WIKA REVIEWER
• Nueva Gramatica Tagalog (1872)
(MidTerms)
WIKA SA PANAHON NG KATUTUBO
BAYBAYIN
• Ang tawag sa katutubong pamamaraan ng
pagsulat ng mga katutubo
• Pinaniniwalaang ginamit noong ika- walong
siglo sa pulo ng Luzon.
• Ang salitang BAYBAYIN sa kasalukuyang
wikang TAGALOG ay katunayang
nangangahulugan ng pagsulat ng mga titik ng
isang salita o to spell sa INGLES.
BAYBAYIN
• Ang Sistema ng pagsulat ay ayon sa sistemang
ABUGIDA na gumagamit ng pagpapares ng
katinig at patinig .
• ( , ) sumisimbolo sa tunog ng (e/i) kung nasa
itaas at (o/u) naman kung nasa ibaba.
• ( + ) sumisimbolo sa iisang letra
• ( // ) ang dalawang guhit na pahalang ay
sumisimbolo sa tuldok(.)
• LABIMPITONG LETRA
• TATLONG PATINIG
• LABING – APAT NA KATINIG
PANAHON NG KASTILA
Pinaniniwalaang dito nagsimula ang pag-aaral sa
larangan ng Linggwistika
DOCTRINA CRISTIANA
• Doktrinang Kristiyano
• Unang aklat na panrelihiyon na
nailimbag sa Pilipinas
• Dominikano
• Pransiskano
• Heswita
ISINAGAWA NG MGA KASTILA TUNGKOL
SA WIKANG TAGALOG:
• Arte y Reglas de lengua Tagala (1560-1614)
• Compendio de la Arte de la Lengua Tagala
• Arte de Lengua Tagala ni Agustin de la
Magdalena
• Compendio del Arte de laa Lengua Tagala
(1650-1724)
• Arte y Reglas de Lengua Tagala (1668-1742)
• Arte y de la Lengua Tagala (1745)
• Gramatica de la Lengua Tagala (1850)
• Lecciones de Gramatica Hispano-
Tagalog(1841-1904)
• Ensayo de Gramatica Hispano-Tagala (1878)
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA SA
PANAHON NG AMERIKANO
George Dewey
• Disyembre 26, 1837 – Enero 16, 1917
• Almirante ng Hukbong Dagat ng Estados
Unidos
• Sa panahong ito, pilit na ibinasura ang
katutubong wika at ang wikang Espanyol kung
kaya’t ipinalit ang Ingles bilang paraan ng
pagtuturo sa sektor ng edukasyon.
• Wikang Ingles
• Sundalong Amerikano
• Thomasites
ANG MGA THOMASITES
• Ang mga naging unang guro na ipinadala ng
Estados Unidos sa Pilipinas.
• Sila ay dumating noong Agosto 23, 1901 sakay
ng barkong S.S Thomas
• 600 ang mga Thomasites na dumating at
nagsilbing guro ng mga Pilipino.
• gamitin ang bernakular na wika bilang
pantulong sa pagtuturo
• kaya't naipatupad din ang paglilimbag ng mga
aklat na nasusulat sa Ingles-Ilokano, Ingles-
Tagalog, Ingles-Bisaya, at Ingles-Bikol.
GEORGE BUTTE
“Hindi kailanaman magiging wikang pambansa ng
mga Pilipino ang Ingles sapagkat hindi ito ang wika ng
tahanan.”
LOPE K. SANTOS
“Isa sa mga wikang umiiral ang nararapat maging
wikang pambansa”
MANUEL L. QUEZON
• Ito ay nakasaad sa probisyong pangwika sa
artikulo labing apat, seksyon tatlo ng saligang
batas ng 1935
• piliin ang katutubong wika na gagamiting
batayan ng pagpapalaganap at pagpapatibay ng
wikang pambansa ng Pilipinas.
GRAMATIKANG TAGALOG/PILIPINO Ponemang katinig
(1893-1977) /b,k,d,g,h,l,m,n,ng,p,r,s,t,w,y/ at (?)
• LYDIA GONZALES - GARCIA
• Ang mga Gramatikong Tagalog/Pilipino (1893 DIPTONGGO
- 1977) ay isang mahalagang aklat na isinulat Ang diptonggo o diftong ay ang magkatabing patinig
ni Lydia Gonzales - Garcia hinggil sa usapin at malapatinig na mga tunog sa isang pantig.
ng gramatika.
Halimbawa ng Diptonggo:
HINATI-HATI NIYA SA APAT (4) ANG ALIW
KANYANG MGA NAGING PAG-AARAL: LEYTE
(1) Mga Pag-aaral na Molde sa Wikang Kastila KLASTER
(2) Mga Tagapanguna sa Pananaw Pilipino Ito ay dalawang magkasunod na katinig sa isang pantig
na binibigkas nang sabay.
(3) Gramatikang Pang-Edukasyon
Halimbawa ng KLASTER
(4) Kontemporaryong Gramatika UNAHAN GITNA HULI
KAUTUSANG TAGAPAGPAGANAP BLG. braso kontrata nars
tren eskwela kard
335, S. 1988:
plaka kongreso beysment
SURIAN NG WIKANG PAMBANSA (SWP)
Naitatag noong Nobyembre 13, taong 1936 sa bisa ng ANO ANG PARES-MINIMAL?
batas komonwelt bilang 184 Ang pares minimal ay salita na magkaiba ng
kahulugan ngunit magkatulad na magkatulad sa
LINANGAN NG MGA WIKA SA PILIPINAS
bigkas. Ang ponema ay nasa-iisang posisyon.
(LWP)
Naipatupad noong 1987 Halimbawa ng PARES-MINIMAL
KOMISYON SA WIKANG FILIPINO (KWF) INISYAL MIDYAL HULIAN
Itinatag noong Agosto 14, 1991 Pasa - Basa Tela - tila Sapat - Sagad
Pala - Bala Ipa - Iba Titik - Titig
Ewan - Iwan Belo - Bilo Sabaw - Sabay
TATLONG SALIK SA PAGSASALITA
• ENERHIYA PONEMANG MALAYANG NAGPAPALITAN
- Ang pinanggagalingan ng lakas Ito ay isang pares ng salita na katatagpuan ng
magkaibang ponema sa magkatulad na kaligiran ngunit
• RESONADOR hindi nakakaapekto o nakakapagpabago sa kahulugang
- Ang pumapalag na bagay
taglay ng mga salita.
• ARTIKULADOR
- Ang palatunugan Halimbawa ng PONEMANG MALAYANG
NAGPAPALITAN
lalaki lalake
PONOLOHIYA bibi bibe
Ang ponolohiya o palatunugan ay pag-aaral sa mga tutoo totoo
ponema (tunog), paghinto (juncture), pagtaas- pagbaba
ng mga pintig (pitch), diin (stress) at pagpapahaba ng
tunog (prolonging/lengthening). PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Ito ay tumutukoy sa makahulugang tunog na kung saan
makatutulong sa pagpapahayag ng damdamin,
saloobin, at kaisipan na nais ipahiwatig ng nagsasalita.

