ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
-----------------------------------------------------

TRẦN DUY THÙY DƯƠNG

TRẦN DUY THÙY DƯƠNG

PHONG TRÀO CHỐNG TOÀN CẦU HÓA TRÊN

THẾ GIỚI

PHONG TRÀO CHỐNG TOÀN CẦU HÓA

TRÊN THẾ GIỚI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành:QUAN HỆ QUỐC TẾ

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: QUAN HỆ QUỐC TẾ

Mã số: 60310206

Người hướng dẫn khoa học: TSKH. LƯƠNG VĂN KẾ

Hà Nội - 2014
Hà Nội-2014
 LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi.
Lời đầu tiên, với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin chân thành
Những thông tin trong luận văn là trung thực. Các số liệu và tài liệu tham
cảm ơn người thầy đã hướng dẫn tôi TSKH. Lương Văn Kế, thầy đã tận tình
khảo sử dụng trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn tham khảo. Những kết
giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Thầy
luận của luận văn chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu
đã góp ý, chỉ dẫn và chỉnh sửa cách hành văn, kiến thức và nội dung từ đề
nào khác.
cương đến luận văn để tôi có thể hoàn thành luận văn.
Trần Duy Thùy Dương Tôi cũng xin cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Quốc tế học, trường
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã hết sức
nhiệt tình trong quá trình giảng dạy, cung cấp cho tôi những kiến thức vô
cùng quý giá cũng như chỉ dẫn, đóng góp ý kiến về tư liệu quý báu cho quá
trình thực hiện luận văn của tôi.

Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè, người thân đã ủng hộ, động
viên tôi để tôi có thể vững tâm hoàn thành nhiệm vụ của mình.

Hà Nội, 2014

Trần Duy Thùy Dương

 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU
AFTAA: Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN
Chương 1: Tổng quan về toàn cầu hóa và phong trào chống toàn cầu hóa
1.1 Toàn cầu hóa ………………………………………………………12 ASEAN: Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á
1.1.1 Khái niệm về toàn cầu hóa……………………………….. …..12
1.1.2 Những mặt tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa……………..16 EZLN: Quân giải phóng quốc gia Zapatista
1.2 Phong trào chống toàn cầu hóa …………………………………....20
J20: Phong trào chống toàn cầu hóa tại Genoa ngày 20 tháng 7 2001
1.2.1 Khái niệm về chống toàn cầu hóa……………………………...20
1.2.2 Nguyên nhân chống toàn cầu hóa ………………………..........28 J18: Phong trào chống toàn cầu hóa tại London ngày 18 tháng 1999
Chương 2: Thực trạng một số phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới
IMF: Quỹ tiền tệ quốc tế
2.1 Phong trào chống toàn cầu hóa ở các nước phát triển……………...39
2.1.1 Phong trào J18 – Lễ hội chống tư bản toàn cầu………………39 GATTS: Hiệp định chung về thương mại và thuế
2.1.2 Phong trào N30 – Cuộc chiến ở Seattle……………………...42
2.1.3 Phong trào J20 – Genoa và các cuộc chống đối……………….45 GDAs: Ngày toàn cầu hành động
2.2 Phong trào chống toàn cầu hóa ở các nước đang phát triển………...48
GDP: Tổng sản phẩm quốc nội
2.2.1 Phong trào chống đối toàn cầu đầu tiên từ Zapatista (EZLN)….48
2.2.2 Diễn đàn xã hội thế giới (WSF)………………………………...52 GSF: Diễn đàn Xã hội Genoa
2.2.3 Phong trào nhân dân hành động toàn cầu (GPA)……………….56
MNCs: Tập đoàn đa quốc gia
Chương 3: Đánh giá sự tác động của phong trào chống toàn cầu hóa với thế
giới và Việt Nam và dự báo phong trào trong những năm tới N30: Phong trào chống toàn cầu hóa tại Seattle ngay 30 tháng 11 năm 1999
3.1 Tác động đối với thế giới và việt Nam……………………………..61
3.3.1 Tác động của phong trào với thế giới…………………………..61 NAFTA: Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ
3.3.2 Tác động của phong trào với Việt Nam………………………..66
NGOs: Tổ chức vô chính phủ
3.2 Đánh giá về phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới………….70
3.3 Dự báo về phong trào chống toàn cầu hóa………………………. ..72 OECD: Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế
KẾT LUẬN
PGA: Tổ chức hành động nhân dân toàn cầu

RTS: Phong trào Reclaim the Street ở Anh

1 2
TPP: Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương

WB: Ngân hàng thế giới MỞ ĐẦU

WEF: Diễn đàn kinh tế thế giới

1. Lý do chọn đề tài luận văn
WSF: Diễn đàn xã hội thế giới
Khoảng mười năm trước khi nhà báo Thomas Friedman người nổi tiếng
WTO: Tổ chức thương mại thế giới với những cuốn sách về toàn cầu hóa như “chiếc xe Lexus và cây ô
liu”(1999); “ Thế giới phẳng” (2004) đã cho rằng “thế giới bây giờ là một thế
giới phẳng...” Nhưng trong lần quay trở lại Việt Nam gần đây chính ông đã
phải phải thú nhận rằng chỉ trong mười năm, thế giới đã thay đổi quá nhiều do
tốc độ kết nối khủng khiếp của toàn cầu hóa mang lại khiến những gì viết
trong sách không còn bắt kịp “thế giới ngày càng phẳng hơn so với thời tôi
viết sách này. Chúng ta chuyển từ kết nối sang siêu kết nối. Quan hệ giữa
chúng ta chuyển từ liên kết thành phụ thuộc lẫn nhau chỉ trong vòng 1 thập
kỷ…Rất tiếc, thời đó tôi không đủ thật thà để viết "thế giới đang trở nên
phẳng hơn", thay vì chọn "thế giới phẳng”. 1
Những chia sẻ của Thomas cho thấy sự phát triển của toàn cầu hóa
chưa hề có dấu hiệu dừng lại thậm chí toàn cầu hóa vẫn ngày càng mạnh mẽ
lan tỏa khắp mọi con đường, ngõ hẻm trên thế giới, không trừ lĩnh vực nào,
không quốc gia tổ chức nào có thể đứng ngoài sự “siêu kết nối” và “phụ
thuộc lẫn nhau” của toàn cầu hóa. Thế giới dường như đã nhỏ lại rất nhiều so
với nhiều thập kỷ trước.
Tuy nhiên, khi toàn cầu hóa xâm nhập ngày càng sâu vào các lĩnh vực
của nhân loại bên cạnh những mặt tích cực toàn cầu hóa mang tới thì vẫn kèm
theo cả những mặt trái. Những mặt tiêu cực này cũng đã tác động và ảnh
hưởng nhiều tới văn hóa, chính trị, đời sống, xã hội của con người và gây nên

1
http://gafin.vn/20140508072950781p64c70/loi-tu-thu-cua-thomas-friedman-tai-viet-nam.htm

