Reviewer in FilDis
obra at teksbuk at mga materyales na
• Apat na facets ng paglinang ng wika
(Haugen,1972 at Ferguson,1971)
- Kodipikasyon o pagppili ng wika o Sistema ng
pagsulat na gagamitin
- Istandardisasyon
- Diseminasyon o pagpapalaganap
- Elaborasyon o pagpapayabong
• 1935
- Seksyon 3, Artikulo XIV ''Ang kongreso ay
gagawa ng mga hakbang tungo sa
pagpapaunlad at pagpapatibay ng isang
wikang pambansa na batay sa isa sa mga
umiiral na katutubong wika. Hangga't hindi
itinakda ng batas, ang wikang Ingles at
Kastila ang siyang mananatiling opisyal na
wika''
• 1936
- Nobyembre 13,1936
- Norberto Romualdez
- Komonwelt bilang 184 para itatag ang
Surian ng Wikang Pambansa (SWP)
• 1937
- Disyembre 30,1937
- Wikang Tagalog
- Kautusang Tagapagpaganap Blg.134
• 1940
- Nagsimulang ituro ang Wikang Pambansa
batay sa Tagalog sa pampubliko at pribadong
paaralan
• 1946
- HULYO 4,1946 (Kalayaan ng Pilipinas sa mga
Amerikano)
- Tagalog at Ingles bilang wikang opisyal sa
bansa
- Batas Komonwelt Blg. 570
• 1959
- Agosto 13, 1959
- Mula tagalog ay nagging PILIPINO
- Kautusang pangkagawaran Blg. 7
- Jose E. Romero- Kalihim ng edukasyon
• 1972
- Artikulo XV, Seksiyon 3, Blg. 2, ''Ang
Batasang Pambansa ay dapat magsagawa ng
mga hakbang na magpapaunlad at pormal na
magpapatibay sa isang panlahat na wikang
pambansang kikilalaning FILIPINO.
• 1987
- Artikulo XIV, Seksiyon 6, ''Ang wikang
pambansa ng Pilipinas ay FILIPINO.
Samantalang nililinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa salig sa
umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba
pang mga wika''
• Komisyon ng Wikang Filipino
- magbalangkas ng mga patakaran, mga plano
at mga programa upang matiyak ang higit
pang pagpapaunlad, pagpapayaman,
pagpapalaganap at preserbasyon ng Filipino
at iba pang wika sa Pilipinas.
- ganyakin ang mga iskolar at manunulat na
itaguyod ang wikang Filipino
- paglalathala ng iba’t ibang orihinal na
reperensiya sa iba’t ibang disiplina gamit
ang Filipino at iba pang wika sa bansa.
• Artikulo XIV Konstitusyong 1987
- Seksiyon 8. Ang Konstitusyong ito ay
dapat ipahayag sa Filipino at Inggles, at
dapat na isinalin sa mga pangunahing
wikang panrehiyon, Arabic at Kastila.
• Ayon sa artikulong nakalathala sa Manila
Bulletin ni Myca Cielo M. Fernandez
(2018), binigyang-diin ni Virgilio Almario,
Pambansang Alagad ng Sining, na mas
magiging epektibo ang saliksik kung ito ay
nasa wikang Filipino.
• Ayon kay Flores (2015) sa aklat ni San Juan
(2019), may dalawang antas ang
pagpaplanong pangwika.
- ANTAS MAKRO- nakatuon sa
mandatoring asignaturang Filipino sa
kolehiyo
- ANTAS MAYKRO- Nauukol sa aktwal na
implementasyon ng gayong patakaran sa bawat
lugar
• Pangulong Manuel L. Quezon
- Ikalawang Presidente ng Pilipinas
- Ama ng Wikang Pambansa
• Surian ng Wikag Pambansa
- Jaime De Veyra (Waray)
- Cecilio Lopez (Tagalog)
- Filemon Sotto (Cebuano)
- Hadj Batu (Mindanao)
- Felix Rodriguez (Panay)
- Casimiro Perfecto (Bicolano)
- Santiago Fonacier (Ilokano)
“Ang wika ay may malaking papel na ginagampanan sa
Pilipinas, sa kaayusan at sa pag-unlad ng lipunan.” (Dr.
