Industrija plastičnih masa i

proizvoda od plastičnih masa u BiH

Sadržaj
1. Uvod..............................................................................................................................................3
2. Stanje industrije na globalnom, europskom i regionalnom tržištu................................................4
2.1 Stanje industrije prerade plastike u Zapadnoj Europi..................................................................5
2.2 Industrija prerade plastike u regionu Centralne i Istočne Europe................................................6
2.3 Trendovi u regionu Centralne i Jugoistočne Europe i uticaj globalne recesije.............................7
3. Proizvodnja plastičnih masa i proizvoda od plastike u BiH u 2010/2011.......................................9
3.1. Proizvodnja............................................................................................................................9
3.2. Uvoz i izvoz plastičnih masa i proizvoda od plastičnih masa u BiH.......................12
3.3. Lideri u proizvodnji proizvoda od plastičnih masa u BiH (SKD 252).........................................13
4. Stanje industrije plastičnih masa u BiH............................................................................................14
4.1. Stanje tehnologija, mašinske opreme i proizvodni kapaciteti..................................................14
4.2. Upravljanje kvalitetom.............................................................................................................16
4.3. SWOT analiza sektora prerade plastike u BiH..........................................................................17
5. GAP Analiza..................................................................................................................................18
5.1. Raskorak 5 Korištenje hibridnih polimernih materijala u preradi plastike...........................18
5.2. Raskorak 6 Prelazak s niskoakumulativne na proizvodnju s visokom dodanom vrijednošću
18
5.3. Uvođenje sistema upravljanja kvalitetom.................................................................................18
6. Analiza lanca vrijednosti sektora.....................................................................................................19
6.1. Analiza lanca vrijednosti..........................................................................................................19
6.2. Zaključci i preporuke za izgradnju lanca vrijednosti sektoru....................................................27
 1. Uvod

Ovaj dokument se bavi analizom industrijskih grana koje su po standardnoj klasifikaciji djelatnosti
svrstane u industrijsku proizvodnju 20.16 Proizvodnja plastičnih masa u primarnim oblicima, 22.2
Proizvodnja proizvoda od plastičnih masa. Osnovne podkategorije ove grane industrije su 22.21
Proizvodnja ploča, listova, cijevi i profila od plastičnih masa, 22.22 proizvodnja ambalaže od
plastičnih masa, 22.23 Proizvodnja proizvoda od plastičnih masa za građevinarstvo, i 22.29
Proizvodnja ostalih proizvoda od plastičnih masa.

Kao dio hemijske industrije, proizvodnja proizvoda od plastičnih masa je u mnogome zavisna od
trendova osnovne ulazne sirovine (cijene nafte) i energenata u procesu proizvodnje (cijene prirodnog
gasa). S druge, veličina tržišta je u mnogome ovisna o makroekonomskim kretanjima. Proizvodi ove
industrijske grane su ulazni faktori u drugim industrijskim granama poput autoindustrije ili
građevinarstva, ili gotovi proizvodi koji se koriste u građevinarstvu. Sve pobrojane industrijske grane
su u direktnoj korelaciji sa opštim stanjem u ekonomiji i njenim rastom, tako da je i proizvodnja
proizvoda od plastičnih masa u velikoj mjeri ovisna o ukupnom kretanju ekonomije i njenom rastu.

Ulazni i izlazni faktori kojima je uslovljena ova industrijska grana su i razlog globalnog pomjeranja
snaga i odnosa sa tradicionalno vodećih regija (SAD,EU) ka regiji Azije. S jedne strane proizvođači u
Aziji su napravili vertikalnu integraciju prema naprijed (proizvodnja nafte – proizvodnja proizvoda od
plastičnih masa) i skupa sa relativno jeftinom radnom snagom iskoristile prednosti ulaznih faktora, a
s druge strane, prednost izlaznih faktora, odnosno tržišta koje brže raste od onog u EU ili SAD-u.
Pored ovih trendova, glavni svjetski proizvođači ostali su oni iz SAD-a i EU poput BASF, BAYER,
DuPont, Dow Chemical i dr. koji prvenstveno istraživanjem, inovacijama i novim tehnologijama
zadržavaju lidersku poziciju na svjetskom tržištu.

Petrokemijska industrija u zemljama bivše Jugoslavije bila je naslonjena na nekadašnje gigante

poput INE i Naftne Industrije Srbije. Zajednička karakteristika svih kompanija iz ovoga sektora na
prostoru bivše države je zastarjela tehnologija koja je skupa sa problemima u tranziciji i privatizaciji,
osnovni uzrok nekonkurentnosti ove industrije i njenih slabih rezultata. Pored svih problema ova
industrija i dalje zauzima značajno mjesto u privredi, primjerice Hrvatske, gdje je grana industrije
proizvodnja gumei plastike ostvarila izvoz od 275 miliona KM u 2011.godini, i uvoz od 1 milijardu i 60
miliona KM u istom periodu1. Ukupan prihod kompanija koje se bave proizvodnjom proizvoda od
plastičnih masa u Hrvatskoj iznosio je 1.199 miliona KM, sektor je zapošljavao 7.500 radnika2.
1
Izvor DSZ, Hrvatska
2
Izvor FINA
 2. Stanje industrije na globalnom, europskom i regionalnom
tržištu

Od 1950.godine proizvodnja i potrošnja plastike je bilježila godišnji rast u prosjeku od 9%, uglavnom
zbog rapidnih inovacija u primjeni plastičnih masa kroz supstituciju tradicionalnih materijala: metala,
drveta, stakla i papira, te postala jedna od najbrže rastućih globalnih industrija u svijetu.

1950.godine svjetska proizvodnja plastike je iznosila 1,5 a u 2008.godini čak 245 miliona tona. U
Sjevernoj Americi i Zapadnoj Europi potrošnja plastike po glavi stanovnika godišnje iznosi u prosjeku
oko 100kg, dok će prema procjenama analitičara do 2015.godine, u ovim zemljama potrošnja
plastike dostići 140kg3. Najveći rast u potrošnji plastike se očekuje u zemljama u razvoju Azije (osim
Japana) gdje potrošnja plastike po glavi stanovnika iznosi u prosjeku oko 20kg.

Trend rasta i potrošnje plastike je rastao sve do polovine 2008.godine, kada se svjetska industrija
prerade plastike našla pod udarom globalne recesije zbog čega je potražnja za plastikom 4 pala s 260
miliona tona u 2007.godini na 245 miliona tona u 2008.godini.

Očekuje se da će globalna industrija5 prerade plastike doživjeti oporavak tek u narednom periodu.
Globalna potržnja za plastikom u 2009.godini bila je 7% niža u odnosu na prethodnu godinu. Najteže
pogođeni sektori industrije su bili proizvođači plastičnih djelova za auto industriju, dok se industrija
plastike uspjela održati zahvaljujući proizvodnji ambalaže za robu široke potrošnje, medicinskih
proizvoda i tehničkih djelova.

Od januara do juna 2009.godine proizvodnja plastike u 27 zemalja EU je pala za 26% u usporedbi s

istim periodom u 2008.godini, dok je ukupna potražnja za plastikom pala više od 30%. Potražnja
automobilske industrije za plastikom je pala čak za 40%, dok je značajniji pad zabilježen i u sektoru
građevinarstva.

Europa6 proizvodi oko 60 miliona tona plastike godišnje, što čini oko 25% svjetske proizvodnje
plastike, nešto više od zemalja NAFTA‐e7 (23%), nakon čega slijedi Kina s 15%, Bliski Istok i Afrika 8%,
Japan 5,5%. Njemačka je najveći proizvođač plastike u Europi s 7,5% svjetske proizvodnje, zatim
zemlje Beneluxa8, Francuska (3%), Italija (2%) te Velika Britanija i Španija (1,5%).

U svijetu se koristi oko 20 vrsta plastike od kojih 5 porodičnih grupa plastike čine 75% ukupne
potražnje9 za plastikom u Europi: LDPE i HDPE polietilen10 (PE), polipropilen (PP), polivinilklorid (PVC),
3
Izvor: PlasticsEurope Market Research Group (PEMRG)
4
The Compelling Facts About Plastics 2009
5
http://mcgroup.co.uk/news/2009/10/13/3///US%20Consultants%20Predict%20Plastics%20Growth%20in%202011.html
6
PlasticsEurope Market Research Group (PEMRG
7
USA, Meksiko, Kanada
8
Belgija, Holandija i Luksemburg
9
PlasticsEurope Market Research Group (PEMRG)
10
LDPE‐Low Density Polyethilen ; HDPE High Density Polithilen
polistiren11 (PS i EPS) i poli etilen‐tereftalat (PET)12. U 2008.godini potražnja za ovim grupama je opala
u prosjeku 7,5%.

Proizvodnja ambalaže učestvuje s najvećim tržišnim učešćem od 38% ukupne prerade plastike u
Europi, nakon čega slijedi građevinarstvo s 21%, automobilska industrija 7%, elektronika 6%, dok na
druge industrije zajedno s medicinom otpada 28%.

Europska industrija plastike (proizvođači polimera koje zastupa PlasticsEurope, prerađivača EUPC, i
proizvođača opreme EUROMAP) u 27 zemalja Europe (bez zemalja potencijalnih i zemalja kandidata)
zapošljava 1,6 miliona ljudi.

