Tạp chỉ Khoa học ĐHQCHN, Ngoại n gừ 24 (2008) 69-85

Văn hóa, giao tíìoa văn hóa và giảng dạy ngoại ngữ

Nguyễn Quang*

ỈGìoa Anh, T nrờng Đại học Ngoại n gữ , Đại học Q uocgia Hà Nộir
D ường Phạm Văn Dõng, Cữu Giâỵ, Hà N ộ i Việt Nam

Nhận ngày 08 tháng 01 nãm 200Ỗ

Tóm tit. Trong bài viếl này, các định nghĩa và các cách nhìn nhận khác nhau cúâ các nhà nghiên
cứu và các thế che khác nhau về "Vàn hỏa" được đưa ra bàn luận một cách có phô phán trưóc khi
tác giả bài báo dưa ra dinh nghĩa ricng của mình. Tác giả tiến hành phân loại các kiốu giao thoa văn
hóa và xotn xỏị cảc sốc/xung dột văn hóa. Tác giả cùng đưa ra các khuyêh nghi vẽ "Nội dung" và
' ' C á c h t h ứ c “ tỉép cận giao thoa văn hóa trong g i ả n g dạy n g o ạ i n g ữ n h ả ĩT ì g i ú p n g ư ờ i h ọ c t h ả n h

cỏng trong giao tiếp quỏc tế.

1. Đ ật vấn dể h ư ớ n g và tạo đích cho các ngh iên cứ u hay

' Văn hoá" đ â đ ư ợ c bàn lu ận từ xa xưa.
N hung có lẽ chư a bao giò vâh đ ể v ãn hoá lại
đư ọc quan tăm rộng rãi và sâu sắc n h ư hiện
n ay khi m à quá irình loàn cẩu h o á và quôc tê'
hoá ídù m uôn hav khòng} đ a n g xảy ra m ạnh
mõ, khi m à các đ ụ n g đ ộ văn hoá (dù tích cực
hay tiêu cực) đ a n g là điõu k hông th e tránh
khòL và khi m à s ự đòi hòi v ể g iữ gìn bản sắc
v ản hoá (n h ư m ột hộ quả) trở nẽn vỏ cùng
bứ c thiêt trước sự đe doạ cù a cái gọi là "C hủ
nghĩa đ ê'q u ố c văn hoá" (Cultural imperiaUsm).
2. V ãn h ó a là gi?
K hông ai có th ế nói chắc ch ắn hiện có bao
nhiêu đ ịn h nghĩa v ể văn hoá (có th ể là hàng
trăm?!). D uy có m ột d iếu rõ ràng: Cảc đ ịn h
nghla này đ ều đ ư ọ c đ ư a ra n h ằm đ ịn h
• DT S4-4-7224289
E-mail: ngukwang@yahoo.com
lu ậ n đ àm cụ thể.
T heo thiển ý , nhìn chung, các đ ịn h nghĩa
v ề vản hoá m à chúng tôi đ ư ọ c bie't, ò các m ức
đ ộ khác nhau, có th ế đ ư ợ c xêp v ào m ột hay
h ơ n m ột loại sau;
- Đ ối lậ p v ă n h oá v ớ i tự n h iê n , Ị ắ n k e t
p h à n C U N cú a co n nguơt v ớ i 'ỉ ụ N t í l Ê N va
p h ầ n N G Ư Ờ I củ a con tigười v ớ i V Ả N H O Á ,
• X á c đ ịn h v à n hoá trẽn cơ s ò x á c ỉậ p v à
n h ấ n m ạ n h v à o m ộ t!c á c y ể u t ố cấ u th à n h của
v à n hoá:
+ Xéí theo bản chSi hữĩi hình và vô hình của
các yếu tố cấu thành văn hoá;
+ X ét theo bản châì sở hữu, tư d u y và hàn/í
động cùa con ngưởi;
+ N han mạnh vào hành v i của con người;
+ Nhãh mạĩth vào hõũt động ý thức của con người;
+ N hăh mạnh vào tính bản sẳc của vản hoá;
+ X ét theo các khía cạnh khác nhau của tôhg
th ể văn hoá;
+ x ẻ t theo tống th ể các sản phẩm cùa tư d u ỵ
và hành vi được chia sẻ giữa các thành viẽn trong
m ột cộng đông.

