Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.

net

CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ

I. KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM

1. Nguyễn Tuân là nhà văn lớn của văn học Việt Nam hiện đại với những đóng
góp xuất sắc trong cả hai giai đoạn trước và sau năm 1975. Nguyễn Tuân có phong

ht
cách nghệ thuật độc đáo trong đó nổi bật nét tài hoa - uyên bác , ông chủ yếu
khám phá con người ở phương diện tài hoa nghệ sĩ.

tp
2. Chữ người tử từ là truyện ngắn xuất sắc nhất trong tập Vang bóng một thời. Tập

s:/
truyện ngắn Vang bóng một thời (1940) gồm 11 truyện ngắn viết về những thú vui
tao nhã, những vẻ đẹp xa xưa nay chỉ còn vang bóng, những giá trị văn hóa cổ

/t
truyền nay đã lạc lõng, lẻ loi.

II. TÌM HIỂU TÁC PHẨM

ha
nh
1. Hình ảnh nhân vật quản ngục

vi
Đây là nhân vật thể hiện rõ nét một trong những đặc điểm phong cách nghệ
thuật của Nguyễn Tuân, một nhà văn thường khám phá con người ở phương diện
e nk
tài hoa nghệ sĩ. Tuy chỉ là nguời coi tù, nhưng khi hiện lên trong ngòi bút của
Nguyễn Tuân, quản ngục lại được khám phá, miêu tả trong vẻ đẹp của con người

ho
có tâm hồn nghệ sĩ, là người biết yêu cái đẹp, biết trọng người tài. Nhân vật quản
ngục đã góp phần thể hiện sâu sắc tư tưởng của tác phẩm và quan điểm thẩm mĩ

ah
của nhà văn. Có thẻ nhận ra vẻ đẹp trong tâm hồn, nhân cách quản ngục qua diễn
biến tâm tư cũng như cách ứng xử của quản ngục qua diễn biến tâm tư cũng như
cách ứng xử của quản ngục trong cuộc kì ngộ với Huấn Cao.
oc
.n
1.1. Khi nghe tin Huấn Cao sắp đến trong đoàn tử tù, quản ngục đã thăm dò qua

ngưỡng mộ. Với cái tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp của một kẻ phản nghịchet
thơ lại một cách cẩn trọng, kín đáo nhưng vẫn không giấu nổi thái độ kính nể và sự

chống lại triều đình có tiếng là nguy hiểm. Có thể nhận thấy điều quan trọng đầu
tiên trong ấn tượng của quản ngục về Huấn Cao là tài viết chữ. Sự chú ý đặc biệt
đó đã hé mở phần nào con nguời của quản ngục khi ông ta quan tâm đến Huấn Cao
không phải về quan điểm chính trị hay sự nguy hiểm mà trước hết là ở phương
diện tài hoa. Có thể nhận ra trong chi tiết đầu tiên này nét phong cách của Nguyễn
Tuân, một nhà văn luôn quan sát con người từ phương diện tài hoa.

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

 Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

1.2. Con người quản ngục đã hiện rõ hơn ở tâm tư, dáng vẻ của ông trong đêm đợi
tù. Trong bóng đêm thăm thẳm, quạnh quẽ của nhà giam, quản ngục băn khoăn
ngồi bóp thái dương, nghĩ ngợi, trăn trở. Trong cái nhìn tư lực của quản ngục, hình
ảnh ngôi sao chính trị nhấp nháy trên bầu trời ít nhiều có mối liên hệ với tâm trạng
thao thức chờ đợi của ông ta đêm nay. Có lẽ sự ngưỡng mộ, trọng nể của quản

ht
ngục với Huấn Cao đã nhập hình ảnh người tử tù vĩ đại sắp vĩnh biệt cuộc đời với
ngôi sao Hôm sắp từ biệt vũ trụ. Hình ảnh chiếc án thư vàng đã nhợt, son đã mờ,

tp
đĩa dầu sở trên cây đèn nến vơi lần mực dầu được nhắc lại tới hai lần cùng chi tiết
miêu tả quản ngục đầu đã hoa râm, râu đã ngả màu gợi cảm giác xót xa; quản ngục
s:/
đã trải qua gần hết cuộc đời ở nơi ngự trị cái xấu, cái ác. Công việc xấu xa độc ác
đã giam cầm chính cuộc đời lương thiện của ông. Trong chốn tối tăm dơ dáy ấy,
/t
quản ngục luôn thấy mình cô độc, chia sẽ những tâm tư của ông đem nay chỉ là

