एक केस स्टडी चालू आहे

"वस्तुसुची व्यवस्थापन"
येथे
कृष्णा जिल्हा, दूध उत्पादक परस्पर
एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन लि.,
विजयवाडा

एक प्रकल्प अहवाल आं कपूर्तता

शि म्हणून उस्मानिया विद्यापीठ, हैदराबाद सादर
केला
च्या पदवी पुरस्कारासाठी

मास्टर ऑफ बिझनेस ॲडमिनिस्ट्रेशन

सादर करणारा
पु.राज्य लक्ष्मी
नोंदणी क्रमांक: (४१२३०९६७२१६०)

नाखाली
च्या मार्गदर्नाखालीर्श
श्री.के.श्रीनिवास (सहाय्यक प्राध्यापक)

मास्टर ऑफ बिझनेस ॲडमिनिस्ट्रेशन विभाग

साना कॉलेज ऑफ बिझनेस मॅनेजमेंट
(उस्मानिया विद्यापीठ, हैदराबाद शी संलग्न आणि AICTE द्वारे मान्यताप्राप्त)
कोडाडा-508 206
(2009 -2011)
 घोषणा

हे प्रमाणित आहे की, "इन्व्हेंट्री मॅनेजमेंट" हा अहवाल शी र्षकबिझनेस

मॅनेजमेंट ओस्मानिया युनिव्हर्सिटी, हैदरा बॅड विभागाच्या एमबीए प्रोग्रामच्या
पुरस्कारासाठी आं कपूर्तता
शि म्हणून सादर केला आहे, मी के . यांच्या
मार्गदर्शनाखाली के ला होता. श्रीनिवास हे डिप्लोमा किं वा प्रमाणपत्राच्या कोणत्याही पदवीसाठी संस्थेच्या इतर
कोणत्याही विद्यापीठात सादर केलेले नाही.

के श्रीरीनिवास मो. इरफान

क
प्रकल्प मार्गदर्कर्श HOD
व्यवसाय व्यवस्थापन संकाय कोडड
कोडड

( पु.राज्य लक्ष्मी)
 स्वीकृती

मी KDMPMACUL, VIJ च्या विभागाचे मनापासून आभार व्यक्त करतो, त्यांनी मला हा
प्रकल्प हाती घेण्यास अनुमती दिल्याबद्दल आणि या प्रकल्पाचा अभ्यास पूर्ण करण्यासाठी दिलेले
कर्मचारी.

मी तत्वतःरी
श्री . डॉ. चेंचू रेड्डी आणि एचओडीरी
श्री . मो. यांच्याप्रती कृतज्ञता व्यक्त करतो.
इरफानच्या इच्छेने मला खूप मदत केली.

माझे प्रकल्प मार्गदर्क

रीर्शश्री . के. यांचेही मी आभार मानतो. श्रीनिवास साना कॉलेज ऑफ बिझनेस
मॅनेजमेंटच्या इतर प्राध्यापकांनी त्यांच्या प्रकल्पाद्वारे मार्गदर्न
केर्श ले .

मी श्रीं रींप्रती कृतज्ञता व्यक्त करतो. पी. सीता रीमा रेड्डी, वित्त संचालक, श्री. रेहमतुल्ला
(सहाय्यक लेखाधिकारी), श्री. एबी मल्लेश्वर राव उपसंचालक (खरेदी), श्री. सूर्यम, स्टोअर मॅनेजर आणि इतर
कर्मचारी KDMPMACUL, VIJ.

माझे मार्गदर्क . के. श्रीनिवास यांनी आपला बहुमोल वेळ वाया घालवला आणि हा प्रकल्प यशस्वीरीत्या पूर्ण करण्यात
रीर्शश्री
आपला जलद अनुभव शे अरकेला, त्यांचा मी खूप ऋणी आहे.

मला मिळालेल्या सहकार्यामुळे पोचपावतींसाठी वैयक्तिक निवड करणे सोपे झाले, मी

KDMPMACUL, VIJ च्या सर्व कर्मचारी सदस्यांचा देखील आभारी आहे.

पु.राज्य लक्ष्मी
 प्रकरण -१
परिचय
वित् ती
य व्यवस्थापन ही व्यवस्थापकीय क् रि
या आहेजी आर् थि
क संसाधनां
चेनियोजन आणि नियं
त्र
णा संबं .
धित आहे
दुसऱ्याब्दां
त अरधारकां
ची संपत् ती
जास्तीत जास्त वाढवण्याच्यादृष् टी
नेफर्म
च्यानिधीचेअत्यं . हे
त हु रीनेव्यवस्थापन करणे
व्यावसायिक संस्थेच्या महत्त्वपूर्ण आर्थिक संसाधनांच्या प्रभावी वापराशी संबंधित आहे.

आर्थिक व्यवस्थापन हे संपादना शीसंबंधित आहे. एकूणच ध्येय लक्षात घेऊन

मालमत्तेचे वित्तपुरवठा आणि व्यवस्थापन. फायनान् मॅनेजरला
यलन्शि व्यवसायातील अपेक्षित
घटनांचा अंदाज घ्यावा लागतो आणि त्यांचा आर्थिक परिणाम लक्षात घ्यावा लागतो.

आर्थिक गरजा निचित

क श्चि
रणे म्हणजे स्थिर आणि चालू दावा किंवा दीर्घकालीन आणि
अल्प मुदतीच्या मालमत्तेमध्ये गुंतवणुकीसाठी आवयकअश्य
सलेल्या निधीचा अंदाज.

आर्थिक व्यवस्थापन
आधुनिक आर्थिक व्यवस्थापन अनेक कार्ये करते आधुनिक वित्तीय व्यवस्थापनाची
कार्यात्मक क्षेत्रे ओळखणे कठीण आहे. ते प्रामुख्याने खालीलप्रमाणे तीन प्रकारचे आहेत.
 गुंतवणुकीचा निर्णय
 आर्थिक निर्णय
 लाभांश निर्णय

 गुंतवणुकीचा निर्णय
1. कंपन्यांच्या गुंतवणुकीच्या निर्णयांमध्ये भांडवली खर्चाचा समावेश होतो.
2. म्हणून त्यांना भांडवली बजेट निर्णय म्हणून संबोधले जाते.
3. ही दीर्घकालीन मालमत्तेची वचनबद्धता आहे जी भविष्यात लाभ देईल.
 आर्थिक निर्णय
1. आर्थिक व्यवस्थापकाने पार पाडलेला हा दुसरा महत्त्वाचा निर्णय किंवा कार्य आहे.
2. निधी कसा मिळवायचा आणि फर्मच्या गुंतवणुकीच्या गरजा क शा
पूर्ण करायच्या हे ठरवा.

 लाभांश निर्णय
1. लाभांश म्हणून वाटप के लेल्या नफ्याच्या प्रमाणाला लाभांश निर्णय म्हणतात.
2. फर्मच्या शे अर्सचेबाजार मूल्य जास्तीत जास्त वाढवणे ही इष्टतम लाभांश धोरणे आहे.
 अभ्यासाची गरज:
"इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंटवर एक गंभीर अभ्यास" नावाचा हा प्रकल्प अहवाल, व्याख्या,
संकल्पना आणि इन्व्हेंटरीचे महत्त्व लक्षात येण्याच्या आवयकतेपासून
सुरू श्य होतो.
इन्व्हेंटरी नेहमीप्रमाणे परिभाषित केली जाऊ शकते, परंतु निष्क्रिय संसाधन. जर संसाधन मूर्त
आणि भौतिक असू शकते जसे की सामग्री, तर त्याला इन्व्हेंटरी असे म्हणतात. इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंटने
अलिकडच्या वर्षांत नफा आणि तरलता या उद्दे ने
मोठे
शा महत्त्व आणि चांगले स्थान प्राप्त
केले आहे. एखाद्या व्यावसायिक उपक्रमाचे यश किंवा अपयश हे मुख्यत्वे इन्व्हेंटरी
व्यवस्थापनाच्या व्यवस्थापनावर अवलंबून असते.

इन्व्हेंटरी व्यवस्थापना वाय

कोणतीही
शि फर्म राखली जाऊ शकत नाही, परंतु इन्व्हेंटरीची आवश्यकता
प्रत्येक फर्ममध्ये भिन्न असते. प्रत्येक व्यावसायिक उपक्रमासाठी इन्व्हेंटरी व्यवस्थापन आवश्यक आहे कारण ते फर्मची तरलता
वते. इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंटची समस्या ही देखरेखीपैकी एक आहे, आर्थिक
स्थिती दर्वतेर्श
गुंतवणुकीत, मागणीच्या पद्धतीचा अपेक्षित पुरवठा करण्यासाठी वस्तूंचा पुरेसा पुरवठा. हे
कच्चा माल, प्रगतीपथावर असलेले काम (अर्ध-तयार वस्तू) आणि तयार अन्न असू शकते.

शिवाय इन्व्हेंटरी ही मटेरियल मॅनेजमेंट फ्रंटवर मॅनेजमेंटच्या प्रभावीतेचे एक सूचक असू शकते. वस्तूंच्या
खरेदीसाठी इष्टतम धोरणे आणि प्रक्रिया असल्यास इन्व्हेंटरी व्यवस्थापन निर्धारकांशी व्यवहार करते. इन्व्हेंटरीज, प्रत्येक
व्यवसायाच्या चिंतेमध्ये, कार्यरत भांडवल किंवा चालू मालमत्तेचा सर्वात महत्त्वाचा भाग
असतो. सध्याच्या मालमत्तेच्या 60% पेक्षा जास्त भारतीय उद्योगांमधील मालमत्तेचा समावेश आहे.
इन्व्हेंटरीज हा खर्च प्रक्रियेतील महत्त्वाचा घटक आहे. व्यवस्थापनाच्या विद्यार्थ्याने
विविध पैलू योग्यरित्या समजून घेतले पाहिजेत. फायनान्स मॅनेजमेंटमध्ये स्पेशलायझेशनसाठी निवड
केल्यास इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंट. विजया डेअरी हे मोठे उत्पादन युनिट आहे आणि विजया
डेअरी सारख्या संस्थेमध्ये प्रत्येक विभागासाठी यादीची आवयकता
य खूपय जास्त आहे.
 अभ्यासाची उद्दिष्टे:
प्राथमिक उद्दिष्टे
 कृष्णा डिस्ट्रिक्ट मिल्क प्रोड्युसर्स म्युच्युअल एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन लि. मधील यादी
व्यवस्थापनाची इष्टतम पातळी निचित
क श्चि
रणे आणि राखणे.

 समस्यांची कारणे शो धणेआणि समस्यांचे निराकरण करण्याच्या संभाव्य मार्गांचे

मूल्यांकन करणे.

दुय्यम उद्दिष्टे

 इन्व्हेंटरीजमधील फर्मची गुंतवणूक कमी करणे आणि नफा वाढवणे.

 KDMPMACUL मध्ये यादी क शी
ठेवली जाते याचे विले
षक
ण श्ले
रण्यासाठी
 कृष्णा जिल्ह्यातील डायरी उद्योग आणि KDMPMACUL मधील स्थापना
 ग्राहकांना चांगली सेवा मिळावी यासाठी

 कृष्णा डिस्ट्रिक्ट मिल्क प्रोड्युसर्स म्युच्युअल एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन लि. मधील
विविध श्रेरेणीतील वस्तूंचा अभ्यास आणि विले
षक रणे .
ण श्ले
 अभ्यासाची व्याप्ती:

o हा अभ्यास कृष्णा डिस्ट्रिक्ट मिल्क प्रोड्युसर्स म्युच्युअल एडेड को-ऑपरेटिव्ह

युनियन लिमिटेडच्या मोठ्या प्रमाणात सक्रिय विभागाद्वारे इन्व्हेंटरी मदतीवर
केला जातो.
o अभ्यासाच्या व्याप्तीमध्ये पाच आर्थिक वर्षांसाठी सुरू असलेल्या कच्च्या मालाच्या
कामाचे आणि तयार मालाचे ABC विले
षस
ण श्ले
माविष्ट आहे.
o हा अभ्यास उच्च मूल्याच्या वस्तूंच्या व्यवस्थापनासाठी अंतर्दृष्टी प्रदान करतो आणि
5 वर्षांच्या कालावधीत 'अ' वर्गाच्या वस्तूंच्या हालचालीकडे व्यवस्थापनाचे लक्ष
वेधतो.
 अभ्यासाची पद्धत:
प्राथमिक डेटा:
प्राथमिक डेटा, जो गोळा केला जातो, तो पूर्णपणे खरेदीद्वारे दिलेल्या तपशीलांवर आधारित असतो; स्टोअर्स,
उत्पादन आणि विक्री विभाग प्रामुख्याने कृ ष्णा जिल्हा दूध उत्पादक म्युच्युअल एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन लि.

दुय्यम डेटा:
दुय्यम डेटा पूर्णपणे कृ ष्णा डिस्ट्रिक्ट मिल्क प्रोड्युसर्स म्युच्युअल एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन लि.च्या अधिकारी,
व्यवस्थापक आणि कर्मचाऱ्यांसाठी मिळालेल्या डेटावर आधारित आहे.

नॉन-स्ट्रक्चर्ड शे ड्यूलच्याआधारे आवयकमाहिती

श्य मिळविण्यासाठी संस्थेच्या व्यवस्थापक
आणि पर्यवेक्षकांची मुलाखतही घेण्यात आली आहे. आणि उत्पादन, विपणन, वैयक्तिक आणि आर्थिक स्थिती
संबंधित कंपनीच्या मॅन्युअल आणि ऑफिस रेकॉर्डमधून दुय्यम गोळा केले गेले.
 अभ्यासाच्या मर्यादा:
कोणत्याही अभ्यासाचे स्वतःचे फायदे आणि काही तोटे असतात. अ शा
काही मर्यादा खाली

व्यक्त केल्या आहेत जसे की:-

 अभ्यासाची विवासार्हता
अ श्वा
धिकाऱ्यांनी दिलेल्या माहितीवर अवलंबून असते.

 वेळेच्या कमतरतेमुळे संस्थेच्या तप लात

जाणे
शी कठीण आहे.

 कृष्णा डिस्ट्रिक्ट मिल्क प्रोड्युसर्स म्युच्युअल एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन

लिमिटेडच्या स्टोअर्स विभाग, खरेदी विभाग, उत्पादन विभाग आणि विक्री विभाग यांनी दिलेल्या माहितीवर

आधारित आहे .

 अभ्यास 8 आठवड्यांच्या कालावधीसाठी मर्यादित आहे.

 दूध हे नाशवंत असल्याने आणि त्याचे 24 तासांच्या आत तयार मालामध्ये रूपांतर करावे लागते, त्यामुळे या उद्योगाचे

कोणतेही कार्यचक्र राहणार नाही.

 KDMPMACUL मधील स्टोअर डिपार्टमेंट इन्व्हेंटरी आयटमसाठी केला जातो

 अध्याय-II

इंडस्ट्री प्रोफाइल
उद्योग परिस्थिती:
प्राचीन वैदिक काळापासून दुग्धव्यवसाय हे भारतात जीवनमान आहे. आधुनिक डेअरी
उद्योगाने 1950 मध्ये मुंबईत ॲरे मिल्क कॉलनीतून बाटलीबंद दुधाच्या विक्रीने मूळ धरले.
दुधाची पावडर, टेबल बटर आणि तूप निर्मितीसाठी युनिसेफच्या सहाय्याने आणंद या सहकारी
उपक्रमात 1945 मध्ये पहिला मोठ्या प्रमाणात दूध उत्पादनांचा कारखाना सुरू करण्यात आला. हे
पदार्थ म्ह च्या
दुधापासून
शी बनवले जात होते.

जगातील सर्वात मोठा विकास कार्यक्रम हाती घेण्यात आला, ऑपरेशन फ्लडने जागतिक बँक आणि
इतर बाह्य एजन्सीद्वारे प्रदान केलेल्या सहाय्याने उत्पादन, खरेदी, प्रक्रिया आणि विपणनासह
अपग्रेड आणि आधुनिकीकरण करण्याचे मोठे कार्य हाती घेतले, ज्याची रचना आणि रोपण
राष्ट्रीय दुग्ध विकास मंडळाने ( NDDB) आणि भारतीय दुग्ध निगम. हा प्रकल्प जुलै 1970 मध्ये
सुरू करण्यात आला. त्याची मूळ संकल्पना आनंद धर्तीवर सहकारी संरचनेच्या स्थापनेशी तडजोड करते.

 ऑपरेशन फ्लड-1:
ऑपरेशन फ्लड-१ याला श्वे वेतक्रांती असेही संबोधले जाते, हा भारत सरकारने दे तील
डेअरी
शा
उद्योगाच्या विकासासाठी प्रगल्भ प्रकल्प आहे. ऑपरेशन फ्लड-2 हे मूळतः 1975 मध्ये पूर्ण
करायचे होते आणि त्याच्या पूर्णतेसाठी सुमारे 16 कोटी रुपये खर्च आला होता. युरोपीय आर्थिक
समुदायाच्या अतिरिक्त रकमेतून दान के लेल्या बॉटल ऑइलच्या इंडिस फ्री मेट्रिक टोनमध्ये सेट करून ऑपरेशन फ्लड-1
पूर्णपणे वित्तपुरवठा करण्यात आला.
आनंद पॅटर्न-1:
ऑपरेशन फ्लड-१ अंतर्गत आनंद धर्तीवर विविध प्रजनन ट्रॅकच्या बर्फाच्या अंतरावर
असलेल्या भागात दूध उत्पादन वाढवण्याचा कार्यक्रम हाती घेण्यात आला आणि मोठ्या आवाजात
घोषणाबाजी करण्यात आली. सहकारी मूळतः भारतीय दुग्धशाळेतील 18 जिल्ह्यांमध्ये सुरू करण्यात आले होते
आणि नंतर खाणीवर आणखी दुग्ध ळा
क्शा
षेत्र ती
जोडून दे तीलल शा
10 राज्यांमध्ये एकूण 27 बनवण्यात
आले होते जसे, महाराष्ट्र, तामिळनाडू , आंध्र प्रदेश, पचिम
बंगाल
श्चि , बिहार, हरियाणा, पंजाब,
उत्तर प्रदेश आणि राजस्थान.
त्या दुग्धशाळा सहकारी डेअरी को-ऑपरेटिव्हचा आनंद पॅटर्न म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या मॉडेलवर आधारित आहेत.
आनंद पॅटर्न संकल्पनेअंतर्गत ग्रामीण सहकारी पायाभूत सुविधा गावात उभ्या करायच्या होत्या,
दूध उत्पादकांनी त्यांची जनावरे ठेवली होती. प्रत्येक सहभागी गावात, दूध उत्पादकांनी त्यांच्या गावातील दुग्ध सहकारी
प्रकारे आनंद पॅटर्न डेअरी को-ऑपरेटिव्ह युनियन मोबाईल पशुवैद्यकीय आणि
संस्था स्थापन करायच्या. अ शा
कृत्रिम रेतन काउंटर आयोजित करते.
सहकारीकरणाच्या क्षेत्रात 1 एप्रिल 1991 रोजी ऑपरेशन फ्लड अंतर्गत आनंद पॅटर्न संघटित
संस्थांची संख्या 63121 होती कारण वर्षभरापूर्वी वय INST 60753 असे दर्वते
की र्श वर्षभरात तब्बल
2368 नवीन दुग्ध सहकारी संस्था स्थापन झाल्या.
 ऑपरेशन फ्लड-2:
जुलै 1978 मध्ये सुरू झालेले ऑपरेशन फ्लड-2 483 कोटी खर्चून 1985 मध्ये पूर्ण होणार
आहे.

ऑपरेशन फ्लड-1 दरम्यान काही पुरेशा क्षेत्रात के लेल्या कामगिरीचे पुरेसे मूल्यांकन करण्याचा एक नम्र प्रयत्न यात करण्यात
षतशे
आला आहे. हे यश सर्वांनी वि षत : आनंद पॅटर्न डेअरी सहकारी युनियनने केले असेल तर
ते आता ऑपरेशन फ्लडच्या आधारावर काम करेल. त्यांच्या संघटनांनी सुरुवातीपासूनच काम करायचे आहे. सहकारी क्लस्टर
फेडरेशनसाठी केंद्रक. या अवाढव्य प्रकल्प ऑपरेशनसाठी मुख्य साधन अन्न-2. सरासरी न्यूक्लियस क्लस्टर
फेडरेशनमध्ये नोंदणीकृत आणि नोंदणी नसलेल्या सहा जिल्हा संघ असतील.

भारतीय डेअरी को-ऑपरेटिव्ह, नॅशनल पॉसिबल यांना ऑपरेशन फ्लड-2 मध्ये कोणत्या
श्य . 11,979 च्या
आधारावर राज्यनिहाय वाटप करण्यात आले होते हे सूचित करणे आवयकनाही
अखेरपर्यंत एकट्या गुजरात राज्याला 1666 चा सिंहाचा वाटा मिळाला. 70,00,000 पाच राज्ये हरियाणा,
बिहार, राजस्थान आणि आंध्र प्रदेश यांनी मिळून एकूण 1732 लाख इतके च कर्जवाटप के ले. ऑपरेशन फ्लड-2
मध्ये हा कल कायम ठेवला जाणार आहे.
 ऑपरेशन फ्लड-3:
भारतीय डेअरी उद्योग झपाट्याने वाढत आहे आणि जागतिक डेअरी पावडरचा प्रतिस्पर्धी
बनू शकतो. उत्पादनाच्या बाबतीत दूध क्षेत्र हे कृषी अर्थव्यवस्थेतील दुसऱ्या क्रमांकाचे
सर्वात मोठे योगदान आहे, हे राष्ट्रीय हवे रविकास
शी मंडळाच्या ऑपरेशन फ्लड प्रोग्रामच्या
माध्यमातून अभूतपूर्व वाढ आहे.
ऑपरेशन फ्लड -2 आता त्याच्या शे वटच्याटप्प्यात फक्त उत्पादन वाढवण्यासाठी खरेदीची क्षमता
एकत्रित केली आहे. 200 AD साठी दूध उत्पादनाचा अंदाज 5% वाढीच्या दराने जवळपास 90 टन आहे. आता 5-
8% डेअरी कारखाने ऑपरेशन फ्लड अंतर्गत स्थापन झाले आहेत, ज्यात 170 मिल्क शे ड्सदररोज 14.3 दशलक्ष लिटर
दूध हाताळू शकतात. त्यांची दररोज सुमारे 696 टन दूध सुकवण्याची क्षमता आहे.
दुग्धोत्पादनात झपाट्याने वाढ झाल्याने दुधाची भुकटी आयात के ली गेली (२६४०० टन) आणलेल्या वर्षांमध्ये
नॅशनल डेअरी डेव्हलपमेंट बोर्ड:

ऑक्टोबर 1964 मध्ये कंझरी येथील पखाद्य

कारखान्याच्या
शु औद्योगिकीकरणाच्या वेळी.
दिवंगत श्री लालबहादूर शास्त्री, भारताच्या पंतप्रधानांनी अनियोजित उत्पादक सहकारी संस्थांना भेट
दिली आणि रात्रभर तेथे सांगितले .दुग्ध सहकारी संघात झालेल्या सामाजिक आर्थिक बदलांमुळे ते प्रभावित झाले. - कृष्णा
जिल्ह्यातील सहकारी आणि दूध उत्पादक सहकारी संस्थांची राष्ट्रीय स्तरावरील संघटना
असण्याची इच्छा दे च्या
इ शातर भागांमध्ये अनानसमध्ये तयार केली जाते.
अ प्रकारे
राष्ट्रीय
शा दुग्ध विकास मंडळाची स्थापना भारत सरकारच्या कृषी आणि पाटबंधारे
मंत्रालयाच्या सक्षमीकरणाअंतर्गत सप्टेंबर 1965 मध्ये सोसायटी नोंदणी कायदा 1860 आणि
बॉम्बे ट्रस्ट कायदा 1950 अंतर्गत करण्यात आली.

भारताचे राष्ट्रपती अध्यक्ष, सचिव यांच्यासह संचालक मंडळाचे नामनिर्देशन करतात; राष्ट्रीय
दुग्धविकास मंडळ या संस्थेचे प्रमुख आहेत.