69
70 Nguỵễn Quang Ị Tạp chỉ Khoa học ĐHQGHN, N ịồại ngữ 24 (2008) 69-85
2.1. Dôi lập vđrt hóa với tự nhiertr ^ắn kềi phan
con của con người vói thiẽrt n/ỉiên và phđn người
của con người với vãn hóa
Có ý kiêh cho rằn g "V ăn hoá là p h i tự
nhiên" (Culíure 1$ rion-ĩiatural). T heo đ ịn h
nghĩâ này, ngưcri ta có th ể hiếu răn g h'mh
n h ư có m ột n h á t cắt d ứ t k h o á t giữ a v ăn hoá
và tự nhiên: C ái gì đ ă ử iuộc v ể tự nhiên thì
không thuộc v ể v ăn hoá và n g ư ọ c lại. Nói
cách kháC/ h ìn h n h ư có h ai loại m ôi trư ờ ng
đổng nhâ't tro n g s ự đôi lập: m ôi trư òng tự
nhiên và môi trư ò n g văn hoá. N h ữ n g ngưòi
ủng hộ định nghĩa này thường đ ư a ra nhữ ng ví
d ụ sau đ ế củng cô'cái được gọi là "'chẳn tín" đó:
- M ột hòn đ á tổn tại ngoài thiên nhiên chỉ
đơn giản là m ột sản phẩm v ô thư ờng của tự
nhiên. N hư ng khi m ột can người m ông muội
nào đó nhìn thây nó^ thấy có th ế tận d ụ n g đư ọc
m ặt v át hay đẩu nh ọ n cùa n ó cho m ục đích
sinh tổn vụ lợi cùa rrủnh, anh ta bèn m ang nó
về và sử dụ n g nỏ cho m ục đích đó, nó sẽ không
còn là sản phấm của tự nhiên nữ a m à đằ trỏ
thành sãn phấm của văn hoá. Và nẽu đ ó là m ột
hòn đá tròn trịa đ ư ọ c anh tâ m ang vế, chè'tác
thành chỉêc rìu d ế p h ụ c vụ cho cuộc sôhg săn
bắn, hái lượm ò ia m inh thì nó ỉại càng rõ ràng
là m ột sản phẵm của văn hoá.
- M ột bụi th áo m ộc m ọc h o a n g d ã giữa
thiên nhiên là sản p h ẩ m cùa th iên nhiên đích
thực. N h ư n g khi ta bứng n ó lẽn, m an g v ế nhà,
trổng vào m ột chậu cảnh v à đ ặ t n ó lên bệ cửa
so vóí m ột chù đ ích th ẩm m ỉ n ào đ ó , nó rõ
ràng đằ là m ột sản p h ấm củ a v ăn hoá.
N ói tóm lại/ khi m ột thự c th ế (hiếu theo
nghĩa triêX học b ao gom cả hiện h ư u và phi
hiện h ữ u ) đ ư ợ c gắn kết vói m ộ t "ch ú đích
của con n g ư ờ i" {human intention) và/hoặc m ột
"th ao tác có chủ đích của con ngư ời" {human
touch), n ỏ sẽ Irờ th àn h m ộ t sán p h ẫm của văn
hoá. Tuy nhiên, việc đôì lập hoá và đ a n g lặp
hoá "thiên n h iên " và "v ăn h o á", theo chúng
tôi, có chỗ cẩn đư ọ c lạm bàn. Cái m à trư óc
khi có đ ư ọ c "chủ đích cú a con ngư ời"
và/hoặc "th ao tác có chủ đỉch cúâ con ngư òi"
đ ể trò th à n h sản p h ẩ m của v ăn hoá, hiển
nhiên, phải là m ột sản p h ẩ m cúa lự nhiên.
T rong h ằn g hà sa s ố n h ữ n g sản p h ẩm cúa tự
nhiên đó, chi có n h ữ n g sản p h ẩm có đ ư ọ c
d âu ấn của con người m ỏi trở th àn h sản
ph ẩm của v ăn hoá. D o vậy, có th ế suy d iễn là
v ăn hoá nằm tro n g tự nhiên, m ôi trư ờ n g ván
hoá năm tro n g m ôi trư ờ n g tự nhiên, sản
p h ẩ m của v ăn hoá là sản p h ẩ m đư ợc lựa
chọn và tạo tác từ các sàn p h ấm của tự
nhiên...; và n h ư xhẽ, việc đôì lập hỏa v à đẳng
lập hoá văn hoá và tự nhiên tỏ ra chưa ốn.
Có học giả lại xem xét m ôl q u a n hệ giữa
văn h o á vỏi tự nhiên th eo Hên khòi trong bản
cha't kép của con ngưòi. C on người là biếu
hiện cô đ ú c nha't của s ự dôì lập và hài hoà
giử a vản hoả và tự nhiên, ở con người có
tính C O N và tính NG Ư Ờ I; ngoại giới cũng
vậy! N ói cách khác, ngoại giói chính là "sự
kéo dài và m ỏ rộng" của con người. Cái
thuộc v ẽ tính C O N củ â ngoại giới chính là tự
n h ỉê n và cái biểu hiện tin h NGUỜI cùa ngoại
giỏi chinh lâ v i n hoá. C h ú n g đ ổ n g n h ất và
đổi lập, tirong tác và p h ả n tác, tư ong hỗ và
tư ơ n g phản, kìm n én và th ú c đẩy... Xin được
sơ đ ổ h o á q u an điếm n ày n h ư sau:
 M ột đại diện gân đây n h ấ t cho cách nhìn
nhận này là Kram sch. T heo tác giả (2000:4),
cách SUỊ/ ngẫm v ế vđn hớá là đâĩ lập nó
với tự nhiên. T ự nhiẽn (N ature) hàm chỉ cái được
sitìh ra và tăng trường một cách hừ u cơ (xuâì
phnt từ từ ì (ìtiĩìh "nứiicere'' có rt^Ịhĩa là "được
sinh ra"); Vúỉì hoá (Culture) hàm chi cái được
trông cay và chàm sóc (xuâĩ phát từ từ Latinh
"coỉerc'' có nghía là "căỊ/ trổrìỊỊ").
2.2. Xác định vãn hóa trên cơ sở xác lập và nhan
mạnh vào một/các yều to câu thành của vãn hóa
+ Xét theo b ản chất h ữ u h ìn h và v ô hình
cúa các yếu tố cấu th àn h v ản hỏa:
C ác nhà nghiên cứ u x uất p h á( từ q u an
điếm này cho rằn g văn hoá bao gom hai yếu
tố co b án là v ăn hoá v ậ t th ể (h ử u hình) và
v ăn h o á phi v ật ỉh ể (vô hình). C ác công trình
kiến trúc, các tran g p h ụ c d â n tộ c nghệ th u ật
ẩm th ự c ... là n h ữ n g biểu h iện củ a v ăn hoá
v ật thế; trong khi n h ữ n g đ iệ u d â n ca, d â n vũ/
nhũTìg lễ hội d â n gian là n h ữ n g th àn h
p h ẩn tạo nên văn hoá p h i v ậ t thể. Với cách
nh ận diện này, văn hoá hẩu n h ư chi bó hẹp
tro n g p h ạm vi các sàn phấm vản h o á (vật thế
và p h i v ậ t thê). C ác yếu tô' h àn h vi h ầu n hư
kh ô n g đ ư ợ c lư u xét và các ẩn tàn g văn hoá
n h ư giá trj, q u a n niệm , đứ c tin... h ẩu n h ư bị
coi nhẹ. Các nhà nghiên cứu văn hoá theo cách
nhin nhận này cỏ xu hướng nghiêng vể văn
hoá miêu tả, có nghĩa là, họ chú tâm hem vào
việc sư u tẩm và m iêu tả lịch đại các sản phẫm
văn hoá của m ột/nhiểu xã hội nhất định.
T uy cù n g xét văn hoá trên cơ sò các yêu
tô' h ữ u h in h và vô hỉnh, n h ư n g m ột s ố tác giả
khác lại n h ìn n h ậ n các sán p h ấm v ăn hoá nh ư
là các biểu hiộn h ử u hình củâ văn hoá; còn
các ấn tàn g v ăn hoá - n h ữ n g yêìi tô' Ihúc đẩy
n g ư ò i ta sáng tạo ra n h ử n g sản p h ấm văn
h o á đ ó theo cách m à chúng vôn thè', và do
vậy^ tạo ra b án sắc riêng ‘ đ ư ọ c họ coi là các
b iếu hiện v ô h ìn h củâ văn hoả. Levine và
A d elm an [1] là n h ũ n g tác giả theo cách nhìn
n h ậ n này. H ọ đ ã ''h io h hài h o á" khái niệm
v ăn hoá, n h ìn n h ậ n nó nh ư m ộ t n ú i b ăn g với
1/4 nổi trên và 3/4 chim d ư ó i m ặ t nước. Phẩn
nổi của núi b ă n g gợi lên cái h ữ u h ìn h của ván
72 Nguỵểĩt Quang ỉ Tạp dti Khoa hộc ĐHQCHNr Ngoại ngữ 24 (2008) 69-55
hoả và p h ần chim của nó g iú p liên tư ờ n g đ êh
cảc ẩn tàng của vản hoá. T heo Levine và
A delm an [1].
... N hư với một tảĩĩg băng, ta khó có th ể thăỵ
dxtợc phẫn lớn sự ảnli hưởft<i của văn hoá đôi với một
+ Xét theo bàn ch ất sở h ừ u , hr d u y và
hàn h đ ộ n g của con ngưòi:
M ột sô' n h à nghiên cứ u k h ô n g chi nhin
nhận vản hoá n h ư m ột tổng th ế m an g lính
"sản p h ẩm " m à còn xem xét Hnh "tin h Irạng"
và tính "q u ả trình" có liên q u a n đ ê h các sản
phấm văn hoá. N ói cách khác, yêu tố đ ộ n g
cá nhân. Phan nôi của văn hoà tí\ôn^ phải lúc nào
củng là cái tạo ra rứĩữrìg kfió khăn trong gừỉo văn hoá;
các khủi cạnh ấn tàng của văn ìwá tạo ra nhữ ng ánh
hưởng có ý nghĩa đôĩ với hành vi và tĩfơng tác [giao
tiêp - N guyễn Q uang] uới’ người khác.
cùa người sáng tạo ra sán p h am v ăn hoá đã
đ ư ợ c iư u xét. F errando có th e d ư ợ c coi là đại
diện cho xu h ư ó n g này Thpo ỶÁr fià
(1996:18),
Văn hoả ìà mọi th ứ mà ngxrời ta có, n g h i và
là m với tư cách ỉà một thành viền cùa m ột x à hội.
Và ôn g đ ư a ra $0 đ ổ sau:
 Nguyẻìỉ Quang / Tạp chi Khoứ kọc ĐHQGHN, Ngoại ngữ 24 (2003)
+ N h ân m ạ n h vào h àn h vi củ a con ngưcri
Các tác già theo xu h ư ớ n g n ày đ a p h ẩ n là
n h ù n g nhà n g h iên cứu vản h o á h àn h vi thuộc
cảc chuyên n g à n h khác n h au n h ư giao tiếp,
d ụ n g học, d ắ n tộc h ọ c n h â n học... H ọ nhâh
mạrứi vào tín h độ n g củ a v ăn hoá, v ào cách
Ihức, kĩ n ăn g , cơ chế... h àn h xừ củ a con
người. T rong th ự c lè^ họ đi sâu vào cái m à ta
gọi là 'H ạ v ăn hoá" (Low culture), có nghĩa
là vản hoá th ư ờ n g n h ậ t v ăn hoá sinh hoạt
ch ứ k hông p h ải la 'T h ư ợ n g v àn hoá" (H igh
culture) của v an chương, n g h ệ th u ậ t và âm
nhạc. W illiam s Ị2Ị khẳng định:
Văn lioá ỉà đời tìnrờtì<Ị
Ó ng đã làm rỏ hơn nhận định này khi cho
rằng:
Văn hoà là toàn bộ cách thức sôhg của một
dân tộc nhởì định
Ơ S u lliv an Ị3] cũng chia sẻ q u a n điếm này
khi n h ìn nhận:
Vătĩ hoá ỉà ỉìlĩừn^ cách thức mà ngirời ta
dôn^Ị thuận d ể tổĩì ttĩi
C ù n g đ ổ cập đen các cách thứ c sông,
K luckhohm e t al. [4] coi v ăn hoá n h ư động
k rr và p h im n g tién đ e tao ra sự n h ậ n diện
cho m ộ ị cộng đổng. Theo các tác giả,
Văìi ìwá là các cách thức maìĩỊỊ tính khuôn
mảu v ê s u ỵ n<Ịhị càffỉ nhận và phản ứng được đòi
hỏi và truyẽn tải chù \/êii bằĩiỊỊ các tirợnịỊ trinìg,
tạo nén nhừn^ị thành tụ v nôì bật của các nhóm
nỹườr, k ể cả hiện tliẴn của các tạo ìàc của chúng^;
côì ỉõi căn bản cùa văn hoá bao gom các ý niệm
truỵẽn thôhg (vi dụ. được lựa chọn và phái sinh
xét theo góc độ ỉịch sừ) và đặc biệt là các giá trị
gắn kẽì của chúng.
N h ấn m ạ n h vào kĩ n ăn g d o chịu ảnh
hưởng cù a chù n g h ĩa chứ c năng,
W ard h au g h [5] nhìn n h ận v ăn hoá như:
... k ĩ nãng mà ngirời ta phải có đ ể hoàn thành
dược nhiệm v ụ của cuộc sôhg thường nhật; chỉ
đôi với một sô 'it người, văn hoả mới đòi hỏi phải
có hiểu biêì it hoậc nhiều v ề âm nhạc, văn học và
nghệ thuật.
73
Có lẽ, cách n h in n h ận văn hoá theo góc
đ ộ h à n h vi đ ư ợ c th ể hiện rõ ràn g nhâ'l trong
đ ịn h nghĩa của G eertz (1977). Các yếu tô' tạo
d ự n g nẽn khái niệm ván hoa trong đjnh
nghĩa của tác giả đ ểu trực tiếp hoặc gián tiep
liên q u â n đ ến h à n h vi:
Xét v ế nh ân học^ văn hoá là:
a. Toàn bộ cách sõhg cùa một ngirời
b. Tài sản xa hội mà cá nhãn thụ đắc từ nhóm
của mình
c. Cách su ỵ n g h ị càm nhận và tin txtởng
d. Ỷ niệm triru tượng rút ra từ hành vi
e. Lí th u yẽĩ v ẽ cách thức troĩĩg đó một rthóm
người hành x ử trong thực t ĩ
f. N ơi lưu g iữ học van chung
g. M ột bộ dịnh hướng dược chuẩn hoá áoi với
nhĩm g vSn đ c lu ô n tái diễn
h. Hành vi được thụ âầc
í. M ộ i cơ c h ế cho chuăh m ực hành vi
ị. M ộ t bộ các k ĩ thuật điẽu chỉĩìh trĩỉớc môi
trư ờ n g và n líử n g n g ư ờ i kỉìác
k. Chãi kêĩ tủa của lịch sừ
i Sơ do, dicm sàn<Ị ỉợc và ma trậĩì của hành vi
+ N h ân m ạn h vào hoạt đ ộ n g ý th ủ c cùã
con ngưưi
N hiểu n h à nghiên cửu lại có xu hướng
nhấn m ạn h vào p h ẩn "Sinh th ế ý thức"
(CơrtsdoMS tro n g bàn chất kép cùa con
người. C ác đ ịn h nghĩa v ể văn hoá m à họ đ u a
ra, ò các m ứ c đ ộ khác nhau, đ cu khảng định
vai trò của ý th ứ c (cái g iú p con ngưcri vượt
lên đ ế p h â n biệt m in h với p h ấ n còn lại của
th ế giới đ ộ n g vật) tro n g việc tạo d ự n g văn
hoá. H ym cs {1972:36) tìn rằng:
Văn hoá của m ột x ã hội haơ gôm bai cứ diêu
gì mà người ta phải biẽt hoặc tin đ ể hành x ừ Ihtỉo
cách có th ế chop nhận được đõi với các thành viên
của nó và nó phải là n h ư vậy ớ bãi cứ m ột vai nào
mà họ chẵp nhện đôĩ với b ã cứ ai trong s ố chính
họ. Văn hoà, cái mà người ta phải học đ ẽ phân biệt
với di sản sinh học của hỌr phải bao gom sản
74 Nguyễn Quang / Tap chí Khoa học DHQCHN, Ngoại ngữ 24 (2008) 69-85