ha
những đồ vật cũ kĩ, tàn tạ cùng ngọn đèn leo lét. Hình ảnh những đường nhăn nheo
của bộ mặt tư lự bây giờ đã biến mất hẳn càng cho thấy quản ngục luôn phải sống

nh
hai vai cho hai cuộc đời, ban ngày là một quản ngục mẫ cán với những sự vụ đáng
chán, ban đêm lại trở về với cõi riêng của sự trăn trở, suy tư. Những hình ảnh so
vi
sánh về gương mặt như mặt nước ao xuân, bằng lặng, kín đáo và êm nhẹ, về một

e
thanh âm trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hồn loạn, xô bồ;

nk
về những cái thuần khiết giữa một đống cặn bã… dã thể hiện cách đánh giá của
nhà văn với con người quản ngục, một kẻ chọn nhầm nghề mà sự hiện diện của
ho
Huấn Cao sắp tới sẽ là dịp để quản ngục nhìn lại rõ lòng mình cùng tình cảnh đáng

ah
buồn của cuộc đời mình. Những xét đoán của quản ngục về tính cách thơ lại cho
thấy sự sắc, từng trải của ông. Quản ngục đã đánh giá nhân cách con người thông

oc
qua tình cảm của họ, lấy tiêu chí biết kính mến khí phách… biết tiếc, biết trọng
người tài để phân định tốt xấu, vô tình hay hữu tình… Từ tiêu chí nhìn người mà

.n
thấy được chính con người của quản ngục, một thanh âm trong trẻo, thuần khiết
giữa chốn xô bồ, cặn bã. Thực ra, đây cũng chính là tiêu chí nhìn người của
Nguyễn Tuân- một nhà văn luôn quan sát, khám phá, miêu tả, khen chê con người
ở phương diện tài hoa nghệ sĩ, luôn kính mến, trân trọng cái đẹp, người tài.
et
1.3. Nhân cách của quản ngục mỗi lúc một hiện rõ trong cảnh đón Huấn Cao sáng
hôm sau. Ngay khi nhận tù, quản ngục đã thể hiện lòng kính nể, tuy cố giữ kín đáo
mà cũng đã quá rõ trong ánh mắt hiền lành, trong sự biệt nhỡn với riêng Huấn Cao-
thái độ khiến bọn lính lấy làm lạ, còn tử ngục thì ngạc nhiên. Con người thực của
quản ngục đã vô tình bộc lộ bởi sự kính trọng không thể che giấu với Huấn Cao,

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

 Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

Nguyễn Tuân đã giúp người đọc nhận ra rằng tất cả những dặn dò sự vụ, những đe
nẹt, thậm chí cả những mánh khóe hành hạ thường lệ với tù nhân có lẽ chỉ là tấm
bình phong an toàn để quản ngục giữ mình cho yên ổn trong hoàn cảnh đề lao, nơi
con người sống với nhau bằng tàn nhẫn, bằng lừa lọc.

1.4. Suốt nửa tháng trời Huấn Cao ở nhà lao, quản ngục chân thành, cung kính biệt

ht
đãi Huấn Cao. Nguyên nhân sự biệt đãi ấy xuất phát từ niềm kính trọng và yêu

tp
mến sâu sắc của quản ngục với tài năng và khí phách của Huấn Cao, với ý muốn
giúp cho Huấn Cao đỡ cực trong những ngày cực cùng còn lại. Việc làm này có thể

s:/
coi là một hành vi dũng cảm của viên tiểu lại giữ tù dám bất chấp luật pháp, làm
đảo lộn trật tự hà khắc của nhà tù, biến kẻ tử tù thành thần tượng để cung phụng,

/t
tôn thờ. Mặc dù Huấn Cao tỏ thái độ cao ngạo, khinh mạn, quản ngục vẫn sai

ha
người hàng ngày dâng rượu và thức nhắm, dáng vẻ khép nép, nói năng nhất mực
cung kính, lễ phép và không lấy làm oán thù thái độ khinh bạc đến điều của ông

nh
Huấn. Có thể thấy quản ngục đã quá hiểu khí phách của con người chọc trời, khuấy
nước, càng hiểu rằng trong con mắt của Huấn Cao, ông ta chỉ là một gã tiểu lại coi