आनंद पॅटर्न डेअरी डेव्हलपमेंट:

कृष्णा जिल्हा सहकारी दूध उत्पादक संघ लि. या संस्थेच्या सहकार्याने दूध सहकाराचा आनंद पॅटर्न सुरू
करण्यात आला. या पॅटर्नमध्ये दुग्धशाळेचे कार्य म्हणजे दूध खरेदी, प्रक्रिया आणि विपणन हे दूध उत्पादक
स्वतः नियंत्रित करतात.
गुंतवणूकीचे नियोजन:
1. 33.43 कोटी 4. 349.00 कोटी
2. 247.53 कोटी 5. 116.00 कोटी
3. 187.00 कोटी 6. 600.00 कोटी
आंध्र प्रदे तील
दुग्धोद्योग
शा

युनायटेड नॅशनल इंटरनॅशनल चिल्ड्रन इमर्जन्सी फं ड, फूड अँड ॲग्रीकल्चर ऑर्गनायझेशन आणि
फ्रीडम फ्रॉम हंगर कंपनी कॅम्पेन ऑफ यूके या संस्थेने 1967 मध्ये हायड्रिया आणि
विजयवाडा येथे डेअरी युनिट्सच्या स्थापनेसाठी खूप आग्रह धरला. अनुक्रमे 1969, ज्याने आंध्र प्रदेशमध्ये
दुग्धविकास कार्यक्रमाचा मार्ग दाखवला? नंतर या दोन अवाढव्य युनिट्सना खाद्य देण्यासाठी कूलिंग आणि
शी तकरणकेंद्रे उभारण्यात आली आहेत.
 आंध्र प्रदेश सरकारने दूध उत्पादकांच्या हितासाठी दुग्ध विकास महामंडळ सुरू केले
आणि APDDC म्हणून शहरी ग्राहकांना वाजवी दरात ताज्या दुधाचा पुरेसा पुरवठा सुनिचित तश्चि
केला., 2 एप्रिल 1974 रोजी अस्तित्वात आले. APDDC., सुमारे 20 लोकांना रोजगार उपलब्ध करून दिला.
सात दूध कारखाने, 13 जिल्हा दुग्ध ळा
ळाशा
, 22 शी तकरणकेंद्र, 18 शी तकरणकेंद्र आणि 15 मिनी कूलिंग
सेंटर्ससह सुमारे 87 डेअरी युनिट्स कर्मचारी आणि जीव सुलभ करतात.

या व्यतिरिक्त खाजगी युनिट्स डेअरी उद्योग मेसर्स हिंदुस्तान मिल्क फू ड्सच्या विकासात त्यांचे थोडेसे योगदान देत
आहेत ज्याने राजमुंद्री येथे माल्टेड दूध उत्पादन कारखाना सुरू केला आहे. याशिवाय
कामकाजाची कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी आणि उलाढाल वाढवण्यासाठी, सरकारने मोठ्या प्रमाणात दूध
उत्पादन आणि दूध संकलनाच्या दि ने
दुग्ध
शे उद्योग सुधारण्यासाठी शि फारसीनुसारस्वायत्त डेअरी
विकास महामंडळाची स्थापना के ली आहे.

दुग्धव्यवसाय विकास:
1960 मध्ये राज्यात दुग्धव्यवसाय विकासासाठी प्रायोगिक दूध पुरवठा योजना सुरू करण्यात
आली. सुरुवातीच्या वेळी त्याची प्रारंभिक क्षमता दिवसाला 100 लिटर होती. आता त्याचे दैनंदिन संकलन 11 लाख
लिटर प्रतिदिन झाले आहे. स्थिर बाजारपेठ राखण्यासाठी उत्पादकांना वाजवी किं मत देऊन शहरांतील दूध उत्पादकांमध्ये परकीय
म्हणूनही काम करत आहे.

ऍपडेअरी डेव्हलपमेंट को-ऑपरेटिव्ह फे डरेशन (APDDCF):

APDDCF ची स्थापना ऑक्टोबर 1981 मध्ये "थ्री-टियर" वर दूध उत्पादन, खरेदी, प्रक्रिया आणि
विपणनामध्ये उत्पादकांच्या सक्रिय सहभागाद्वारे ऑपरेशन फ्लड-2 कार्यक्रम राबविण्यासाठी करण्यात आली.
भारताच्या राष्ट्रीय सरकारनुसार सहकारी संरचना. त्रिस्तरीय प्रणालीमध्ये प्राथमिक दुग्ध सहकारी संस्था १३
गावपातळीवर, जिल्हा स्तरावर सहकारी संघ आणि राज्य स्तरावर फेडरेशन यांचा समावेश होतो.

ऑपरेशन फ्लड:
आमच्या राज्य ऑपरेशनमध्ये पूर "आनंद स्तर" तीन प्रकारांमध्ये विभागला गेला.
1. गाव पातळी - DCS
2. जिल्हा स्तर - MPCV
3. राज्य स्तर - APDDCF

ऑपरेशन फ्लड प्रोग्राम:

 भारतीय डेअरी डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशन ऑपरेशन फ्लड प्रोग्रामच्या
अंमलबजावणीची जबाबदारी घेते, जे 70% कर्जासाठी आणि 30% अनुदान म्हणून मदत करते.
नॅशनल डेअरी डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशनने ऑपरेशन फ्लडच्या अंमलबजावणीसाठी
राज्यातील जिल्ह्याची निवड केली. त्यात जिल्ह्यांची दहा दूध संकलन मंडळांमध्ये विभागणी करण्यात आली.

ऑपरेशन अंतर्गत निवडलेला जिल्हा

जिल्हा दूध शेड/संघ
कृष्ण कृष्ण
श्रीरीकाकुलम विशाका
विजयनगरम विशाका
विशाखापट्टणम विशाका
पूर्व गोदावरी गोदावरी
पचिम गोदावरी
श्चि गोदावरी
चित्तूर चित्तूर
कुर्नूल कुर्नूल
कडपळ कडपळ
नलगोंडा नलगोंडा
रंगारेड्डी रंगारेड्डी
मेदक मेडक
निजामाबाद निजामाबाद

कंपनी प्रोफाइल
मूळ आणि इतिहास:
कृष्णा येथील दुग्धव्यवसायाची सुरुवात 1965 मध्ये युनिसेफच्या सहाय्याने एकात्मिक दूध
प्रकल्पाने झाली. एप्रिल १९६९ मध्ये दक्षिण भारतात प्रथमच दूध संभाषण योजना सुरू करण्यात
आली. दुग्ध उद्योगाच्या संघटनेने पशुपालन विभागापासून मूलभूत बदल के ले. हे प्रकल्प (1960), दुग्धविकास (1991),
APDairy Development cooperation (1974), AP दुग्ध विकास सहकारी महासंघ (1981) सह एकत्रित के ले गेले.
कृष्णा जिल्हा दूध उत्पादक सहकारी संघाची 1983 मध्ये नोंदणी झाली जिल्ह्य़ात 67000
सदस्य उत्पादक असलेल्या 450 संघटित दुग्ध सहकारी संस्था आहेत. 340 उत्पादक संघटना केंद्रे आहेत.

 कंपनीचे ध्येय:
गुणवत्तेवर आणि खर्चावर वि ष
ल शेक्ष केंद्रित करून तांत्रिक नवकल्पना आणि
ग्राहकाभिमुखता याद्वारे शे तकऱ्यांचीसमृद्धी.

 कंपनीची दृष्टी:
जिल्ह्यातील दुग्धव्यवसाय हे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला बळकट करण्याचे आणि सुरक्षित दूध
व दुग्धजन्य पदार्थ उपलब्ध करून देण्याचे प्रमुख साधन आहे.

सैलंट वैशिष्ट्ये:
1. दैनंदिन सरासरी दूध संकलन: १६३७९४ लिटर.
2. व्यवसायाची उलाढाल 200 कोटींवर पोहोचली आहे.
3. दैनंदिन दुधाची विक्री सरासरी १६००००१ लिटरपर्यंत पोहोचली.
4. ISO 9001:2000, 14000 आणि HACCP प्रमाणपत्र प्राप्त केले.
5. नफा मिळवणे आणि त्याच्या सदस्यांना बोनस वितरित करणे
6. शे तकऱ्यांनात्यांच्याकडून खरेदी केलेल्या दुधाची किंमत म्हणून दरवर्षी 68 कोटी रुपये
देणे.
7. मध्यस्थांना टाळून आणि ग्राहकांना सुरक्षित दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ उपलब्ध करून
ग्रामीण अर्थव्यवस्था मजबूत केली.
8. ग्रामीण महिलांना स्वयंरोजगार उपलब्ध करून दिला.
कंपनीचा अभिमान:
o दक्षिण भारतात पहिला पावडर प्लांट स्थापन झाला
o शे तकरीसमाजाची सेवा करणारा जिल्ह्यातील सर्वात मोठा लोक हीका शार्यकर्ता
o RS पेक्षा जास्त असणे. 1000 कोटी ग्रास रूट लेव्हल उत्पादन बेस.
o लोकांना प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष रोजगार उपलब्ध करून देणे
o द्रव दुधाचे पाच प्रकार सादर करणारी पहिली डेअरी.
o फिस्ट डेअरी टेट्रा ब्रिक पॅकमध्ये लिक्विड आइस्क्रीम आणणार आहे.
o दक्षिण भारतात कपांमध्ये दही आणणारी पहिली डेअरी सहकारी संस्था
o टेट्रा ब्रिक पॅकमध्ये बटर मिल्क आणि लॅसी सादर करणारी पहिली डेअरी
o सतत वाढीच्या दरासह वार्षिक उलाढाल RS.121 कोटी पेक्षा जास्त.
o कप आणि मिल्क केकमध्ये बासुंदी आणणारी पहिली डेअरी.

दूध - खरेदी:
29 मार्ग आणि 6 शी तकरणकेंद्रांद्वारे आयोजित जिल्ह्यातील सुमारे 830 गावांमधून
दिवसातून दोनदा दुधाची खरेदी के ली जात आहे, तसेच विजयवाड्याच्या आसपासच्या 50 किमीच्या परिघात असलेल्या
ठराविक गावां
मधून थे . 480 केंद्रांपैकी सुमारे 431 आनंद
ट कारखान्यात कच्चेदूध पोहोचवलेजात आहे
पॅटर्ननुसार नोंदणीकृत सोसायट्या आहेत.

दूध उत्पादन कारखाना-विजयवाडा

 डेटा तपशील
कारखान्याने व्यापलेले क्षेत्र 27.3 एकर
कारखाना इमारतीची किंमत 400 लाख
53 लाख दिले
 यंत्रसामग्री
उपकरणांवर 600 लाखांची गुंतवणूक
 इमारती
11-4-1969 रोजी उघडले
कामगार 1538
युनियनच्या स्थापनेची तारीख 6-7-1983
व्यवस्थापनाच्या हस्तांतरणाची तारीख 8-2-1985
युनियनची वार्षिक उलाढाल 60 कोटी
  उत्पादन शक्ती:
दूध 500001 ts/दिवस
तूप 5 टन
लोणी 7 टन
दूध पावडर 4 टन
पॅकेट भरणे 160000 पॅकेट/दिवस
रेफ्रिजरेशन क्षमता 1.5 टन
करार कमाल मागणी 900 शी तकरण
150000 वर प्रक्रिया करत आहे

 अद्वितीय यश:
 कंपनीला तिच्या दुधाच्या गुणवत्तेसाठी ISO 9001 आणि ISO 14000 ट्रेडमार्क मिळाले.
 कंपनीने अलीकडेच 1.64 लाख इट्स/दिवसाची विक्रमी विक्री के ली आहे, जेथे मागील विक्रीचा
विक्रम 1.45 लाख इट्स/दिवस होता.

SWOT विश्लेषण
ताकद
1. कृष्णा जिल्ह्यात दुग्धोत्पादनाची मोठी क्षमता.
2. अत्यंत नाशवंत उत्पादन दूध हाताळण्याची क्षमता.
3. पुरे शा
पायाभूत सुविधा उपलब्ध.
4. उत्तम अनुभवी व्यावसायिकांची उपलब्धता.
5. दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांसाठी ग्राहकांची कोणतीही मागणी पूर्ण करण्याची क्षमता.
6. उच्च नफ्यासह दर्जेदार ऍसेप्टिक उत्पादने ऑफर करण्याची क्षमता.
7. शे तकऱ्यां शी
बंधने प्रस्थापित केली.
8. विकास निधी आणि अनुदानांमध्ये प्रवेश.
9. इतर सहकारी संस्थांमध्ये प्रवेश.
कमजोरी
1. 1 उच्च निचित
ख श्चि
र्च व्यवसाय उलाढालीच्या 5% व्यापतात.
2. स्पर्धात्मक धार वापरून दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांची किं मत जास्त आहे.
3. आधुनिक सुविधांअभावी उत्पादन निर्मिती सुविधा कालबाह्य झाल्या आहेत.
4. कार्य संस्कृती ग्राहक सेवेसाठी वाढण्या शी
सुसंगत नाही.
5. कर्मचाऱ्यांच्या विविध स्तरांवरील कौशल्यांमध्ये सुधारणा आवयकआहे
श्य .
6. व्यवसाय प्रणाली आणि आधुनिक व्यवस्थापन संस्कृ ती अद्याप स्वीकारणे बाकी आहे.
7. व्यवस्थापकांना व्यवसायाचा अनुभव नसतो.
 संधी:
1. खरेदी क्षमता वाढली.
2. जलद शहरीकरण.
3. वाढणारे अन्न सेवा क्षेत्र.
4. उत्तरदायी राज्य सरकार.
5. दीर्घायुषी दुधाच्या निर्यातीच्या संधी.
6. प्रतिसाद देणारा दूध उत्पादक आधार.

धमक्या:
 द्रव दूध बाजारात तीव्र स्पर्धा.
 संघटित खाजगी क्षेत्रात प्रवेश.
 ग्रामीण भागात विक्रीयोग्य अतिरिक्त दुधाची वाढती स्पर्धा.
 बदलीसाठी कर्मचाऱ्यांचा विरोध.

 यशोगाथा:
कृष्णा जिल्हा बंगालच्या उपसागराच्या कृष्णा नदीच्या पावसाच्या मार्गावर आहे. कृष्णा
जिल्हा हा दर्जेदार गुरांसाठी ओळखला जातो. दुधाळ जनावरांच्या संख्येत ते राज्यात दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.
कृष्णा येथे संघटित दुग्धव्यवसायाची सुरुवात 1965 मध्ये युनिसेफच्या सहाय्याने
एकात्मिक दूध उत्पादनासह झाली, विजयवाडा येथे एप्रिल 1969 मध्ये दूध संवर्धन संयंत्र 1.25 एलएल
पीडी सुरू करण्यात आले. जिल्ह्यातील दुग्धउद्योगाची सुरुवात पसंवर्धन
कार्याचा
शु भाग म्हणून
राज्य सरकारच्या अंतर्गत झाली. हे एकात्मिक दूध प्रकल्प (1960), दुग्ध विकास विभाग (1971), आंध्र
प्रदेश डेअरी विकास महामंडळ (1974) आणि एपी डेअरी विकास सहकारी महासंघ (1981) होते.
संघ 20 मार्गांद्वारे आयोजित 800 गावांमध्ये सुमारे 1 लाख दूध उत्पादकांकडू न दूध संकलित करते.
डिस्ट्रिक्ट युनियनची पामारू, हनुमान जंक्ननक्श
, वीरांकिलॉक, गुडलावल्लेरू, चिल्लाकोल्लू आणि तिरुवुरु येथे प्रत्येकी
एक 6 दूध शीतकरण केंद्र कार्यरत आहेत ज्याची एकू ण प्रक्रिया क्षमता 1,22 लाख प्रतिदिन आहे.
विविध दुग्धजन्य पदार्थांचे उत्पादन करण्याची सुविधा असलेला दुग्धजन्य पदार्थ कारखाना आहे.
दुधावर प्रक्रिया 2.5 लाख त्याचे/दिवस
दूध वाळवणे 22 मेट्रिक टन/दिवस
लोणी 22 एमटी/दिवस
तूप 18 मेट्रिक टन/दिवस
 विजयवाडा येथील दुग्धजन्य पदार्थांचा कारखाना सर्व किनारी जिल्ह्यांतील अतिरिक्त दूध हाताळतो. सुमारे 1.73 लाख
किलो/दिवस कमाल 3.18 लाख किलो/दिवसाला स्पर्श करते. फॅक्टरी पांढऱ्या लोणीच्या आकारात
साधारणपणे 1000 मेट्रिक टन प्रति वर्ष चरबीचे संरक्षण करते.
प्रतिदिन 50000 लिटर लांब दूध (UHT मिल्क) पॅक करण्यासाठी, दुग्धजन्य पदार्थांच्या कारखान्यात एक
ऍसेप्टिक पॅकिंग स्टेशन (APS) स्थापन करण्यात आले. युनियनकडे 2 पखाद्य
मिक्सिंग
शु प्लांट्स
आहेत ज्याची एकूण क्षमता 50 मेट्रिक टन/दिवस आहे.

 आंध्र प्रदे तील

जिल्ह्याची
शा क्रमवारी:
दूध उत्पादन 3 रा
प्रक्रिया 4 व्या
विपणन 3 रा
कृष्णा जिल्ह्यात 1969 ते 1998 या कालावधीत 45000 किलो ते 105000 किलोग्राम प्रतिदिन दूध
खरेदी होते. म्हैस केंद्रित असलेल्या जिल्ह्याच्या खरेदीमध्ये मोठ्या प्रमाणात चढ-उतार
होते. जिल्हा सहकारी दूध संघ दूध उत्पादन वाढवण्यासाठी शे तकऱ्यांनाखालील निविष्ठा पुरवतो.
 प्रिमिक्स्ड गुरांचे चारा.
 2/3 अनुदानावर गुरांचा विमा.
 पवैद्यकीय
प्रथमोपचार
शु सुविधा.
 अनुदानित दरात चारा बियाणे.
 सवलतीच्या दरात प्राण्यांवरील लस आणि औषधे.
 एआय सुविधा.
 प्रजनन बैल
 विस्तार सेवा.

 कारखान्याची वाढ:
वरील प्रकल्पाचा अविभाज्य भाग म्हणून दुग्धजन्य पदार्थ कारखाना, विजयवाडा 11-4-1969 रोजी कार्यान्वित
झाला. कारखान्याची पहिल्या टप्प्यात 125000 लिटरची प्राथमिक हस्तांतर क्षमता असून दुसऱ्या टप्प्यात 250000
लिटर दूध हाताळण्याची तरतूद आहे. युनिसेफच्या अधिकाऱ्यांकडू न त्याच्या ऑपरेशनच्या पहिल्याच वर्षी त्याने 100000 लिटरचा
टप्पा ओलांडला आहे.
महिला ग्रामीण दुग्धव्यवसायात मोठी भूमिका बजावत आहेत, म्हणजे जनावरांना चारा, धुणे
आणि दूध काढणे इत्यादी या उपक्रमांना संघटित पद्धतीने प्रोत्साहन देण्यासाठी तीन जिल्हा
फाउंडेशनच्या APDCFL उदा., नालगोंडा, कृष्णा आणि चित्तूर यांनी आधीच 8 महिला सहकारी
संस्था संघटित आहेत आणि इतर सोसायट्यांमध्ये नोंदणी के लेल्या 1000 महिला सदस्यांमधून 200 नवीन सदस्यांची
नोंदणी करण्यात आली आहे.
 शी तकरणकेंद्रे:
विजयवाडा या दूध उत्पादनांच्या कारखान्याने 10 शी तकरणकेंद्रे स्थापन केली आहेत जी केंद्रांतर्गत
ग्राहकांच्या विविध विभागांच्या रचनेसाठी थंड दूध तयार करत आहेत. दुग्धजन्य पदार्थांच्या
कारखान्यासाठी शी तकरणकेंद्रे अत्यंत उपयुक्त आहेत खालील केंद्रे विजयवाडा येथील
दुग्धजन्य पदार्थ कारखान्याच्या अंतर्गत कृ ष्णा जिल्ह्यात आहेत.
1. पामरू
2. हनुमान जंक्ननक्श
3. वीरांकिलोक
4. गुडलावल्लेरू
5. चिल्लाकोजडू
6. तिरुवरु
7. गन्नावरम
8. वुयुरु
9. कैकालुरू
10. कानकिपाडू

हर विक्री बूथची संख्या दैनिक विक्री (लिटरमध्ये)

विजयवाडा १८५ ६८०००
मछलीपट्टणम 42 4000
गुढीवडा २५ १२००
एकूण २५२ ७३२००

 पायाभूत सुविधा आणि सुविधा:

दुग्धजन्य पदार्थांचा कारखाना विजयवाडा 27.3 एकर जमिनीवर स्थित आहे ज्यामध्ये डेअरी प्लांट,
ऍसेप्टिक पॅकिंग स्टेशन, प्र सन
कार्यालय
शा , सांडपाणी प्रक्रिया केंद्र, इलेक्ट्रिकल सबस्टेशन आणि
निवासी क्वार्टर आहेत.
दुग्धजन्य पदार्थ कारखाना विजयवाडा आणि त्याच्या क्षेत्र केंद्रांमध्ये खालील सुविधा उपलब्ध आहेत.
A. दुग्धजन्य पदार्थ कारखाना विजयवाडा:
S.NO सुविधेचे नाव युनिट क्षमता
१ दूध प्रक्रिया लाख इट्स/दिवस २.५
2 दूध सुकवणे MTs/दिवस 22.0
3 तूप निर्मिती MTs/दिवस १८.०
4 लोणी उत्पादन MTs/दिवस 22.0
५ UHT दूध पॅकिं ग त्याचा/दिवस 45000
6 दूध पॅकिं ग त्याचा/दिवस 200000
७ खाली जागा जा MTs 3000
8 बटर कोल्ड स्टोअर MTs ५००

B. फील्ड:
S.NO केंद्राचे नाव युनिट क्षमता
१ MCC Pamarru लि./दिवस 50000
2 MCC वीरांकिलोक लि./दिवस 18000
3 एमसीसी गुडलावल्लेरू लि./दिवस 18000
4 एमसीसी हनुमान जंक्ननक्श लि./दिवस 18000
५ एमसीसी चिल्लाकल्लू लि./दिवस 12000
6 एमसीसी तिरुवरु लि./दिवस 12000
एकूण 128000
७ संगणकीकृ त दुधाची संख्या
संकलन आणि चाचणी केंद्रे २५
8 कार्यरत बल्क कुलरची संख्या 6
(आणखी दहा स्थापन करण्याची योजना आहे)

९ इलेक्ट्रॉनिक दूध परीक्षक असलेले DCS ४५०

10 एआय केंद्रांची संख्या ५६
11 VFA केंद्रांची संख्या 240
12 DCS संयोजित ६३०
13 एमपीएची संख्या 320
14 विशेष महिला DCSs 103
 १५ शे तकरीसभासद ११८६८९
16 महिला सदस्य २३३४७
१७ दूध मार्गांची संख्या 35
१८ DCS ची स्वतःची इमारत नसलेली संख्या 400

C. गुरांचा चारा:
S.NO वनस्पतीचे नाव युनिट क्षमता
१ FMP बुद्धावरम MTs/दिवस ३०.०
2 FMP गुडलावल्लेरू MTs/दिवस १८.०

 दूध प्रक्रिया आणि उत्पादन:

दुग्धशाळा व्यवस्थापक (आय/सी उत्पादन) हे चार दुग्ध ळा यवस्थापक , 11 सहाय्यक यांच्या समर्थनाखाली
व्शा
उत्पादन विभागाचे नेतृत्व करत आहेत. दुग्धशाळा व्यवस्थापक आणि इतर उत्पादन कर्मचारी दुधाचे स्वागत, दूध
प्रक्रिया, लोणी बनवणे, तूप बनवणे, पावडर बनवणे या द्विउत्पादक उत्पादन आणि तयार माल विभागात
गुंतलेले. डेअरी डॉकमध्ये दुधाच्या स्वागताने उत्पादन कार्य सुरू होते आणि चोवीस तास चालू राहते.

 दुधाचे स्वागत:
रिसेप्नडॉकवर
प्श कॅन किंवा टँकरद्वारे दूध पोहोचताच, प्रयोग ळेचे
अ शाधिकारी सर्व
प्लॅटफॉर्म / बॅक्टेरियोलॉजिकल / केमिकल चाचण्या करतात आणि त्याची गुणवत्ता पुष्टी केल्यानंतर
दूध प्राप्त होते आणि स्टोरेजमध्ये पाठवले जाते.

 कच्चे दुध:
दुग्धजन्य पदार्थांचा कारखाना विजयवाडा सुमारे 50 किलोमीटरच्या त्रिज्येतील सुमारे 175 गावांनी थेट
जोडलेला आहे. या गावांमधून गोळा के लेले दूध थेट दुग्धजन्य पदार्थांच्या कारखान्यात, विजयवाडा येथे संकलित के ले
जाते ज्यासाठी ते कॅन कन्व्हेयर, इलेक्ट्रिकल वेटिंग म ननशी
, डंप टँक आणि स्ट्रेट थ्रू कॅ न वॉशरसह
600 कॉन्स प्रति तास साफसफाईची क्षमता आहे.
  थंड

केलेले दूध:
दुधाच्या टँकरद्वारे शीतकरण केंद्र आणि इतर स्थानकांवरून गोळा के लेले दूध येथे प्राप्त होते आणि प्रयोगशाळेकडू न गुणवत्ता
पुष्टी मिळाल्यानंतर दूध साठवणासाठी पाठवले जाते.