phấm cuỗĩ cùng của học vấn: kiên ìhức, hiểu m ột trội ^níp xác định một xã hội hoặc nhóm x ã hội.
cảch tương đoi theo nghĩa chung nhâĩ của từ nàỵ. N ó không chi bao gõm nghệ thuật và văn chương,
R ed d er a n d R ehbein (1980) xcm xéỉ văn mà còn cả cách thứ c sôhg, các quỵễn cơ bản của
hoá trên góc đ ộ d ụ n g học và n h ấ n m ạn h vào con người, các hệ thôhg giá trị, các truỵẽn thông
cái p h ẩm chất m à các tác giả n ày gọi là "công và đức tin.
cụ tâm lí" củ a v ăn hoá: UNESCO (H ội nghị loàn Ihẽ' g ió i v ể các
NêÍ4 x é t khái niệm văn hoá theo d ụ n g học, 'văn chính sách v ăn hóa. M exico City, [8]).
hoá' ỉà một "khúc đong diễn'' của các ừài nghiệm xã Văn hoá là m ột bộ các hệ thống tư ợ ng triTĩỉg
hội, các cấu trúc tư duy, các ìả vọng và các hành điễu chỉnh hành v i và tạo khả năng cho việc giao
động thực tế, "khúc đõng diễn" này có phăm chãi tiêp qua lại của m ột s ố lớn người, c ố k ê ì họ thành
của một "công cụ tăm i r (mental apparatus). m ột cộng đõng đặc thù và nôi bật.
M ộỉ m ặt nhẵh m ạnh vào khía cạnh ý thức U N ESCO (1996:108)
của văn hoá, m ặt khác khắng đ ịn h tính bán sắc
+ Xét theo các khía cạnh khảc n h au của
của văn hoá, H ofstede [6] lại cho rằng:
tổ n g th ể v ăn hóa:
Văn h o á ỉà s ự ỉập trình mang Hnh tập th ể củứ
B ođley (1994) có th ể d ư ợ c coi là đạ i d iện
trí nSo và s ự lập trình nàỵ phân biệt các thành viên
cho xu h ư ó n g này. Đ ịnh n g h ĩa m à tác già
cùa một nhóm hoặc một ioại người XJỚÌ các ihành
đ ư a ra cho th ây tính đâ d ạ n g c ủ a khái niệm
Xĩiên của một nhóm haỵ tnột ỉoại ngirời khác.
văn hoá và tính khá bicn của n ó tro n g các
* N hâh m ạnh vào tính bản sác của văn hóa
b ìn h diện đ ư ợ c xem xét:
N hiểu n h à nghiên cứ u (đặc b iệt là các nhà
a. EHnh nghĩa theo chủ đề, văn hơá bao gôm mọi
nghiên cứ u d ân tộc học và giao tiếp giao văn
thứ trong bảng danh sách các chủ đễ, hoặc các th ể
hoá) lại chủ Iru ơ n g n h â h m ạ n h vào tính bản
loại như: tố chức xã hội, tôn giáo hoặc kinh tề.
sắc tro n g các yếu tô' cấu th à n h củ a văn hoá.
b. D ịnh nghĩa theo lịch sử, văn hoá ỉà ải sàn
Các yêu tố này có th ế đư ợc n h ìn n h ận khác
x ã hội, hoặc truyền thõhg, được truyền tới cho th ế
n hau, n h ư n g tính b ản sắc củ a c h ú n g luôn
h ệ tu ư n g lai.
đ ư ợ c các học giả n ày nhân m ạnh
c. O ịnh nghĩa theo hành vi, văn hoá là hành vi
Tyỉor [7] p h á t biếu:
cùa con người đtrợc thụ đắc và chia sè, ìà mộl
Vản hoá, hiểu theo nghĩa rộn^ m ang tinh dân
cách sông.
tộc học, là m ột tống th ể phức hợp bao gâtn kiến
đ. D ịnh nghĩa theo chuấn mực, văn hoả ỉà các
thức, đức tin, nghệ thuật, đạo đirc, luật pháp,
ý niệm, các giá trị hoặc các qui tắc song.
phong tục cùng bâì c ứ khá năng và thói quen nào
e. D ịnh nghĩa iheo chức nãng, vản hoá là cách
khác mà một con ngirời có dược với iư cách là
con người giải íỊuyêì các van đ ề của việc thích
thành viên của một xã hội.
ứ ng với môi trĩíờng hoặc cùng chung $ôhg.
Riddell (1989:1) cho rằng v ăn hoá bao gổm:
f. D ịnh nghĩa theo tãm li, vàn hoá là m ột phức
... iSi cả cảc khía cạnh của đời sõng con người
hợp cùa các ỉi tưởng hoặc thói quen được thụ đắc
được các thành viên của một xă hội thụ đắc và
nhằm ngăn ngừa các x u n g lực tu ỳ h ứ n g và phân
chiữ sẻ.
biệt con ngiíời với th ú vật.
Tuy nhiên, cũ n g với việc n h â h m ạ n h vào
g. D ịnh nghỉữ theo cấu trúc, văn hoá bao gSm
tính b ản sắc củ a văn hoá, UN ESCO đ ã đ ư a ra
các ỉí tường, các tirợng trư n g hoặc các hành vi đã
đư ọ c các đ ịn h nghĩa th ỏ a đ á n g xét theo cả
dược khuôn mầu hoá và có quan hệ tư ơ ng liên.
các yếu tố cằu thành:
Văn hoá là tổng th ể phức hợp của những đặc h. Định nghỉa theo tượng trưng, vản hoá dựa
trên n hữ ng ý nghĩa võ đoán dược một x ã hội chia sẻ.
tính tinh thẩn, vật châi, trí tu ệ và tình cảm nôi
 Nguỵễìì Quang Ị Tạp chí Khoứ học DHCJCHN, Ngoại rxỊữ 24 (2006) 69-35
+ Xét theo tố n g th ế các sản p h ẩ m của ý
thứ c và h àn h vi d ư ợ c chia sẻ g iữ a các thành
viên tro n g m ột cộng đổng:
C ù n g ch u n g cách nhìn n h ậ n theo khuynh
h ư ớ n g n h âh m ạn h vào các khía cạnh vô h ìn h
và phỉ v ậ t th ế của v ăn hoá^ n h iếu n h à nghiên
cứ u n h ậ n d iện v ăn hoá n h ư là tống th ể các
sản p h ẩm của ý th ứ c và h à n h vi. Các định
nghía theo h ư ớ n g này th ư ờ n g đ ư ợ c các nhà
nghiên cứ u giao v ăn hoá, giao tiếp, d ụ n g học,
ngôn n g ữ học xẵ hội và n g ô n n g ữ học tâm lí
viện đ ẽh đ ế kiẽh giải nhiểu hiện tư ợ n g sừ
d ụ n g n g ô n n g ữ tro n g giao tiếp nội v ăn hoá
và giao vằn hoá.
Theo xu hư ớ n g này, Levừie và A delm an
[1] cho rằng:
Văn hoá là một phông m t được chia $ẻ (ví dụ:
phông ncn v ề ÌỊUÔC gia, dân tộc, tôn giáo) xuăì phải
tìĩ mệì ngôn ngữ và yhong cách giao tiếp chung, các
phonỊỊ tục, đức tirĩ, tlỉái độ và giá trị chung.
Ỷ th ứ c rõ tính bản sắc cù a văn hoá,
nhuTìg v ẫn n h ấn m ạn h vào ý nghĩa là sản
p h ẫm củ a ý thứ c và hành vi, R ichards el al.
{1999:94) k h ẳn g định:
Vân hon là fnh<Ị th ế rác đứ c tin, thái đô,
phong tục, hành vi, thói (Ịuen xẵ hộ i., của các
thành viên trong m ột x ã hội íihâì định.
Bank et al. [9] đẵ đ ư a ra m ột n h ận xét
m ang tín h tô n g k ế t khá thoả đ á n g về các cách
xác đ ịn h khải n iệm v ăn h o á h iện nay. Theo
các tác giả:
N gàỵ nay, phan lớn các nhà khoa học x ă hội
nhìn rthậrt vãn hoá trước hẽì là bao gõm các khía
cạnh m ang tính tượng tn m g , ý niệm và phi vật
th ể cùa các xă hội con người. CỐI lõi của một nền
vân hoá không phải là các tạo tác, các công CW và
các ỵếu t ố văn hoá vật th ể khác của nó mà là cách
thức các thành viên trong nhóĩn diễn giải, sừ
dụ n g và tiẽp thụ chúng. Chính các giả trị, các
tượng in m g , các diễn giải và các cách nhìn đã
phân biệt một dân tộc này x>ới m ột dăn tộc khác
trong các x ã hội hiện đại hoá, chứ títô n g phải ỉà
75
các vật th ể vật chăì và các khía cạnh vật th ể khác
của các x ã hội con ngitời. Các thành viên cùa một
nền vàn hoá thường diễn giải ỷ nghĩa của các
tượng trưng, các tạo tác và các hành vi theo các
cách n h ư nhau.
D ự a v ào các cách n h ìn n h ậ n đ ã đư ợc
trìn h bày và n h ằm đ ịn h vị khái niệm cho m ục
đ ích ngh iên cứ u của m ình, ch ú n g tôi xin
đ ư ợ c đ ư a ra đ ịn h nghĩa sau:
Văn hoá cùa m ột dân tộc ỉà m ộ t tỔtiỊ th ể
phức hợp hao gổm những mà dân tộc đó
sáng tạo ra và thụ hợp được (cả vậ t th ể và
phi v ậ t thê) cùng các cách thức m à dân tộc đó
hành xử tr m g những hoàn cành cụ thể; tổng
th ể này giúp phân biệt m ột dân tộc này vói
m ộ t dân tộc khác không chi xét theo tính có
hay không của các sản phẩm và hành vi dó,
mà còn xét theo cả tính ĩiểu lượng và cách
thức biểu hiện của chúng nửa.
3. C ác dặc tín h của v ản hóa
Có th ế có nhiẽu cảch khảc n h a u ừ o n g
việc xác đ ịn h các đặc tín h cũa v ăn hoá: C ó tác
gỉ ả n h ậ n dìyn chúng tro n g sự đối lập rh ú n g
vói các đ ặc tính của tự nhiên; cũ n g có tác giả
lại đôi lập hoặc dõng hoá c h ủ n g vóì các đ ặc
đ iểm cũa v ăn m inh... T uy nhiên, nhiểu nhà
ngh iên cử u, nhìn chung, đ ểu th ố n g nhâ't vể 6
đ ặ c tỉnh sau đ ây của v ăn hoá:
3.1. Vấn hoá không mang tính bâm sinh mà là sàn
pham cùa (Ịuá trình thụ đắc
Thực tê 'c ũ n g n h ư các kêl q u ả nghiên cứu
đ ẵ cho thay trẻ em sinh râ m ộ t cách tự nhiên
k h ô n g p h ái đ ẫ có sẵn các k h u ỏ n m ẫu v ề hành
vi và cách th ử c tư duy. Các k h u ô n m ẫu này
d ư ọ c c h ú n g th ụ đ ắc và tích tụ d ẩn đ ể thích
ử n g với m ôi trư ờ n g sôhg x u n g q u a n h với tư
cách v ừ â là cá n h â n v ừ â là th àn h viên cộng
đổ n g . C ác n h à ngh iên cứ u th iên v ể việc cha'p
76 Nguyễìí Quang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngũ 24 (20Ồ8) 69-85