vi
tù hèn mọn. Quản ngục đã xếp thứ hạng người trong xã hội không phải bằng

e
những tiêu chí thông thường của đẳng cấp hay cảnh ngộ mà bằng tài hoa, khí

nk
phách của họ; và với tiêu chí ấy, quản ngục nhận thức sâu sắc sự hèn kém của
mình trước Huấn Cao - một người xa cách y quá nhiều. Nhưng thái độ khép nép,

ho
nhẫn nhục lại không hề hạ thấp con người quản ngục mà chỉ càng khiến người đọc
hiểu thêm vẻ đẹp trong nhân phẩm của ông theo đúng cách ông nhìn nhận thơ lại;

ah
một kẻ biết kính mến khí phách, một kẻ biết tiếc, biết kính trọng người có tài, hẳn
không phải kẻ xấu hay vô tình- thậm chí còn có thể coi đó là tư thế đệ thủ bái mai
oc
hoa, tư thế đáng kính trọng của những con người biết cúi đầu trước sự cao khiết
của hoa mai, trước cái đẹp.
.n
Càng hiểu tầm vóc và khí phách con người Huấn Cao cũng như thân phận
et
hèn mọn của mình, quản ngục càng khổ tâm vì một nỗi niềm riêng chưa thể bày tỏ.
Từ lâu, sở nguyện của quản ngục là được treo ở nhà riêng mình một đôi câu đối do
tay ông Huấn Cao viết. Một gã tiểu lại giữ tù mà khao khát, mong mỏi được sở
hữu, được chiêm ngưỡng chữ ông Huấn, lại coi đó là một báu vật trên đời. Sở thích
và quan niệm ấy đã tách quản ngục ra khỏi môi trường sống tầm thường chốn đề
lao dơ dáy, lọc lừa, thể hiện nhân cách trong sạch, cao quý của ông. Nỗi mong mỏi
xin được chữ ông Huấn, sự khổ tâm khi có Huấn Cao ở trong tay mà lại không đủ
can đảm giáp lại mặt một người cách xa nhiều quá, cảm giác bồn chồn sợ hãi khi

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

 Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

mai mốt ông Huấn bị hành hình mà không kịp xin được mấy chữ thì ân hận suốt
đời mất… tất cả những nỗi niềm day dứt khổ sở ấy đã thể hiện sự trân trọng kính
mến vô cùng của quản ngục với cái Đẹp và người Tài.

1.5. Khi được tin ông Huấn phải vào kinh chịu án tử hình, viên quan ngục tái nhợt
người. Đó là nét mặt của một người đang sợ hãi và xúc động đến cực điểm, trước

ht
hết, đó là sự thương tiếc Huấn Cao, sau là nỗi tiếc hận đau đớn khi án tử hình sẽ

tp
mang cả Huấn Cao và những báu vật mà quản ngục khao khát cả cuộc đời vào cõi
hư vô. Tình huống khắc nghiệt ấy đã đẩy quản ngục đến chỗ phải bỏ qua cả sự kín

s:/
đáo và thận trọng để bộc lộ nỗi lòng, cũng là sở nguyện lớn lao, cao quí với thơ lại
để rồi qua thơ lại, tấm lòng của quản ngục đã may mắn khiến Huấn Cao cảm động

/t
và đồng ý cho chữ. Với thái độ biệt nhỡn liên tài, quản ngục đã được Huấn Cao

ha
xếp vào hàng những người tri âm tri kỉ khi đồng ý cho chữ, được ông Huấn coi đó
là một tấm lòng trong thiên hạ. Trong đêm cuối cùng, khi ông Huấn đồng ý cho

nh
chữ, quản ngục được miêu tả trong tư thế khúm núm, và sau đó, khi nghe lời dạy
cuối cùng của Huấn Cao, ngục quan cảm động vái người tù một vái, chắp tay nói

vi
một câu mà dòng nước mắt rỉ vào khóe miệng làm cho nghẹn ngào:" Kẻ mê muội

e
này xin bái lĩnh". Trước hết, đây là tư thế dáng vẻ của một con người yêu mến cái

nk
đẹp, sẵn sàng để dược liều lĩnh để một lần chiêm ngưỡng và sở hữu cái Đẹp.
Nhưng qua vẻ xúc động mãnh liệt của quản ngục, còn có thể nhận ra sự cao quý

ho
đáng trân trọng trong tâm hồn ông; có được chữ của ông Huấn, cũng là báu vật
quản ngục khao khát suốt đời, vậy mà người ta không thấy sự mãn nguyện, vui

ah
sướng, chỉ thấy nỗi đau xót, tiếc thương cho một nhân cách vĩ đại sắp vĩnh biệt
cuộc đời; hóa ra cái mà quản ngục tôn thờ, ngưỡng mộ không chỉ cái Đẹp của nghệ
oc
thuật mà hơn hết là cái đẹp của Tài năng, Nhân cách và Thiên lương, những vẻ đẹp