 दूध प्रक्रिया विभाग:

यात प्रत्येकी 15000 पैकी 12 साठवण टाक्या आहेत. चार क्रीम वॅट्स प्रत्येकी 5000 त्याची क्षमता. हे 20000
इट्सचे 3 मिल्क पाचरायझरने
सुसज्ज श्च आहे. क्षमता/तास 15000 इट्स/तास आणि 10000 इट्स/तास
अनुक्रमे. यात 5000 इट्स/तास क्षमतेचे क्रीम पाश्चरायझर्स देखील आहेत. एकूण चार लाख एवढी दूध साठवण
क्षमता आहे.

ऑपरेशन्स:
मागणीच्या प्रमाणात संपूर्ण दुधाचे आवयकप्रमाण
श्य वेगळे करणे आणि आवयकप्रमाणात
श्य
संपूर्ण दूध/मलई आणि स्किम मिल्क मिसळणे, दुधाचे त्यांच्या रचनेनुसार प्रमाणित के ले जाते आणि ते पॅकिं ग किं वा
उत्पादनांच्या उत्पादन विभागाकडे पाठवले जाते.

 लोणी विभाग:
हे प्रत्येकी १५०० ड्रम क्षमतेसह तीन बटर चर्नसह सुसज्ज आहे. ड्रममध्ये लोड के लेले मलई लोणी
सेट के ल्यानंतर मलईपासून द्रव बटर दूध वेगळे करण्यासाठी सुमारे तीन तास मंथन के ले जाते; त्यातून घन पदार्थ काढू न
टाकण्यासाठी ते थंडगार पाण्याने धुतले जाते. तयार झालेले लोणी गोळा करून प्रक्रिया विभागात परत पाठवले
जाते, तर बटर दुधाच्या द्रव स्वरूपात असलेले घन पदार्थ पुढील वापरासाठी प्रक्रिया विभागात परत पाठवले जातात.

 तूप विभाग:
तूप विभागात प्रत्येकी 1000 क्षमतेचे 7 तूप बॉयलर आहेत ज्यात 120 डिग्री सेल्सिअस तापमानात लोणी 3 तासांसाठी
माल्ट केले जाते. समाधानकारक चव, रंग इत्यादी प्राप्त केल्यानंतर तूप सेटिंग टाक्यांमध्ये
गाळ सेट करण्यासाठी आठ तास परवानगी दिली जाते .
पंप केले जाते जेथे टाकीच्या तळा शी
प्रत्येक 8000 क्षमतेच्या सेटलिंग टाक्या आणि प्रत्येकी 3000 कमी क्षमतेच्या दोन साठवण
टाक्या आहेत. नंतर तूप चोळा आणि बारीक गाळून घ्या. प्रयोग ळेच्या
अ शाधिकाऱ्यांकडून
समाधानकारक अहवाल मिळाल्यानंतर अंतिम फिल्टर के लेले तूप 51t, 21t, lit आणि 54 It इत्यादीमध्ये पॅक केले
जाते. तूप पॅकिं गची एकू ण क्षमता 18.0 MT प्रतिदिन आहे.
 द्वि-उत्पादन विभाग:
सर्व ताजे दुधाचे पदार्थ जसे बटर मिल्क, गोड लस्सी. या विभागात खोवा, पनीर, दही, मिल्क केक तयार केले
जातात आणि ते पॅक केले जातात आणि ते कडक स्वच्छताविषयक आणि ॲसेप्टिक परिस्थितीत
असतात.

 पावडर विभाग:
त्यात दोन पावडर रोपे आहेत. एक आलिया लेव्हल सिंगल इफेक्ट्स ग्रॅविटी फ्लो मिल्क बाष्पीभवक
प्लांट बनवते ज्यात 8. एमटी s प्रतिदिन कोरडे करण्याची क्षमता असते आणि दुसरा व्हॅल्कन
लेव्हल डबल इफे क्ट ग्रॅविटी फ्लो मिल्क बाष्पीभवन प्लँट 14. एमटीएस प्रतिदिन कोरडे करण्याची क्षमता आहे.
उत्तम आणि उत्तम दर्जाची ISI ग्रेड SMP 25 kg, 1 kg आणि Vi kg पॅकमध्ये पॅक केली जाते.

 दूध पॅकिं ग:
त्याची दररोज 200000 विविध प्रकारचे दूध पॅक करण्याची क्षमता आहे. हे आठ सॅ शेपॅकिंग म नसह
सुसज्ज
शी
आहे प्रत्येक क्षमता 150 टब प्रति तास आहे. व्ही इट सॅशेमध्ये दुधाचे पाच प्रकार थेट ग्राहकांसाठी आहेत.
संस्थांचे डबे भरले जात आहेत.

 एसेप्टिक पॅकेजिंग स्टेशन (एपीएस):

विशेष अधिकारी एपीएस युनिटचे प्रमुख आहेत. APS ची स्थापना 1988 मध्ये NDDB च्या आर्थिक सहाय्याने दुग्धजन्य
पदार्थ कारखाना, विजयवाडा येथे एकू ण 22 कोटी खर्चाच्या विद्यमान कॅम्पसमध्ये करण्यात आली.
उच्च तापमानाच्या प्लांटमध्ये 2-3 सेकं दांसाठी 1400 सेल्सिअस तापमानात कमी दाबाखाली दुधावर प्रक्रिया के ली
जाते आणि त्यानंतर जलद थंड होते. हे दूध सूक्ष्मजीवांपासून मुक्त होण्यास सक्षम करते जे
स्टोरेज दरम्यान वाढण्यास जबाबदार असतात. टेट्रा ब्रिक एक कॉम्पॅक्ट, निर्जंतुकीकरण आहे; पिल्फर
प्रूफ, अनब्रेकेबल आणि लाँग शे ल्फलाइफ पॅक जो 3-4 महिन्यांसाठी दुधाचा ताजेपणा आणि
चांगलापणा टिकवून ठेवतो.

 विक्री आणि विपणन:

Dy.Director (S&M) हे सेल्स मॅनेजर आणि तीन सहाय्यकांनी समर्थित विक्री आणि विपणन
शा खेचेनेतृत्व करत आहेत. 700 बूथचे नेटवर्क असलेले विक्री व्यवस्थापक, 300 चोवीस तास कोल्ड चेन पार्लर.
दूध आणि दूध उत्पादनाच्या वितरण आणि विपणनासाठी युनियनची विक्री आणि विपणन शाखा चोवीस तास काम करते.

वितरण नेटवर्क:
1) द्रव दुधाचे वितरण:
विजयवाडा शहर 24 झोनमध्ये विभागले गेले आहे. कमिशन एजंट्स आणि कोल्ड चेन
पॉइंट्सना दूध वितरीत करण्यासाठी प्रत्येक झोन एका वेगळ्या दुधाच्या मार्गाने जोडलेला
असतो जो सकाळ आणि संध्याकाळ चालतो.
२) उत्पादन वितरण:
अ) जिल्ह्यातील स्थानिक वितरण: वितरक, स्टॉकीस्ट आणि किरकोळ विक्रे त्यांद्वारे. उत्पादने या
वितरक/स्टॉकीस्ट/किरकोळ विक्रेत्यांना वितरित केली जातात.
 ब) बाहेरील जिल्ह्यात वितरण: देशभरातील सर्वात स्टॉक आणि EX-फॅक्टरी थेट विक्रीद्वारे.

 कार्मिक आणि मनुष्यबळ विकास:

कार्मिक अधिकारी कर्मचारी विभागाचे प्रमुख आहेत. कर्मचाऱ्यांच्या हितासाठी मनुष्यबळ
विकास उपक्रम राबवले जातात. या युनियनच्या कर्मचाऱ्यांच्या सेवा/प्र सनाच्या
बाबी शा पाहण्याबरोबरच त्यांच्या
कल्याणासाठी खालील कायद्यांची अंमलबजावणीही करते.
1. 1 औद्योगिक विवाद कायदा 1947
2. 2 वेतन देय कायदा 1936
3. 3 किमान वेतन कायदा 1948
4. 4 समान मोबदला कायदा
5. 5 ग्रॅच्युइटी 1972
6. 6 कामगार भरपाई कायदा
7. 7 ESI कायदा 1948
8. 8 ट्रेड युनियन कायदा 1926 इ.,

वित्त:
वरिष्ठ लेखाधिकारी वित्त विभागाचे प्रमुख आहेत ज्यांना चार सहाय्यक मदत करतात. खाते अधीक्षक आणि
वित्त कर्मचारी. 8-02-1985 पासून राज्य महासंघाकडून निचित
मालमत्ता
श्चि त्यांच्या पुस्तकी मूल्यानुसार
घेऊन त्या तारखेपर्यंत युनियनने स्वतंत्रपणे आपले कार्य सुरू के ले आहे.
 भाग भांडवल:
अधिकृत भाग भांडवल रु. 500 लाख. युनियनचे भरलेले भाग भांडवल सध्या रु. 106.24 लाख आणि रु. 31.87 लाख
रूपांतराच्या प्रतीक्षेत शे अरसस्पेन्स आहेत.

 दीर्घ मुदतीची कर्जे:

नॅशनल डेअरी डेव्हलपमेंट बोर्डाने युनियनला OF2/3 कार्यक्रमांतर्गत युनियनमधील
भांडवली प्रकल्पांसाठी कर्ज उपलब्ध करून दिले आहे. एकूण R.707.20 लाख 70:30 वर्षाखालील कर्ज व
अनुदान तत्त्वावर संघाला विविध प्रकल्पांसाठी वित्तपुरवठा करण्यात आला.
 संस्थात्मक रचना:
कर्मचारी पद:
व्यवस्थापकीय संचालक 1
उपसंचालक २
वरिष्ठ लेखाधिकारी १
डेअरी व्यवस्थापक 6
सहाय्यक दुग्ध अभियंता 2
गुणवत्ता नियंत्रण अधिकारी १
सहाय्यक डेअरी व्यवस्थापक 15
चारा विकास अधिकारी १
कनिष्ठ अभियंता ४
तांत्रिक कर्मचारी 58
वाहतूक 30
वित्त 20
प्र सन सनशा 70
फील्ड स्टाफ 55
इतर (नॉन टेक्निकल) 304
एकूण ५७०
 प्रकरण- तिसरा
इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंट प्रॅक्टिसेस
खालील शी र्षकांवरइन्व्हेंटरी व्यवस्थापन पद्धती
1. इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंटसाठी संस्था.
2. खरेदी
3. साहित्य प्राप्त करणे आणि तपासणी करणे.
4. स्टोअर्स व्यवस्थापन
5. इन्व्हेंटरी कंट्रोल सिस्टम.

इन्व्हेंटरीचा अर्थ:
कता
प्रत्येक एंटरप्राइझला त्याच्या क्रियाकलाप सुरळीत चालविण्यासाठी यादीची आवयकता श्य
असते; ती गरज ओळखणे आणि तिची पूर्तता जितकी जास्त तितकी वेळ यामधील दुवा म्हणून काम करते.
इन्व्हेंटरीच्या गरजा जितक्या जास्त असतील, मालाची मागणी आणि पुरवठ्यातील अनपेक्षित
चढ-उतारांमुळेही इन्व्हेंटरीची गरज भासते. हे भविष्यातील किमतीच्या चढउतारांसाठी एक उ
म्हणून देखील काम करते. इन्व्हेंटरीचा साधा अर्थ "वस्तूंचा साठा" किंवा "वस्तूंची यादी" हा शब्द
वेगवेगळ्या लेखकांद्वारे वेगवेगळ्या प्रकारे समजला जातो. लेखा भाषेत याचा अर्थ फक्त तयार मालाचा साठा आहे,
उत्पादनाच्या समस्येसाठी त्यात कच्चा माल, काम चालू आहे, तयार माल इ.
वर्तमान मालमत्तेचा सर्वात महत्त्वाचा भाग इन्व्हेंटरी बनवतात. बऱ्याच कं पन्या वर्तमान मालमत्तेपैकी 60%
मालमत्तेची यादी म्हणून ठेवतात. कंपन्यांनी ठेवलेल्या इन्व्हेंटरीजच्या मोठ्या
आकारामुळे, त्यांच्यासाठी मोठ्या प्रमाणात निधीची आवश्यकता असते. त्यामुळे अनावश्यक गुंतवणूक टाळण्यासाठी
इन्व्हेंटरीजचे कुशलतेने व्यवस्थापन करणे अत्यंत आवयकआश्यहे . इन्व्हेंटरीजच्या
व्यवस्थापनाकडे दुर्लक्ष करणारी फर्म त्याच्या दीर्घकालीन नफ्यात अयशस्वी होईल आणि शेवटी अयशस्वी होऊ शकते. सोप्या
वा
इन्व्हेंटरी प्लॅनिंग आणि कंट्रोल तंत्रांचा वापर करून कोणत्याही प्रतिकूल परिणामा वाययशि
10 ते
20% च्या मर्यादेत एखाद्या कं पनीला त्याच्या इन्व्हेंटरीजची पातळी लक्षणीय प्रमाणात कमी करणे शक्य आहे. जादा
इन्व्हेंटरीमध्ये घट झाल्यामुळे फर्मच्या नफ्यावर अनुकूल परिणाम होतो.
इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंटची उद्दिष्टे:
1. जास्तीत जास्त नफा मिळविण्यासाठी इन्व्हेंटरीजमधील गुंतवणूक कमी करा.
2. वाहून नेण्याचा खर्च कमी करण्यासाठी आणि इन्व्हेंटरीच्या ऑर्डरिंगचा खर्च कमी करण्यासाठी. स्टोअरमध्ये
अप्रचलितपणा कमी करण्यासाठी.
3. जादा आणि अपुरा साठा टाळण्यासाठी.
4. साहित्याच्या नुकसानीबद्दल धनादेश देण्यासाठी.
यादीचे स्वरूप:
इन्व्हेंटरीज ही कंपनी विक्रीसाठी तयार करत असलेल्या उत्पादनाचा साठा आणि उत्पादन
बनवणारे घटक असतात. मॅन्युफॅक्चरिंग कंपनीमध्ये इन्व्हेंटरीज अस्तित्वात असलेले विविध
प्रकार आहेत:-
1. कच्चा माल
2. प्रगतीपथावर काम
3. संपलेला माल
कच्चा माल
कच्चा माल हे मूलभूत निविष्ठा आहेत जे उत्पादन प्रक्रियेद्वारे तयार उत्पादनात
रूपांतरित केले जातात. कच्च्या मालाची यादी ही अ शीयुनिट्स आहेत, जी भविष्यातील
उत्पादनांसाठी खरेदी आणि संग्रहित केली गेली आहेत. कंपनीने अखंड उत्पादनासाठी
घटकांना सतत पुरवठ्याचा पुरेसा साठा ठेवला पाहिजे. जेव्हा आवयकअश्य
सेल तेव्हा कच्च्या मालाचे
उत्पादन करणे एखाद्या कंपनीला शक्य नसेल तर, सामग्रीची मागणी आणि त्याचा पुरवठा यामध्ये वेळ अंतर
असतो तसेच अनेक प्रसंगी कच्चा माल वेळेत मिळवण्याबाबत काही अनिचितता
अ सते .
श्चि
संप, वाहतूक, व्यत्यय किं वा कमी पुरवठा यासारख्या अनिश्चित कारणांमुळे साहित्य खरेदीला विलंब होतो. त्यामुळे उत्पादन
सुरळीत करण्यासाठी फर्मने दिलेल्या वेळी कच्च्या मालाचा पुरेसा साठा ठेवला पाहिजे. कच्चा माल खरेदी करणे आणि
ठे
वण्यासाठी आवयकअ श्य
सले
ले इतर घटक म्हणजेप्र
माण सवलत आणि अपे
क्षि मत वाढ. मोठ्या प्रमाणात
त किं
खरेदीच्या सवलती मिळविण्यासाठी फर्म इच्छित उत्पादन आणि विक्री पातळीसाठी
आवयकतेपेक्षा
मोठ्या श्य प्रमाणात कच्चा माल खरेदी करू शकते. काही वेळा कंपनीला किंमत
वाढण्याच्या अपेक्षेने कच्चा माल जमा करायचा असतो.
प्रगतीपथावर काम
यादी अर्ध-तयार उत्पादने आहेत. ते अशा उत्पादनांचे प्रतिनिधित्व करतात ज्यांना विक्रीसाठी तयार उत्पादने होण्यापूर्वी
अधिक कामाची आवयकता सते . उत्पादन चक्रामुळे काम प्रगतीपथावर इन्व्हेंटरी तयार होते.
अ श्य
उत्पादन चक्र म्हणजे कच्च्या मालाचा परिचय आणि उत्पादन चक्र पूर्ण झाल्यावर तयार
उत्पादनांचे विलीनीकरण दरम्यानचा कालावधी. उत्पादन चक्र पूर्ण होईपर्यंत, प्रगतीपथावर
असलेल्या कामाचा साठा राखून ठेवावा लागेल. कार्यक्षम कंपन्या त्यांच्या उत्पादन तंत्रात
सुधारणा करून उत्पादन चक्र लहान करण्याचा सतत प्रयत्न करतात.
संपलेला माल
तयार वस्तू ही पूर्णपणे उत्पादित उत्पादने आहेत, जी विक्रीसाठी आहेत. कच्च्या मालाचा साठा आणि
प्रगतीपथावर असलेल्या कामांमुळे उत्पादन सुलभ होते, तर सुरळीत विपणन कार्यासाठी तयार मालाचा
साठा आवश्यक असतो. तयार मालाचा साठा ठेवावा लागतो कारण उत्पादन आणि विक्री तात्काळ होत नाही. जेव्हा ग्राहक
वस्तूंची मागणी करतात तेव्हा कं पनी त्वरित उत्पादन करू शकत नाही. त्यामुळे तयार मालाचा नियमित पुरवठा करण्यासाठी,
ग्राहकांच्या अचानक मागणीसाठी त्यांचा साठा कायम ठेवावा लागतो. जर फर्म विक्री हंगामी
स्वरूपाची असेल, तर कमाल मागणी पूर्ण करण्यासाठी भरीव तयार माल ठेवावा. ग्राहकांना उत्पादनांचा पुरवठा
करण्यात अयशस्वी झाल्यास प्रतिस्पर्ध्यांना कंपनीच्या विक्रीचे नुकसान होईल.
तयार मालाच्या यादीची पातळी विक्री आणि उत्पादन यांच्यातील समन्वयावर तसेच उत्पादन वेळेवर अवलंबून असते.
फर्मसाठी तीन प्रकारच्या यादीचे स्तर व्यवसायाच्या स्वरूपावर अवलंबून असतात.
एका उत्पादन करणाऱ्या फर्मकडे तीन प्रकारच्या इन्व्हेंटरीजचे उच्च स्तर असतील तर
किरकोळ किंवा घाऊक फर्मकडे तयार वस्तूंच्या यादीची उच्च पातळी असेल आणि कच्चा माल
किंवा प्रगती यादीमध्ये काम नसेल. उत्पादक कंपन्यांमध्ये मतभेद असतील.
मोठ्या अभियांत्रिकी कंपन्या दीर्घ उत्पादन चक्र तयार करतात, उत्पादने म्हणून त्यांच्याकडे
मोठ्या यादी असतात आणि ग्राहक उत्पादनाची यादी लहान उत्पादन चक्र आणि वेगवान
उलाढालीमुळे मोठी नसते. कंपन्या पुरवठा नावाच्या चौथ्या प्रकारची यादी देखील ठेवतात. साबण
झाडू, तेल, इंधन, प्रका, बल्ब इत्यादी कार्यालय आणि वनस्पती साफसफाईची सामग्री पुरवठ्यामध्ये समाविष्ट आहे. हे
साहित्य थेट उत्पादनात प्रवेश करत नाही, परंतु उत्पादन प्रक्रियेसाठी आवयकआहे
श्य .
इन्व्हेंटरी निर्णय
इन्व्हेंटरी नियंत्रण स्थितीत, तीन मूलभूत प्रश्नांची उत्तरे द्यावी लागतात. ते आहेत:
 किती ऑर्डर करायची? म्हणजे, ऑर्डर देताना ऑर्डर के लेल्या वस्तूचे इष्टतम प्रमाण किती आहे?
 ऑर्डर के व्हा द्यावी?
 किती सुरक्षितता साठा ठेवावा? अ शा
रीतीने, अपेक्षित गरजेपेक्षा जास्त असलेल्या
वस्तूची मागणी आणि/किंवा ताज्या पुरवठा मिळवण्यात गुंतलेल्या वेळेतील फरकांच्या
अपेक्षेने बफर स्टॉक म्हणून किती प्रमाणात ठेवावे.

इन्व्हेंटरी कॉस्ट:
 इष्टतम इन्व्हेंटरी पॉलिसी निर्धारित करताना, निकष बहुतेकदा खर्च कार्य असतो. शा स्त्रीय
यादी विश्लेषण चार प्रमुख खर्च घटक ओळखते. इन्व्हेंटरी परिस्थितीच्या संरचनेवर अवलंबून, यापैकी काही
किंवा सर्व वस्तुनिष्ठ कार्यामध्ये समाविष्ट केले जातात.

खरेदी खर्च:
हे सूचीच्या नाममात्र खर्चाचा संदर्भ देते. ही बाहेरून खरेदी केलेल्या वस्तूंची खरेदी
किंमत आहे आणि जर वस्तू संस्थेमध्ये उत्पादित केल्या गेल्या असतील तर उत्पादन खर्च.
हे प्रति युनिट स्थिर असू शकते, किंवा खरेदी केलेले/उत्पादन केलेले प्रमाण वाढते किंवा
कमी होते म्हणून ते बदलू शकते. बऱ्याचदा, परिस्थिती आढळते जेव्हा असे नमूद केले जाऊ
शकते की, उदाहरणार्थ 100 युनिट्सच्या ऑर्डरसाठी युनिटची किं मत उर्वरित 20 आहे आणि ऑर्डर 100
युनिट्सपेक्षा जास्त असल्यास उर्वरित 19.50 आहे.

ऑर्डरिंग कॉस्ट/ सेटअप कॉस्ट:-

संबंधित आहे. कच्च्या मालाची
खर्चाची ही श्रे रेणी इन्व्हेंटरीच्या संपादन किंवा ऑर्डर शी
यादी पुन्हा भरण्यासाठी कं पन्यांना पुरवठादारांना ऑर्डर द्याव्या लागतात. यामध्ये खरेदी ऑर्डरची प्रक्रिया आणि पाठलाग,
परिवर्तन, गुणवत्तेची तपासणी, थकीत ऑर्डर त्वरीत करणे इत्यादी शी
संबंधित खर्च समाविष्ट
आहेत.
जेव्हा संस्थेमध्ये युनिट्सची निर्मिती केली जाते तेव्हा ऑर्डरिंगच्या खर्चाच्या
समांतर आणि साहित्य मिळविण्याच्या खर्चामध्ये कारकु नी खर्च आणि स्टेशनरीच्या खर्चाचा समावेश असतो. म्हणून त्याला
सेट-अप खर्च म्हणतात. ऑर्डरची किं मत शक्य आहे आणि ऑर्डरच्या आकारापेक्षा स्वतंत्र असेल. त्यामुळे खरेदी
ऑर्डर/उत्पादन रन आकारात वाढल्यामुळे युनिट ऑर्डरिंग/सेटअप खर्च कमी होतो. ऑर्डरिंग खर्च यामध्ये
समाविष्ट आहेत:
1. खरेदी ऑर्डर तयार करत आहे
2. प्रमाण आणि परिमाण दोन्ही सुनिचित
क श्चि
रण्यासाठी प्राप्त मालाची प्राप्ती, तपासणी आणि
रेकॉर्डिंग.

वाहून नेण्याचा खर्च:

ते यादी राखण्यात किं वा वाहून नेण्यात गुंतलेले आहेत. हे इन्व्हेंटरीमध्ये आयटम संचयित करण्या
संबंधित असलेल्या खर्चाचे प्रतिनिधित्व करते. वाहून नेण्याचा खर्च होल्डिंग कॉस्ट किं वा स्टोरेज कॉस्ट म्हणूनही ओळखला जातो.
वाहून नेण्याच्या या श्रेणीतील मुख्य घटक आहेत
 1. स्टोरेज खर्च म्हणजे कर, घसारा आणि इमारतीची देखभाल, उपयुक्तता इ.
2. आग आणि चोरीविरूद्ध इन्व्हेंटरीचा विमा
3. चोरी, आग, तांत्रिक अप्रचलितता, शै%लीअप्रचलितपणा इत्यादींमुळे यादीतील बिघाड.
4. सेवा खर्च जसे की यादी हाताळण्यासाठी श्रम, कारकुनी आणि लेखा खर्च.
निधीच्या संधी खर्चामध्ये इन्व्हेंटरीच्या संपादनासाठी वित्तपुरवठा करण्यासाठी निधी
(भांडवलाचे व्याज) उभारण्यासाठी खर्च समाविष्ट असतो. हा निधी इन्व्हेंटरीमध्ये बंद केला
गेला नसता त्यांना परतावा मिळाला असता. ही निधीची संधी खर्च किंवा आर्थिक खर्च आहे. वाहून
ने
नेण्याची किंमत आणि इन्व्हेंटरी आकार सकारात्मकरित्या संबंधित आहेत आणि त्याच दि नेशे
जातात. इन्व्हेंटरीची पातळी वाढल्यास, वाहून नेण्याचा खर्च देखील वाढतो आणि उलट.

