6. Teorie Inteligencji.

I. Czynnik g według Spearmana

W latach 20. XX wieku dostępne już były liczne testy inteligencji i brytyjski psycholog Charles
Spearman (1927) mógł wykazać, że wyniki jednostki w poszczególnych testach są silnie skorelowane,
czyli Ci, którzy uzyskują wysokie wyniki w jednym teście na ogół mają także wysokie wyniki w innych.
Jego zdaniem korelacje te wskazywały na jeden, wspólny czynnik inteligencji ogólnej, leżący u podłoża
osiągnięć intelektualnych we wszystkich dziedzinach. Spearman nie zaprzecza, że niektórzy ludzie
maja ponadprzeciętne talenty lub deficyty w niektórych obszarach.[…] Spearman nazwał tę ogólną
zdolność intelektualną czynnikiem g. Założył, że ten ogólny czynnik jest wrodzony i większość
psychologów w tamtym czasie zgadzała się z nim (Tyler, 1988).

Książka: Philip G. Zimbardo, Robert L. Johnson, Vivian McCann. :Psychologia Kluczowe Koncepcje.
Struktura i Funkcje Świadomości. Strona 138

Interpretacja:

Spearman uważał, że jeśli ktoś otrzymuje wysokie wyniki i jest dobry w danej dziedzinie to zapewne
jest dobry też innych. Uznał, że jest to zasługa ogólnej zdolności intelektualnej, którą uznał za
wrodzoną i nazwał współczynnikiem g.

II. Inteligencja płynna i skrystalizowana według Cattela

Dzięki wykorzystaniu zaawansowanych technik statystycznych Raymond Cattell (1963) stwierdził, że

inteligencja ogólna może zostać podzielona na dwa względnie niezależne składniki.

 Inteligencja skrystalizowana, według niego składa się z wiedzy nabytej przez jednostkę oraz z
umiejętności znajdowania dostępu do tej wiedzy. Dotyczy zatem zdolności jednostki do
przechowywania i wydobywania informacji z pamięci semantycznej.
 Natomiast inteligencja płynna to zdolność dostrzegania złożonych relacji i do rozwiązywania
problemów.

Cattell uważa, że oba rodzaje inteligencji są niezbędne do adaptacyjnego zachowania.

Książka: Philip G. Zimbardo, Robert L. Johnson, Vivian McCann. :Psychologia Kluczowe Koncepcje.
Struktura i Funkcje Świadomości. Strona 139
Interpretacja:

Inteligencja skrystalizowana to nabyta wiedza i umiejętność korzystania z niej. Gdy zapamiętujesz i

przywołujesz informacje, wykorzystujesz inteligencję skrystalizowaną. Używasz jej stale podczas zajęć
na uczelni, pokazując, że masz opanowany materiał. Inteligencja płynna obejmuje umiejętność
dostrzegania złożonych zależności i rozwiązywania problemów. Powrót do domu nieznaną trasą z
powodu robót drogowych będzie bazował właśnie na tym rodzaju inteligencji. Inteligencja płynna
pomaga radzić sobie ze złożonymi, abstrakcyjnymi wyzwaniami dnia codziennego, podczas gdy
inteligencja skrystalizowana przydaje się przy rozwiązywaniu konkretnych, prostych problemów.

III. Triarchiczna teoria inteligencji Sternberga

Według niego każda z wyróżnionych inteligencji: praktyczna, analityczna i twórcza jest względnie
niezależna od pozostałych[…]. Każda reprezentuje inny wymiar opisu i oceny ludzkich osiągnięć. Ta
teoria przypomina nam, że nie powinniśmy myśleć o pojedynczym wyników teście inteligencji jako o
podsumowaniu wszystkiego, co jest ważne lub wartościowe dla umysłowych zdolności ludzi
(Sternberg, 1999; Sternberg i in., 1995).

 Inteligencja praktyczna bywa określana jako „spryt życiowy”, który znajduje zastosowanie w
domu, pracy, szkole czy na ulicy. Istotą tej inteligencji jest zdolność adaptacji do otoczenia,
kształtowania go tak, by odpowiadało potrzebom lub wyszukiwania odpowiedniego otoczenia
dla rozwoju.
 W przeciwieństwie do inteligencji praktycznej Sternberg opisuje zdolności mierzone przez
większość testów inteligencji jako inteligencję analityczną, polegają są na rozwiązywaniu
problemów, racjonalnym ocenianiu oraz zdolności do porównywania i kontrastowania myśli.
 Inteligencja twórcza, trzeci rodzaj inteligencji wyróżniony przez Sternberg pomaga ludziom
rozwijać nowe idee i dostrzegać nowe relacje między pojęciami.