.n
tập trung trong hình ảnh người tử từ vĩ đại. Người đọc đã nhận ra ở quản ngục một
nhân cách đáng kính trọng khi biết yêu quý, kính trọng người tài và cái Đẹp, lại
et
càng trân trọng quản ngục hơn khi chứng kiến sự đau xót, tiếc nuối của ông trong
đêm cuối vĩnh biệt Huấn Cao.

=> Thông qua những nét ngoại hình, dáng vẻ đày ấn tượng và đặc biệt là
những chi tiết miêu tả nội tâm chân thực, nhân vật quản ngục đã được thể hiện với
sở thích cao quý và thanh khiết, với lòng yêu mến cái Đẹp và kính trọng người Tài.
Như vậy, tuy không phải là nhân vật chính với vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ, quản ngục
vẫn là nhân vật được Nguyễn Tuân khám phá trong phương diện tài hoa nghệ sĩ

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

 Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

bởi tấm lòng biệt nhỡn liên tài, là nhân vật thể hiện những quan niệm độc đáo, tích
cực của nhà văn về con nguời và nghệ thuật.

2. Hình ảnh nhân vật Huấn Cao

Đây là nhân vật chính của truyện ngắn, cũng có thể coi là một nhân vật lý

ht
tưởng trong quan niệm nghệ thuật của Nguyễn Tuân khi trong Huấn Cao hội tụ tất
cả những vẻ đẹp của tài hoa, khí phách, thiên lương.

tp
2.1. Huấn Cao xuất hiện trong tác phẩm trước hết là một con người tài hoa và trong

s:/
Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân khắc họa vẻ đẹp tài hoa của nhân vật này chủ yếu ở
nghệ thuật thư pháp.

/t
Tính chất tượng hình và những tầng ý nghĩa sâu xa, hàm xúc đã khiến người

ha
xưa đưa việc viết chữ nho lên thành một môn nghệ thuật, một thú chơi tao nhã, đó
là nghệ thuật thư pháp. Vẻ đẹp của thư pháp toát ra từ hình thức, đường nét cho
nh
đến nội dung ý nghĩa của chữ. Người viết chữ không chỉ thể hiện tài hoa trong

vi
những nét chữ phượng múa, rồng bay mà chủ yếu gửi gắm, bộc lộ những hoài bão,
tâm nguyện, khát vọng, ý chí của mình qua ý nghĩa chữ. Do vậy, chiêm ngưỡng

e
Chữ chiêm ngưỡng vẻ đẹp của cả tài hoa, tâm hồn và khí phách.
nk
Tài năng trong nghệ thuật thư pháp của Huấn Cao được Nguyễn Tuân thể

ho
hiện bằng nhiều cách. Đầu tiên là gián tiếp qua những lời đồn đại.

ah
Huấn Cao chưa đến mà tên tuổi và danh tiếng của ông đã đén trước trong sự ngờ
ngợ của quản ngục. Bình sinh ông mới viết có hai bộ tứ binh và một bức trung

oc
đường cho ba người bạn thân, vậy mà cả vùng tỉnh Sơn đã biết tiếng về cái tài viết
chữ rất nhanh và rất đẹp của ông. Chữ của Huấn Cao còn được miêu tả trong
.n
những lời ca ngợi và niềm mong mỏi khát khao của quản ngục:"Chữ ông Huấn
đẹp lắm, vuông lắm… Có được chữ ông Huấn mà treo là có được một báu vật trên
et
đời''. Vẻ đẹp trong đường nét và ý nghĩa của chữ còn được chính Huấn Cao khẳng
định, đó là những nét chữ vuông tươi tắn nó nói lên cái hoài bão tung hoành của
một đời con người. Và cũng chính tài năng phi thường, xuất chúng của Huấn Cao
đã lí giải được vì sao quản ngục lại kính trọng ông đến thế, thậm chí dám bất chấp
nguy hiểm để biệt đãi, để thổ lộ nỗi lòng và cuối cùng, vứt bỏ sự thận trọng vốn có
để vào phòng giam xin chữ tử tù, mong được lưu giữ bấu vật trên đời. Tài hoa của

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

 Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

huấn Cao đã khiến cho chữ của ông thậm chí còn quí giá hơn cả mạng sống của
con người!