3 4
những làn sóng phản đối, chống lại toàn cầu hóa gay gắt. Dẫn đến sự ra đời
của các phong trào chống đối toàn cầu hóa. Phong trào chống toàn cầu hóa có
nhiều thành phần tham gia khác nhau, có nhiều đặc điểm, tính chất, mục đích
khác nhau và diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới. Những phong trào này xuất
hiện không phải chỉ ở những nước đang phát triển, nơi chịu nhiều áp bức, đè
nén mà còn cả ở những nước phát triển, họ cũng phải chịu những tác động
nhất định trong quá trình hội nhập của toàn cầu hóa ảnh hưởng tới đời sống
kinh tế - xã hội như thất nghiệp hay ô nhiễm môi trường, phân hóa giàu nghèo
rõ rệt…
Ở Việt Nam, thuật ngữ “toàn cầu hóa” không còn xa lạ, và Việt Nam
cũng đang trong quá trình hội nhập từng phần với toàn cầu hóa. Tuy nhiên khi
nhắc tới các thuật ngữ “chống toàn cầu hóa” “phong trào chống toàn cầu hóa”
hay “phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa” thì dường như khá mới mẻ
và hầu như chưa nhiều các công trình nghiên cứu về đề tài này. Mặc dù Việt
Nam cũng nhận biết được những tác động gồm tích cực và tiêu cực, những
mặt trái của toàn cầu hóa. Nhằm làm rõ thêm kiến thức và hiểu biết về các
“phong trào chống đối toàn cầu hóa” giúp chúng ta nhận thức được những
điểm tích cực và những mặt chưa tích cực của toàn cầu hóa. Hơn nữa, làm đa
dạng góc nhìn, đánh giá chính xác về các phong trào chống toàn cầu hóa để
luôn vững vàng trước sự tác động của nó đối với các cá nhân, tổ chức và quốc
gia. Đồng thời đây cũng là đóng góp nhất định giúp cho sự phát triển của toàn
cầu hóa ngày một hoàn thiện hơn, giảm bớt các mặt tiêu cực hơn. Chính vì
vậy tôi quyết định chon đề tài “phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới”
để làm đề tài nghiên cứu trong luận văn thạc sĩ của mình. Đồng thời, muốn
cung cấp thêm một lượng thông tin hữu ích cho việc nghiên cứu và tìm hiểu
sâu hơn về đề tài này.
5 6
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
 Tình hình nghiên cứu trong nước
Nghiên cứu về toàn cầu hóa và những mặt trái của nó không còn là đề
tài mới, có rất nhiều công trình nghiên cứu, sách, tạp chí về đề tài này. Nhưng
nghiên cứu về hiện tượng và phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới thì
lại rất mới mẻ, chưa đi sâu và khái quát được về định nghĩa, nguyên nhân,
thực trạng và tác động của chống toàn cầu hóa với thế giới và đặc biệt với
Việt Nam. Trong các công trình nghiên cứu trong nước nổi bật một số sách,
bài viết sau :
Trước hết là cuốn Phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa và vấn
đề đặt ra với Việt Nam do TS. Nguyễn Thị Quế, PGS,TS. Nguyễn Hoàng
Giáp và ThS. Mai Hoài Anh đồng chủ biên (NXB Chính trị Quốc gia Hà nội –
2008) gồm 6 chương. Trong đó làm rõ định nghĩa khái quát về xu thế toàn cầu
hoá và tìm hiểu về sự ra đời phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá, cũng
như mục tiêu, tính chất, đặc điểm, nội dung và hình thức đấu tranh của phong
trào chống mặt trái của toàn cầu hoá. Đưa ra những kết quả và xu hướng của
phong trào chống mặt trái của toàn cầu hoá. Đánh giá Việt Nam với phong
trào chống mặt trái của toàn cầu hoá và những vấn đề đặt ra với Việt Nam
trước xu thế toàn cầu hoá. Đây cũng là một trong số ít những nghiên cứu về
chống đối toàn cầu hóa, nhưng còn chưa đi sâu vào thực trạng các phong trào.
Ở trong luận văn này sẽ có những điểm mới nhằm làm rõ những thực trạng
đấu tranh của phong trào chống đối toàn cầu hóa.
Ngoài ra, cuốn Toàn cầu hoá hôm nay và thế giới thứ ba của Trần Nhu
(NXB Trẻ, TP. HCM, 2001) cũng đã giới thiệu về những mặt trái của toàn
cầu hóa và những phản ứng cửa thế giới thứ ba đối với toàn cầu hóa và đưa ra
những khuyến nghị với các nước thế giới thứ ba.
 Trong bài viết “Khảo sát và suy nghĩ về hiện tượng “chống toàn cầu
hóa””, (tạp chí Kinh tế và chính trị thế giới (Trung Quốc), số 2, 2001) của
Long Trung Anh đã khái quát hóa hiện tượng chống toàn cầu hóa trên thế
giới, qua đó đưa ra các đánh giá của mình về phong trào.
Một số bài báo như Những nét mới của phong trào phản toàn cầu hóa
hiện nay của Nguyễn An Ninh đưa ra những góc nhìn về các sắc thái chính trị
, hình thức tập hợp lực lượng của phong trào.
Ngoài ra còn có một trang web cũng viết khá ngắn gọn về những phong trào
chống toàn cầu hóa.
Có thể thấy, các nghiên cứu trong nước còn chưa nhiều những nghiên
cứu về vấn đề này.Trong khi đó các nguồn tài liệu nước ngoài thì khá dồi dào
và đa dạng hơn rất nhiều hơn so với tình hình nghiên cứu ở trong nước.
 Tình hình nghiên cứu nước ngoài
Phong trào chống toàn cầu hóa đã thu hút rất nhiều sự quan tâm nghiên
cứu trên thế giới từ khi bắt đầu hình thành và khi trở thành một phong trào
toàn cầu. Trong đó đáng chú ý là các tác giả:
Thomas Friedman, với hai cuốn sách đã được dịch sang tiếng Việt bao
gồm Chiếc xe Lexus và cây Ôliu (1999) miêu tả khá kỹ các nguyên nhân của
sự chống đối, tâm lý chống đối và hành vi chống đối toàn cầu hóa. Phân tích
hiện tượng chống đối một cách khái quát, toàn diện và đưa ra các định hướng
giúp nhân loại có thể thích nghi được với toàn cầu hóa, không bị lùi lại phía
sau. Còn cuốn Thế giới phẳng (2004) cho thấy những đặc điểm, tính chất toàn
cầu hóa dẫn tới những tác động đối với con người và tốc độ đổi thay rất nhanh
của toàn cầu hóa.
Bên cạnh Thomas Friedman, các tác giả viết về các phong trào chống
đối rất nổi tiếng bao gồm:
7 8
AK Thompson có cuốn sách Black Bloc, White Riot: Anti-
Globalization and the Genealogy of Dissent, xuất bản năm 2010. Trong cuốn
sách của ông, ông đã viết về các cuộc biểu tình chống lại toàn cầu hóa với
những cuộc chiến bạo lực thực sự . Qua đó, cho thấy những góc tối của toàn
cầu hóa và sự bùng nổ của con người những mặt trái mà toàn cầu hóa mang
tới.
Với cuốn The battle of the story of: The battle of Seattle, David Solnit
and RBbBeca Solnit đã miêu tả rất kỹ về cuộc chiến ở Seattle, để cho thấy rõ
bức tranh chống đối của toàn cầu hóa tại nơi được coi là dấu ấn lịch sử chống
lại mặt trái của toàn cầu hóa, một mảng tối của nhân loại trong những năm
đầu thế kỉ XXI.
Luis A. Fernadez với cuốn Policing Dissent Social Control and the
Anti-Globalization Movement đã đưa các phong trào xã hội liên quan tới việc
chống đối toàn cầu hóa phân tích cụ thể, sau đó đã chỉ ra những phương thức
để kiểm soát nó không biến những cuộc chống đối hòa bình thành những
cuộc bạo loạn trên toàn thế giới.
Cuốn Globalizations from below: Transnational Activists and Protest
Networks cũng viết rất hay về sự toàn cầu hóa từ bên dưới, đó là những tầng
lớp thấp kém hơn, chịu nhiều tác động của toàn cầu hóa và các mạng lưới
chống đối toàn cầu hóa. Đây được cho là những thành phần chính yếu trong
các phong trào chống đối toàn cầu hóa.Các tác giả này đã cho thấy một góc
nhìn khác nhau về các phong trào chống toàn cầu hóa trên toàn cầu.
Viết về các phong trào xã hội trong đó nổi bật là Diễn đàn Xã hội Thế
giới, tác giả Teivo Teivainen đã giới thiệu cuốn sách The World Social Forum
and global democratisation: learning from Porto Alegre, nói về diễn đàn,
hình thức hoạt động và những thành viên tham gia trong cuộc gặp tại Porto
Alegre tại Braxin, qua đó cung cấp thêm những thông tin về diễn đàn này cho
người đọc có thêm những kiến thức.
Bên cạnh các cuốn sách viết về sự chống đối toàn cầu hóa, có rất nhiều
những bài báo, tham luận của các tác giả khắp nơi trên thế giới. Đây cũng là
một nguồn tư liệu hữu ích để tôi tham khảo và có thể hoàn thành luận văn của
mình. Ngoài ra còn một lượng lớn các website với những thông tin góp phần
làm rõ những đặc điểm, hiện trạng của các phong trào.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
 Mục đích
Tìm hiểu về hiện tượng chống toàn cầu hóa ở trên thế giới, nghiên cứu
vấn đề nhằm một mặt tìm hiểu rõ hơn quá trình toàn cầu hóa và phong trào
đấu tranh chống toàn cầu hóa, cụ thể là sự ra đời, phát triển, tổ chức và hoạt
động của toàn cầu hóa và phong trào đấu tranh chống toàn cầu hóa. Từ đó
thấy rõ tầm quan trọng của phong trào chống toàn cầu hóa hiện nay.
Góp phần phân tích, làm rõ và thấy được thực trạng của phong trào đấu
tranh chống toàn cầu hóa hiện nay trên thế giới nói chung và Việt Nam nói
riêng.
Tổng quát được các vấn đề đặt ra và triển vọng của phong trào đấu
tranh chống toàn cầu hóa.
 Nhiệm vụ
Từ những cơ sở của mục đích, luận văn sẽ có những nhiệm vụ sau:
 Một là, đưa ra khái quát định nghĩa, khái niệm về toàn cầu hóa, hiện
tượng chống toàn cầu hóa và phong trào chống toàn cầu hóa.
9 10
 Hai là, chỉ ra các điểm tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa dẫn đến
các nguyên nhân chính dẫn tới các phong trào chống toàn cầu hóa trên
thế giới hiện nay.
 Ba là, đánh giá thực tiễn các phong trào chống toàn cầu hóa trên thế
giới hiện nay qua đó đưa ra được những tác động của phong trào đối
với thế giới và Việt Nam.
 Bốn là, đề xuất những dự báo về phong trào này trên thế giới trong
những năm tới đây .
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng của đề tài nghiên cứu tập trung vào một số các quốc gia phát
triển và đang phát triển, các nhóm, tổ chức nổi để làm rõ được thực trạng đấu
tranh của các phong trào này trên thế giới.
 Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu được bắt đầu từ khi các phong trào chống toàn cầu
hóa hình thành từ cuối những năm 80 của thế kỉ XX cho tới nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
 Phương pháp luận
Phương pháp luận được vận dụng trong luận văn là các lý luận quan hệ
quốc tế, lý luận kinh tế học chính trị và xã hội học về xung đột xã hội nhằm
làm rõ các nguyên nhân, đặc điểm, thực trạng của phong trào.
 Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng phối kết hợp các phương pháp nghiên cứu lịch sử, phân tích,
case-study, so sánh, tổng hợp để làm rõ sự hình thành, phát triển, thực trạng
của hiện tượng chống đối toàn cầu hóa cũng như đưa ra các dự báo cho tương
lai của phong trào.
6. Những đóng góp mới của luận văn
Làm rõ các khái niệm và nguồn gốc của phong trào chống toàn cầu hóa,
phân tích các nguyên nhân và đánh giá thực trạng của phong trào qua đó chỉ
ra các tác động của các phong trào đối với thế giới và đặc biệt với Việt Nam.
Đồng thời đưa ra những dự báo của phong trào đối với thế giới trong một số
năm tới đây.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn có thể cung cấp một mảng kiến thức nhỏ cho những ai chưa
hiểu về mặt trái của toàn cầu hóa và chưa hiểu về các phong trào chống toàn
cầu hóa. Để có cái nhìn đúng đắn với các phong trào và tầm quan trọng của
một lực lượng chính trị mới đang nổi lên chống lại những bất bình đằng,
mong muốn có được sự dân chủ, công bằng trên thế giới.
Đồng thời, có thể đóng góp trở thành tài liệu tham khảo phục vụ cho
công tác giảng dạy hay nghiên cứu.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, các phần phụ lục , kết cấu luận văn gồm
có 3 chương:
 Chương 1: Tổng quan về toàn cầu hóa và hiện tượng chống toàn cầu
hóa
 Chương 2: Thực trạng phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới
 Chương 3: Tác động của phong trào Chống toàn cầu hóa đối với đời
sống kinh tế, chính trị và văn hóa thế giới.
11
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TOÀN CẦU HÓA VÀ HIỆN TƯỢNG
CHỐNG TOÀN CẦU HÓA
1.1. Toàn cầu hóa
1.1.1 Khái niệm về toàn cầu hóa
Bước sang giữa thập kỉ thứ hai của thế kỉ XXI toàn cầu hóa vẫn đang là
thuật ngữ rất nóng và đang tiếp tục được nghiên cứu. Chưa có một định nghĩa
nhất quán nào để giải thích cho thuật ngữ “toàn cầu hóa” một cách chuẩn mực
nhất. Các định nghĩa của toàn cầu hóa đến nay chỉ mang tính chất tương đối,
giải thích một cách khái quát nhất nguồn gốc, tính chất, đặc điểm...của toàn
cầu hóa, giúp con người có thể dễ dàng khái quát hơn về toàn cầu hóa.
Có thể thấy rằng toàn cầu hóa không phải là một hiện tượng mới xuất
hiện. Toàn cầu hóa thực chất là một quá trình. Từ thời xa xưa các quốc gia
sống biệt lập với nền kinh tế tự cung tự cấp cho chính quốc gia mình. Chỉ khi
kinh tế hàng hóa ra đời và phát triển các quốc gia mới bắt đầu có nhu cầu
quan hệ, buôn bán, giao thương nhưng chủ yếu dưới hình thức thương mại lẻ
tẻ, từng khu vực, từng vùng chứ chưa trao đổi, giao thương trên toàn thế giới.
Tới thế kỷ XVI với sự phát triển của CNTB, với nhiều phát minh mới
trong khoa học kỹ thuật đã giúp cho sự giao lưu, giao tiếp của con người trên
toàn thế giới tăng lên. Sang tới thế kỉ XVIII cuộc đại cách mạng khoa học đầu
tiên biến nền sản xuất kinh tế thủ công lên nền đại công nghiệp cơ khí. Các
nước lớn như Anh, Pháp, Đức, Hoa Kỳ đòi hỏi nguồn lực sản xuất lớn, bắt
đầu đi tìm kiếm và xâm lược thuộc địa lẫn nhau và quá trình quốc tế hóa đã
dần bắt đầu.
12
 Thế kỉ XX vào giai đoạn phát triển cao nhất của CNTB và tiếp tục của
quá trình quốc tế hóa trong điều kiện mới, mức độ cao.2 Trong thời gian này,
với nhu cầu phát triển và sự thiếu hụt các nguồn lực tăng lên một cách nhanh
chóng, các quốc gia phát triển tìm mọi cách để thâu tóm các nguồn lực ở các
nước kém phát triển hơn và đẩy thế giới vào hai cuộc chiến tranh với quy mô
chưa từng có trong lịch sử nhân loại đó là hai cuộc chiến tranh thế giới I và II.
Sau các cuộc chiến đó, các quốc gia bắt đầu phân chia các khu vực ảnh
hưởng, xây dựng những luật lệ buôn bán quốc tế và đồng thời có những quy
định về việc cắt giảm hàng rào thuế quan. Đồng thời, với sức sản xuất lớn đòi
hỏi phải có một lực lượng sản xuất hùng hậu, nên các cuộc di dân Âu – Mỹ,
Úc, Á- Âu, Phi- Âu, Mỹ đã trở nên phổ biến và làm cho sự giao lưu trao đổi
hàng hóa, nhận lực đã bắt đầu chạm tới phạm vi toàn cầu.
Với sự phát triển mạnh mẽ của thế giới, những thập niên cuối của thế kỉ
XX và những năm đầu của thế kỉ XXI, gắn liền với sự bùng nổ cuộc cách
mạng thông tin. Làn sóng toàn cầu hóa hiện nay có nhiều yếu tố chưa từng có
tiền lệ. Nhờ sự vươn xa của internet đã làm thay đổi cuộc sống của con người
ở nhiều nơi hơn, với chi phí rẻ hơn bao giờ hết – và tốc độ thay đổi đó nhanh
chóng đến mức khó có thể hi vọng ghi chép lại được.
Và giai đoạn này đánh dấu một sự thay đổi về lịch sử, khi toàn cầu hóa
đã bắt đầu len lỏi vào từng quốc gia khu vực trên thế giới. Các dòng vốn chảy
đi khắp nơi trên toàn thế giới, các công ty xuyên quốc gia có mặt khắp mọi
nơi. Giờ đây, khó để biết một chiếc máy tính xách tay từ khâu sản xuất, lắp
ráp và viết phần mềm đã qua bao nhiêu quốc gia, đó là những quốc gia nào
trước khi đến tay người sử dụng. Bởi sự hội nhập và liên kết toàn cầu đã làm
cho mọi thứ được chuyên môn hóa với từng khu vực, từng quốc gia khác
nhau. Với sự phát triển của mạng lưới thông tin và quản trị mạng, con người
2
Nguyễn Đức Bình, Toàn cầu hóa và phương pháp tiếp cận nghiên cứu, NXB CTQG , tr 13
13
cũng dễ dàng quản lý thông qua mạng lưới này, dù có cách nơi làm việc nửa
vòng trái đất.
Số liệu thống kê về thương mại cho thấy, từ năm 1950 đến năm 1997,
kim ngạch thương mại hàng hóa toàn cầu trung bình mỗi năm tăng lên 6%.
Một yếu tố đáng ghi nhận nữa là sự bùng nổ các hoạt động sát nhập và thôn
tính của các công ty. Theo Hội nghị Liên hiệp quốc tế về thương mại và phát
triển: “tổng giá trị các phi vụ sát nhập này lên tới 411 tỷ USD vào năm 1998,
có nghĩa là tăng 74% so với năm 1997 và ngay con số của năm 1997 cũng đã
tăng 47% so với năm 1996”3. Như vậy, toàn cầu hóa đã diễn ra như một quá
trình do nhu cầu phát triển cấp thiết do chính con người tạo ra trong một thời
gian dài và bùng nổ ở cuối thế kỉ XX đầu thế kỉ XXI.
Nếu nhìn từ lý thuyết, toàn cầu hóa không phải xuất hiện một cách tự
nhiên mà nó phát sinh và phát triển từ chủ nghĩa tự do mới đi kèm là nền kinh
tế thị trường của chủ nghĩa tư bản. Chủ nghĩa tự do mới nghĩa luôn hướng tới
sự cam kết cao nhất về tự do cá nhân, niềm tin vào thị trường tự do và phản
đối sự can thiệp của nhà nước trong đó. Chủ nghĩa tự do cho rằng việc can
thiệp của nhà nước quá sâu vào thị trường sẽ làm cho thị trường bị trì trệ và
không phát triển được đồng nghĩa với việc các yếu tố xã hội khác cũng bị suy
giảm theo. Để thị trường được tự do phát triển và tự điều phối sẽ làm cho các
tầng lớp trong xã hội được cạnh tranh lành mạnh, người nghèo sẽ được giàu
hơn, xã hội sẽ là một xã hội dân chủ và văn minh.
Các “lực lượng chính của chủ nghĩa tự do mới là IMF, WB, WTO”4.
Đây chính là các tổ chức hỗ trợ cho thị thị trường, giúp đỡ cho các thị trường
gặp khó khăn và bất ổn bằng cách cho mượn các khoản vay ưu đãi, các khoản
trợ cấp và ràng buộc họ bởi một số các điều khoản, yêu cầu. Do đó, đây cũng
3
Roland Blum, Toàn cầu hoá, Báo cáo điều tra 1963, Quốc hội, Uỷ ban đối ngoại, 1999, tr. 7
4
George Ritzer, The globalization: The essentials, John Wiley & Sons Ltd, 2011, tr. 42
14
chính là một nguyên nhân dẫn đến việc chống đối nhằm vào các tổ chức này ở
nhiều nơi trên thế giới. Vì họ cho rằng các tổ chức này đại diện cho một số
nước, dùng tiền thông qua các tổ chức để buộc các nước khác phải có những
điều chỉnh hay có những chính sách không hợp lý để làm lợi cho các nước
thâu tóm thông qua các tổ chức kia. Nghĩa là để nhận được viện trợ từ các tổ
chức, các quốc gia tiếp nhận phải tái cấu trúc nền kinh tế và xã hội của họ phù
hợp với lý thuyết của chủ nghĩa tự do mới và điều này gây ra sự cưỡng ép, bất
bình đẳng, thiếu dân chủ cho các nước chịu viện trợ từ các tổ chức này.
Toàn cầu hóa là một xu thế khách quan. Toàn cầu hóa là một lực lượng
quá đa dạng, phổ biến và mạnh mẽ đến nỗi sự sụp đổ kinh tế quy mô lớn hiện
nay cũng không thể làm chậm tiến trình hay đảo chiều hoàn toàn được nó. Dù
là được ủng hộ hay phê phán, toàn cầu hóa vẫn đang tồn tại. Giống như
Thomas Friedman đã viết trong “chiếc cây Lexus và cây ôliu” cả “sư tử” và
“linh dương” trước khi ngủ đều phải nghĩ làm sao sáng mai mình phải chạy
thật nhanh, nếu “sư tử” không muốn bị chết đói vì không săn được con mồi và
“linh dương” không muốn bị ăn thịt bởi “sư tử”. Mỗi con người quốc gia chỉ
có thể hoặc chấp nhận toàn cầu hóa và thích nghi để có thể sống cùng với toàn
cầu hóa hoặc sẽ bị toàn cầu hóa làm cho lạc hậu hơn.
Mặc dù là xu thế khách quan, tất yếu nhưng nhân loại không hề đơn
độc trong quá trình này. Xét về bản chất toàn cầu hóa là “quá trình tăng lên
mạnh mẽ các mối liên hệ, sự ảnh hưởng lẫn nhau, phụ thuộc lẫn nhau của tất
cả các quốc gia, các khu vực trên thế giới” . Ngôi “làng toàn cầu” mà nhà văn
5
Canada McLuhan đã từng nói đến trong những năm 1960 đang trở thành hiện
thực. Những cuộc khủng hoảng tài chính 1997 hay 2008 là những ví dụ rõ nét
nhất cho tính chất phụ thuộc và ràng buộc của toàn cầu hóa. Giờ đây sự khủng
5
Tài liệu tham khảo đặc biệt, TTXVN, (3/2001) tr.3
15
hoảng của một nước có thể kéo theo sự sụp đổ của thị trường chứng khoán
hay nền tài chính của một quốc gia.
Tóm lại, toàn cầu hóa là một quá trình xuyên suốt và phát triển mạnh
mẽ nhất vào cuối thể kỷ XX và đầu thế kỉ XXI, nó đề cao phát triển theo chủ
nghĩa tự do mới, và tự do thị trường . Qua đó các hoạt động thương mại được
mở rộng, giao lưu trên nhiều lĩnh vực với quy mô toàn cầu. Là xu thế khách
quan và phụ thuộc lẫn nhau về nhiều mặt giữa các quốc gia và khu vực trên
toàn thế giới.
Tới nay, định nghĩa được cho là phổ biến nhất của toàn cầu là: “Toàn
cầu hóa là quá trình phổ biến các giá trị chung trên quy mô toàn cầu.”
1.1.2 Những mặt tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa
 Xét về những mặt tích cực của toàn cầu hóa
Toàn cầu hóa mang tới một sự đổi mới về kinh tế rất nhanh và mạnh
mẽ so với trước đây. Mậu dịch gia tăng, dòng vốn đầu tư chảy xuyên các biên
giới. Tạo ra một thị trường cạnh tranh tự do, thúc đẩy hội nhập và phát triển
nền kinh tế toàn thế giới. Chính vì vậy, toàn cầu hóa đã tạo điều kiện cho các
nước đang phát triển có cơ hội được thử sức mình ở sân chơi lớn với quy mô
toàn cầu.
Sự hội nhập kinh tế toàn cầu mang tới những ưu đãi hấp dẫn cho các
khu vực, quốc gia. Việc tham gia các tổ chức, nhóm, hiệp hội là cơ hội để các
nước kém phát triển, đang phát triển nói lên những quan điểm, ý kiến, quyền
lợi chính đáng của mình và nhận được sự ủng hộ của các nước trong hội,
nhóm, tổ chức đó.
Toàn cầu hoá kinh tế mở ra khả năng cho các quốc gia chậm phát triển
nhanh chóng tham gia vào hệ thống phân công lao động quốc tế, từ đó hình
thành một cơ cấu kinh tế – xã hội, đẩy nhanh, rút ngắn tiến trình hiện đại hoá.
16
 Có thể nói, việc phát triển nhanh chóng của kinh tế toàn cầu do lực đẩy
mạnh mẽ từ sự phát triển khoa học công nghệ mà đặc biệt là internet, góp
phần làm cho quá trình giao lưu, buôn bán giữa các khu vực, quốc gia được
thuận lợi hơn, mau lẹ hơn, và tiết kiệm các chi phí để hàng hóa rẻ hơn so với
trước đây.
Toàn cầu hóa về kinh tế cũng kéo theo toàn cầu hóa về các lĩnh vực
khác của nhân loại. Với việc ngày càng hội nhập về kinh tế đồng nghĩa với
việc các khu vực các quốc gia phải thay đổi mà đẩy mạnh hội nhập về chính
trị, xã hội và văn hóa…Các quốc gia muốn hòa mình vào làn sóng đang lên
cao của toàn cầu hóa kinh tế không thể thu mình trong quốc gia của mình hay
trong khu vực của mình mà xu thế bắt họ phải thay đổi, thích nghi trước
những đổi thay của toàn cầu. Ví dụ, Nhật Bản là một quốc gia ở khu vực
Đông Á, nhưng có thể tham gia vào hiệp hội các nước Đông Nam Á mở rộng
(gọi tắt là ASEAN+3) để thiết lập các mối quan hệ khăng khít hơn với các
quốc gia ở Đông Nam Á trong kinh tế - chịnh trị. Từ đó giành được những lợi
ích và ảnh hưởng nhất định ở khu vực này.
Với sự phát triển cao độ của khoa học kỹ thuật trong kỷ nguyên toàn
cầu hóa, giờ đây cuộc sống của nhân loại cũng được nâng cao hơn bao giờ
hết. Mười lăm năm trước khi internet chưa được phổ biến cuộc sống con
người vẫn bị bó hẹp trong từng quốc gia, từng khu vực. Còn giờ đây các hoạt
động kết nối con người thường diễn ra tức thì và gần như không mất chi phí.
Ví dụ, để liên lạc quốc tế ngày nay chỉ cần một chiếc điện thoại có kết nối
wifi hoặc 3G đã có thể gọi đi khắp nơi trên thế giới với các dịch vụ giá rẻ hay
thậm chí là miễn phí. Những thuận lợi này giúp đời sống, dịch vụ, sự hiểu biết
của con người tăng lên và sự giao lưu kết nối con người cũng trở nên dễ dàng
hơn. Sự trao đổi về văn hóa giữa các khu vực và quốc gia trên thế không còn
sự cản trở. Đồng thời, những yếu tố thuận lợi này còn thúc đẩy việc học tập,
17
giao lưu và cải cách giữa các nền văn hóa với nhau, làm cho xã hội con người
ngày càng văn minh tiến bộ hơn.
Như vậy, những sự thay đổi về lượng trong mỗi cấu phần của toàn cầu
hóa về kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa và quân sự, vv…cũng lớn tới mức
tạo ra sự thay đổi về chất. Mở ra cho thế giới những cơ hội hoàn toàn mới và
đương nhiên cả những “hệ quả chưa từng có trong lịch sử loài người”6.
 Xét về những mặt tiêu cực của toàn cầu hóa
`“Khi tôi nói rằng thế giới đang được làm phẳng không có nghĩa là tất cả
chúng ta đều bình đẳng. Mà tôi muốn nói rằng hơn bao giờ hết có nhiều người
hơn, có nhiều cách thức hơn, để tiếp cận với nền tảng thế giới phẳng, để liên
kết, cạnh tranh phối hợp và đáng tiếc là cả hủy diệt nữa”7. Đó là nhận định
của Thomas Friedman khi nói về các yếu tố hội tụ của thế giới phẳng. Và
dường như đó là một nhận định đúng cho toàn cầu hóa.
`Toàn cầu hóa tới, mặt tích cực là mang theo nhiều điều tốt đẹp cũng như
lợi ích nhiều hơn cho con người, giúp các khu vực các quốc gia trên thế giới
có cơ hội được mở mang, đổi mới, giao lưu hội nhập và phát triển. Tuy nhiên
cũng mang tới cả những điều tiêu cực và những thách thức cho các quốc gia,
khu vực.
`Toàn cầu hóa tạo cơ hội mở rộng thị trường, tạo ra sự cạnh tranh, song đó
là các cuộc cạnh tranh, chạy đua không cân sức giữa các nước giàu, các tập
đoàn tư bản khổng lồ với các nước kém phát triển hơn. Trong cuộc chạy đua
đó, chắc chắn các nước đang và kém phát triển hơn sẽ bị thua thiệt.
6
http://nghiencuuquocte.net/2013/07/09/28-toan-cau-hoa/
7
Thomas L. Friedman, Thế giới phẳng, NXB Trẻ, TP.HCM, 2005, tr 310
18
 `Trong các lý thuyết thương mại quốc tế, các nhà kinh tế cho rằng các
quốc gia có lợi thế riêng của mình, nếu tập trung phát huy lợi thế đó và đổi
lấy những mặt hàng bất lợi thế của mình với các quốc gia khác sẽ mang lại lợi
ích cao hơn cho các bên tham gia.Vì vậy, cần mở cửa rộng rãi, để đón nhận
luồng hàng hóa từ các quốc gia khác. Thực sự, nếu hai bên tham gia với một
vị thế bình đẳng thì có thể lý thuyết này thật hoàn hảo. Nhưng trên thực tế,
các nước giàu, các nước phát triển luôn luôn dùng những cụm từ hoa mỹ như
“thương mại bình đẳng” “tự do hóa thương mại” lại chính là những các quốc
gia đang duy trì sự bất bình đẳng đó.
Trong hội nghị chính sách đối với các nền kinh tế chuyển đổi, tổ chức
tại Hà Nội năm 2004, Alan Deardorff, giáo sư kinh tế quốc tế, đại học
Michigan – Mỹ, phát biểu: “Hiệp định thương mại song phương thường đưa
đến những thỏa thuận rất không tương xứng giữa các nước nhỏ với Mỹ hoặc
châu Âu. Trong loại hiệp định này, các nước lớn hay các khối thương mại như
EU có xu hướng giành lợi thế về mình chứ không phải lúc nào cũng vì lợi ích
của các nước đối tác. Các hiệp định song phương không phải là thương mại tự
do xét trên khía cạnh như là thành quả truyền thống của thương mại. Chúng là
những thỏa thuận phân biệt đối xử hoặc ưu đãi giữa một số nước với các nước
khác trên thế giới” . 8
Vì thế, không phải quốc gia nào cũng khai thác, tận dụng được các mặt
tích cực của toàn cầu hóa mà phần lớn chỉ các nước phát triển mới thụ hưởng
được những lợi thế đó tối đa. Còn các nước kém phát triển hơn thường phải