n h ận thuyêt lu â n hổi, chấp n h ận tiền kiêp và
t r u y ế n k i ế p , n h ì n ch u n g , đ ể u k h ă n g đ ị n h t í n h
trư ờ n g tổn cũ a vô thứ c hoặc tâm thứ c hữ u
thức. D o vậy, họ th ư ờ n g đ ặ t vâh đ ể nghi ng ò
đặc tính này.
3.2. Văn hoá có khả năng truyẽh bá
N h iểu n h à n h â n ch ủ n g học cho rằn g văn
hoá đư ợc hiện h ữ u hoá b ằ n g các tư ợ n g
trư ng; và chính các tư ợ n g trư n g này đ ă g iú p
quáng bá các nội d u n g và k h u ô n m ẫu của
nển vảiì hoá đó, các tư ợng trư n g đ ó n g vai trò
lâ p h ư ơ n g tiện tru y ẽn bá, tro n g đ ó hiệu q u ả
n h ất là các tư ợ n g trư n g giao tìêp (cả n g ôn tử
và phi ngôn từ, cả n g ô n th a n h và phi ngôn
thanh).
3.3- Văn hoá mang tính động
Các ẵn tàng văn hoá n h ư g iá trị, q u a n
niệm , đ ứ c tín, thói q u en , p h o n g tục, câm kị...
theo thời g ian và tro n g sự tư ơ n g tác với các
nền v ăn hoá k h á c à các m ứ c đ ộ khác n hau,
lu ô n thay đổi theo hư ớ n g chôl b ò và tiếp
nhạn, loại trừ VÀ sán g iặo nh&m đ u y lr\ ỉ>ự
tổn tại, gia tăng sự p h á t triến và bảo toàn tính
b ản sắc củ a nển v ăn hoá đó.
3.4. Văn hoá m ang tính tựa chọn
T ính ỉựa chọn củ a ván hoá k h ông nên
đ ư ợ c hiếu m ột cách đ ơ n giản là việc lự a chọn
cái này và bò q u a cái kia, ch ap n h ận k huôn
m ẫu h àn h vi này và từ chôl k h u ô n m ẫu h àn h
vi kiâ. N ó cu n g can d ư ợ c h iếu theo tín h liẽu
lư ọng v à theo cách thứ c biếu h iện củ a cái
đư ợ c lự a chọn đỏ. Vỉ dụ:
* T ính liều lượng: ỈChi p h ả i th ô n g báo với
ai đ ó m ộ t thông tin k hông có lợi cho a n h ta,
cả nguờ i Việt và n g ư ò i M ĩ đ ể u có x u h ư ớ ng
sử d ụ n g các chiêh lược g ián tiê'p n h iều hon
b ìn h thư ờng. T uy nhiên, n g ư ò i Việl nhìn
chung s ử d ụ n g chủng với tăn su ấ t cao h a n so
với ngư ởi Mĩ.
• C ách th ứ c biểu hiện: C ùng th ế h iệ n sự
xin p hép, n h ư n g tro n g khi ngư ời M ĩ á p d ụ n g
hàn h đ ộ n g lòi nói gián tiê'p m ang tín h ư ớm
th ứ cao:
- M ữỵ I come in? (Em có th ể vào lớp được
không?)
Thì người Việt lại viện đêh hành đ ộ n g lòi
nói trực tiêp đi kèm vói các hình thức xư ng hô
và các dâu hiệu từ vụng*tình thái vói chức năng
xác định ửiê'thượng phong của người nghe:
- Dạ, thây cho em vào ỉớp ạ.
3.5. Văn hoả ỉà m ột chinh ìh ẽ với các thành to
tương liẽn
V ăn hoá có th ể dư ợc coi n h ư m ột sin h th ể
có tính hệ th ô n g cao. C ác th àn h tố tạ o n ên hộ
thống đ ó cỏ q u a n hệ tư ơ n g liê a tư ơ n g tảc
ch ặt chẽ. N ếu m ộ t thành tố hay m ộ t k h u vự c
nào đ ó cùa v ăn h o á d o m ột tác đ ộ n g n ào đó
m à thay đổiy n ó sẽ kéo theo sự thay đổi^ ỏ cảc
m ứ c đ ộ khác n hâu, của các th à n h tỡ^h o ặc kh u
vự c khác. Ví dụ: N gày nay, khi ẩn tàn g giá trj
vẽ vaj tro của ngươi p h ụ n ử d ư ọ c đ ẽ cao Ihi
h à n h vi giao tiêp của họ dôl vái n am giới
cũ n g thay đăí.
V ọ nói vớ i chổng:
+ T n rỏ c kia: Dạ, ịhẵy em đ i làm v ĩ rổi đấỵ ạ.
+ N gày nay: A n h ve đây à.
3.6. Văn hoá m ang tinh bản tộc tru n g tâm
(ethnocentric)
T hông th ư ờ n g , ngư òi ta sính ra Vâ lớn lẽn
tro n g m ột n ển v ăn hoá n h ấ t đ ịnh. C ác ẩn
tàn g v ăn hoá của m ộ t xẵ hội trong đ ó ngưcrỉ
ta sôhg và các trảỉ n g h iệm m à n gư òí ta có
đ ư ợ c cù n g các h àn h vi ứ n g xử của s ố đông
n h ữ n g ngưèrí x u n g q u an h g iú p ngư ời ta hình
th à n h "giản đ ổ văn hoả" (cultural schemata)
cho chính n ù n h . Giảỉi đ õ văn hoá này đư ợc
 Nguyễn Quang Ị Tạp chí ìơioa học Đ H Q C H K Ngoại ngữ 24 (2008) Ể9-Í5
sứ d ụ n g n h ư m ộl công cụ đ ể n h ìn nhận,
p h án x é t lí giải,., các hiện tư ợ n g và h à n h vi
khác nhau. N gưòí ta coi các g iá quan
niệm , đ ứ c tin, thói quen, p h o n g tục... của văn
hoá m ình là đ ú n g đắn và các h àn h vi ứ n g xử
của các th àn h viên ỉro n g cộng đ ổ n g họ là phù
hợp. Cái gì khác hoặc ngư ợc lại đ ều ít nhiểu
bị nhìn n h ận tiêu cực (sai trái^ dị thư ờng, kỉ
quặc...). Đ ảy chính là biếu h iện của tính bản
tộc tru n g tâm . N h ữ n g ngư ời th u ộ c n ển văn
hoá đ ể cao lịch sụ d ư ơ n g tính th ư ò n g phê
ph án các th à n h viên của nển v ăn hoá thiên vể
lịch sự âm lính lâ "lạnh lùng'^ "k h ó gần".
T rong khi đ ó n h ữ n g n g ư ò i th u ộ c nển văn
hoá đ ể Câo ỉjch s ự âm tính iại th ư ò n g chê bai
các th àn h viên của nển văn hoá th iên v ể lịch
s ự d ư a n g tính là "thọc m ạch", "hie'u sự".
4. G iao th o a v ăn hóa là gi?
G iao thoa văn hóa, th eo cách hiếu của
chúng tôỉ, là s ự tư ơng tác g iữ a cảc n h ỏ m xã
h ộ i (social groups), g i ữ a c á c t i ế u v ả n h ó a (SMỈ?-
cuỉtures), giử a các vàn hóa tộc ngư ời {ethnic
cultures) và g iữ a các nển văn h ỏ a (cultures)
khác nhau. Sự tư ơng tác (hay giao thoa) ván
hóa này đ ư ợ c th e hiện ở các kiếu loại sau:
• T ư ơ n g tác nội vản h ó a U n tra -c u ltu ra l
in tera ction): T ương tác nội v ăn hóa đư ọ c
hiếu là sự /q u ả trình tư ơ n g tác g iữ â n h ữ n g
đôi tác sống tro n g cù n g m ộ t quôc gỉa và có
cùng m ộ t p h ô n g nêVi v ăn hóa. N ó b ao gõm:
- Tifơn<Ị tác nội vãn hóa nội nhóm (Intra-
cultural interaction w ith in group): C ác đôl
tác thuộc v ể cù n g m ột n h ó m xã hội (ví dụ,
tư ơng tác g iữ a hai người nô n g dân)
- Tương tác nội vân hóa giao nhóm (Intra-
cultural interaction across groups): Các đôi
tác thuộc v ể các nhỏm xã hội khác n h au (ví
dụ, tư ơ n g tác giữ a m ộ ỉ d o a n h n h ẳ n và m ột
nhà ng h iên cửu).
- Tương tác nội văn hóa nội tiểu văn hóa
{Intra-cultural interaction w ith in subculture):
77
C ác đôi tác thuộc v ế cùng m ột tiểu văn hóa
(ví dụ^ tư ơ n g tác giữ a hai ngư òi m iền Trung)
- Tương tác nội vấn hóa giao tiểu văn hóa
(In tra-cultural interaction across subcultures):
C ác đôi tác th u ộ c v ẽ các tiếu v án hóa khác
n h a u (ví d ụ , tư ơ n g tác gỉữ a n g ư ò i m iến Bắc
và n g ư ờ i m iễn N am ).
• Tưcm g tác liê n v á n h ó a (In ter-c u ỉtu ra ỉ
in tera ctio n ): T ư ơ ng tác liên v ăn hóa đirọc
đ ịn h nghĩa là sự /q u á tiin h tư ơ n g tác giữâ
n h ữ n g đôì tác sõVig tro n g cù n g m ộ t quô'c gia,
n h ư n g thuộc v ể các v ăn hóa tộc ngư òí khác
n h au (ví dụ^ tư ơ n g tác giữa ngư ời K inh và
ngư ời H 'm o n g hoặc giữa ngư ời M ĩ gổc
A nglo-Saxon và ngưcri M ĩ gốc Việt).
• Tương tác giao v ỉn hóa {Cross-cultural
interaction): T ư ơ n g tảc giao v ắ n h ó a đ ư ợ c xác
đ ịn h là sự/quá trình tư ơng tác giữ a những đôì
tác sông ở các quôc gia khác nhau và thuộc về
các nẽn vản hóa khác nhau (ví d ụ , tưcmg tác
giữa ngưòi Việt và người Pháp).
• T ư ơ n g ti e xuyên v án h ỏ a iT ra n s-
c u ltu r a l in tera ctio n ): T ư ơ ng tác xuyên văn
hóa d ư ợ c hiếu là sự /q u á trình tư ơ n g tác giữa
n h ữ n g đôỉ tác sông tro n g cù n g m ộ t quốc gia
hoặc 0 các q u ô c gia khác n h a u v à /n h ư n g có
các p h ó n g ván M á kỉỉác nhdu. Q uđ iủnU
tư ơ n g tảc n ày chẰÍng k ilh m ột ảnh hường
v ăn hóa rõ rệt m a n g tính áp đ ặ t (vói các m ức
đ ộ khác nhau) của đôi tác này lên đôi tác kia.
N ếu chấp n h ậ n các đ ịn h n g h ĩa trên, ta sẽ
d ễ d à n g đ ổ n g th u ậ n rằng:
- T rong tư ơ n g tác nội văn hóa^ liên văn
hóa và giao v ăn hóa, ỏ các tình huôVig cụ th ể
và vói các m ứ c đ ộ khác nhãxi, s ự tư ơ n g tác
xuyên văn hóa đ ế u có khả n ă n g hiện diện.
- T rong các loại tư ơ n g tác trên, tư ơ n g tác
xuyên v ăn hóa d ễ có k h ả n ăn g tạ o ra các trục
trặc tro n g giao (hoa v ăn hóa nhâlt.
- G iao thoa v ẫn h ó a ỏ tu y ệt đại đ a sô' các
xã hội đ ều có tư ơ n g tác nội v ăn hỏa^ liên văn
hóa và xuyên v ăn hóa.
- Các xa hội m ỏ và hòâ nhập, ngoài các loại
tương tác trên^ đ ểu có tương tác giao vần hóâ.
78 Nguyễn Quang / Tạp chí Khoa hợc ĐHQCHN, Ngoại ngừ 24 (200S) 69-S5