MSP čine 80% globalne industrije alata. Ponuda finalnih proizvoda firmi u procesnoj industriji uveliko
zavisi od industrije alata (kalupa) i obrade mašinskih komponenti, koji nisu samo važna karika
dodane vrijednosti u ponudi prema proizvodnim industrijama koja čini kičmu skoro svih proizvodnih
industrija razvijenih zemalja. Konkurencija se povećava svakodnevno, te se bazira na najboljim
radnim praksama i što kraćem ciklusu tehničke pripreme uz korištenje naprednih 3D CAD/CAM/CAE
tehnologija. Mnoge alatnice, posebno MSP s limitiranim resursima, teško opstaju na tržištu zbog
nekoliko barijera i faktora konkurentnosti koji se posebno ogledaju u davanju konkurentne ponude
kod konstrukcije i izrade alata a koja ujedno predstavlja najkritičniji elemenat kod ugovaranja
poslova posebno po pitanju procjene troškova izrade samih alata. Sama priprema izrade alata
počinje s relativno skupim dizajnom nakon čega dolaze visoki troškovi narudžbi standardnih
komponenata, numeričko kontroliranih NC programiranja, obrade skupih legura čelika upotrebom
skupih višeosnih CNC obradnih centara te testiranja samih alata.

Za mnoge manje alatnice to predstavlja problem kod gotovinskog toka, posebno zbog visoke cijene
upošljavanja resursa i kadrova sa skupim i deficitarnim znanjima u korištenju naprednih tehnologija.
Zemlje s visokom cjenom radne snage koje su pod snažnom regulativom zakona o radu se nalaze u
nezavidnom položaju u odnosu na zemlje gdje je zakon o radu blaži. Jedan od najvažnijih aspekata
izgradnje konkurentnosti je sistemski vođena politika zemalja koje imaju struktuirane programe
razvoja.

2.1 Stanje industrije prerade plastike u Zapadnoj Europi

Prema podacima EUROMAP13 asocijaciji proizvođača mašina za industriju prerade plastike i gume, i
pored negativnih uticaja recesije na svjetsku ekonomiju u posljednjem kvartalu 2008.godine,
industrija je zabilježila ipak pozitivne rezultate s industrijskim rastom od 1,2% i rastom izvoza od
1,5%. Industrija alata i alatljika je zabilježila slične rezultate dok je industrija periferne opreme
zabilježila takođe poztitivan rast od 4,1%. Industrija fleksografskih štamparskih mašina je imala
negativan rast od ‐7%.

Tržišno učešće ove industrije, na globalnom tržištu, je ostalo iznad 50% mada se po prihodima u
jesen 2009.godine osjetio daleko veći pad broja narudžbi s daleko manjom iskorištenosti proizvodnih
kapaciteta u odnosu na prethodnu godinu. Najveći udar su pretrpjeli dobavljači autoindustrije i
sektor građevinarstvo osim proizvođača izolacionih materijala. Proizvođači ambalaže za industriju
bijele tehnike su takođe osjetili snažan udar recesije, ali su proizvođači ambalaže za prehrambenu
industriju ipak uspjeli zabilježilti bolje rezultate. Industrija medicinske opreme je nastavila pozitivan
trend potrošnje plastičnih masa.

11
PS‐Polistyren solid; EPS ‐ expandable polistyren
12
PET ‐ Polyethilen terephthalate
13
Europska Asocijacija proizvođača mašina za preradu plastike i gume www.euromap.org
Većina izvoznika opreme za preradu plastike i gume su pretrpjela štetu zbog svjestke ekonomske
krize. U prvoj polovini 2009.godine izvoz u zemlje Sjeverne i Latinske Amerike i Istočne Europe
drastično je opao. Prema statističkim izvještajima prosječan izvoz proizvođača opreme za preradu
plastike i gume, u Italiji i Njemačkoj, je pao za 35%. Ukupan pad proizvodnje mašina za preradu
plastike i gume u zemljama članicama EUROMAP‐a se procjenjuje na 22% što iznosi oko 13,6 milijardi
Eura gdje upravo ovaj sektor opslužuje 62.7% tržišta. Postoje znakovi oporavka industrije, ali
finansijska tržišta ostaju prepreka za industriju.

Europska industrija plastike predstavlja jedan od najznačajnijih sektora ekonomije EU, jer u njoj
djeluje oko 50.000 prerađivača plastike , uglavnom MSP, koji zapošljavaju 1,6 miliona radnika s
godišnjim prometom od 300 milijardi eura. Europska industrija se sastoji od proizvođača polimera
koje predstavlja PlasticEurope14, prerađivača EuPC15 i proizvođača opreme EUROPMAP16.

2.2 Industrija prerade plastike u regionu Centralne i Istočne Europe

Prema ECEBD17 plastična industrija u regionu Centralne i Istočne Europe se značajno razvila u
posljednjih 10 godina, mnogo brže nego u Zapadnoj Europi. Prerada plastike u regionu Centralne i
Jugoistočne Europe se približava potrošnji plastike zemalja Zapadne Europe koja iznosi 60‐80kg po
glavi stanovnika. Zbog visokog priliva stranih investicija u ovom regionu tehnološki nivo prerade
plastike je relativno visok, a posebno u polju injekcionog brizganja. Mogućnosti za daljnji razvoj u
preradi plastike u Češkoj, Mađarskoj, Poljskoj, Sloveniji i Slovačkoj su ograničeni, ali bolji nego u
zemljama Zapadne Europe.
U zemljama Istočne Europe (Rusija, Ukraina, Rumunija, Bugarska i zemlje Ex‐ Jugoslavije) tehnološki
razvoj je još na uvijek niskom nivou, mada postoje izuzeci. U ovim zemljama potrošnja plastike je
negdje oko 20‐50 kg po glavi stanovnika. Proizvodnja polimera u Centralnoj Europi se vrši u
modernizovanim fabrikama što je adekvatno za snabdjevanje regionalnog i zapadnoeuropskog
tržišta. U Istočnoj Europi obnova starih proizvodnih pogona vrši se ubrzano, a naročito u Rusiji.
Granulat se u glavnom ne proizvodi u regionu Centralne i Istočne Europe tako da se regionalne
potrebe za repormaterijalom zadovoljavaju uvozom iz zemalja Zapadne Europe.
Po pitanju tehnoloških postupaka dominira injekciono brizganje s fokusom na autoindustriju. Oko
1.600 firmi prerađuje plastiku i proizvode različite komponente za industrije čiji je pregled prikazani u
tabeli koja slijedi:

Industrija %
Autoindustrija 45%
Građevina 23%
Elektronika , IT 11%
Elektromaterijali 6%
Inžinjering 5%
Drugo 10%
Ukupno 100%
Izvor: http://www.plasportal.com

Prema vrsti proizvodnje tehničkih djelova potrošnja repromaterijala je sljedeća:

PP 42%, PA11%, ABS 10%, HDPE 10%, PC 8%, PS 5%.

14
http://www.plasticseurope.org
15
www.plasticsconverters.eu
16
www.euromap.org
17
http://www.plasportal.com/WebArticleShow.aspx?AGM=PlasticIndustry&AN=VehicleComponents&MN=Menu5&LN=English
Tehnološki procesi korišteni za preradu granulata visokih performansi korištenih za specijalne
namjene: Injekciono brizganje 69%, Ekstruzija 17%, Duvanje 8%, Ekstruzija folija 5%.

Distribucija proizvodnje tehničkih djelova po zemljama:

Češka 21%, Rusija 20%, Poljska 18%, Mađarska 13% dok ostale zemlje imaju manje od 10%.
Kada je u pitanju autoindustrija, 36% proizvođača od njih 420 poznatijih koristi PP dok od njih 245,
odnosno 53% koristi PA.

Distribucija plastičnih komponenata za autoindustriju prema veličini firme se oglavnom zasnivaju na

MSP u preradi plastike, posebno u oblasti injekcionog brizganja.

- Učešće firmi koje troše 100‐1000 tona granulata godišnje iznosi 34% i one čine 29%
proizvodnje.
- Učešće firmi koje troše 1000‐5000 tona granulata godišnje iznosi 7% ali one čine 39%
proizvodnje.
- Velikih firmi ima 1% koje ostvaruju 20% ukupne proizvodnje.

2.3 Trendovi u regionu Centralne i Jugoistočne Europe i uticaj globalne

recesije
Globalna finansijska i ekonomska kriza pogodila je daleko teže prerađivače plastike u Centralnoj i
Jugoistočnoj Europi, nego njihove zapadne konkurente. Najteži periodi poslovanja su bili posljednji
kvartal 2008.godine i prvi kvartal 2009.godine. Proizvođači ambalaže nisu bili toliko pogođeni kao
firme koje proizvode tehničke komponenete posebno one fokusirane na autoindustriju. Prema
ECEBD18 industrija očekuje oporavak u narednom periodu. Očekuje se da će u narednih 10 godina
postupak injekcionog brizganja porasti sa sadašnjih 23% na 26%, dok se s druge strane očekuje pad u
proizvodnji folija s 30% na 25%. Primjetno je da će autoindustrija biti najveći konzument prerade
plastike. SESSI19 navodi da je 1985.godine u prosječnom automobilu bilo 4% djelova od plastike (cca.
120kg) dok je 2000.godine taj procenat iznosio više od 10%.

Prema AMI20 Poljska, Mađarska, Češka i Slovačka su zemlje koje osjećaju jak ekonomski rast u zadnjih
5 godina kao rezultat pridruživanja EU, ali i izmještanju proizvodnih postrojenja i uspostavi potpuno
novih iz Zapadne Europe prema istoku, u cilju smanjenja troškova i povećanja profita. Jedna od
značajnih prednosti je kvalifikovana radna snaga koja je spremna da radi za niže naknade i značajno
smanjena birokratija pokretanja poslovanja što omugućava prilive novih stranih i domaćih investicija
koje koriste ovaj geografski položaj za snabdjevanje tržišta Zapada i Istoka. Prema AMI procjenama,
potražnja za polimerima u ove četiri zemlje iznosi negdje oko 4,28 miliona tona u 2008.godini.