chịu thiệt thòi giống như việc xuất khẩu hàng hóa với giá rẻ do các nước phát
triển trợ giá sản phẩm của họ. Nhưng lại phải nhập hàng hóa với giá đắt.
Việc hội nhập mở cửa về kinh tế đồng thời cũng mang đến những điểm
tiêu cực về chính trị, đó là sự suy giảm dần việc quản trị của các quốc gia. Để
8
UN, Kỷ yếu hội nghị quốc về chính sách đối với các nền kinh tế chuyển đổi ,Hà Nội, 2004, tr. 91
19
có được những ưu đãi về kinh tế các quốc gia phải chấp nhận nơi lỏng các
chính sách, phải dân chủ hơn và chịu nhiều tác động của các tổ chức, các tập
đoàn nước ngoài hơn.
Toàn cầu hoá đặt các nước chậm phát triển, đang phát triển trước “nguy
cơ tụt hậu” nhất là nguy cơ tụt hậu ngày càng xa, không thể theo kịp các nước
phát triển về sự phát triển kinh tế yếu tố vật chất, kỹ thuật.
Ngoài những dòng nước trong nó cũng mang tới những dòng nước đục
như các vấn đề lạm phát, phát triển không bền vững, khai thác cạn kiệt các
nguồn tài nguyên thiên nhiên ở các nước. Ô nhiễm môi trường một cách trầm
trọng. Gia tăng tỉ lệ thất nghiệp do sự chuyển đổi đầu tư, khoét sâu thêm hố
ngăn cách giàu nghèo, làm trầm trọng thêm sự bất công xã hội trong từng
nước và giữa các nước với nhau.
Toàn cầu hóa cũng tạo ra những sự lai căng về văn hóa và tạo ra nguy
cơ làm biến dạng hoặc mất đi bản sắc dân tộc, mất độc lập tự chủ của các
quốc gia, xuất hiện sự chống đối, ly khai giữa các quốc gia dân tộc. Mâu
thuẫn sắc tộc, tôn giáo sẽ còn phức tạp hơn và đồng thời nó cũng tạo ra khả
năng quốc tế hóa các hiện tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội. Do đó đời sống con
người và an ninh xã hội kém an toàn, con người luôn phải sống trong lo sợ,
các quốc gia luôn phải cảnh giác lẫn nhau.
Có thể nói toàn cầu hóa mang tới khá nhiều những mặt tiêu cực và tác động
không hề nhỏ tới đời sống con người và góp phần dẫn tới những nguyên nhân
và những hiện tượng chống đối toàn cầu hóa.
1.2. Chống toàn cầu hóa và nguyên nhân của phong trào chống toàn cầu
khóa
1.2.1 Khái niệm về chống toàn cầu hóa
Trước hết cần làm rõ định nghĩa “phong trào xã hội”, để hiểu được sự
chống đối toàn cầu hóa có phải một phong trào hay không. Theo Catherine
20
Eschle phong trào xã hội là "một hệ thống hành động tổng hợp, trong đó
phương tiện khác nhau, mục đích và hình thức đoàn kết, tổ chức hội tụ một
cách nhiều hay ít bền vững. Nói cách khác, phong trào là các quá trình đang
diễn ra trong đó các diễn viên khác nhau xây dựng một khung tham chiếu,
hình thành một bản sắc chung. Qua đó thiết lập mối quan hệ với nhau, định vị
bản thân mình trong môi trường đó, và được công nhận như một tập thể”9
Nguồn gốc của phong trào xã hội theo Steve Charnovitz cho thấy rằng
trong làn sóng hội nhập quốc tế mạnh mẽ từ cuối thế kỷ XIX đến những năm
1920, việc thành lập cơ quan như Liên đoàn các quốc gia và các các tổ chức
liên chính phủ đi kèm với các tổ chức quốc tế phi chính phủ (NGOs) đều rất
phát triển với việc huy động các cuộc họp xã hội dân sự. “Tại một số hội nghị
của chính phủ và của Liên đoàn các quốc gia, các nhóm xã hội dân sự thường
trình bày rõ các đề xuất về một loạt các chủ đề, trong đó có hòa bình, giải
phóng dân tộc, kinh tế, xã hội và quyền của phụ nữ. Trong một số trường hợp,
họ đã tham gia vào hoạt động chính thức, mở đường cho việc công nhận
chính thức của các tổ chức NGOs trong Hiến chương của Liên Hiệp Quốc vào
năm 1945.”10 Các phong trào xã hội xuyên quốc gia và mạng lưới của các tổ
chức hoạt động về các vấn đề quốc tế nằm trong "phong trào xã hội mới" có
nguồn gốc từ những năm 1970 xung quanh các chủ đề về hòa bình, nhân
quyền, đoàn kết, phát triển, sinh thái học, và các vấn đề của phụ nữ.
Bước sang những năm 80 của thế kỷ XX những phong trào xã hội
nhằm tập hợp nhau lại để tìm phương án khắc phục hạn chế của toàn cầu hóa
đã bắt đầu hình thành. Ở cấp độ xuyên quốc gia có rất ít nghi ngờ rằng họ có
thể tập hợp và trở thành một phong trào lớn mạnh chống lại sự bùng nổ mạnh
9
Catherine Eschle, Constructing “the anti-globalization movement, International Journal of Peace
Studies, 2004, tr 65
10
B. N. Ghosh, Halil M. Guven, Globalization and the third world : A study of negative
consequences, New York: Palgrave Macmilan, 2006, tr. 30
21
mẽ của toàn cầu hóa. Điểm khác biệt so với các phong trào xã hội trước đó là
sự quan tâm nhằm vào sự công bằng dân chủ trên toàn cầu, chứ không phải là
sự quan tâm nhằm vào quốc gia. Chính điểm khác biệt này đã đưa các phong
trào chống đối toàn cầu hóa trở thành những phong trào mới và là một trong
những phong trào lớn của thể kỉ XXI.
Như đã đề cập phía trên, nếu xét trên định nghĩa của một phong trào xã
hội thì các hiện tượng chống đối toàn cầu hóa, hoàn toàn có thể định nghĩa
như một phong trào. Tuy nhiên, vẫn chưa có sự thống nhất trong cách gọi tên.
Bởi có rất nhiều những ý kiến khác nhau cho rằng đây có phải phong trào
chống toàn cầu hóa hay không.
Có một vài khái niệm như theo định nghĩa của BBC: “Chống toàn cầu
hóa là thuật ngữ chung cho các cuộc biểu tình vì nhiều nguyên nhân khác
nhau như bảo vệ môi trường, nợ thế giới thứ ba, bảo vệ động vật, lao động trẻ
em, vô chính phủ, chống chủ nghĩa tư bản và phản đối các tập đoàn đa quốc
gia”11.
Theo Christian Fuchs “Phong trào chống toàn cầu hóa là định nghĩa sai
lầm bởi vì phong trào này hoàn toàn không phải là sự phòng ngự và phản
kháng bị động mà là một phong trào chủ động tìm kiếm dân chủ toàn cầu và
công lý toàn cầu. Do đó, nó có thể được miêu tả bằng các thuật ngữ như
phong trào thay thế toàn cầu hóa hoặc phong trào toàn cầu hóa dân chủ”12.
Đồng quan điểm trên, Della Porta cho rằng: “Phong trào chống toàn
cầu hóa, hoặc phong trào phản toàn cầu hóa, là một phong trào xã hội quan
trọng. Phong trào cũng thường được gọi là phong trào công lý toàn
11
What is anti-globalisation, Tuesday, 1 May, 2001, http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/1305103.stm
12
http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1903158/antiglobalization/308547/The-antiglobalization-
movement
22
cầu, phong trào thay thế toàn cầu hóa, phong trào chống đối các tập đoàn toàn
cầu, hoặc phong trào chống toàn cầu hóa tự do mới”13.
Nhiều nhà hoạt động của phong trào chống đối cũng “không chấp nhận
thuật ngữ này” . Họ cho rằng thuật ngữ “phong trào chống toàn cầu hóa”
14
thường xuyên được áp đặt bởi các nhà phê bình phong trào và các phương
tiện truyền thông đã mô-típ lên khi các phong trào chống đối diễn ra. Việc sử
dụng các công cụ truyền thông tiên tiến và công nghệ internet để kết hợp hoạt
động qua biên giới là dấu hiệu cho thấy họ vẫn ủng hộ toàn cầu hóa. Trong
một số trường hợp, chẳng hạn như chiến dịch “Không biên giới” nổi tiếng ở
châu Âu, những người tham gia cuộc biểu tình đã ủng hộ việc xóa bỏ biên
giới quốc gia hoàn toàn.
Các phong trào muốn thể hiện những khát vọng tạo ra một mạng lưới
toàn cầu công bằng dân chủ hơn. Để phản ánh các vấn đề quốc tế này, các nhà
hoạt động thường sử dụng những thuật ngữ như phong trào công lý toàn cầu,
toàn cầu hóa từ bên dưới hay thay đổi toàn cầu hóa là lựa chọn thay thế để
chống toàn cầu.
Nhìn chung tới nay, thuật ngữ “phong trào chống toàn cầu hóa”(anti-
globlization) vẫn được sử dựng thường xuyên trong các sách báo và diễn đàn
kể từ sau sự kiện Seattle 1999 và ngày một lớn mạnh thu hút đông đảo các
quốc gia tham gia, trở thành một hiện tượng mới được dư luận thế giới ủng hộ
và chú ý nhằm tập hợp các lực lượng để khắc phục những mặt trái của toàn
cầu hóa, hạn chế những tiêu cực và bảo vệ sự tồn tại của quốc gia mình.
Hệ tư tưởng của các phong trào này cũng không hề thống nhất. Phong
trào chống đối ngày nay theo như Thomas Friedman “khó” có thể hình thành
13
Della Porta, Donatella, The Global Justice Movement: Cross-national And Transnational
New York: Paradigm, 2006, tr. 18
14
http://www.democracyuprising.com/2007/04/anti-globalization-movement/
23
một một hệ tư tưởng chống đối.Vì bản thân phong trào chống toàn cầu hóa
như các thành phần và mục đích khác nhau như đã nói ở bên trên.Và điều này
cũng gây ra việc khó khăn trong việc dự đoán sức mạnh của phòng trào bởi
“những người chống đối không có chung bất cứ cương lĩnh, hệ tư tưởng hay
chiến lược nào để cùng hoạt động”15.
Do sự phong phú trong mục đích đấu tranh, phong trào không chỉ đáng
chú ý bởi số lượng các phong trào mà còn thu hút đông đáo các lực lượng
tham gia với hàng chục các nhóm xã hội khác nhau, các tổ chức phi chính
phủ, hội liên hiệp,…từ những địa vị khác nhau hay mục đích khác nhau đều
tụ họp và gắn kết nhau lại trong cuộc đấu tranh chống toàn cầu hóa bởi mặt
trái của toàn cầu hóa mang lại.
Thành phần tham gia chống toàn cầu rất đa dạng và đến từ nhiều thành
phần, nhiều nhóm, tổ chức, cá nhân khác nhau trên toàn cầu có thể là các nhà
hoạt động bảo vệ môi trường và thúc đẩy xã hội dân chủ, những người lao
động thuộc thế giới thứ ba, phong trào đòi chủ quyền và bản sắc văn hóa “cho
rằng toàn cầu hóa có khả năng gây ra hiện tượng mất gốc, mất bản sắc và mất
đi những mối quan hệ liên đới xã hội”16. “Họ ra sức bảo vệ chủ quyền của
quốc gia đang bị mất dần bởi các hiệp định thương mại quốc tế”17. Hay các tổ
chức thúc đẩy quyền con người, các nhà hoạt động chống bóc lột. “Các nhóm
này lên án các chính sách toàn cầu hóa doanh nghiệp đã làm trầm trọng thêm
đói nghèo toàn cầu và gia tăng sự bất bình đẳng” 18.
Có thể tóm lại thành phần chống toàn cầu hóa theo ba nhóm sau:
Một là, chống toàn cầu hóa từ cánh hữu (right-wing) được tiến hành bởi
nhóm bảo thủ như Đảng Quốc gia Anh (British National Party), Đảng dân chủ
15
Thomas L. Friedman, Chiếc xe Lexus và cây Oliu, NXB Trẻ, TP.HCM, 2001, tr 40
16
Roland Blum, Toàn cầu hoá, Báo cáo , điều tra 1963, Quốc hội, Uỷ ban đối ngoại, 1999, tr 9:
17
Perspectives. http://web.uvic.ca/~stucraw/Lethbridge/MyArticles/AntiGlobalization.htm
18
Engler Marks, Anti-globalization movement: Encyclopedia Activisim and Social Justice, SAGE
publications, 2011, tr 152
24
Quốc gia Đức (National Democratic Party of Germany), Đảng tự do Áo
(Freedom Party of Austria) “lên án toàn cầu hóa là một mối đe dọa cho nền
kinh tế quốc gia và bản sắc dân tộc và cho rằng nền kinh tế cần được kiểm
soát, vấn đề nhập cư nên được giới hạn nghiêm ngặt” để đảm bảo bản sắc19
dân tộc và việc làm không bị thiếu hụt. Các thành phần thuộc cánh hữu cũng
là một trong những thành phần quan trọng và đóng góp những tiếng nói trong
các cuộc phản kháng lên án toàn cầu hóa ở các phong trào phản đối toàn cầu
hóa ở phía Bắc như (Seattle, Genoa, Cancun, Quebec…)
Thứ hai, chống toàn cầu hóa từ cánh tả (left-wing), nhóm này chống
toàn cầu hóa và chống lại “chủ nghĩa tự do mới”20, sự bá quyền của các tập
đoàn xuyên quốc gia, các tổ chức quốc tế như IMF, WB, WTO.
Thứ ba, chống toàn cầu hóa từ các nhóm tổ chức vô chính phủ về
những vấn đề tòan cầu như môi trường, xã hội, bóc lột và lạm dụng quyền con
người...
Điểm đặc biệt là tất cả các nhóm tham gia chống đối lại toàn cầu hóa
đều không có những nhà lãnh đạo chính thức, hay sự phân cấp, tất cả đều
được tập hợp bới những mục tiêu và những mong muốn tương đồng. Khi cần
phát ngôn thì họ thường cử những nhà văn, nhà trí thức nổi tiếng để đại diện
cho các phong trào. Nổi bật như nhà báo Canada, Naomi Klein,Vandana
Shiva (nhà bảo vệ về nữ quyền Ấn Độ), Noam Chomsky (nhà trí thức Mỹ),
nhà phân tích kinh tế Walden Bello hay thủ lĩnh Subcomandante Marcos của
EZLN.
Trên cơ sở những tiêu cực mà toàn cầu hóa gây ra thì mục tiêu của
phong trào là hướng vào khắc phục và ngăn chặn những tiêu cực. Mục tiêu
19
http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1903158/antiglobalization/308545/Neoliberal-
globalization#toc308546
20
http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1903158/antiglobalization/308545/Neoliberal-
globalization#toc308546
25
chung của phong trào chống toàn cầu hóa là mong muốn loại bỏ những mặt
tiêu cực của chủ nghĩa tự do mới, chủ nghĩa tư bản đang lợi dụng toàn cầu
hóa để áp đặt toàn cầu hóa tiêu cực, phi nhân tính. Mục tiêu tiếp theo là chống
lại sự lũng đoạn của hệ thống quyền lực tư bản độc quyền quốc tế, đồng thời
hướng tới xây dựng một thế giới mới dân chủ, công bằng và nhân văn hơn.
Mục tiêu này của phong trào tập trung ở ba điểm:
Một là, chống lại sự phân phối bất bình đẳng, khoảng cách giàu ngèo
ngày một tăng giữa các quốc gia, các khu vực trên thế giới.
Hai là, chống lại cơ cấu trật tự tài chính, thương mại quốc tế hiện nay.
Qua đó tăng sự kiểm soát phổ biến của đời sống chính trị và kinh tế trong bối
cảnh các công ty ngày càng mạnh mẽ, các tổ chức tài chính toàn cầu vô trách
nhiệm với các vấn đề xã hội.
Ba là, chống lại sự khai thác, xâm chiếm, bóc lột con người, các quốc
gia đang phát triển trên toàn cầu gây nên những hệ quả tiêu cực cho xã hội,
văn hóa, môi trường…
Tuy mỗi một chủ thể hay thành phần có những mục tiêu khác nhau,
nhưng mục tiêu tổng quát và xuyên suốt cuộc đấu tranh này không phải là
cuộc đấu tranh hoàn toàn lại bỏ toàn cầu hóa, đưa cuộc sống con người trở về
những gian đoạn khép kín, đóng cửa mà đây là “cuộc đấu tranh cho một toàn
cầu hóa vì con người”21 và vì một xã hội tốt đẹp hơn, xóa bỏ những mặt tiêu
cực không đem lại những lợi ích cho nhân loại toàn cầu.
Nội dung bao trùm và khái quát của các phong trào chống đối là nhu
cầu thay thế quá trình toàn cầu hóa của thiểu số hiện nay bằng một quá trình
toàn cầu hóa mới, của tất cả và cho tất cả mọi người. Nội dung của phong trào
được thay đổi và đề ra ở các cuộc hội nghị và cuộc họp khác nhau tùy vào
21
Engler Marks, Anti-globalization movement: Encyclopedia Activisim and Social Justice, SAGE
publications, 2011, tr 160
26
tình hình và hoàn cảnh. Ví dụ, Diễn đàn Xã hội Thế giới thì đấu tranh đòi
quyền đại diện của công dân toàn cầu trong các đối thoại thương mại đa
phương. Xóa nợ cho các nước nghèo vì các nước đế quốc chính là những kẻ
có nợ chứ không phải chủ nợ. Phải tôn trọng chủ quyền kinh tế của các quốc
gia, tránh sự chi phối và áp đặt của các nước tư bản lớn. Xúc tiến phát triển
bền vững, ưu tiên cho nhu cầu mỗi quốc gia, lấy nội lực làm chính. Xây dựng
một thế giới công bằng, hài hòa trên mọi lĩnh vực và khía cạnh.
Chung quy lại, các tổ chức hay phong trào chống đối toàn cầu hóa đều
thực hiện nội dung cốt lõi là chống lại mặt trái của toàn cầu hóa, nhằm xây
dựng một thế giới mới hoàn thiện hơn. Không phải phủ nhận hoàn toàn toàn
cầu hóa, mà hạn chế những tiêu cực của nó và phát huy cùng với việc vận
dụng một cách sáng tạo mặt tích cực của nó vào điều kiện từng quốc gia để
đạt kết quả cao trong sự phát triển của toàn thế giới.
Đối tượng chống toàn cầu hóa bị phản đối mạnh nhất và xuyên suốt từ
đầu là các công ty xuyên quốc gia như Nike, Starbucks, đây là những tập đoàn
được xem là những “bầy thú điện tử” làm tăng thất nghiệp và bất bình đẳng
trong xã hội. Các tổ chức tài chính, thương mại quốc tế như “IMF, WB và
WTO cũng là đối tượng chính”22 của các phong trào chống đối. Nhiều người
biểu tình gọi các tổ chức này như là “công cụ” của chủ nghĩa tư bản để thực
hiện các mục đích có lợi cho các công ty xuyên quốc gia và thiếu khả năng
giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội đang trở nên nhức nhối.
Nhiều phong trào coi các cuộc họp của các nhóm, hiệp định, tổ chức
quốc tế là một đối tượng để bày tỏ những phản kháng của mình về toàn cầu
hóa. Họ đã thực hiện cuộc biểu tình ở bên ngoài các cuộc họp của các tổ chức
như WTO, IMF, WB, WEF và G8.
22
http://www.infoshop.org/Anti-Capitalist-Movements
27
Một số nhóm biểu tình ở châu Âu và chừng mực nào đó ở cả châu Á
còn chĩa mũi nhọn đấu tranh vào "bá quyền Mỹ", thậm chí có nơi một số cơ
sở kinh tế Mỹ trở thành mục tiêu tấn công của những người biểu tình quá
khích, hay chống lại sự can thiệp do Mỹ đứng đầu ở Iraq và Afghanistan.
Mạng lưới của các phong trào được xây theo chiều ngang và liên kết,
ủng hộ lẫn nhau bằng các mạng truyền thông, internet điều này giúp họ có
được sự kết nối sự phản đối không chỉ trong một khu vực mà thậm chí trên
khắp toàn cầu.
Trên thực tế, nguồn gốc của các phong trào chống toàn cầu hóa tại các
cuộc họp WTO ở Seattle, 1999, Washington, DC 2000, Prague 2000, Genoa
2001, là dựa trên các hoạt động mạng internet. Hơn nữa, sự hình thành của
Diễn đàn Xã hội Thế giới (WSF) và cuộc họp đầu tiên năm 2001, tại Porto
Alegre, Brazil, cũng phần lớn là kết quả của các hoạt động như vậy. Sau đó,
tại các cuộc họp của WSF ở Porto Alegre và Mumbai (tháng 1 năm 2004)
thậm chí còn “phụ thuộc nhiều hơn vào các hoạt động không gian mạng”.23
Tóm lại, Phong trào chống toàn cầu hóa là phong trào xã hội diễn ra
trên khắp thế giới. Trong phong trào này các nhóm, tổ chức, từ khắp các thành
phần tập hợp nhau lại thực hiện các cuộc diễu hành, biểu tình, lên án chủ
nghĩa tự do mới, chủ nghĩa tư bản và những mặt trái của toàn cầu hóa. Với
mục đích mang lại sự công bằng , dân chủ trên quy mô toàn cầu.
1.2.2 Nguyên nhân chống toàn cầu hóa
 Nguyên nhân về kinh tế
Nhiều nhà hoạt động chống đối toàn cầu tuyên bố rõ ràng rằng họ phản
đối chủ nghĩa tự do mới, một biến thể của chủ nghĩa tư bản theo định hướng
thị trường tôn sùng sự tự do thương mại, tự do cá nhân hóa, phát triển mạnh ở
23
George Ritzer, The globalization: The essentials, John Wiley & Sons Ltd, 2011, tr 307
28
các nước đang phát triển qua các giai đoạn 1970, 1980 và 1990 trở đi dựa vào
các “công cụ thúc đẩy”24 như Ngân hàng Thế giới, IMF, và các tổ chức
khác… “để hỗ trợ lợi ích doanh nghiệp và tài chính của mình, có thể thực
hiện đặc quyền mà các cá nhân và doanh nghiệp nhỏ không có khả năng tự do
di chuyển xuyên biên giới, chiết xuất nguồn tài nguyên mong muốn, và sử
dụng các một loạt các nguồn nhân lực”25 và làm suy yếu sức mạnh, bản sắc,
của các bản địa.
Họ lập luận, IMF chỉ cứu các quốc gia vừa xảy ra khủng hoảng còn
việc của WB là cho vay, trong khi đó WTO không quan tâm gì tới việc di
chuyển các nguồn lực. Tuy nhiên, IMF cũng đã không thể cứu được Malaysia
trong cuộc khủng hoảng tài chính 1997, cũng như WTO không có trách nhiệm
đối với việc đảm bảo các vấn đề an sinh xã hội khác nhưng những tổ chức này
đưa ra những chính sách gây nhiều tranh cãi và “phản kháng ở khắp nơi trên
thế giới về các chính sách đề cao tư nhân hóa, mở cửa thị trường đầu tư nước
ngoài và cạnh tranh, tạo ra các chương trình thắt lưng buộc bụng về tài chính
để cắt giảm chi tiêu chính phủ như giảm tiền lương, tiền hưu trí và tăng thuế
mà họ cho là không hiệu quả, đẩy họ vào cảnh sống khó khăn gây nên những
làn sóng phản đối vô cùng kịch liệt.” . 26
Ví dụ điển hình là các cuộc biểu tình ở Hy Lạp, Tây Ban Nha và một số
nước châu Âu, sau cuộc đại khủng hoảng kinh tế 2008. Đề cao “tự do thương
mại” thoát khỏi sự kiềm chế, kiểm soát của các quốc gia, với những tiến bộ
kỹ thuật, công nghệ cao khiến giao dịch giữa hai điểm xa nhau trên thế giới
với tốc độ gần như tức thì, đã trở thành một lực lượng toàn cầu hoạt động vì
lợi nhuận mang tính tương đối ngắn hạn, chứ không quan tâm tới các mục
tiêu phát triển dài hơi hơn của các chính phủ. “Có lợi và an toàn thì vốn đổ
24
http://upress.kent.edu/nieman/antiglobalization.htm
25
Stiglitz, Joseph E, "Globalism's Discontents", The American Prospect, January 2002, tr 22
26
http://vtv.vn/quoc-te/hy-lap-bai-cong-phan-doi-chinh-sach-that-lung-buoc-bung-105995.htm
29
đều, không có lợi hoặc không cảm thấy an toàn thì rút ra nhanh chóng, không
đếm xỉa đến các ảnh hưởng của chính trị, xã hội, an ninh, văn hoá của các
nước nhận và mất đầu tư. Các nước thường cạnh tranh nhau hạ thấp các điều
kiện lao động, môi trường, kiểm soát tư bản vv... để đưa ra các điều kiện hấp
dẫn hơn nhằm thu hút đầu tư nước ngoài”27. Do đó đã dẫn tới hàng loạt những
hệ quả khác nhau như việc bóc lột nguồn lực khác nhau ở các nước phía Nam,
đe dọa công ăn việc làm và gây bất bình đẳng xã hội và môi trường phía Bắc
địa cầu.
Và đây là một đối tượng chính trong các phong trào chống đối dường
như mỗi khi có các cuộc họp của các tổ chức này diễn ra thì sẽ có các cuộc
biểu tình chống đối kịch liệt như Seattle (1999), Genoa (2001), Cancun
(2003)... nhằm vào các đối tượng như Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền
tệ Quốc tế (IMF), Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển (OECD) và Tổ chức
Thương mại Thế giới (WTO) và các hiệp ước thương mại tự do như Hiệp
định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA), Khu vực Mậu dịch tự do của Mỹ
(FTAA), Hiệp định Thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định đa
phương về đầu tư (MAI) và Hiệp định chung về Thương mại Dịch vụ
(GATS), buộc các tổ chức này phải có những động thái nhất định để tránh sự
chống đối của các phong trào này.
Ngoài ra, mở cửa quan hệ kinh tế quốc tế và toàn cầu hóa tạo điều kiện
vô cùng thuận lợi cho các tập đoàn, công ty xuyên quốc gia (MNCs) mà theo
như Thomas Friedman gọi đó là “những bầy thú điện tử” tha hồ “tụ tập và
chạy nhảy”28 để có cơ hội chiếm lĩnh nền kinh tế (thị phần) ở nước mà họ đầu
tư. Sau Chiến tranh Lạnh, MNCs đã có sự phát triển chóng mặt với số lượng
các
27
http://www.dav.edu.vn/en/reseach/introduction.html?id=411:so-24-chu-nghia-tu-do-moi-va-quan-
he-kinh-te-quoc-te-hien-nay
28
Thomas L. Friedman, Chiếc xe Lexus và cây Oliu, NXB Trẻ, TP.HCM, 200, tr 160
30
MNCs “từ khoảng 37.000 đầu thập kỷ 1990 lên gần 70.000 năm 2004. Đồng
thời, mức độ quốc tế hoá của chúng cũng phát triển chưa từng thấy với số
lượng chi nhánh nước ngoài tăng gần bốn lần, từ 170.000 đầu thập kỷ 1990
lên gần 690.000 năm 2004” . 29
Một điểm đáng chú ý, MNCs không còn là độc quyền của các nước
phát triển hàng đầu mà đã xuất hiện cả trong các nền kinh tế đang phát triển
hoặc mới nổi. Ví dụ các tập đoàn như Nike, Dell, IMB…đều có mặt ở khắp
nơi trên thế giới. Các MNCs cũng là người nắm giữ hầu hết vốn đầu tư nước
ngoài và thực hiện hơn 80% thương mại thế giới, chi phối hầu hết các ngành
công nghiệp và dịch vụ quan trọng của thế giới. Đặc biệt là việc nắm giữ phần
lớn công nghệ tiên tiến và quá trình chuyển giao công nghệ nên họ có thể đi
khắp thế giới để phát triển và khai thác các nguồn lực từ bên ngoài với giá cả
rẻ mạt và nguồn lực dồi dào.
Thế và lực của MNCs tiếp tục phát triển trong những năm gần đây với
xu hướng sát nhập và thu nhận để hình thành các tập đoàn lớn, nhất là trong
những lĩnh vực kinh tế quan trọng như truyền thông, ngân hàng, tài chính,
giao thông vận tải... những điều này làm tăng vai trò của MNCs đối với quốc
gia và quan hệ quốc tế, động lực chính thúc đẩy toàn cầu hóa nhưng cũng gây
ra sự bành trướng quyền lực và bóc lột, khai thác triệt để các nguồn lực bên
ngoài.
Một phép so sánh để thấy được mức độ bóc lột của các tập đoàn xuyên
quốc gia. Ví dụ về giá trung bình của một cốc cà phê Starbucks nổi tiếng khắp
thế giới là 4 đô-la trong khi thu nhập trả cho người trồng cà phê ở Ethiopia chỉ
là 0,50 đô-la, nhưng tập đoàn của thương hiệu Starbucks không hề có phương
thức trợ giá gì cho những người nông dân trồng cà phê, nó đã gây nên sự phẫn
nộ không chỉ ở các quốc gia bị bóc lột mà còn ở cả chính các nước của các
29
UN, Multinational Coporations in world development, 2011, tr 15
31
MNCs này và là đích ngắm trong những phong trào phản kháng của họ.
Ngoài ra, sự góp mặt của các MNCs cũng làm phương hại bản sắc văn hóa
dân tộc và chủ quyền quốc gia cũng như tác động nhất định tới môi trường
của các nước bản địa. Do vậy cũng trở thành một trong những đối tượng
chống đối của các phong trào trên toàn cầu.
Toàn cầu hóa kinh tế mở ra cơ hội tranh thủ các nguồn lực bên ngoài,
song chính điều đó lại bao hàm khả năng phụ thuộc rất lớn vào bên ngoài của
các quốc gia. Mức độ phụ thuộc này thể hiện trên hai chỉ tiêu chính là tỷ trọng
thương mại trong tổng GDP và tỷ lệ vốn đầu tư nước ngoài, nhất là vốn ngắn
hạn trong tổng vốn đầu tư phát triển. Từ đó dẫn đến việc các quốc gia nhỏ, có
tỉ lệ vốn ít sẽ càng ngày càng phụ thuộc vào các cường quốc làm mất đi tính
tự chủ và phần quyết định của cơ quan quản lý nhà nước. Cuộc khủng hoảng
tài chính vào cuối những năm 90 ở Đông Á, được cho là sự thất bại của quản
lí thị trường toàn cầu hóa, khi đó các nhà tài chính như George Soros người
đã từng tin tưởng toàn cầu hóa và là “con bò mộng trong bầy thú điện tử” 30 và
thủ tưởng Malaysia Mahathir đã phản ứng với cơ chế quán lý kém, thiếu hụt
luật lệ của toàn cầu hóa để chỉ trong một thời gian ngắn một số tiền lớn đã tan
như bong bóng xà phòng.
Tóm lại, về khía cạnh kinh tế, nguyên nhân cốt lõi khiến cho một số
người chống lại tiến trình toàn cầu hóa chính là vấn đề cạnh tranh quốc tế,
một sự cạnh tranh không cân sức giữa các nước phát triển và các nước đang
phát triển. Các nước phát triển với một tiềm lực mạnh mẽ có thể chịu đựng cái
gọi là “chu kỳ kinh doanh”, trong khi hầu hết các nước đang phát triển do tư
bản trong nước và kết cấu còn thấp kém, chưa thật thích hợp với cơ chế thị
trường. Thêm vào đó, để mở cửa và hội nhập các nước còn phải chịu rất nhiều
30
Thomas L. Friedman, Chiếc xe Lexus và cây Oliu,NXB Trẻ, TP.HCM, 2001, tr 400
32
những chính sách và sự ép buộc từ các tập đoàn xuyên quốc gia, các tổ chức của mỗi quốc gia sẽ bị thách thức bởi sự gia tăng phụ thuộc lẫn nhau giữa các
quốc tế. Gây ra những hệ quả không hề nhỏ. Tạo nên những làn sóng chống quốc gia. Chính những lo lắng đó gây ra “tâm lý lo sợ” và “tâm lý chống đối”
đối ở khắp nơi trên thế giới. với toàn cầu hóa.