Pamela Constantino)
YUNIT II
• HUMANIDADES
- Paano maging tao
- Gawin tayong tunay na tao sa
pinakamataas na kahulugan nito ( J. Irwin
Miller)
- MGA DISIPLINA
- Panitikan ( Wika Teatro),
- Pilosopiya (Relihiyon),
- Sining ( Biswal; pelikula; teatro at
sayaw; applied graphics),
- Industriya (fashion, interior), at
- Malayang SIning ( Calligraphy, studio
arts, art history, print making, at mied
media)
- Umusbong bilang reaksyion sa
iskolastisismo sa panahon ng mga
Griyego at Romano
a. .
• AGHAM PANLIPUNAN
 - isang larangang akademiko na pumapaksa sa
tao - kalikasan, mga gawain at pamumuhay
nito, kasama ang mga implikasyon at bunga
ng mga pagkilos nito bilang miyembro ng
lipunan.
- tao at kultura ang sakop nito subalit
itinuturing itong isang uri ng siyensiya o
agham.
- Lapit siyentipiko ang ginagamit
- gumagamit ng sarbey, obserbasyon,
pananaliksik sa larangan, at mga datos na
sekondarya.
- pagsusuri o metodolohiya dito ay
dayakroniko (historikal) at sinkroniko
(deskriptibo)
MGA DISIPLINA
1. Sosyolohiya
- - pag-aaral ng kilos, pag-iisip at gawi ng tao
sa lipunan
- Gumagamit ng empirical na obsebasyon
- Kuwalitatibo at kuwantitatibong metodo
2. Sikolohiya
- Pag-aaral ng mga kilos,pag-iisip at gawi
ng tao
- Empirical na obserbasyon
3. Lingguwiatika
- pag-aaral ng wika bilang sistema kaugnay ng
kalikasan, anyo, estruktura at baryasyon
nito.
- Bahagi ng pag-aaral ang ponetika,
ponolohiya, morpolohiya, sintaks at
gramatika
- Lapit na deskriptibo
- Historical na lapit
4. Antropolohiya
- - pag-aaral ng mga tao sa iba’t ibang
panahong ng pag-iral upang maunawaan ang
kompleksidad ng mga kultura
- Participant-observation o ekspiremensyal sa
pananaliksik
5. Kasaysayan
- pag-aaral ng nakaraan o pinagdaanang pag-
iral ng mga grupo, komunidad, lipunan at ng
mga pangyayari upang maiugnay ito sa
kasalukuyan
- lapit-naratibo
6. Heograpiya
- - pag-aaral sa mga lipunang sakop ng mundo
upang maunawaan ang masalimuot na mga
bagay kaugnay ng katangian, kalikasan at
pagbabago rito kasama na ang epekto nito sa
tao
- Metodong kuwantitatibo at kuwalitatibo
7. Agham Pampolitika
- pag-aaral sa bansa, gobyerno, politika at
mga patakaran, proseso at sistema ng mga
gobyerno,gayundin ang kilos political ng
mga institusyon
- analisis at empirical nap ag -aaral
8. Ekonomiks
- - pag-aaral sa mga gawaing kaugnay ng mga
proseso ng produksyon, distribusyon at
paggamit ng mga serbisyo at produkto sa
ekonomiya ng isang bansa
- Empirical na imbestigasyon
9. Area Studies
- - interdisiplinaryong pag-aaral, kaugnay ng
isang bansa, rehiyon, at heyograpikong lugar
- Kuwalitatibo, kuwantitatibo, at empirical na
obserbasyon at imbestigasyon
10. Arkeolohiya
- pag-aaral ng mga relikya, labi, artifact at
monument kaugnay ng nakaraang
pamumuhay at gawain ng tao.