2.2. Không chỉ tài hoa, Huấn Cao còn là con người có khí phách ngang tàng.

Theo công văn nhận tù, Huấn Cao là người đứng đầu bọn phản nghịch

ht
chống lại triều đình. Nhìn ở góc độ của nhân dân, Huấn Cao là đấng trượng phu
trọc trời khuấy nước, là con người dũng cảm, ngang tàng dám đứng lên chiến đấu

tp
chống lại cả một thể chế xã hội tàn bạo, bất công.

s:/
Ngay khi vừa xuất hiện, Huấn Cao đã gây một ấn tượng mạnh cho người đọc
bằng việc ông rỗ gông trước cửa nhà lao:" Huấn Cao, lạnh lùng, chúc mũi gông

/t
nặng, khom mình thúc mạnh đầu thang gông xuống thềm đá tảng đánh thuỳnh một

ha
cái". Nét mặt lạnh lùng, cử chỉ mạnh mẽ, âm thanh của chiếc đầu thang gông đập
xuống thềm đá, hình ảnh trận mưa rệp trên nền đa xanh… đó là những chi tiết đầy

nh
ấn tượng phác họa hình ảnh một vị thủ xướng ngạo ngược, ngang tàng. Thái độ
ngạo nghễ ấy cho thấy Huấn Cao có thể làm bất cứ điều gì ông muốn mà không hề

vi
đếm xỉa đến phản ứng của ngục quan hay bọn lính.

e
Suốt nửa tháng ở nhà lao mới, trước sự cư xử kì lạ của quản ngục, dù có
nk
ngạc nhiên, Huấn Cao vẫn "thản nhiên nhận rượu thịt, coi đó là một việc vẫn làm

ho
trong cái hứng bình sinh lúc chưa bị giam cầm".Nhưng,nhận biệt đãi mà vẫn khinh
bạc đến điều, Huấn Cao không quan tâm đến bất kì ẩn ý nào có thể giấu bên trong

ah
cách cư xử của quản ngục, cũng không bận tâm đến bất kì sự trả thù nào sau khi sỉ
nhục y. Với Huấn Cao, dù là dụ dỗ, mua chuộc hay trả thù đều là vô nghĩa.

oc
Bản lĩnh và khí phách của Huấn Cao đã thể hiện rõ nết trong cảnh cho chữ

.n
cuối cùng. Không chỉ tư thế đĩnh đạc, đàng hoàng, chỉ viêng việc Huấn Cao dành
đêm sống cuối cùng của mình, bình thản viết chữ, cho chữ và khuyên bảo quản
ngục, cứu vớt một con người đã cho thấy ông đứng trên mọi sự sống chết ở đời.

2.3. Tài hoa và khí phách khiến Huấn Cao được người đời kính phục, song có lẽ
et
ông sẽ không thể được yêu quý ngưỡng mộ và nể trọng đến thế nếu không có một
tấm lòng nhân hậu, không biết trọng nhân cách, nghĩa tình

Huấn Cao có tài viết chữ, nhưng ông đã khẳng định:" Ta nhất sinh không vì
vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết câu đối bao giờ:". Với ông Huấn, mỗi
bức tranh chữ là một tác phẩm nghệ thuật quí giá, và nghệ thuật chân chính bao giờ

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

 Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

cũng là một thế giới cao khiết không có chỗ cho danh lợi, càng không chấp nhận sự
hèn đớn. Đây cũng là quan điểm của chính Nguyễn Tuân, một nhà văn luôn đối lập
nghệ thuật với tính vụ lợi. Lời khẳng định của Huấn Cao cho thấy tiết tháo trong
sạch, kiên cường của một nhà nho tài hoa tài tử coi thường cả những cám dỗ vật
chất lẫn sức mạnh cường quyền. Với Huấn Cao , viết chữ là một việc cao quý

ht
thiêng liêng không chỉ thể hiện tài hoa trong nghệ thuật thư pháp mà quan trọng
hơn là bộc lộ và gửi gắm cái tâm, cái chí của mình; mà cái tâm và cái chí ấy chỉ có

tp
thể chia sẻ với những người tri âm tri kỉ, đó là lý do giải thích vì sao mà "tính ông

