3/20/2023

Môn học
CƠ HỌC ỨNG DỤNG

TS. Nguyễn Thanh Nhã

Bộ môn Cơ Kỹ Thuật – Khoa Khoa Học Ứng Dụng – 106B4
ĐT: 0908568181
Email: nhanguyen@hcmut.edu.vn
FB: Nguyễn Thanh Nhã

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

Chương 5
Đặc trưng hình học
của mặt cắt ngang

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

TS. Nguyễn Thanh Nhã

nhanguyen@hcmut.edu.vn 1
 3/20/2023

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

1. Khái niệm chung

Trường hợp nào chịu tải tốt hơn?

Sức chịu đựng của 1 thanh không chỉ tùy thuộc vào vật liệu mà còn
tùy thuộc vào hình dạng của mặt cắt ngang, cũng như phương của
tải trọng đối với mặt cắt ngang.
Khảo sát những đặc trưng hình học chính của mặt cắt ngang

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

2. Moment tĩnh
Moment tĩnh đối với một trục y

S x   ydF ; S y   xdF y
F F yc C

Sx , S y : Moment tĩnh của diện tích mặt cắt

ngang đối với trục x, y
O x
Khi moment tĩnh của diện tích đối với 1 trục
bằng 0 thì trục đó gọi là trục trung tâm. x xc

Giao điểm của 2 trục trung tâm gọi là trọng tâm của mặt cắt

Sy Sx
Tọa độ trọng tâm mặt cắt: xC  ; yC 
F F

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

TS. Nguyễn Thanh Nhã

nhanguyen@hcmut.edu.vn 2
 3/20/2023

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

2. Moment tĩnh
Moment tĩnh của các hình phức tạp
n
S x  F1 y1  F2 y2  ...  Fn yn   Fi yi
i 1
n
S y  F1 x1  F2 x2  ...  Fn xn   Fi xi
i 1
y

xC 
Sy

F x i i

y2 F F i

y1
yC 
Sx

F y i i

F
O x
F i
x1 x2

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

2. Moment tĩnh
Moment tĩnh của các hình phức tạp
Chú ý:
- Chọn hệ trục tọa độ ban đầu hợp lý: nếu hình có trục đối xứng thì chọn trục
đối xứng làm một trục của hệ trục tọa độ ban đầu, trục còn lại đi qua trọng
tâm của càng nhiều hình đơn giản càng tốt.
- Nếu hình bị khoét thì diện tích phần bị khoét mang giá trị âm.

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

TS. Nguyễn Thanh Nhã

nhanguyen@hcmut.edu.vn 3
 3/20/2023

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

3. Moment quán tính của mặt cắt ngang

Moment quán tính đối với 1 trục
y
J x   y 2dF  0
F y dF
J y   x 2dF  0
F

O x

Thứ nguyên của moment quán tính là [chiều dài]4 , giá trị không âm.

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

3. Moment quán tính của mặt cắt ngang

Moment quán tính độc cực

y
J P    2dF  0
y dF F


 2  x2  y2

O x  JP  Jx  J y
x

Thứ nguyên của moment quán tính độc cực là [chiều dài]4 , giá trị không âm.

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

TS. Nguyễn Thanh Nhã

nhanguyen@hcmut.edu.vn 4
 3/20/2023

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

3. Moment quán tính của mặt cắt ngang

Moment quán tính ly tâm đối với hệ trục (x,y)

J xy   xydF
F

Thứ nguyên của moment quán tính ly tâm là [chiều dài]4 , giá trị có thể dương,
âm hoặc bằng không.

Khi moment quán tính ly tâm đối với 1 trục nào đó bằng 0 thì hệ trục đó gọi là hệ
trục quán tính chính. Nếu hệ trục quán tính chính đi qua trọng tâm mặt cắt thì
được gọi là hệ trục quán tính chính trung tâm.

Tại bất kỳ điểm nào trên mặt phẳng của mặt cắt ta cũng có thể xác định được
một hệ trục quán tính chính.

Nếu mặt cắt có một trục đối xứng thì bất kỳ trục nào vuông góc với trục đối xứng
đó cũng lập với nó thành một hệ trục quán tính chính

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

4. Moment quán tính một số hình đơn giản

Moment quán tính hình chữ nhật

dy
x h/2
bh 3
h J x   y dF   y bdy 
2 2

F h / 2
12
b /2
b 3h
b
J y   x dF   x hdx 
2 2

F  b /2
12

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

10

TS. Nguyễn Thanh Nhã

nhanguyen@hcmut.edu.vn 5
 3/20/2023

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

4. Moment quán tính một số hình đơn giản

Moment quán tính hình tròn
y
dF  2 d 
R R
 R4
d J P    dF  2   d  
2 3

x F 0
2
Do tính chất đối xứng, ta có:
Jx  Jy
 J P  J x  J y  2J x  2J x
J P  R4
 Jx  Jy  
 D4 2 4
JP   0,1D 4
32
Với D là đường kính
 J x  J y  0,05D 4
DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

11

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

4. Moment quán tính một số hình đơn giản

Moment quán tính hình vành khăn
y
 D4 d4  D4
JP    (1   4 )
d 32 32 32
D x
d
J P  D4
 Jx  Jy   (1   4 )
2 64
 0, 05D 4 (1   4 )

d
Với 
D

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

12

TS. Nguyễn Thanh Nhã

nhanguyen@hcmut.edu.vn 6
 3/20/2023

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

5. Moment quán tính đối với hệ trục song song

y X  x  a

Y Y  y  b

 J X   Y dF   ( y  b) dF
Y dF 2 2
y
 F F
x 
 J Y   X dF   ( x  a ) dF
o x 2 2

b X  F F
 J  XYdF  ( x  a )( y  b)dF
 XY  F
O a X
 F
Khai triển, ta được: Khi Oxy là hệ trục trung tâm, ta có: S x  S y  0

 J X  J x  b2 F  2bS x  J X  J x  b2 F
 
 JY  J y  a F
2
 J Y  J y  a F  2aS y
2

 J  J  abF  aS  bS  J  J  abF
 XY xy x y  XY xy
DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

13

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

6. Một số ví dụ
Ví dụ 1: Cho mặt cắt ngang có hình dạng và kích
thước như hình vẽ. Xác định các moment quán tính
chính trung tâm của mặt cắt.

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

14

TS. Nguyễn Thanh Nhã

nhanguyen@hcmut.edu.vn 7
 3/20/2023

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

6. Một số ví dụ
Ví dụ 1: Cho mặt cắt ngang có hình dạng và kích
thước như hình vẽ. Xác định các moment quán tính
chính trung tâm của mặt cắt.

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

15

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

6. Một số ví dụ
Ví dụ 1: Cho mặt cắt ngang có hình dạng và kích
thước như hình vẽ. Xác định các moment quán tính
chính trung tâm của mặt cắt.

DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

16

TS. Nguyễn Thanh Nhã

nhanguyen@hcmut.edu.vn 8
 3/20/2023

Chương 5: Đặc trưng hình học của mặt cắt ngang

6. Một số ví dụ
Ví dụ 2: Xác định tọa độ trọng tâm mặt cắt như hình vẽ

Xét vi phân diện tích dF

dF   d d  ; y   cos 
Moment tĩnh:
r  r 
2 3
S x   ydF  2    cos  d  d  2   d   cos  d 
2
r sin 
F 0 0 0 0
3

Suy ra
S x 2 r 3 sin  2 r sin 
yC   
F 3 r 2 3 
DEM – FAS – HCMUT – VNU-HCM

17

TS. Nguyễn Thanh Nhã

nhanguyen@hcmut.edu.vn 9