ախտորոշիչ նշանակություն ունեն հետույքային, ծնկային և աճուկային

ծալքերը: Ենթահոդախախտի կամ հոդախախտի կողմում նրանք ավելի խորն են և շատ:

Հիվանդ երեխաների կեսի մոտ դիտվում է այդ ախտանիշը և «ինքնին» ախտորոշիչ

նշանակություն չունի [10]:

Կոնքի մաշկային ծալքերի հաճախ հանդիպող անհամաչափությունը, հատկապես

նորածինների մոտ, ախտորոշիչ նշանակություն չունի՝ այն հանդիպում է միանգամայն

առողջ երեխաների մոտ:

Ապահով ախտորոշիչ չափանիշ է կոնքի կարճացման ֆենոմենը՝ քացախափոսի

նկատմամբ կոնքոսկրի դեպի հետև տեղաշարժի հաշվին: Այն վկայում է կոնքազդրային

հոդի դիսպլազիայի ամենածանր ձևի՝ կոնքի բնածին հոդախախտի մասին: Թեստը

համարվում է դրական, եթե մեջքի վրա պառկած և ոտքերը ծնկային ու կոնքազդրային

հոդերում ծալված երեխայի մոտ հիվանդ կողմի ծունկը ավելի ներքև է տեղակայվում:

17
Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիայի վաղ ախտորոշման ոսկե ստանդարտ է համարվում

Մարքս-Օրտոլանիի ախտանիշը: Սահման ախտանիշը նկարագրվել է 1934թ. սովետական

վնասվածքաբան Վ. Օ. Մարքսի և, նրանից անկախ, 1936թ. իտալացի մանկաբույժ Մարինո

Օրտոլանիի կողմից, որպես «շխկոցի» ախտանիշ:

«Երեխային պառկեցնում են մեջքի վրա՝ դեմքով դեպի բժիշկը: Վերջինս ծալում է հիվանդի

ոտքերը կոնքազդրային և ծնկային հոդերում և ձեռքերով բռնում ազդրերը այնպես, որ բութ

մատները գտնվում են ազդրերի ներքին, իսկ մյուս մատները՝ արտաքին կողմերում: Բժիշկը

դանդաղ, առանց ուժ կիրառելու, հավասարաչափ զատում է ազդրերը դեպի դուրս:

Զատումը կատարելու համար ջանքեր չեն պահանջվում, քանի որ այդ դիրքում երեխան

կորցնում է դիմադրելու ունակությունը: Հոդերի նորմալ հարաբերության դեպքում երկու

ազդրերի արտաքին մակերեսները լրիվ զատման վիճակում գրեթե հպվում են սեղանի

մակերեսին: Հոդախախտի առկայության դեպքում՝ զատման պահին ազդրի գլխիկը սահում

է քացախափոսի մեջ, որի հետևանքով բնորոշ շխկոց է առաջանում: Եթե այդ ուղղումից

հետո ազդրը թողնենք զատված վիճակում, ապա այն աստիճանաբար կվերադառնա

առբերման վիճակին և հասնելով որոշակի աստիճանի, կկատարի արագ, հրող շարժում

առբերման ուղղությամբ, որը և համապատասխանում է քացախափոսից գլխիկի դուրս

ընկման պահին: Այդպիսի շարժումը հեշտ է նկատել, եթե ուշադիր հետևենք առբերվող

ազդրին»:

Այս հեշտ և ինֆորմատիվ թեստը տարիների ընթացքում շատ քիչ է փոփոխվել և մեծ

հաջողությամբ կիրառվում է նաև այսօր կյանքի առաջին տարում երեխաների

18
կոնքազդրային հոդի անկանոնության կամ բնածին հոդախախտի ախտորոշման համար:

Իհարկե այս թեստի իրականացման համար պահանջվում է որոշակի գործնական

հմտություն: Եվ կարևոր է ճիշտ վերլուծել այն՝ համադրելով այլ ախտանիշների և

հետազոտությունների արդյունքների հետ [10]:

Սակայն, ինքնին, Մարքս-Օրտոլանիի դրական ախտանիշի փաստը կյանքի առաջին երկու

շաբաթների ընթացքում ամենևին էլ չի վկայում կոնքազդրային հիվանդության մասին: Այդ

ախտանիշը կարող է հանդիպել միանգամայն առողջ երեխաների մոտ: Սահման

ախտորոշումով հիվանդ և առողջ երեխաների հարաբերակցությունը կազմում է 60 և 40%

համապատասխանաբար: Նորածինների 60%-ը «ապաքինվում է» կյանքի առաջին

շաբաթվա ընթացքում, իսկ 88%-ը՝ առաջին 2 ամիսների ընթացքում: Մնացած 12%-ը

կազմում են կոնքազդրային հոդի դիսպլազիայի տարբեր աստիճաններով երեխաները: Այս

ախտանիշը երեխայի տարիքի հետ մեկտեղ կորցնում է իր իմաստը: Այն հայտնաբերվում է

2-3 շաբաթական երեխաների միայն 25%-ի մոտ [15]:

Դիսպլազիայի կողմում կոնքի զատման սահմանափակումը հանդիսանում է

կոնքազդրային հոդերի դիսպլազիայի բնորոշ ցուցանիշ:

«Եթե նորածնի մոտ բնածին հոդախախտ ախտորոշելու պահին սահելու ախտանիշը չի

արտահայտվում այն պատճառով, որ այն արդեն անհետացել է, ապա պահպանված

հոդախախտի ժամանակ սահելու ախտանիշին փոխարինելու է գալիս ազդրերի զատման

սահմանափակման ախտանիշը (նկ. 6):

19
 Նկար 6.

Առողջ նորածնի ոտքերը կոնքազդրային հոդերում կարելի է զատել 80-90 0 յուրաքանչյուրը:

Եթե յուրաքանչյուր ոտքը կարելի է զատել միայն 50-60 0 սահմաններում, ապա նորածնի

մոտ, ըստ երևույթին ազդրի բնածին հոդախախտ է: 7-8 ամսական առողջ երեխայի

յուրաքանչյուր ոտքը կարելի է զատել 60-70 0 սահմաններում: Եթե հնարավոր է

յուրաքանչյուր ոտքը զատել միայն 40-50 0 սահմաններում, ապա, հավանաբար առկա է

ազդրի բնածին հոդախախտ: Ոտքերը կոնքազդրային հոդերում զատում են բռնելով դրանք

նույն կերպ, ինչ որ սահելու ախտանիշը ստուգելիս (հոդվ. ըստ Վ. Օ. Մարքսի) [10]»:

Ռենտգենաբանական ախտորոշում

Վաղ հասակի երեխաների մոտ ազդրի գլխիկի և քացախափոսի մեծ մասը բաղկացած են

աճառներից, որոնք ռենտգեն նկարում չեն երևում: Դրա համար ռենտգենագրամաների

վերծանման համար կիրառում են տարբեր սխեմաներ:

Առաջին հերթին անց են կացնում կենտրոնական ուղղահայաց գիծ, որը անցնում է սրբանի

կենտրոնով: Անց են կացնում հորիզոնական գիծ У-նման աճառների միջով, կոնքոսկրի

20
ստորին կետերով (Հիլգենռեյների գիծ): Արտաքին վերին սահմանով՝ հորիզոնական գծին

ուղղահայաց, անց են կացնում Պերկինի գիծը: Հաճախ, հիվանդ կողմում հնարավոր չէ

որոշել քացախափոսի վերին սահմանը [19, 21]:

Այս դեպքում օգտվում են Ռեյնբերգի մեթոդից. համաչափ, կենտրոնական գծից նույն

հեռավորության վրա, անց են կացնում ուղղահայաց գիծ (հորիզոնականին ուղղահայաց):

Այդ գիծը բնութագրում է քացախափոսի վերին լատերային սահմանը, որը անտեսանելի է

ռենտգենագրամայով: Քացախափոսի սահմաններով անց են կացնում շոշափող՝ մինչև

Հիլգենռեյների հորիզոնական գծի հետ հատվելը: Առաջացած անկյունը կոչվում է

«ացետաբուլյար անկյուն» կամ քացախափոսի առաստաղի թեքման անկյուն: Օժանդակ

գծերին են պատկանում Շենտոնի և Կալվեի գծերը: Շենտոնի գիծը (փակող-ազդրային գիծ)

նորմայում իրենից ներկայացնում է «փակող անցքի կրանիալ եզրի մտովի

շարունակությունը ազդրի վզիկի մեդիալ սահմանագծի վրա»: Պաթոլոգիայի ժամանակ

(ազդրի տեղաշարժ կողք և վերև) այդ գիծը պատռվում է:

Կորիզի դիսպլազիայի դեպքում ոսկրացումները ավելի ուշ են առաջանում, նրանց չափսերը

փոքր են և նրանք դանդաղ են զարգանում: Նորմալ վիճակում ազդրային հոդի գլխիկի

ոսկրացման կորիզը տեղադրված է մեծ մասամբ Պերկինի գծից դեպի կենտրոն և

Հիլգենռեյների գծից ներքև: Ենթահոդախախտի ժամանակ այն տեղաշարժվում է վերև և

կողք: Աղջիկների մոտ ազդրի գլխիկի ոսկրացման կորիզը ի հայտ է գալիս 4 ամսական

հասակում, իսկ տղաների մոտ՝ 6 ամսական:

21
Ացետաբուլյար անկյան մեծությունը նորմայում կազմում է 30 0-ից փոքր նորածինների մոտ

և մոտ 200՝ 3 և ավելի ամսական երեխաների մոտ (նկ. 7):

Նկար 7. Ստանդարտ դիրքում 1 ամսական երեխայի ֆրոնտալ ռենտգեն նկար: Ձախ

քացախափոսի դիսպլազիա: Ձախ ազդրոսկրի ենթահոդախախտ

«Նորմալ նորածնի մոտ առաստաղի թեքման անկյունը (ացետաբուլյար անկյուն) միջինում

հավասար է 25-290: Կրծքի երեխայի մոտ, կոնքի զարգացող ոսկրացման հետ կապված՝

ամսից ամիս փոքրանում է: Մեկ տարեկանում, նորմալ պայմաններում, անկյունը կազմում

է 18.40 տղաների և 20.00՝ աղջիկների մոտ: 5 տարեկանին մոտ այն, երկու սեռի երեխաների

մոտ, ավելի փոքր է: Միջին արժեքները գերազանցող թեքման անկյունները վկայում են

նորմալ ոսկրացման դանդաղումը, այսինքն, հոդի դիսպլազիայի այս կամ այն աստիճանը:

Նորմայից աննշան շեղումները սովորաբար անհետանում են նորածնի կյանքի առաջին

ամիսներին (Մարքս Վ. Օ.)»:

Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիան բնութագրող կարևոր ցուցանիշ է «h մեծությունը», որը

բնութագրում է ազդրի գլխիկի ուղղահայաց տեղաշարժը: Դա՝ Հիլգենռեյների գծից մինչև

ազդրի գլխիկի կենտրոնը ընկած հեռավորությունն է, այսինքն, մոտավորապես

22
ռենտգենյան նկարում երևացող ազդրոսկրի մետաէպիֆիզար թիթեղիկի կենտրոնը (1 -1.5

մմ բարձր):

Նորմայում «h» մեծությունը 9-12 մմ է: Այդ արժեքի փոքրացումը կամ դրա տարբերությունը

աջից և ձախից վկայում են դիսպլազիայի առկայությունը:

Եվս մեկ կարևոր ցուցանիշ է «d» մեծությունը՝ քացախափոսի նկատմամբ ազդրի գլխիկի

կողային տեղաշարժման ցուցանիշը: Դա՝ քացախափոսի հատակից մինչև «h» մեծությունը

ընկած հեռավորությունն է: Նորմալ վիճակում այն չի գերազանցում 15 մմ:

Ուլտրաձայնային ախտորոշում

Երեխաների կյանքի առաջին տարում կոնքազդրային հոդի ուլտրասոնոգրաֆիան

հանդիսանում է ախտորոշիչ ստանդարտ: Այս մեթոդի կիրառման հիմնական ցուցում են

հանդիսանում ռիսկի գործոնները և, մինչև 3 ամսական երեխաների մոտ՝ հոդերի

դիսպլազիայի կլինիկական ախտանշանները: Դա այլընտրանքային տարբերակ է մինչև 6

ամսական երեխաների ռենտգենաբանական հետազոտությանը: Ուլտրաձայնային մեթոդը

բավականին ճիշտ է և անվտանգ երեխաների համար [3, 4, 13, 18, 22]:

23
 Բուժումը

Գոյություն ունի տվյալ պաթոլոգիայի բուժման երկու եղանակ՝ կոնսերվատիվ և

վիրաբուժական: Եթե ժամանակին և ճիշտ ախտորոշում է կատարվել, ապա կիրառում են

բուժման կոնսերվատիվ եղանակը: Այս դեպքում երեխայի համար ընտրում են

անհատական բեկակալ, որը թույլ է տալիս պահել երեխայի ոտքերը կոնքազդրային և

ծնկային հոդերում ուղիղ անկյան տակ ծալված և կոնքազդրային հոդերում զատված

վիճակում, ինչը նպաստում է դրանց ճիշտ զարգացմանը և ձևավորմանը:

Ազդրի գլխիկի ուղղումը պետք է կատարվի դանդաղ, աստիճանաբար, անվնաս: Ցանկացած

ճնշում անթուլատրելի է, քանի որ հեշտությամբ կարող է վնասել ազդրի գլխիկը և հոդի այլ

հյուսվածքները [9]:

Բնածին նախահոդախախտով, ենթահոդախախտով և հոդախախտով երեխաների բուժման

կոնսերվատիվ եղանակը հանդիսանում է առաջատար: Որքան շուտ հասնել քացախափոսի

և ազդրի գլխիկի համադրությանը, այնքան լավ պայմաններ են ստեղծվում կոնքազդրային

հոդի հետագա ճիշտ զարգացման համար: Բուժումը սկսելու իդեալական ժամանակը

կյանքի առաջին օրերն են, այսինքն, երբ քացախափոսի և ազդրոսկրի պրոքսիմալ

հատվածի երկրորդական փոփոխությունները նվազագույնն են: Սակայն, ուշացած

ախտորոշման դեպքում, կոնսերվատիվ բուժումը կիրառելի է նաև ավելի մեծ տարիքի

երեխաների համար (նույնիսկ 1 տարեկանից բարձր): Այսինքն, երբ առկա է ազդրի

ձևավորված հոդախախտ: Նախահոդախախտով, ենթահոդախախտով և հոդախախտով

24
երեխաների ախտորոշումը և բուժումը պետք է իրականացվի կյանքի առաջին երեք

ամիսների ընթացքում, ավելի ուշ ժամկետները ընդունված է համարել ուշացած [7]:

Վիրահատական միջամտությունը որպես կանոն կատարվում է հնացած հոդախախտերի

ժամանակ: Դա վիրաբուժության առանձին, մեծ ուղղվածություն է [5, 24]:

Անհրաժեշտ է իմանալ

Ներկայումս խորհուրդ չի տրվում ձիգ բարուրել երեխաներին, որպեսզի «ոտքերը ուղիղ

լինեն»: Ոտքերը դրանից ուղիղ չեն աճի, իսկ կոնքազդրային հոդերը ավելի վատ

կզարգանան: Ավելի լավ է կիրառել լայն բարուրում, այնպես, որ ոտքերը զատված լինեն և

երեխան շարժի դրանք ինչպես որ ցանկանա: Դրա համար շատ հարմար են միանգամյա

օգտագործման տակդիրները և ազատ շորերը: Իսկ եթե դուք օգտագործում եք թանզիվե

տակդիրներ և բարուր, ապա թանզիվը պետք է 4 կամ ավելի շերտով ծալել և երեխային ձիգ

չբարուրել: Լայն բարուրումը թույլ է տալիս, որպեսզի կոնքազդրային հոդի բոլոր տարրերը

լավ զարգանան: Հակացուցումների բացակայության դեպքում խորհուրդ է տրվում նաև

մերսում և մարմնամարզություն:

Բուժման հիմնական սկզբունքներն են` բուժումը վաղ սկսելը, ոտքերը զատված և ծալված

դիրքում պահելու համար օրթոպեդիկ միջոցների կիրառումը, թուլատրելի սահմանում

կոնքազդրային հոդերում ազատ շարժումները:

«Ազդրի գլխիկի տեղաշարժով և առանց տեղաշարժի դիսպլազիայի բուժման համար

առաջարկվում են տարբեր տեսակի բարձեր, վարտիքներ, շյուղեր, շինաներ, ապարատներ

25
և այլ հարմարանքներ: Դրանք բոլորը նախատեսված են երեխայի ոտքերը զատված

վիճակում պահելու համար: Երեխայի կյանքի առաջին 2-3 ամիսների ընթացքում

կոնքազդրային հոդի դիսպլազիայի կասկածի կամ կլինիկական ախտանշանների

առկայության դեպքում ախտորոշման ռենտգենաբանական հաստատում չի պահանջվում,

քանի որ ցանկացած դեպքում կիրառվելու են միևնույն բուժ-կանխարգելիչ

միջոցառումները` փափուկ միջադիրների միջոցով ոտքերի զատումը (լայն բարուրում,

Ֆրեյկի բարձիկ և այլն), հոդի պտուտաձև շարժումների կիրառմամբ մարմնամարզությունը,

հետույքային մկանների մերսումը: Ոտքերի զատման միջոցով բուժման դեպքում շատ

հարմար են բարուրները, Բեկերի «կիսավարտիքը», Ֆրեյկի բարձիկները, Պավլիկի

շյուղերը, էլաստիկ շինաները: Այդ հասակում անթուլատրելի է կոշտ կոնստրուկցիաների

կիրառումը, այսինքն այնպիսի շինաների, որոնք կարող են խոչընդոտել երեխայի

վերջույթների շարժումը»:

Շատ հաճախ, բնածին հոդախախտի բուժման համար, կիրառում են` Պավլիկի շյուղերը,

Ֆրեյկի բարձիկը, Վիլենսկու շինան, Վոլկովի շինան: Ծանր դեպքերում կիրառում են հոդի

ակնթարթային ուղղում և կոքսիտային ամրակապեր: Կոնսերվատիվ բուժման

անարդյունավետության դեպքում կիրառում են տարբեր տեսակի ուղղիչ

վիրահատություններ: Թեթև դիսպլազիաների բուժիչ և կանխարգելիչ մեթոդներից մեկը`

լայն բարուրումն է:

26
 Պավլիկի շյուղերը

1946 թ. Պրահայում, չեխ օրթոպեդ Առնոլդ Պավլիկը հայտարարեց ազդրի բնածին

հոդախախտի բարեհաջող բուժման մասին` նոր, ինչպես ինքը անվանեց` «բուժման

ֆունկցիոնալ եղանակի» կիրառմամբ: Այդ ժամանակ, ոտքերը ծալելու և զատելու համար

կիրառում էին կոշտ կոնստրուկցիաներ, որանք սահմանափակում էին շարժումները

կոնքազդրային հոդերում: Այդպիսի բուժման հետևանքով հաճախ առաջանում էր այնպիսի

հիվանդություն, ինչպիսին է «ազդրոսկրի գլխիկի ասեպտիկ նեկրոզը» (բուժում ստացող

երեխաների 30%-ի մոտ): Պավլիկը իր հայտնագործության իմաստը ձևակերպել է այսպես.

«Այս մեթոդի էությունը կայանում է նրանում, որ ապահովվում է երեխայի ոտքերի ծալումը

ծնկային և կոնքազդրային հոդերում, օգտագործելով շյուղեր: Հայտնի է, որ ոչ

մեծահասակները, ոչ էլ երեխաները, չեն կարող առբերված ստորին վերջույթները ծալված

վիճակում պահել: Դա ֆիզիոլոգիապես անհնար է` մկանները շուտ հոգնում են և ոտքերը

զատվում են: Դա այն է ինչի կարիքը ունի կոնքազդրային հոդը դիսպլազիայի բուժման

ընթացքում… Շարժումները հոդում ազատ են: Դա այն է, ինչի կարիքն ունի երեխայի հոդը

ապաքինման համար, քանի որ կոնքազդրային հոդը շարժման օրգան է» [12, 20]:

Այդ ժամանակներից կոնքազդրային հոդերի դիսպլազիայի բուժումը Պավլիկի շյուղերի

կիրառմամբ օրթոպեդիայի ոսկե ստանդարտն է: Ժամանակակից շյուղերը իրենցից

ներկայացնում են փափուկ կտորից կարված օրթոպեդիկ հնարք, որը կազմված է կրծքային

բանդաժից (կրծկալից), ուսագոտիներից, «ծնկի ետևում» տեղադրվող բացատար

27
հանգույցներից, առջևի ծալող հանգույցներից և սրունքթաթային հոդի վրա տեղակայվող

բանդաժներից (նկ. 8):

Նկար 8.

Լայն բարուրում

Լայն բարուրումը կիրառում են «ռիսկային խմբի» երեխաների մոտ, ՈւՁ հետազոտությամբ

«թերաճ հոդի» ախտանիշներով երեխաների մոտ, ինչպես նաև այն դեպքերում, երբ

լիարժեք բուժում ինչ-ինչ պատճառներով հնարավոր չէ անցկացնել: Դա կոնքազդրային

հոդի դիսպլազիայի կանխարգելման հիմնական մեթոդն է: Բարուրելու գործընթացը բարդ

չէ. ծալված և կոնքազդրային հոդերում զատված վիճակում երեխայի ոտքերի միջև

տեղադրում են երկու բարուր, իսկ երրորդով ֆիքսում են ոտքերը: Լայն բարուրումը թույլ է

տալիս 60-700 սահմաններում պահել զատման և ծալման դիրքը:

28
 Հոդախախտի ուղղումը և բուժումը ամրակապով

1986 թ. Ադոլֆ Լորենցը տվյալներ հրատարակեց ազդրի բնածին հոդախախտի անարյուն

ուղղման մասին, որին հաջորդում է ոտքերը ուղիղ անկյան տակ ծալված ու զատված

դիրքում երկարատև ֆիքսացիան կոքսիտային գիպսային ամրակապով (Լորենցի առաջին

դիրք, նկ. 9): Հոդախախտի փակ ուղղումը անց են կացնում 2-6 տարեկան

ժամանակահատվածում: Մինչև 2 տարեկանը ազդրի ուղղումը շատ արդյունավետ է և

սովորաբար կիրառում են ֆունկցիոնալ մեթոդներ (բեկակալներ կամ Պավլիկի շյուղեր):

Բացի այդ, ուղղումից հետո անհրաժեշտ է երեխային մոտ 6 ամիս պահել գիպսային

ամրակապով և այս մեթոդը խորհուրդ չի տրվում կիրառել, մինչև որ երեխան սովորի իրեն

կոկիկ պահել: 5 տարեկանից հետո հոդախախտի անարյուն ուղղումը տեխնիկապես շատ

դժվար է իրականացնել և նույնիսկ` անհնար է: Այդ դեպքերում կիրառում են են

վիրաբուժական բուժում` բաց ուղղում:

Նկար 9.