s:/
vốn khoảnh, trừ chỗ tri kỉ, ông ít khi chịu cho chữ". Thực ra, cái gọi là khoảnh
trong tính cách của Huấn Cao chỉ càng thể hiện sự quý trọng với bạn bè, sự trân
trọng với cái đẹp, cũng là với chính tài hoa, tâm chí của mình.
/t
ha
Quản ngục là viên tiểu lại giữ tù mà Huấn Cao từng khinh bạc đến điều, là
kẻ đại diện cho cái trật tự xã hội xấu xa tàn ác mà Huấn Cao đã chiến đấu chống

nh
lại, nhưng quản ngục cũng là người khao khát có được báu vật trên đời là chữ của
ông Huấn. Huấn Cao đã ngạc nhiên và bận tâm về sự biệt đãi kì lạ của quản ngục;

vi
tới khi biết được tấm lòng biệt nhỡn liên tài và sở thích cao quý của quản ngục thì

e
Huấn Cao thực sự xúc động. Con người đứng trên mọi sự sống chết ở đời, con

nk
người thường coi thường cả vàng ngọc và quyền thế, con người luôn cao ngạo,
ngang tàng ấy đã phải thốt lên lời than ân hận : "Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một

ho
tấm lòng trong thiên hạ". Như vậy, với Huấn Cao, điều quan trọng nhất trong cuộc
đời là tấm lòng. Người biết trân trọng tấm lòng chắc chắn cũng phải có một tấm

ah
lòng. Vẻ đẹp của nhân vật Huấn Cao đã được nâng lên rất nhiều khi ông không chỉ
có tài hoa, khí phách mà còn có lòng yêu cái thiện, trân trọng thiên lương của con
oc
người. Từ vị trí là kẻ thù, Huấn Cao đã coi quản ngục là người tri kỉ, đã nhập quản

.n
ngục vào hàng những người bạn thân của mình khi đồng ý cho chữ. Có thể thấy
Huấn Cao không chỉ quí trọng cái đẹp, ông còn quý trọng những con người biết
yêu, biết trọng cái đẹp. Chính tấm lòng của Huấn Cao đã đem đến cho ông một vẻ
đẹp trọn vẹn, hoàn mĩ, vẻ đẹp của thiên lương cao quí. Qua nhân vật Huấn Cao,
et
Nguyễn Tuân đã thể hiện một quan niệm thẩm mĩ tiến bộ; tâm gắn kiền với tài, cái
đẹp gắn liền với cái thiện.

2.4. Cảnh cho chữ là cảnh tập trung rõ nết nhất các vẻ đẹp của nhân vật Huấn Cao
về cả tài hoa, khí phách và thiên lương.

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

 Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

Cảnh cho chữ được Nguyễn Tuân khẳng định là một cảnh tượng xưa nay
chưa từng có. Cảnh tượng phi thường ấy đã được miêu tả bằng bút pháp tương
phản và cảm hứng lãng mạn nhằm tôn vinh cái Đẹp, cái Thiện. Trong không khí
trang trọng, cổ kính của cảnh cho chữ, vẻ đẹp tài hoa, khí phách và thiên lương của
Huấn Cao đã được tập trung miêu tả sinh động, gợi cảm và tỏa sáng rực rỡ. Quả

ht
thật, đây là một cảnh tượng xưa nay chưa từng có bởi sự xuất hiện những yếu tố
tương phản đầy ấn tượng.:

tp
2.4.1. Thứ nhất là sự tương phản trong tình huống sáng tạo nghệ thuật

s:/
Bản chất của nghệ thuật là sự sáng tạo tự do, nay người nghệ sĩ tài hoa đang

/t
say mê tô từng nét chữ lại là một người tù cổ đeo gông, chân vướng xiềng. Nghệ
thuật giúp cho cái đẹp bất tử, nhưng người sáng tạo nghệ thuật lại là một tử tù đang

ha
ở đêm cuối cùng của cuộc đời, chỉ sớm mai, Người phải vào kinh lĩnh án tử hình.
Nghịch lý xót xa ấy khiến cái đẹp trở nên mong manh, quý giá và giờ khắc tạo ra
nh
cái đẹp càng trang trọng, thiêng liêng. Đó cũng là nguyên nhân tạo ra tâm thế kì lạ

vi
của các nhân vật: hoàn thành việc cho chữ và xin chữ mà người cho không sung
sướng, người không mãn nguyện, cả hai bên đều ngậm ngùi, buồn bã. Hình ảnh lửa

e
rụng xuống nền đất ẩm phòng giam, tàn lửa tắt nghe xèo xèo sau khi Huấn Cao
nk
hoàn thành việc viết chữ gây ấn tượng sâu sắc cho người đọc về sự lụi tắt, không

ho
chỉ của lửa đóm mà còn của một sinh mạng vĩ đại.