PONEMANG SEGMENTAL 3 URI NG PONEMANG

Makahulugang tunog na inirerepresenta ng simbolo at SUPRASEGMENTAL
mga titik na maaaring katinig o patinig.
1. TONO
Ponemang patinig - taas at baba a pagbigkas sa pantig.
/a,e,i,o,u/
Halimbawa:
Pupunta na siya. At Pupunta na siya?
 Madali lang. At Madali lang? dulo ang mga salitang maragsa

2. HABA / DIIN - gumagamit ito ng tuldik na pakupya

- Haba ng Bigkas at Lakas ng bigkas. (^)
HABA Halimbawa:
- ito ay ang pagbigkas nang mahaba sa patinig wasto^
ng bawat pantig. tumula^
- maaring gumamit ng simbolong gumagamit dukkha^
ng (.) para sa pagkilala ng haba.
DIIN
3. ANTALA
- tumutukoy sa lakas ng pagbigkas na inuukol - saglit na pagtigil sa ating pagsasalita
sa pantig ng isang salita. - (,) indikasyon ng paghinto o antala
- maaring gamitin sa pagkilala ng pantig na HALIMBAWA NG ANTALA
may diin ang malaking titik. Hindi, puti ito. Hindi puti ito.
Halimbawa ng DIIN - puti ang kulay - Hindi puti ang kulay
BU.hay bu.Hay Hindi, ako si Juan. Hindi ako, si Juan.
-kapalaran ng tao - humihinga pa lamang - ang nagsasalita ang - ang nagsasalita ay
nagsasabi ng nagsabing hindi siya ang
LA.mang la.MANG
katotohanan na siya si gumawa kundi si Juan.
- natatangi - nakakahigit
Juan.
BU.kas bu.KAS
- tumutukoy sa susunod - hindi nakasarado
na araw PAGPAPANTIG
- paghahati ng salita sa pantig o mga pantig.
- Ang bawat patinig ( Aa Ee Ii Oo Uu ) ay isang pantig.