स्टॉक आउट खर्च:

स्टॉक आउट कॉस्ट म्हणजे ग्राहकांना सेवा न देण्याशी संबंधित खर्च. स्टॉक आऊट म्हणजे कमतरता. जर स्टॉक आउट
अंतर्गत असेल (म्हणजे उत्पादन प्रणालीमध्ये) तर याचा अर्थ असा होतो की काही उत्पादन गमावले आहे,
परिणामी पुरुष आणि म नसाठी
निष्क्रिय
शी वेळ आहे किंवा कामास विलंब झाला आहे ज्यामुळे
काही दंड आकारला जाऊ शकतो. जर स्टॉक आउट बाह्य असेल, तर त्याचा परिणाम संभाव्य विक्री आणि/किंवा
.
ग्राहकांच्या सद्भावना कमी होण्यास होतो. कमतरतेमुळे ग्राहकांकडून वेगवेगळ्या प्रतिक्रिया येऊ शकता

इन्व्हेंटरी व्हॅल्युएशनचे प्रकार:

वेद विश्लेषण:
व्हीईडी विश्लेषणामध्ये, वस्तूंचे वर्गीकरण त्यांच्या उत्पादन प्रक्रियेच्या किं वा इतर सेवेच्या गंभीरतेच्या आधारावर के ले जाते.
सामग्रीच्या VED वर्गीकरणामध्ये, V म्हणजे महत्त्वाच्या वस्तू ज्या वाय
उ शि
त्पादन प्रक्रिया थांबते.
प्रणालीतील ई अत्यावयकव श्य
स्तू दर्विते
ज्यांचा
र्श स्टॉक संपल्याने उत्पादन प्रणालीच्या
कार्यक्षमतेवर विपरित परिणाम होतो.
जरी या वस्तूंच्या अभावामुळे प्रणाली पूर्णपणे थांबणार नाही, तरीही त्यांच्या अनुपलब्धतेमुळे तात्पुरते
नुकसान होऊ शकते किंवा उत्पादनाचे विस्थापन होऊ शकते. डी आयटम या इष्ट वस्तू आहेत ज्या आवश्यक
आहेत परंतु लगेचच उत्पादनाचे नुकसान होत नाही. व्हीईडी विश्लेषण प्रामुख्याने सुटे भागांच्या संदर्भात के ले
जाते.
षषण
एचएमएल विलेण श्ले
हे ABC विश्लेषणासारखेच आहे, त्याशिवाय, या विश्लेषणामध्ये, वस्तूंचे वर्गीकरण वापर मूल्याऐवजी युनिट मूल्याच्या
आधारावर केले जाते. प्रति युनिट त्यांची किंमत H-उच्च, M-मध्यम आणि L-निम्न आहे म्हणून
आयटमचे त्यानुसार वर्गीकरण केले जाते. या प्रकारचे विश्लेषण त्यांच्या विभाग स्तरावर सामग्रीच्या वापरावर
नियंत्रण ठेवण्यासाठी उपयुक्त आहे.
SDE विश्लेषण
यामध्ये वस्तूंच्या उपलब्धतेचा निकष वापरला जातो. या विश्लेषणामध्ये S- म्हणजे दुर्मिळ वस्तू ज्यांचा पुरवठा
कमी आहे, D- कठीण वस्तूंचा संदर्भ देते ज्याचा अर्थ स्वदे शी
बाजारात उपलब्ध असलेल्या
परंतु सहज खरेदी करता येत नसलेल्या वस्तूंचा अर्थ होतो, तर E हा अगदी स्थानिक
बाजारपेठेतून सहज उपलब्ध असलेल्या वस्तूंचे प्रतिनिधित्व करतो.
S-OS विश्लेषण
S-OS विश्लेषण पुरवठ्याच्या स्वरूपावर आधारित आहे, ज्यामध्ये S हंगामी वस्तूंचे प्रतिनिधित्व करतो
आणि Os हंगामी वस्तूंचे प्रतिनिधित्व करतो. वस्तूंचे हे वर्गीकरण धोरणांची योग्य खरेदी निश्चित करण्याच्या
उद्दे ने
केले
शा जाते.
FSN विश्लेषण
वस्तूंच्या उपभोग पद्धतीच्या आधारे, FSN वर्गीकरणामध्ये F-फास्ट मूव्हिंग, S-स्लो मूव्हिंग आणि N-नॉन-मूव्हिंग
वस्तू असे वर्गीकरण करणे आवश्यक आहे. हे 'स्पीड' वर्गीकरण स्टोअरमधील स्टॉकची व्यवस्था करण्यात आणि वितरण आणि
हाताळणीचे स्वरूप निचित रण्यात मदत करते.
क श्चि
XYZ विश्लेषण
XYZ विश्लेषण वेगवेगळ्या वस्तूंच्या क्लोजिंग इन्व्हेंटरी मूल्यावर आधारित आहे. ज्या वस्तूंची इन्व्हेंटरी
व्हॅल्यू जास्त आहे त्यांना X-आयटम म्हणून वर्गीकृत केले जाते तर ज्यामध्ये कमी गुंतवणूक आहे
त्यांना Z- आयटम असे संबोधले जाते. इतर आयटम Y- आयटम आहेत ज्यांचे इन्व्हेंटरी मूल्य
खूप जास्त किंवा खूप कमी नाही.

हे सहज लक्षात येऊ शकते की चर्चा केलेले अनेक प्रकारचे विले

षपण श्ले
रस्पर अनन्य
नाहीत. सामग्रीवर चांगले नियंत्रण सुनिश्चित करण्यासाठी ते संयुक्तपणे वापरले जाऊ शकतात आणि अनेकदा वापरले जातात.
उदाहरणार्थ ABC आणि XYZ विश्लेषण एकत्र के ले जाऊ शकतात वर्गीकरण आणि नियंत्रण करण्यासाठी आयटम AX,
BY, CZ, AY of आणि याप्रमाणे आहेत. त्याचप्रमाणे XYZ - FSN एकत्रित वर्गीकरण व्यायाम
अप्रचलितपणाचे वेळेवर प्रतिबंध करण्यास मदत करेल.
खरेदी:
 परिचय:
कच्च्या मालाच्या टंचाईमुळे खरेदी विभागातील लोकांची व्यावहारिकता अत्यंत कठीण
स्थितीत आहे. खरेदी विभाग अधिक चांगल्या स्थितीत असू शकतो. आजपर्यंत खरेदीदारांचे चार
वेगवेगळे गट आहेत, उदा, अ) ग्राहक, ब) मध्यम पुरुष, क) सरकारी संस्था आणि ड) उत्पादक. किंबहुना संपूर्ण
अर्थव्यवस्था जगण्यासाठी या समूहावर अवलंबून आहे. दुस-या गटात घाऊक विक्रे ते, किरकोळ
विक्रे ते आणि वितरक म्हणून व्यापाऱ्यांचे पैसे गोळा करतात जे स्वतःच्या वापरासाठी नव्हे तर इतरांना विकण्यासाठी खरेदी
करतात. खरेदीच्या चौथ्या श्रे रेणीमध्ये उत्पादकांचा समावेश होतो जे कच्चा माल, घटक,
उपभोग्य वस्तू आणि पॅकिंग साहित्य औद्योगिक आस्थापनांमध्ये वापरण्यासाठी रूपांतरित
करतात जेथे विक्रीयोग्य उत्पादने तयार केली जातात. खरेदीचा विषय येथे चर्चा केला
आहे कारण तो उत्पादकांनी केलेल्या खरेदीला लागू होतो.

 व्याख्या:
त्याच्या संकु चित अर्थाने, "खरेदी" हा शब्द केवळ किंमतीला वस्तू खरेदी करण्याच्या कृतीला सूचित
करतो. खरेदीची ही अतिशय संकुचित संकल्पना गेल्या ७० दिवसांत हळूहळू रुंदावत गेली आहे.
Alford आणि Beatty च्या मते "खरेदी" म्हणजे साहित्य, पुरवठा, यंत्रे, उपकरणे आणि सेवांची
खरेदी, उपकरणे, देखभाल आणि उत्पादन संयंत्राच्या ऑपरेशनसाठी.
वॉल्टर्सच्या मते, खरेदीचे कार्य म्हणजे "उत्पादनात वापरल्या जाणाऱ्या स्टोअरसाठी योग्य
न्
मटेरियल म न्ससशी
, उपकरणे आणि पुरवठा खरेदी करून खरेदी करणे. योग्य वेळी आणि कमीत कमी
किमतीत योग्य गुणवत्तेत आणि प्रमाणात मार्केटिंगसाठी अनुकूल उत्पादन, इच्छित गुणवत्ते
सुसंगत."
वास्टिंग, फाइन आणि झेन यांच्या मते "खरेदी ही एक व्यवस्थापकीय क्रिया आहे जी
खरेदीच्या साध्या कृतीच्या पलीकडे जाते. यामध्ये साहित्य आणि स्त्रोतांच्या योग्य निवडीसाठी संशोधन आणि
विकास, वेळेवर वितरण सुनिश्चित करण्यासाठी पाठपुरावा; प्रमाण आणि गुणवत्ता दोन्ही सुनिचित
क श्चि
रण्यासाठी
तपासणी समाविष्ट आहे. ;

 खरेदीचे महत्त्व:-
 खरेदी फंक्नकारखान्याला
क्श साहित्य पुरवते ज्या वाय
म शिनची
चाशीके हलू शकत नाहीत.
 साहित्याच्या खर्चात एक टक्का बचत म्हणजे उलाढालीतील 10% वाढीच्या समतुल्य आहे. कार्यक्षम खरेदी हे
साध्य करू शकते.
  खरेदी व्यवस्थापक हा त्याच्या फर्मच्या पर्सचा संरक्षक असतो कारण तो त्याच्या
कंपनीच्या कमाईच्या 50% पेक्षा जास्त रक्कम खरेदीवर खर्च करतो.
 एखाद्याच्या गरजेनुसार वाढणारे प्रमाण, पूर्वीच्या काळातील प्रथेप्रमाणे
बनवण्याऐवजी आता आणले जाते. त्यामुळे खरेदीला महत्त्व आहे.
 खरेदीमुळे आयात प्रतिस्थापन आणि परकीय चलनाची बचत होण्यास हातभार लागू शकतो.
 औद्योगिक प्रकल्पांच्या वेळेवर अंमलबजावणीसाठी खरेदी हा मुख्य घटक आहे.
 आता अस्तित्वात असलेल्या साहित्य व्यवस्थापन संस्था खरेदी विभागातून विकसित
झाल्या आहेत.
 इतर घटक जसे:-
• युद्धानंतरची कमतरता
• अधि ष
आशेणि तुटवड्याचे चक्रीय बदल आणि प्रथम वाढणारी सामग्रीची किंमत.
• जोरदार स्पर्धा.
• वाढत्या जागतिक बाजारपेठांमुळे खरेदीचे महत्त्व वाढले आहे.

 खरेदीची उद्दिष्टे:
यावर जोर दिला जाऊ शकतो की काही कार्ये ही खरेदी विभागाची एकमात्र जबाबदारी आहे, काही ऑर्डर विभागांसोबत
सामायिक के ली जातात आणि उर्वरित जबाबदाऱ्या आहेत ज्यात खरेदी विभागाचे हितसंबंध आहे.

 खरेदी कार्यासाठी सोपवलेल्या जबाबदाऱ्या:-

1. किंमती मिळवणे
2. विक्रे ते निवडत आहे
3. खरेदी ऑर्डर देणे
4. वितरण आश्वासनांचा पाठपुरावा
5. तक्रारींचे समायोजन आणि निराकरण
6. खरेदी कर्मचाऱ्यांची निवड आणि प्र क्षण
क्षणशि
7. विक्रे ता संबंध

खरेदी करण्याच्या पद्धती:

 विविध खरेदी विभागांद्वारे वापरल्या जाणाऱ्या अनेक पद्धती आहेत. वापरलेल्या पद्धती उत्पादन प्रणालीमधील उत्पादनांचे
वर्गीकरण, संस्थेचे धोरण आणि बाजाराच्या वर्तनावर अवलंबून असतात.

खालील काही लोकप्रिय खरेदी पद्धती आहेत:

 गरजेनुसार खरेदी.
 काही निचित विष्यकाळासाठी खरेदी.
भ श्चि
 बाजारातील खरेदी
 सट्टा खरेदी
 करार खरेदी
 शे ड्यूलखरेदी

1. आवयकतेनुसार
ख श्य
रेदी करणे:
या प्रकरणात जेव्हा उत्पादनाची काही गरज असते तेव्हाच ऑर्डर दिली जाते. ही पद्धत अ शा
वस्तूंसाठी योग्य आहे
ज्यांचा उत्पादन प्रक्रियेत नियमित आणि सामान्य वापर होत नाही. या वस्तू साधारणपणे इन्व्हेंटरीजमध्ये
साठवल्या जात नाहीत. अ शा
परिस्थितीत खरेदी विभागाने विवासार्ह
आ श्वा
णि विवासार्ह
पुरवठादारांची
श्वा
प्रामाणिक होते.
नोंद ठेवली पाहिजे जे भूतकाळात संस्थां शी

2. काही निचित विष्यकाळासाठी खरेदी:

भ श्चि
खरेदीची ही पद्धत सामान्यतः अ शा
वस्तूंसाठी वापरली जाते ज्यांचा नियमित वापर केला
जातो परंतु वापर तुलनेने कमी आहे आणि या वस्तूंच्या किंमतीत फारसा बदल होत नाही.
3. बाजार खरेदी:
जेव्हा वस्तूंच्या किंमतीतील चढ-उतार खरेदीदाराला फायदा देतात त्या वेळी खरेदी
करण्याचे धोरण बाजार खरेदी म्हणून ओळखले जाते. ही पद्धत कमी किमतीत खरेदी प्रदान
करते आणि खरेदी खर्चात बचत करते. ही पद्धत अ शा
परिस्थितीत उपयुक्त आहे जिथे किमतीत
मोठी तफावत दिसून येते. येथे खरेदीचा उत्पादन गरजेशी संबंध नसू शकतो आणि किं मतीतील चढउतारांचे मूल्यांकन
चुकीचे असल्यास संस्थेचे नुकसान होऊ शकते.

4. सट्टा खरेदी:
येथे वस्तूची बाजारपेठ कमी असताना जास्त किं मतीत विकू न नफा मिळविण्याच्या आशेने जास्त खरेदी के ली जाते. ही
प्रक्रिया मुख्य वस्तूंच्या बाबतीत सर्वात योग्य आहे.
5. करार खरेदी:
येथे खरेदी विभाग भविष्यातील काही कालावधीत किं वा ठराविक काळाने वस्तूंचा पुरवठा करण्यासाठी विविध पुरवठादारांशी
करार करतो. Alford आणि Beatty च्या शब्दात, "सर्व खरेदी हा करार असतो पण 'कॉन्ट्रॅक्ट परचेसिंग' हा
शब्द त्या वि ष
कशेराराला लागू केला जातो ज्यामध्ये ठराविक कालावधीत डिलिव्हरी डिलिव्हरीची
आवयकता सते ". स्पीगेलच्या मते, "संपर्क अंतर्गत खरेदी सामान्यतः आवश्यक सामग्रीसाठी औपचारिक असते,
अ श्य
ज्याचे वितरण वारंवार ठराविक कालावधीत केले जाते." जेव्हा किंमती तुलनेने कमी असतात
तेव्हा संस्था करारामध्ये प्रवेश करण्याचा प्रयत्न करते. येथे पुरवठा सुनिश्चित के ला जातो अनुसूचित आवश्यकता तसेच वारंवार
किंमतीतील चढउतारांपासून संरक्षण आहे.
6. अनुसूचित खरेदी:
ही खरेदी करण्याची एक वैज्ञानिक पद्धत आहे. संस्थांच्या विविध विभागांच्या आवश्यकतेनुसार खरेदीचे
नियोजन केले जाते. विक्रे त्यांना खरेदीदाराच्या भविष्यातील मागणीबद्दल आधीच माहिती असते.
खरेदी प्रक्रियेतील पायऱ्या:
1. विविध विभागांना त्यांच्या गरजा योग्य मागणीच्या फॉर्मवर पाठवण्याची विनंती के ली जाते यामुळे खरेदी विभागाला मागणी
केले ल्यावस्तू खरेदीकरण्यासाठीम्हणजे च खरे दीऑर्ड
र जारीकरण्यासाठीअधिकृत के लेजाते.
2. प्रत्येक वस्तूची एकूण आवयकता जाणून श्य घेण्यासाठी खरेदी विभाग विविध विभागांकडून
आवयकअश्य सलेल्या आवयकता ए श्य कत्रित करतो.
3. वाजवी किमतीत वांछित दर्जाच्या आणि प्रमाणातील वस्तू आणि सेवा शोधण्यासाठी मार्केट एक्सप्लोरेशन के ले जाते.
4. संभाव्य पुरवठादार कॅ टलॉग, कोटेशन आणि मागील रेकॉर्डवरून ओळखले जातात.
5. विनिर्दिष्ट फॉर्ममध्ये खरेदी ऑर्डर तयार के ली जाते आणि मंजूर पुरवठादारांना पाठवली जाते आणि खरेदीदार आणि
विक्रे ता यांच्यात कराराचा संबंध स्थापित के ला जातो.
6. ऑर्डर दिल्यानंतर काही वेळानंतर, वस्तूंची जलद वितरण मिळविण्यासाठी फॉलोअप प्रक्रिया सुरू होते. प्रक्रियेचा
पाठपुरावा म्हणजे ऑर्डरची स्वीकृती आणि इच्छित तारखेला वस्तूंचा पुरवठा करण्याचे
आवासन सनश्वा
.
7. वस्तू डिलिव्हरीच्या वेळी खरेदी विभागाकडू न प्राप्त होतात आणि प्राप्त झालेल्या वस्तूंची खरेदी ऑर्डरशी तुलना के ली
जाते .
8. वितरीत के लेल्या वस्तूंची तपासणी आकारलेल्या आणि उद्धृत के लेल्या किमतींच्या संदर्भात के ली जाते.
9. चलन मंजूर.
10. वस्तूंची गुणवत्ता आणि प्रमाण निश्चित करणे.
खरेदी विभागाची संस्था:
खरेदी विभागाची रचना एंटरप्राइझच्या आकारानुसार, खरेदीसाठी त्याचे तुलनात्मक
महत्त्व आणि खरेदी कर्मचाऱ्यांच्या क्षमतेनुसार बदलते. लहान श्रेणीच्या वस्तूंच्या खरेदीमध्ये गुंतलेल्या
संस्थेमध्ये परंतु मर्यादित पुरवठादारांकडू न खरेदी अधिकारी खात्याच्या नियंत्रकाशी संलग्न असतो. जॉब किंवा बॅच
उत्पादन प्रणाली असलेल्या संस्थेमध्ये, खरेदी करणे एक क्लिष्ट व्यायाम बनते आणि
सते . अ शा
नियमितपणे आणि उत्पादन विभागाच्या समन्वयाने आवयकअश्य प्रकरणांमध्ये खरेदी
व्यवस्थापक थेट उत्पादन व्यवस्थापकाशी संलग्न असतो. संस्थांनी उत्पादित के लेल्या उत्पादनांचे स्वरूप, उत्पादन
चालवण्याचे आकार आणि उत्पादन प्रणालीचा प्रकार यावर खरेदी विभागाचा आकार.

 साहित्य प्राप्त करणे आणि तपासणी करणे:

साहित्य प्राप्त करणे:
 परिचय:
प्राप्य व्यवस्थापन म्हणजे व्यवसायाचे एकूण क्रेडिट आणि संकलन राजकारण आणि
वैयक्तिक क्रे डिट अर्जदारांच्या मूल्यांकनाबाबत घेतलेले निर्णय. च्छिक क्रेडिट धोरण तयार करताना, वित्त
व्यवस्थापकाने क्रे डिट मानके , क्रेडिट अटी, संकलन प्रयत्न इ. बदलांशी संबंधित किरकोळ फायदे आणि खर्चाचे विश्लेषण
करणे आवयकआश्य
हे . प्राप्त करण्यायोग्य व्यवस्थापन कंपनीसाठी, मालमत्ता आणि समस्या
दोन्हीसाठी सिद्ध करते.
 अर्थ:
सामग्री नियंत्रण प्रणालीमध्ये प्राप्त करणे हा एक महत्त्वाचा नियंत्रण बिंदू आहे. काहीवेळा असे मानले जाते
की प्राप्त करणे हे एक नियमित कारकुनी कार्य आहे जेथे पुरवठाद्वारे पाठवलेले साहित्य
प्राप्त केले जाते, अनपॅक केले जाते, तपासले जाते आणि खरेदी आणि सामग्री व्यवस्थापनाशी तुलना के ली
जाते, असे म्हटले आहे की, "विशिष्ट खरेदी व्यवहारात कोणतीही समस्या किं वा त्रुटी या दरम्यान प्रकाशात आली
पाहिजे. प्राप्त ऑपरेशन". रिसिव्हिंग ऑपरेशन दरम्यान समस्या (प्रमाणात कमतरता, खराब
झालेले साहित्य, चुकीची वस्तू पाठवलेली इ.) आढळल्यास आणि दुरुस्त केली असल्यास, नंतर चूक
दुरुस्त करण्यासाठी खर्च जास्त असतो. खरोखर काय घडले हे निर्धारित करण्यात आणि परिस्थिती
सुधारण्यासाठी बरेच तास वारंवार खर्च के ले जातात. रिसीव्हिंग स्टेशनवर काही मिनिटांत दुरुस्त केलेली
त्रुटी दूर करण्यासाठी तास लागतात.

प्राप्त करण्याची प्रक्रिया:-

 प्राप्त करण्यामध्ये बरेचसे कागदाचे काम समाविष्ट असते आणि ते फर्म ते फर्म
बदलते. तथापि, प्राप्त करण्याच्या कार्यामध्ये सामील असलेल्या प्रमुख समस्या खालील मानक
प्रक्रियेमध्ये वर्णन केलेल्या कमोडिटी आहेत.
प्राप्त करणारा विभाग डिलिव्हरी बे येथे माल उतरवतो आणि तो खराब झालेल्या
स्थितीत मिळाला नसल्याचे समाधान देण्यासाठी मालाची स्थिती सत्यापित करतो. प्राप्त करणारा लिपिक माल उघडतो
आणि पॅकिंग स्लिप आणि खरेदी ऑर्डरसह सामग्रीची पडताळणी करतो. तपशील स्वतंत्र अहवालात
नोंदविला जातो, जो "माल प्राप्त नोट किंवा जीआर नोट" म्हणून प्रसिद्ध आहे. प्राप्त झालेल्या
मालाची नोट हा एक महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे कारण फर्मकडे ते एकमेव दस्तऐवज आहे जे
भौतिकवादी प्राप्त झालेल्या तप लांचे
द्योतक
शी आहे.