5. Sốc và x u n g đ ộ t Iro n g g ia o th o a v i n hÓ3 tru n g tẵm , của việc k h u ô n m ẫu hóa v à của

đ ịn h kiêh.
Theo V alđes [lOỊ, sốc v ăn h ỏ a là m ộ t hiện Theo cách n h ìn n h ận cú a c h ú n g tôi, tro n g
tu ợ n g bao gổm từ n h ữ n g s ự k h ó chịu nh o p h ẩn lớ n các trư ờ ng h ọ p , x u n g đ ộ t văn h ó a là
nh ỏ đ ến n h ử n g k h ủ n g h o ản g tâm lí sâu sắc h ậu q u ả của việc diễn giải sai lệch h à n h vi
khi tiêp xúc vớ i n h ử n g n g ư ò ì đ ến từ các nến của ngirời khác. Các d iễn giải này chủ y ẻ li bị
v ản hóa khác. quí đ ịn h và q u y ê ỉ đ ịn h bời giản đ ổ v ăn hóa
C h ú n g tôi (2006) cho rằn g sốc v ăn h ó a là củâ ngư ời tíêp nhận. T ất cà c h ú n g tâ đếu chịu
cảm giác bâ't ổn, lo lắng, sợ hải/ so't r u ộ t Tnat sự k h ố n g chê^ s ự điểu khiến và sự qui đ ịn h
p h ư ơ n g hưcÍTìg, và d o vậy, th u m ình, b ấ t h ợ p
của p h ô n g n ế n v ă n hód của ch ín h ta. M ỗi cá
tác hoặc tỏ rd th ù đ ịch khi tiêp xúc với m ột
n h â n đ ề u có giản đ ổ văn h ó a củâ m ình V‘â nó
nhỏm xẵ hội, m ộ t tiểu văn hóa, m ột văn hóa
g iú p ta d iễn giải tính đ ú n g - sai, tô't - xẳ'u của
lộc ngư ời hay m ộ t n ển văn h ó a khác.
h à n h vi va s ự việc. G iản đ ổ n ày là sán p h ẵ m
T heo nhiếu n h à n g h iên cứ u v ăn hóa h àn h
của q u á trìn h tư ơ n g tác với n h ữ n g ngư òi
vỉ, giao thoa v ăn hóa v à d ẳn tộc học giao tiếp
th u ộ c cù n g p h ô n g n ến v ăn hóa v à với m ôi
(H ỵ m e s, Saville-Troike, Levine a n d A delm an,
trưcm g v ăn h ó a của tâ. N ó đ ư ọ c hình th à n h
S tew ard, Sam ovar a n d R ichard, C ondon and
bởi các ẩn tàn g văn hóa ch u n g của nhóm , củâ
Yousei. Valdes...)/ soc văn hóa thư ờng có
cộng đ ổ n g và của xã hội n h ư giá trj, q u a n
những biêu hiện tâm lí ’ xã hội d ú iú x yếu sau:
niệm , đ ứ c tìn, p h o n g tụ c, tậ p quán, trìn h độ
- Buon bã, cô đơn;
vản m inh, th ế c h ế chinh trị • xă h ộ i... thông
• Lo lẳng;
q u a giáo d ụ c và tư ơng tác với các thành viên
- Thaỵ đôĩ tinh tìnK trâm cảm, bấi lực;
khác. G iản đ ổ văn hóa của n h ữ n g ngưòì
• Cáu giận, bẩn gắt, ngại Hẽp xúc vói người khàc;
thuộc cù n g m ộ t nhóm xẵ hội, m ộ t tiếu văn
- Thiẽỉi tự tin;
hóa, m ột v ản hód tộc n g ư ờ i h ay m ột nến văn
- Cắm thay bđĩ on hoặc bãì cập;
h ó a tìiư ờ ng là tư ơ n g đ ổ n g ở các m ức đ ộ khác
• C àm th ẵ y m Si p h rơ n g h tfở fĩg , hị coi
nhau.
thưởng, bị ỉạm dụng, bị Ịợi dụng, bị khữi thác;
Khi tư ơ n g tác với m ột/các thành viên
• Không th ể giải cỊuỵêl được thậm chí nhữ ng
th u ộ c m ột n h ó m xa hội, m ộ t tiếu văn hóa,
vấn d ễ đơn giản nhai;
m ộ t v ăn hóa tộc ngưòỉ h ay m ộ t nến văn hóa
• Bàm ỉaỵ và lí tưởng hóa các ẩn tàng vãn hóa
khác, các đôl tác có xu h ư ớ n g diễn giải h àn h
của nhóm xã h ộ i tiểu văn hóa, văn hóa tộc người
vi của n h au ih e o n h ữ n g ch u ẩn m ực đằ đư ọ c
hoặc nẽh văn hóa của mình;
xảc lập tro n g g iả n đ ổ v ă n h ó a của m ình cũ n g
• Đánh m ãĩ bản sắc;
n h ư theo n h ữ n g trà i n g h iệ m v à kiến th ứ c
• Qwá gắng sứ c đ ể thụ đắc mọi th ứ trong
đ u ọ c chia sẻ vói n h ữ n g n g ư ờ i có cùng phông
nhóm x ã hội, tiếu văn hóa, vãn hóa tộc người
n ền v ăn hóa với m ình. T hái đ ộ v à h àn h vi
hoặc nẽn vàn hóa đích;
củâ h ọ cũ n g chịu tác đ ộ n g củd m ột loạt các
• H inh thành các khuôn mău v ẽ nhóm xã k ậ i
y ếu tcC tro n g đ ỏ có các ỵếu t ố ch ín h yếu sau:
tiồẮ văn hóa, văn hóa tộc người hoặc nẽn văn hóa
+ K h u ô n m ẫ u v à đ ịn h kiẽn : Đ ỏ là các
mà m ình tiẽp xúc;
p h ả n ứ n g tiêu cự c xẩy ra tro n g giao thoa vắn
hód. N h iẽu khi n h ử n g p h ả n ứ n g này không
Levine v à A d elm an [1] k h ẳn g đ ịn h rằn g
x u n g đ ộ t v ă n h ó a xay ra c h ín h ỉà kễ\ q u ả củ a
phải d o tư ơ n g tác thự c t ế g ây ra m à d o chịu
tác đ ộ n g của n h ữ n g đ ứ c tin c ố hữ u, tiẽn thụ
n h ữ n g d iễn giải sai lệch, củ a tính b ản tộc
 Nguyễn Quang ỉ Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 24 (2008) 69 85
m à ta có vẽ n h ó m xẵ hội, tiểu văn hóa, văn
hóa tộc ngư ời hoặc nển v ăn h ó a của đôì tác
giao tiêp. Levine và A d elm an [11] cho rằng
"nhữ ng đức tin được khái quát hóa m ột cách thúi
(Ịiiá hay "các khuôn mău" thường định hình các
quan niệm của mọi người v ề nhau. Khuôn mẫu
bắt nguõn và phát triển từ các nguân khác ìĩhau
n h ư chuỵện Cĩrời, sách giáo khoa, p h im ảnh và W
tuyến iruyẽn hình. Cảc khuôn mẫu tạo ra những
nhìn nhận thiếu chính xác v ẽ các nhóm tôn giáo,
chủng tộc và văn hóa. N h ữ n g đức tin m ang tính
khuôn mẫu làm chún<Ị tn không th ể nhìn nhận
mọi ngĩỉời như nhữĩĩg cả th ể với nhừ ng nét tinh
cách riêng biệt. N hững khuôn mẫu tiêu cực sẽ
dần đ ấ t định kiến: sự ngờ vực, $ự thiếu khớan
dung, haỵ sự thù hận đôĩ với các nhổm văn hóa
khác. S ự khác biệt giữa khái quát và khuôn mău
không phải ỉủc nàớ cũn^ dễ hiểu. N ếu s ự khái
quát là cứĩiỊỊ nhắc - khôríg cho phép chap nhận
yẽU tô'cá nhãn và thườntị khuyền khích s ự phán
xét man*Ị ịírth phê phán và tiêu cực - nó sẽ trở
ihành các khuôn mẫu'',
+ B ả n tộ c trung tâ m (E thnocentrism ):
T rong giao thoa văn hóa, các đôi tác giao liêp
Ihư òng có xu hư ớ n g cho rằn g đ icu m à h ọ và
n h ử n g n g ư o i c 6 c u n g p h o n g n e n vân h o a VỚI
họ tin là đ ú n g chắc chăn sẽ là đ ú n g . Và trong
rất íỉ trư ò n g h ọ p tư ơ n g tác văn hóa, các đôì
tác đ ểu luôn th ư ờ n g trự c với ý thứ c rằng
điểu đ ư ọ c coi là đúng/hay/tô't tro n g văn hóa
này có th ể là sai/dở/xâu tro n g v ăn hóa kia/
bời vì, nhìn chung, người ta th ư ờ n g có xu
hư ớ ng tin rằn g cái mà h ọ có là tố t nhất, cách
m à họ n g h i là hay n h ất và h à n h vi m à họ
thự c hiện là p h ù h ợ p nhất. D o vậy, họ
thư ờ ng đ ế cao các giá trị, q u a n niệm , đ ứ c tin,
hàn h vi ứ n g xử, p h ong cách g iao liếp ... trung
79
v ăn hóa h ọ và coi n h ữ n g gì khảc với n h ử n g
"ch u ẩn m ự c" đ ó là "p h i ch u ấn m ự c". Đ 6 là
cái m à Levine và A delm an [1] gọi là "thái độ
b ản tộc tru n g tâm " (ethnocentric attitudes) đôì
vói n h ữ n g n g ư ờ i đ ê n từ các n hóm xẫ hộỉ, các
Hếu văn hód, các v ăn hóâ tộc ngư ời và các
nẽn văn hỏa khác.
+ M ặ c cả m (C om plex): M ặc cảnx theo
"L ongm an D ictionary of English Language
an d C u ltu re" (1998:260) là "m ol tập hợp những
ước vọng, sợ hãi, cảm giác ... mang tính vô thức
và lăn Ịộn có ảnh hirởrtg đẽn hành vi của mội
người, đặc biệt là làm cho nó toi tệ h ơ n '\ Mặc
cảm bao gổm "M ặc cảm tự ti" (Inferiority
com plex) (m ột trạ n g thái tâm H tro n g đó
ngư ời ta tin răng m ình kém q u a n trọng/ kém
thông m in h ... h ơ n nhiểu so với nguờ i khác.
Ibid, 1998:675) và "M ặc cảm tự tôn"
(S uperiority com plex) (m ột trạng ỉhái tâm ỉí
tro n g đ ỏ ngư ời ta tin rằng m ình q u an trọng,
thông m in h ... h ơ n nhiều so với ngư ời khác.
Ibid, 1998:1357)
+ ...
T rong giao thoa văn hóa^ ỏ rất nhiều
trư ờ n g h ợ p cụ thể, chính giản đ ổ v ăn hóa cùa
các đ o ì tác cù n g các Xìiỉix nlệin òứi ỉdiiv
nhắc v ể ngưòi khác đ ã tạo ra n h ữ n g d iễn giải
sai lệch (misinterpretations) d ẫn đ eh cảc cách
hiếu sai lệch (m isunderstandings) và gẫy ra sốc
vản hóa (culture shock), Và d o bị sốc văn hóa,
họ sẽ có nhử ng hành xử sai lệch {misbehavhurs),
dẫn đêh tưcmg tác sai iệch (misintcractwns) và
tạo ra xung đ ộ t văn hóa {cultural conflicts). Và
h ậ u q u ả t â l y ê u là s ự ngÙTig t r ệ c ủ a q u á t r ìn h