Poljska predstavlja najveće tržište sa preko 1.700 kompanija koje djeluju u sektoru prerade plastike s
prosječnim rastom potražnje za plastikom od 7%, posmatrajući period od 2004.godine kada je
Poljska postala članica EU. Potražnja za polimerima je rezultat velikog priliva investicija u Poljskoj,
naročito u sektorima: ambalaže, bijele tehnike, elektronike i proizvodnje automobila. Strane
investicije su rezultat jeftine radne snage i velikog broja kvalifikovanih stručnjaka. S procjenjenom
potražnjom za polimerima od 2,3 miliona tona i potrošnjom od 61kg po glavi stanovnika, Poljska je
značajno iznad prosjeka zemalja Centralne i Istočne Europe u kojima prosječna potrošnja plastike
iznosi oko 45kg po glavi stanovnika, ali još uvjek značajno iza prosjeka zemalja Zapadne Europe gdje
prosječna potrošnja po glavi stanovnika iznosi oko 88kg. Najveći broj prerađivača plastike, njih 52%,
je u oblasti injekcionog brizganja, dok je najznačajnije tržište prerade plastike, po potrošnji
materijala, u sektoru proizvodnje folija.
18
Eastern and Central European Business Development – Istočni i Centralno Evropski Poslovni Razvoj
19
www.industrie.gouv.fr‐sessi/4pages/pdf/4p189‐anglais.pdf
20
Applied Marketing Information (2008) – http://www.amiplastics‐na.com/PressReleases/newsitem.aspx?item=1000084
Češka s tržištem plastike ocrtava snažan ekonomski rast od 7% godišnje koji dostiže potrošnju od
cca. 800.000 tona. Ekonomski rast je snažan zahvaljujući visokoj stopi izvoza otkako je Češka postala
punopravna članica EU, što se najviše ogleda u visokom prilivu domaćih i stranih investicija.
Potrošnja polimera gravitira oko 70kg po glavi stanovnika, a najviše je izražena u industriji ambalaže,
automobilskoj i industriji bijele tehnike. Vjeruje se da u Češkoj ima oko 650 prerađivača plastike gdje
dominira sektor injekcionog brizganja zahvaljujući stranim investicijama u automobilskoj industriji.
Češki, Slovački i međunarodni alatničari (Visteon, Key plastic, Mollertech, Faurecia, Plastic Omnium,
Delphi i Hanwha) su najviše imali koristi od novih pogona Hyndai i Kia u pograničnom djelu između
Češke i Slovačke.

Slovačka industrija prerade plastike je također slična svojim susjedima što je evidentno u visokoj
stopi ekonomskog razvoja. Procjenjuje se da u Slovačkoj ima negdje oko 130 kompanija u preradi
plastike tehnološkim postupkom termofirmiranja i rastom potražnje za polimerima u prosjeku od 9%
godišnje što iznosi negdje oko 400.000 tona. Slično kao i zemlje u okruženju slovački prerađivači
plastike su bili pod najvećim uticajem automobilske industrije što je Slovačku učinilo da postane
zemlja sa najvećim brojem proizvedenih automobila u svijetu po glavi stanovnika. Međutim, sektor
proizvodnje folija predstavlja najveći sektor po količini prerađenih polimera. S prelaskom na
monetarni sistem Eura slovačka industrija plastike će nastaviti s beneficijama zahvaljujući prilivima
stranih investicija.

Mađarska je osjetila značajan ekonomski rast zahvaljujući članstvu u EU mada je ukupni bruto prihod
(GDP) u 2008.godini u poređenju s 2007.godinom nešto slabiji i pretpostavlja se da će ostati na nivou
od 2% godišnje, zbog pada stranih investicija. Godišnja potražnja za polimerima je negdje oko
745.000 tona u kojima djeluje negdje oko 600 prerađivača. Najveći sektor prerade plastike u
Mađarskoj je proizvodnja folija što čini negdje oko 24% ukupne potražnje za termoplastikom u
2008.godini. Najveći proiozvođači ekstruzije polietilenske folije su: Partium 70, Nordenia Hungaria,
Kabaplast i Rotapack. BOOP21 folije su preuzete od strane Taghleef Industrije koja je kupila Radici
folije u 2008.godini. Postupak Injekcionog brizganja je drugi po veličini prerade plastike u Mađarskoj
posebno u oblastima teleelektronike, elekrotehnike, ambalaže i automobilske industrije, koja je
neznatna u odnosu na susjedne zemlje Centralne Europe.

Slovenija je zbog svjetske recesije i finansijske krize u septembru 2009.godine u odnosu na isti
mjesec prethodne godine, zabilježila pad od 14,7% u industrijskoj proizvodnji. Od januara do
septembra 2009.godine u usporedbi s istim periodom 2008.godine, industrijska proizvodnja je
zabilježila pad za 20,3%. Sektor prerade plastike i gume je u septembru 2009.godine u odnosu na isti
mjesec 2008.godine pao za 10,7% dok je za period januar‐septembar 2009.godine u odnosi na isti
period 2008.godine zabilježen pad od 18,5%, a prema izjavama u medijima vodećih firmi u Sloveniji,
izvoz je pao za čak 40%. Slovenija je ekonomija s izrazito snažnom mrežom proizvodnih firmi.
Slovenačke firme usko sarađuju kroz klasterski način djelovanja zajedno s poslovnim asocijacijama,
univerizitetima, institutima za istraživanja, kako u Sloveniji tako i sa EU, s fokusom na primjenjeno
istraživanje te razvoju i primjeni naprednih nano i ostalih tehologija uglavnom zahvaljujući
eminentnim ekspertima, te učešća istih u FP 7 programima. Slovenija broji oko 250 alatnica koje čine
kičmu slovenačke industrije. Slovenačka MSP stekla su zavidan kredibilitet radeći za vodeće gigante
auto i avioindustrije (VW, PSA Grupacij, Mercedes, Audi, Benteler, BMW, Chrysler, IN Alfa, Magna,
itd). 5,6% prihoda ukupne industrijske proizvodnje Slovenije 22 dolazi iz sektora prerade plastike i
gume.

Hrvatska ‐ prema podacima HGK23 u ukupnoj industrijskoj proizvodnji ostvarenoj u 2008.godini

prerada plastike i gume sudjelovala je s 3%. Od ukupnog broja zaposlenih industrija prerade plastike i

21
Biaxially‐Oriented Polypropylene
22
Slovenia in Figures 2009, ISSN 1318‐3745
gume upošljava 3,2% zaposlenih s tendencijom daljnjeg rasta. Industrija je imala kontinuirani rast od
10,8% za period 2004‐2007.godine. Industrija bilježi rast izvoza od 20,1 posto, te rast uvoza od 14,6
posto u 2008.godini u odnosu na 2007.godinu. Industrija prerade plastike i gume ostaje na istoj
razini sa 1,6 posto u ukupnom izvozu prerađivačke industrije u 2008.godini, dok u ukupnom uvozu
prerađivačke industrije ostaje nepromijenjena sa stopom 4,1 %. Potrošnja plastike raste po godišnjoj
stopi od 5%.

Srbija – prema podacima republičkog zavoda za statistiku Srbije 24 industrijska proizvodnja u

septembru 2009.godine manja je za 6,3% u odnosu na septembar 2008.godine, dok je 2009.godina u
odnosu na prosjek 2008.godine bila manja za 4,7%. U preriodu januar‐septembar 2009.godine u
usporedbi s istim periodom u 2008.godine ostvaren je pad proizvodnje od 15%. U septembru
2009.godine sektor prerade plastike i gume je u odnosu na septembar 2008.godine zabilježio pad
proizvodnje za 17,8%.

3. Proizvodnja plastičnih masa i proizvoda od plastike u BiH u

2010/2011

3.1. Proizvodnja
U tabelama ispod prikazana je statistika proizvodnje plastičnih masa i proizvoda od plastike,
razvrstane po standardnoj klasifikaciji djelatnosti i grupisane u osnovna područja; proizvodnja
plastičnih masa u primarnim oblicima, proizvodnja ploča, listova, cijevi i profila, proizvodnja
ambalaže od plastičnih masa, proizvodnja proizvoda od plastičnih masa za građevinarstvo, i
proizvodnja ostalih proizvoda od plastičnih masa. Pored šifre standardne klasifikacije djelatnosti
tabele sadrže podatke za 2010/2011 godinu, mjernu jedninicu, proizvedenu i prodatu količinu i
vrijednost prodaje25.

Vrijednost Vrijednost
Mjerna Proizvedena Prodata prodaje Proizvedena Prodata prodaje
Šifra Naziv proizvoda i djelatonsot jedinica količina količinba ('000 KM) količina količinba ('000 KM)
Proizvodnja plastičnih masa u primarnim
20.16 oblicima 2010 2011
Rastegljivi polistiren, u primarnim
20.16.20.35 oblicima kg 7.051.174 7.044.722 25.341 9.033.765 8.960.557 35.132
Polieteri, u primarnim oblicima (isklj.
20.16.40.20 poliacetale, polieter alkohole) kg 631.144 722.500 2.890 203.88 730.064 2.980
Polietilen tereftalat s viskoznim brojem
20.16.40.62 ≥ 78 ml/g kg 660.227 697.833 2.345 919.39 911.046 2.436
20.16.56.70 Poliuretani, u primarnim oblicima kg 744.012 745.095 2.704 665.973 626.034 2.740