सामग्रीची तपासणी: ? अर्थ आणि व्याख्या

तपासणी ही एखाद्या वस्तूची ओळख पटवण्यासाठी किं वा त्याच्या गुणवत्तेची आणि प्रमाणाची पडताळणी करण्यासाठी
तपासण्याची प्रक्रिया आहे. उत्पादनाची गुणवत्ता तपासण्यासाठी आणि नियंत्रित करण्यासाठी हे एक
महत्त्वाचे साधन आहे. Alford आणि Beatty च्या शब्दात "तपासणी ही चाचण्या लागू करण्याची कला आहे. दिलेली
वस्तू किं वा उत्पादन परिवर्तनशीलतेच्या विनिर्दिष्ट मर्यादेत आहे की नाही हे पाहण्यासाठी शक्यतो मापन उपकरणांच्या मदतीने".
Sprigged आणि Ransburg च्या मते "तपासणी ही प्रस्थापित मानकांच्या संदर्भात उत्पादन किं वा सेवांचे गुण मोजण्याची
च्याबाबतीत असू शकतात.
प्रक्रिया आहे". मानके सामर्थ्य, कठोरता, आकार इत्यादीं
तपासणीचा उद्देश हा आहे की परिवर्तनशीलतेच्या निर्दिष्ट आयटममध्ये वस्तू तयार के ल्या जातात. सूचीच्या व्यापक
अर्थाने तपासणी ही सामग्री, उत्पादन किंवा कामगिरीची प्रस्थापित मानकां शी
तुलना करण्याची
कला आहे. तपासणीद्वारे एखादी व्यक्ती काही वस्तू स्वीकारण्याचा किं वा नाकारण्याचा निर्णय घेऊ शकते. दिलेल्या तपशीलांशी
जुळवून घे
तल्यास आयटमस्वीकारलेजातात अन्यथानाकारलेजातात.
तपासणीची कार्ये:
तपासणीची खालील काही महत्त्वाची कार्ये आहेत:
1. उत्पादनांच्या गुणवत्तेसाठी निर्दिष्ट मानकांची देखभाल.
2. कमी खर्चात तपासणी करण्याचे साधन तयार करणे.
3. खराब झालेले काम वेगळे करणे, जे पुनर्प्राप्तीद्वारे वाचविले जाऊ शकते.
4. तपासणी उपकरणे चांगल्या स्थितीत ठेवणे.
5. भंगार आणि सदोष काम कमी करण्यासाठी स्त्रोतावरील दोष शो धणे.
6. मॅन्युफॅक्चरिंग समस्यांचे स्रोत व्यवस्थापनाला कळवणे

 तपासणीची उद्दिष्टे
तपासणीची मूलभूत उद्दिष्टे आहेत:
1. काही निचित
मानकांसह
श्चि कच्चा माल, कारागिरी आणि अंतिम उत्पादनाची तुलना करून तयार
उत्पादनांच्या गुणवत्तेचे रक्षण करण्यासाठी. हे आधीच खराब झालेले म्हणून
आढळलेल्या अर्ध-तयार उत्पादनावर पुढील कार्य करण्यास प्रतिबंध करते.
2. सदोष वस्तू स्थित आहेत आणि उत्पादनाच्या गुणवत्तेतील या विसंगतीसाठी जबाबदार घटक नंतर सुधारात्मक
उपाययोजना करण्यासाठी ओळखले जातात. यामुळे ग्राहकांच्या नजरेत संस्थेची प्रतिष्ठा आणि आत्मविश्वास
वाढतो. यामुळे ग्राहकांच्या नजरेत संस्थांची प्रतिष्ठा आणि आत्मविश्वास वाढतो.
3. उपभोक्त्याने न स्वीकारलेल्या वस्तूंची जोखीम आणि शक्यता कमी केल्याने उत्पादक
तसेच ग्राहकाला जर काही असेल तर तोटा होण्यापासून वाचवते आणि उत्पादन खर्चही कमी होतो.
4. तयार उत्पादनातील कमकु वतपणा आणि समस्यांचे स्त्रोत शोधणे आणि अशा प्रकारे डिझाइनरचे कार्य तपासणे.

 तपासणीसाठी आवश्यक पावले

तपासणीमध्ये पाच मुख्य टप्पे आहेत:
1. वस्तूंच्या गुणवत्तेची तपासणी करणे आवश्यक असलेली वैशिष्ट्ये काळजीपूर्वक स्थापित के ली पाहिजेत.
2. तपासणी के व्हा व कु ठे करावी याबाबत निर्णय घ्यायचा आहे.
3. किती वस्तूंची तपासणी करायची आहे हे शो धण्यासाठीम्हणजे 100% किंवा नमुना तपासणी.
येथे इच्छित अचूकतेची पातळी आणि उत्पादन प्रक्रियेचे स्वरूप विचारात घेतले जाते.
 कुठे तपासणी करावी:
तपासणी प्रक्रिया क्षेत्रात किं वा वेगळ्या तपासणी स्टेशनवर होऊ शकते. स्थानाची निवड प्रक्रियेच्या प्रवाहावर आणि तपासणी
कार्य शे ड्यूलकरण्याच्या समस्यांवर अवलंबून असते ज्याला एकूण प्रक्रियेत आणखी एक
ऑपरेशन मानले जाणे आवश्यक आहे. संरक्षणाची पहिली ओळ कार्यकर्ता आहे जो दोष निर्माण करणे टाळू शकतो? मग
निरीक्षकांकडे या ज्यांना सामान्यतः स्पेशलायझेशनचे फायदे मिळवण्यासाठी
कामगारांपासून वेगळे प्र क्षण
दिलेशि जाते. त्यांना गेज, चाचणी उपकरणे, मायक्रोमीटर आणि
कार्यपद्धती वापरण्यास शि कवलेजाते ज्यामध्ये ते अधिकाधिक निपुण होतात. काही वेळा
उत्पादन लाइनमध्ये तपासणी टोल लावता येत नाहीत. मग तपासणीला जाण्यासाठी कामाला
सामान्य प्रवाह सोडावा लागेल. उत्पादन प्रक्रियेदरम्यान अनेक टप्पे असतात जेथे तपासणी केली
जाऊ शकते. निवड मुख्यत्वे संस्थेच्या सोयीवर अवलंबून असते तसेच ती उत्पादनांच्या
गुणवत्तेची देखभाल करण्याच्या दि ने
जाते
शे . सर्वसाधारणपणे तपासणी खालील ठिकाणी के ली जाऊ शकते:
1. वस्तूंची तपासणी विक्रे त्याच्या ठिकाणी किं वा खरेदीच्या आवारात के ली जाऊ शकते.
2. उत्पादन प्रक्रियेदरम्यान अर्ध-तयार वस्तूंची तपासणी के ली जाते.
3. तयार उत्पादनांची तपासणी.
4. विक्रीनंतरच्या गुणवत्तेचे मूल्यांकन.
 अंतिम तपासणी
गुणवत्ता मानके सत्यापित करण्यासाठी तयार उत्पादनांची तपासणी आणि चाचणी केली जाते.
दोषपूर्ण आढळलेल्या आयटमवर चिन्हांकित के लेले नाही. अ शाप्रकारे केवळ इच्छित तप लाच्या
व शीस्तू
ग्राहकांच्या हातात जातात. साहजिकच या तपासणी पद्धतीत भंगाराची शक्यता जास्त असते कारण नाकारलेल्या वस्तू
या टप्प्यावर दुरुस्त करता येत नाहीत किं वा तसे करणे खूप महाग असू शकते.
 स्टोअर्स व्यवस्थापन:
तपासणीनंतर खरेदी के लेले साहित्य जतन करण्यासाठी ठेवण्यासाठी नेले जाते, ते स्टॉकसाठी असते. तपासणीतून नॉन-
स्टॉक वस्तू थेट असेंबली लाईन्सवर नेल्या जातात. जतन किंवा साठवण ही सामग्री व्यवस्थापनाची दुसरी बाजू
..
आहे

 स्टोअरचे स्वरूप:
स्टोअर्स किं वा स्टोरेज हे साहित्य प्राप्त करणे, संग्रहित करणे आणि जारी करणे हे कार्य आहे. त्यात येणाऱ्या पुरवठ्यांचे
पर्यवेक्षण मंजुरीचा समावेश आहे, ते चांगल्या स्थितीत, सुरक्षितता आणि आवश्यकतेनुसार वापरण्यासाठी तयार
आहेत याची खात्री करण्यासाठी, ते स्टोरेजमध्ये असताना आणि त्यांना अधिकृ त मागणीच्या विरोधात जारी करणे.
थोडक्यात, हे स्टॉकच्या भौतिक हाताळणी आणि कल्याण शीजोडलेले आहे. हे नमूद केले
पाहिजे की, स्टोअर्स हे के वळ खरेदी के लेले साहित्य साठवण्यासाठी नसतात.
 महत्त्व:
स्टोअरच्या कार्यक्षम स्टोरेजमुळे खालील फायदे मिळतात:
1. वापरकर्त्यांना कार्यक्षम सेवेची परवानगी देणाऱ्या प्रमुख सामग्रीची तयार प्रवेशयोग्यता.
2. जागेचा कार्यक्षम वापर आणि मांडणीची लवचिकता.
3. साहित्य हाताळणी उपकरणांची कमी गरज.
4. साहित्य खराब होणे आणि चोरी करणे कमी करणे.
5. भौतिक मोजणीची सोय.
6. कचरा खराब होणे, नुकसान आणि चोरीपासून संरक्षण करणे.
7. सद्भावना निर्माण करण्यासाठी आणि व्यवसायाला आमंत्रित करण्यासाठी इमारतींचे भौतिक स्वरूप तयार करा.

 स्टोरेज सिस्टम:
सर्वात योग्य स्टोरेज सिस्टम निवडणे म्हणजे अनेक परस्परसंवादी आणि अनेकदा परस्परविरोधी घटकांना सामोरे जाणे.
अपरिहार्यपणे, यांत्रिकीकरणाची डिग्री लेआउटवर परिणाम करते तर जागेच्या कमतरतेमुळे रॅकिं ग उभारलेल्या उंचीवर
चीशा
परिणाम होतो. जलद, गहन ऑर्डर पॅकिंगची गरज म्हणजे स्टॉकमध्ये जलद आणि सुलभ प्रवे ची
गरज.
निचित
स्थानाचा
श्चि अर्थ असा होतो की, विशिष्ट प्रकारच्या वस्तूंना के वळ त्यांना नियुक्त के लेल्या स्टोअरमध्ये
स्थान असते. याचा अर्थ असा की स्टॉकची स्थिती रेकॉर्ड करण्यासाठी जटिल प्रणालीशिवाय ताबडतोब साठा शोधला जाऊ
शकतो, तेथे मोठ्या प्रमाणात वाया जाऊ शकते, कारण जेव्हा कोणत्याही एका वस्तूचा साठा कमी असतो
तेव्हा रिक्त राहिलेली जागा भरता येत नाही. विशिष्ट प्रकारच्या वस्तूंना निश्चित स्थितीची नियुक्ती खालीलपैकी कोणत्याही एका
आधारावर केली जाते.
1. पुरवठादाराच्या आधारावर
2. वस्तूंच्या समानतेच्या आधारावर.
3. वस्तूंच्या संयुक्त समस्येच्या आधारावर.
4. आकार आणि वापराच्या वारंवारतेच्या आधारावर.
 मूल्यांकनाच्या पद्धती:
भारत सरकारने कंपन्यांना त्यांच्या समभागांच्या मूल्यांकनाच्या वैज्ञानिकदृष्ट्या
विकसित पद्धती लागू करण्यासाठी पुरेशी लवचिकता दिली आहे. गैरप्रकारांना आळा घालण्यासाठी, अ
पद्धतींचा अभ्यास करून संचालक मंडळाने मान्यता दिली पाहिजे आणि किमान तीन वर्षापूर्वी
त्यांचे पालन के ले पाहिजे अशी अट घालण्यात आली आहे. उपलब्ध मूल्यांकनाच्या विविध पद्धती खाली दिल्या
आहेत.
1. प्रथम बाहेर प्रथम [FIFO]
2. लास्ट-इन-फर्स्ट-आउट [LIFO]
3. नियतकालिक साधी सरासरी पद्धत
4. सामान्य किं मत / मानक खर्च पद्धत
5. भारित सरासरी पद्धत
6. बदली किं मत पद्धत

1. FIFO:
या प्रकरणात असे गृहीत धरले जाते की स्टोअर्स सर्वात जुना स्टॉक आधी जारी के लेल्या मुद्दलाचे अनुसरण करतात
जेणेकरून शि ल्लकराहिलेला स्टॉक नंतरच्या आगमनाचा असेल. त्यामुळे सर्व मुद्दे जुन्या स्टॉक्समधून
आले आहेत असे गृहीत धरले जाते. हे जुन्या किमतीत मूल्यवान आहेत. स्टॉक आउटचे एकत्रित
मूल्य विद्य
मान स्टॉकचेनिव्वळमूल्य दे
ईल.

2. LIFO:
येथे स्टोअर्स शेवटच्या स्टॉकमधून जारी के ले जातात. याचा अर्थ नंतरच्या आगमनातून समस्या उद्भवल्या आहेत.
म्हणून स्टोअरमध्ये शि ल्लकअसलेल्या स्टॉकच्या मूल्याची गणना करण्यासाठी सर्व जारी
के
लेल्यां
चेमूल्य नवीनतमआवकां
च्याकिमतीनुसार के .
लेजाते

3. नियतकालिक साधे सरासरी:

या प्रकरणात, सामग्रीच्या प्रत्येक पावतीनंतर, प्राप्त सामग्रीच्या किंमतीसह सामग्रीची किंमत
जोडणे आणि त्यास एकूण युनिट्सच्या संख्येने विभाजित करणे सरासरी किंमत मोजते.
प्रत्येक वेळी नवीन आयटम प्राप्त झाल्यावर ही प्रक्रिया पुनरावृत्ती होते. ही सरासरी किंमत
जारी केलेल्या वस्तूंचे मूल्य आणि स्टॉकमध्ये शि ल्लक असलेल्या वस्तूंचे मूल्य
.
मोजण्यासाठीवापरलीजाते
सामान्य खर्च / मानक खर्च पद्धत: ही पद्धत बहुतेक घरात उत्पादित वस्तूंसाठी वापरली जाते. येथे
विशिष्ट लॉटची सरासरी किं मत मोजली जाते आणि जारी के लेल्या वस्तूंची किं मत म्हणून वापरली जाते. ही पद्धत उत्पादित
वस्तूंसाठी वापरली जात असल्याने, अ शा
समभागां
च्यामूल्यां
कनासाठीमानक खर् चा
चीपद्ध
त दे .
खील वापरलीजाऊ शकते

4. भारित सरासरी पद्धत:

ही पद्धत वापरली जाते जेव्हा प्रत्येक खरेदीपासून वस्तूंचे प्रमाण आणि किमती
मोठ्या प्रमाणात बदलतात. या प्रकरणात, प्रत्येक आयटमसाठी भारित सरासरी किंमत मोजली जाते.
ही किंमत वस्तूंचे मूल्य आणि स्टॉकमध्ये शि ल्लकअसलेल्यांची गणना करण्यासाठी वापरली
जाते.

5. बदली किं मती पद्धत:

वा
जॉर्ज टार्बोरो यांनी विकसित केलेली ही आधुनिक पद्धत आहे. तथापि, अनुप्रयोगा वाययशि
प्रत्येक वस्तूची किंमत करणे कठीण आहे. हे अद्याप लोकप्रिय झाले नाही. FIFO, LIFO आणि
भारित सरासरी पद्धती सरकारी कर अधिकाऱ्यांना लोकप्रिय आणि मान्य आहेत.

 इन्व्हेंटरी कंट्रोल सिस्टम: ? परिचय:

इन्व्हेंटरी कंट्रोल इन्व्हेंटरीचा मागोवा ठेवते. असे दिसून आले आहे की 'खूप जास्त',
'खूप कमी' किंवा वाईटरित्या संतुलित यादी हे सर्व टाळले पाहिजे कारण त्यांची किंमत अनेक
मोजणींवर खूप जास्त आहे. कर, विमा, स्टोरेज, अप्रचलितपणा आणि घसारा या स्वरूपात अवाजवी वहन
शुल्क आकारले जाते आणि एकूण खेळत्या भांडवलाचे अवाजवी प्रमाण त्यामध्ये गुंतवले
जाते. "खूप कमी" म्हणजे खूप वारंवार ऑर्डर करणे, सवलतीचे प्रमाण कमी होणे आणि उच्च वाहतूक शुल्क.
भविष्यात संभाव्य तुटवडा किंवा भविष्यात किमती वाढतील किंवा उत्पादनातील कमतरता लक्षात
घेता ते 'खूप कमी' असू शकते. पुन्हा गतिमान आणि अप्रत्या तप शि
र्यावरणीय परिस्थितीमुळे एका
वेळी "खूप कमी" त्वरीत "पुढील कालावधीत खूप जास्त" होऊ शकते. त्याचप्रमाणे स्टॉकमध्ये न वापरलेल्या किं वा रद्द
न करता येणाऱ्या ऑर्डरमध्ये जास्त किंमतींवर खरेदी केलेली इन्व्हेंटरी संस्थांचे
वते. दरम्यान संतुलन 'खूप जास्त' आणि 'खूप कमी' हे प्रभावी इन्व्हेंटरी कंट्रोलच्या
नुकसान दर्वतेर्श
माध्यमातून केले जाऊ शकते.
1. इन्व्हेंटरी कंट्रोल ही स्टॉक लेव्हलवर आधारित रिऑर्डर नियम वापरून स्टोअरमधील
स्टॉकच्या देखभालीवर आधारित ऑर्डर करण्याची एक प्रणाली आहे.
2. इन्व्हेंटरी कंट्रोल हे एखाद्या संस्थेचे सर्वोत्तम आर्थिक हित लक्षात घेऊन काही
इच्छित स्तरावर इन्व्हेंटरीचा आकार राखण्याचे तंत्र आहे.
 3. इन्व्हेंटरी नियंत्रण हे पूर्वनिर्धारित स्तरावर किंवा काही सुरक्षित मर्यादेत
साठवलेल्या विविध वस्तूंशी संबंधित आहे.
4. इन्व्हेंटरी कंट्रोल हा उत्पादन कार्यक्रमाचा एक भाग आहे जो भौतिक आवयकता
कताश्य
निर्दिष्ट करतो आणि कामाचा क्रम निर्धारित करतो.

 इन्व्हेंटरी कंट्रोलची उद्दिष्टे:

जरी इन्व्हेंटरी नियंत्रण हे कार्यकारी कार्य म्हणून मानले जात नाही परंतु ते
एंटरप्राइझमधील सर्वात महत्वाचे कार्य आहे. इन्व्हेंटरी नियंत्रणाची मुख्य उद्दिष्टे
खालीलप्रमाणे आहेत:

 मागणीतील चढउतारांपासून संरक्षण:

कोणत्याही उत्पादनाची मागणी कधीही अचूक किंवा अचूक असू शकत नाही. अंदाजित मागणी आणि
उत्पादनाची वास्तविक मागणी यामध्येही फरक होण्याची शक्यता आहे. इन्व्हेंटरीमध्ये पुरे
वस्तू उपलब्ध असल्यास, मागणीतील चढ-उतार सहजपणे समायोजित केले जाऊ शकतात आणि संस्था
अप्रत्या तआर्थिक
शि नुकसानापासून ते प्रोजेक्ट करू शकतात.

 पुरुष म नआणि
शी साहित्याचा उत्तम वापर:
स्टॉकसाठी उत्पादन प्रणालीमध्ये उत्पादन नियोजन एखाद्या वस्तूसह के ले जाऊ शकते जेणेकरुन मनुष्य, यंत्रे आणि साहित्य
या संसाधनांचा इष्टतम वापर करता येईल. येथे संसाधने मागणीच्या शिथिल कालावधीत गुंतलेली राहू शकतात आणि तेजीच्या
कालावधीत अतिरिक्त संसाधने निर्माण करण्याची आवयकता
नाही
श्य कारण नंतर सुस्त कालावधीत
वाढलेली यादी वापरता येईल. यामुळे एंटरप्राइझकडे उपलब्ध संसाधनांचा एकसमान आणि योग्य वापर होईल.

 आउटपुटमधील चढउतारांपासून संरक्षण:

इन्व्हेंटरीचे आणखी एक महत्त्वाचे कार्य म्हणजे वास्तविक आणि नियोजित उत्पादनातील
अंतर कमी करणे. व्यवहारात, उत्पादनाचे शे ड्यूलअनेक कारणांमुळे पाळले जाऊ शकत नाही उदा.
कच्च्या मालाच्या पुरवठ्यात अचानक बिघाड, यंत्रे, कामगार संप इ.
 स्टॉक व्हॉल्यूमचे नियंत्रण:
इन्व्हेंटरी नियंत्रण स्टॉकमध्ये असलेल्या वस्तूंच्या आकार आणि मूल्या शीसंबंधित
आहे. नियमित अंतराने स्टॉकच्या मूल्याचा अंदाज लावणे जबाबदार आहे, जेणेकरून
 इन्व्हेंटरीजमध्ये गुंतवलेले भांडवल या उद्दे साठी
उ शापलब्ध निधीपेक्षा जास्त
नसते.
 इन्व्हेंटरीमध्ये गुंतवलेली रक्कम अकाऊंट बुकमध्ये अचूकपणे नोंदवली जाते.
  चोरीपासून संरक्षण सुनिश्चित के ले जाते.

1. स्टॉक व्हॉल्यूमचे नियंत्रण:

स्टॉकचे विश्लेषण ते शिल्लक आहे याची खात्री करण्यासाठी के ले जाते आणि अप्रचलितपणा आणि घसारा हे हित लक्षात
घेऊन इन्व्हेंटरीचा योग्य आकार निर्धारित करतात.

2. उत्पादन विभाग तसेच बाहेरील ग्राहक आणि शे जारीचखर्च रोखून धरतो.

खालील कारणांमुळे इन्व्हेंटरी राखली जाते.
1. 1 स्टॉक आउट किं वा किं मत विक्री टाळण्यासाठी राखीव ठेवण्यासाठी.
2. 2 हातात जास्त काही नसणे.
3. 3 इच्छित रकमेपेक्षा जास्त वस्तू खरेदी करून खरेदीमध्ये अर्थव्यवस्था मिळवणे.
4. 4 पुन्हा भरण्याच्या कालावधीसाठी साठ्यामध्ये राखीव राखणे.
अ प्रकारे
ए शा
खाद्या एंटरप्राइझचे उत्तम प्रकारे तयार केलेले इन्व्हेंटरी धोरण जे
उत्पादन ऑपरेशन सुरळीत आणि कार्यक्षमतेने चालवण्याची खात्री देते ज्यामुळे मनुष्य, यंत्र
आणि सामग्रीचा इष्टतम वापर होतो. इन्व्हेंटरीच्या योग्य आकाराबाबतचा निर्णय अत्यंत
महत्त्वाचा आहे.
 इन्व्हेंटरी कंट्रोलच्या मर्यादा:
1. इन्व्हेंटरीजचे नियंत्रण गुंतागुंतीचे आहे कारण ते अनेक कार्ये करते. सामायिक
जबाबदारी म्हणून त्याकडे पाहिले पाहिजे.
2. ग्राहकांना सुधारित सेवेद्वारे चांगली विक्री, गुंतवणुकीचा आकार कमी करण्यासाठी
इन्व्हेंटरीजमध्ये कपात आणि सुरळीत उत्पादन ऑपरेशन्सद्वारे उत्पादन खर्च कमी
परस्परविरोधी आहेत.
करणे ही उद्दिष्टे एकमेकां शी

इन्व्हेंटरी कंट्रोलच्या पद्धती:

इन्व्हेंटरी विले
षमूलभूत
णाचा श्ले हेतू म्हणजे वस्तूंचा साठा अ शापातळीवर ठेवणे हा
आहे की इन्व्हेंटरीच्या आकारानुसार वाढणाऱ्या किंवा कमी होणाऱ्या खर्चांमध्ये संतुलन
राहते. यासाठी दृढनिश्चय आवश्यक आहे
i) प्रमाण प्रत्येक वेळी ऑर्डर केले जावे आणि ii) ही ऑर्डर कोणत्या वेळी दिली जावी
जेणेकरून इन्व्हेंटरी वहन खर्च आणि स्टॉक-आउट्समुळे होणारे नुकसान दोन्ही कमीत कमी
ठे
वताये
ईल. ही उद्दिष्टे ठरवून पूर्ण होतात.
i) आर्थिक लॉट आकार
 ii) री-ऑर्डर स्तर

 आर्थिक भरपूर आकार:

कोणत्याही एंटरप्राइझद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या एका उत्पादनादरम्यान उत्पादित केलेल्या
सामग्रीचे प्रमाण किं वा उत्पादनाची मात्रा लॉट साइज म्हणून ओळखली जाते. आतील स्त्रोतांकडून किंवा बाहेरील
एजन्सींकडून ऑर्डर केले जाणारे प्रमाण अनेक घटकांवर अवलंबून असते. यादीचा आकार लॉट
आकारावर अवलंबून असतो. इन्व्हेंटरी आकारात वाढ झाल्यामुळे स्टोरेज, खराब होणे
इत्यादीवरील खर्च वाढण्याची शक्यता आहे तर प्लांटची स्थापना, साहित्य खरेदी इत्यादीवरील खर्च वाढेल.
प्रकारे लॉट साइजसह, दोन घटकांचे संच आहेत ज्यात खर्चासाठी विरुद्ध योगदान आहे म्हणजे एक लॉट
अ शा
साइजला प्रोत्साहन देतो आणि दुसरा निराश होतो. विशिष्ट लॉट आकाराशी संबंधित एकू ण खर्च हे या सर्व घटकांवरील खर्चाचे
संयोजन आहे. या विरोधी शक्ती एकू ण खर्चासाठी एक मनोरंजक वर्तन प्रदर्शित करतात. असे आढळून आले आहे की
ज्या घटकांची किंमत लॉट साइजसह कमी होते त्यांची प्रवृत्ती इन्व्हेंटरीच्या आकारासह ज्या
घटकांच्या खर्चात वाढ होते त्यांच्या खर्चाच्या वाढीच्या दरापेक्षा वेगवान दराने होते.