 Nguyên nhân về chính trị  Nguyên nhân về văn hóa

Các nhà nước cũng là một trong những thành phần có tham gia vào các Xu thế toàn cầu hóa đặt nền văn hóa của các quốc gia trước ngưỡng cửa

phong trào chống đối với toàn cầu hóa. Bởi toàn cầu hóa đưa vào một sự tự của sự xâm nhập ồ ạt, một cách vô ý thức những nền văn hóa khác, gây ra

do hóa mạnh mẽ nhằm thúc đẩy thương mại hội nhập. Điều đó đã làm suy những tác động, đặc biệt là các nền văn hóa phương Tây mà chủ yếu là Mỹ.

giảm mạnh mẽ sự bảo hộ của các quốc gia. Các nước đang phát triển hiện Đã có nhiều lầm tưởng rằng toàn cầu hóa nghĩa là Mỹ hóa và chỉ trích toàn

đang phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt và không bình đẳng cầu hóa chỉ là một quá trình giúp người Mỹ mở rộng sự thống trị kinh tế, quân

trong các quan hệ kinh tế - thương mại. sự và văn hóa của mình. Tuy nhiên, ngay từ những năm 1980, món sushi của

Tham gia tự do hóa thương mại buộc tất cả các nước phải chấp nhận Nhật Bản cũng như các bộ phim truyền hình dài tập của Mỹ La-tinh và những

"luật chơi" tự do cạnh tranh, nghĩa là phải mở cửa thị trường, dỡ bỏ các hàng người Hồi giáo chính thống đã phổ biến toàn thế giới, trong khi các dòng

rào thuế quan và phi thuế quan đối với hàng hóa và dịch vụ nước ngoài, loại người nhập cư gốc Tây Ban Nha và Mỹ La-tinh đã có những ảnh hưởng sâu

bỏ các hạn chế đầu tư. Xu thế toàn cầu hóa có tác động rất lớn trong lĩnh vực sắc trong xã hội Mỹ. Các nhà làm phim Ấn Độ và các nhà sản xuất truyền

chính trị. “Ở đây nổi lên trước hết là mối quan hệ giữa toàn cầu hóa với chủ hình Mỹ La-tinh cũng đã thách thức vị trí đi đầu trong thị trường giải trí thế

quyền quốc gia quốc gia dân tộc. Cùng với đà phát triển mạnh mẽ của toàn giới của Hollywood, và sự thành công của các nhà sản xuất Trung Quốc, tất

cầu hóa kinh tế, về khách quan đã đặt ra những thách thức đối với chủ quyền cả đều bắt nguồn từ một thế giới được định hình bởi hai thập kỷ phát triển

quốc gi”31. Điều này có nghĩa là xu thế toàn cầu hóa đang tạo ra nguy cơ đe kinh tế nhanh chóng và toàn cầu hóa. Tuy nhiên, Mỹ đạt được những tiêu

dọa độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ và vai trò của nhà chuẩn mà quốc tế hướng tới, nên người ta lầm tưởng thế giới bị Mỹ hóa, cũng

nước. Các nước Đế quốc lớn đang ngày càng bành trướng với mục tiêu thiết như nhắc tới Mỹ là nhắc tới toàn cầu hóa, nhưng thực chất không phải như

lập một trật tự thế giới mới dưới sự chi phối của họ. Thực tế đó đã là nguyên vậy.

nhân thúc đẩy cho các nước nghèo, yếu về kinh tế, non về chính trị tiến hành Quá trình toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế làm tăng giao lưu

phong trào đấu tranh giành quyền lợi cho mình. quốc tế và tính đồng nhất trên nhiều lĩnh vực đời sống xã hội. Những giá trị

Quá trình toàn cầu hóa đặt ra những vấn đề phải xử lý, liên quan đến xuất phát từ các nền kinh tế mạnh được thừa nhận và gần như trở thành những

độc lập chủ quyền, đến hệ thống chính trị và các thiết chế xã hội. Tính độc lập giá trị chung của các xã hội khác nhau. Nhiều giá trị riêng của dân tộc bị xói
mòn và mất dần ảnh hưởng. Do vậy, cùng với quá trình toàn cầu hóa và hội
31
Thomas L. Friedman, Chiếc xe Lexus và cây Oliu,NXB Trẻ, TP.HCM, 2001, tr 478 nhập, cũng đồng thời diễn ra quá trình các nước bị mai một một số những

33 34
phong tục tập quán, làm xói mòn dần bản sắc văn hóa dân tộc. Điều này thể chiếm tới 21,2% tổng thu nhập của toàn nước Mỹ, tăng cao so với mức 19%
hiện qua những luận điểm sau: năm 2004. Ngược lại, thu nhập của 50% người nghèo nhất nước Mỹ lại chỉ
Toàn cầu hóa là một xu hướng làm các mối quan hệ ít bị ràng buộc bởi chiếm 12,8% so với 13,4% năm 2004.
địa lý lãnh thổ, tức một cá nhân có thể tự do làm việc ở bất cứ đâu trên thế Dù có nhiều cơ hội hơn cho các nước thứ ba như Trung Quốc, Ấn Độ,
giới. Điều này đòi hỏi xóa bỏ những khác biệt về dân tộc, một điều vốn rất hay các nước ở châu Phi mang lại nhiều việc làm cho công nhân tại các quốc
khó thực hiện. Trong mỗi cá nhân đều tồn tại cái gọi là chủ nghĩa dân tộc, họ gia này.
sẽ thích những người thuộc dân tộc, quốc gia mình hơn là người ngoại quốc.
Tuy nhiên giá cả lao động tại các quốc gia này hết sức rẻ mạt, trong khi
Truyền thống đạo đức cũng bị mai một khi tiến hành mở cửa, nhiều
những sản phẩm do họ tạo ra lại được bán với giá cao hơn, và phần giá trị
luồng văn hóa mới sẽ du nhập vào nhau, ảnh hưởng lẫn nhau và nhiều người
thặng dư mà nhà tư bản kiếm được là nhiều hơn. Ví du như một công nhân ở
sợ rằng những giá trị văn hóa của quốc gia mình sẽ bị mai một. Sự hội nhập
châu Phi chỉ được trả chưa đến một đô la một ngày đề sản xuất ra những đôi
dẫn đến sự du nhập những giá trị văn hóa mới và tiếp thu những giá trị văn
giày có giá trị lớn gấp hai trăm lần. Thêm vào đó, điều kiện làm việc hết sức
hóa ấy như thế nào là vấn đề rất cần được quan tâm. Đó cũng chính là nguồn
vất vả, trong những công xưởng thiếu thốn tiện nghi như quạt, nước uống và
cội cho những phong trào chống đối toàn cầu hóa, hội nhập nhưng không
làm việc liên tiếp trong nhiều giờ. Những điều này đã gây nên những làn sóng
chấp nhận bị mất đi bản sắc dân tộc, mất đi những nét văn hóa riêng của dân
phản đối mạnh mẽ trong toàn thế giới. Ở các nước phát triển, nguy cơ mất
tộc mình.
việc làm ngày càng tăng cao do những chính sách nhập cư bất hợp lý của
 Nguyên nhân về xã hội
chính phủ, cùng những chính sách ràng buộc với các tổ chức quốc tế (như các
Những người chống đối toàn cầu hóa đang đối lập đặc biệt với nhau về
chương trình thắt lưng buộc bụng) làm cho đời sống nhân dân hết sức bấp
các lạm dụng khác nhau mà họ nghĩ do toàn cầu hóa và các tổ chức quốc tế
bênh, an sinh xã hội không được bảo đảm. Có thể thấy hàng loạt các cuộc
gây ra. Họ nói rằng khuyến khích chủ nghĩa tự do mới mà không quan tâm
biểu tình đã diễn ra phản đối các chính sách xã hội đó như ở Hy Lạp, Tây Ban
đến chuẩn mực đạo đức hoặc bảo vệ môi trường, phúc lợi xã hội mà chỉ quan
Nha, chiếm đóng phố Wall 2011 ở khắp nơi trên thế giới. Tuy nhiên, cho đến
tâm với lợi ích cá nhân nhỏ bé.
nay, sự chảy máu chất xám trầm trọng nhất vẫn là từ các quốc gia nghèo, kém
Nhiều người lập luận rằng, quá trình toàn cầu hóa sẽ làm cho mức
phát triển như ở châu Á, Phi, Mỹ La Tinh (và mới đây là Đông Âu) sang các
lương của những người công nhân này cao hơn, bằng với nước sở tại, nhưng
quốc gia giàu, đã phát triển, ở Tây Âu và Bắc Mỹ.
thực tế, không nhà tư bản nào muốn điều đó xảy ra. Cũng chính vì điều này
mà sự phân hóa giàu nghèo giữa các nước chẳng những không được rút ngắn Bên cạnh đó, sự phát triển của toàn cầu hóa và hội nhập tạo điều kiện

mà ngày càng bị đào sâu hơn. Ví dụ tại Mỹ năm 2006, theo thống kê của Cơ cho sự phát triển và lan truyền của nhiều tệ nạn, như mại dâm, buôn bán và sử

quan dịch vụ thu nhập nội địa, chỉ riêng thu nhập của 1% người giàu nhất đã dụng ma túy, tội phạm quốc tế, khủng bố quốc tế, làm tăng mối đe dọa tới sự

35 36
ổn định và trật tự xã hội và cuộc sống yên bình, an toàn của con người gây ra
những bất ổn và nỗi lo sợ dẫn tới tâm lý chống đối toàn cầu.
 Nguyên nhân về môi trường - ô nhiễm – bệnh dịch (khí thải nhà kính,
phá hoại tài nguyên, phát triển không bền vững
Sự phát triển toàn cầu hóa đã và đang tác động đến môi trướng, nhất là
các nước đang phát triển. Sự phát triển kinh tế và quá trình công nghiệp hóa ở
các nước làm cho nguồn tài nguyên thiên nhiên ngày càng cạn kiệt, rừng bị
tàn phá, không khí và các nguồn nước bị ô nhiễm đe dọa an toàn cuộc sống
con người.
Ở Trung Quốc những năm gần đây,tại các trung tâm luôn có lớp khói
mù bao phủ, đó được cho là lớp khói ô nhiễm dày đặc không thể thoát ra khỏi
tầng ozone. Người dân dù ra đường hay đứng tập thể dụng trong công viên,
quảng trường đều phải đeo khẩu trang, sống chung với khói bụi.
Sự tàn phá hệ sinh thái đó, đã gây ra những hệ quả hết sức ghê gớm đối
với đời sống con người. Nhưng thiên tai trong hơn hai thập kỉ của thế kỉ XXI
như động đất, sóng thần, bão lốc diễn ra liên tục và diễn biến hết sức phức
tạp. Mặc dù có các cuộc họp về biến đối khí hâu, bảo vệ môi trường hay bảo
vệ các loài động vật trước nguy cơ bị tiệt chủng. Tuy nhiên, các nước vẫn
chưa tích cực đặc biệt là các nước có nhiều các công ty, tập đoàn ở nước
ngoài. Họ tận dụng khai thác bóc lột hết sức các nguồn lực ở nước ngoài.
Chính điều này cũng gây ra sự chống đối trong các cuộc biểu tình trên thế
giới. Đã có rất nhiều các nhà hoạt động môi trường lên án và tham gia tích
cực vào các phong trào chống lại sự bành trướng của chủ nghĩa tư bản và
những góc tối của toàn cầu hóa.
37
Tiểu kết:
Kết thúc chương 1 của luận văn, tôi đã làm rõ các vấn đề liên quan tới
lý luận như đưa ra mục đích của luận văn là nhằm một mặt tìm hiểu rõ hơn
quá trình toàn cầu hóa và phong trào đấu tranh chống toàn cầu hóa.
Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn là: đưa ra khái quát định nghĩa. Chỉ
ra các điểm tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa dẫn đến các nguyên nhân.
Đánh giá thực tiễn các phong trào qua đó đưa ra được những tác động của
phong trào đối với thế giới và Việt Nam. Đề xuất những dự báo về phong trào
này trên thế giới trong những năm tới đây .
Tình hình nghiên cứu của luận văn ở trong nước chưa nghiên cứu sâu đề tài
này. Ở nước ngoài tài liệu khá đa dạng những viết về nhiều khía cạnh khác
nhau chưa tập hợp thành khái quát thực trạng phong trào.
Trong chương 1, luận văn cũng đã tổng quát các định nghĩa, khái niệm
đa chiều và tổng kết của toàn cầu hòa và các phong trào chống đối toàn cầu
hóa.
Qua đó định nghĩa về toàn cầu hóa được sử dụng phổ biến tới nay là:
toàn cầu hóa là quá trình phổ biến các giá trị chung trên quy mô toàn cầu” ,
Định nghĩa về chống toàn cầu hóa là được khái quát lại: “Phong trào chống
toàn cầu hóa là phong trào xã hội diễn ra trên khắp thế giới. Trong phong trào
này các nhóm, tổ chức, từ khắp các thành phần tập hợp nhau lại thực hiện các
cuộc diễu hành, biểu tình, lên án chủ nghĩa tự do mới, chủ nghĩa tư bản và
những mặt trái của toàn cầu hóa. Với mục đích mang lại sự công bằng , dân
chủ trên quy mô toàn cầu.”
Đồng thời, cũng chỉ ra các nguyên nhân dẫn tới sự ra đời của các phong trào
chống đối. Trong đó các nguyên nhân chính dẫn tới các phong trào đấu tranh
là nguyên nhân về kinh tế, chính trị, xã hội và môi trường.
38
 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHỐNG TOÀN CẦU HÓA TRÊN yếu tố chủ nghĩa khoái lạc và ăn mừng, như nghe nhạc to và nhảy múa, không
THẾ GIỚI mặc trang phục khi ra đường tuần hành, kết hợp với các yếu tố chính trị như

2.1 Phong trào chống đối toàn cầu hóa ở các nước phát triển chiếm công trình công cộng và tư nhân, và truyền đạt một thông điệp chính trị

2.1.1 Phong trào J18 – Lễ hội chống tư bản toàn cầu bằng cách treo biểu ngữ và phân phát tờ rơi. Chiến thuật cuộc biểu tình này,

Ngày 18 tháng sáu năm 1999 được gọi là ngày “quốc tế về hành động” khởi điểm từ RTS London sau đó khuếch tán khắp nơi trên thế giới. RTS lưu

(Call to Action) hay còn gọi là “lễ hội chống lại chủ nghĩa tư bản” (Carnival trữ tất cả các bên đường xảy ra trên toàn thế giới trên trang web của họ và ai

Against Capital). Nó cũng được gọi là J18 ( tên gọi gồm chữ cái đầu của cũng có thể ghé thăm để cập nhập những thông tin nóng hổi nhất33.

tháng trong Tiếng Anh và ngày diễn ra sự kiện, các số hiệu này cũng được Các cuộc biểu tình khoảng 10.000 người đã thực hiện các cuộc diễu

dùng cho các phong trào khác như Seattle 1999, Washington 2001, Cancun hành truyền qua lại những quả địa cầu bơm hơi và nhảy điệu samba trên

2003…) đó là một ngày quốc tế phản đối hội nghị thượng đỉnh G8 lần thứ đường phố cũng như mang theo các băng-rôn lớn tiến vào các trung tâm tài

25 tại Cologne, Đức. Khi các nhà lãnh đạo G8 gặp nhau để hình thành chương chính, lên cầu Tower, và các ngân hàng lớn ở thủ đô. Tấn công các tập đoàn

trình nghị sự cho nền kinh tế toàn cầu . lớn như Mc Donald, một biểu tượng của ngành thực phẩm fast food của Mỹ,

Mạng lưới của phong trào đã hình thành đều nhằm vào “ trung tâm của cũng là một biểu tượng nổi bật của các tập đoàn xuyên quốc gia. Ngoài ra, các

nền kinh tế toàn cầu, đồng thời chống lại chủ nghĩa tư bản toàn cầu, hệ thống hacker cũng tìm cách để truy cập vào các sàn chứng khoán, phá hủy những số

tài chính quốc tế diễn ra tại 43 quốc gia trên thế giới”32 .Tất cả công nhận liệu của trung tâm tài chính London.

rằng hệ thống tư bản toàn cầu dựa trên việc khai thác của con người và toàn Trong cùng lúc đó, các phong trào chống lại tư bản toàn cầu cũng “diễn

cầu chỉ nhằm mang lại lợi nhuận của một số ít nhưng chính là những gốc rễ ra trên khắp thế giới”34. Các cuộc “giành lại các con phố” (RTS) diễn ra mạnh

của các vấn đề xã hội xã hội và các vấn đề sinh thái. mẽ ở châu Âu như Melbourne, Toronto. Tại Châu Á, Israel cũng có “lễ hội

Mở đầu phong trào là ở London, nước Anh với chiến dịch “The chống tư bản” thu hút hàng nghìn người tham gia, phản đối chính sách của

Reclaim the Streets” (RTS - Giành lại các con phố) RST London ở Anh các tập đoàn xuyên quốc gia, Sysney, Úc có cuộc phong tỏa cửa hàng ăn

thành lập vào năm 1991 bởi các nhà môi trường đã được liên kết với nhanh Mc Donald. Còn tại Seoul, Hàn Quốc các cuộc tuần hành hóa trang

Greenpeace và First World. RTS London là tổ chức không phân cấp mà hoạt như “những S. Marcos hay George Seros”35 để phản đối lại tư bản toàn cầu và