29
Առանձին դեպքերում, ազդրի բարձր հոդախախտերի ուղղումը 1.5-ից 6-8 տարեկան

երեխաների մոտ հնարավոր է կմախքի ձգման միջոցով: Որքան բարձր է երեխայի տարիքը,

այնքան մեծ է վիրահատական ճանապարհով բուժման հավանականությունը:

Ազդրոսկրի դիստրոֆիկ պրոցեսների բուժումը

Ցավային կոնտրակտուրայի ժամանակ բուժման մեթոդները պետք է ուղղված լինեն արյան

շրջանառության բարելավմանը, իսկ դիստրոֆիկ պրոցեսների ուշ ժամկետներում` նաև

վերջույթի տրոֆիկի վերականգնմանը: Ազդրի բնածին հոդախախտի բուժման սկզբում

պետք է փոքրացնել ազդրերի զատումը, 2-3 ժամ անց անհրաժեշտ է զգույշ և դանդաղ

ավելացնել ազդրերի զատումը:

Բուժման առաջին օրերին խորհուրդ է տրվում օրական 2 անգամ երեխային տաք լոգանք

ընդունել և աճուկային հատվածին դնել չոր ջերմություն (գոլ ավազով կամ ձավարեղենով

պարկեր): Ռեֆլեկտոր ցավային կոնտրակտուրայի առաջացման ժամանակ անհրաժեշտ է

նվազեցնել զատումը կամ հանել շինան: Այդ դեպքերում տաք լոգանքից և չոր

ջերմությունից բացի անհրաժեշտ է նշանակել բուժական մերսում` արյան

շրջանառությունը լավացնելու համար, կոնքազդրային հոդի հատվածում` նովոկայինով

էլեկտրոֆորեզ (ամեն օր` 10 սեանս):

Եթե երեխայի մաշկը աճուկային հատվածում լավը չէ կամ նրան ինչ-որ պատճառներով

հնարավոր չէ տանել պոլիկլինիկա, ապա էլեկտրոֆորեզը կարելի է փոխարինել

30
նովոկայինի 0.5%-ոց լուծույթի ներմկանային ներարկումով` 1-3 մլ կոնտրակտուրայի

կողմում: Երեխայի տարիքից և ցավային կոնտրակտուրայի ուժգնությունից կախված

նշանակում են 5-10 ներարկում: Նախքան ներարկելը անհրաժեշտ է որոշել երեխայի

անհատական զգայունությունը նովոկայինի նկատմամբ: Նաև նշանակում են 0.001 գ

նիկոտինաթթու` օրական 2-3 անգամ ուտելուց հետո (տևողությունը 1 ամիս), ջերմային

փաթաթումներ [11]:

Ոտքի շարժումների վերականգնումից հետո անհրաժեշտ է կրկին սկսել հոդախախտի

բուժումը ազդրի աստիճանաբար զատումով, չդադարեցնելով ցավային կոնտրակտուրայի

բուժումը: Այտուցի առկայության դեպքում անհրաժեշտ է անհապաղ հանել շինան և

հնարավորինս իջեցնել ոտքը, չվախենալով ռելյուքսացիայից (կրկնակի հոդախախտ), քանի

որ կրկնակի ուղղումը միշտ էլ հնարավոր է: Բուժումը կարելի է վերսկսել միայն

կոնքազդրային հոդում շարժումների լրիվ վերականգնումից հետո [16]:

Ավելի բարձր տարիքի երեխաների մոտ հոդախախտի բուժումը վերսկսելիս ավելի լավ է

կիրառել ֆունկցիոնալ գիպսային ամրակապ և տալ թեթևակի ձգում ազդրի առանցքով:

Հոդախախտը ուղղելուց հետո անհրաժեշտ է անցկացնել հետևյալ լրացուցիչ բուժումը`

պարաֆինա-օզոկերիտային ապլիկատորներ, ալոեի և նովոկայինի ներարկումներ, գոլ

լոգանքներ և այլն:

Այն դեպքերում, երբ երեխան ցավային կոնտրակտուրայի կապակցությամբ ինչ-որ

պատճառով բուժում չի ստացել անհրաժեշտ է անցկացնել թերապիայի կրկնակի կուրսեր,

նույնիսկ կոնքազդրային հոդում շարժումների լրիվ վերականգնումից ամիսներ անց:

31
Բուժման կուրսերը անց են կացնում ½-2 ամիս հետո, սակայն նովոկայինով էլեկտրոֆորեզի

փոխարեն նշանակվում է կալցիումի քլորիդով էլեկտրոֆորեզ: Բուժումը շարունակելու

համար հակացուցում չեն հանդիսանում ռենտգենոգրամայով երևացող ազդրի գլխիկի

դիստրոֆիկ փոփոխությունները, եթե երեխայի մոտ ազդրի բնածին հոդախախտը դեռևս

լիկվիդացված չէ:

Սակայն այդ դեպքերում չի կարելի երեխայի ոտքերին ոչ ֆիզիոլոգիական տեսք տալ

(ազդրերի կտրուկ զատում, Լանգեի դիրք և այլն), ակնթարթորեն ներուղղել գլխիկը

հոդափոս և թույլ տալ երեխային քայլել: Եթե երեխան շատ շարժուն է, խորհուրդ է տրվում

ֆունկցիոնալ գիպսային ամրակապի կիրառումը: Ամրակապ տեղադրելիս կատարում են

դրա թեթևակի ձգում ազդրի առանցքով` ազդրոսկրի գլխիկի բեռնաթափման համար:

Բարդացումներին են պատկանում բուժման ընթացքում ծնկային հոդերի հատվածում

վալգուսային դեֆորմացիաների առաջացումը, հատկապես երեխայի մոտ ռախիտի

առկայության դեպքում:

Կանխատեսում, մեծահասակների կոնքազդրային հոդի դիսպլազիա

Դիսպլազիայի հետևանքով կոնքազդրային հոդի կենսամեխանիկայի խախտումը կարող է

հանգեցնել ստորին վերջույթների ֆունկցիաների ծանր խանգարումների,

հաշմանդամության` ինչպես երեխայի առաջին քայլերից սկսած, այնպես էլ մեծ տարիքում:

[22]

32
Կոնքազդրային հոդի դիսպլազիան, ավելի հաճախ քացախափոսի դիսպլազիան, մինչև

որոշակի տարիքը հանդիսանում է մանկական օրթոպեդիայի խնդիր: Եթե դիսպլազիայի

հետևանքով կենսամեխանիկական խախտումները չեն գերազանցում կրիտիկական

մակարդակը (կոնքազդրային հոդի ենթահոդախախտի կամ հոդախախտի փուլ), ապա

երեխաների, դեռահասների և պատանիների ֆիզիկական զարգացման մեջ որևէ շեղումներ

ի հայտ չեն գալիս:

Հակառակը, արձանագրված է, որ ացետաբուլյար դիսպլազիայով մարդիկ ունեն ակտիվ

շարժման կարիք, լավ շարժունակություն, նրանք ավելի հաճախ են զբաղվում մարզանքով,

սպորտով, պարերով և հաճախ ունենում են հաջողություններ այդ ոլորտներում: Դրան են

նպաստում հոդերի բնածին հիպերմոբիլությունը, կապանների բարձր էլաստիկությունը և

ֆիզիկական զարգացման կոնստիտուցիոն տեսակը:

Նրանցից շատերը կանայք են, որոնք կազմում են ազդրի բնածին արատով երեխա

ունենալու ռիսկային խումբը: Հիվանդների կեսի մոտ հայտնաբերվում են երկկողմանի

դիսպլազիաներ` հիմնականում կոնքազդրային հոդերի ախտահարումներով: Հաճախ

կոնքազդրային հոդի դիսպլազիան ռենտգենաբանական հայտնագործություն է, որից հետո

միայն կեսն են «հիշում» փոքր հասակում «ազդրի բնածին հոդախախտի» պատմությունը:

Շատ հեղինակներ դիտարկում են դիսպլազիան որպես նախահիվանդություն, որը

անբարենպաստ պայմանների դեպքում կարող է ի հայտ գալ դիսպլաստիկ կոքսարթրոզի

տեսքով, որը կազմում է կոնքազդրային հոդի հիվանդությունների 83.6%-ը` զգալիորեն

գերազանցելով վնասվածքային կոքսարտրոզը:

33
 Դիսպլաստիկ կոքսարթրոզ

Այսպիսով, այն հիվանդները, ում պատմության մեջ կան նշումներ ազդրի բնածին

հոդախախտի մասին կամ հայտնաբերված է կոնքազդրային հոդի դիսպլազիա, դասվում են

ռիսկային խմբին` կոնքազդրային ծանր հիվանդության` դիսպլաստիկ կոքսարթրոզի

զարգացման իմաստով:

Դիսպլաստիկ կոքսարթրոզը ավելի հաճախ զարգանում է 25-55 տարեկանում`

կոնքազդրային հոդի դիսպլազիայի ֆոնի վրա, հղիության ընթացքում օրգանիզմի հորմոնալ

վերակազմավորման և հետծննդաբերական շրջանի, ինչպես նաև շարժողական

ակտիվության նվազեցման և կոնքազդրային հոդի մկանների ֆունկցիոնալ վիճակի

վատթարացման ֆոնի վրա: Սովորաբար հիվանդության սկիզբը կապում են սպորտով

զբաղվելու դադարի հետ, ակտիվ կենսակերպի նվազեցման, հոդի վնասվածքի կամ

ծննդաբերության հետ:

Ազդրի պաթոլոգիական հոդախախտ և նեոարթրոզը բնածին հոդախախտի

ժամանակ

Եթե ազդրոսկրի հոդախախտը չի վերացվել, ապա, հետևելով հայտնի կենսաբանական

օրենքին` «ֆունկցիան է որոշում ձևը», կոնքի աճող ոսկրը և ազդրոսկրը ձևափոխվում են,

հարմարվելով ծանրաբեռնվածության նոր պայմաններին: Ազդրոսկրի գլխիկը կորցնում է

իր գնդաձև տեսքը և կարծրանում է: Դատարկ քացախափոսի չափսերը փոքրանում են, իսկ

34
ազդրոսկրի գլխիկի տեղակայման նոր վայրում (կոնքոսկրի ձախ թևում) ձևավորվում է նոր

հոդափոս: Նոր առաջացած հոդը անվանում են «նեոարթրոզ» (կեղծ հոդ): Դա` ոչ լիարժեք

հոդ է, սակայն այն տասնյակ տարիներ «ծառայում է» այն հիվանդներին, ում մոտ այս կամ

այն պատճառով չի շտկվել ազդրի բնածին հոդախախտը:

Մանկական հասակում ազդրի բնածին հոդախախտի սխալ բուժման հետևանքով

ազդրոսկրը տեղաշարժվում է վերև` քացախափոսի սահմաններից դուրս և հպվում է

կոնքոսկրին:

«Այդ տեղում առաջանում է նոր փոս` «հոդախախտի փոս»: Նրանում զարգացող ոսկրային

ելուստի պատճառով այն խորանում է և լավ պահպանում է գլխիկը հետագա տեղաշարժից:

Մինչև որոշակի աստիճան դա հանդիսանում է ինքնաբուժում»:

Առաջանում է նոր հոդ (նեոարթրոզ): Հաճախ նեոարթրոզը համակցվում է ազդրի

պաթոլոգիական հոդախախտով: Նեոարթրոզը համակցվում է ազդրի անատոմիական և

ֆունկցիոնալ կարճացումով և ազդրի զատող մկանի ֆունկցիայի նվազեցմամբ:

Գործառնապես դա բավականին լիարժեք հոդ է, որը թույլ է տալիս քայլել և կատարել

կենցաղային շարժումներ (կարճացման փոխհատուցման ժամանակ, որը բնութագրվում է

Տրենդելենբուրգի դասական համախտանիշով): Ժամանակակից օրթոպեդիայում շատ

հազվադեպ է հանդիպում:

35
 Կանխատեսում

Բուժումը ժամանակին սկսելու դեպքում կանխատեսումները դրական են: Կանխարգելիչ

միջոցառումների բացակայության դեպքում առաջանում է դիսպլաստիկ կոքսարթրոզ, որը

պահանջում է հատուկ բուժում, հիվանդության վերջին ստադիայում`

էնդոպրոթեզավորումը ներառյալ:

36
 ԳԼՈՒԽ 2.

Ֆիզիկական ռեաբիլիտացիա

Մերսում և բուժական մարմնամարզություն

Երբ կայացնում են դիսպլազիա ախտորոշումը, հնարավորություն է ընձեռնվում առաջիկա

երեք ամսում սկսել բուժումը և դրանով կանխել բարդությունների և դեֆորմացիաների

զարգացումը [23]:

Երբ հայտնաբերվում է նորածինների մոտ կոնքազդրային հոդի դիսպլազիա, արդեն

ծննդատանը մորը պետք է սովորեցնել երեխայի հատուկ փաթաթմանը և բուժական

մարմնամարզության հնարքներին, որի նպատակն է հանդիսանում հոդափոսության

կազմավորումը ազդրի գլխիկի կազմավորման միջոցով:

Բուժական մարմնամարզության վարժությունները պետք է կատարել երեխային ամեն

փաթաթելու ժամանակ 15-20 անգամ` հատուկ շարժումներով.