 सुरक्षा किं वा बफर स्टॉक:

मागणी आणि पुरवठ्याचे दर कधीच अचूकपणे मोजता येत नाहीत. वाजवी प्रमाणात अनिश्चिततेसह
वास्तविक आणि अंदाजे मागणी आणि पुरवठा प्रमाणांमध्ये तफावत असणे आवश्यक आहे. हितसंबंध जपण्याचे धोरण
असलेली संस्था. या अनिश्चिततेच्या विरूद्ध काही इच्छित किमान स्तरावर यादीची पातळी राखून ठेवा. काही
अनपेक्षित आणि अनावयकप श्य
रिस्थितींना कव्हर करण्यासाठी इन्व्हेंटरीची ही किमान पातळी
सुरक्षितता किं वा बफर स्टॉक म्हणून ओळखली जाते जेव्हा नवीन पुरवठा येतो. असे गृहीत धरले जाते की हा साठा
सक्षम असेल, आणीबाणीचा सामना करू शकेल आणि अनुभव आला तर. साधारणपणे, बफर स्टॉकची वेळोवेळी
निरनिराळी भरपाई करून इच्छित स्तरावर राखली जाते. बफर स्टॉकच्या निवडीवर परिणाम करणारे घटक हे
आहेत:
1. मागणीत अनिचितता
तता
.
श्चि
2. कोणत्याही वस्तूसाठी विम्याची पदवी.
3. आघाडीच्या वेळेत अनिचितता
आ श्चि
णि
4. बॅचचा आकार.
 स्तर/बिंदू पुन्हा ऑर्डर करा:
री-ऑर्डर पॉइंटची संकल्पना मुळात लीड टाइम मागणीशी संबंधित आहे. समस्या अशी आहे की लीड-टाइमवर मागणी
कधीही अचूकपणे प्रक्षेपित केली जाऊ शकत नाही. एकदा का आम्हाला लीड टाइममधील मागणी
कळली की, री-ऑर्डर लेव्हल सहज गणिती पद्धतीने ठरवता येते री-ऑर्डर लेव्हल = लीड टाइम डिमांड + सेफ्टी स्टॉक.
 ABC (नेहमी उत्तम नियंत्रण) विश्लेषण:-
ABC विश्लेषण हे निवडक इन्व्हेंटरी कं ट्रोल तंत्र आहे आणि इन्व्हेंटरी कं ट्रोल प्रक्रियेतील ही पहिली पायरी आहे. ही अ
प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये 1000 च्या विविध प्रकारच्या इन्व्हेंटरीजचे वर्गीकरण के ले जाते ते प्रत्येकासाठी आवश्यक
नियंत्रणाची डिग्री निर्धारित करण्यासाठी. हे तंत्र या गृहीतावर आधारित आहे की फर्मने
इन्व्हेंटरीच्या वस्तूंवर समान प्रमाणात नियंत्रण ठेवू नये.
युनिट किं मत आणि वापराच्या आधारावर, विविध इन्व्हेंटरी आयटमचे या विश्लेषणाच्या तीन वर्गांमध्ये वर्गीकरण के ले आहे:
ए
बी
सी
"A" गटामध्ये सर्वात मोठी गुंतवणूक समाविष्ट आहे आणि यादी नियंत्रण कठोर आणि गहन
असले पाहिजे आणि या वस्तूंवर सर्वात अत्याधुनिक इन्व्हेंटरी नियंत्रण तंत्र लागू केले
जावे. प्रकार "A" हा उच्च किमतीचा आणि अत्यंत दुर्मिळ संसाधनाचा आहे ज्या वाय
उ शि
त्पादन
प्रक्रियेची कल्पनाही केली जाऊ शकत नाही, जी गुंतवणूकदारांच्या पातळीच्या तुलनेत खूपच
कमी प्रमाणात असेल.
"A" प्रकारच्या वस्तूंची संख्या फक्त 10% आहे. परंतु वार्षिक इन्व्हेंटरी वापर मूल्याच्या
75% वाटा.
"ब" गट मध्यभागी उभा आहे. हे "A" पेक्षा कमी आणि "C" पेक्षा जास्त लक्ष देण्यास पात्र
आहे. कमी अत्याधुनिक तंत्रांचा वापर करूनही त्यावर नियंत्रण ठेवता येते. प्रकार "B" मध्यम
किमतीचा आणि मध्यम महत्त्वाचा आहे. "A" प्र
काराचीतुलनाके
ल्यास हेविनामूल्य उपलब्ध आहे
त.
"B" प्रकारच्या वस्तूंची संख्या फक्त 20% आहे. . परंतु वार्षिक इन्व्हेंटरी वापर मूल्याच्या
पुढील 50% सा ठी खा ते .
"C" गटामध्ये इन्व्हेंटरीच्या वस्तूंचा समावेश असतो, ज्यामध्ये वस्तूंची संख्या बरीच
मोठी असली तरी तुलनेने लहान गुंतवणूक समाविष्ट असते. हे आयटम किमान लक्ष देण्यास
पात्र आहेत.
"A" आणि "B" च्या तुलनेत "C" आयटम सर्वात कमी किमतीच्या आणि कमी महत्त्वाच्या असतात.
कारण या प्रकारच्या यादी बाजारात मुक्तपणे उपलब्ध आहेत आणि ते त्वरित बदलू किंवा खरेदी
करू शकतात.
 "C" प्रकारच्या वस्तूंची संख्या सुमारे 70% आहे. . परंतु वार्षिक इन्व्हेंटरी वापर
मूल्याच्या पुढील 10% सा ठी खा ते .
"ABC विश्लेषण" च्या आधारावर निवडक नियंत्रणांचे विविध प्रकार:
श्रेरेणी "अ":
1. कडक नियंत्रण
2. अचूक गरजेचे मूल्यांकन करा
3. वारंवार पुनरावलोकने
4. प्रमाण नियंत्रण
5. नियमित आणि आयटमनुसार वेगवान
6. कमी सुरक्षितता साठा आणि ऑर्डर पॉइंट कंट्रोल
7. लीड-टाइम कमी आणि स्थिर करा
श्रेरेणी "ब":
1. मध्यम नियंत्रण
2. वैयक्तिक पोस्टिंग
3. वारंवार पुनरावलोकनांचे मूल्यांकन करा
4. कमी वारंवार पुनरावलोकने
5. आयटमनुसार वेगवान
6. मध्यम सुरक्षा साठा
7. आघाडी वेळ
8. प्रादे ककिंवा
शि क्षेत्रीय स्टोअरमध्ये स्टोक्ड
श्रेरेणी "C":
1. किमान नियंत्रण
2. साधे चेक
3. योग्य आवश्यकतांचा अंदाज लावा
4. गट पोस्टिंग
5. क्वचित पुनरावलोकने
6. व्हिज्युअल नियंत्रण
7. मर्यादित आणि नियतकालिक वेगवान
8. किमान लीड-टाइम नियंत्रण
9. मोठ्या ऑर्डरचा आकार
10. बिंदूवर स्टॉकिं ग.
• ABC विश्लेषण आयोजित करण्याचे टप्पे आहेत:
1. इन्व्हेंटरीमध्ये उत्पादित किंवा खरेदी केलेल्या प्रत्येक वस्तूची युनिट किंमत
मिळवा.
2. प्रत्येक आयटमसाठी युनिटमध्ये वापर मिळवा किंवा ठराविक कालावधीत वापराचा अंदाज
ला वा .
3. युनिट खर्च आणि वापराचा गुणाकार करून वापराचे निव्वळ मूल्य मिळवा.
4. वापर मूल्याच्या उतरत्या क्रमाने वस्तूंची मांडणी करा.
5. नं. वस्तू आणि त्यांची मूल्ये एकू ण आधारावर % वर जमा के ली जातात.
6. एकूण सूचीचे ढोबळमानाने 3 गटांमध्ये विभाजन करा म्हणजे उच्च वापर मूल्याच्या A-
आयटम्स जे इन्व्हेंटरीजच्या वापर मूल्याच्या 70-75% आणि सुमारे 10-15% आहेत.
मध्यम वापर मूल्याच्या B-आयटम्सच्या संख्येत जे वापर मूल्याच्या पुढील 15-20% साठी
खाते.
 ABC विश्लेषण लागू करताना, खालील मुद्दे विचारात घेतले पाहिजेत:
1. यंत्राच्या दुरुस्तीसाठी वस्तूंचा प्रत्येक भाग महत्त्वाचा असला, तरी कमी मूल्य असलेल्या वस्तूंवर नियंत्रण सुटू शकते.
2. उच्च मूल्याच्या समभागांवर कडक नियंत्रणाने कमी मूल्याच्या वस्तूंवर कमी
नियंत्रणामुळे वाढलेल्या खर्चापेक्षा जास्त खर्च कमी करणे आवयकआहे
श्य . ABC तत्त्व
लागू करताना, काही उच्च मूल्याच्या वस्तू, ज्यांची जास्ती जास्त असल्यामुळे गरज भासणार
नाही, प्रत्यक्षात त्या किमतीत विल्हेवाट लावण्याचा विचार केला पाहिजे.
3. ABC विश्लेषणामध्ये बदलत्या प्रमाणात फक्त वस्तू हलवणाऱ्या वस्तूंचा समावेश असतो कारण वार्षिक उपभोग मूल्य
युनिट खर्चाव्यतिरिक्त उपभोगावर आधारित असते. ज्या वस्तू न हलवल्या जातात, त्या वस्तू ठेवण्यासाठी
स्वतंत्रपणे विचारात घेतल्या आहेत.

• अगदी वेळेत [JIT]:

JIT चा अर्थ असा आहे की उत्पादनाच्या कोणत्याही टप्प्यावर अक्षरशः कोणतीही यादी ठेवली जात नाही आणि
युनिट्सची अचूक संख्या उत्पादनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर योग्य वेळी आणली जाते. JIT संकल्पनेचा उगम जपानमधील टोयोटाच्या
मोटोमाची प्लांटमधून झाला आहे जिथे प्रणाली परिपूर्ण केली गेली आहे आणि परिणाम प्राप्त
झाले आहेत. या संकल्पनेत प्लांटमध्ये असेंब्ली लाईनसाठी ऑटोमोटिव्ह पार्ट्स आणि घटकांचा भार असलेल्या ट्रकची लांब
रांग बाहेर थांबलेली आहे. प्लांटच्या एका टोकाला एक ट्रक बाहेर येताच दुसरा आत येतो.
साठीगोदामनाही.
भागां
जेआयटी संकल्पना काही अटी गृहित धरते ज्या आपल्या उद्योगांमध्ये आवयकआहेत
श्य . त्याच्या
यशस्वी अंमलबजावणीसाठी सर्व सहायक उद्योग आणि इन्व्हेंटरीचे पुरवठादार वाहतुकीच्या समस्या टाळण्यासाठी मुख्य उद्योगाच्या
परिसरात काम करतात. जर पुरवठादार बऱ्यापैकी अंतरावर असतील आणि एकापेक्षा जास्त
पुरवठादार असतील तर डिलिव्हरीमध्ये समस्या उद्भवू शकतात. एक पुरवठादार असावा आणि नकार
आणि परिणामी विलंब टाळण्यासाठी पुरवठा केलेली उत्पादने सर्वोत्तम दर्जाची असणे
आवयकआहे
श्य .

• इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंटसाठी संस्था:

बऱ्यापैकी मोठ्या आकाराच्या उत्पादन युनिटमध्ये आम्ही करोडो रुपयांचे साठे ठेवत असू आणि त्यांचा योग्य हिशेब,
प्रतिबंध, सुरक्षा आणि सुरक्षितता याला खूप महत्त्व आहे. एक प्रभावी आणि कार्यक्षम स्टोअर्स व्यवस्थापन
सेवा पातळी सुधारण्यास मदत करेल. उच्च इन्व्हेंटरी हे व्यवस्थापनासाठी चिंतेचे आणखी एक क्षेत्र
आहे कारण ते कार्यरत भांडवलावर परिणाम करते. स्टोअर्स विभागाचे कार्य प्रभावीपणे पार पाडण्यासाठी
संस्थेच्या विविध विभागांशी जवळचा संवाद आणि समन्वय असणे आवश्यक आहे. स्टोअर्स विभागामध्ये प्रामुख्याने खरेदी आणि
उत्पादन विभागांमध्ये चांगला संवाद असावा.
वा
इतर प्रत्येक विभागाच्या सक्रिय एकीकरण आणि सहकार्या वाययशि
, स्टोअर विभागाचे कार्य सुरळीत
आणि कार्यक्षमतेने सुनिचित
क श्चि
रणे खूप कठीण आहे. परंतु स्टोअर विभाग त्यांच्या दैनंदिन
कामकाजासाठी त्या प्रत्येकावर अवलंबून असतो. एकतर स्टोअर्स विभाग किंवा मुख्य उत्पादन
युनिट्सचे सुरळीत कामकाज परस्पर संबंधांशिवाय शक्य नाही. ही गरज केवळ कृष्णा जिल्हा दूध संघ भांडार
विभागाने ओळखली आहे आणि या विभागांशी चांगले कामकाजाचे संबंध ठेवण्यासाठी स्टोअर्सकडू न बरीच वाटाघाटी करण्यात
आल्या आहेत.
इन्व्हेंटरी म्हणजे विक्रीसाठी ऑफर करणाऱ्या फर्मच्या उत्पादनांचा साठा आणि ही उत्पादने
बनवणारे विविध घटक. इन्व्हेंटरीमध्ये कच्चा माल, काम चालू आहे, तयार वस्तू आणि स्टोअर्स आणि सुटे भाग
यांचा समावेश आहे.

• कृष्णा जिल्हा दूध उत्पादक परस्पर सहाय्यित सहकारी संघ मर्यादित मधील यादी वस्तूंची यादी:-
1. दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ
2. गुरांचा चारा.
3. स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य.
4. गॅरेज आणि मेकॅनिकल स्पेअर्स.
5. कच्चा माल खायला द्या.
6. इन्व्हेंटरी बांधकाम साहित्य.
 7. बांधकाम साहित्य.
इन्व्हेंटरीमध्ये कोणत्याही संस्थेतील चालू मालमत्तेचा मोठा भाग असतो.
इन्व्हेंटरीचे कार्यक्षम व्यवस्थापन केवळ तरलतेची स्थिती सुधारत नाही, तर त्यामध्ये आणि त्यांच्या
नफा सुधारण्याद्वारे अवरोधित अतिरिक्त निधी देखील कमी करते.
प्रत्येक फर्मला पुरे शी
इन्व्हेंटरी राखावी लागते कारण ती उत्पादन आणि विक्री यांच्यातील
दुवा स्थापित करते परंतु इन्व्हेंटरीमध्ये विरोधी खर्चाचा समतोल राखणे समाविष्ट असते, उदा. इन्व्हेंटरी वहन खर्च
आणि ऑर्डर खर्च. उत्पादन आणि विक्रीची कार्ये कमीत कमी खर्चात सुरळीतपणे पार
पाडण्यासाठी योग्य धोरणे तयार करणे आणि इन्व्हेंटरींचा आकार ऑप्टिमाइझ करण्यासाठी
योग्य इन्व्हेंटरी नियंत्रण तंत्र अवलंबणे ही व्यवस्थापनाची जबाबदारी आहे.

खरेदी:
संस्थेच्या यश आणि विकासामध्ये अनेक परिवर्तने योगदान देतात. अ शा
प्रकारातील एक कार्यक्षम खरेदी
आणि साहित्य व्यवस्थापन हे विद्यमान खरेदी कार्य सर्वात प्रभावी बनवण्याच्या दृष्टीने सर्वसमावेशक यो
.
आहे
1. साहित्य खरेदीची मागणी वाढवणे.
2. खरेदी ऑर्डर देणे.
3. सामग्रीची पावती आणि तपासणी.
4. पुरवठादारांना देयके इ.

खरेदी कार्य प्रणाली आणि प्रक्रिया:

खरेदीसाठी साहित्याची मागणी वाढवण्यास पात्र:
1. उपमहाव्यवस्थापक (उत्पादन).
2. उपमहाव्यवस्थापक (वनस्पती).
3. उपसंचालक (खरेदी).
4. गुणवत्ता नियंत्रण अधिकारी.
5. वरिष्ठ लेखाधिकारी.

सामग्रीची मागणी वाढवण्याचे निकष:

1. स्थापित करण्यासाठी सामग्रीची आवश्यकता.
 2. वापराचा कालावधी दर्शविणारी मात्रा.
3. योग्य औचित्यांसह ब्रँड प्राधान्यासह तपशीलवार तपशील.
4. मागील खरेदी ऑर्डर संदर्भासह स्त्रोत.
5. प्रस्तावाचे अंदाजे मूल्य.
6. अर्थसंकल्पात तरतूद.
7. आवयकता
तारीख
श्य .
खरेदी करताना मार्गदर्क
त र्शत्त्वे पाळावीत
विभाग:
समाधानकारक अर्थसंकल्पीय तरतुदींनंतर खरेदी विभागणी पुढील प्रक्रियेचे पालन करून खरेदी प्रक्रियेस सूचित करेल:

आर्थिक सहभागावर आधारित खरेदीचा प्रकार ठरवावा लागेल:-

1. 500/- च्या मूल्यापर्यंत थेट रोख खरेदीला परवानगी आहे.
२. साहित्य मूल्य रु. ५००/- च्या पुढे
o जर सामग्री नियमित वापराची असेल तर वार्षिक दर करार वार्षिक निविदा
प्रणालीद्वारे निचित
केला
श्चि जाईल.
o रु. 500/- च्या पुढे रु. लाखापर्यंत विशिष्ट खरेदीच्या बाबतीत. प्रकाक/सहकारी संस्थांकडू न साहित्य
उपलब्ध असल्यास ऑर्डर द्यावी लागेल.
o या संस्थांव्यतिरिक्त इतर संस्थांकडू न, उत्पादक/अधिकृत वितरक/नोंदणीकृत डीलर्सकडून
फ्लोट चौक.
1. मूळ उत्पादकांकडून मागवलेल्या मोठ्या सिंगल ऑर्डर रेट कोटेशनसाठी.
2. 100000/- च्या पुढे खरेदी खरेदी समितीकडे पाठवावी.
3. खरेदीचा प्रस्ताव आणि खरेदीचा प्रकार मंजूर झाल्यानंतर
- 24 दिवसांत चौकशी के ली जाईल.
- कोटेशन प्राप्त करण्यासाठी लागणारा वेळ आहे:
 एकल अवतरण वेळ 10 दिवस. स्थानिक पुरवठादार कोटेशन वेळ 7 दिवस.
 नियतकालिक पुरवठा दर कराराच्या वार्षिक निविदा (लीड टाइमवर आधारित) ऑर्डर उत्पादन शेड्यूल
जबाबदारी स्टोअर्सनुसार आवयकतेनुसार
दिल्या श्य जातील.

१. कोटेशनची प्रक्रिया:-
1) खरेदी विभागाद्वारे कोटेशन उघडले.
i. किंमतींची तुलनात्मक विधाने तयार केली जातात (24 तास).
2) दर वाजवी असल्यास खरेदी ऑर्डर तयार करा, नसल्यास, वाटाघाटी किं वा पर्यायी स्त्रोतांकडू न नवीन चौकशी के ली.
3) खरेदी विभाग (DM) द्वारे वाढवलेली खरेदी ऑर्डर महाव्यवस्थापकांकडू न लेखापरीक्षण आणि खात्यांद्वारे मंजूर के ली
जाते. (2 दिवस ).
4) खरेदी ऑर्डरच्या मंजुरीनंतर मटेरियल रिक्विझिशन रजिस्टरमध्ये नोंदणी केली जाते
आणि त्याच्या प्रती पाठवल्या जातात:

1. पुरवठादार
2. लेखा विभाग.
3. वापरकर्ता विभाग
4. संबंधित स्टोअर

5. पाठपुरावा करणे आणि पुरवठा त्वरीत करणे: खरेदी ऑर्डरद्वारे दिलेल्या वितरण तारखेच्या
किमान एक आठवडा आधी पाठपुरावा करणे आवयकआहे
श्य .

 रेकॉर्ड आणि फाइल्सची देखभाल:-

खरेदी विभागाला विविध नोंदी आणि फाइल्स जतन करणे आवयकआहे
श्य जसे की:-
1) साहित्य खरेदी मागणी रेकॉर्ड.
2) खरेदी ऑर्डर रेकॉर्ड.
3) फॉलो अप डेटा रेकॉर्ड.
4) पुरवठादार रेकॉर्ड- पत्ता, साहित्य, वितरण, गुणवत्ता.
5) काळ्या यादीतील पुरवठादाराच्या कारणांची नोंद.
6) कमोडिटी रेकॉर्ड.
7) करार फाइल.
8) दिवसाचे पुस्तक खरेदी करा.

 इतर फॉर्म आणि अहवाल:

ज्या फॉर्मवर काम करायचे आहे
1) खरेदीची मागणी.
2) अवतरणासाठी विनंती.
 3) खरेदी ऑर्डर.
4) पाठपुरावा करा.
5) पावती आणि तपासणी.

 अहवाल:
खरेदी वित्ताचा मोठा भाग हाताळते, काही सारांश अहवाल वेळोवेळी व्यवस्थापनाकडे
उपलब्ध असणे आवयकआहे
श्य यापैकी काही अहवाल आहेत:-
1) खरेदीचे एकूण मूल्य.
2) प्रमुख वस्तूंवरील खरेदी मूल्याचे वाटप.
3) प्रत्येक मागणी विभागाविरुद्ध खरेदी मूल्याचे वाटप.
4) पुढील वर्षासाठी खरेदीचे बजेट.
5) चालू वर्षातील अर्थसंकल्पीय सेवांचा प्रस्ताव

अंतर्गत वापरासाठी आणलेले इतर अहवाल:

1) विक्रे ता कामगिरी अहवाल.
2) सामग्रीच्या वापराचा नमुना.
3) बाजारभावाचा नमुना.
4) लीड टाइम अहवाल.

 साहित्य प्राप्त करणे आणि तपासणी करणे:

साहित्य प्राप्त करणे:

व्यापार क्रे डिट हे एक आवश्यक विपणन साधन आहे जे उत्पादनाच्या टप्प्यापासून ग्राहकांना वितरणाच्या टप्प्यापर्यंत वस्तूंच्या
हालचालीसाठी पूल म्हणून काम करते. ट्रेड क्रेडिट मिळण्यायोग्य वस्तू तयार करते जे फर्मला
नजीकच्या भविष्यात गोळा करणे अपेक्षित आहे अ शा
प्रकारे क्रेडिटमधून उद्भवणारे पुस्तक
कर्ज किंवा प्राप्ती तीन आयाम आहेत. प्रथम, यात जोखमीचा एक घटक समाविष्ट आहे ज्याचे मूल्यांकन करणे
आवयकआश्य
हे , कारण रोख विक्री पूर्णपणे जोखीम कमी आहे. दुसरे, ते खरेदीदाराच्या आर्थिक मूल्यांवर
आधारित आहे; वस्तू किं वा सेवांमधील आर्थिक मूल्य विक्रीच्या वेळी ताबडतोब दिले जाते, तर विक्रे त्याला भविष्यातील
तारखेला समतुल्य मूल्य मिळण्याची अपेक्षा असते. परंतु, प्राप्य वस्तूंच्या निर्मितीमुळे पेमेंट
मिळाल्याच्या तारखांच्या दरम्यानच्या कालावधीसाठी फर्मचा निधी अवरोधित होतो, ज्याला
कार्य
रत भां
डवल निधीतून वित्त लाजातो.
पुरवठाके
 यामुळे फर्मला वित्तीय संस्था आणि इतर स्त्रोतांकडू न सरासरी निधी मिळू शकतो, त्यानंतर प्राप्त करण्यायोग्य गुंतवणूकीचे
प्रतिनिधित्व करतात जे उत्पादन आणि ट्रेडिंग फर्मच्या चालू मालमत्तेचा महत्त्वपूर्ण भाग
बनवतात. पुरवठादार आणि संस्थेच्या इतर युनिट्सकडून येणारी सर्व सामग्री स्टोअरमध्ये प्राप्त
केली जाईल. सामग्री उतरवणे आणि प्राप्त करणे, पॅकेज उघडणे, पॅकेजेसची तपासणी करणे, इनव्हॉइस
आणि पीओच्या तप लांसह
सामग्री
शी तपासणे, विसंगती ओळखणे, जर काही रेकॉर्ड ठेवणे, कम
तपासणी अहवाल प्राप्त करणारे साहित्य तयार करणे, सामग्री हस्तांतरित करणे यासाठी व्यवस्था के ली जाईल. ताब्यात घेणे,
साहित्य पाठवण्याची व्यवस्था करणे, परत आले

 सामग्रीची तपासणी:
एम्पलिंग:
पॉलिथिलीन फिल्मच्या चाचणीसाठी स्वीकारलेली नमुना पद्धत IS:2808-1977 खंड-6 नुसार
असेल.

