TEST 1 ÇÖZÜMLER SU DALGALARINDA GİRİŞİM

1. Kaynakların titreşim periyodu büyültülürse, kay- 3.

naklardan yayılan dalgaların dalga boyu büyür, merkez doğrusu
kaynaklar arasında oluşan düğüm çizgilerinin sa-
yısı azalır.
Dalga leğenindeki suyun derinliği azaltılırsa, kay- K1 K2
naklardan yayılan dalgaların dalga boyu küçülür,
kaynaklar arasında oluşan düğüm çizgilerinin sa-
yısı artar. m
Ardışık iki düğüm çizgisi arasındaki uzaklık dir.
2
Kaynaklar arası uzaklık küçültülürse, kaynaklar l artırıldığında iki düğüm çizgisi arasındaki uzaklık
arasında oluşan düğüm çizgilerinin sayısı azalır. artar, azaltıldığında ise azalır.
Buna göre, I ve II işlemleri tek başına yapılmalıdır. Kaynaklar arasındaki uzaklığın artırılması ve-
CEVAP D ya azaltılması iki düğüm çizgisi arasındaki uzaklığı
etkilemez.
Leğenin derinliği artırıldığında dalganın hızı, dolayı-
sıyla dalga boyu artar. Bu durumda iki düğüm çizgi-
si arasındaki uzaklık artar.
2. merkez
Kaynağın frekansı artırıldığında, V = l . f eşitliğin-
1 D.Ç doğrusu 1 D.Ç de hız sabit olacağından l azalır. l nın azalması
2 D.Ç 2 D.Ç iki düğüm çizgisi arasındaki uzaklığın azalması de-
3 D.Ç 3 D.Ç mektir.
CEVAP C

m/2 m/2 m/2 m/4 m/4 m/2 m/2 m/2

123 123123 123
K1 K2
123 123123 123
O
d
4. Merkez doğrusu
Kaynaklar arasında toplam 6 tane düğüm çizgisi dalga katarı oldu- 1.d.k 1.d.k

oluşması için; ğundan, sağındaki

K1 λ/2 λ/2 K2
d uzaklığının maksimum değeri, ve solundaki ilk dal-
d mak m m m m ga katarları arasın-
≤ + + + daki uzaklık,
merkez
2 4 2 2 2 doğrusu

d mak 7m m m
≤ d= + = m olur.
2 2
2 4
CEVAP E
7m
d mak ≤ olmalıdır.
2

d uzaklığının minimum değeri, 5. P noktasının kaynaklara olan uzaklıkları farkı,

d min m m m IYFI = |PK1| – |PK2| = 22 – 18 = 4 cm
> + +
2 4 2 2 l = 4 cm olduğundan yol farkı dalga boyunun tam
d min 5m katına eşit olduğundan n.dalga katarı üzerindedir.
>
2 4 YF = n.l
5m 4 = n.4 n = 1. dalga katarı üzerindedir.
d min > olmalıdır.
2 Kaynakların bulunduğu yerde önce dalga tepesimi
Buna göre, yoksa çukuru mu üretildiği verilmediğinden P nok-
5m 7m tası çift tepe yada çift çukur olduğunu bilemeyiz.
<d≤ olur.
2 2 CEVAP B
CEVAP D

DALGALAR 499
 6. 1. dalga
8.
merkez 1. dalga
katarı katarı merkez
2. dalga doğrusu
2. dalga 1.Dç doğrusu
katarı 1.Dç
katarı
1.Dk 1.Dk
P
0.dk.
X 2.Dç
2.Dç
Y
• S
K1 R O K2
Z

P ve R noktaları 1. dalga katarı üzerinde olduğun-

dan yol farkları eşit olup, K1 K2
|YF| = xP = xR = n.l = 1.l = l olur. Şekildeki görüldüğü gibi,
S noktası 2. dalga katarı üzerinde olduğundan yol X noktası 1. dalga katarı üzerinde, çift çukurdur.
farkı, Y noktası 1. dalga katarı üzerinde, çift tepedir.
|YF| = xS = n.l = 2.l = 2l olur. Z noktası 2. düğüm çizgisi üzerinde, düğüm
Desen üzerindeki P, R, S noktalarının kaynaklara noktasıdır.
olan uzaklıkları farkı xP, xR, xS arasında I. ve III. yargılar doğrudur. II. yargı yanlıştır.
xS > xP = xR ilişkisi vardır. CEVAP E
CEVAP A

7.
9.
1. DÇ merkez 1. DÇ
2. DK doğrusu 2. DK 1. düğüm
merkez çizgisi 2. düğüm
doğrusu X çizgisi
Z