• երեխայի ոտքերը ծալված ծնկային և կոնքազդրային հոդում, մոտեցնում են

որովայնին, որից հետո տարածում են կողք մինչև սեղանի հարթություն,

• ծալված և տարածված ոտքերով սեղմում են ծնկան հոդերին ձեռքերի ափերով

կատարում են շրջանաձև շարժումներ ազդրերով:

Երբ առկա են ախտանիշները, ցուցվում է երեխային տեղադրել բեկակալ, քանի որ այդ

դիրքը նպաստում է հոդափոսում ազդրի գլխիկի կենտրոնացմանը:

37
Դիսպլազիայի բուժման ժամանակ, երեխային ցուցված է բուժական մարմնամարզության

համալիրներ, որը համապատասխանում է նրա տարիքին և ֆիզիկական զարգացմանը,

ներառելով շարժումներ կոնքազդրային հոդում, սագիտալ հարթության վրա [12]:

Այս վարժությունները նպաստում են արյան շրջանառության բարելավմանը կոնքազդրային

հոդի հատվածում: Չափավորված քայլքը բեկակալով թույլատրվում է 4-6 ամիս հետո, եթե

բացակայում են կլինիկական և ռենտգենաբանական հակացուցումներ:

Եթե երեխան բուժվում է կյանքի երկրորդ տարում կիրառում են կիսակոշտ (չոր)

բեկակալներ (Վոլկովի բեկակալ, բեկակալ-մահճակալ Պոլոնսկու) [2]:

Վոլկովի բեկակալի օգտագործումը թույլ է տալիս, բացի ընդհանուր ամրապնդող

մարմնամարզությունից և մերսումից կատարել հատուկ մարմնամարզություն: Հատուկ

մարմնամարզությունը կատարում են օրը 3 անգամ` հանելով բեկակալի առաջնային

հատվածի կափարիչը:

Վարժությունները հետևյալն են `

• երեխան բարձրանում է մինչև նստած դիրք, ոտքերը տարածած հորիզոնական

դիքից;

• նստած դիրքից վերադառնալ պառկած ելման դիրք:

Վարժությունները մի քանի անգամ կրկնելուց հետո (4-5 անգամ) երեխային թողնում են

նստած դիրքում 2-3 րոպե: Բուժական մարմնամարզության հետ միաժամանակ կատարում

38
են ընդհանուր ամրապնդող մերսում, շեշտը դնելով որովայնային մկանների

ամրապնդմանը:

Բեկակալը հանելուց հետո նկատվում է ստորին վերջույթների մկանների տոնուսի իջեցում

և որոշ դեպքերում շարժումների ծավալի սահմանափակում կոնքազդրային և ծնկան

հոդերում: Այդ պատճառով էլ, այդ ժամանակահատվածում, բացի ընդհանուր ամրապնդող

մարմնամարզությունից, ցուցված է հատուկ բուժական մարմնամարզություն և մերսում,

որպեսզի վերականգնվեն ստորին վերջույթների հոդերի շարժումները, ամրապնդվեն

կոնքի մկանները, մարզվի ոտքերի հենաշարժողական ֆունկցիան: Առաջին օրերին, երբ

բեկակալը հանում են, կատարում են հատուկ բուժական մարմնամարզություն, որը

բաղկացած է զգույշ կատարվող պասիվ շարժումներից` կոնքազդրային և ծնկան հոդերում:

Կատարում են ծալում, տարածում, զատում, առբերում (պտույտ դեպի ներս):

Միաժամանակ երեխան պետք է սովորի պահել ոտքերը կախ վիճակում` հատուկ

մկանային խմբերի ակտիվ լարվածության նպատակով: Պառկած մեջքի վրա ելման դիրքի

ժամանակ ակտիվորեն լարվում են ազդրի ծալիչ մկանները: Պառկած որովայնի վրա ելման

դիրքից ակտիվ լարվում են տարածիչները: Պառկած կողքի ելման դիրքից, լարվում են

ազդրի մկանները:

Հատուկ բուժական մարմնամարզության խնդիրների մեջ են մտնում նաև ակտիվ-պասիվ

շարժումների օգնությամբ մեջքի, որովայնային պրեսի և նստամկանների տարածիչների

ամրապնդումը:

39
Երեխաների մոտ կյանքի առաջին տարվա ընթացքում չհայտնաբերված դիսպլազիան

կոնքազդրային հոդի, քայլքի հետ մեկտեղ կազմավորում է ազդրի հոդախախտ:

Բեկակալը դնելուց մեկ ամիս հետո օրը երեք անգամ կատարում են բուժական

մարմնամարզություն, առաջնային կափարիչը հանած վիճակում, երեխային նստեցնում են

բեկակալով: Կոնքազդրային հոդում ծալումը կատարում են ստորին վերջույթները

ֆիքսված` իրանի տեղափոխության հաշվին: Այս ակտիվ շարժումները թույլ են տալիս

պահպանել կոնքազդրային հոդերի ֆունկցիան, աջակցում են մկանային համակարգի

տոնուսի պահպանմանը և բարելավում են արյան և ավշի շրջանառությունը շրջապատող

հյուսվածքներում [1]:

Բեկակալ-մահճակալը հանելուց հետո նկատվում է որոշ չափով մկանային թուլություն,

կոնքազդրային հոդի շարժումների սահմանափակում: Այդ ժամանակահատվածում

բուժումը կայանում է հատուկ մարմնամարզության մեջ, որը կատարում են` մերսման,

ընդհանուր ամրապնդող և զարգացնող վարժությունների, դիրքի շտկման և հենման

ֆունկցիայի մարզման մեջ: Բուժական մարմնամարզությունը կատարում են պառկած

ելման դիրքից: Հենման ֆունկցիայի մարզումները սկսվում են պառկած դիրքից, հետո

նստած, կանգնած և քայլքի ժամանակ:

Որոշ հատուկ վարժություններ կոնքազդրային հոդի համար.

1. Ակտիվ շարժումներ վերջույթով, օգտագործելով հարթ մակերես, ծալում

կոնքազդրային հոդում:

40
2. Ազդրի ակտիվ պտույտ դեպի ներս:

3. Ազդրի ակտիվ զատում պառկած մեջքի վրա ելման դիրքից:

4. Նույնը` պառկած կողքի ելման դիրքից:

5. Պասիվ, հետո ակտիվ ազդրի տարածում` պառկած որովայնի վրա ելման դիրքից:

Միաժամանակ բուժական մարմնամարզության հետ կատարում են բուժական մերսում:

Մերսման կատարման մեթոդիկան կոնքազդրային հոդախախտի ժամանակ

Գոտկային հատվածում կատարում են շփում և տրորում, ազդրերի հատվածում` շփում և

տրորում արթնացնող հնարքներ, կծմտում, թմբկահարում կոնքազդրային հոդի

հատվածում շրջանաձև շփում, տրորում [11]:

Որպեսզի թուլացնել ազդրի մկանները, կարելի է կատարել կետային մերսում,

միաժամանակ զատելով ոտքը` մատի բարձիկով պետք է սեղմել կոնքազդրային հոդի

հատվածը, հետո տարածել երեխայի ոտքը ծալած վիճակում դեպի դուրս, զուգորդելով այդ

շարժումը թեթև թափահարման հետ:

Ելման դիրք - պառկած որովայնին. կատարում են ոտքերի դրսային մակերեսի մերսում`

շփում, տրորում, որից հետո փոփոխաբար ծալել ոտքերը կողմ (ինչպես “չոչ” անելիս),

ֆիքսելով կոնքը:

41
Ելման դիրք - պառկած մեջքի վրա. կատարում են ոտքերի առաջնային և կողմնային

մակերեսի մերսում` շփում, տրորում, զուգորդելով թուլացնող հնարքների հետ, ծալել

երեխայի ոտքերը ծնկային և կոնքազդրային հոդերում, փափուկ սահուն շարժումով

ազդրերը տարածել դեպի դուրս: Պետք է հիշել, որ տարածելով ազդրերը, կտրուկ

շարժումները անթույլատրելի են, որպեսզի չառաջացնել ցավեր` ազդրի առաջնային

մկանների ռեֆլեկտոր կրճատման ժամանակ:

Նույն ելման դիրքից պետք է կատարել այնպիսի հնարք, ինչպիսին է ազդրի պտույտը

առանցքի շուրջը դեպի ներս` մեկ ձեռքով ֆիքսում են կոնքազդրային հոդը, իսկ մյուս

ձեռքով բռնում ծնկան հոդը և կատարում են ազդրի պտույտ առանցքի շուրջը դեպի ներս,

այս վարժության միջոցով ազդրոսկրի գլխիկը թեթև ճնշում է կատարում հոդափոսերում:

Օգտակար են նաև ջրային վարժությունները` երեխային բռնած (ձեռքը դնելով

կրծքավանդակի և որովայնի տակ), մոտեցնում են լոգարանի պատին, ձգտելով ջրի մեջ

ծալել ոտքերը: Երեխային պառկեցնել որովայնի վրա, կատարել ամրապնդող մերսում

նստամկանների հատվածում, ազդելով կետերի վրա (տոնիզացնող մեթոդով), որոնք

տեղադրված են նստածալքերի մեջտեղում [23]:

Բուժական մարմնամարզության և մերսման օրինակելի համալիր

(2-3 շաբաթականից մինչև 3 ամսեկան)

1. Ելման դիրք- երեխան պառկած մեջքի վրա: Կատարել ձեռքերի, ոտքերի և

որովայնի ընդհանուր մերսում, շեշտը դնելով շփում հնարքի վրա:

42
2. Ելման դիրք- երեխան պառկած որավայնի վրա, ոտքերը տարածած: Կատարել

մեջքի և գոտկային հատվածի մերսում:

3. Նստամկանների, կոնքազդրային հոդի և ոտքերի դրսային մակերեսի մերսում:

4. Ծալած ոտքերի տարածում (կողք):

5. Ելման դիրք - երեխան պառկած մեջքի վրա: Ոտքերի առաջնային մակերեսի

մերսում:

6. Ազդրի պտույտ դեպի ներս:

7. Ոտնաթաթի մերսում

8. Վարժություններ գնդակի վրա (պառկած մեջքի և որովայնի ելման դիրքից):

Բուժական մարմնամարզությունը բնածին

կոնքազդրային հոդախախտի ժամանակ հետվիրահատական շրջանում:

Բնածին կոնքազդրային հոդախախտի ժամանակ վիրահատական բուժումը տարածված է

երկու տարեկանից բարձր երեխաների մոտ:

Վիրահատական միջամտությունների ժամանակ բուժումը բաժանվում է հետևյալ խնբերի.

- նախավիրահատական շրջան

43
- իմոբիլիզացիոն շրջան, վիրահատությունից հետո

- գիպսակապը հանելուց հետո` պասիվ շարժումների շրջան

- ակտիվ շարժումների շրջան

- քայլքի ուսուցման շրջան

Նախավիրահատական շրջանի նպատակն է բուժական ֆիզկուլտուրայի միջոցով

բարելավել արյան շրջանառությունը նստամկանների հատվածում, կատարելագործել

շարժումների կոոդինացիան, ընդհանուր ամրապնդել օրգանիզմը:

Եթե վիրահատությանը հաջորդում է կմախքային ձգումները, պետք է կիրառել ընդհանուր

ամրապնդող մարմնամարզություն` զուգորդելով շնչառական վարժություններ (մեծ

քանակությամբ):

Բուժական մարմնամարզության պարապմունքները կատարվում են դանդաղ տեմպով,

տարբեր ելման դրություններից` պառկած մեջքի, կողքի, որովայնի վրա, կանգնած և

նստած:

Հատուկ վարժություններ,

որոնք առաջարկվում են հետվիրահատական շրջանում

Վարժություններ մկանները թուլացնելու համար

44
- Ելման դիրք` կանգնած, նստած կամ պառկած, ձեռքերը առաջ` հերթականությամբ

լարել և թուլացնել դաստակի, նախաբազկի և բազկի մկանները:

- Ելման դիրք` պառկած մեջքի վրա, ոտքերը բարձրացնել վեր, թուլացնել ստորին

վերջույթների մկանները: Երբ լրիվ թուլացնում են մկանները, ոտքերը ընկնում են վար:

Պասիվ վարժությունները կատարելու ժամանակ, տարվում է հսկողություն մկանները

թուլացնելու կարողության ուղղությամբ:

Բուժական ֆիզկուլտուրայի ուսուցման վարժություններ

հետվիրահատական շրջանում

- Ելման դիրք` պառկած մեջքի վրա, ծալել հիվանդ ոտքը ծնկային և կոնքազդրային

հոդում, սահեցնելով ոտնաթաթը հարթության վրա:

- Ելման դիրք` նույնը- հիվանդ ոտքը ձիգ, ուղիղ սահեցնելով տանել կողք և

վերադառնալ ելման դրության:

Վարժություններ կմախքային ձգումների ժամանակ

- Ոտնաթաթով տարբեր շարժումներ` ծալում տարածում, շրջանաձև շարժումներ,

- ծնկան շրջանի մկանների ձգում,

- նստամկանների լարում:

45
 Իմոբիլիզացիոն շրջան վիրահատությունից հետո

Հետվիրահատական առաջին շրջանում կատարում են ընդհանուր ամրապնդող բուժական

մարմնամարզություն:

Ընտրում են վարժություններ վերին վերջույթների, մեջքի, որովայնի և առողջ ստորին

վերջույթի համար:

Օրինակելի վարժությունների համալիր

Ելման դիրք` պառկած մեջքի վրա գիպսակապով.

1. Խոր շունչ քաշել, բարձրացնել ձեռքերը վեր, ձեռքերը իջեցնել արտաշնչել:

2. Սեղմել և թուլացնել մատները (դաստակները):

3. Դաստակներով շրջանաձև շարժումներ:

4. Առողջ վերջույթի ոտնաթաթի ծալում և տարածում:

5. Ձեռքերը իրանի երկայնքով, ափերով դեպի վեր, հերթականությամբ ծալել ձեռքերը

արմնկային հոդում:

6. Գլուխը բարձրացնել թեթևակի և կատարել պտույտներ:

7. Ձեռքերը կողք, ծափ գլխավերևում:

46
1. Ելման դիրք պառկած մեջքի վրա, վիրահատված վերջույթի վրա ֆիքսակապ,

պարանի միջոցով երեխան կատարում է ծալում և տարածում կոնքազդրային և ծնկային

հոդում:

2. Պառկած որովայնի վրա ելման դիրքից, պարանը ձգելու միջոցով (ծանրոցի

օգնությամբ) կատարում են ծալում կոնքազդրային հոդում:

3. Պառկած մեջքի վրա, կոնքային հատվածը ֆիքսված է գոտիով, փոփոխաբար

ոտքերը ծալել կոնքազդրային և ծնկային հոդում, ոտքերը սահեցնել հարթության վրա:

4. Պառկած մեջքի վրա, ծալել և ձգել վերջույթը դեպի որովայնը` ձեռքերի միջոցով:

5. Կանգնած առողջ ոտքի ծնկի վրա մահճակալին, ձեռքերով բռնել մահճակալի գլխից,

կատարել շարժումներ հիվանդ վերջույթով (մեթոդիստը ֆիքսում է կոնքը ձեռքերով):

6. Նստած ոտքերը ձգած, ձեռքերը բարձրացնել վեր, թեքել իրանը կպնելով մատներով

ոտնաթաթին:

Կանխարգելում

Բժիշկ-օրթոպեդը պետք է պարբերաբար հետևի ձեր երեխայի զարգացման ֆիզիկական

տվյալներին: Այցելությունների համար սահմանված ժամկետները պատահական չեն,

դրանք կապված են երեխայի կյանքի որոշակի փուլերի հետ: Ժամանակին ախտորոշման և

ճիշտ բուժման դեպքում հոդի ֆունկցիաները մինչև 3 ամսակ’անը լիովին վերականգնվում

են: Այսպիսով, անհրաժեշտ է մեկ անգամ ևս ընգծել, որ վաղ ախտորոշումը ունի որոշիչ դեր

բարեհաջող բուժման համար:

47
Կանխարգելման նպատակով ցուցված է.