tưong tác và họ p tác (breiJcdown o f interaction
and cooperation). Đ ẽ m inh họa, chúng lôi xin
đ u y c đ ư a ra sơ đ ổ sau:
80 NịỊuyễn Quang / Tạp chí Khoữ học ĐHQGHN, Ngoại ngừ 24 (2008) 69’85
6. G iao thoa v ăn h ó a và g ỉả n g d ạ y ng o ại n g ữ
6 .Ĩ. Nội dung
Theo ch ú n g tôi, nội d u n g g ỉao thga văn
hóa trong giảng d ạy ngoại n g ữ ỏ các cap
khác n h au (đại học, cao học th ạc sĩ, nghiên
cứ u sinh) nẽn b ao gổm , ỏ các m ứ c d ộ khác
nhau, các k h u vự c sau:
• Các ẩ n tả n g v ả n hóa: N ân g cao n h ận
thứ c vể n h ữ n g tư ơ n g đổ n g v à dị b iệt trong
các ã n tàng v ẫn hỏa như : giá trị, q u a n niệm,
đ ứ c tin, p h o n g tục, tậ p quán^ tru y ể n thông,
câVn kị, p h o n g cách tư ơ n g tác, trình đ ộ văn
m inh... Việc ý th ứ c đ ư ọ c n h ữ n g tư ơ n g đổng
và dị b iệt n ày sẽ g iú p ngư ời tham gia v ào các
h o ạt đ ộ n g giao thoa văn h ó a n â n g cao đưọc
đ ộ n h ạy cảm, trán h đ ư ợ c tính cô' chấp, giáo
điếu, k h u ô n m ẫu hóa, đ ịn h k iêh /th icn kiến,
b ản tộc tru n g tâm , m ặc cảm (tự ti, tự tôn)...
v à tạo ra tín h p h ù h ợ p tro n g các h o ạ t động
giao ử \ 0 à v ăn hóa.
 Nguyền Quang ỉ Tạp dti Khoa học DHQGHN, Ngoại ngữ 24 (2ỒỒ8) 69-S5
' Các b in h d iện p h ạ m trủ: Sự hiểu biết
(hay chi ít là ý thức) v ể n h ữ n g tư ơ n g đ ổ n g và
d ị biệt giư a các nhóm xẵ hội, các tiếu văn
hỏa, các văn hóa tộc n g u ò i hay các nển văn
hóa tro n g các tưcmg tác cụ th ế xét theo các
b ìn h d iện phạm trỉi là cực kì q u a n trọng. N ó
g iú p ta trá n h được, ở các m ử c đ ộ khác nhau,
n h ữ n g d iễ n giải sai lệch, n h ữ n g cách h iểu sai
lệch, n h ữ n g h à n h xử sai lệch, n h ữ n g tư ong
tác sai lệch và n h ữ n g n h ận xét sai lệch v ể các
đôì tác tro n g g iao ửioa v ăn hóa. T heo chúng
tôi, các b ìn h d iện phạm trù này cẩn đ ư ọ c xét
ở ba cap độ: có haỵ không (Qvaiĩabiỉitỵ\ liẽu
lượng th ề nào (proportionalitỵ) v à cách thức biểu
hiện ra sao {mữTĩi/estabiỉity). C ác b ìn h diện
phạm trù chính yếu bao gổm:
1. Chù quan tinh - Khách quan tính
(Subjectivity vs. O bjectivity): Các cách thức,
chiến lược đư ợc sử d ụ n g tro n g các h àn h vi và
đư ợc th ê hiện trong các biểu độl của hai văn
hóa đ u ợ c xét thiên vê' chú q u a n tinh hay
khách q u a n tính?
2. T rự c tiêp - GỉVí/i tiêp (D irectness vs.
Indirectness): C ác cách th ứ c chiến lược được
sừ d ụ n g tro n g các h àn h vi và đ ư ợ c th ê hiện
trong các bièu óậX Ì.ÙJ \ìáì vàn ỉióct đ ư ự c AL'l
thiên v ẽ trự c tiếp hay gián tiê'p?
3. Chinh xác - Phi chính xác (A ccuracy vs.
Inaccuracy): Các cách thức, chiến lược được
s ừ d ụ n g tro n g c á c h à n h v i v à đ ư ợ c t h ế h iệ n
tro n g các biểu đ ạ t củ a hai v ăn hóa đ ư ợ c xét
thiên v ẽ chính xác hay p h i chính xác?
4. Đ ộng - Tĩnh (D ynam icality vs.
Statical ity): Các cách thức, chiến lược đ ư ợ c sử
d ụ n g tro n g các hành vi và đ ư ợ c th ể hiện
tro n g các biếu đ ạ t củ a h ai văn h ỏ a đư ợc xét
thiên v ễ đ ộ n g h ay tĩnh?
5. Hạ m ình - Khẳng định m ình (Self-
ab asem en t vs. Self-assertion): C ác cách th ứ c
chiến lư ọ c đ ư ợ c sử d ụ n g tro n g các h àn h vi và
đ ư ợ c th ế hiện tro n g các b iểu đ ạ t củ a hâi văn
hóa đ ư ọ c xét th iê n v ế việc biểu lộ s ự h ạ m ình
hay s ự k h ẳn g đ ịn h m ình?
81
6. Lịch s ự dương tinh - L ịch $ự âm tỉnh
(Positive politeness vs. N egative politeness):
C ác cách thứ c, chiên lược đ ư ợ c s ử d ụ n g
tro n g các h à n h vi và đư ợc th ể h iện tro n g các
biểu đ ạ t của hai văn h ó a đư ợc xét thiên v ể sự
q u a n tẳnv chia sé (lịch s ự d ư ơ n g tinh) hay sự
t ô n t r ọ n g t í n h r ỉ ẽ n g t ư (lịc h s ự â m t i n h ) ?
7. Trừu tượng - C ụ th ể (A bstractness vs.
C oncreteness): C ảc cách thức, chiến lược
đ ư ọ c s ử d ụ n g tro n g các hành vi v à đ ư ợ c th ể
hiện tro n g các biếu đ ạ t của hai v ăn hỏa đirọc
xét thiên v ể trừ u tư ợ n g hay cụ thêV
8. D u y cảm - D u y lí (Sentim entality vs.
Rationality): C ác cách thức, chiẽh lược được
s ử d ụ n g tro n g các h à n h vi v à đ ư ợ c Ihể hiện
tro n g các biểu đ ạ t của hai văn hóa đ u ợ c xét
thiên v ề tín h d u y cảm hay tín h d u y lí?
9. Tôn ti - Bình đẳng (H ierarchy vs.
Equality): C ác cách thức, chiéh lược đư ợc sử
d ụ n g tro n g các h àn h vi và đư ợc ỉh ể hiện
tro n g các biểu đ ạ t cù a hai văn h ó a đư ợc xét
thicn v ế việc biểu lộ tính tôn ti hay tính bình
đẳng?
10. H ướng nội - Htrớng ngoại (Introversion
vs. Extroversion): C ác cách thức^ chiến lược
đ ư ự c s ử d ụ n g tr o n g LấL lid iỉh vi Vd lỉu ự c ih c
hiộn tro n g các biếu đ ạ t củâ hâi văn hóa được
xét Ihiên v ể việc biểu lộ tính hư ớ ng nội hay
tính h ư ó n g ngoại?
11. Q ui thứ c • Phi (Ịui thức (Form ality vs.
Inform ality): Các cách thức, chiến lưọc đưọc
sử dụng trong các hành vi và được thể hiện
trong các biếu đ ạ t của hâi văn hóa được xét
thiên v ẽ việc biểu lộ tính trang trọng hay phi
trang trọng, tính công ửiức hay phi công thức?
12. ThiẾn v ẽ nhóm-Thiên v ẽ cả nhân (G roup-
o rien tatio n vs. Self-orientation): Các cách
th ứ c chỉêh lược đ ư ợ c sử d ụ n g tro n g các
h àn h vi v à đ ư ọ c d\ẽ' hiện tro n g các biểu đạt
cua hai v ăn hóa đ ư ợ c xét thiên v ế nhó m /tập
th ế (collectivism ) h ay b àn thân/cá nhân
(individualism )?
 82 Nguyễn Quang / Tạp chi Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 24 (2008) 69-85
13- Chu cảnh cao - Chu cành thãp (H igh-
context vs. Low-context): C ác cách thức,
chiến lưọc đ ư ợ c sử d ụ n g tro n g các h àn h vi và
đ ư ợ c thê’ h iện tro n g các biếu đ ạ t cù a hai văn
hóa đ ư ọ c xét thiên v ề việc iuiỉ ý đ ến cái " T h ế
nào" (the H ow ) hay cái "C ái g ì" (the W hat)
cúa nội d u n g tư o n g tác?
14. Tính neờm - Tính kiệm (R ed u n d an cy vs.
Economicality): Các cách thức, chiêh luọc
đư ợc sử d ụ n g tro n g các h à n h vi và đ ư ợ c th ế
hiện tro n g các b iểu đ ạ t cùa h ai v ăn hóa đư ợc
xét th iên v ê tính rư ờ m rà, tinh lê' cẩu kì hay
tính tìê \ kiệm , chân túc, m inh bạch?
- N h ữ n g p h ấ m ch ẫl cán có tro n g giao
th o a văn hóa;
N h ìn chung, các nhà n g h iên cứ u v ế giao
thoa văn hóa, d ân tộc học g iao tiếp, giao tiếp
giao văn hóa... đ ểu đô n g th u ậ n rằn g n h ữ n g
ph ấm châ't sau đ ây là râ't cãn thiêỉ đôì với
n h ữ n g ngư ời th am gia vào các h o ạ t động
giao thoa văn hóa, đặc biệt là giao tiếp
liẽn/giao vản hốa:
+ N h ận th ứ c đ u ợ c rằng tất cả các n ền văn
hóa đ ểu b ìn h đ ẳ n g n h ư n g khác biệt {all
cultures are equal b u t different):
- Đ iếu ta cho là đúng/tôV tích cực... tro n g
văn hóa cùa ta k hông p hải lú c nào cũ n g !à
đúng/tôV tích cực... tro n g vản hóa khác.
• C ái có th ế d ẫ n d êh thành công tro n g văn
hóa cùa ta chư a hẳn đ ã d ẫ n đ ê h th àn h công
trong văn hóa khác.
' Có ý th ứ c v ể dị biệt tro n g các ẩn tàng
văn hóa và n h ữ n g k h u vực d ễ gây sôc tro n g
giao thoa văn hóa: C ác giá trj, q u a n niệm ,
đ ứ c tín... tro n g các v ăn hỏa khác n h au , ở các
m ứ c đ ộ khác nhau, đ ểu khác nhau.
- Tiếp nhận một cách xây dựng vả có phê
p h án "cái m ói" {the "new") và "cái chưa biêl"
(the "unhum m ") cùa nhóm xả hội, tiếu văn hóa,
vàn hóa tộc ng u ò i hoặc nên văn hóa đích hoặc
nãy sũìh trong quá trinh giao thoa văn hóa.
- K h ách q u an : T rán h p h á n xét các thành
v iên thuộc n h ó m xẵ hội, tiếu văn hóa, văn