2.4.2. Tiếp nữa là sự tương phản xuất nhiện trong hoàn cảnh sáng tạo nghệ thuật.

ah
Người nghệ sĩ thư pháp thường viết chữ ở những thư phòng thanh sạch, cao khiết,
với bạch lạp, hương trầm, nay Huấn Cao cho chữ quản ngục trong một buồng tối
oc
chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất bừa bãi phân chuột, phân gián. Và

.n
chính trong sự tương phản này hàm chứa những tương phản khác mang ý nghĩa sâu

et
sắc: khói tỏa như đám cháy nhà xua đi xú uế, ánh đước đỏ rực xua đi tối tăm, sự
thanh khiết cao quý tỏa ra từ tấm lụa trắng tinh, từ mùi thom ở chậu mực xua đi
những tầm thường, dơ dáy chốn tù ngục… Sự tuông phản thứ hai cho thấy ý chí
phi thường của những con người yêu cái đẹp, dám vượt lên trên mọi sự nghiệt ngã
chốn ngục tù để sáng tạo, chiêm ngưỡng và lưu giữ cái đẹp, những con người đã
giúp cho cái đẹp ngự trị và tỏa sáng ngay chính nơi chốn của cái xấu, cái ác.

2.4.3. Sự tương phản sâu sắc nhất thể hiện trong vị thế của người tù và kẻ coi tù.
Trong đoạn văn miêu tả cảnh cho chữ, Nguyễn Tuân nhiều lần dùng hai chữ người

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

 Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

tù để gọi Huấn Cao, có lẽ đây cũng là dụng ý khắc họa đậm nét hơn sự tương phản:
người tù cổ đeo gông, chân vướng xiềng thì uy nghi, đàng hoàng, hiên ngang, dĩnh
đạc viết chữ và dạy bảo khuyên nhủ những người có nhiệm vụ giữ tù như thơ lại
thì run run bưng chậu mực, quản ngục khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh
dấu ô chữ đặt trên phiến lụa óng; thậm chí người tù sau khi viết xong còn đỡ viên

ht
quản ngục đứng thẳng người dậy còn ngục quan sau khi nhận được chữ và những
lời khuyên bảo thì cảm động, vái người tù một vái. Trước cái đẹp, cái thiện, mọi

tp
trật tự thông thường ở nhà tù đã bị đảo lộn; không còn người tù và kẻ coi tù; chỉ có
Huấn Cao, người cho chữ người sáng tạo và ban phát cái đẹp và quản ngục, thiên
s:/
lương, người xin chữ, người ngưỡng mộ và may mắn được tiếp nhận cái đẹp - và
trật tự mới giữa họ được thiết lập theo tiêu chí của cái đẹp, cái thiện. Cái đẹp, cái
/t
thiện, cái cao cả đã chiến thắng và tỏa sáng, bóng tối dơ dáy của ngục tù đã nhường

ha
chỗ cho ánh sáng của cái đẹp cao khiết, của thiên lương trong sáng. Chi tiết Huấn
Cao đỡ viên quản ngục đứng thẳng người dậy mang ý nghĩa ẩn dụ sâu sắc: Huấn

nh
Cao không chỉ sáng tạo, ban phát cái đẹp mà thông qua sức mạnh kì diệu của cái
đẹp, Huấn Cao còn cứu vớt cả một con người. Hình ảnh ngục quan cảm động, vái
vi
người tù… nghẹn ngào: " Kẻ mê muội này xin bái lĩnh" là sự minh chứng rõ nét

e
cho sức mạnh cảm hóa của cái đẹp, như sự khằng định của một nhà văn nước

nk
ngoài: Cái đẹp sẽ cứu thế giới. Hình ảnh bó đuốc tẩm dầu roị lên ba cái đầu người
đang chăm chú trên một tấm lụa bạch cho thấy lòng yêu quý và trân trọng cái đẹp
ho
đã xóa đi mọi khoảng cách giữa những con người vốn là đối địch. Họ đã cùng nhau

ah
hình thành một thế giới thanh sạch cao cả, thế giới của cái đẹp, cái thiện, quay lưng
lại thế giới của cái xấu, cái ác. Chi tiết ba người nhìn bức châm rồi lại nhìn nhau

oc
càng cho thấy họ đã thực sự trở thành những nguời tri âm bởi tình yêu cái đẹp và
lòng hướng thiện.