23
Hrvatska Gospodarska Komora Izvor: http://www.hgk.hr/wps/portal/!ut/p/_s.7_0_A/7_0_PT?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/
connect/HGK+Web/Vijesti/Najave/Me_unarodna_konferencija__Odr_ivo_upravljanje_polimernim_otpadom__39.927169574422884
24
http://webrzs.statserb.sr.gov.yu/axd/index.php
25
Izvor podataka Agencija za Statistiku BiH
 Vrijednost Vrijednost
Mjerna Proizvedena Prodata prodaje Proizvedena Prodata prodaje
Šifra Naziv proizvoda i djelatonsot jedinica količina količinba ('000 KM) količina količinba ('000 KM)
Proizvodnja ploča, listova, cijevi i profila
22.21 od plastičnih masa 2010 2011
Monofilamenti bilo koje dimenzije
poprečnog presjeka > 1 mm, šipke,
štapovi i profilni oblici od polimera vinil
hlorida (uklj. površinski obrađene, ali
22.21.10.70 drugačije neobrađene) kg 2.792.194 3.240 3.527.888 3.527.888 5.009
Čvrste cijevi i crijeva, od polimera
22.21.21.53 etilena kg 3.628.733 3.759.233 11.638 3.502.306 3.383.093 10.14
Čvrste cijevi i crijeva, od polimera
22.21.21.55 propilena kg 724.028 725.707 1.944 1.050.873 1.105.392 2.868
Čvrste cijevi i crijeva, od polimera vinil
22.21.21.57 hlorida kg 84.450 49.650 151 88.09 105.18 322
Ostale ploče..., od polimera etilena,
22.21.30.10 neojačane, debljine ≤ 0,125 mm kg 1.131.383 1.132.263 4.693 1.404.864 1.401.288 5.550
Ostale ploče..., od polimera etilena,
22.21.30.17 neojačane, itd., debljine > 0,125 mm kg 4.576.321 4.550.389 14.847 5.963.360 5.887.197 19.325
Listovi, ploče, filmovi, folije i trake, od
necelularnih polimera propilena,
neojačane, laminirane, s podlogom ili na
sličan način kombinovane s drugim
materijalima, dalje neobrađene ili samo
površinski obrađene i neizrezane
drugačije osim u pravougaono "uklj.
22.21.30.26 kvadratne" debljine ≤ 0,10 mm, d.n. kg 1.451.157 1.444.372 6.313 1.804.280 1.796.323 7.261
Ploče, listovi, filmovi, folije i trake, od
necelularnog polivinil butirala, amino
smola, fenolnih smola ili
polimerizacijskih proizvoda, neojačane,
laminirane, s podlogom ili na sličan
način kombinovane s drugim
materijalima (isklj. samoljepljive
proizvode, kao i podne, zidne i stropne
22.21.30.86 obloge iz HS 39.18) kg 34.294 36.518 573 46.742 42.53 938
Ploče, listovi, filmovi, folije i trake, od
poliestera, necelularnog polivinil
butirala, amino smola, fenolnih smola ili
polimerizacijskih proizvoda, neojačane,
laminirane, s podlogom ili na sličan
način kombinovane s drugim
materijalima (isklj. samoljepljive
proizvode, kao i podne, zidne i stropne
22.21.30.90 obloge iz HS 39.18) kg 32.56 32.7 450 32.01 31.519 441
Ploče, listovi, filmovi, folije i trake
22.21.41.20 celularne strukture od polimera stirena kg 559.771 543.063 1.944 426.205 441.905 1.994
Ploče, listovi, filmovi, folije i trake
22.21.41.50 celularne strukture od poliuretana kg 77.567 75.943 643 87.514 85.911 861
Ploče, listovi, filmovi, folije i trake
celularne strukture od regenerisane
22.21.41.70 celuloze kg 44.63 44.628 641 40.817 38.877 553
Ostale ploče, listovi, filmovi, folije i
trake od proizvoda dobijenih
22.21.42.79 polimerizacijom kg 18.255 37 146.273 129.702 246
Ostale ploče...,od plastike necelularne
strukture osim onih dobijenih
22.21.42.80 polimerizacijom kg 81.248 81.248 323 54.734 54.734 979
 Vrijednost Vrijednost
Mjerna Proizvedena Prodata prodaje Proizvedena Prodata prodaje
Šifra Naziv proizvoda i djelatonsot jedinica količina količinba ('000 KM) količina količinba ('000 KM)
22.22 Proizvodnja ambalaže od plastičnih masa 2010 2011
Kese i kesice, od polimera etilena (uklj.
22.22.11.00 konusne) kg 3.171.946 16.856 3.644.825 3.612.779 18.812
Plastične kese i kesice (uklj. konusne)
22.22.12.00 (isklj. od polimera etilena) kg 27.000 27.000 121 60.000 60.000 272
Plastične kutije, sanduci, gajbe i slični
22.22.13.00 proizvodi za prijevoz ili pakovanje robe kg 2.688 720 2 26.45 23.239 104
Plastični baloni, boce, bočice i slični
proizvodi za prijevoz ili pakovanje robe,
22.22.14.50 sadržine ≤ 2 l kom. 277.153.707 269.727.111 25.025 329.692.515 339.491.660 31.812
Plastični baloni, boce, bočice i slični
proizvodi za prijevoz ili pakovanje robe,
22.22.14.70 sadržine > 2 l kom. 12.344.394 11.556.615 4.060 14.369.885 13.087.577 5.131
22.22.19.20 Plastični čepovi i poklopci za boce kg 78.149 81.618 155 50.545 56.312 375
Plastični čepovi, poklopci i ostali
22.22.19.30 zatvarači (isklj. za boce) kg 250 250 10 265 265 10
Predmeti za transport ili pakovanje
robe, od plastike (isklj. kutije, korice,
sanduke i slične predmete, kese i vreće,
uklj. konusne, baloni, boce, bočice i
slični proizvodi, kalemovi, vretena i
slični držači , čepovi, poklopci i ostali
22.22.19.50 zatvarači) kom. 3.519.330 3.393.951 1.494 984.072 912.419 623

Vrijednost Vrijednost
Mjerna Proizvedena Prodata prodaje Proizvedena Prodata prodaje
Šifra Naziv proizvoda i djelatonsot jedinica količina količinba ('000 KM) količina količinba ('000 KM)
Proizvodnja proizvoda od plastičnih
22.23 masa za građevinarstvo 2010 2011

Podne obloge u rolnama ili u obliku

pločica, i zidne ili plafonske obloge od
22.23.11.90 plastike (isklj. od polimera vinil hlorida) m2 351.357 353.58 1.203 494.609 492.717 1.249
Plastične kade, tuš-kade, umivaonici i
22.23.12.50 sudoperi kom. 193 193 60 2.563 2.563 61
22.23.12.70 Plastične toalet šolje i poklopci kom. 5.79 6.419 34 11.129 11.263 46
Plastični bidei, vodokotlići i slična
sanitarna roba (isklj. kade, tuš-kade,
umivaonike i sudopere, toalet šolje i
22.23.12.90 poklopce) kom. 12.607 12.247 254 14.996 15.167 314
Plastični rezervoari, cisterne, burad,
"IBC" kontejneri i slično, kapaciteta >
22.23.13.00 300 l kg 8.561 8.561 126 7.217 7.217 98
Plastična vrata, prozori i njihovi okviri i
22.23.14.50 pragovi za vrata kom. 147.200 146.855 65.753 165.229 164.923 72.978
Plastični kapci, roletne i sl. proizvodi i
22.23.14.70 njihovi dijelovi kg 112.866 112.866 2.107 105.056 104.979 1.956
Građevinski okovi i nosači od plastike za
22.23.19.50 trajnu ugradnju kg 4.979 5.067 152 148.692 108.992 150

Građevinski predmeti za izradu podova,

zidova, pregradnih zidova, plafona,
krovova itd. oluci i njihovi dijelovi,
gelenderi, ograde i slično, ugradbene
police za prodavnice, fabrike, skladišta,
magazine itd., arhitektonski ukrasi, kao
što su rezbarije, svodovi i frize, od
22.23.19.90 plastike, d. n. kg 149.501 145.646 1.825 145.277 160.348 1.609
 Vrijednost Vrijednost
Mjerna Proizvedena Prodata prodaje Proizvedena Prodata prodaje
Šifra Naziv proizvoda i djelatonsot jedinica količina količinba ('000 KM) količina količinba ('000 KM)
Proizvodnja ostalih proizvoda od
22.29 plastičnih masa kg 2010 2011
Plastična odjeća i odjevni dodaci (uklj.
rukavice, kišne kapute, kecelje, kaiševe
i siperke za bebe) (isklj. pokrivala za
22.29.10.00 glavu) kg 5.588 5.843 170 3.667 3.424 201
Samoljepljive trake od plastike,
premazane nevulkaniziranom
prirodnom ili sintetičkom gumom, u
22.29.21.30 rolnama, širine ≤ 20 cm kg 332 332 5 223 223 7
22.29.23.20 Stolno i kuhinjsko posuđe od plastike kg 158.972 157.174 1.260 168.213 163.201 1.232
Ostali plastični predmeti za toaletne
potrebe i domaćinstvo (isklj. stolne i
kuhinjske predmete, kade, tuš-kade,
lavaboe, bidee, umivaonike i sudopere,
toalet šolje i poklopce, vodokotliće i
22.29.23.40 sličnu sanitarnu opremu) kg 472.876 421.019 6.896 292.119 318.731 7.587
Plastični dijelovi za lampe, rasvjetna
tijela, svjetleće natpise i natpisne
22.29.24.00 pločice 2.464 2.464 59 65.355 62.14 803
Plastični pribor za namještaj, za
22.29.26.10 proizvodnju automobila i slično kg 21.72 22.344 310 6.556 6.556 105
Figurice i ostali ukrasni predmeti, od
plastike (uklj. okvire za fotografije, slike
22.29.26.20 i slične okvirove) kg 15.424 15.424 151
Ostali predmeti od plastike ili drugih
22.29.29.90 materijala kg 3.788.244 435.642 23.370 15.917.872 15.779.415 29.368
Plastični proizvodi, dijelovi za aparate iz
22.29.91.40 HS 85.35, 85.37 i 85.42 kg 413.101 390.145 9.373 538 526 32
Plastični dijelovi i oprema za sva
cestovna vozila (isklj. za lokomotive ili
22.29.91.60 željezničke vagone) kg 233.962 236.323 2.118 215.674 215.198 1.742