URI NG DIIN HALIMBAWA NG PAGPAPANTIG

• MALUMAY Kapatid Ka-pa-tid
- binibigkas nang marahan at may diin Sa Sa
sa ikalawang pantig buhat sa hulihan. Mamamayan Ma-ma-ma-yan
- hindi ginagamitan ng tuldik. Nanay Na-nay
Halimbawa: Dalawa Da-la-wa
NAnay
PAlay
haLAman

• MALUMI
MORPOLOHIYA
- binibigkas tulad ng malumay, ang Katuturan ng Morpolohiya
pinagkaiba lamang may impit sad ulo
ang mga salitang malumi Morpolohiya
- gumagamit ito ng tuldik na paiwa (`) - Ang morpolohiya ay ang pag aaral ng mga morpema
Halimbawa: ng isang wika. Ito ay isang sistemang pagsasama-sama
baLIta` ng mga morpema sa pagbuo ng salita ng isang wika.
LAhi`
LUha` Morpema
- Ang morpema ay ang pinakamaliit na bahagi ng wika
na nagtataglay ng sariling kahulugan.
• MABILIS
- binibigkas ito nang tuloy-tuloy na Anyo ng Morpolohiya
ang diin ay nasa huling pantig.
- gumagamit ito ng tuldik na pahilis (` 1. Morpemang binubuo ng isang ponema
pero pabaliktad yung slash) o morpemang ponema
Halimbawa: - Ito ang anyo ng morpema na may
huli` kahulugang taglay na nagsasaad ng kasarian
saba`w kapag naikabit sa salitang-ugat.
bulakla`k
Halimbawa nito ang /a/ na may kahulugang
• MARAGSA ukol sa kasariang pambabae at /o/ na panlalaki.
- binibigkas ito tulad ng mabilis, ang
pinagkaiba lamang ay may impit sa Halibawa: Doktor - Doktora
 Senyor – Senyora
An- Lugar na Aklat Aklatan
Hindi lahat ng mga salitang may inaakalang paglalagyan
morpemang (a) na ikinakabit ay may morpema
na. Tulad ng salitang maestro na naging Ma- Nagsasaad Pera Mapera
maestra. ang mga ponemang /o/ at /a/ na ng
ikinakabit ay hindi mga morpema. Dahil wala pagkakaroo
naman tayong mga salitang (maestr). n

Halibawa:
Bumbero - na hindi (bomber) at /o/ , /a/ Uri ng Morpema

Kusinero - na hindi (kusiner) at /o/ , /a/ 1. Morpemang may Kahulugang

Abugado - na hindi (abugad) at /o/, /a/
2. Morpemang binubuo ng salitang-ugat o
malayang morpema
- Ang mga morpemang ito ay nagtataglay ng
kahulugan sa ganang sarili.
2. Morpemang may Kahulugang
Binubuo ng salitang-ugat na may salitang
payak, mga salitang walang panlapi.
Halibawa: Bata, laro, talon, tao, aral, sulat,
sayaw, kanta, taas, saya at iba pa.
Pangnilalaman o Morpemang Leksikal
- May tiyak na kahulugan at binubuo ng
nominal na pangngalan, pandiwa, at mga
panuring na pang-abay at pang-uri.
- Ito ang mga morpemang tinatawag ding
pangnilalaman sapagkat may kahulugan sa
ganang sarili.
Pangkayarian o Morpemang
Pangkayarian
- Walang kahulugang taglay hangga't hindi
naisasama sa iba pang morpema; binubuo ng
mga pananda at mga pang-ugnay.