 तपासणी आणि चाचणीची पद्धत:

कंपनीच्या एक्सट्रुडेड प्रिंटेड मिल्क पाऊच फर्मची पावती ताबडतोब. प्राप्त झालेल्या
रोल्सपैकी 10% यादृच्छिकपणे वजन के ले जाईल आणि जर पॅकिं गवर एकू ण संख्या सूचित वजन म्हणून सकारात्मक असेल.
रेजिमेंटच्या निरीक्षणासह, पॅकिंगवर अधिसूचित वजन म्हणून एकूण प्रमाण, 10 रोलच्या
सरासरी वजनावर आधारित अगोदर टर्ननेट वजावट शिल्लक 90% रोलवर केली जाईल आणि त्या आधारावर
प्राप्त झालेले प्रमाण निचित
केले
श्चि जाईल. हे वजन पुदीना गुणवत्ता नियंत्रण कर्मचाऱ्यांनी
करावयाचे आहे. प्रत्येक खेपातून जास्तीत जास्त 10 रोलच्या अधीन असलेल्या फिल्म
रोलपैकी 2% गुणवत्ता नियंत्रण विभागाच्या प्रतिनिधीद्वारे यादृच्छिकपणे उचलले जातील
आणि प्रत्येक रोलमधून एक मीटर फिल्म कापून पदार्थ चाचणीसाठी वजन केले जाईल. यादृच्छिकपणे
फिल्मच्या 10 रोल्समध्ये जास्त जाडीची जास्त जाडी केवळ दंड आकारण्यासाठी विचारात
घेतली जाईल. जास्तीत जास्त परवानगीयोग्य जाडी सरासरी जाडीवर 2.5% पेक्षा जास्त नसावी.
स्टोअरमध्ये प्राप्त होणारी प्रत्येक वस्तू गुणवत्तेच्या कोनातून तपासली जाईल याची खात्री करणे आवश्यक आहे. निकृष्ट
दर्जाच्या सामग्रीच्या कोन कार्यामुळे संस्थेचे, विशेषतः महत्वाच्या उपकरणांच्या घटकांचे मोठे नुकसान होऊ शकते. वस्तूंच्या
गंभीर आणि उच्च वापर मूल्यासाठी गुणवत्ता योजना विकसित करणे आवयकआहे
श्य . स्वतंत्र गुणवत्ता हमी
गटाद्वारे किंवा वापरकर्ता विभागाद्वारे, सेट के लेल्या स्टोअरवर अवलंबून तपासणी के ली जाऊ शकते, तथापि
त्वरित तपासणीसाठी तपासणी करणाऱ्या लोकांशी सतत आणि सतत संपर्क राखणे आवश्यक आहे.

कृष्णा जिल्हा MI मध्ये तपासणी साहित्याचा प्रोफॉर्मा? उत्पादक परस्पर सहाय्यित सहकारी
संघ लि .:
 कृष्णा जिल्हा दूध उत्पादक परस्पर सहाय्यित सहकारी संघ लिमिटेड.

दूध उत्पादन कारखाना, विजयवाडा-9

अर्शहवाल -मागणी फॉर्म
साहित्य गुणवत्ता चाचणी/कार्यप्रदर्न

SL क्रमांक ……………….. तारीख……………….

GRN क्र.......................

ला
QCO/DGM (prod/pl)/SAO/DD (P&I) डॉक. नाही:
साठी/स्टोअर
कृष्णा दूध संघ, ट्रेविनो : ०१
एमपीएफ, विजयवाडा-9. तारीख:
पृष्ठ क्रमांक: .1/1
सर,
उप: MP3 स्टोअर्स- साहित्य गुणवत्ता चाचणी/कार्यप्रदर्न
अर्शहवाल -विनंती-
रजि
बीजक/डीसी क्र. M/s कडून.
न
कृपया वर नमूद केलेल्या संदर्भाद्वारे प्राप्त सामग्रीची गुणवत्ता चाचणी/कार्यप्रदर्नर्श
अहवालाची व्यवस्था करा
साहित्याचे नाव प्रमाण,

तुमचा विश्वासू

 स्टोअर्स व्यवस्थापन:
कृष्णा डिस्ट्रिक्ट मिल्क प्रोड्युसर्स म्युच्युअली एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन लिमिटेड मधील दुकानांची
उद्दिष्टे:
1) कार्यक्षम आणि प्रभावी स्टोअर व्यवस्थापनाच्या आधुनिक संकल्पना आणि तंत्रांचा
प्रसार करणे.
 2) उपलब्ध संसाधनांचा इष्टतम वापर सुनिचित
क श्चि
रून इन्व्हेंटरी व्यवस्थापन कराराच्या
आधुनिक संकल्पना आणि तंत्रांचा प्रसार करणे.
3) स्टोअर्सची सेवा स्तर आणि इन्व्हेंटरी व्यवस्थापन कार्ये सुधारण्यासाठी.
4) बिघडणे आणि अप्रचलितपणामुळे होणारे नुकसान कमी करणे.
5) भंगार, अतिरिक्त आणि अप्रचलित साहित्य ओळखणे आणि त्यांची सर्वात किफायत ररशी
पद्धतीने विल्हेवाट लावणे.
6) स्टोअर्स आणि इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंटमध्ये वचनबद्ध व्यावसायिकांचे कॅ डर विकसित करणे.

स्टोअर्स व्यवस्थापनाची कार्ये:

निर्मिती, प्रसारण आणि वितरण प्रक्रियेत, आवयकस्टोअर्स
श्य आणि स्पेअर्स योग्य
वेळी आणि प्रमाणात उपलब्ध करून देण्यासाठी स्टोअर व्यवस्थापनाने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली पाहिजे. आमच्या बाबतीत
उपकरणांची डाउन टाइम कॉस्ट म्हणजे वीज निर्मिती, पारेषण आणि वितरणाचे नुकसान आणि
परिणामी उद्योग आणि संपूर्ण राष्ट्राचे नुकसान. कार्यक्षम देखभाल सेवांचा कणा मानल्या
जाणाऱ्या स्टोअर्स, वापरकर्त्याला त्वरित सेवा देतील. त्यामुळे स्टोअर्सची मुख्य उद्दिष्टे कार्य करतात आणि त्याच्या
कार्यक्षमतेचा न्याय करण्यासाठी हे सर्वात सुधारणा मापदंड आहे. तथापि, शक्य तितक्या
आर्थिकदृष्ट्या या सेवा प्रदान करणे तितकेच इष्ट आहे, म्हणजे, इष्टतम स्टॉक ठेवणे, त्यांचे
जतन करणे आणि योग्यरित्या जतन करणे जेणेकरून आर्थिक आणि ऑपरेटिव्ह दोन्ही उद्दिष्टे
साध्य होतील.

कृष्णा डिस्ट्रिक्ट मिल्क प्रोड्युसर्स म्युच्युअली एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन लिमिटेडमधील स्टोअर
कीपरची कर्तव्ये:-
 स्टोअरमधील वस्तू अशा प्रकारे ठेवल्या पाहिजेत की त्या सहज शोधता येतील.
 स्टोअरची देखभाल करण्यासाठी ते अशा प्रकारे ठेवले पाहिजे की ते सहजपणे शोधता येतील.
 संस्थेला कार्यक्षम आणि प्रभावी सेवा.
 हे सुनिचित रण्यासाठी की सामग्री केवळ अधिकृत ठरावाविरूद्ध जारी केली जाते.
क श्चि
 जारी केलेल्या, प्राप्त झालेल्या आणि स्टॉकमध्ये शि ल्लकअसलेल्या सामग्रीचे
अद्ययावत रेकॉर्ड ठेवणे.
 स्टॉक तपासणी क्रियाकलापांचे नियोजन आणि अंमलबजावणी.
 खरेदी विभागाला त्याच्या गरजा कळवा.
 कार्यक्षम आणि प्रभावी सामग्री हाताळणी प्रणाली राखण्यासाठी.
स्टोअर रूमचे स्थान:
एंटरप्राइझमधील स्टोअरचे स्थान अ शा
ठिकाणी असावे जेथे वाहतूक आणि सामग्रीची हालचाल
कमीत कमी पातळीवर केली जाते. जर एकाच भागात फक्त एक वनस्पती किंवा अनेक वनस्पती
असतील तर सर्व उत्पादन ऑपरेशन्ससाठी एक केंद्रीकृत स्टोअर असणे फायदे रआहे
शी . परंतु
दूरवर असलेल्या वनस्पतींच्या बाबतीत प्रत्येक रोपासाठी स्वतंत्र स्टोअर असणे इष्ट आहे. कधीकधी वैयक्तिक
वस्तूंसाठी केंद्रीकृ त स्टोअर्स ठेवण्याचे धोरण व्यवस्थापनाद्वारे पाळले जाते.
 फायदे:
1) गुंतवणूक मध्ये अर्थव्यवस्था.
2) आनुषंगिक खर्चात कपात.
3) कमी स्टोरेज स्पेस.
4) चोरी आणि चोरीपासून संरक्षण करण्यासाठी उत्तम सुरक्षा व्यवस्था.
5) कमी मनुष्यबळ आवयकआहे
श्य , ज्यामुळे प्र सनाच्या
ख शा
र्चात घट होते.
6) अधिक सौदेबाजीची शक्ती आवयकआहे
श्य , ज्यामुळे प्र सनाच्या
ख शा
र्चात घट होते.
7) मोठ्या प्रमाणात खरेदी केल्यामुळे अधिक सौदेबाजीची शक्ती.
8) वस्तूंच्या मानकीकरणाला अधिक वाव मिळाल्याने इन्व्हेंटरीमधील वस्तूंची विविधता कमी होऊ शकते.

 तोटे:
1) अधिक साहित्य हाताळणी ऑपरेशन्स.
2) अडथळे आणि विलंब होण्याची शक्यता अधिक आहे.
3) आग, पाऊस, धूळ इत्यादी नैसर्गिक आपत्तींमुळे जास्त नुकसान होते.

कृष्णा जिल्हा दूध उत्पादक परस्पर सहाय्यित सहकारी संघ लि. मधील मूल्यमापनाच्या पद्धती:-
कृष्णा दूध संघाने त्यांच्या साठ्याचे मूल्यांकन करण्यासाठी वैज्ञानिकदृष्ट्या विकसित
लवचिकता दिली आहे. गैरप्रकारांना आळा घालण्यासाठी, अ
पद्धती लागू करण्यासाठी पुरे शी
पद्धतींचा अभ्यास करून संचालक मंडळाने मान्यता दिली पाहिजे आणि किमान तीन वर्षापूर्वी
त्यांचे पालन के ले पाहिजे अशी अट घालण्यात आली आहे.
1 फर्स्ट-इन-फर्स्ट-आउट (FIFO)
फिफो:
..' या प्रकरणांमध्ये; असे गृहीत धरले जाते की स्टोअर्स सर्वात जुना स्टॉक आधी जारी केला
जातो या तत्त्वाचे पालन करतात जेणेकरून शि ल्लकराहिलेला स्टॉक नंतरच्या आगमनाचा
असेल. त्यामुळे सर्व मुद्दे जुन्या स्टॉक्समधून आले आहेत असे गृहीत धरले जाते. हे जुन्या किमतीत मूल्यवान
आहेत. स्टॉक आउटचे एकत्रित मूल्य विद्यमान स्टॉकचे निव्वळ मूल्य देईल.

स्टोअर्स विभागाची संस्था:

छोट्या आस्थापनांमध्ये उत्पादन विभागासोबत खरेदी आणि भांडार विभाग जोडलेला
असल्याचा अनुभव आहे. ज्या संस्थांमध्ये सामग्रीचे नियंत्रण मटेरियल मॅनेजरकडे
सोपवले जाते तेथे खरेदी आणि स्टोअर दोन्ही विभाग नेहमीच गौण स्वरूपाचे असतात आणि ते स्वतंत्र अस्तित्वाचा आनंद घेतात.
स्टोअरचे व्यवस्थापन अनुभवी, प्रामाणिक आणि कार्यक्षम अ शा
कर्मचाऱ्यांकडे सोपवले गेले पाहिजे
जे पात्र आणि मुख्यतः चांगले स्टोअरचे काम करण्यास इच्छुक आहेत.
इन्व्हेंटरी कंट्रोल सिस्टम:
KDMPMSCUL मधील इन्व्हेंटरी कंट्रोल तंत्र:-
सर्व बाबींना समान महत्त्व नाही, प्रत्येक आयटमची उच्च दर्जाची नियंत्रण यादी लागूही नाही
उपयुक्त नाही. त्यामुळे स्टोअर्स डिपार्टमेंट इन्व्हेंटरी लेव्हल, ऑर्डरचे प्रमाण आणि नियंत्रणाची व्याप्ती आणि जवळीकता
ठे
वण्यासाठी निवडक दृष् टी
कोन स्वीकारण्यासाठी इन्व्हें
टरी व्यवस्थापनाचेवर् गी . याचे कारण असे की बहुतेक
करण करते
मालमत्तेचे सामान्य वै ष्ट्य
म्हणजे
शि काही वस्तूंचे वार्षिक वापर मूल्य इतरांपेक्षा जास्त
.
असते
 येथे आपण निवडक नियंत्रणाच्या तंत्रांची चर्चा करू जसे की:
1) पुनर्क्रमण पातळी,
2) आर्थिक ऑर्डर प्रमाण.
3) ABC विश्लेषण.
पुनर्क्रमण स्तर:
हा एक बिंदू आहे (जर सामग्री या बिंदूवर पोहोचली तर) जिथे पुरवठादारांना सामग्रीच्या
नवीन पुरवठ्यासाठी ऑर्डर दिली जाते. बिंदू जास्तीत जास्त आणि किमान बिंदूच्या दरम्यान अशा प्रकारे निश्चित के ला
जातो की नवीन पुरवठा प्राप्त झाल्यावर उत्पादनाच्या आवयकता
पूर्ण
श्य करण्यासाठी प्रमाण पुरेसे
असेल.
री-ऑर्डरिंग लेव्हल=किमान लेव्हल + (साहित्य मिळवण्यासाठी लागणारा वेळ * वापराचा दर).
आर्थिक ऑर्डर प्रमाण:
इन्व्हेंटरी नियंत्रित करण्यासाठी EOQ हा एक महत्त्वाचा घटक आहे, हे इन्व्हेंटरीचे
एक प्रमाण आहे जे एका वेळी आर्थिकदृष्ट्या योग्यरित्या ऑर्डर केले जाऊ शकते . याला
'स्टँडर्ड ऑर्डर क्वांटिटी', 'इकॉनॉमिक लॉट साइज' किंवा 'इकॉनॉमिकल ऑर्डरिंग क्वांटिटी' असेही
म्हणतात, हा पॉइंट ऑर्डरिंग कॉस्ट आणि वाहून नेण्याचा खर्च विचारात घेतला जातो. ऑर्डरिंगचा
खर्च हा मुळात इन्व्हेंटरीची वस्तू मिळविण्याची किंमत आणि ती साठवण्याची सुविधा,
मालमत्तेचा विमा, भौतिक बिघाडामुळे मूल्य कमी होणे, अप्रचलितपणाची किंमत. या दोनपैकी
कोणत्याही खर्चाचा कंपनीच्या नफ्यावर विपरीत परिणाम होतो आणि व्यवस्थापन या दोन खर्चात
संतुलन ठेवण्याचा प्रयत्न करते. समतोल किं वा सामंजस्य बिंदू इकॉनॉमिक ऑर्डर क्वांटिटी म्हणून ओळखला जातो. आणि EOQ
ची संकल्पना अशा वस्तूंना लागू होते जी वेळोवेळी यादीमध्ये अनेक कालावधीच्या गरजा समाविष्ट करून भरल्या जातात.
EOQ च्या गणनेसाठी सूत्रे:

जेथे A = वार्षिक मागणी म्हणून

O = ऑर्डरिंग खर्च
C = वाहून नेण्याची किं मत
ABC विश्लेषण:
ABC विश्लेषण हे मूलभूत साधन आहे, जे व्यवस्थापनाला त्यांचे प्रयत्न जेथे शक्य असेल तेथे
जास्तीत जास्त उपयुक्त ठरेल. इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंटमधली पहिली महत्त्वाची पायरी म्हणजे
इन्व्हेंटरी लेव्हल निचित
क श्चिरण्यासाठी निवडक दृष्टीकोन आणि किती प्रमाणात नियंत्रण
वापरले जाऊ शकते. हा निवडक दृष्टिकोन प्रामुख्याने विविध वस्तूंच्या वार्षिक वापरावर अवलंबून
असतो. या तंत्रामध्ये यादीतील वस्तूंचे A, B आणि C या तीन श्रेणींमध्ये वर्गीकरण के ले जाते. उतरत्या क्रमाने किंवा
वार्षिक उपभोग आणि प्रत्येक वस्तूचे वार्षिक आर्थिक मूल्य.

श्रेरेणी- 'अ' आयटम:

वस्तूंमध्ये मोठी गुंतवणूक असते परंतु संख्या जास्त नसते म्हणजे, 10% वस्तूंचा
अ शा
वाटा एकू ण भांडवलाच्या 70% असतो. त्यामुळे अशा वस्तूंवर अधिक काळजीपूर्वक आणि बारकाईने नियंत्रण आवश्यक आहे.

श्रेरेणी- 'ब' आयटम:

कमी उपभोग मूल्य असलेल्या वस्तू 'ब' श्रेरेणीमध्ये ठेवल्या जातात. इन्व्हेंटरीमधील जवळपास
20% आयटम एकूण गुंतवणुकीच्या 20% आहेत. या वस्तूंना 'अ' वर्गाच्या वस्तूंपेक्षा कमी महत्त्व आहे, परंतु
त्यांच्या वापरावर अधिक लक्ष देणे खूप महाग आहे. या वस्तूंना श्रेणी 'A' पेक्षा कमी प्रमाणात नियंत्रण आवयककश्य
आहे. सांख्यिकीय नमुने घेणे सामान्यतः त्यांना नियंत्रित करण्यासाठी उपयुक्त आहे.

श्रेरेणी- 'क' आयटम:

मध्यम उपभोग मूल्य असलेल्या वस्तू 'C' श्रेरेणीमध्ये ठेवल्या जातात. इन्व्हेंटरीमधील
जवळपास 70% आयटम एकूण गुंतवणुकीच्या 20% आहेत. अ शा
वस्तू ऑपरेटिव्ह ठिकाणी ठेवल्या
जाऊ शकतात. हे आयटम ओव्हरहेड खात्यावर शु ल्क आकारले जाऊ शकतात. खरं तर, 'C'
आयटम्सचे शि थिलनियंत्रण शे ल्फवेअर, अप्रचलितपणा आणि फालतू वापर म्हणून त्यांची
गुंतवणूक आणि खर्च वाढवते, परंतु रेकॉर्डिंग खर्च वाचवण्यासाठी हे फारसे होणार नाही.

कृष्णा जिल्हा दुग्ध उत्पादकांनी स्टॉकसाठी एबीसी विले

षक
ण श्ले
रण्यासाठी परस्पर सहाय्यित
सहकारी युनियन लिमिटेडमध्ये अनुसरण के लेली कार्यपद्धती
 जेव्हा जेव्हा वस्तू एकमेकांसाठी बदलल्या जाऊ शकतात तेव्हा त्या वस्तूंवर विचारात
घेतल्या जाव्यात.
वस्तूंच्या प्रति युनिट किं मतीवर नव्हे तर उपभोगाच्या मूल्यावर अधिक भर दिला पाहिजे.

वस्तूंचा वर्ग
क्र. क्र ए बी सी
१ पॉलिथिन फिल्म तुपाचे पदार्थ पावडर आयटम
2 अमोनिया वायू नायट्रिक आम्ल SFM स्टिकर्स
3 दह्याचे कप, झाकण, बासुंदी कप आणि चमचे SFM बाटल्या
पेटी
4 पावती आणि पावती आणि नोंदी ठेवल्या जात
वापराच्या नोंदी ठेवा वापराच्या नोंदी ठेवा नाहीत
५ कमी करण्यासाठी मध्यम प्रयत्न किमान प्रयत्न
अधिक प्रयत्न
6 2 आठवड्यांपेक्षा तुपाच्या काही तपासण्या 2- कोणत्याही चेकसाठी
कमी कालावधीसाठी 3 महिन्यांपर्यंत 3 महिन्यांपेक्षा
शे ड्यूल रिव्हिजनवर आवयकआहे
श्यत जास्त वेळ लागत
चेक बंद करा नाही
७ वारंवार ऑर्डर करणे कमी वारंवार ऑर्डर मोठ्या प्रमाणात
करणे ऑर्डर करणे
8 सतत वेगवान संभाव्य टंचाईसाठी वेगवान वेगवान नाही
करणे
९ अचूक अंदाज कमी अचूक अंदाज अंदाजे अंदाज
10 2 आठवड्यांपेक्षा 2-3 महिन्यांपर्यंत 3 महिन्यांपेक्षा
कमी सुरक्षितता मोठा सुरक्षा साठा जास्त मोठा सुरक्षा
स्टॉक सा ठा
11 उच्च उपभोग मूल्य सरासरी उपभोग मूल्य कमी मूल्य
 डेटा विश्लेषण आणि व्याख्या
इन्व्हेंटरीचा आकार:

इन्व्हेंटरीचा आकार अनेक घटकांवर अवलंबून असतो जसे की विक्रीचे प्रमाण,

प्लांटची क्षमता, कच्च्या मालाची उपलब्धता, कच्चा माल आणि तयार मालाच्या किमतीतील चढ-
उतार, उत्पादन चक्राची लांबी इत्यादी. विक्री आणि उत्पादन. आधीच म्हटल्याप्रमाणे इन्व्हेंटरी
मॅनेजमेंटचे मुख्य उद्दिष्ट इन्व्हेंटरीचा आकार ऑप्टिमाइझ करणे हे आहे जेणेकरून
उत्पादन आणि विक्रीची सुरळीत कामगिरी शक्य होईल. इन्व्हेंटरीच्या आकारात वाढ होण्यामध्ये
नफा आणि तरलतेवर प्रतिकूल परिणाम करण्याव्यतिरिक्त अतिरिक्त खर्चाचा समावेश होतो.
नेटवर्किंग भांडवलाचा आकार खालील गुणोत्तराच्या मदतीने मोजला जातो.
इन्व्हेंटरी
इन्व्हेंटरीचा आकार = ................................
एकूण चालू मालमत्ता

इन्व्हेंटरी 2005-06
S.NO उत्पादने AMOUNT
१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ ११,६४,१५,८१२.९५
2 गुरांचे चारा आणि बियाणे ६,५०,८८०.७०
3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य १,५८,५०,११२.०४
4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स ६५,४६,६०१.९२
५ कच्चा माल खायला द्या ४७,६३,८७६.३१
एकूण 14,42,27,283.90
इन्व्हेंटरी 2006-07
S.NO उत्पादने AMOUNT
१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ ९,५७,१२,९२१.६३
2 गुरांचे चारा आणि बियाणे ४,४०,०७५.००
3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य 2,33,09,360.60
4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स ५२,३९,३६२.६२
५ कच्चा माल खायला द्या ५०,२९,१८६.६२
एकूण 12,97,30,906.50
इन्व्हेंटरी 2007-08
S.NO उत्पादने AMOUNT
१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ १३,०१,४१,३२६.२३
2 गुरांचे चारा आणि बियाणे ४,९१,९४४.००
 3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य १,४४,०३,८१९.५९
4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स 37,97,118.86
५ कच्चा माल खायला द्या ४७,९०,५८६.०९
एकूण १५,३६,२४,७९४.७०
इन्व्हेंटरी 2008-09
S.NO उत्पादने AMOUNT
१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ 11,28,39,476.42
2 गुरांचे चारा आणि बियाणे १३,५५,३६४.००
3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य 1,32,24,600.32
4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स ४२,००,२९१.३८
५ कच्चा माल खायला द्या ३७,३५,५७६.१९
एकूण 13,53,55,308.30
इन्व्हेंटरी 2009-10
S.NO उत्पादने AMOUNT
१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ १५,२२,२३,९०८.००
2 गुरांचे चारा आणि बियाणे 10,42,833.00
3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य १,७८,०७,४८८.७८
4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स 33,14,434.20
५ कच्चा माल खायला द्या 38,75,404.75
एकूण १७,८२,६४,०६८.७०
चालू मालमत्ता 2005-06