động dựa vào mạng lưới bao trùm với khẩu hiệu Call to Action (hành động toàn cầu hóa. Ngoài ra, tại trung tâm nơi diễn ra hội nghị G8 “có khoảng bốn

trực tiếp). Bất kỳ nhóm nào muốn tham gia mạng lưới RTS chỉ cần họ đồng ý nghìn nông dân Ấn Độ đã tập trung lại phản đối cuộc họp và đã có khoảng

với cấu trúc tổ chức không phân cấp của tổ chức. Theo mô tả của chính mình,
RTS là "sự tham gia vô tổ chức". Chiến thuật này có chiến lược kết hợp các 33
http://rts.gn.apc.org/archive.htm
34
http://www.afed.org.uk/org/issue52/j18.html
32 35
http://www.thirdworldtraveler.com/Global_Economy/GlobalCarnival.html http:// www. june18.free.uk.com

39 40
hơn hai trăm người bị bắt giữ.”36. Sự kiện này đã lan tỏa trên khắp thế giới và
tạo ra một sự mở đầu cho các phong trào chống đối toàn cầu hóa về sau.
Chủ tịch Hội Nông dân toàn Ấn Độ, Vijay Jawandia, cho biết "những
người ở miền Bắc phải hiểu được cuộc đấu tranh của chúng tôi và để nhận ra
chúng tôi một bộ phận của họ. Ở khắp mọi nơi những người giàu có ngày
càng giàu hơn, người nghèo lại càng nghèo hơn, và môi trường đang được
cho dù ở Bắc hay Nam…tất cả chúng ta phải đối mặt với một tương lai như
vậy”.
Có một câu hỏi rằng, làm thế nào để các phong trào lại xảy ra trên toàn
thế giới tại cùng một thời điểm và cùng chung một khẩu hiệu mục tiêu như
vậy. Tất nhiên không hề khó đoán, bởi khi J18 diễn ra có rất nhiều thông tin
về nó. Họ đã dùng truyền thông và internet là công cụ cho cuộc phản khản với
quy mô toàn cầu này. Giống như một người nào đó trong mạng lưới quốc tế
đã gửi thông điệp cho một nhóm vô chính phủ ở New York, sau đó được
chuyển tiếp tới Chicago, những người lần lượt chuyển tiếp nó đến Boston và
đến một số thành phố khác ở Mỹ cho đến khi tới Mexico nơi nó được chuyển
tiếp đến những người ủng hộ Zapatista ở Chiapas bằng website, các đường
dẫn internet, các email miễn phí và tạo nên một sự liên kết trên quy mô toàn
cầu.
Các thông tin của các cuộc biểu tình nhằm chống lại tư bản toàn cầu
như những đám cháy rừng. Giống như một loại virus nguy hiểm, nó đã đưa tổ
chức của trí tưởng tượng của con người nhanh chóng hòa nhập toàn thế giới
và dùng chính những phương tiện của toàn cầu hóa để liên kết nhau lại, chống
đối toàn cầu hóa. Lần đầu tiên trong lịch sử, người ta đã thấy một phong trào
xã hội diễn ra trên toàn cầu, sử dụng internet và phương tiện truyền thông để
36
http://www.urban75.org/j18/j18_r11.html
41
liên kết với nhau ước tính 18.000 người từ hơn 40 quốc gia đã truy cập vào
các website.
Sự kiện đầu tiên mà người biểu tình khắp nơi đã dùng điện thoại ghi
chép trực tiếp những diễn biến ngay tại của họ và đăng lên các trang web, để
những nơi khác có thể cập nhập tin tức và những video, hình ảnh mới nhất.
Nó đã chứng minh rằng, toàn cầu hóa tạo ra những mặt trái vượt quá sức chịu
đựng của con người trên khắp thế giới. Đã đến lúc con người trên khắp thế
giới không phân biệt Bắc –Nam, cánh tả hay hữu đều phải cùng nhau đoàn kết
lại để chống lại những hệ quả do toàn cầu hóa mang lại. J18 đã làm được điều
đó khi mở đầu cho một mạng lưới đánh thức và liên kết các phong trào chống
đối toàn cầu hóa trên toàn thế giới.
2.1.2 Phong trào N30 – Cuộc chiến ở Seattle
Mặc dù J18 là một phong trào kết nối sự chống lại những mặt trái của
toàn cầu hóa đầu tiên ở trên thế giới nói chung và ở khu vực châu Âu nói
riêng. Tuy nhiên, khi nhắc tới các phong trào chống toàn cầu hóa, người ta sẽ
nghĩ về Seattle, 1999. Bởi phong trào này diễn ra trên đất Mỹ, một đất nước
được cho là môi trường phát triển của toàn cầu hóa. Nơi tập trung rất đông
các tổ chức quốc tế, các tập đoàn xuyên quốc gia. Nhưng họ cũng phải chống
đã lại một phong trào xã hội chống đối đáng nhớ trong lịch sử của mình.
Tháng mười hai năm 1999. Hơn 15.000 người biểu tình chống lại
WTO ( Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 3 của Tổ chức Thương mại Thế giới tại
Seattle, Mỹ). Đó là cuộc họp của những vòng đàm phán tự do hóa thương mại
nhằm mang tới cho thế giới sự hội nhập sau hơn về kinh tế.
Cũng giống như J18, N30 ở Seattle cũng là một cuộc diễu hành đường
phố với mong muốn “ tạo ra điều gì đó đáng nhớ”37 và nó đã thành công khi
làm cho cuộc họp của WTO phải dừng lại, không thể thực hiện được quá trình
37
http://www.daysofdissent.org.uk/seattle.htm
42
đàm phán. Thành phần tham gia gồm có một phần lớn các nhóm sinh viên đại
học, trung học phổ thông, cao đẳng. “Tổ chức Art và Revolution, các nhóm
môi trường bảo vệ các loại động vật như nhóm bảo vệ loài rùa với các bộ
quần áo mang hình tượng loài rùa cùng các băng rôn kêu gọi bảo vệ môi
trường, bảo vệ trái đất. Đặc biệt trong đó có tổ chức công đoàn AFL-CIO
(Liên hiệp lao động) và Đại hội các tổ chức kỹ nghệ Hoa Kỳ (American
Federation of Labor and Congress of Industrial Organizations) đóng vai trò
thành phần chính của phong trào” 38
Thomas Friedman, bổ sung thành phần tham gia phong trào Seattle là
“những nhóm người rời rạc đó gắn bó với nhau bằng một sự hiểu biết rằng thế
giới đang bị các tập đoàn công ty thống trị, họ lo lắng cho một thế giới bất
công, bất bình đẳng” cho thấy những thành phần tham gia đa dạng và những
39
mục tiêu khác nhau, đều liên kết lại trong sự kiện này.
Ước tính có khoảng 75.000 người tham gia vào cuộc biểu tình đầy màu
sắc với cờ, băng –rôn, những chú rối và các ban nhạc. Nhóm Art và
Revolution họ tạo ra những con rối khổng lồ để mang theo trong các cuộc
biểu tình, các ban nhạc thực hiện các hoạt động biểu diễn lấy cảm hứng từ
“Reclaim the Streets” của Anh. Trong khi phong trào lao động của AFL –
CIO dẫn đầu một cuộc diễu hành hàng loạt các ban ngành, sinh viên, tổ chức
vô chính phủ, và các chiến binh bảo vệ môi trường, tổ chức công đoàn, cùng
với một loạt các các nhà hoạt động trong mạng lưới xuyên quốc gia “tố cáo tự
do hóa thương mại do sự nắm giữ quyền lực các tập đoàn đa quốc gia.”
Phần lớn các nhà hoạt động biểu tình trong hòa bình. Hình ảnh của họ
được phát trên toàn thế giới nhờ truyền thông và các kênh truyền hình. Tuy
38
Samir Amin và Francois Houtart, Toàn cầu hóa và các cuộc phản kháng : Hiện trang cuộc đấu
tranh 2002, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2004, tr 180
39
Thomas L. Friedman, Chiếc xe Lexus và cây Oliu, NXB Trẻ, TP.HCM, 2001, tr. 408
40
David Solnit and RBbBeca Solnit, The battle of the story of : The battle of Seattle, AK Press,
2009, tr 61
43
nhiên, tâm điểm chú ý bắt đầu khi một số thành phần của người biểu tình,
trong đó có các nhà bảo vệ môi trường, công đoàn viên và sinh viên đã tìm
cách ngăn các đại biểu trên đường tới phòng hội nghị làm dấy lên một cuộc
đàn áp của cảnh sát. Một số băng nhóm người biểu tình đeo mặt nạ đã kích
động, đảo lộn đập vỡ cửa sổ cửa hàng và làm đóng cửa các cửa hàng Nike,
Starbucks một trong những biểu tượng của toàn cầu hóa “biểu tượng của lối
sống Seattle” với lời buộc tội sử dụng các lao động trẻ em và các sản phẩm
sản xuất ra không đảm bảo sức khỏe cho con người.
Cảnh sát đã phải mặc thiết bị chống bạo động, một số trên lưng ngựa và
xe bọc thép phong tỏa bằng đạn cao su, lựu đạn hơi cay cố gắng để giải tán
đám đông. Một số những người này sau đó đã bị buộc tội đàn áp mạnh tay
người dân, bắn hơi cay và đạn nhựa và “bắt giữ 500 người, trong đó có một số
công nhân vô tội, người mua hàng và người dân”41. Tình trạng khẩn cấp dân
sự được công bố. “Thiệt hại cho các tòa nhà và kinh doanh ướng tính khoảng
là £12.5m”.42
Cuối cùng, vòng đàm phán thương mại Seattle bế tắc trong khi các
nước và mạng lưới sự chống đối ngày càng phát triển. Phong trào đã trở
thành trở ngại lâu dài đối với WTO và tiêu biểu cho một bước ngoặt đối đối
với phong trào xã hội. Lần đầu tiên xã hội dân sự toàn cầu đã, tác động trực
tiếp kết quả của hội nghị thượng đỉnh chính thức.
Nó đã trở thành động lực thúc đầy các phong trào chống toàn cầu hóa
40
trên toàn cầu, là biểu tượng của phong trào chống lại sự ảnh hưởng của tư bản
toàn cầu, chủ nghĩa tự do và các mặt trái của toàn cầu hóa. Sau Seattle vẫn
còn rất nhiều những cuộc biểu tình như Bangkok, Thái Lan 2000, Prague
41
AK Thompson, Black Bloc, White Riot: Anti-Globalization and the Genealogy of Dissent, AK
Press, 2010, tr 64
42
http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/1305060.stm
44
2000, Gothenburg phản đối hội nghị thượng đỉnh EU tháng 5 năm 2001, và
Genoa 2001.
Kể từ Seattle các cuộc họp xã hội dân sự toàn cầu, triệu tập bởi các
liên minh ngày càng phát triển. Mạng lưới xuyên quốc gia và các phong trào
xã hội, đã tăng lên nhanh chóng trong tất cả các quốc gia và châu lục.
Phong trào Seattle không có người dẫn đầu cũng không có một cấu trúc
chung, nó kế thừa những hoạt động của J18, sự đoàn kết của các thành phần
tham gia và nhờ các mạng lưới truyền thông, internet đã tạo nên tiếng vang
của phong trào. Seattle ngày nay được coi như nơi đặc biệt của phong trào
chính trị thế kỷ XXI , một “địa danh lịch sử” 43 về chống toàn cầu hóa trên thế
giới. Đồng thời, nó cũng như lời cảnh bảo cho nước Mỹ. Ngay cả trong giai
đoạn của sự bùng nổ kinh tế kỳ diệu của nó “con người không chỉ sống bằng
thức ăn”44 mà còn phải được sống trong một thế giới ổn định, công bằng, dân
chủ, văn minh. Tờ báo Newweek của Mỹ đã cho rằng “sứ mệnh của toàn cầu
hóa bây giờ được dẫn dắt bởi hai thứ: một là thương mại, hai là các hoạt động
phong trào xã hội”. 45
2.1.3 Phong trào J20 – Genoa và các cuộc chống đối
Nếu như cuộc chiến ở Seattle được nhân loại ghi nhận là hình ảnh biểu
tượng về trận chiến đầu tiên của các phong trào xã hội chống lại toàn cầu hóa
trên thế giới thì cuộc chiến Genoa đã trở thành một cuộc chiến thật sự theo
nghĩa đen của toàn cầu hóa về sự tàn phá kinh hoàng với lựu đạn cay, các loại
xe bị đốt cháy, những người biểu tình mặc đồ đen ném đá và bom xăng vào
hàng ngũ bảo vệ của cảnh sát chống bạo động quân sự. “Cuộc chiến này” ghi
43
David Solnit and RBbBeca Solnit, The battle of the story of : The battle of Seattle, AK Press,
2009, tr 1
44
http://news.bbc.co.uk/2/hi/547581.stm
45
Donatella della Porta, Massimiliano Andretta, Lorenzo Mosca, and Herbert Reiter, Globalizations
from below: Transnational Activists and Protest Networks, University of Minnesota Press, 2006, tr
9 Media in Genoa, Arizona State University, 2011, tr. 413
45
nhận là cuộc đối đầu bạo lực nhất trong các phong trào chống đối toàn cầu
hóa.
Phong trào đã bắt đầu khi “Diễn đàn Xã hội Genoa, một tổ chức bảo trợ
của khoảng 700 nhóm phản đối đã tiến hành diễn tập các tình huống đối phó
với cảnh sát chống bạo loạn”46. Diễn đàn Xã hội Genoa (GSF) đóng vai trò
như một căn cứ hoạt động trung tâm nắm các đoàn báo chí, phương tiện
truyền thông độc lập, một phòng internet, bệnh xá, và không gian hoạt động
cho các hội nghị và hội đồng.
Cuộc phản kháng chính thức diễn ra vào tháng Bảy năm 2001, khoảng
300.000 người biểu tình tụ tập bên ngoài các khu vực màu đỏ do chính phủ Ý
đưa ra cho những người biểu tình nhằm vào các cuộc họp G8 tại Genoa, Italy.
Những người biểu tình chống đối đã liên kết và xây dựng được môt
“chiến thuật đa dạng về các hình thức tham gia vào các cuộc biểu tình, chia
thành các không gian khác nhau để phù hợp hình thức đa dạng trong đó có
khối những người mặc quần áo màu trắng, sơn màu trắng để chứng tỏ biểu
tình sự phản đối trong hòa bình, khối lễ hội màu hồng và khối chiến thuật đen
quân sự”.47
Chính phủ Ý giám sát khá kỹ lưỡng bao gồm cả cảnh sát bí mật và
máy bay trực thăng, hàng ngàn cảnh sát chống bạo động, xây dựng một hàng
rào xung quanh khu vực cấm biểu tình. Có tới 140.000 lượt kiểm tra nhận
dạng và có hơn hai nghìn người phải ra khỏi biên giới Ý. Trung tâm thành
phố bị đóng cửa, Genoa để trống hai ngày trước khi diễn ra hội nghị. Cảng và
sân bay đóng lại, các ga tàu cũng được kiểm soát rất chặt chẽ.
Tuy nhiên, mặc cho những kiểm soát và giới hạn trong ranh giới đỏ,
những người biểu tình thuộc nhóm khối quân sự đen vẫn tấn công vào các
46
http://vnexpress.net/tin-tuc/the-gioi/nguoi-bieu-tinh-xuong-duong-o-genoa-1981316.html
47
Jeffrey S. Juris ,Violence Performed and Imagined Militant Action, the Black Bloc and the Mass
46
ngân hàng, cửa hàng, nhà tù và các tòa nhà công cộng. Sau đó, cảnh sát đã
phải sử dụng vòi rồng, lựu đạn hơi cay, đạn cao su để khống chế, bao gồm cả
nhóm biểu tình ôn hòa ( bác sỹ, y tá , nhiếp ảnh gia và nhà báo) . “Một số
nhóm đã phản ứng lại”48, một người biểu tình có tên Carlo Giuliani 23 tuổi,
đã bị bắn chết trong một cuộc đụng độ với lực lượng an ninh Italia. Đây được
coi như biểu tượng của cuộc đối đấu đầy bạo lực, phản đối toàn cầu hóa. Xác
chết trùm đầu của chàng thanh niên nằm nghiêng trên vũng máu của chính
mình sau khi bị bắn hai phát súng vào đầu và lâu sau đó được đưa lên một
chiếc xe jeep bọc thép của cảnh sát đã gây nên sự ám ảnh không chỉ trong quy
mô cuộc biểu tình mà còn là sự ám ánh về cuộc phản kháng toàn cầu trên
khắp thế giới. Giuliani đã trở thành người biểu tình phía Bắc đầu tiên thiệt
mạng tại một hội nghị thượng đỉnh lớn, mặc dù trong lịch sử nhiều nhà hoạt
động ở các nước đang phát triển đã chết do cảnh sát và quân đội đàn áp như
cuộc phản đối IMF tại Venezuela 1980, trong cuộc đàn áp này theo thống kê
đã có “hơn 100 người bị bắn chết”.49
Bên cạnh sự kiện đó, trong cuộc chống đối tại Genoa thế giới đã tiếp
tục bị sốc bởi hình ảnh của những vết máu khô trên cầu thang, sàn nhà, và các
bức tường tại trường Diaz, nơi mà một đơn vị đặc biệt của cảnh sát Ý đã tiến
hành một cuộc đột kích ban đêm tàn bạo chống lại người biểu tình khi họ
đang ngủ. Kết thúc phong trào chống đối ở Genoa, các báo cáo đã ghi nhận
rằng có “hơn 411 người phải nhập viện, hơn một nghìn người bị thương, tổn
48
Donatella della Porta, Massimiliano Andretta, Lorenzo Mosca, and Herbert Reiter,
Globalizations from below: Transnational Activists and Protest Networks, University of Minnesota
Press, 2006, tr. 4
49
Jeremy Gilbert, Anticapitalism and Culture Radical Theory and Popular Politics, Oxford, 2008,
tr15
47
thất lên tới 125 triệu euro”50 qua đó trở thành một trong những phong trào
phản kháng đẫm máu nhất trong lịch sử chống đối toàn cầu hóa.
Sau gần một thập kỉ, những hệ quả của nó vẫn chưa thế giải quyết hết.
Những người chống bạo động ở Genoa đã phải chịu những phán quyết của
toàn án về việc bạo hành những người biểu tình, và chính phủ Italia cũng phải
“bồi thường hàng triệu đô la”51 cho những người biểu tình.
Có thể nói đây được cho là một phong trào chống toàn cầu hóa xảy ra
thương vong đầu tiên trong lịch sử, nó cho thấy một sự chống đối và phản
kháng mạnh mẽ, và thái độ phản ứng quyết liệt với toàn cầu hóa. Đồng thời là
lời cảnh cáo từ những làn sóng từ “bên dưới” đối với sự áp bức từ “phía trên”.
Phong trào này cũng ghi dấu là một trong những phong trào lớn của chuỗi
những phong trào chống đối toàn cầu hóa ở các nước phát triển
2.2 . Chống toàn cầu hóa ở các nước đang phát triển
2.2.1 Phong trào chống đối toàn cầu đầu tiên của Zapatista
Dọc theo những chuyển động phức tạp của toàn cầu hóa, sự ra đời của
hiệp định tự do thương mại Bắc Mỹ ( NAFTA - North America Free Trade
Agreement) tưởng chừng sẽ là một động lực giúp các nước thành viên đẩy
mạnh hội nhập toàn cầu một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, nó đã bị chao đảo
bới sự phản kháng mạnh mẽ mang tên “phong trào Zapatista” khởi nguồn từ
Mexico và trở thành một phong trào xã hội “dưới đáy của toàn cầu hóa” tiên
phong cho các nước đang phát triển khắp thế giới và gây ra những ảnh hướng
và thách thức lớn về chính trị toàn cầu.
50
Donatella della Porta, Massimiliano Andretta, Lorenzo Mosca, and Herbert Reiter, Globalizations
from below: Transnational Activists and Protest Networks, University of Minnesota Press, 2006 tr. 5
51
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/worldnews/story/2008/07/080715_g8trial.shtml
48
 Phong trào Zapatista bắt đầu từ của nội dậy của Quân giải phóng quốc
gia Zapatista (Ejercito Zapatista de Liberación Nacional - EZLN) đây được
cho là “tập của vũ trang của hàng ngàn nông dân bản địa” đi ra từ núi rừng, 52
đeo mặt nạ, tự gọi mình là Zapatistas, tại bang Chiapas, một bang nghèo nhất
nằm ở miền Nam Mexico.
Cuộc nổi dậy diễn ra vào tháng Giêng năm 1994 cùng ngày với hiệp
định NAFTA có hiệu lực với mong muốn biến những gì là điển hình cho sự
lên án tập trung của địa phương, bản địa thành một thách thức lớn của toàn
cầu .
Mục tiêu của Zapatista là nhắm vào chính phủ Mexico và các hiệp định
như NAFTA nhằm bảo vệ người dân bản địa và nông dân từ sự đàn áp của
nhà nước Mexico và sự tàn phá của chính sách kinh tế tân tự do, “yêu cầu
những cái cách văn hóa, chính trị, giáo dục, đất đai cho người dân.”53 Người
được cho là đứng đầu của quân nổi dậy Zapatista là S. Marcos trong cuộc họp
báo với báo chí đã phủ nhận rằng họ đấu tranh dựa vào hệ tư tưởng Marxist
hay những tư tưởng cũ. Họ cũng không có mục đích nắm giữ quyền lực,
không sử dụng bạo lực để tiến hành nổi dậy, mà hoạt động hòa bình nhằm
hướng tới một xã hội dân chủ, hướng tới những cải cách bởi những tác động
của NAFTA và toàn cầu hóa. Đồng thời kêu gọi sự đoàn kết của phong trào
xã hội từ khắp nơi trên thế giới, Zapatista và họ đã thành công trong việc bảo
vệ người da đỏ Chiapas, buộc chính phủ Mexico phải xem xét lại chính sách
của mình về người dân bản địa.
Kỹ năng sử dụng của họ về truyền thông chính trị và các phương tiện
truyền thông toàn cầu quản lý để liên kết một cách chưa từng có sự phá hủy
52
Deborah A. Greebon, Civil Society’s Challenge to the State: A Case Study of theZapatistas and
their Global Significance, The Maxwell School of Syracuse University, Nov 2008, tr 71
53
David Ronfeldt , The Zapatista social netwar in Mexico, , Rand, 1998, tr. 2
49
của các cộng đồng địa phương để quá trình toàn cầu, chính trị hóa các hoạt
động đoàn kết truyền thống theo một cách mới
Cuộc nổi dậy đã diễn ra trong vòng hai tuần, với sự tham gia của “một
tới hai nghìn người được cho là của năm tỉnh và một thành phố của bang
Chiapas”54. Chính phủ Mexico đã có những phản ứng gay gắt khi huy động
quân đội, cảnh sát và các lực lượng bảo vệ khác để chống đối lên tới hơn
mười nghìn người gồm không quân và bộ binh tấn công vào các khu vực
chiếm giữ. Quân nổi dậy Zapatista hiểu được sự chênh lệch lực lượng và sự
nghèo nàn trong các phương tiện đấu tranh nên nhắm vào sự đấu tranh hòa
bình “xã hội dân chủ nhằm kêu gọi sự ủng hộ trên toàn cầu.”55
Bằng các chiến dịch truyền thông, và việc lần đầu tiên sự dụng những