3.2. Uvoz i izvoz plastičnih masa i proizvoda od

plastičnih masa u BiH
Uvoz i izvoz roba prati se po carinskim tarifama razvrstanim u glave, tako da nije moguće praviti
direktnu usporedbu sa proizvodnjom, koja je razvrstana po standardnoj klasifikaciji djelatnosti.
Prema podacima Ministarstva vanjske trgovine i ekonomskih odnosa 26 ukupan uvoz carinske tarife,
glave 39 (plastične mase i proizvodi od plastičnih masa) iznosio je 579 mil. KM u 2010.godini, i 631
mil. KM u 2011.godini. Ukupan izvoz carinske tarife, glave 39 iznosio je 156 mil. KM u 2011.godini.
Od ukupnog uvoza u 2011.godini 402 mil. KM se odnosi na zemlje EU-a, dok se 130 mil. KM odnosi
na zemlje CEFTA-e. Ostvareni trgovinski deficit u ovoj glavi carinske tarife iznosio je 475 mil. KM ili
6,50% ukupnog trgovinskog deficita u 2011.godini.
U skladu s izvještajem o robnoj razmjeni BiH sa inostranstvom 27 uvoz i izvoz plastičnih masa i
kaučuka, razvrstanih po odjeljcima harmonizovanog sistema izgledao je ovako ('000 KM):

26
Analiza vanjskotrgovinske razmjene BiH 2011, MVTEO
27
Izvor Agencija za statistiku BiH
 2008 2009 2010 2011
Uvoz 777,771 648,133 725,141 800,425
Izvoz 136,641 116,354 132,505 166,025

Ako promatramo uvoz i izvoz prema standardnoj klasifikaciji djelatnosti, grana C22 (Proizvodnja
proizvoda od gume i plastičnih masa), bio je sljedeći28:

2008 2009 2010 2011

Uvoz 595,248 523,528 579,551 624,253
Izvoz 132,707 118,878 136,375 170,412

U skladu s SMTK klasifikacijom postoji podjela na plastične tvari u primarnim oblicima (57), i
plastične tvari u ostalim oblicima (58):

Uvoz/izvoz plastičnih tvari u primarnim oblicima ('000 KM)

2008 2009 2010 2011
Uvoz 217,464 163,080 202,190 240,830
Izvoz 12,089 6,784 7,054 7,803

Uvoz/izvoz plastičnih tvari u ostalim oblicima ('000 KM)

2008 2009 2010 2011
Uvoz 234,382 210,121 218,946 234,754
Izvoz 30,571 23,236 21,748 31,181

3.3. Lideri u proizvodnji proizvoda od plastičnih masa u BiH

(SKD 252)29

28
Izvor Agencija za statistiku BiH
29
Izvor TRON BIS
4. Stanje industrije plastičnih masa u BiH
4.1. Stanje tehnologija, mašinske opreme i proizvodni kapaciteti
Stanje tehnologija se može posmatrati u nekoliko segmenata konkurentnosti: tehnologije materijala,
CAD/CAM/CAE tehnologije, tehnologije proizvodnih procesa (mašine) i tehnologije upravljanja
poslovnim procesima (ERP i dr. sistemi).

Tehnologije materijala ‐ Proizvođači granulata pretvaraju petrohemikalije u granulat. Njihovi

primarni kupci su proizvođači boja, proizvođači plastičnih proizvoda i adhezija. Najveći globalni
proizvođači granulata su međunarodne kompanije s razgranatom mrežom distributera i posrednika
po cijelom svijetu. Neke od njih su: NOVA Chemicals, BASF, Bayer, Dow Chemicals, DuPont, Royal
Group, Imperial Oil, Oxy Vinzls, Basell, Sabic, Borealis, Petromount, KoSa, AT Plastics, Estman
Chemical, itd. Proizvođači granulata su uglavnom globalne firme koje su kontinuirano fokusirane na
razvoj novih tehnologija polimera. Ove firme intezivno formiraju strateške alijanse radi razvoja novih
tehnologija, a posebno s firmama koje obogaćuju granulat putem dodavanja i mješanja raznih
aditiva, pigmenata, stabilizatora i plastizatora. Pokrivenost sektora distributerima granulata u BiH je
relativno dobra. U BiH ne postoji proizvođač granulata tako da je sirovinska baza u potpunosti
uvozna komponenta. Firme koje se bave uvozom su uglavnom trgovačka preduzeća i zastupnici
velikih distributera iz EU i regiona. Cijena granulata je u dirketnoj korelaciji sa cjenom sirove nafte
tako da se cjena formira na globalnom tržištu. Firme u regiji uglavnom induvidualno nabavljaju
materijale mada se putem klasterizacije može ostvariti značajnija pregovaračka pozicija u cijeni
nabave repromaterijala za preradu plastike. Pošto u BiH ne postoji proizvođač granulata, jer se isti u
cjelosti uvozi, da se zaključiti da izgradnja konkurentske pozicije sektora nije moguća u segmentu
proizvodnje repro‐materijala. 74% menadžera koji su sudjelovali u anketi smatra da je smanjenje
cijene repromaterijala veoma važan faktor izgradnje konkuretnosti.

CAD/CAM/CAE Tehnologije ‐ Sve su više izraženiji zahtjevi kupaca za konstrukcijom‐dizajnom alata

koje se baziraju na korištenju naprednih 3D CAD/CAM/CAE tehnologija, a koje zahtjevaju
kontinuiranu obuku inžinjera i zaposlenih u tehničkoj pripremi i nabavci relativno skupih softwerskih
aplikacija koja predstavljaju značajna ulaganja. Ove programske aplikacije su krucijalne za razvoj i
dizajn proizvoda, konstrukciju i izradu alata posebno zbog činjenice da je 2D konstrukcija alata kao i
tehnička priprema potpuno izbačeni iz upotrebe i zamjenjena 3D CAD/CAM/CAE aplikacijama koje su
danas potpuno integrirane proizvodnim procesima. To je jedan od glavnih razloga zbog čega se veliki
broj alatnica u regiji i BiH sa tradicionalne konstrukcije i izrade alata preorijentisao na obradu
metalnih djelova.

Lokalne firme uglavnom koriste piratske programske aplikacije koje pri korištenju rezultiraju
problemima u vidu neupouzdanog rada, bespotrebnom trošenju resursa i gubitka brojnih beneficija.
S druge strane učenje i korištenje takvih aplikacija u lokalnim firmama se bazira na praksi učenja uz
posao, a ne profesionalnoj obuci. Sve ovo navedeno, otežava pa čak i onemugućava davanje
adekvatne i konkurentne ponude na zahtjev kupca, uglavnom zbog straha od pravljenja pogrešne
procjene obima posla kod ugovaranja poslova, gdje i najmanja greška u normiranju radnog zadatka
može biti fatalna za firmu.

Iako legalizaciija softwera omogućuje dostupnost postprocesora za automatsko generisanje G‐

kodova, koji su neophodni za programiranje CNC mašina i koji garantuju kvalitetnu izradu alata za
preradu plastike i drugih mašinskih pozicija, lokalne firme koristeći piratske programske aplikacije su
prisiljene da se oslanjaju na manualno generisanje kodova ili prepravci postojećih, što rezultira
pogrešakama kod programiranja radne putanje izrade alata na CNC obradnim centrima. Zbog toga se
jako često pojavljuju greške u izradi alata što lokalne firme dovodi u nepovoljan položaj da odgovore
na zahtjev kupca.

Prerađivači plastike ne posjeduju samo procesnu opremu za preradu plastike nego i alatnice za
pomaganje proizvodnim procesima. S ubrzanim napretkom u razvoju novih CAD/CAM/CAE
tehnologija, sve više dolazi do izražaja njihova integracija s opremom u proizvodnji. Takva integracija
zahtjeva obuku i značajna ulaganja kako u opremu tako i obuku kadrova kako bi se kapaciteti
obradnih centara adekvatno iskoristili. Samo jedna firma u uzorku anketiranih firmi posjeduje
licencirani CAD/CAM softwer. 68% firmi u našem uzorku smatra da su glavni faktori unaprjeđenja
njihovog razvoja upravo zahtjevi kupaca.

Tehnologije proizvodnih procesa ‐ se uglavnom baziraju na ponudi proizvođača mašina i periferijalne

opreme za izradu alata za plastiku i opreme za preradu plastike. Oprema za preradu plastike koja
granulat pretvara u stvarne proizvode obuhvata širok spektar tehnoloških procesa od kojih su
najznačajniji: injekciono brizganje, ekstruzija, duvanje i termoformiranje. Najznačajniji proizvođači
mašina za preradu plastike su: Krauss Maffei, Engel, Bettenfeld, Stork, Arburg, Haitian dok s druge
strane postoji niz proizvođača standardnih alatnih komponenti: HASCO, Husky, Mold Masters,Alpha
Maraton, Compact Mold, Corma, Engel, Ryka Molds, Wentworth Mold and Die, MacroEngineering.
Posljednjih godina pojavio se značajan broj proizvođača alatnih komponentnih s Istoka. Kako raste
potrošnja plastike tako i potražnja za opremom i alatima bilježi porast čiji se proizvođači u posljednje
vrijeme u cilju konsolidacije i očuvanja tržišnog udjela spajaju. Proizvođači opreme uglavnom dolaze
iz: Njemačke, Italije, USA, Japana, itd. Oprema za preradu plastike se smatra naprednom
proizvodnom tehnologijom30.
Oprema u firmama regije BiH za preradu plastike je u prosjeku stara između 5‐10 godina. U nekoliko
firmi oprema je novijeg datuma te udovoljava zahtjevima svjetskog standarda. Starosna dob