11. Relihiyon
- pag-aaral ng organisadong koleksiyon ng
mga paniniwala, sistemang kultural at mga
pananaw sa mundo kaugnay ng
sangkatauhan at sangkamunduhan
(uniberdo) bilang nilikha ng isang superyor at
superhuman na kaayusan
• KASAYSAYAN AT TUNGKULIN NG
PAGSASALIN SA PAGSULONG NG
FILIPINO
A. PAGSASALIN
- Salitang Latin na “ TRANSALATIO”
- Salitang Griyego na “METAFORA O
METAPHRASIS” (Kasparek 1983
hango kay Batnag 2009)
- Pagsasalin ay isang sining at agham na
nangangailangan ng malawak at malalim
na kaalaman sa larangan ng lingguwistika
at gramatika
Kahulugan ng Pagsasalin ayon kay A. Batnag at
J Petra (2009)
1. Translation consists in producing in the receptor
language the closest, natural equivalent of the
message of the source language, first in meaning
and secondary in style (Nida, 1964).
- Ang pagsasalin ay pagbuo sa tumatanggap
na wika ng pinakamalapit at likas na
katumbas ng mensahe ng simulaang wika,
una ay sa kahulugan at ikalawa ay sa estilo.
2. Translation is made possible by an equivalent of
though that lies behind its verbal epressions
(Savory, 1968).
- Ang pagsasalin ay maaaring maisagawa sa
pamamagitan ng pagtutumbas sa ideyang
nasa likod ng pananalita
3. Translation is reproducing in the receptor
language a text which communicates the same
message as the source language but using the
natural grammatical and leical choices of the
receptor language (Larson, 1984).
- Ang pagsasalin ay muling pagbubuo sa
tumatanggap na wika ng tekstong
naghahatid ng kahalintulad na mensahe sa
simulaing wika subalit gumagamit ng mga
piling tuntuning gramatikal at leksikal ng
tumatanggap na wika
4. Translation is an exercise which consists in the
attempt to replace a written message in one
 language by the same message in another
language (Newmark, 1988).
- Ang pagsasalin ay isang pagsasanay na
binubuo ng pagtatangkang palitan ang isang
nakasulat na mensahe sa isang wika ng
gayon ding mensahe sa ibang wika.
Ang pagsasalin ay ang malikhain at mahabang proseso ng
pagkilala at pag-unawa ng mga kahulugan sa isang wika
at ang malikhain at mahabang proseso ng paglilipat ng
mga ito sa kinilala at inunawang mga kahulugan ng isa
pang wika.
- Ito ay siyensiya ukol sa sistematikong pag-
aaral sa lohika, at ugnayan ng mga numero,
pigura, anyo, espasyo, kantidad, at
estruktura na inihahayag sa pamamagitan ng
mga simbolo. Ang mga matematika ay
lumulutas ng katotohonan o kamalian ng
mga konhektura sa pamamagitan ng mga
matematikal na pagpapatunay na mga
argumentong sapat upang mahikayat ang
ibang mga matematiko sa balidad nito
- Slope at Lines

Nagsimula ang kasaysayan ng pagsasalin sa bansa noong MGA DISIPLINA SA LARANGAN NG

dumating ang mga Español at ipayakap ang TEKNOLOHIYA
Kristiyanismo sa mga Pilipino
• INFORMATION TECHNOLOGY (IT)
Nagsagawa ng pagsasalin ang mga Español ng mga aklat, - Ito ay tumutukoy sa pag-aaral at gamit ng
karamihan ay aklat ukol sa katesismo, na orihinal na telnolohiya kaugnay ng pagbibigay at
nasusulat sa kanilang wika kakambal nito ang layuning paglilipat ng impormasyon, datos at
mabilis na pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa kapuluan pagpoproseso. Tumutukoy rin ito sa pag-
Yunit III unawa, pagpaplano, pagdidisenyo, pagbuo,
distribusyon, pagpoprograma, suporta,
MGA DISIPLINA SA LARANGAN NG AGHAM solusyon, at operasyon ng mga software at
kompyuter.