.n
2.4.4. Sự tương phản còn xuất hiện ngay trong những quan niệm nghệ thuật của
Nguyễn Tuân. Trước năm 1945, Nguyễn Tuân được coi là nhà văn có khuynh
et
hướng tư tưởng duy mĩ và quan điểm nghệ thuật vị nghệ thuật; nhưng trong thực tế
sáng tác, và trong Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân lại thể hiện quan niệm thẩm mĩ
rất tiến bộ. Là nhà văn tài hoa, Nguyễn Tuân có sở trường và hứng thú đặc biệt khi
miêu tả những vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ, nhưng trong cảnh cho chữ, Nguyễn Tuấn lại
không hề miêu tả cụ thể đường nét của chữ, thậm chí cũng không nhắc đến nội
dung bức châm. Phải chăng nhà văn đã kiềm chế hứng thú miêu tả, tôn vinh tài hoa
để hướng tới khẳng định những giá trị cao quý hơn cả tài hoa?

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

 Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net

Các nhân vật trong cảnh cho chữ cũng không bình luận về những dòng chữ
đặc biệt cao quý trên tấm lụa bạch như cách thưởng thức một bức tranh chữ hay
một tác phẩm nghệ thuật tài hoa. Căn cứ vào tâm thế các động kính cẩn của quản
ngục và thơ lại, căn cứ vào chính những lời khuyên bảo của Huấn Cao với họ, có
thể nhận ra nội dung bao trùm trong bức châm có lẽ không tách rời hai chữ thiên

ht
lương, bức châm đã được chiêm ngưỡng như một biểu tượng của cái đẹp, cái thiện,
của lẽ sống làm người. Cảnh cho chữ, xin chữ đã trở thành nơi hội tụ của tài hoa,

tp
của nhân tâm cùng sự tri âm tri kỉ trong hoàn cảnh ngục tù, quản ngục vốn chỉ có
khát vọng xin chữ, vậy mà ông ta đã được nhiều hơn cả sự mong mỏi, Huấn Cao
s:/
không chỉ cho chữ mà còn cho bài học làm người quý giá: trước khi đến với cái
đẹp của nghệ thuật phải giữ trọn cái đẹp của thiên lương, cái đẹp không tách rời cái
/t
thiện. Việc Huấn Cao cảm động tấm lòng biệt nhỡn liên tài của quản ngục mà đồng

ha
ý cho chữ là biểu hiện gắn kết giữa cái tài và cái tâm, còn lời khuyên của Huấn
Cao với quản ngục cho thấy quan điểm của Nguyễn Tuân về sự thống nhất giữ cái

nh
đẹp và cái thiện, không thể chiêm ngưỡng cái đẹp ở nơi ngự trị của cái ác, không
thể hướng tới cái đẹp cao cả ở chốn mà thiên lương khó giữ cho lành vững.
vi
III. KẾT LUẬN
e nk
Truyện ngắn chữ người tử tù đã thể hiện rõ nét phong cách nghệ thuật của

ho
tác giả Vang bóng một thời từ việc xây dựng hình tượng nhân vật tài hoa nghệ sĩ
đến việc phát huy cao nhất bút pháp tương phản trong miêu tả, từ nghệ thuật xây

ah
dựng tình huống đến tạo không khí cổ xưa cho tác phẩm, từ việc sử dụng ngôn ngữ
giàu tính tạo hình, có nhịp điệu đến việc tô đậm những tính cách phi thường, xuất

oc
chúng ấn tượng sâu sắc cho người đọc . Ca đẹp vẻ đẹp của Huấn Cao, con người
hội tụ cả tài hoa, khí phách và thiên lương, truyện ngắn vừa thể hiện quan niệm

.n
thẩm mĩ tiến bộ của Nguyễn Tuân vừa ngằm lên án một xã hội tàn bạo không dung

et
nạp, chấp nhận cái đẹp, người tài. Đó cũng là cách để nhà văn thể hiện kín đáo bày
tỏ sự bất bình với trật tự xã hội đương thời.

Đăng kí học tại : https://thanhvienkhoahoc.net