30
AMT ‐ Advanced Manufacturing Systems
mašina, prema mišljenju menadžera, nije presudan faktor u poslovanju nego znanja uposlenih koja
generišu kvalitet dizajna i izrade alata te razvoj tržišta. I pored posjeda novije opreme koja
omogućava dostizanje visoke kvalietete proizvoda i potencijalno veću ekonomiju obima, proizvodi
lokalnih firmi su i dalje niskoakumulativni i obično neka komponenta proizvoda samih kupaca.
Jedna od najvećih dilema s kojom su suočeni prerađivači plastike je izbor optimalnih tehnologija.
Međutim taj izbor uglavnom zavisi od dobavljača, koji promoviraju mogućnosti tehnologije u svojoj
ponudi, umjesto proizvoda koji su bazirani na potrebama ili prilikama na tržištu. 68% anketrianih
firmi radi s proizvodnim kapacitetima do i ispod 75%.
53% ispitanika posjeduje opremu novijeg datuma i međusobno djele mišljenje da nabavka novih
tehnologija ne predstavlja problem nego pronalazak tržišta i njegovo zadržavanje kao i pronalasku
deficitarnih kadrova potrebnih za iskorištenje proizvodnih kapciteta i tehnologija u punom
kapacitetu. 47% firmi posjeduje mašine u proizvodnji starosne dobi između 2‐5 godine dok njih 28%
posjeduje opremu sa starosnom dobi između 5‐10 godina. 47% ispitanika u provedenoj anketi
smatra da je primjena novih softvera u automatizaciji proizvodnje jedan od najvećih prioriteta.
63% firmi prati tehnološke trendove dok 74% anketirnaih menadžera smatra da je prepreka za
ulaganja u novu opremu nepovjerenje u ekonomska kretanja koja su uzrokovana recesijom. 53%
firmi smatra da novi zahtjevi kupca zahtjevaju ulaganja u novu opremu, dok njih 58% misli da je
najveća barijera za ulaganje i poboljšanje postojećih procesa nedostatak pristupa većim strateškim
kupcima.

Tehnologije upravljanja poslovnim procesima ‐ Tehnologije koje se odnose na informaciono

poslovne sisteme upravljanja poslovnim procesima su još na niskom nivou zbog činjenice da firme u
sektoru, prema mišljenju menadžera, nemaju kapacitete koji bi opravdali ulaganja u ERP 31 softwer.

4.2. Upravljanje kvalitetom

Upravljanje kvalitetom predstavlja osiguranje kvaliteta proizvoda putem uvođenja međunarodnih
standarda kvalitete koji se dokazuju posjedovanjem međunarodno priznatih certifikata. Iako je bazni
standard ISO 9001‐2000 osnov za dokazivanje kvalitete, još uvijek veći broj firmi taj standard nije
implementiralo. Razlozi odlaganja certifikacije su razni, od cijene i kompleksnosti procesa certifikacije
pa do afirmacije uposlenih da implementiraju standarde kvalitete. 74% firmi u uzorku od 19, ne
posjeduje ISO 9001‐2000 standard upravljanja kvalitetom.
U firmama u regiji evidentan je nedostatak razumjevanja o važnosti izgradnje konkurentne
prednosti s međunarodno certificiranim proizvodima. S druge strane plasiranje proizvoda na tržište
EU je uslovljeno ispunjenjem minimalnih sigurnosnih zahtjeva za zaštitu života i zdravlja ljudi i
okoliša. Većina proizvoda, koji se prodaju u EU, moraju prema EU direktivama biti vidljivo označen CE
znakom kojim se dokazuje da je proizvod uspješno prošao proceduru usklađenosti za zahtjevima te
navedenim direktivama i propisanim normama. Proizvod CE znakom označava isključivo proizvođač.
Ako proizvođač nije iz zemlje članice EU onda njegov zastupnik preuzima obavezu označavanja. CE
znak je namjenjen isključivo institucijama koje nadziru tržište EU, i CE znak ne zamjenjuje druge
znakove i nije usmjeren prema korisniku. Samo 21% firmi koje su sudjelovale u anketi smatra
sprovođenje međunarodne CE certifikacije veoma važnim.
S druge strane izazovi za industriju se nameću u novoj EU regulativi REACH 32 (Europska uredba EC
1907/2006) kojom se propisuje registracija, evaluacija i autorizacija kemikalija, a stupila je na snagu u
junu 2007.godine. Ciljevi REACH‐a su zaštita čovjekova zdravlja i očuvanje okoline, uz istovremeno
očuvanje tržišne konkurentnosti, kao i poticanje razvoja europske hemijske industrije. Novom
uredbom će se objediniti ili zamijeniti postojeći zakonski propisi koji se odnose na oko 30.000
kemikalija gdje su proizvodi od plastike također zastupljeni.

31
Enterpise Resource Planning
32
REACH ‐ (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemical substances) prevod (registracija, evaluacija, autorizacija i
restrikicija hemijskih supstanci)
4.3. SWOT analiza sektora prerade plastike u BiH

SNAGE
Geografska pozicija sektora u širem regionu bivše Jugoslavije i njegova tradicija
Firme u regionu su postali primjećeni referentni centri industrije prerade plastike
Iskustvo u preradi plastike te izgrađeni stabilni odnosi s kupcima i dobavljačima
Komplementarnost među firmama

PRILIKE
Vertikalna i horzontalna integracija oko lanca vrijednosti (Klasterizacija)
Ulazak na nova tržišta
Proširenje komplementarnih proizvoda
Veliki proizvođači u automobilskoj i industriji bijele tehnike su u potrazi za dobavljačima
plastičnih komponenti. S ciljem smanjenje emisije karbon monoksida nove regulative u EU
zahtjevaju od autoindustrije da koriste što lakše komponente, gdje se plastika već koristi kao
supstitucija metala.
Pozicioiniranje firmi putem specijalizacije u sektoru
Identifikacija strateških proizvoda regije s zatvorenim proizvodnim ciklusom
Cijena kompetentne radne snage u odnosu na EU je relativno niža
Jačanje klasterizacije i podjela troškova razvoja

SLABOSTI
Nejasna vizija i misija kako samih kompanija tako i sektora
Odsutnost opredjeljenja lokalnih firmi da prepoznaju vlastitu poziciju u lancu vrijednosti
Firme u regionu su neefikasne s niskom produktivnošću zbog zastarjele radne prakse koju
koriste
Nedostatak izgradnje ključnih kompetencija i specijalizacije u firmama uz manjak sistemske
obuke uposlenih firmi u sektoru
Percepcija o izgradnji konkuretnosti kroz pojam „Jeftina radna snaga“
Proizvodi firmi nisu bazirani na razvoju nego na kopiranju proizvoda (Tendencija ”Sljedivosti
u industriji” propraćena niskom stopom inovacija)
Deficit tehničara s primjenjivim znanjima.
Deficit stručnjaka koji su u stanju da koriste primjenjene CAD/CAM/CAE tehnologije
(Trenutni nivo primjene je daleko ispod međunarodnih standarda)
U regiji ne postoji referentni centar za pružanje tehničke asistencije firmama
Nedovoljni kapaciteti lokalnih firmi da odgovore na zahtjeve velikih kupaca
Lokalne firme percipiraju konkurenciju uglavnom na domaćem tržištu
Tendencija vlasnika firmi da maksimiziraju profitabilnost na niskim nivoima investiranja uz
očekivanja brzog povrata na investicije
Otežan pristup kapitalu zbog prirode sektora koji je rizičan zbog sporijeg povrata na
investiciju i dužeg proizvodnog ciklusa
Odsutnost politike upravljanja ljudskim potencijalima u firmama
Industrijski sektor regije nije pozicioniran s prepoznatljivim proizvodima na tržištu
Firme nemaju praksu istraživanja tržišta
Tehnološka i kadrovska ranjivost firmi
Pitanje menadžerske sukcesije u firmama

PRIJETNJE
Nepovoljna politička situacija
Pad rejtinga BiH kao poslovnog okruženja
 Nepostojanje razvojnih fondova na nivou države koji bi stimulirali rast visokoakumulativnih
procesnih industrija (Pojavljuju se samo u povremenim projektima koje finansiraju
međunarodne organizacije)
Prisustvo stranih agencija za zapošljavanje koje potpomažu odliv kadrova (mozgova)
Nepovoljne demografske promjene
Imobilnost radne snage

SWOT analiza pokazuje da je sektor industrije prerade plastike veoma izložen slabostima i
prijetnjama iz vanjskog okruženja. Primjetno je da bi slabosti sektora trebalo usmjeriti na izgradnju
snaga i eksploataciji tržišnih prilika putem sektorskoj specijalizaciji koja je uslovljena odlučnosti firmi
da se fokusiraju i pozicioniraju u lanac vrijednosti isključivo s razvojem kadrovskih kapaciteta i
primjenjivih znanja. Sektor bi u tom slučaju identifikovao djelatnosti gdje može razviti specijalnu
stručnost, koja će sektoru obezbjediti uslove za sticanje kokurentske prednosti nad tržišnim
segmentima, dok bi s druge strane firme putem klasterizacije smanjile troškove poslovanje.

5. GAP Analiza
5.1. Korištenje hibridnih polimernih materijala u preradi plastike
Ograničena dostupnost i rast cijena neobnovljivih prirodnih resursa poput rasta cijene sirove nafte se
smatra permanentnom promjenom u makroekonomskom poslovnom okruženju. Lokalne firme su
oglavnom ranjive na eksterne šokove cijena sirovina.

Skup intervencija
Orjentacija prema proizvodnji baziranoj na novim kompozitnim materijalima (mješanje
plastike, drveta, metala, kerimaike i ostalih materijala) uz korištenje postojeće opreme i
tehnoloških procesa.
Inicirati saradnju s regionalnim i EU partnerima na FP7 programima.