• BIYOLOHIYA - Processor at Computer
- Nakatuon sa pag-aaral ng buhay at mga • INHINYERIYA
nabubuhay na organismo kabilang ang - Ito ay nagmula sa salitang Kastila na
kanilang estruktura, mga tungkulin, paglago, ingeniera o ingenieria. Ito ay nakatuon sa
ebolusyon, distribusyon at taksonomiya. paglalapat ng agham upang matugunan ang
- pangangailangan ng sangkatauhan.
• KEMISTRI Naisasagawa ito sa pamamagitan ng
- Nakatuon sa komposisyon ng mga aplikasyon ng mga prinsipyong siyentipiko,
substance, properties at mga reaksyon at matematika at praktikal na karanasan upang
interaksyon sa enerhiya at sa sarili ng mga ito makabuo ng mga disenyo at mapagana ang
- Periodic Table of Elements mga estruktura o makina ayon sa
- Substance at Properties sistematikong proseso o pamamaraan
• PISIKA - House Interior Design
- Nakatuon ito sa mga property at interaksyon - Machines at Structure
ng panahon, espasyo, enerhiya at matter. • TERMINOLOHIYA SA MEDISINA
Mula ito sa Griyego na Phusike o kaalaman a. Asthma- hika
sa kalikasan. b. Blister – paltos
- Gravity c. Ovary – itlugan
- Matter at Enerhiya d. Sex – kasarian
• EARTH SCIENCE/ HEOLOHIYA e. Tendon – litid
- Ito ay sumasaklaw sa pag-aaral ng mga f. Bile- apdo
planeta sa kalawakan, ng mga bato kung g. Ringworm – buni
saan gawa ito at ang mga proseso ng h. Sperm – punlay
kanilang pagbabago, at iba pang pisikal na i. Telephone – hatinig
elemento kaugnay ng pagbuo, estruktura at j. Chemistry – kapnayan
mga penomena nito. k. Mathematics – sipnayan
- Klima, Karagatan, at Planeta l. Germ – binhay
• ASTRONOMIYA m. Biology – haynayan
- Pag-aaral na kinapapalooban ng n. Microbiology – mikhaynayan
pagmamasid at pagpapaliwanag ng mga o. Molecular Biology – mulatling haynayan
kaganapang nangyayari sa labas ng daigdig p. Cardiologist – palapuso
at ng himpapawid nito. Pinag-aaralan nito q. Pulmonologist – palabaga
ang pinagmulan, pagbabago at mga r. Radiologist – paladiglap
katangiang pisikal at kemikal ng mga bagay s. Cell – sihay
na napagmamasdan sa kalangitan (na nasa t. Platelet – muntilipay
labas ng atmospera), pati ang mga kaugnay u. Plasma – kaphay
na mga proseso at kababalaghan v. Tuberculosis – iti, daragis, balaod
- Comets, Planet, At Galaxy w. Hypertension – sukduldiin, altapresyon
• MATEMATIKA x. Arthritis – mangansumpong
y. Gout – piyo
z. Nosebleed – balinguyngoy
• KATANGIAN NG MANANALIKSIK
a. SISTEMATIKO - dahil isa sa kahingian nito ay
ang pagsunod sa isang pinaghandaang proseso.
May mga hakbang na kailangan sundin upang
maging tiyak na tama at maasahan ang mga
datos na makakalap.
b. MATALINO - ito dahil hinihingi nito ang
pagiging iskolar ng mananaliksik. Nararapat
lamang na ang mananaliksik ay may sapat na
kaalaman sa paksang kanyang pag-aaralan, my
sapat syang kaalaman kung paano pipiliin ang
impormasyon, kaya ng lapatan ng ang mga ito ng
malalim na pagsusuri at kaya niyang
pangatwiranan at ipaliwanag ang halaga ng
ginagawang pananaliksik
c. ETIKAL - n ito dahil kailangang panatilihin ng
mananaliksik ang katapatan sa buong proseso at
iwasan hangga’t maari ang paglabag sa
karapatan ng ibang tao na maaring masangkot sa
pananaliksik gaya ng repondante, o mga awtor
ng sangguniang gagamitin niya
• LAYUNIN NG PANANALIKSIK
a. Upang makadiskubre ng bagong kaalamn hinggil
sa mga batid nang phenomena
b. Upang makakita ng sagot sa mga suliraning hindi
pa ganap na nalulutas ng mga umiiral na merodo
at impormasyon.
c. Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at
makadebelop ng bagong instrumento o
produkto
d. Makatuklas ng hindi pa nakikilalang substance o
elements.
e. Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga dati
nang substances at elements
f. Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya, sa
kalakalan, industriya, edukasyon, pamahalaan at
iba pang larangan.
g. Ma-satisfy ang kuryosidad ng mananaliksik.
h. Mapalawa o ma-verify ang mga umiiral na
kaalaman
i. Upang mapaunlad ang sariling kaalaman.
j. Upang mabatid ang lawak ng kaalaman ng mga
mag-aaral sa isang partikular na bagay.
• KATANGIAN NG PANANALIKSIK
a. Sistematik - May sinusunod na proseso o
magkakasunod-sunod na mga hakbang tungo sa
pagtuklas ng katotohanan, solusyon ng suliranin,
o ano pa mang nilalayon ng pananaliksik.
b. Kontrolado - Lahat ng baryabol na sinusuri ay
kailangang maging konstant. Hindi dapat
baguhin, anomang pagbabagong nagaganap sa
asignatura o pinag-aaralan ay maiuugnay sa
eksperimental na baryabol na kailangang-
kailangan sa mga eksperimental na pananaliksik.
c. Empirikal - Kailangang maging katanggap-
tanggap ang mga pamamaraan ginagamit sa
pananaliksik, maging ang mga datos na nakalap.
• KATANGIAN NG MAKA-PILIPINONG
PANANALIKSIK
a. Ang maka-Pilipinong pananaliksik ay gumagamit
ng wikang Filipino at mga katutubong wika sa
Pilipinas at tumatalakay sa mga paksang malapit
sa puso at isipan ng mga mamamayan
b. Pangunahing isinasaalang-alang sa maka-
Pilipinong pananaliksik ang pagpili ng paksang
naaayon sa interes at kapaki-pakinabang sa
sambayanang Pilipino
c. Komunidad ang laboratoryo ng maka-Pilipinong
pananaliksik
• MGA GABAY SA PAGPILI NG PAKSA
NG PANANALIKSIK
a. Pumili ng paksang may sapat na sangguniang
pagbabatayan.
b. Pumili ng paksang limitado lamang at hindi
malawak ang saklaw
c. Mahalaga na ang napiling paksa ay makapag-
aambag ng bagong kaalaman
d. Gagamit ng sistematikong at siyentipikong
paraan upang mabigyan ng kasagutan ang mga
inilahad na suliranin sa pananaliksik.
e. Nararapat na ang mananaliksik ay may sapat na
kaalaman sa paksa
• BATIS NG IMPORMASYON
- PRIMARYANG BATIS- nagbibigay ng
direktang katibayan tungkol sa paksa ng
pananaliksik at maituturing na orihinal na
ebidensiya
- panayam, awtobiyograpiya, talaarawan,
bahagi ng akademikong sulatin, kinalabasan
ng isang eksperimento at mga legal at
historikal na dokumento, survey, at police
report
- SEKONDARYANG BATIS- aklat na
nagtasa at naglahad ng mga sintesis mula sa
primaryang sanggunian at artikulo sa
journal.
- Magagamit din ang mga sekundaryang
sanggunian upang mapalawak at
mapayaman ang isang pananaliksik.
• Mga Batayan sa Paglilimita ng Paksa ssa
Pananaliksik
- Panahon
- Edad
- Kasarian
- Perspektibo
- Lugar
- Propesyon o Grupong Kinabibilangan
- Anyo o uri
- Partikular na Halimbawa o Kaso
• Mga Hakbang sa Pagrerebisa sa
Pananaliksik
 - Tukuyin ang pangunahing punto ng papel
pananaliksik
- Tukuyin kung sino ang mga magbabasa ng
pananaliksik at kung ano ang mga layunin
nito.