- Ito ang mga salitang nangangailangan ng iba

3. Morpemang binubuo ng panlapi o di-malayang pang mga salita upang mabuo ang kanilang
morpema gamit sa pangungusap.
- Ito ang anyo ng morpema na hindi
nakatatayong mag-isa. Ito ay kailangang
maikabit sa salitang-ugat upang magkaroon ng Alomorp
ganap na kahulugan (panlapi). Ang mga Mga pag babagong nagaganap sa kaligiran ng mga
ingklitik gaya ng ba, po, pa, ho, na, nga, din, salita.
man, daw at raw ay kabilang din dito.
Ang isang morpema ay maaaring magbago ang anyo
Halibawa: dahil sa impluwensya ng kaligiran.
- um - gawi o gawain Mayroon itong itinuturing na tatlong anyo ng alomorp
(sumayaw, umalis, humiyaw) ng morpema: [ pang- ], [ pan-] at [ pam- ]. Bawat
- ma- pagkamayroon alomorp ay mayroong sariling distribusyon.
(masipag, matalino, mapera)
- ka - kapangkat Ginagamit ang alomorp na [ pang- ], kung ang
(kasama, kabaranggay, kahati) inuunlapiang salita ay nagsisimula sa alinman sa mga
- mala- may hawig ng katangian ponemang patinig na / a, e, i, o, u o alinman sa mga
(mala-rosas, mala-prinsesa) ponemang katinig na k, g, h, m, n, ng, w, y/ at walang
pagbabagong nagaganap dito.
Morpeman Kahlugan Salitang Bagong
g Panlapi -Ugat Morpem Halimbawa:
a
Panggabi Pang-opera
Ma- Pagkakaroo Bait Mabait
n ng Pang-abay Pangmadla
katangiang pangkamay Pangwalis
taglay ng
salitang Ginagamit ang [ pan- ], kung ang salitang inuunlapian
ugat. ay nagsisimula sa alinman sa / d, l, r, s, t/.
Halimbawa:
Um- Pagganap sa Awit Umawit
kilos Pandamit Pantakip
 Pansala Pantaksi
Ginagamit ang [ pam- ], kung ang inuunlapiang salita
ay nagsisimula sa / b/o/p/. Pagkakaltas ng ponema
- Nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling
Halimbawa: ponemang pantinig ng salitang-ugat ay nawawala sa
paghuhulapi nito.
Pambutas Pambasa
Pampito Pampakyaw Mga halimbawa:
• Takip + an > takipan = Takpan
Tandaan:
• Sara + han > sarahan = Sarhan
Kailanman hindi maaaring magkapalit- palit
• Laba + han > labahan = Labhan
ang mga alomorp ng morpema dahil magiging mali na
• Bukas + an > bukasan = Buksan
ang isang salita mabubuo.
• Dala + hin > dalahin = Dalhin
• Bili + han > bilihan = bihan

Pagkakapalit ng ponema
PAGBABAGO NG - Ang ponemang/d/ sa pusisyong inisyal ng salitang
nilalapian ay karaniwang napapalitan ng ponemang
MORPOPONEMIKO /r/kapag patinig ang huling ponema ng unlapi.
Pagbabagong morpoponemiko Mga halimbawa:
- Ang pagbabagong morpoponemiko ay tumutukoy sa
mga pagbabago sa tunog o ponema ng isang salita • MA – damot = Maramot
kapag ito ay nagiging bahagi ng ibang salita o kapag • MA – dami = Marami
ito ay inuulit. Ito ay isang uri ng pagbabago sa
morpolohiya ng isang salita.
Pagdaragdag
Asimilasyon - Nangangahulugan ito ng pagdaragdag ng isa pang
- Tumutukoy sa pagbabagong anyo ng morpema dahil morpema sa hulihan ng salitang-ugat kahit mayroon
sa impluwensya ng mga katabing tunog nito. nang dating hulapi ang salitang-ugat.
d/l/r/s/t Halimbawa:
• sin + tindi = sin + tindi = sintindi • Pabulahan
• pang + laban = pan + laban = panlaban > pa + bula + han
> pabulaanan
b/p > pabula(h)an + an
• pang + pilosopiya = pam + pilosopiya + • Katotohan
pampilosopiya > ka + totoo + ha
> katotohanan
Patinig - a/e/i/o/u > katoto(o) han + an
katinig - k/g/h/n/w/y
• sing + ganda = singganda Reduplikasyon
• pang + kaisipan = pangkaisipan - Ito ay ang pag-uulit ng isang tunog o ponema sa
isang salita. Halimbawa, ang salitang "takbo" ay
Dalawang uri: nagiging "tatakbo" kapag ginawang reduplikasyon.
1. Asimilasyong Ganap
2. Asimilasyong Parsyal o di-ganap
Halimbawa:
• Sakyan = sasakyan
• Mamitas – mamimitas
Paglilipat • Kanta = kakanta
- Metatesis
- Kapag ang salitang ugat na nagsisimula sa /L/ at /Y/
ay nilalagyan ng -in /i/ at /n/ ay nagkakapalitan ng Reduksyon
posisyon. - Ang reduksyon ay maaaring mangyari sa iba't ibang
paraan, tulad ng pagtanggal ng mga tunog sa hulihan o
Halimbawa:
gitna ng salita.
• in + lipat = nilipat
• in+ yapos = niyapos