5.2. Prelazak s niskoakumulativne na proizvodnju s visokom

dodanom vrijednošću
Ovaj raskorak podrazumjeva prilagođavanju firmi od fokusa na smanjenje troškova ka usmjeravanju
na proizvode viših cjenovnih grupa. Ovaj prelaz je uslovljen ka uočavanju tržišnih prilika te primjenu
znanja u korištenju postojeće proizvodne opreme kroz upotrebu novih polimernih materijala i
naprednih tehnologija. Firme u sektoru obično rade kao dobavljači niskoakumulativnih komponenti
za kupce koji nude finalni proizvod krajnjem kupcu. S druge strane evidentan je manjak
prepoznavanja značaja međusobnog umrežavanja posebno kod zajedničkog nastupa firmi na tržištu
u zatvaranju ponude, tamo gdje firma ne može odgovoriti induvidualno na zahtjev kupca. Neke od
firmi polako migriraju iz proizvodnih djelatnosti u uslužno‐trgovačke zbog gubitka tržišta.

Skup intervencija
Vetrtikalna i horizontalna integracija firmi unutar sektora.
Specijalizacija firmi u regionu i agresivniji pristup istraživanju tržišta.
Stvaranja lanca vrijednosti kroz identifikaciju prepoznatljivih regionalnih proizvoda s
izvoznim potencijalima.

5.3. Uvođenje sistema upravljanja kvalitetom

Na osnovu istraživanja i razgovora s firmama u sektoru prerade plastike evidentno je da veliki broj
firmi ne posjeduju osnovni sistem upravljanja kvalitetom ISO 9001‐2001. Ovakva situacija predstavlja
značajan jaz kod izgradnje izvoznih kapaciteta. Firme certifikaciju kvalitete uglavnom implementiraju
radi zahtjeva kupca, a ne radi izgradnje vlastitog instrumenta za kontinuirano poboljšanje poslovanja.
S druge strane certifikacija se doživljava kao trošak, a ne kao investicija u izgradnju kompetencija.
Sve su učestaliji auditi kupaca koji i pored posjedovanja certifikata ISO 9001‐2000 zahtjevaju još
rigoroznije dokaze kontrole kvaliteta proizvoda. Veoma često za nastup na ino tržištu potrebno je
obezbjediti dokaz o atestu proizvoda što predstavlja značajnu barijeru za lokalne firme. Vrijedno je
napomenuti da u BiH djeluje Institut za standardizaciju BiH koji donosi izvorne
bosanskohercegovačke standarde te preuzima međunarodne i europske standarde. Od 40
formiranih komiteta djeluje Tehnički komitet BAS TC/50 koji obuhvata standarde iz oblasti ambalaže
plastike i gume. Korespodentni europski i međunarodni standardi obuhvataju standarde iz sljedećih
područja rada:
CEN/TC 218 Gumena i plastična crijeva i crijevni uređaji
CEN/TC 249 Plastika
CEN/TC 261 Pakovanje
CEN/TC 145 Mašine za pakovanje
CEN/TC 45 Guma i proizvodi od gume
73% firmi u anketiranom uzorku ne posjeduje osnovni certifikat upravljanja kvalitetom ISO 9001‐
2000 dok samo jedna firma u regijiu sektoru prerade plastike posjeduje certifikat okolinskog
standarda ISO 14000.

Skup intervencija
Pronalaženje, promocija postojećih, i pokretanje novih programa sufinansiranja kod
uvođenja sistema upravljanja kvalitetom u firmama u regiji.
Sprovođenje edukacija na temu uvođenja i koristi sistema upravljanja kvalitetom posebno
standardima koji su u fazi pripreme kao i pripremanje firmi na normative koji će biti
propisani ovim standardima.
Razmatranje osnivanja regionalnog centra u izvrsnosti kvaliteta u saradnji s europskim
institutima.

6. Analiza lanca vrijednosti sektora

6.1. Analiza lanca vrijednosti
Analiza lanca vrijednosti obuhvata mapiranje sljedivosti osnovnih i pomoćnih aktivnosti od nabavke
repromaterijala do isporuke proizvoda i servisiranja kupca. Lanac vrijednosti se može posmatrati kao
skup ukupnih, odvojenih i povezanih aktivnosti kojima se stvara lanac vrijednosti za kupce kroz:
dizajn i razvoj proizvoda, tehnološke postupke proizvodnje, promociju, distribuciju, prodaju i ostale
poslovne aktivnosti. U ovom dijelu analize sektor je opisan kroz strateški važne djelatnosti s ciljem
razumjevanja i proučavanja svih glavnih i pomoćnih aktivnosti koje sektor obavlja i oblike njihove
interakcije u svrhu identifikacije izvora konkurentne prednosti.
Ova analiza opisuje pet generičkih kategorija osnovnih aktivnosti u sektoru prerade plastike i alata.
1. Ulazna logistika koja uključuje skup aktivnosti povezanih s prijemom, manipulacijom,
skladištenjem i raspodjelom resursa potrebnih za stvaranje proizvoda, a što uključuje rukovanje
materijalom, skladištenje, upravljanje zalihama i transport.
2. Proizvodni procesi obuhvataju aktivnosti koje su povezane s pretvaranjem resursa u proizvode a
uključuju: dizajn proizvoda i izradu alata, procesiranje plastičnih masa, pakovanje, održavanje
mašina i upravljanje kapacitetima.
3. Izlazna logistika pokriva aktivnosti sakupljanja, skladištenja i distribuciju proizvoda što uključuje
procesiranje narudžbi planiranje isporuka i transport proizvoda.
4. Marketing i prodaja opisuje aktivnosti koje identifikuju i zadovoljavaju potrebe kupca, te utiču
na kupce da kupe proizvod. Marketing pokriva istraživanje tržišta, definisanje proizvodnog
spleta, određivanje cijena, upravljanja distributivnim kanalima i promocijom.
5. Servisiranje sadrži aktivnosti da bi se zadržala vrijednost proizvoda uključujući instalaciju, servis,
obuku, nabavku rezervnih djelova i prilagođavanje proizvoda svrsi.

Aktivnosti sektora i njihova interkacija s pomoćnim aktivnostima pokrivaju četiri generičke

kategorije: nabavka, razvoj tehnologija, upravljanje kadrovskim potencijalima i infrastruktura
sektora.

Nabavka ‐ Iako veliki broj firmi u sektoru prerade plastike koriste identične resurse, firme u sektoru
induvidualno vrše nabavku što im ne obezbjeđuje konkurentnu poziciju na tržištu s aspekta
smanjenja troškova i izgradnje pregovaračke pozicije prema dobavljačima. Proizvođači granulata
pretvaraju petrohemikalije u granulat. Njihovi primarni kupci su proizvođači boja, proizvođači
plastičnih proizvoda i adhezija. Najveći globalni proizvođači granulata su međunarodne kompanije s
razgranatom mrežom distributera i posrednika po cijelom svijetu.

Proizvođači granulata su globalni konglomerati koji se sve više fokusiraju na na razvoj novih
tehnologija u oblasti polimera s tendencijom formiranja strateških alijansi radi razvoja novih
tehnologija, a posebno s firmama koji obogaćuju granulat dodavanjem i mješanjem raznih aditiva,
pigmenata, stabilizatora i plastizatora. Pokrivenost sektora distributerima repromaterijala u BiH je
relativno dobra. U BiH ne postoji proizvođač repromaterijala tako da je sirovinska baza u potpunosti
uvozna komponenta. Uvoz uglavnom rade trgovačka preduzeća koji su zastupnici velikih distributera
iz EU. S obzirom da je granulat u potpunosti uvozna komponenta kao i oprema, sektor se ne može
ocjeniti konkurentnim.

Oprema za preradu plastike koja granulat pretvara u proizvode od plastike obuhvata širok spektar
tehnoloških procesa od kojih su najznačajniji: injekciono brizganje, ekstruzija, duvanje i
termoformiranje. Jedan broj prerađivačia plastike ne posjeduju samo procesnu opremu nego i
alatnice s CNC obradnim centrima gdje se vrši izrada alata (kalupa) za izradu plastičnih proizvoda.
Alatnice u velikom broju služe u svrhu održavanja postrojenja, predstavljajući pomoćni proces ali i
jedan od najkritičnijih faktora za stvaranje konkurentnih proizvoda od plastike, jer kvalitet proizvoda
od plastike je u dirketnoj zavisnosti od kvaliteta dizajna i izrade samih alata. Alatnice su uglavnom
skoncentrisane na izradu alata za jednokomponentno injekciono brizganje. U nekoliko firmi oprema
je novijeg datuma te spada u sam vrh dostupnih tehnologija, ali se koristi uglavnom za izradu
niskoakumulativnih poluproizvoda namjenjenih domaćem tržištu.