hóa tộc người hoặc n ển v ăn h ó a đích th e o các
ấn tàng v ăn hóa cúa v ăn hóa nguõn.
- Kiên nhẵn:
+ C ẩn kiên n h ẫn đ ế có thê’ hiếu và p h án
xét n hóm xã hội, tiếu v ăn hóa, văn h ó a lộc
n g u ò i hoặc n ển văn hóa đích m ộ t cách đ ú n g
đ ắn và công bằng;
+ C ẩn kiên nhẫn đ ể có thê' hiêu đ ư ợ c tại
sao cái m à ta tin là đ ú n g/hay/tốt... tro n g
n hóm xã hội, tiếu văn hóa, v ăn hóa lộc ngưòi
hoặc nển văn hóa n g u õ n lại bị p h án xét m ột
cách tiêu cực trong n hóm xã hội, tiếu văn
hóa, v ăn hóa tộc ngư òi hoặc nền văn hóa
đích và n g ư ợ c lại.
' K h o an d ung;
+ K hoan d u n g thậm chí đ ô ì với cà n h ữ n g
đ iểu không th ế (Tolerating even the intolerable ■
UNESCO);
+ N ghiêm khắc với b àn th ân và khoan
d u n g vói ngư òi khác.
- N h ạy cảm:
+ N hạy cảm đê p h á n đ ịn h và h àn h xử
p h ù h ợ p tro n g các tư o n g tác cụ th ế với các
th àn h viên th u ộ c n hóm xâ hội, tíếu v àn hỏa,
v ăn hóa tộc ngư ời hoặc n ến văn hỏa đích;
♦ Kê\ I|uẩ tù d lửùẽu ngtuẽn cửu nguun mọt
{primary research) c h o t h â y s ự n h ạ y c ả m c ó v a i
trò cực kì quan trọng trong việc m ang lại thành
công cho các tư ơng tác liên/giao văn hóa.
- C ó đ ẩ u óc q u a n sát; Q u a n sá t các cách
th ứ c h à n h xử, các p h ản ứ n g thái đ ộ và tình
cảm cúa đôì tác thuộc p h ô n g nẽn văn hóa
đích trong các tư ơ n g lác đ ặc th ù đ ế có các
hàn h vi p h ù hợp.
- T ô n trọ n g đ ố i tác: 'T h ế điện" ựacé) là
sản p h ấm tiên thiên của ý th ứ c và cùa tư cách
k ép của con n g ư ờ i {Tư cách cá n h ân - > 'T h ế
điện âm tính" (negative face) và 'T ư cách
th àn h viên" —> "Thể d iện d ư ơ n g tính"
(positive face)]. Việc lư u tâm , g iữ gìn v à đ ể cao
th ể d iện của đôl tác sẽ tạo th u ận lọi cho
tư ơ n g tác và h ọ p tác.
 Nguyên Quang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngừ 24 (2008) 69-85
- Không có tư tưởng bản tộc trung tâm:
T ính bản tộc tru n g tâm dễ tạo ra th ái đ ộ coi
thư ờng, k h ắt khe, n g hiệt ngẵ... đôì với n h ữ n g
ngư ời th u ộ c p h ô n g nển v ăn h ó a khác.
- K hông k h u ô n m ẫu hóa: K huôn m ẫu hóa
làm so cứng cách thức n h ìn n h ận cúa ta vể
nhữ ng người thuộc p hông nển văn hóa khác.
• K h ô n g d ịn h k ỉế n : Đ ịn h kiến lâ sản
p h ẩ m củ a củ a k huôn m ầu h ó a tiêu cực, của
sự thiêu hiểu biết và thiêíi tiếp xúc.
- K h ô n g m ặc cảm: M ặc cảm d ề d ẳ n đên
các h à n h vi thụ đ ộ n g và thái đ ộ yếm th e hoặc
các h à n h vi h u n g h ăn g và th ái đ ộ coi thường.
6.2. Cách thức
G iáo d ụ c v ẽ giao thoa v ăn hóa trong
g iảng d ạy ngoại n g ử tro n g bôi cánh hội n h ập
hiện nay k hông nên đ ư ợ c hiểu chi là nhiệm
vụ của m ộ t/m ộ l sô cá n h â n h ay m ộ t/m ộ t sô'
th ế c h ế cụ th ế nào m ặc d ù trách nhiệm m ang
tính h à n h chính và điểu p h ô i có th ể là cú a
m ộ t/m ộ t s ố cả n h ân hay m ộ t/m ộ t s ố th ể chê'
q u a n yêu. Việc giáng d ạy có th ế d o các cơ sỏ
đ ào lạo p h ụ trách với các đ ô ì tư ợ n g khảc
n h au (chính qui hoăc phi chính qui), các hình
thứ c học khác nhau (tập tru n g hoặc phi tập
trung) và các khóâ học khác n h au (dài hạn
hoặc n g ắn hạn, p h ố th ô n g hoặc chuyèn biệt).
T uy nhiên, việc nhận thứ c đ ư ọ c tẩm quan
trọ n g cù a g iao thoa v ăn hóa iro n g q u á trình
hội n h ậ p quôc t ế và tro n g p h á t triển xă hội
lại là củ â toàn xẵ hội, và th ậm chi, toàn nhăn
loại. K hi các n h à lẵnh đạo, các n h à hoạch
đ ịn h chính sách có đ ư ọ c n h ậ n thứ c đ ú n g
đắn, h ọ sẽ đ ư a ra đ ư ợ c các đ ư ờ n g hướng,
chính sách, đ ịn h h ư ớ n g và tu y ên truyẽn
đ ú n g đ ắ n tro n g >ẵ hội, tạo ra m ộ t m ôi
tnròng chính trị - x ỉ hộỉ (socio-poiiticai
c o n te x t) th u ậ n lợi cho các h o ạ t đ ộ n g giáo dục
giao th o a v ăn hóa.
83
M ôi tnxcmg chính trị • xằ hội Uiuận lọi
n ày sẽ tác đ ộ n g tích cực lẽn m ôi trư ờ n g th ế
c h ế (cụ th ể là '*cảc co sỏ đào lạo”). T ran g thiêl
bi q u a n y ếu (m áy q u a y phim , m áy ghi âm,
các b ăn g hình...) p h ụ c v ụ cho g iản g dạy, học
tập, nghiên cứ u và th ự c hành sẽ đ u ọ c cung
cap. C ơ s à v ậ t cha't cụ th ế và đ ặ c thù (phòng
b ộ m ôn, p h ò n g chuyên đẽ, p h ò n g thu phát
chư ơ ng trình...) sẽ đư ợc xây đ ự n g hoặc tận
dụng... Tẳ) cả đ ế tạo ra m ột m ôi tn rờ n g th ể chế
Giứì {sta tic in stitu tic m a l context) ửiuận lọi.
M ôi trư ờ n g chính trị - xă hội th u ậ n lợi
này cũ n g tác đ ộ n g tích cực lên m ôi trư ờ ng
th ế c h ế đ ộ n g ịd ỵ n a m ic in s titu tio n a l
c o n te x t). C ác cán b ộ lãn h đạo n h à trư ờ ng, các
cán b ộ v à n h â n viên p h ò n g ban... sẽ tạo điểu
kiện th u ậ n lợi cho q u á trình d ạy * học •
ngh iên cứ u • th ự c hành.
Tác d ộ n g và đòi hỏi của m ôi Irưcmg chính
tri ' hội^ điểu kiện và khả n ắ n g của m ôi
trư ờ n g th ế chê^ trìn h đ ộ và khả n ăn g của
n g ư ờ i d ạy ịteacher), nh u cẩu, kỉ vọng, động
co và khả n ăn g của n g ư ờ i học (lea m er), sự
p h o n g p h ú và cập n h ậ t củâ n g u ổ n tàỉ liệu
(m a te ria ls) (cứng: giáo trình, tài liệu bẳt buộc.,.,
m ém : tat Itẹu đọc thèm, tơ phat...) se g iú p tạo ra
p h ư ơ n g p h á p , c h ư ơ n g trìn h và nộỉ d u n g
(m e th o d o lo g y , cu rricu lu m , s ỵ lỉa b u s) đ à o tạo
p h ù h ợ p vói các k h ó a học cg th ể v ể giao thoa
văn hód.
T ùy vào các đôi tư ợ n g cụ th ể với các khóa
học, cấp học cụ th ể m à nội d u n g cỏ th ế m ang
tỉnh lí th u y êỉ cao hoặc tính thự c h àn h cao. N ó
có th ể đ ư ợ c lổng g h ép vào các m ô n học, hoặc
đư ợ c đ ư a v ào ch ư ơ n g trình ngoại khóa, hoặc
là nội d u n g của m ộ t m ô n học lự a chọn hoặc
th ậm chí là nội d u n g của m ột m ôn học bắt
buộc. (Hi v ọ n g sẽ có d ịp đ ư ợ c trìn h bày chi
tiêl h ơ n v ế v âh đ ề này)
D ẽ m in h họâ, c h ú n g tồi xin đ ư ợ c đ ư a ra
sơ đ ổ sau:
84 Nguỵỉĩỉ Quang / Tạp đ ii Khoa học ĐHQCHN, Ngoại ngữ 24 (Z008) 69'85
7. K ết luận
G iâo thoa v ản hóâ là m ộ t th ự c tê; n h ữ n g
xung đ ộ t văn hóâ d ẫn đ ến n g ừ n g trệ tư ong
ịãc, chôl b ỏ h ợ p tả c >(ung đ ộ t b ạo lự c và
thậm chí, x u n g đột q u ằ n s ự là m ộ t thự c tê'
Việc nân g cao n h ận th ứ c củ a m ọi ngư ời v ể đa
d ạ n g văn hóa, việc tạo d ự n g ý tììửc vể nhữ ng
tưong đổng và dị biệt ư o n g giao thoa văn hóa
xét theo các ấn tàng văn hỏa và các bình diện
phạm b ù việc phát triển các phẩm ở iằ \ cẵn có
trong giao ứ\oa văn hóa đ ế tăng cường tỉnh
tưcmg tác và hợp tác là m ột yêu cẩu bứ c th iêi
Trong 'T h ập kỉ giáo d ụ c vì s ự p h á t triẽh
bển v ữ n g ' d o UNESCO v ừ a p h á t đ ộng, m ột
tro n g 7 nội d u n g cùâ b ìn h d iệ n v ăn hóa - xã
hội [trong tố n g s ố 15 nội d u n g cơ b ản ửìuộc
ba b in h d iện v ăn hóa - x l hội (7), m ôi truòng
(5) và kinh t ế (3)] đ ẵ xác d ịn h rõ vai trò củâ
đ a d ạ n g v ăn hód và hiêu biè't v ẽ giao thoa
văn hóa vi s ự p h á t triến bcn vững. G iáo d ụ c
v ể giao th o a v ăn hóa củ n g ch ín h là giáo dục
hiếu hiết. H iếu bỉê\ đ ế chằp nhậiv Kiếu biéỉ đ ế
khoan dung, hiểu h ìè \ đ ế hợ p tác và hiểu biet
đ ể vư ơn tới m ột sự p h át triển bển vững Bài
viêl này xin góp thêm m ột tiêhg nói đổng tình.
Tàỉ lỉệu tham khảo
[1] D.R. Levine, M.B. Adelmaiv Beyond Langưige'
Cross - Cutturaỉ Communication, Prentice Hall,
Inc. 1993.
[2] R. Williams, Culture Is O rdinary In
McKenzie (ed.)t Convictions, 1958.
 NịỊuyễn Quang / Tạp chi Khoa hạc ĐHQCHN, Ngoại ngữ 24 (2008) 69-85 85