- Tasahin ang iyong mga ebidensiya
- Panatilihin lamang ang mahahalagang punto
ng pananaliksik
- Pakinisin ang gamit na wika sa kabuuan ng
papel-pananaliksik.
• Presentasyon at Akademikong
Punlikasyon
- Hindi kompleto ang ginawang pananaliksik
kung hindi ito naibahagi at nailathala sa mga
akademikong journa
- Ang pagkakabuo ng pananaliksik ay
kasinghalaga ng pagbabahagi nito sa
pamamagitan ng paglathala o presentasyon
- Naglalayon itong pataasin ang kamalayan ng
taong pinag-uukulan ng pananliksik.
- Ayon kay De Laza (n.d.), hindi kompleto ang
ginawang pananaliksik kung wala itong
publikasyon
- Maaaring ilathala ang pananaliksik, buod,
pinaikling bersyon o isang bahagi nito sa
pahayagan o pampahayagang pangkampus,
conference proceedings, monograph, aklat o
sa refereed research journal
• Peer Review
- isang proseso kung saan ang manuskrito o
artikulo ay dumadaan sa screening o serye
ng ebalwasyon bago mailimbag ang journal.
• Research Journal
• Refereed Research Journal
- Pinakavalid at pinakaepektibong
pamamaraan ng publikasyon. Sa
pamamagitan nito, opisyal na kinikilala
ang mga pananaliksik na nakalathal sa
ganitong paraan
• Hakbang ng Paglalathala ng Isang
Research Journal
- Pumili ng angkop na journal para sa
iyong pananaliksik
- Basahin ang mga pamantayan ng journal
at magbasa ng ga back issue
- Rebisahin ang pananaliksik batay sa
pamantayan ng journal
- Ipabasa at iparebyu ang artikulo sa iba at
muling rebisahin
- Ipasa sa journal ang pananaliksikat
antayin ang feedback
• Mga Katangian na Dapat Taglayin ng
Isang Tagasalin ng Wika
- malawak na kaalaman sa tekstong isasalin
- mayamang imahinasyon upang mailarawan
sa isipan ang mga kasangkapan o prosesong
tinatalakay
- katalinuhan upang mapunan ang mga
nawawala at/o malalabong bahagi sa
orihinal na teksto
- kakayahang makapamili at makapagpasya sa
pinakaangkop na terminong katumbas mula
sa literatura ng mismong larangan o sa
diksiyonaryo
- kasanayang gamitin ang pinagsasalinang
wika nang may kalinawan, katiyakan, at bias
- karanasan sa pagsasalin sa mga kaugnay na
alrangan o disiplina
• Halimbawa ng Sulating Akademiko sa
Siyensiya at Teknolohiya
- Teknikal na report
- Artikulo ng pananaliksik
- Instruksyonal na polyeto o handout
- Report panlaboratoryo
- Plano sa pananaliksik
- Katalogo
- Teknikal na talumpati o papel na
babasahin sa komprehensya
- Report ng isinagawang Gawain
(performance report)
• Pagsasalin ng Wika
a. Commission on Higher Education
- Komisyon sa Mas Mataas na Edukasyon
b. Department of Finance
- Kagawaran ng Pananalapi
c. Department of Energy
- Kagawaran ng Enerhiya
d. Department of Environment and Natural
Resources
- Kagawaran ng Kapaligiran at Likas na
Yaman
e. Department of Education
- Kagawaran ng Edukasyon
f. Supreme Court
- Korte Suprema
g. Department of Trade and Industry
- Kagawaran ng Kalakalan at Industriya
h. Department of Health
- Kagawaran ng Kalusugan
i. Commission on the Filipino Language
- Komisyon sa Wikang Filipino
j. Department of Labor and Employment
- Kagawaran ng Paggawa at Empleyo