Razvoj Tehnologija pokriva mnoge procese, od upravljanja dokumentacijom, upravljanja odnosima s

kupcima, dobavljačima, razvoja i kontrole‐upravljanja procesima u proizvodnji, itd. Sektor je baziran
uglavnom na korištenju tehnologija i proizvodne opreme koje optimalno zadovoljavaju potrebe
domaćeg tržišta. Dizajn proizvoda i alata za preradu plastike se uglavnom vrši uz korištenje već
zastarjelih 2D tehnologija u procesu tehničke pripreme. Veliki broj firmi koristi nelicencirane
programske aplikacije 3D CAD/CAM/CAE tehnologija što rezultira smanjenom sposobnošću davanja
odgovara na zahtjev kupca, učestalom pojavom grešaka u tehničkoj pripremi i izradi alata,
prisiljavajući firme da improvizuju i ručno programiraju CNC mašine. Prodaja, distribucija i korištenje
nelicenciranih programskih aplikacija ohrabruje rast sive ekonomije i podriva rast novih firmi u
oblasti inžinjeringa koje investiraju značajna sredstva u licencirane tehnologije.
Menadžeri smatraju da nabavka opreme i drugih tehnologija ne predstavlja prepreku sve dok postoji
tržište za njihove proizvode, međutim zadovoljavanje tržišnih potreba je uslovljeno tržišnim
istraživanjem i prepoznavanjem prilika na tržištu kao i adekvatnim tehnološkim znanjima za razvoj
samih proizvoda uz korištenje 3D CAD/CAM/CAE tehnologija. Jedan broj firmi posjeduje modernu
opremu koja spada u sam vrh dostupnih tehnologija, ali takva oprema se koristi uglavnom za
proizvodnju niskoakumulativnih poluproizvoda (prehrambene ambalaže, proizvoda u građevinskom
sektoru i namještaja). Firme uglavnom proizvodnju baziraju na proizvodima koji se relativno lako
mogu kopirati. Proizvodi viših cjenovnih grupa (tehnika, medicina, tehničke komponente za elektro
industriju) su momentalno prezahtjevne za postojeći nivo tehnologija u lokalnim firmama.

Kada je riječ o tehnologijama koje pokrivaju poslovne funkcije u firmama vrijedno je istaći da su te
tehnologije bazirane na programskim aplikacijama koje uglavnom služe za finansijsko‐
računovodstveno poslovanje i praćenju robnih zaliha. Niti jedna firma ne posjeduje integrirani ERP
sistem koji omogućava nadzor i kontrolu svih poslovnih funkcija, jer menadžeri smatraju da nabavka
takvih softwera još uvijek ne opravdava investiranja.

Upravljanje kadrovskmi potencijalmai u industriji prerade plastike i alata je nezadovoljavajuće zbog

deficita mašinskih inžinjera i tehnologa, sa primjenjivim tehnološkim znanjima, kako u tehničkoj
pripremi i inžinjeringu tako i u proizvodnji. Uz pad popularnosti studija tehničkih nauka, te uz
činjenicu da je stvoren skoro nepremostiv jaz između znanja dostupnih na univerzitetima i onih
primjenjenih koja su potrebna industriji. Formalna edukacija ne posjeduje resurse potrebne da
izgrade kadrove koji su u stanju da iskoriste dostupne tehnologije, a koje bi firmama omogućile da
proizvode bolje i kvalitetenije proizvode. Firme u regiji imaju nizak nivo upravljanja kadrovskim
potencijalima zbog čega teško privlače mlade i perspektivne kadrove kao budući poslodavci, dok je u
samim firmama izražena fluktuacija kadrova, posebno onih s visokom stručnom spremom. Edukacija
uposlenih je uglavnom bazirana na učenju uz rad i aktivnostima koje se tiču sprovođenja internih
audita za firme koje namjeravaju ili su već implementirale ISO standard upravljanja kvalitetom, te
edukaciji u financijsko‐računovodstvenom poslovanju kako bi firme zadovoljile zakonske regulative
poslovanja. Sama obuka u polju nadogradnje i sticanja tehnoloških znanja je na niskom nivou te se
uglavnom svodi na induvidualne interese samih uposlenih ili edukaciju koju vrše dobavljači opreme.
Sistemski pristup edukaciji kao i planiranje u firmama je rijetka pojava. Samo 47% anketiranih firmi
posjeduje godišnji plan obuke uposlenika bez procentualne alokacije budžeta namjenjenog isključivo
obuci uposlenih. Takvo okruženje ne stvara predispozicije za izgradnju konkurentnosti bazirane na
razvoju kadrovskih kapaciteta.
. 90% firmi koje su učestvovale u anketiranju nemaju definisanu politiku upravljanja ljudskim
potencijalima
. 53% ispitanih firmi ne posjeduje godišnji plana obuke za zaposlene
. 79% anketiranih ne vrši procjenu radne učinkovitosti uposlenih
. 84% ispitanih firmi nema praksu mjerenja zadovoljstva uposlenika

Infrastruktura sektora ‐ U sektoru su do sada identifikovana 3 elementa infrastrukture sektora a koji

su dostupni svim firmama u industriji prerade plastike i alatničarastva. Oni su:
1. Udruženje pravnih lica „Klaster plastičara i alatničara BiH“
2. MTTC Centar za napredne tehnolgije
3. Regionalni odbor za plastičnu industriju regije BiH

Na slici koja slijedi identifikovan je oblik postojećeg lanca vrijednosti u sektoru prerade plastike kao i
njegovog potencijala. Izgradnja potencijalnog lanca dodane vrijednosti u ovom sektoru biti će
određena starteškim opredjeljenjem firmi koje djeluju u sektoru.
6.2. Zaključci i preporuke za izgradnju lanca vrijednosti sektoru
Analizom matrice mogućih međusobnih odnosa firmi u sektoru moguće je sticanje konkurentne
prednosti kroz međusobno umrežavanje firmi u cilju iskorištenja potencijalnih konkuretnih prednosti
koji nastaju iz međusobnih odnosa i oblika podjele u:
Zajedničkoj nabavi koja bi omogućila postizanje bolje nabavne cijene repromaterijala,
tehnologija, opreme, edukacije, promocije i drugih resursa od dobavljača.
Zajedničko ulaganje u tehnologije i izgradnja međusobnih odnosa koja bi smanjila troškove:
dizajna proizvoda, transfera i razvoja znanja.
Zajedničkim aktivnostima u polju marketinga i prodaje zasnovanih na izgradnji strateških
dugoročnih odnosa oko horizontalnog i vertikalnog lanca vrijednosti, uključujući aktivnosti
koje bi bile preskupe za firme koje to rade induvidualno (istraživanje tržišta i upravljanje
promotivnim spletom, prodaje, međunarodni marketing, plasman komplementarnih
proizvoda posebno kod pregovora s većim kupcima).
Združenom ulaganju u razvoj infrastrukture sektora. Privatni sektor uspostavio je Klastera
plastičara i alatničara BiH, čijom inicijativom je stvoren MTTC ‐ Machine Tool Technology
Center‐ Centar za napredne tehnologije, no potrebna je daljnja integracija ovih institutcija s
razvojnim institucijama a posebno s visokim školstvom.

Potržnja za uslugama inžinjeringa u oblasti konstruisanja alata je sve veća. Pošto su cijene alatnih
čelika i drugih legura određene na svjetskom tržištu, nivo tehnološkog razvoja, kvalitet prizvoda,
smanjenje troškova ‐ fiksnih i varijabilnih, predstavljaju ključne faktore izgradnje konkurentnosti ove
industrije.
Prerađivači plastike i alatničari su suočeni s zahtjevima kupaca i pritiscima konkurencije da se
prilagode postojećim znanjima, tehnologijama i standardima ili će se naći u situaciji u kojoj će njihova
tržišna održivost biti upitna. Stoga izgradnja kadrovskih kapaciteta predstavlja ključni izazov za
stvaranje konkurentnosti ove industrije u periodu koji predstoji.
Osim autoindustije niz industrija nudi mogućnost izgradnje mreže dobavljača za ovaj industrijski
sektor. S ciljem afirmacije i fokusiranju ka usvajanju dobrih praksi, novim tehnologijama i
visokoakumulativnoj proizvodnji, evidentno je da će dugoročni opstanak sektora u regiji ali i BiH,
isključivo zavisiti od mogućnosti prilagodbe usvajanja primjenjivih znanja i naprednih tehnologija,
koje su uslov za izgradnju i održanje konkurentnosti ovog sektora i njegovu integraciju u globalni
lanac vrijednosti. Najveći izazovi ove industrije se odnose na usvajanje novih tehnologija i razvoju
polimernih materijala.
Nove tehnologije
Kontinuriana transformacija u svijetu tehnologija je izvjesna i podrazumjeva tri tipa promjene:
1. Poboljšanja postojećih tehnologija
2. Tehnologija koje dolaze
3. Revolucionarnih tehnologija u nastanku koje će se pojaviti u bliskoj budućnosti

Ove tehnološke promjene će se posebno isticati u poljima:

. Rapidne proizvodnje
. Nanometerijala u svojstvima aditiva i očvršćivača u mnogim primjenama i tehnološkim
procesima
. Procesno proizvodna usmjerenost ka inovacijama
Novi polimerni materijali će se značajno odraziti na industriju prerade u polju: ambalaže,
građevinarstva i autoindustrije:
Ambalaža
. Inteligentna ambalaža robe široke potrošnje
. Granulat baziran na polilaktičkoj kiselini (PLA) od kukuruza i organskih ulja
. Nanomaterijali kao aditivi koji će pobiljšati svojstva u čvrstoći laganih materijala
. Povećan broj slojeva kako bi se poboljšala svojstva i smanjila debljina stjenke
. Korištenje naprednih PET granulata s poboljšanim svojstvima
. Napredna štampa i procesi dekoracija

Građevinarstvo
. Ekstruzija WPC proizvoda (Wood Plastic Composits ‐ drvenoplastični kompozitni materijali)
. Koextruzija različitih materijala
. Proizvodnja hidronskih cijevi s kompositnim slojevima
. Injekciono brizganje bazirano na kompositnim materijalima koji uključuju i vlaknaste
kopozite
. Substitucija neorganskih ojačivača s vlaknastim
. Inteligentni krovovi – (kombinacija solarnih ćelija i crijepova od reciklirane plastike)

Autoindustrija
. Korištenje obnovljivih bio‐vlakana i bio‐materijala za djelove enterijera
. Lasersko varenje termoplastike
. Korištenje kompositnih materijala u tehnološkom postupku injekcionog brizganja
. Izrada proizvoda od ekspandiranih polimera
. Proizvodnja TPO33 komponenti u automobilskoj industriji

33
Thermoplastic polyolefin