|3ị K. ƠSullivaa Understanding Ways: (Eds.), Communication between Cultures.

CommunicaHn^ behveert Cultures, Southwood Belmont, CA: Wadsworth, 1984.
Press Pty Limited 80-92 Chapcl Street Marrick (7] R. Tylor, Primitive Culturs, Missouri Education,
Villo, NSW, 1994. 1871,
[4] c. Kluckhohm, W.H. Kelly, Culturr A Critical (8] UNESCO, World Conference on Cultural Policies,
Rfvieu> of ConcejUs and Definitions, Harvard Mexico City, 1982.
University Peabody Museum of American (9] J.A- Banks, C.A. McGee, Multicultural
Archaeology and Ethnology Pajx?re47,1945. Education, Needham Heights, MA; Allyn and
|5] R. Wardhaugh, An Introduction to Bacon, 1989.
SoàolinỊỊuisitcSr Basil Blackwell 1993. [lOj J.M. Valdes (cd.). Culture Bound, Cambridge,
[6] G, Hofstede, National Cultures and Corporate CƯP, 1995.
Cultures, In L.A. Samovar and R.E. Porter |11| D.R. Levine, M.B. Adclman, Bqfond Lũnguứge.
Prentice Hall, fnc, 1982.

Culture, cultural interaction and foreign language teachmg

N guyen Q uang

Dcịyartment o f English, College o f Foreign LanguứỊỊe,

Vietnam National Universit]/, Hanoi, Pham Van D ong Street, Cau d a y , H anoi Vietnam

In this article, different definiiions and conceptualisations of '"Culture" by different

researchers a n d instilutions are b ro u g h t to critical discussion; an d the a u th o r's o w n is presented.
Types of cu ltu ral interaction are classified and culturc shock/cultural conflicts - exam ined. The
"'W hat" and th e '"How" of cu ltu ral interaction are then recom m ended for foreign language
teaching to w ard successful international com m unication.