công nghệ mới như email, internet để kêu gọi sự ủng hộ, và mời gọi sự tham
gia từ bên ngoài Chiapas đã đánh dấu bước chuyển của cuộc nổi dậy trở thành
một phong trào xã hội quốc tế. Và mạng lưới internet đóng vai trò trung tâm
trong phong trào đưa tầm ảnh hưởng của nó “vượt ra ngoài biên giới”56, trở
thành công cụ để phát triển phong trào. Ước tính sô người tham gia qua
internet là 81.000 người với 47 quốc gia gây ra sức ảnh hưởng lớn đối với
phong trào chống đối toàn cầu hóa
Sự phát triển của phong trào Zapatista đã dẫn tới hàng loạt các cuộc
gặp mặt quốc tế. Mùa hè năm 1996, EZLN đã có cuộc họp mặt quốc tế tập
hợp những nhóm, tổ chức chống lại chủ nghĩa tân tự do trong rừng rậm
Chiapas. Và cuộc họp thứ hai là vào mùa hè 1997 ở Tây ban Nha. Trong cuộc
54
David Ronfeldt , The Zapatista social netwar in Mexico, , Rand, 1998, tr. 1
55
Deborah A. Greebon, Civil Society’s Challenge to the State: A Case Study of theZapatistas and
their Global Significance, The Maxwell School of Syracuse University, Nov 2008, tr 72
56Harry M Cleaver , The Zapatista Effect: The Internet and the Rise of an Alternative Political Farbic, Journal
of International Affairs, Vol 51, 1998 tr 629
50
gặp mặt ở Chiapas có khoảng “3000 người tham dự và ở Tây Ban Nha là
khoảng 4000 người hơn 40 quốc gia và năm châu lục”57
Một cuộc họp tiếp theo tại Geneva vào năm 1998 dẫn đến sự hình
thành của People’s Global Action (Hành động của nhân dân toàn cầu – PGA),
một mạng lưới tổ chức độc lập thống nhất chống lại chủ nghĩa tư bản, chủ
nghĩa đế quốc, và sự thống trị văn hóa.
Điều đặc biệt là các EZLN né tránh mô hình truyền thống là sự phân
cấp của lãnh đạo và chỉ huy ở cấp trung ương mà sử dụng Internet để tạo ra
một sức mạnh rộng lớn toàn cầu. Nó đã thật sự hiệu quả vì đã nhận được sự
ủng hộ của khắp nơi ví dụ như báo chí Mỹ đã đưa những tin tức về phong trào
này nhằm tác động tới chính phủ Mexico buộc chính phủ Mexico phải dừng
những phương án vũ trang và ngồi vào “đàm phán với quân nổi dậy Zapatista
trong suốt những năm 1996”.58 Đây được coi là một bước ngoặt của phong
trào và có tác động và ý nghĩa hết sức to lớn với các phong trào xã hội ở khu
vực Mỹ Latinh và trên toàn thế giới. Có nhiều cuộc biểu tình ăn mừng đã diễn
ra tại nhiều nước. Tại Mexico City, 100.000 hành quân cùng nhau hô lớn:
"First World HAHAHA!". Các thông tin về hiện tượng Zapatista ra khỏi
Chiapas và được lưu thông nhanh chóng thông qua internet. Mang tới cho các
phong trào xã hội một cảm nhận mới về khả năng dệt nên một mạng lưới điện
tử trong các cuộc đấu tranh qua đó các hạt giống của cuộc cách mạng trên thế
giới được nảy mầm.
Ý nghĩa của phong trào Zapatista đã đánh dấu một bước chuyển mới
của phong trào xã hội ở các nước đang phát triển. Đó là một cuộc tổng nổi
dậy phi thường đã thay đổi cảnh quan của sự bắt đầu cho một giai đoạn phản
kháng trên toàn cầu, tạo tiền đề cho mạng lưới rộng lớn hỗ trợ phong trào
57
Harry M Cleaver , The Zapatista Effect: The Internet and the Rise of an Alternative Political Farbic, Journal
of International Affairs, Vol 51, 1998 630
58
David Ronfeldt , The Zapatista social netwar in Mexico, , Rand, 1998, tr. 3
51
Zapatista. Ở một số nước, phong trào này cũng đã trở thành phương tiện thúc
đẩy hơn nữa nhận thức và những thách thức của chủ nghĩa tư bản tân tự do
dẫn tới sự cần thiết phải hành động vì công lý toàn cầu.
Phong trào Zapatista nổi dậy ban sức mạnh cho phong trào xã hội mới
nổi và với khả năng để phản đối sức mạnh kinh tế, chính trị và được coi là sự
mở màn cho những thách thức đối với Liên Hợp Quốc, các hội nghị thượng
đỉnh thế giới, các hoạt động qua biên giới của "phong trào xã hội mới" và sự
cần thiết phải giải quyết các chủ đề như nợ, quy tắc đầu tư quốc tế, thương
mại và phát triển các vấn đề kinh tế. Các cuộc biểu tình tại các sự kiện như
vậy, nhằm mở rộng tầm nhìn và hành động của các mạng lưới xuyên quốc gia
liên quan đến các vấn đề toàn cầu và thiết lập trong làn sóng chuyển động của
các phong trào xã hội toàn cầu.
2.2.2 Diễn đàn xã hội thế giới (WSF)
Diễn đàn xã hội thế giới (WSF) được thành lập vào năm 2001 như một
sự phản ứng ban đầu chống lại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) diễn ra
hàng năm tại Davos, Thụy Sĩ. Tuy nhiên diễn đàn nhằm vào mục tiêu “tập
trung phê phán tổng thể vào sự thiếu dân chủ trong các vấn đề kinh tế và
chính trị toàn cầu”59 và thông qua diễn đàn để liên kết với nhau thay vì chỉ đi
biểu tình hay diễu hành ngoài đường phố.
WSF được tạo ra không phải là một phong trào chính trị hay một chủ
thể quan hệ quốc tế, đơn thuần là một “không gian mở” mọi người có thể trao
đổi ý kiến về các vấn đề toàn cầu, "một nơi gặp gỡ với tư duy phản chiếu cởi
mở, tranh luận dân chủ của các ý tưởng, xây dựng các đề xuất, trao đổi kinh
nghiệm, và nối kết cho hành động hiệu quả"60.
59
Globalization The Esseintials, George Ritze, tr 307
60
Jeffrey S. Juris, Social Forums and their Margins: Networking Logics and the Cultural Politics of
Autonomous Space, OWB, 2013, tr 259
52
 Sự đa dạng của những người tham gia WSF đến từ các hình nón phía
Nam của Mỹ La tinh (đặc biệt là Brazil, Uruguay và Argentina) và Nam Âu
(Ý, Pháp và Tây Ban Nha), mục tiêu nỗ lực tạo sự thuận lợi cho sự tham gia
của mọi người từ châu Á, châu Phi và và các phần khác Mỹ La Tinh. Gồm
liên minh rộng rãi của các tổ chức, tổ chức công đoàn, cùng với một loạt các
các mạng lưới xuyên quốc gia làm cho sự phát triển của các đề xuất chính trị
được cụ thể hóa.
Khẩu hiệu của phong trào “một thế giới khác là hoàn toàn có thể” với
mong muốn thay đổi thế giới, thay thế chủ nghĩa tự do mới đang thống trị thế
giới về các mặt kinh tế và chính trị.
Về nguồn gốc, WSF xây dựng dựa trên quá trình gặp gỡ từ trước đó,
bao gồm “cuộc họp quốc tế ở Chiapas và Tây Ban Nha của Zapatista, và các
cuộc họp tổng thể của Nhân dân Hành động Toàn cầu (PGA). Ủy ban quốc tế
(IC) được thành lập sau khi WSF đầu tiên diễn ra để mở rộng quá trình giám
sát tổng thể ” .
61
Tuy nhiên một sáng kiến cụ thể đối với một sự kiện Xã hội Dân sự trên toàn
thế giới xuất hiện vào đầu năm 2000 với ý tưởng của Oded Grajew, điều phối
viên Hiệp hội Doanh nhân Brazil quốc gia. Vào tháng 2 năm 2000, chủ tịch
Bernard Casse và giám đốc ATTAC (Hiệp hội dựa trên thuế giao dịch tài
chính đối với viện trợ của công dân Pháp) gặp Grajew và Francisco Whitaker
ở Paris để thảo luận về khả năng tổ chức một diễn đàn như vậy. Cuộc thảo
luận của họ đề xuất ba ý tưởng trung tâm cho diễn đàn này:
 Trước hết, nó sẽ được tổ chức vào miền Nam, cụ thể là Porto Alegre,
thành phố của Brazil.
61
Jeffrey S. Juris, Social Forums and their Margins: Networking Logics and the Cultural Politics of
Autonomous Space, OWB, 2013, tr 258
53
 Thứ hai, tên được gọi là Diễn đàn Xã hội Thế giới (WSF), chỉ thay đổi
một từ quan trọng từ tên của “kẻ thù” Diễn đàn Kinh tế Thế giới
(WEF). Tên gọi này chĩ thay thế một chữ cái Social (Xã hội) với
Economic (Kinh tế).
 Thứ ba, cần được tổ chức cùng ngày với WEF, vì như thế sẽ tạo được
sức hấp dẫn đối với các truyền thông. Cùng thời gian đó họ đã chính
thức được đảm bảo hỗ trợ của chính quyền thành phố Porto Alegre và
chính quyền bang Rio, dưới sự kiểm soát của Đảng Công nhân (Partido
dos Trabalhadores).
“Năm 2002 chính quyền thành phố cung cấp khoảng 300 USD và nhà
nước là 1 triệu USD cho sự kiện này”62. WSF được thành lập ban đầu và phần
lớn dựa trên cơ sở hoạt động qua mạng internet. WSF là một mạng xã hội rất
lớn và sẽ không có gì ngạc nhiên khi họ sử dụng rộng rãi “văn hóa mạng" 63để
tạo ra các mối quan hệ và kết nối giữa các yếu tố đa dạng và độc lập theo
chiều ngang, thông tin liên lạc mở và tự do thông tin trong và giữa các thành
phần.
Diễn đàn Xã hội Thế giới tổ chức lần đầu tiên vào tháng Giêng năm
2001 thu hút khoảng “5000 người tham gia đăng ký từ 117 quốc gia và hàng
ngàn nhà hoạt động tới Brazil”64. Đối với các Diễn đàn thứ hai, con số này đã
tăng lên đáng kể, tăng đến hơn 12.000 đại biểu chính thức của 123 quốc gia
và hàng chục ngàn người tham gia. Tác động phương tiện truyền thông toàn
cầu của Diễn đàn thứ hai cũng đã mạnh hơn đáng kể trong năm trước. Sự kiện
này đã được tổ chức đồng thời với Diễn đàn Kinh tế thế giới trong cả hai năm.
Điều này phản ánh sự tự tin ngày càng tăng giữa các nhà tổ chức, một số
62
Teivo Teivainen, The World Social Forum and global democratisation: learning from Porto
Alegre, 2002 tr. 623
63
George Ritzer, The globalization: The essentials, John Wiley & Sons Ltd, 2011, tr 307
64
Teivo Teivainen, The World Social Forum and global democratisation: learning from Porto
Alegre, 2002, tr. 624
54
người cồn bình luận rằng "Davos được đánh giá là bóng tối của Porto
Alegre”65.
Bên cạnh các cuộc thảo luận về các vấn đề toàn cầu, WSF còn liên kết
và tạo ra mạng lưới phản đối chống chiến tranh của Mỹ tại Iraq trong gian
đoạn 2003 và hàng loạt các phong trào chống đối các tổ chức quốc tế khác.
Tháng 11 năm 2002 Diễn đàn Xã hội châu Âu đã đưa lời kêu gọi đầu tiên cho
sự kiện 15 tháng 2 năm 2003, ngày hành động chống lại cuộc xâm lược sắp
xảy ra do Mỹ đứng đầu ở Iraq. Dẫn đến các cuộc biểu tình của hàng chục
triệu người tại hơn 500 thành phố và thành lập “ngày toàn cầu phối hợp hành
động lớn nhất trong lịch sử”66 trong những năm 2003, 2004. Mặc dù bị thu
hút sự chú ý từ phương tiện truyền thông rất cao cũng như sự đàn áp gay gắt
của cảnh sát, các mạng lưới xuyên quốc gia vẫn hoạt động xây dựng liên minh
cho các phong trào của mình. Các cuộc biểu tình chống lại các tổ chức tài
chính toàn cầu cũng tiếp tục như cuộc biểu tình chống lại Hội nghị Bộ trưởng
lần thứ năm của WTO tại Cancun, Mexico, trong tháng 9 năm 2003.
Cũng giống như tại Seattle, áp lực từ những cuộc chống đối dẫn tới kết
quả là sự sụp đổ của các cuộc đàm phán thương mại. Các cuộc biểu tình và
các sự kiện văn hóa trong tháng 7 năm 2005 gây áp lực cho lãnh đạo G8 họp
tại Gleneagles, Scotland. Cuối cùng, theo yêu cầu, G8 đã đồng ý một thỏa
thuận “hủy bỏ khoản nợ của 18 quốc gia nghèo nhất thế giới” .
Phong trào công lý toàn cầu của WSF đã được thử thách sâu sắc bởi
các chính sách đơn phương của chính phủ Mỹ. Tuy nhiên, sự thành công của
các hoạt động toàn cầu như vậy là sự đoàn kết tiếng nói và huy động sự đồng
thuận của đa số lớn của dư luận thế giới, cũng được phản ánh trong các cuộc
65
Luuk van Middelaar, On Logos and Grassroots: The anti-globalisation movement between,
Institute of Infonomics, 2002
66
Micheal Albert, The World Social Fourum : Challenging Empires, The Editors, 2004 tr 327
67
http://www.democracyuprising.com/2007/04/anti-globalization-movement/
55
thăm dò ý kiến công chúng, qua đó gây áp lực cho một sự thay đổi với nhà
hoạch định các chiến lược quốc gia và các tổ chức của chủ nghĩa tư bản trên
toàn cầu.
Tóm lại, Diễn đàn Xã hội Thế giới là một trong các quá trình xã hội
dân sự triển vọng có thể đóng góp đáng kể vào công cuộc chống đối lại những
mặt trái của toàn cầu. Đến nay Diễn đàn Xã hội Thế giới vẫn duy trì được sức
sống của mình khi tiếp tục tổ chức các hội nghị thường niên mỗi năm và vẫn
thu hút sự tham gia của nhiều thành viên nhiều tổ chức, cá nhân trên toàn thế
giới. WSF giờ đây cũng trở thành một mái nhà chung uy tín của thế giới thứ
3, của các nước đang phát triển muốn chia sẻ, đóng góp những ý tưởng để có
một thế giới tốt đẹp hơn
2.2.3 Phong trào hành động của nhân dân toàn cầu (PGA)
Năm 1996, hội nghị quốc tế của nhân loại chống lại chủ nghĩa tự do
mới do EZLN tổ chức ở Chiapas đã có hơn 5000 nhà hoạt động tại hơn 40
quốc gia trong hội nghị này S. Marcos đã đưa ý tưởng về một mạng lưới toàn
cầu (vai trò như một mặt trận) chống lại chủ nghĩa tự do và toàn cầu hóa. Tới
năm 1998 một cuộc họp quốc tế khác tại Tây Ban Nha đã đánh dấu sự ra đời
của Phong trào hành động của nhân dân toàn cầu (PGA), một mạng lưới tổ
chức hoạt động thống nhất chống lại chủ nghĩa tư bản, chủ nghĩa đế quốc và
67
sự xâm lấn văn hóa.
Danh sách các nhóm và tổ chức đã tham gia tại hội nghị toàn cầu cho
thấy có một “sự lây lan địa lý”68. Đa số các nhóm đã tham gia vào các hoạt
động của mạng chủ yếu là từ châu Mỹ Latin và châu Âu, và có nhận thức cao
trong mạng lưới cho thấy sự cần thiết phải tạo điều kiện tham gia vào mạng
lưới của khu vực. Các thành viên tham gia vào nhóm gồm có Maori của New
68
Hermamn Maiba , Grassroots transitional social movement activism: the case of people’s global
action, Sociological Focus, Vol 38, 2005, tr 53
56
Zealand, Hiệp hội Nông dân của bang Granhian, Ấn Độ, Liên đoàn hỗ trợ
công nhân của Canada…PGA chính là một tổ chức đã có rất nhiều những
hoạt động nhằm “trợ giúp cho các cuộc đấu tranh của các phong trào trên toàn
cầu, mong muốn xây dựng phương án quyền lực nhân dân địa phương”69.
PGA là một trong những mạng lưới hành động đầu tiên để nhắm mục tiêu tới
Tổ chức thương mại thế giới (WTO) nói riêng và chủ nghĩa tư bản nói chung.
PGA không có người phát ngôn mà đưa ra định hướng theo “năm nguyên
tắc”70:
 Một là, chống đối rõ ràng với chủ nghĩa tư bản, chủ nghĩa đế quốc, và
chế độ phong kiến.
 Hai, loại bỏ tất cả các hình thức của sự thống trị và phân biệt đối xử.
 Ba, đối đầu với tập đoàn lớn và các lực lượng của chủ nghĩa tư bản tự
do mới.
 Bốn, kêu gọi hành động trực tiếp và bất tuân dân sự và hỗ trợ cho cuộc
đấu tranh của xã hội phong trào mà tối đa hóa tôn trọng sự sống và
quyền dân tộc cũng như việc xây dựng các giải pháp thay thế của địa
phương đối với chủ nghĩa tư bản toàn cầu.
 Năm, tổ chức dựa trên sự tự chủ.
PGA không có trụ sở chính, không có kinh phí trung ương, không có thành
viên, và không có đại diện. Các nhóm sử dụng công nghệ thông tin như
internet và e-mail để phổ biến thông tin, tạo điều kiện thông tin liên lạc, phối
69
http://www.iicat.org/wp-content/uploads/2013/09/20832255.pdf
70
Alex Khasnabish , Organization: Peoples' Global Action (PGA), McMaster University, 2005, tr 2
57
hợp hành động. Kể từ khi thành lập, PGA đã phối hợp nhiều hành động toàn
cầu để thể hiện sự phán kháng ở các cuộc biểu tình trên toàn cầu.
Lời kêu đầu tiên cho một "Global Days of Action" (GDAs - Ngày toàn
cầu hành động) đã được gửi qua email đi khắp nơi. Huy động một cuộc biểu
tình lớn tại “lễ hội chống chủ nghĩa tư bản” vào tháng 6/1996 bắt đầu ở
London và lan rộng ra khắp thế giới. Ở phong trào “Reclaim the Street”
(giành lại những con phố) tại London, GPA đóng một vai trò nhưng mạng
lưới cung cấp thông tin, dữ liệu cho phong trào. Sau "Ngày toàn cầu hành
động " một chuỗi các GDA tiếp theo đã diễn ra, chẳng hạn như “năm 1999 tại
Cologne và Seattle; năm 2000 tại Washington, Melbourne và Prague; năm
2001 tại Quebec, Gothenburg, Genoa và Qatar; năm 2002 tại thành phố New
York, Calgary, Evian và Cancun năm 2003”.71
GPA đã mang lại một mạng lưới gắn kết dù không phải là một mặt trận,
không người phát ngôn và người lãnh đạo. Nhưng bất chấp sự chênh lệch, sự
hỗn loạn đó hàng ngàn tổ chức cơ sở của tất cả các châu lục đã tham gia trong
những “ngày toàn cầu hành động” được kêu gọi bởi PGA, và nó tiếp tục là
một trọng tâm thúc đẩy hành động toàn cầu.
Mạng lưới này tới nay vẫn đang hoạt động và mỗi năm lại có những lời
kêu gọi cho một vấn đề khác nhau của toàn cầu như nhập cư, môi trường, lao
động và quyền con người…
Qua các phong trào chống toàn cầu hóa ở các nước phát triển và các
nước đang phát triển có thể thấy đây là các phong trào nổi bật, đại diện cho sự
chống lại những mặt trái của toàn cầu như sự bóc lột của các công ty xuyên
71
Hermamn Maiba , Grassroots transitional social movement activism: the case of people’s global
action, Sociological Focus, Vol 38, 2005, tr 51
58
quốc gia đối với con người, môi trường, xã hội. Hay các nhà nước không Đây là những phong trào đã có những ảnh hưởng và tác động nhất định
phấn đấu cải thiện đời sống cho nhân dân. Tất cả các phong trào này đều đối với toàn cầu hóa và những chủ thể của toàn cầu hóa. Làm góp phần thay
không phải do một tổ chức nào hay một nhà lãnh đạo nào. Hoàn toàn do các đổi suy nghĩ và chính sách của CNTB và các tổ chức quốc tế buộc phải công
mạng lưới vô chính phủ, những nhóm tập hợp nhau lại. Dù có những mục tiêu bằng hơn, dân chủ hơn.
tranh đấu khác nhau nhưng đều có kẻ thù chung là “mặt trái của toàn cầu
Với phong trào ở các nước đang phát triển nổi bật là phong trào
hóa”. Các phong trào đều để lại những ảnh hưởng lớn, và có những tác động
Zapatista, Mexico, Diễn đàn Xã hội thế giới và Hành động nhân dân toàn cầu
nhất định đối với công chúng và các khu vực khác nhau trên toàn cầu. Mạng
nhờ mạng lưới internet rộng lớn các phong trào này đã liên kết nhau lại thành
lưới này với sự hỗ trợ của công nghệ toàn cầu hóa là mạng lưới internet đã
những diễn đàn những phong trào quy tụ được một số lượng lớn thành viên từ
ngày càng lan tỏa và trở thành phong trào lớn trên toàn cầu.
khắp năm châu. Chủ yếu tập trung ở các nước phát triển, các nước ở thế giới
Tiểu kết: thứ 3. Cùng nhau họp lại nhằm phân tích những mặt trái của toàn cầu hóa và
phản đối các mặt trái đó. Các phong trào này cũng có liên kết mạnh mẽ với
Trong chương 2 luận văn đã đưa ra phân tích thực trạng một số phong
các phong trào ở các nước đang phát triển, như Hành động nhân dân toàn cầu
trào chống đối toàn cầu hóa tiêu biểu đã diễn ra trên thế giới ở các nước phát
thường góp mặt trong các phong trào với khẩu hiểu “Ngày hành động” cho
triển và đang phát triển.
thấy tính liên kết và gắn bó giữa các khu vực, giữa các phong trào.
Với phong trào ở các nước phát triển, nổi bật là phong trào J18, phong
Các phong trào có những thắng lợi nhất định mặc dù mỗi phong trào có
trào N30, phong trào J20 ở các quốc gia Anh, Mỹ và Ý. Đây đều là các quốc
những mục tiêu khác nhau, thành phần khác nhau. Nhưng đều mang lại một
gia phát triển nơi toàn cầu hóa đã hội nhập vào rất mạnh mẽ nhưng cũng
cái nhìn khác về toàn cầu hóa, những điểm tối và cần phải thay đổi của toàn
chính tại các quốc gia này những phong trào chống đối toàn cầu hóa lại diễn
cầu hóa nếu như không muốn một phong trào chống đối liên kết tất cả các nơi
ra khá gay gắt, và có cả những thương vong. Thành phần tham gia phong trào
trên toàn cầu.
ở các nước phát triển khá đa dạng từ cánh tả tới cánh hữu, nhiều mục đích
khác nhau những phần lớn là phản đối những chính sách của các tổ chức quốc
tế như WTO, IMF đồng thời nói lên quan điểm phản đối những góc tối của
toàn cầu hóa như phá hủy môi trường, bóc lột sức lao động của con người.
Những phong trào này đã có những thành công khi buộc các tổ chức quốc tế
phải