S.NO उत्पादने AMOUNT

१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ ११,६४,१५,८१२.९५
2 गुरांचे चारा आणि बियाणे ६,५०,८८०.७०
3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य १,५८,५०,११२.०४
4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स ६५,४६,६०१.९२
५ कच्चा माल खायला द्या ४७,६३,८७६.३१
6 हातात रोख रक्कम १४,१५,५२५.२५
७ रोख / चेक २६,०४,०२५.७०
8 सेड्यूल्ड बँकांसह शिल्लक ४,९२,४५,४६५.५७
९ मुदत ठेवींमध्ये ४५,८१,८४९.००
10 विविध कर्जदार ६,८७,०९,६९८.७३
11 कर्मचाऱ्यांना ॲडव्हान्स 11,01,701.39
12 खरेदीचे फायदे ४८,२६,००९.९१
13 प्री-पेड खर्च/कर 10,64,891.00
 एकूण २७,७७,७३,४५४.४५

चालू मालमत्ता 2006-07

S.NO उत्पादने AMOUNT

१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ ९,५७,१२,९२१.६३

2 गुरांचे चारा आणि बियाणे ४,४०,०७५.००

3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य 2,33,09,360.60

4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स ५२,३९,३६२.६२

५ कच्चा माल खायला द्या ५०,२९,१८६.६२

6 हातात रोख रक्कम 20,69,031.75

७ रोख / चेक 32,51,051.55
8 सेड्यूल्ड बँकांसह शिल्लक ९,९८,८४,५९०
९ मुदत ठेवींमध्ये 1,13,77,867.00
10 विविध कर्जदार ४,४२,०१,०२९.०७
11 कर्मचाऱ्यांना ॲडव्हान्स ८,८२,८४०.४५
12 खरेदीचे फायदे ४१,३८,८८६.९३
13 प्री-पेड खर्च/कर 14,08,424.00
एकूण २९,६९,४४,६२८.१०
 चालू मालमत्ता 2007-08

S.NO उत्पादने AMOUNT

१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ १३,०१,४१,३२६.२३

2 गुरांचे चारा आणि बियाणे ४,९१,९४४.००

3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य १,४४,०३,८१९.५९

4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स 37,97,118.86

५ कच्चा माल खायला द्या ४७,९०,५८६.०९

6 हातात रोख रक्कम १४,३६,३३२.२५

७ रोख / चेक ७७,११,५४२.९०
8 सेड्यूल्ड बँकांसह शिल्लक १२,४६,४०,६४३.०५
९ मुदत ठेवींमध्ये ८९,२३,१५३.००
10 विविध कर्जदार ३,९९,००,७७०.९८
11 कर्मचाऱ्यांना ॲडव्हान्स ६,३१,७४३.९५
12 खरेदीचे फायदे 80,32,029.72
13 प्री-पेड खर्च/कर 14,19,470.00
एकूण 34,63,20,480.10
 चालू मालमत्ता 2008-09

S.NO उत्पादने AMOUNT

१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ 11,28,39,476.42

2 गुरांचे चारा आणि बियाणे १३,५५,३६४.००

3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य 1,32,24,600.32

4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स ४२,००,२९१.३८

५ कच्चा माल खायला द्या ३७,३५,५७६.१९

6 हातात रोख रक्कम 16,67,725.50

७ रोख / चेक ८,२५,७९०.०४
8 सेड्यूल्ड बँकांसह शिल्लक ६,८७,२५,३१२.००
९ मुदत ठेवींमध्ये ५,९९,५८,६७०.००
10 विविध कर्जदार ५,५७,१०,६९९.९८
11 कर्मचाऱ्यांना ॲडव्हान्स ५,२५,९९२.८०
12 खरेदीचे फायदे ३७,६०,३२७.२२
13 प्री-पेड खर्च/कर 2,69,743.00
एकूण 32,67,99,568.80
 चालू मालमत्ता 2009-10

S.NO उत्पादने AMOUNT

१ दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ १५,२२,२३,९०८.००

2 गुरांचे चारा आणि बियाणे 10,42,833.00

3 स्टोअर्स आणि पॅकिं ग साहित्य १,७८,०७,४८८.७८

4 मेकॅनिकल आणि गॅरेज स्पेअर्स 33,14,434.20

५ कच्चा माल खायला द्या 38,75,404.75

6 हातात रोख रक्कम १,०७,१६०.२५

७ रोख / चेक १४,५२,५३६.५१
8 सेड्यूल्ड बँकांसह शिल्लक ८,८८,५५,८७४.६९
९ मुदत ठेवींमध्ये ८,९८,३२,८०४.००
10 विविध कर्जदार ४,९१,६६,४७३.४९
11 कर्मचाऱ्यांना ॲडव्हान्स ६,८२,५७८.८०
12 खरेदीचे फायदे 30,59,910.56
13 प्री-पेड खर्च/कर ६,६२,५२७.००
एकूण ४१,२०,८३,९३४.००

SIZE

इन्व्हेंटरी
इन्व्हेंटरीचा आकार = x100
एकू ण C वर्तमान मालमत्ता
 वर्ष इन्व्हेंटरी सध्याची मालमत्ता आकार
2005-06 14,42,27,283.90 २७,७७,७३,४५४.४५ ५१.९२%
2006-07 12,97,30,906.50 २९,६९,४४,६२८.१० ४३.६८%
2007-08 १५,३६,२४,७९४.७० 34,63,20,480.10 44.35%
2008-09 13,53,55,308.30 32,67,99,568.80 ४१.४१%
2009-10 १७,८२,६४,०६८.७० ४१,२०,८३,९३४.०० 43.25%

KRISHNA DISTRICT MILK वर लागू के लेल्या इन्व्हेंटरी रेशोच्या आकाराचे परिणाम

उत्पादक परस्पर सहाय्यित सहकारी युनियन लिमिटेड:

तक्ता 5.1
वर्ष इन्व्हेंटरी सध्याची मालमत्ता SIZE
2005-06 14,42,27,283,9 २७,७७,७३,४५४,४५ ५१.९२%
2006-07 12,97,30,906,5 29,69,44,628,1 ४३.६८%
2007-08 १५,३६,२४,७९४,७ 34,63,20,480,1 44.35%
2008-09 13,53,55,308,3 32,67,99,568,8 ४१.४१%
2009-10 १७,८२,६४,०६८,७ 41,20,83,934,0 43.25%
 SIZE

60.00%
51.92%
50.00% 43.68% 44.35%
41.41% 43.25%
40.00%

30.00% SIZE

20.00%

10.00%

0.00%
2005-06 2006-07 2007-08 2008-09 2009-10

अर्थ:
टेबल 2005-2010 च्या कालावधीत निवडलेल्या एंटरप्राइझमधील इन्व्हेंटरीचा आकार दर्शवितो. या अभ्यासात एकू ण
चालू मालमत्तेचा सर्वात महत्त्वाचा घटक इन्व्हेंटरी बनवल्याचे टेबलवरून स्पष्ट होते कारण ती एकू ण चालू मालमत्तेच्या सरासरी
52 टक्के आढळते. कृष्णा डिस्ट्रिक्ट मिल्क प्रोड्युसर्स म्युच्युअल एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन
लिमिटेड मधील इन्व्हेंटरीचा आकार 2005-2006 मध्ये 48.21% वरून 44.27% आणि 2005-2006 मध्ये 48.21%
वरून 44.27% पर्यंत वाढला आहे आणि 2074-2074% पर्यंत वाढला आहे. अभ्यास कालावधीत आणि
हळूहळू 2007-2009 मध्ये 51.92% वरून 43.68% पर्यंत कमी झाले आणि 2010 मध्ये 43.68% वरून
44.35% पर्यंत वाढले.

• कारण:
हे किमतीतील चढउतार आणि मक्तेदारी पुरवठादारामुळे होते.

• सूचना:
स्वतःचे उत्पादन युनिट सुरू करणे किं वा निवड करणे चांगले. पर्यायी पुरवठादारासाठी.
इन्व्हेंटरी टर्नओव्हर रे : $
कंपनीकडे असलेल्या सर्व प्रकारच्या समभागांच्या याद्या स्टॉक म्हणून गणल्या जातात.
हा संबंध ती वारंवारता व्यक्त करतो ज्यासह ऑपरेशन्सद्वारे इन्व्हेंटरीची सरासरी पातळी
बदलली जाते. जर प्रमाण जास्त असेल तर याचा अर्थ असा की स्टॉकचे अल्प कालावधीत
विक्रीमध्ये रूपांतर होते. यामुळे कं पनीला चांगला नफा मिळेल. जर इन्व्हेंटरी वेगाने पुढे जात असेल तर
कंपनीची शॉ1र्टटर्म सॉल्व्हेंसी देखील चांगली स्थितीत आहे. इन्व्हेंटरी टर्नओव्हर रे चा
चाशो
वापर विक्रीची कार्यक्षमता आणि कं पनीच्या इन्व्हेंटरी गुणवत्तेसाठी मौल्यवान उपाय म्हणून के ला जाऊ शकतो. उलाढालीचे
प्रमाण खालील गुणोत्तराच्या मदतीने मोजले जाते:

विक्री के लेल्या वस्तूंची किं मत

इन्व्हेंटरी टर्नओव्हर रे =$ ---------------------------
सरासरी इन्व्हेंटरी
या गुणोत्तराचा परिणाम कृ ष्णा जिल्हा दूध उत्पादक परस्पर सहाय्यित सहकारी संघ मर्यादित:

वस्तूंची किंमत 2005-06

S.NO ष
वि षशे AMOUNT
१ पाचराइज्ड
दुधाची श्च विक्री ८३,०३,२८,४९६.५५
2 UHT दुधाचीविक् री ८,४६,२४,६३७.९२
3 -उत्पादनांची विक्री
द् वि ४५,२५,२७,८२५.१५
4 गुरांच्या चाऱ्याची विक्री करून ५,९७,३०,७०९.००
५ रूपांतरण शुल्काद्वारे 80,11,555.00
एकू ण १४३,५२,२३,२२३.६२

विक्री - एकू ण नफा

१४३५२२३२२३.६२ -२६३५१०२९७.४६=११७१७१२ ९ २६.२४

वस्तूंची किंमत 2006-07

S.NO ष
वि षशे AMOUNT
१ पाचराइज्ड
दुधाची श्च विक्री १०१,९६,३३,९८४.००
2 UHT दुधाचीविक् री ६,८७,७४,६२५.५०
3 -उत्पादनांची विक्री
द् वि ४८,५५,२२,३२३.४५
4 गुरांच्या चाऱ्याची विक्री करून ६,०३,३८,५२२.२५
५ रूपांतरण शुल्काद्वारे 31,77,292.00
एकू ण १६३,७४,४६,७४७.००
 विक्री - एकू ण नफा

163,74,46,747.00 -29,10,57,211.96= 134,63,89,524.00

वस्तूंची किंमत 2007-08

S.NO ष
वि षशे AMOUNT
१ पाचराइज्ड
दुधाची श्च विक्री 118,22,48,093.25
2 UHT दुधाचीविक् री ३,५६,३२,८४२.००
3 -उत्पादनांची विक्री
द् वि ४१,०४,०५,७६३.००
4 गुरांच्या चाऱ्याची विक्री करून ७,४६,३८,७५०.५०
५ रूपांतरण शुल्काद्वारे 1,66,60,011.50
एकू ण १७१,९५,८५,४६०.००

विक्री - एकू ण नफा

171,95,85,460.00 -32,65,51,326.36= 139,30,34,134.19

वस्तूंची किंमत 2008-09

S.NO ष
वि षशे AMOUNT
१ पाचराइज्ड
दुधाची श्च विक्री १४२,६६,०४,८२२.२५
2 UHT दुधाचीविक् री ७,३४,७५,४३९.००
3 -उत्पादनांची विक्री
द् वि ४९,८०,०१,८५०.८३
4 गुरांच्या चाऱ्याची विक्री करून ८,९७,७९,०८७.००
५ रूपांतरण शुल्काद्वारे 80,92,315.00
एकू ण २०९,५९,५३,५१४.००

विक्री - एकू ण नफा

209,59,53,514.00 -33,67,96,345.76= 175,91,57,168.00

वस्तूंची किंमत 2009-10

S.NO ष
वि षशे AMOUNT
१ पाचराइज्ड
दुधाची श्च विक्री 170,22,53,004.77
 2 UHT दुधाचीविक् री ४,९१,६०,५९१.५०
3 -उत्पादनांची विक्री
द् वि ५५,९६,०५,४९४.२५
4 गुरांच्या चाऱ्याची विक्री करून ९,०७,५८,३२३.५०
५ रूपांतरण शुल्काद्वारे 1,17,95,410.00
एकू ण 241,35,72,823.00

विक्री - एकू ण नफा

241,35,72,823.00 -37,66,54,533.43= 203,69,18,290.00

सरासरी यादी 2005-06

ष
वि षशे रक्कम
उघडणे स्टॉक
दुधाचासाठासंपला ७,७१,६५,५२९.१२
गुरांचे चारा आणि बियाणे १६,६२,३९१.२५
दुग्धजन्य पदार् थां
चीखरे
दी 1,02,000.00
एकू ण ७८९,२९,९२०.३७
स्टॉक बंद
दुधाचासाठासंपला 11,55,04,647.65
गुरांचे चारा आणि बियाणे ६,५०,८८०.७५
एकू ण 116,155,528.40

= ओपनिंग स्टॉक + क्लोजिंग स्टॉक /2

= 97491724.38
सरासरी यादी 2006-07

ष
वि षशे रक्कम
उघडणे स्टॉक
दुधाचासाठासंपला 11,55,04,647.65
गुरांचे चारा आणि बियाणे ६,५०,८८०.७५
दुग्धजन्य पदार् थां
चीखरे
दी 2,04,97,875.00
एकू ण 136,653,403.40
स्टॉक बंद
दुधाचासाठासंपला ९,४९,८८,०८७.१३
गुरांचे चारा आणि बियाणे ४,४०,०७५.००
एकू ण 954,28,162.13

= ओपनिंग स्टॉक + क्लोजिंग स्टॉक /2

= 105,791,845.26

सरासरी यादी 2007-08

ष
वि षशे रक्कम
उघडणे स्टॉक
दुधाचासाठासंपला ९,४९,८८,०८७.१३
गुरांचे चारा आणि बियाणे ४,४०,०७५.००
दुग्धजन्य पदार् थां
चीखरे
दी 2,64,08,847.00
एकू ण १२१,८३७,००९.१३
स्टॉक बंद
दुधाचासाठासंपला १२,९५,५२,४१८.२३
गुरांचे चारा आणि बियाणे ४,९१,९४४.००
एकू ण 130,044,362.12

= ओपनिंग स्टॉक + क्लोजिंग स्टॉक /2

= 112,736,262.18
सरासरी यादी 2008-09

ष
वि षशे रक्कम
उघडणे स्टॉक
दुधाचासाठासंपला १२,९५,५२,४१८.२३
गुरांचे चारा आणि बियाणे ४,९१,९४४.००
दुग्धजन्य पदार् थां
चीखरे
दी ५,६६,७४,४६४.००
एकू ण १८६,७१८,८२६.२३
स्टॉक बंद
दुधाचासाठासंपला 11,18,43,938.42
गुरांचे चारा आणि बियाणे १३,५५,३६४.००
एकू ण 113,199,302.42

= ओपनिंग स्टॉक + क्लोजिंग स्टॉक /2

= १४९,९५९,०६४.३

सरासरी यादी 2009-10

ष
वि षशे रक्कम
उघडणे स्टॉक
दुधाचासाठासंपला 11,18,43,938.42
गुरांचे चारा आणि बियाणे १३,५५,३६४.००
दुग्धजन्य पदार् थां
चीखरे
दी ९,२५,५३,५४६.००
एकू ण 205,752,848.42
स्टॉक बंद
दुधाचासाठासंपला 15,16,03,116.00
गुरांचे चारा आणि बियाणे 10,42,833.00
एकू ण १५२,६४५,९४९.००

= ओपनिंग स्टॉक + क्लोजिंग स्टॉक /2

= 179,199,398.7

तक्ता 5.2
वर्षे विक्री के लेल्या वस्तूंची एव्हीजी इन्व्हेंटरी प्रमाण(वेळ)
 किंमत

2005-06 ११७१७१२९२६.२४ ९७४९१७२४.३८ १२.०१

2006-07 १३४६३८९५३५.२४ १०५७९१८४५.२६ १२.७२

2007-08 1393034134.19 ११२७३६२६२.१८ १२.३५

2008-09 १७५९१५७१६८ १४९९५९,०६४,३ 11.73

2009-10 2036918290 179199398,7 11.36

RATIO(TIMES)

13
12.72

12.5 12.35

12.01
12
11.73
RATIO(TIMES)
11.5 11.36

11

10.5
2005-06 2006-07 2007-08 2008-09 2009-10

अर्थ:-
वरील तक्त्यावरून असे लक्षात येते की, इन्व्हेंटरी टर्नओव्हरचे प्रमाण दरवर्षी घटले आहे. सन
2005-06 ते 2009-10 या कालावधीत ते 9.56 पटीने 12.72 पटीने वाढले आहे. ही कार्यक्षम यादी
व्यवस्थापनाची चाचणी आहे. जर कंपनीचे प्रमाण जास्त असेल तर कंपनीची कामगिरी चांगली असते.
इन्व्हेंटरी टर्नओव्हर रे शो
जास्त असल्यास ऑपरेटिंग सायकल वेगवान होते आणि शे वटी
कंपनीला जास्त नफा होतो.

इन्व्हेंटरी होल्डिंगचे दिवस:

इन्व्हेंटरी टर्नओव्हर रे चा
प शोरस्परसंवाद टक्केवारीच्या कालावधीत सरासरी
इन्व्हेंटरी होल्डिंग देतो. जेव्हा एका वर्षातील दिवसांची संख्या (365 म्हणा) इन्व्हेंटरी
टर्नओव्हरने विभागली जाते, तेव्हा आम्हाला इन्व्हेंटरी होल्डिंगचे दिवस मिळतात. इन्व्हेंटरी होल्डिंगच्या
दिवसांचा आकार खालील गुणोत्तराच्या मदतीने मोजला जातो:
३६५
इन्व्हेंटरी होल्डिंगचे दिवस = -----------------------------------------
इन्व्हेंटरी टर्नओव्हर रे $

कृष्णा डिस्ट्रिक्ट मिल्क प्रोड्युसर्स म्युच्युअली एडेड को-ऑपरेटिव्ह युनियन लिमिटेड ला लागू
केलेल्या या गुणोत्तराचे परिणाम:

तक्ता 5.3
वर्ष वर्षातील दिवसांची संख्या इन्व्हेंटरी कालावधी(दिवस)
टर्नओव्हर रे $
2005-06 ३६५ १२.०१ 30
2006-07 ३६५ १२.७२ २८.६९
2007-08 ३६५ १२.३५ २९.५५
2008-09 ३६५ 11.73 ३१.११
2009-10 ३६५ 11.36 ३२.१३
 Period(Days)

33
32.13
32
31.11
31
30
30 29.55
Period(Days)
29 28.69

28

27

26
2005-06 2006-07 2007-08 2008-09 2009-10

अर्थ:
टेबलवरून कंपनीच्या इन्व्हेंटरी होल्डिंग कालावधीचा कल. असे समजले जाते की
इन्व्हेंटरी होल्डिंगचे दिवस हळूहळू 38 दिवसांवरून 30 दिवसांपर्यंत कमी झाले आहेत, कारण इन्व्हेंटरी
टर्नओव्हर रे शो संबंधित आहेत. इन्व्हेंटरी
आणि इन्व्हेंटरी होल्डिंग कालावधी एकमेकां शी
होल्डिंगच्या दिवसांपेक्षा इन्व्हेंटरी टर्नओव्हरचे प्रमाण वाढल्यास कमी होते आणि उलट.
हे त्यांच्या इन्व्हेंटरीजचे शक्य तितक्या जलद विक्रीमध्ये रूपांतर करण्याच्या व्यवस्थापन
वते.
कार्यक्षमतेत सुधारणा दर्वतेर्श
निष्कर्ष :
1. कोणत्याही एंटरप्राइझच्या इन्व्हेंटरी मॅनेजमेंटच्या आकाराचा अभ्यास करणे
महत्वाचे आहे. या घटकाच्या व्यवस्थापनामध्ये सर्वोत्कृ ष्ट लक्ष देण्याची गरज ते ठरवते. अभ्यासाच्या
अंतर्गत एंटरप्राइझमध्ये इन्व्हेंटरीने एकूण मालमत्तेची मोठी टक्केवारी तयार
केली. एकूण मालमत्तेमध्ये ते सर्वात कमी 55 टक्के आणि सर्वाधिक 60 टक्के दरम्यान
ब दल ते .
2. चालू मालमत्तेची रचना यादीचे वर्चस्व आहे आणि 2001-02 मध्ये प्राप्त करण्यायोग्य चालू
मालमत्ते
चीरचनायादीआणिइतर चालू मालमत्ते
चेवर्च .
स्व आहे
3. KDMPMACUL चा इन्व्हेंटरी इंडेक्स आणि वाढीचा दर इतका आहे की, KDMPMACUL ची वार्षिक वाढ
.
नकारात्मक आहे
4. KDMPMACUL मध्ये प्राप्त करण्यायोग्य निर्दे "क
अशां
त्यंत असमान आहे. काही वर्षात
ते अत्यंत सकारात्मक असते तर काही वर्षात ते नकारात्मक असते. असमानता चांगली नाही.
5. काही यादी किमान स्टॉक किंवा पुनर्क्रमित पातळीच्या आधारावर ऑर्डर केल्या जातात.
6. विशिष्ट प्रकारच्या यादीचे मूल्यमापन करण्यासाठी कोणतीही विशिष्ट पद्धत अवलंबलेली नाही.
जलद हलणारे साठे.
स्लो मूव्हिंग स्टॉक.
हंगामी साठा.
महत्त्वाच्या वस्तू.

इन्व्हेंटरीजचे मूल्यांकन पूर्णपणे मॅन्युअल मूल्यांकन आणि संगणक मूल्यांकन

दोन्हीवर आधारित आहे.
सूचना :
a. जास्तीचे दूध काही हंगामात दीर्घकाळ टिकणाऱ्या द्वि-उत्पादनांच्या
उत्पादकांसाठी वापरण्याची योजना आखली पाहिजे.
b. कंपनीने सर्व सामग्रीसाठी सतत स्टॉक सत्यापन प्रणाली सुरू करावी.
c. कंपनीने यादीच्या चांगल्या नियंत्रणासाठी XYZ विश्लेषण आणि FSN विश्लेषण यासारख्या
काही प्रमुख इन्व्हेंटरी वर्गीकरण पद्धती सादर केल्या पाहिजेत.
d. चालू मालमत्तेच्या रचनेवर इन्व्हेंटरी आणि इतर चालू मालमत्तेचे वर्चस्व असते या संदर्भात कं पनीला चालू
मालमत्तेच्या विविध घटकांमध्ये संतुलन राखण्याचा सल्ला दिला जातो.
e. मक्तेदारी पुरवठादार असलेल्या सामग्रीसाठी स्वतःचे उत्पादन युनिट सुरू करणे
चांगले आहे, जेणेकरून ऑर्डरिंग कॉस्ट आणि कॅरीइंग कॉस्ट कमी होईल आणि
वेळेत साहित्य मिळू शके ल.
 निष्कर्ष
येथे KDMPMACU Ltd च्या अभ्यासावर आधारित निष्कर्ष काढण्याचा प्रयत्न के ला आहे.
अभ्यासात खालील बाबी समोर आल्या
 केडीएमपीएमएसीयू लि.ने किंचित प्रमाणित इन्व्हेंटरी पातळी राखली आहे
 KDMPMACU Ltd. EOQ पातळी समाधानकारक होती.
 KDMPMACU Ltd. ABC विले
षस
ण श्ले
माधानकारक होते
 KDMPMACU Ltd. रॉ मटेरियलची उलाढाल समाधानकारक होती
 एकूणच KDMPMACU Ltd. आर्थिक कामगिरी सकारात्मक होती.
  बिबिलोग्राफी

S.NO शी र्षक लेखक प्रकाक वर्ष

१. आर्थिक प्रसन्न चंद्र TMH नवी 2001
व्यवस्थापन दिल्ली
2. आर्थिक खान आणि जैन TMH नवी 2001
व्यवस्थापन दिल्ली
3. आर्थिक व्ही.के.भल्ला अनमोल, नवी 1998
व्यवस्थापन दिल्ली
4. उत्पादन आणि SNCharry TMH नवी 2000
ऑपरेशन व्यवस्थापन दिल्ली
५. उत्पादन आणि BLGoel प्रगती, नवी 2001
ऑपरेशन व्यवस्थापन दिल्ली

इतर संदर्भ:
1. KDMPMACUL चे नियमावली.
2. स्टोअर्स विभागाची नियमावली.
3. पाच वर्षांचा ताळेबंद (2003-08).
4. कृष्णा दूध संघ एका नजरेत.