Książka: Philip G. Zimbardo, Robert L. Johnson, Vivian McCann. :Psychologia Kluczowe Koncepcje.
Struktura i Funkcje Świadomości. Strona 140

Interpretacja:

Inteligencja praktyczna - Bycie inteligentnym praktycznie oznacza, że znajdujesz rozwiązania, które

sprawdzają się w życiu codziennym, na podstawie wiedzy wynikającej z własnych doświadczeń. Ten
rodzaj inteligencji występuje niezależnie od tradycyjnie rozumianego IQ. Osoby uzyskujące wysokie
wyniki w testach inteligencji praktycznej mogą, ale nie muszą osiągać podobnych wyników w
badaniach inteligencji twórczej i analitycznej

Inteligencja analityczna - Sternberg twierdzi, że przejawia się ona zdolnością do przeprowadzania

analizy, oceny, osądu, porównani. Próbując zrozumieć trudne zagadnienie lub rozwiązać zadanie
matematyczne, używamy inteligencji analitycznej, analizujemy różne aspekty problemu i szukamy
rozwiązania

Inteligencja twórcza - charakteryzuje się wymyślaniem lub wyobrażaniem sobie rozwiązania jakiegoś
problemu lub sytuacji. Twórczość w tym kontekście może oznaczać znalezienie nowego rozwiązania
dla niespodziewanego problemu, stworzenie pięknego dzieła sztuki lub przemyślanego opowiadania.

IV. Inteligencje wielorakie według Gardnera

Podobnie jak Sternberg psycholog z Uniwersytetu Harvarda Howard Gardner sądzi, że tradycyjne testy
inteligencji mierzą tylko ograniczony zakres ludzkich zdolności umysłowych. Twierdzi jednak, że mamy
przynajmniej osiem oddzielnych zdolności umysłowych, które nazwał inteligencjami wielorakimi
(Ellison, 1984; Gardner, 1983, 1999a, 1999b).

 Inteligencja językowa
 Inteligencja logiczno-matematyczna
 inteligencja przestrzenna
 inteligencja muzyczna
 Inteligencja cielesno-kinestetyczna
 Inteligencja przyrodnicza
 Inteligencja interpersonalna
 Inteligencja intrapersonalna

Gardner twierdzi, że każda z tych inteligencji powstaje w odrębny module mózgowym. Dwa ostatnir
rodzaje inteligencji, są podobne do zdolności, którą niektórzy psycholodzy określają inteligencją
emocjonalną.

Książka: Philip G. Zimbardo, Robert L. Johnson, Vivian McCann. :Psychologia Kluczowe Koncepcje.
Struktura i Funkcje Świadomości. Strona 142

Interpretacja:

Gardner nie zgadza się z testami mierzącymi inteligencje i tworzy osiem zdolności umysłowych, które
nie są ze sobą powiązane i niektóre mogą być rozwinięte bardziej, a inne mniej. Inteligencje
charakteryzują się:

 Językowa - rozpoznaje różne funkcje języka, różne dźwięki i znaczenia słów, łatwo przyswaja
wiele języków
 logiczno-matematyczna - dostrzega prawidłowości matematyczne, wykazuje duże zdolności
do rozumowania i logicznego myślenia
 przestrzenna - umiejętność dostrzegania relacji między obiektami i ich przemieszczania się w
przestrzeni
 muzyczna - rozumie i rozróżnia rytm, wysokość i ton dźwięków; potrafi grać na wielu
instrumentach i śpiewać
 cielesno-kinestetyczna - wykazuje dużą zdolność do kontrolowania ruchów ciała i
wykorzystywania go do wykonywania różnych ćwiczeń ruchowych
 przyrodnicza - zdolność do doceniania świata przyrody i interakcji z innymi gatunkami
 interpersonalna - umiejętność zrozumienia i wrażliwość na różne stany emocjonalne innych
osób
 intrapersonalna - zdolność do rozpoznawania własnych uczuć i motywacji, a także
wykorzystywania ich do kierowania swoim zachowaniem i osiągania osobistych celów