59 60
 CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ SỰ TÁC ĐỘNG CỦA PHONG TRÀO bảo vệ và giữ gìn, không vì sự hội nhập toàn cầu hay lợi dụng sự hội nhập
CHỐNG ĐỐI TOÀN CẦU HÓA VỚI THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM VÀ toàn cầu để xóa bỏ nó.
DỰ BÁO SỰ PHÁT TRIỂN CỦA PHONG TRÀO TRONG TƯƠNG Bên cạnh đó, các mạng lưới xã hội dân chủ vẫn đang có rất nhiều nỗ
LAI lực trong việc đẩy mạnh hoàn tất việc tập hợp các lực lượng tham gia vào
phong trào thông qua việc đồng hóa và chuyển đổi thành xu thế chính trị - tư
3.1 Đánh giá tác động của phong trào chống Toàn cầu hoá đối với thế
tưởng. Điều này thể hiện rõ sự đồng nhất chính trị và cơ cấu hóa tổ chức thể
giới và Việt Nam
hiện thông qua tiến trình của WSF. Là lực lượng mới nên phong trào đã góp
3.1.1 Tác động của phong trào với thế giới
phần lên án và ngăn chặn sự bành trướng toàn cầu hóa tư bản chủ nghĩa trên
 Về chính trị:
phạm vi toàn cầu, phản đối chiến tranh, trở thành bạn đồng minh của phong
Trên thực tế, phong trào chống toàn cầu hóa là lực lượng tham gia tích
trào cộng sản và công nhân quốc tế và các phong trào dân chủ. Như vậy cùng
cực, tạo được vị thế và ảnh hưởng to lớn đến đời sống chính trị ở nhiều nước
với sự phát triển của xu thế toàn cầu hóa, mặt tiêu cực của toàn cầu hóa sẽ gia
và trên trường quốc tế. Hiệu ứng xã hội của phong trào cũng mang nhiều màu
tăng và do đó phong trào chống toàn cầu hóa cũng có bước phát triển mới, sẽ
sắc chính trị khá rõ đặc biệt là khi nó kết hợp với phong trào công nhân và
tập hợp được nhiều lực lượng chính trị - xã hội, sẽ trở thành một phong trào
dân tộc, giữa cánh tả và cánh hữu, giữa các nhóm và mạng lưới liên kết dù
có tác động tích cực tới mọi lĩnh vực của đời sống thế giới, sẽ là một lực
mang nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng đều có kẻ thù chung là những mặt
lượng cần có sự liên minh chiến lược. Giống như GPA một mạng lưới tuy
trái của toàn cầu hóa và mong muốn đấu tranh vì một trật tự thế giới mới có
không có lãnh đạo, không có trụ sở những đã mang tới một sự thay đổi mới
nhiều tiến bộ, dân chủ hơn, xóa đi những bất công áp bức cho những tầng lớp
về sự liên kết lẫn nhau giữa các thành phần tham gia chống đối nhờ sức mạnh
từ “bên dưới”.
của mạng truyền thông. Một bước ngoặt cho các phong trào xã hội lấy đó là
Trong điều kiện cụ thể, những mục tiêu xã hội mà phong trào hướng
tôn chỉ để phát triển các phong trào.
đến cũng vượt qua tôn chỉ phi chính trị. “Ở đây nổi lên trên hết là mối quan hệ
Các cuộc biểu tình trong nước và quốc tế tiếp tục ở bên ngoài của các
giữa toàn cầu hóa với chủ quyền quốc gia dân tộc. Cùng với đà phát triển
tổ chức tài chính quốc tế hiện thân nhiều phong trào toàn cầu bao gồm các
mạnh mẽ của toàn cầu hóa kinh tế, về khách quan đã đặt ra những thách thức
cuộc đình công của công đoàn ở Hàn Quốc, chiến đấu chống lại tư nhân nước
với chủ quyền quốc gia”72. Những cuộc biểu tình phản đối sự xâm chiếm lãnh
Bolivia và Nam Phi, vận động quần chúng của xã hội dân sự ở Argentina sau
thổ để xóa đi những đặc trưng lãnh thổ là không được chấp nhận. Chủ quyền
sụp đổ kinh tế của đất nước năm 2001, cuộc đấu tranh chống lại sự phát triển
quốc gia dân tộc là điều linh thiêng cho mỗi dân tộc mỗi công dân cần được
của các đập thủy điện ở nông thôn Ấn Độ, kháng cự của Indonesia trong bối
72
Third World Network, Globalization, Liberalization, Protectionism: Impacts on poor rural producers in
cảnh của cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, các hoạt động của
developing countries, TWN, 2006, tr 75 phong trào nông dân không có đất đai tại Brazil, những nỗ lực của châu Phi

61 62
để bảo đảm tiếp cận với thuốc điều trị AIDS chung chi phí thấp, và các cuộc
biểu tình ở Trung Mỹ chống lại việc thông qua các hiệp định thương mại với
Hoa Kỳ. Tất cả sẽ làm cho các phong trào ngày càng lớn mạnh hơn và các
mạng lưới liên kết sẽ trở nên mạnh mẽ, phủ sóng xa hơn
 Về mặt kinh tế:
Những thành công của các phong trào ở Seattle 1999 hay Cancun 2003
và những cuộc phản kháng mạnh mẽ nhắm vào các tổ chức quốc tế, các tập
đoàn tư bản xuyên quốc gia như một cơn lốc mạnh mẽ buộc các tổ chức, các
công ty tư bản phải xem xét, đánh giá lại một cách khách quan hơn về toàn
cầu hóa, về phương thức thúc đẩy nó, phải quan tâm hơn tới các giải pháp
mới nhằm hạn chế các tác động tiêu cực của tiến trình này. Trên thực tế, trong
thời gian qua, phong trào này đã có ảnh hưởng nhất định tới các quyết định
của nhiều nước và tổ chức quốc tế liên quan đến những vấn đề cụ thể trong
tiến trình toàn cầu hóa. Tại nhiều hội nghị và diễn đàn đa phương trong thời
gian gần đây, các nước nhấn mạnh hơn những vấn đề như cải cách các thiết
chế tài chính thế giới (IMF, WB). Nhiều nước phát triển cam kết xóa nợ cho
các nước nghèo, dành nhiều ưu đãi đặc biệt hơn cho các nước đang phát triển,
dành quan tâm thảo luận nhiều hơn về các vấn đề lao động, môi trường, của
toàn cầu hóa. Phong trào đã buộc Ngân hàng thế giới và Qũy tiền tệ thế giới
có thái độ tích cực hơn trong chính sách cũng như hành động như buộc phải
mở cửa thị trường tư bản nhiều hơn.
Những kết quả tích cực, nhất là của Hội nghị UNCTAD 10 tại Bangkok
tháng 02/2000 và của Hội nghị Thượng đỉnh Nam - Nam tại Cuba tháng
4/2000, đã phản ánh khá rõ việc các nước nghèo và đang phát triển đang tăng
cường tập hợp lại để có tiếng nói chung đòi thiết lập những mối quan hệ quốc
tế công bằng hơn, trong đó các nước nghèo và đang phát triển phải được
hưởng những ưu đãi cần thiết để phát triển. Một mặt sẽ buộc các công ty
63
xuyên quốc gia và các nước nhìn chung phải quan tâm hơn tới vấn đề tạo
thêm công ăn việc làm, cải thiện điều kiện làm việc, giữ gìn môi trường. Mặt
khác, chúng cũng tác động trực tiếp vào quá trình chuẩn bị cho các vòng đàm
phán mới các các hiệp định của một số nhóm, tổ chức.
Sự phát triển của phong trào chống mặt trái của toàn cầu hóa là lời cảnh
tỉnh cho những thế lực muốn sử dụng toàn cầu hóa như một công cụ để duy trì
sự nô dịch kiểu mới nhằm đặt thế giới theo sự kiểm soát của mình.
 Về mặt văn hóa xã hội:
Phong trào chống toàn cầu hóa buộc người ta chú ý và nhận ra mặt trái
của toàn cầu hóa, thấy được hiện thực và có chính sách điều chỉnh cụ thể
nhằm hạn chế. Với hình ảnh về cái chết đầy ám ảnh của chàng trai 23 tuổi
trong cuộc biểu tình ở Genoa, Italia phủ sóng trên khắp thế giới đã cho thấy
rằng đó không còn là vấn đề của một quốc gia, hay của một đảng phái nào.
Những gì mà toàn cầu hóa gây ra là vấn đề của toàn nhân loại. Nó phải được
thay đổi để giúp cho đời sống con người được đảm bảo và nâng cao hơn. Bên
cạnh đó, những phong trào này đã đưa nhân loại xích lại gần nhau hơn. Có tác
dụng nâng cao nhận thức cho mỗi người, luôn ý thức được giá trị của mình.
Luôn trong tâm thế đấu tranh để mang lại một thế giới tốt đẹp hơn.
Thêm vào đó, các phong trào phần nào góp phần thay đổi những chính
sách xã hội, chính sách lao động của các tập đoàn lớn, buộc họ vào đối xử tốt
hơn với nhân công, có những chính sách hợp lý, không để người lao động
luôn trong tình trạng bị bóc lột thậm tệ với điều kiện sống tồi tàn.
Bên cạnh những tác động về chính trị, các phong trào cũng góp phần cho thấy
văn hóa của mỗi quốc gia cần được giữ gìn và bảo tồn, cũng không thể áp
dụng những giá trị văn hóa của mỗi quốc gia lên các quốc gia khác. Họ đã
đưa ra những lời cảnh tình nhằm hạn chế sự du nhập ồ ạt của các giá trị văn
hóa ngoại lai vào văn hóa các nước, các khu vực. Điều này cũng nhằm nâng
64
cao ý thức của mọi người hiểu rõ hơn về những giá trị văn hóa của quốc gia
mình để giữ gìn và bảo tồn.
ước mình.
 Đối với an ninh quốc gia
Có thể thấy xu hướng toàn cầu hóa đang đặt ra cho nền an ninh mỗi
quốc gia những vấn đề mới và khác so với trước. Bên cạnh những vấn đề như
khủng bố, chiến tranh, bạo động thì những phong trào biểu tình dù là ôn hòa
cũng hết sức phức tạp.Việc chuẩn bị kĩ lưỡng như tại phong trào Genoa 2001
vẫn xảy ra những điểm đen đáng tiếc cho thấy những tác động không hề nhỏ
của những phong trào phản đối mặt trái của toàn cầu hóa này. Buộc các nước
các tổ chức phải suy xét lại, có những chính sách đúng đắn, thích hợp với
những người tham gia biểu tình. Để giữ được sự ổn định cho các quốc gia, các
khu vực. Vấn đề an ninh quốc gia cần gắn chặt vấn đề này với các yêu cầu
phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường, giũ gìn bản sắc văn hóa dân tộc
và phát triển con người để đảm bảo an ninh cho mỗi quốc gia.
 Một số tác động tiêu cực
Đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu hóa giúp con người nhìn nhận
sâu sắc hơn về những mặt trái của toàn cầu hóa. Nhưng trong quá trình phản
kháng của các phong trào cũng đã đem lại một số trở ngại cho quá trình vận
động và phát triển của xu thế toàn cầu hóa.
Các phong trào phần nào đó đã gây cản trở trong việc giao thương giữa
các quốc gia khiến cho các nước không tận dụng được lợi thế cạnh tranh của
mình, không tận dụng được tiềm lực tài nguyên của mình khiến các quốc gia
không chuyên môn hóa sản xuất cũng như trao đổi hàng hóa, dịch vụ.
65
Một số cuộc họp của các tổ chức quốc tế đã bị đình trễ, giao thông và an ninh
tại các địa điểm luôn ở trong tình trạng căng thẳng ảnh hưởng tới an ninh xã
hội.
Tuy mục đích ban đầu là rút ngắn sự phân hóa giàu nghèo nhưng việc
cản trở giao thương vô hình chung làm sản xuất trong nước trì trệ khiến cuộc
sống của người dân trong xã hội gặp không ít khó khăn.
Một số phong trào đã dẫn tới những thương vong không đáng có,
những hình ảnh về việc cảnh sát bắt giữ, ném hơi ga, người bị thương nhập
viện hay bị chết là những hình ảnh xấu của phong trào. Nó làm cho sự tin
tưởng vào các phong trào bị giảm sút đi ít nhiều.
Một số tổ chức cực đoan sẽ lợi dụng các phong trào chống toàn cầu hóa
để phát động các cuộc bạo động, khủng bố mang tính chất tiêu cực gây ảnh
hưởng xấu đến xã hội và nên kinh tế toàn cầu.
3.3.2 Tác động của phong trào với Việt Nam
 Việt Nam và quan điểm về phong trào chống toàn cầu hóa.
Việt Nam cũng nằm trong làn sóng tác động của toàn cầu hóa nên
không thể tránh khỏi những tác động tiêu cực của nó, đồng thời cũng chịu
những tác động nhất định của những phong trào chống đối toàn cầu hóa. Mặc
dù không tham gia vào các phong trào chống đối toàn cầu hóa. Nhưng Việt
Nam cũng nhận định rõ các mặt trái của toàn cầu hóa và đưa ra những đánh
giá nhằm có một hướng đi đúng đắn. Với phong trào này Đảng ta nhìn nhận
và nêu ra trong các văn kiện của Đại hội. Trong Văn kiện đại hội IX đã thấy
rõ “tính hai mặt của toàn cầu hóa”73 và phong trào chống mặt trái của toàn cầu
73
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng Cộng sản Việt Nam họp từ ngày 19-4-2001 đến ngày
22-4-2001 tại thủ đô Hà Nội
66
hóa là một tất yếu khách quan. Đảng ta quan niệm phong trào chống mặt trái
toàn cầu hóa về thực chất là một cuộc đấu tranh giữa các lợi ích, mà chủ thể là
các lợi ích này là các giai cấp, dân tộc, quốc gia, tập đoàn. Nhận thức rõ nội
dung của phong trào là thiết lập một trật tự thế giới mới như mục đích của thế
giới đã đề ra.
Trong bối cảnh thế giới như vậy, Việt Nam xác định phải chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế, vừa hợp vừa bảo vệ của chính mình vì một trật tự kinh
tế quốc tế công bằng, chống lại những áp đặt phi lý của những thế lực cường
quyền, của các tập đoãn lũng đoạn xuyên quốc gia.
Đảng quán triệt phải nắm vững hai mặt hợp tác và đấu tranh trong quan
hệ quốc tế, những lợi ích trùng hợp thì hợp tác còn ngược lại thì đấu tranh.
“Trong hợp tác có đấu tranh để bảo vệ lợi ích dân tộc và chủ quyền quốc gia.
Đấu tranh để tiến tới hợp tác chứ không phải để thủ tiêu hợp tác” 74. Cần thúc
đẩy quan hệ hợp tác với các nước lớn bình đẳng bởi các nước lớn muốn bao
trùm nhưng họ cũng phải hợp tác, vì thế chúng ta tranh thủ mở rộng mối quan
hệ đa phương tạo môi trường hòa bình ổn định nhưng hợp tác với những
nguyên tắc nhất định.
Đảng ta cũng hoàn chỉnh và bổ sung các chính sách về hội nhâp kinh tế
quốc tế. Đảng đấu tranh nhưng trong hòa bình, dùng mối quan hệ hợp tác để
làm mất đi âm mưu thâu tóm của tư bản. Với phương châm là “chủ động và
tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế
trên các lĩnh vực khác” . Đây là phương pháp đấu tranh hữu hiệu mà Việt
75
Nam đang tiến hành.
74
http://www.xaydungdang.org.vn/Home/dien-dan/2010/2601/Dau-tranh-chong-quan-diem-sai-trai-
thu-dich-mot-nhiem.aspx
75
http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/Quan-triet-thuc-hien-nghi-quyet-dai-hoi-dang-XI/Noi-
dung-co-ban-van-kien/2011/2472/Quan-triet-nhung-quan-diem-moi-trong-duong-loi-chinh-sach-
doi.aspx
67
 Tác động của phong trào đối với Việt Nam
Về mặt kinh tế:
Việt Nam đang trong công cuộc đổi mới xây dựng kinh tế, và luôn
mong muốn mở cửa hội nhập với thế giới. Với các phong trào chống đối toàn
cầu diễn ra trên khắp thế giới trong những thập niên cuối của thể kỉ XX và
đầu XXI cũng đã có ít nhiều tác động tới kinh tế Việt Nam. Ví dụ như tình
hình biểu tình của các phong trào cũng làm cho tình hình giao thương bị đình
trệ như cuộc biểu tình ở Mỹ, Anh,…
Về mặt xã hội:
Các phong trào chống đối toàn cầu hóa ở Việt Nam vẫn chưa thật sự
được biết tới rộng rãi. Tuy nhiên các phong trào cũng đã ít nhiều tác động cho
thấy được những mặt trái của toàn cầu hóa với thế giới. Để qua đó người Việt
Nam nâng cao được nhận thức và tinh thần đấu tranh chống lại những bất
công trong xã hội, chống lại sự bóc lột của chủ nghĩa tư bản.
Hiện nay, ở Việt Nam cũng có rất nhiều những công ty tập đoàn đa quốc gia
tới đầu tư ở các vùng kinh tế mới như Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh, Bình
Dương, Đồng Nai…cũng có nhiều nơi điều kiện làm việc không tốt và trả
lương chưa cao. Tuy nhiên chúng ta cũng không có những hình thức chống
phá, đó là một biểu hiện tốt nhưng cũng nên nâng cao nhận thức về các vấn đề
này.
Về mặt chính trị:
Việt Nam có tham gia một số những phong trào trong đó có nội dung
chống mặt trái của toàn cầu hóa như Phong trào Không liên kết, Diễn đàn Xã
hội Thế giới (WSF). Trong tất cả các diễn đàn hay các phong trào Việt Nam
đều tham gia với mong muốn tạo mối quan hệ hợp tác và hữu nghị. Khẳng
định chỗ đứng của mình trên trường quốc tế và đấu tranh chống mặt trái của
toàn cầu hóa chứng tỏ là thành viên của thế giới. Nhưng không phải một mực
68
phản đối mọi tác động của toàn cầu hóa mà Việt Nam bên cạnh thúc đẩy việc
hợp tác thì còn nỗ lực tham gia chống đói nghèo, thu hẹp ranh giới giàu
nghèo, phát triển hài hòa các lĩnh vực, bảo vệ môi trường vì lợi ích không chỉ
của quốc gia mà của cả nhân dân thế giới. Đồng thời tham gia những phong
trào này Việt Nam dựa trên tinh thần hợp tác, không tham gia vào các cuộc
biểu tình nhằm mất an ninh và trật tự như Đảng ta đã khẳng định: “Tham gia
toàn cầu hóa là tất yếu khách quan và nhận thức đúng tác động của nó là cần
thiết trong bối cảnh hiện nay” . 76
Nhấn mạnh mặt trái của toàn cầu hóa, sự bất ổn và bất công trong quá
trình đó khong phải là phủ nhận nó mà là để hạn chế những mặt tiêu cực đó.
Trước những tác động của phong trào, Việt Nam cần có những hiểu
biết và bước chuẩn bị nhất định, để tránh những tác động tiêu cực, những
trường hợp phản kháng không đúng và đáng nên tham gia. Trước hết phải
phát huy mọi nguồn lực cả bên trong và bên ngoài để tập trung cho ưu tiên
nâng cao trình độ phát triển về mọi mặt, đặc biệt là kinh tế sớm đưa nước ta
thoát khỏi nước nghèo, kém phát triển. Đảng phải xác định quá trình hội nhập
chính là quá trình tham gia vào toàn cầu hóa, đây là quá trình vừa đấu tranh
vừa hợp tác và cạnh tranh gay gắt, nhiều cơ hội và không ít thách thức vì vậy
cần thực sự tỉnh táo và sáng suốt.
Phải quán triệt và chấp hành sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà
nước trong quá trình toàn cầu hóa và đấu tranh chống mặt trái của toàn cầu
hóa. Phải có những chính sách cụ thể trong từng lĩnh vực để có mục tiêu rõ
ràng và xác thực cho từng mặt của phong trào. Nâng cao nhận thức và trình
độ cho từng người để có thể nhận thức đúng đắn về toàn cầu hóa và đấu tranh
chống toàn cầu hoá, biết kết hợp với mục tiêu cá nhân với mục tiêu hòa bình
và công bằng xã hội trên thế giới. Việt Nam phải biết lựa chọn và kết hợp
76
http://dangcongsan.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=30231&cn_id=557483
69
nhuần nhuyễn các hình thức đấu tranh, khai thác hết mọi ưu điểm của các
hình thức đó để thu lại hiệu quả tốt nhất.
Mặt khác, trong lực lượng tham gia phong trào thì Việt Nam thì đủ tư
cách để có đa dạng các lực lượng tham gia dưới nhiều tầng lớp và giai cấp
nhưng phải trang bị cho họ những kiến thức và nhận thức nhất định để có thể
tham gia một cách chủ động.
Khi tham gia hội nhập kinh tế thì luôn phải nắm bắt được những quy
luật của thế giới để có thể hòa nhập nhưng phải luôn giữ vững các nguyên tắc
bảo về độc lập dân tộc và chủ quền của quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ nhằm bảo
vệ lợi ích của quốc gia dân tộc mình trong bố cảnh này.
3.2 Đánh giá về phong trào chống toàn cầu hóa trên thế giới
Phong trào chống toàn cầu hóa từ cuối thế kỉ XX và đầu thế kỉ XXI đã
trở thành một lực lượng chính trị - xã hội quy mô toàn cầu. Cống hiến to lớn
của nó đối với lợi ích nhân loại là đã cho thấy những nguy cơ tiềm ẩn đằng
sau sự "phồn vinh" của thế giới trong xu thế toàn cầu hóa tư bản chủ nghĩa và
thực tế là toàn cầu hóa cũng có nghĩa là nhiều người sống trong nền văn hóa
rất khác nhau trên toàn thế giới nhưng lại có cùng một kẻ thù chung. Các
phong trào chống đối toàn cầu hóa đã mang lại một hi vọng về “một thế giới
khác” dân chủ hơn bình đẳng hơn.
Trong các phong trào chống đối, các nhóm hay mạng lưới liên kết
thường sử dụng internet để kết nối và đó là một công cụ chính, đóng vai trò
quan trọng cho các phong trào. Nhờ có mạng lưới thông tin rộng rãi mà các
phong trào có thể tìm thấy nhau, liên kết với nhau theo chiều ngang.
Các phong trào thường được di chuyển tự do, và dân chủ trong các
quyết định. Các chương trình chống đối thường có nét tương đồng nhau với
các cuộc biểu tình, diễu hành, âm nhạc đường phố.
70
Tuy nhiên do sự khác biệt quá lớn về lợi ích và thành phần tham gia quá đa
dạng, phức tạp, nên phong trào này không phải là một phong trào có tổ chức
thống nhất và sự lãnh đạo nhất quán trên toàn thế giới, thậm chí không có một
người lãnh đạo cố định. “Không vững về luận thuyết và không được phối hợp
chặt chẽ” . 77
Phong trào này đại diện cho lợi ích không phải của đại đa số mọi thành
viên trên mà chủ yếu là của những nhóm ít nhiều chịu tác động bất lợi của quá
trình toàn cầu hóa. Và đồng thời, ở một mặt nào đó họ chỉ chống lại những
mặt tối của toàn cầu hóa mà thôi. Với các nước kém phát triển họ vẫn chưa
thể nhận biết hết về toàn cầu hóa và đôi khi họ còn muốn mở cửa hội nhập
nhiều hơn để có thể tiếp xúc với những điều mới mẻ về thông tin, để giao
thương, buôn bán. Bởi toàn cầu hóa mang lại những cơ hội không hề nhỏ cho
con người.
Các NGOs là lực lượng tổ chức chính của phong trào có vai trò tuy
ngày càng tăng song không thể vượt lên trên các chính phủ và các công ty
xuyên quốc gia nên khó có thể duy trì phong trào mạnh và lâu dài. Hơn thế,
một số nhóm cực đoan luôn gây rối bằng bạo lực không được ủng hộ của xã
hội cũng phần nào làm giảm ý nghĩa tích cực của phong trào.
Hiện nay, các phong trào chống đối toàn cầu hóa, không còn mạnh mẽ,
nó chỉ diễn ra lẽ tẻ và yếu ớt, và đã có những câu hỏi đặt ra, liệu rằng có phải
những phong trào toàn cầu hóa đã “biến mất”78 rồi hay không?
77
Thomas L. Friedman, Chiếc xe Lexus và cây Oliu, NXB Trẻ, TP.HCM, 2001,tr 412
78
Jeremy Gilbert, Anticapitalism and Culture Radical Theory and Popular Politics, Oxford, 2008,
tr 84
71
3.3 Dự báo về phong trào
Thế giới đã chuyển qua thập kỉ thứ 2 của thế kỉ XXI, trật tự thế giới sau
chiến tranh lạnh giờ đây không còn là 1 cực hay 2 cực rõ rệt mà trở thành một
thế giới đa cực, liên quan, ràng buộc với nhau. Các vấn đề quốc tế giờ đây
không thế do một quốc gia quyết định mà phải được sự đồng thuận của nhiều
quốc gia trên thế giới. Đối với các phong trào chống toàn hóa qua thực trạng
của phong trào chống đối trên toàn thế giới, bên cạnh những kết quả thu được
thì phong trào vẫn mang những hạn chế nhất định làm cho hiệu quả của
phong trào còn chưa cao. Chính từ những hạn chế đó đã rút ra một số kinh
nghiệm để trong thời gian tiếp theo khắc phục được nhưngc hạn chế và có kết
quả cao hơn.
Phải biết tận dụng và phát huy mọi nguồn lực cả bên trong lẫn bên
ngoài để tập trung cho ưu tiên nâng cao trình độ mọi mặt, đặc biệt là kinh tế
giúp đưa đất nước thoát khỏi kém phát triển.
Phải có một tổ chức lãnh đạo có hệ thống trên toàn thế giới, tập hợp các thành
viên của các tổ chức riêng lẻ, cùng thảo luận và thống nhất với nhau trong
một mục tiêu chung nhằm tạo ra sự thống nhất mang tính toàn cầu xúng tầm
với phong trào là phạm vi toàn thế giới.
Nâng cao trình độ nhận thức của mỗi thành viên tham gia, giúp họ hiểu
được rằng tham gia phong trào không chỉ cho lợi ích cá nhân mà còn cho cả
thế giới, là lợi ích cộng đồng. Điều này tạo sự thống nhất trong tư tưởng và
mục tiêu hành động.
Quán triệt và thực hiện một cách phối hợp chặt chẽ các hình thức đấu tranh,
hạn chế những tổ chức theo tư tưởng bạo lực để đảm bảo tính nhân văn của
phong trào.
72
 Trong quá trình thu hút lực lượng tham gia phong trào thì phải biết
phân rõ và bố trí sao cho hợp lý với trình độ chuyên môn và vị trí của từng
người và phù hợp với mục tiêu của từng tầng lớp.
Một bài học cho phong trào là biết xác định mục tiêu và phân rõ mục
tiêu đó ở lĩnh vực nào, phân rõ nó cần những vũ khí nào và phù hợp với hình
thức nào để có thể phân công lực lượng và có những chính sách phù hợp cho
từng nội dung chứ không phải hòa chung mục tiêu của cả phong trào. Sự
thành công của từng lĩnh vực chính là góp phần vào mục tiêu chung của
phong trào.
Trong thời gian tới, có lẽ sẽ khó tìm được những phong trào nào diễn ra
mạnh mẽ như ở Seattle, Genoa…với những cuộc biểu tình rầm rộ và những
cuộc phản kháng gay gắt. Các phong trào sẽ chỉ họp lại tại các diễn đàn như
WSF để tiếp tục tìm ra những mặt trái của toàn cầu hóa để thảo luận nhằm
đưa ra các giải pháp khắc phục và nâng cao hiểu biết cho các công dân toàn
cầu.
Các mạng lưới internet vẫn là những công cụ liên kết chính của các
diễn đàn và các tổ chức vô chính phủ nhằm liên kết, quảng bá thông tin, tuyên
truyền thông tin cho các thành viên những nhóm liên quan, quan tâm tới
những phong trào này.
Tiểu kết:
Trong chương 3, luận văn đánh giá một cách toàn diện những tác động
của những phong trào chống đối toàn cầu hóa đối với những khía cạnh kinh tế
- chính trị, xã hội của phong trào trên thế giới nói chung và Việt Nam nói
riêng.
Trong đó, với thế giới các phong trào chống đối toàn cầu hóa cũng có
những tác động nhất định như tác động về kinh tế, việc phong trào diễn ra trên
đường phố hay ở gần các cuộc họp của các tổ chức thế giới dẫn tới sự tắc
73
nghẽn giao thông cũng như là ảnh hưởng tới việc giao thương của các khu
phố, các trung tâm thương mại. Gây nên mất ổn định xã hội và chính trị, cản
trở các cuộc họp của các tổ chức quốc tế. Đồng thời nhiều cuộc biểu tình biến
thành bạo động gây ra những thương vong không đáng có, thậm chí là mất đi
tính mạng. Có thể nói đây là những tác động không tốt của phong trào.
Tuy nhiên, các phong trào này cũng buộc các tổ chức quốc tế, CNTB
và các nước nhìn lại về các chính sách chưa hợp lý của mình để điều chỉnh
cho phù hợp với toàn cầu hơn.
Đối với Việt Nam, phong trào chống toàn cầu hóa cũng được Đảng
nhìn và cho rằng Việt Nam đang trong quá trình hội nhập vì vậy phải nhìn cả
mặt tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa để phát triển. Nghiêm túc loại trừ và
đấu tranh với các mặt trái của toàn cầu hóa để đất nước được phát triển đúng
đắn và tốt đẹp hơn.
Trong chương 3, luận văn đã đánh giá về phong trào chống toàn cầu
hóa. Có thể thấy các phong trào với nhiều thành phần tham gia khác nhau,
nhiều mục tiêu tranh đấu khác nhau, và diễn ra ở nhiều địa điểm khác nhau
trên thế giới. Tuy nhiêu với sự liên kết qua mạng lưới internet các phong trào
đều mong muốn kêu gọi mọi người hiểu đúng hơn về toàn cầu hóa, những
mặt tích cực và tiêu cực qua đó đấu tranh với những mặt tiêu cực để làm cho
xã hội phát triển công bằng, dân chủ và văn minh.
Về dự báo phong trào trong tương lai, nếu các quốc gia, các tổ chức
quốc tế không thay đổi các chính sách và cách nhìn về toàn cầu hóa thì những
phong trào chống đối vẫn còn sẽ tiếp tục. Tuy nhiên, các phong trào vẫn sẽ
khó liên kết thành một phong trào toàn cầu bởi tính chất địa lý và mục tiêu
thành phần tranh đấu ở mỗi nơi đều khác nhau.
74