• Բուժական մերսում և մարմնամարզություն (20 սենաս): Ախտորոշումը հանելուց

հետո մերսումը կատարվում է եռամսյակը մեկ անգամ:

• Ծովային լոգանքներ, մերսման հետ զուգահեռ (10 սեանս օրը մեջ):

• Էլեկտրոֆորեզ` բժշկի նշանակմամբ (տարբեր հավելանյութերով):

• Ցեխաբուժության կուրսեր:

48
 Եզրակացություն

Այսպիսով, ազդրի բնածին հոդախախտը հանդիսանում է լուրջ հիվանդություն, որի

բուժման բացակայությունը կարող է բերել ծանր հետևանքների: Այդ իսկ պատճառով նրա

հայտնաբերման համար անհրաժեշտ է երեխաների մանրակրկիտ զննում բժշկի կողմից

ծննդատանը:

Ժամանակին ախտորոշման և ճիշտ բուժման դեպքում հոդի ֆունկցիաները մինչև 3

ամսականը լիովին վերականգնվում են: Այսպիսով, անհրաժեշտ է մեկ անգամ ևս ընդգծել,

որ վաղ ախտորոշումը և ռեաբիլիտացիոն միջոցառումների կիրառումը հիվանդության

բարեհաջող բուժման գրավականն են:

Ներկայումս խորհուրդ չի տրվում ձիգ բարուրել երեխաներին, որպեսզի «ոտքերը ուղիղ

լինեն»: Ոտքերը դրանից ուղիղ չեն աճի, իսկ կոնքազդրային հոդերը ավելի վատ

կզարգանան: Ավելի լավ է կիրառել լայն բարուրում, այնպես, որ ոտքերը զատված լինեն և

երեխան շարժի դրանք ինչպես որ ցանկանա: Կամ ընդհանրապես չբարուրել:

Կանխարգելիչ միջոցառումների և ռեաբիլիտացիոն միջոցառումների բացակայության

դեպքում առաջանում է դիսպլաստիկ կոքսարթրոզ, որը պահանջում է հատուկ բուժում,

հիվանդության վերջին ստադիայում` էնդոպրոթեզավորումը ներառյալ:

49
 Գրականության ցանկ

1. Берглезов М. А., Угнивенко В. И., Надгериев В. М. Профилактика и

лечение диспластического коксартроза в амбулаторных условиях.

Заболевание и повреждение тазобедренного сустава. Научно-

практическая конференция. Рязань, 2000

2. Берглезов М. А., Угнивенко В. И. Заболевания тазобедренного сустава в

амбулаторных условиях. Актуальные вопросы медицинской

реабилитации больных с патолологией опорно-двигательной и нервной

систем. 5 научно-практическая конференция М., 2001

3. Вовченко А. Я., Копейкин И. И., Полищук Т. А. К вопросу о ранней

диагностике и лечении наиболее распространённых заболеваний

опорно-двигательного аппарата у детей. Здоровье Украины. № 3 2007

4. Вовченко А. Я., Куценок Я. Б., Зинченко В. В., Демьян Ю. Ю. Наш опыт

ультразвуковой диагностики дисплазии тазобедренного сустава //

Вісник ортопедії травматології та протезування — 2004. — № 2. — с. 41-

45.

5. Гурьев В. Н. Двусторонний коксартроз и его оперативное лечение.

ВАЛГУС, Таллин,1975, 275с.

6. Зацепин Т. С. Ортопедия детского и подросткового возраста. Медгиз,

1956, с 188

7. Комплексное лечение больных с тяжелыми нарушениями функции

нижних конечностей в амбулаторных условиях (Берглезов М. А.,

50
 Угнивенко В. И., Надгериев В. М., Вялько В. В.) Пособие для врачей. МЗ

РФ Москва, 1999. с 26

8. Куценок Я. Б., Рулла Э. А.,Мельник В. В. Врождённая дисплазия

тазобедренного сустава. Врождённые подвывих и вывих бедра.// Киев,

1992 г.182 с.

9. Малахов О. А. Кожевников О. В. Леванова И. В. Грибова

И. В. Использование малотравматичных способов вправления

врождённого вывиха бедра у детей. // Тез. докл. XXXII научно-

практической конференции травматологов и ортопедов Рязанской

области, Рязань, 1999г

10. Маркс В. О. Ортопедическая диагностика. Издательство «Наука и

техника», 1978 УДК 617.3—07 (031).

11. Панаев М. С. Основы массажа и реабилитации в детской педиатрии.

Серия «Медицина для вас». — Ростов н/Д: «Феникс», 2003. — 320 с.

12. Павлик А. Активные движения при лечении врождённых вывихов

бедра и их роль в предупреждении прогрессирующих артрозов

тазобедренного сустава. Ортопед, травматол., 1959, 8, 26-3

13. Ультрасонография в диагностике и лечении дисплазии тазобедренного

сустава у детей. Руководство по сонографии тазобедренного сустава / Р.

Граф, П. Фаркас, К.Лерхер и др.- Vilnius, med. diagnost. centras, 2001,

−42 c.

51
14. Фрумина А. Е. Врождённый вывих бедра в свете достижений ортопедии

за последнее десятилетие. Труды II Украинского съезда ортопедов,

травматологов и работников протезного дела, Киев, 1940

15. Шапошников Ю. Г. (ред.) Травматология и ортопедия. Руководство для

врачей. т3, 1997

16. Biomechanics and Biomaterials in Orthopedics by Poitout, Dominique G.

(Ed.)1st ed. published by Springer. 2004, XXIII, 654 p.

17. Burke SW, Macey TI, Roberts JM, et al. Congenital dislocation of the hip in

the American black. Clin Orthop 1985; 192:120-123

18. Dahlstrom H, Oberg L, Friberg S. Sonography in congenital dislocation of

the hip. Acta Orthop Scand 1986; 57:402-406

19. Stephen K. Storer, M.D., David L. Skaggs, M.D. Developmental Dysplasia

of the Hip. American Family Physician. October 15, 2006 Volume 74,

Number 8. p 1310—1316

20. Viktor BIALIK Pavlik’s method in developmental dysplasia of the hip ACTA

ORTHOPAEDICA et TRAUMATOLOGICA TURCICA 2007;41 Suppl 1:19-24

21. Yamamuro T, Ishida K. Recent advances in the prevention, early diagnosis,

and treatment of congenital dislocation of the hip in Japan. J. Clinical

orthopaedics and related research 1984 Apr;(184):34-40

22. Zieger M, Hilpert S, Schulz RD. Ultrasound of the infant hip. Part 1. Basic

principles. Pediatr Radiol 1986; 16: 483—487

23. È. ê. ¶¨áñ·Û³Ý - ´áõÅ³Ï³Ý ýǽÏáõÉïáõñ³ - 1976 Ã.

24. Æ.Æë³Ñ³ÏÛ³Ý – î³ñíÙáïáÉá·Ç³ÛÇ ¨ ûñÃáå»դdzÛÇ Ñ³Ù³éáï Ó»éݳñÏ

52