KẾT LUẬN
Xã hội loài người phát triển kèm theo rất nhiều sự thay đổi vượt bậc
của nhiều vấn đề mà ta không thể lường trước được, nó có ảnh hưởng không
nhỏ tới sự phát triển của đất nước và lợi ích của các nhân mình. Cơn bão toàn
cầu hóa phát triển cũng như sự ra đời của nó nhanh chóng đã tác động mạnh
mẽ tới sự phát triển các quốc gia và cục diện toàn thế giới. tranh thủ mặt tiêu
cực nhưng lại không chấp nhận mặt tiêu cực mà toàn cầu hóa mang lại, đó là
nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của phong trào chống toàn cầu hóa.
Phong trào chống đối toàn cầu hóa diễn ra ở cả các nước phát triển và
các nước đang phát triển. Bởi ở đâu toàn cầu hóa cũng có những mặt trái. Với
các nước phát triển là các vấn đề xã hội như thất nghiệp, an sinh xã hội, môi
trường…Còn ở các nước phát triển là sự vùng lên của các tầng lớp bị bóc lột
sức lao động của các tập đoàn xuyên quốc gia, với điều kiện làm viêc tồi tàn,
mức lương thấp, không đủ chi trả cho cuộc sống. Các vấn đề bệnh dịch, môi
trường, bất ổn định xã hội và sự biến thể của văn hóa cũng là các yếu tố
chống lại toàn cầu hóa.
Với các phong trào xã hội chống lại mặt trái của toàn cầu hóa không có
một tên gọi chính xác, cũng không có một hệ tư tưởng nào. Tất cả đều muốn
một thế giới bình đẳng hơn, cải thiện những mặt trái của toàn cầu.
Vì thế có rất nhiều những phong trào với các mục tiêu, mục đích khác nhau
nhưng lại có thể đứng cùng nhau trong các cuộc biểu tình. Các nhóm, tổ chức
chống đối đều nhờ mạng lưới công nghệ internet toàn cầu rộng lớn để kết nối
nhau lại. Tập hợp nhau lại để tiến hành các phong trào. Không có người lãnh
đạo cũng như những người phát ngôn. Trong mỗi phong trào hoặc các tổ chức
thường do các nhà văn, nhà báo đứng ra để nói lên những nguyện vọng của
75
mình như nhà báo Neomi Klein nổi tiếng với cuốn “No logo” – nói về sự bóc
lột của các thương hiệu lớn với người lao động hay Waden Bello cũng là một
nhà chống lại mặt trái của toàn cầu hóa, và thường được coi là người phát
ngôn cho một số phong trào.
Vì không có người lãnh đạo, những mục tiêu tranh đấu khác nhau.
Nhiều hệ tư tưởng khác nhau và ở nhiều khu vực địa lý khác nhau nên các
phong trào vẫn chưa trở thành một phong trào của toàn cầu. Các phong trào
vẫn chỉ trong tầm kiểm soát, chưa tạo được uy thế cũng như giải quyết được
những mâu thuẫn hay những mặt trái của toàn cầu.
Tuy nhiên, vơi sự phát triển ngày càng rộng lớn như Diễn đàn xã hội
thế giới chứng tỏ đây là một phong trào thu hút đông đảo lực lượng tham gia
và có ý nghĩa lớn lao. Hiện nay phong trào đang có những bước phát triển
đáng kể và ngày càng mở rộng trên toàn cầu. Có thể nói tương lai phong trào
này sẽ vẫn còn có những ảnh hưởng và tác động tới đời sống con người, làm
thay đổi nhận thức và làm thế giới trở nên tốt đẹp hơn.
Toàn bộ luận văn viết phong trào toàn cầu hóa đi vào làm rõ các
nguyên nhân, mục tiêu, phương thức hoạt động của các phong trào. Đồng thời
phần chính cho thấy những thực trạng của một số phong trào chống đối toàn
cầu hóa. Qua đó đánh giá tác động của phong trào đối với thế giới và Việt
Nam. Để có những nhận thức đúng đắn trong phong trào chống toàn cầu hóa.
Việt Nam đã tham gia tích cực và quá trình toàn cầu hóa nhưng cũng là thành
viên trong phong trào chống toàn cầu hóa nhằm xây dựng một thế giới tốt đẹp
hơn và bảo vệ đất nước mình.
76

TÀI LIỆU THAM KHẢO
 Tài liệu Tiếng Anh
Alex Khasnabish , Organization: Peoples' Global Action (PGA), McMaster
University, 2005
AK Thompson, Black Bloc, White Riot: Anti-Globalization and the
Genealogy of Dissent, AK Press, 2010
Bhagwati, Jagdish, In defense of globalization,Oxford: Oxford Univ, 2004
B. N. Ghosh, Halil M. Guven, Globalization and the third world: A study of
negative consequences, New York: Palgrave Macmilan, 2006
Catherine Eschle, Constructing “the anti-globalization movement,
International Journal of Peace Studies, 2004
Charles Ackah, Ernest Aryeetey, Globalization, trade, and poverty in Ghana,
Saharan Publishers, 2012
Clyde W. Barrow, Critical Theories of the State Marxist, Neo-Marxist, Post-
Marxist, The University of Wisconsin Press, 1993
Deborah A. Greebon, Civil Society’s Challenge to the State: A Case Study of
theZapatistas and their Global Significance, The Maxwell School of Syracuse
University, 2008
David Solnit and RBbBeca Solnit, The battle of the story of: The battle of
Seattle, AK Press, 2009
77
David Ronfeldt, John Arquilla, Graham Fuller, Melissa Fuller, The Zapatista
social netwar in Mexico, David Ronfeldt, Rand, 1998
Donatella della Porta, Massimiliano Andretta, Lorenzo Mosca, and Herbert
Reiter, Globalizations from below: Transnational Activists and Protest
Networks, University of Minnesota Press, 2006
Engler Marks, Anti-globalization movement: Encyclopedia Activisim and
Social Justice, SAGE publications, 2011
George Ritzer, The globalization: The essentials, John Wiley & Sons Ltd,
2011
Goldin, Ian, Globalization for development : Trade, finance, aid, migration,
and policy, Washington, DC. - New York : The World Bank : Palgrave
Macmillan, 2006
Harry M Cleaver , The Zapatista Effect: The Internet and the Rise of an
Alternative Political Farbic, Journal of International Affairs, Vol 51, 1998
Hermamn Maiba , Grassroots transitional social movement activism: the
case of people’s global action, Sociological Focus, Vol 38, 2005, tr 51
Interface, a journal for and about social movements, 2010
Jeffrey S. Juris ,Violence Performed and Imagined Militant Action, the Black
Bloc and the Mass Media in Genoa, Arizona State University, 2011
Jennifer Westaway, Globalization, Transnational Corporations and Human
Rights – A New Paradigm, Canadian Center of Science and Education, 2012
78
Jeremy Gilbert, Anticapitalism and Culture Radical Theory and Popular
Politics, Oxford, 2008
Khor, Martin,Globalization and the south: Some critical issues, Penang :
Third world network, 2000.
Kevin H. O’Rourke, The international trading system, globalization and
history, Cheltenham. - Northampton : Edward Elgar, 2005
Luis A. Fernadez, Policing Dissent Social Control and the Anti-
Globalization Movement, Rutgers University Press, 2008
Luuk van Middelaar, On Logos and Grassroots: The anti-globalisation
movement between, Institute of Infonomics, 2002
morals, economics and politics
Mandle, Jay R.,Globalization and the Poor ,Cambridge : Cambridge univ.
press, 2003
Micheal Albert, The World Social Fourum : Challenging Empires, The
Editors, 2004
Naomi Klein, No logo, Great Britain by Flamingo, 2000
Osterhammel, Jurgen, Globalization: A short history, Princeton – Oxford:
Princeton univ, 2003
Ph D Alida TOMJA, Dilemma: Americanization or globalization, Aleksandër
MoisiuUniversity, 2011
Ray Kiely, The Clash of Globalizations, Neo-Liberalism, the Third Way and
Anti-Globalisation, BOSTON 2005
79
Susanne Soederberg, Georg Menz, Philip G. Cerny, Internalizing
globalization : The rise of neoliberalism and the decline of national varieties
of capitalism, Hampshire – New York: Palgrave Mc Milan, 2005
Takis Fotopoulos, Globalization, the reformist Left and the Anti-
Globalisation Movement, Democracy & Nature, 2001
Teivo Teivainen, The World Social Forum and global democratisation:
learning from Porto Alegre, 2002
Third World Network, Globalization, Liberalization, Protectionism: Impacts
on poor rural producers in developing countries,TWN, 2006
Waden Bello, Deglobalization: Ideas for new world economy, University
Press, 2004
 Tài liệu Tiếng Việt
Bruno Palier, Chính sách xã hội và quá trình toàn cầu hoá, NXB Chính trị
Quốc gia, 2003.
K.Bubl, R.Kruege, H.Marienburg, Toàn cầu hoá với các nước đang phát
triển, NXB DDHQGHN, 2002
Kumssa, Asjan, Toàn cầu hoá và khu vực hoá : Cơ hội và thách thức đối với
các nước đang phát triển, Viện Thông tin Khoa học xã hội, Hà Nôi, 2000
Joseph E. Stiglitz, Toàn cầu hoá và những mặt trái, NXB Trẻ, TP.HCM, 2008
Gregorz W. Kolodo, Toàn cầu hóa và tương lại các nước đanng chuyển đổi,
NXBCTQG, HN, 2006
80
Lương Văn Kế, Thế giới đa chiều, NXB Thế giới – Hà Nội, Trần Văn Tùng, Tính 2 mặt của Toàn cầu hoá,NXB Thế giới – Hà Nội , 2000

Michalet, Chales Albert, Suy nghĩ về toàn cầu hoá : Khảo luận ngắn dành Trịnh Quốc Tuấn – PGS. TS Hồ Trọng Hoài, Toàn cầu hoá tôn giáo, NXB Lý
cho những ai còn do dựng việc ủng hộ hay phản đối toàn cầu hoá ,NXB. Đà luận chính trị, Hà nội2007
Nẵng , Đà Nẵng, 2005
Wolton, Dominique, Toàn cầu hoá văn hoá , NX Thế giới,Hà Nội, 2006
Nguyễn Trọng Chuẩn, Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn
UN, Kỷ yếu hội nghị quốc về chính sách đối với các nền kinh tế chuyển đổi
cầu hoá, NXB Chính trị Quốc gia, 2002
,Hà Nội, 2004
Nguyễn Văn Dân, Văn hoá và phát triển trong bối cảnh toàn cầu hoá , NXB
Khoa học xã hội, Hà Nội, 2006

Nguyễn Văn Nam, Toàn cầu hoá và sự tồn vong của nhà nước, Tp. Hồ Chí
Minh : Nxb. Trẻ, 2006

Nguyễn Xuân Yêm, Tội phạm tổ chức, Mafia và toàn cầu hoá tội phạm ,NXB
Công an nhân dân, 2003

Rodeik, Dani, Khu vực hoá và toàn cầu hoá - Hai mặt của tiến trình hội nhập
quốc tế, Viện Thông tin Khoa học xã hội,Hà Nội, 2000

Roland Blum, Toàn cầu hoá, Báo cáo , điều tra 1963, Quốc hội, Uỷ ban đối
ngoại, 1999

Samir Amin và Francois Houtart, Toàn cầu hóa và các cuộc phản kháng:
Hiện trang cuộc đấu tranh 2002, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2004

Thomas L. Friedman, Chiếc xe Lexus và cây Oliu, NXB Trẻ, TP.HCM, 2001

Thomas L. Friedman, Thế giới phẳng, NXB Trẻ, TP.HCM, 2005

Trần Nhu, Toàn cầu hoá hôm nay và thế giới thứ ba, Nxb. Trẻ, TP. HCM,
2001

81 82