Y
K1 •
O
K2
K1 • K2
O

Kaynaklar aynı fazlı olduğundan oluşan dalga ka- Düğüm çizgileri üzerindeki P noktası için yol farkı,
tarları merkez doğrusuna göre simetriktir. Merkez 1
|PK1 – PK2| = (n – ) m eşitliği ile bulunur.
doğrusu kaynakların tam ortasında olduğundan 2
1
üzerindeki bir noktanın K1 ve K2 kaynağına uzaklı- X noktası için yol farkı, dX = (1 – ) m
2
ğı eşittir. Dolayısı ile yol farkı sıfırdır. 1
=m
1. düğüm çizgisi üzerindeki bütün düğüm noktala- 2
rının kaynaklara olan yol farkı eşittir ve değeri 1
Y noktası için yol farkı, dY = (2 – ) m
1 1 2
|PK1 – PK2| = (1 – )m = m dır. 3
2 2 =m
Dalga katarları için yol farkı, 2
1
|PK1 – |PK2| = nm dır. Z noktası için yol farkı, dZ = (2 – ) m
2
2. dalga kadarı üzerindeki bir P noktası için yol far- 3
=m
kı, 2
olarak bulunur. Bu durumda
|PK1 – PK2| = 2m dır.
dX < dY = dZ olur.
Merkez doğrusu dalga katarıdır.
CEVAP C
Kendisine en yakın çizgi 1. düğüm çizgisidir.
CEVAP D

500 DALGALAR
10.
merkez
doğrusu
1.Dk 1.Dç 0.Dk. 1.Dç1.Dk
2.Dç 2.Dç
2.Dk 2.Dk
3.Dç 3.Dç
3.Dk 3.Dk
Y
4.Dç X Z 4.Dç

K1 K2

Şekildeki görüldüğü gibi,

X noktası 3. dalga katarı üzerinde, çift çukurdur.
Y noktası 2. düğüm çizgisi üzerinde, düğüm
noktasıdır.
Z noktası 2. dalga katarı üzerinde, çift tepedir.
I. ve III. yargılar doğrudur, II. yargı yanlıştır.
CEVAP C

DALGALAR 501
 TEST 2 ÇÖZÜMLER SU DALGALARINDA GİRİŞİM

1. Dalga katar sayısı, d.sinθ = n.l eşitliğinden bulu- 4. Doğrusal dalgaların ken-
nur. n dalga katar numarası, d ve sinθ ile doğru, l di dalga boyu (m) dan da-
ile ters orantılıdır. ha küçük aralıktan ge-
Kaynağın periyodu artırıldığında V =
m
eşitliğinde çerken dairesel hale ge-
~
T lirler. Bu olaya kırınım m
V sabit olacağından l dalga boyu artar. l arttı-
denir.
ğında ise n azalır.

d kaynaklar arası uzaklık artırıldığında n artar.

CEVAP B
Sıvının derinliği artırıldığında dalganın hızı dolayı-
sıyla dalga boyu artar. l arttığında ise n azalır.
CEVAP E 5.
1.DÇ merkez 1.DÇ
doğrusu

2. Girişim deseni üzerinde bulunan P noktasının kay-

naklara olan uzaklıkları farkı;
m
ise, P noktası 1. düğüm çizgi üzerindedir. K1
2 123O• 123 K2
m/4 m/4
I. yargı doğrudur.
Düğüm çizgileri oluşabilmesi için kaynaklar arası
2l ise, P noktası 2. dalga katarı üzerindedir. uzaklık,
m m
II. yargı doğrudur. d> +
4 4
5m
ise, P noktası 3. düğüm çizgisi üzerindedir.
2 m
d> olmalıdır.
III. yargı yanlıştır. 2
CEVAP D
CEVAP C

6.
3.
merkez 1. DÇ
doğrusu 2. DK K1 K2

Dalga leğeninde kaynaklar aynı anda ve eşit peri-

K1 yotta suya girip çıkınca;
•
O123123
K2
m/4 m/4
• Su dalgaları ilerlerken tepe ve çukurlar birbirini
Girişim deneyinde kaynakları birleştiren doğru takip eder.
üzerinde ard arda gelen iki dalga katarı veya dü-
• İki tepenin üst üste geldiği noktada genlik mak-
m
ğüm çizgisi arasındaki uzaklık , düğüm çizgisi ile simum alır ve bu noktaya çift tepe (Ç.T) denir.
2
m • Bir tepe ile bir çukurun üst üste geldiği nokta-
dalga katarı arasındaki uzaklık tür. Merkez doğ-
4
da genlik sıfır olur ve bu noktaya düğüm nokta-
rusu dalga katarıdır. 1. düğüm çizgisi ile arasında-
sı denir.
m
ki uzaklık tür.
4 Verilen öncüllerden üçü de doğrudur.
CEVAP C
CEVAP E

502 DALGALAR
7. 9.

2 1 merkez
N 3
doğrusu
P
L M

R
m/2 m/2
K1 X• Y
• • K2
K1 K2 d O

Noktasal K1 ve K2 kaynaklarının oluşturduğu gi-

2 1 merkez 1
rişim deseninde, L noktası K1 kaynağının ürettiği 3
doğrusu
dalganın çukurunda, K2 kaynağının ürettiği dalga-
nın çukurunda, (TÇ) yani bir düğüm noktasıdır.
N, M, çift tepe, P, R çift çukur yanı dalga katarıdır. m/2 m/2 m/4 m/4
K1 • • • K2
CEVAP A X O Y

X ve Y noktaları arasındaki uzaklık iki değer alabi-

lir. Şekil-I de,
m m
d 1 = + =m
2 2
Şekil-II deki gibi olduğunda ise,
m m m m 3m
d 2 = + + + = olur.
2 2 4 4 2 CEVAP B

8. merkez 10.
doğrusu merkez
1.Dç 1.Dç doğrusu
1.Dk 1.Dk
0.dk.
1.Dk 1.Dç 0.Dk.
2.Dç 1.Dç1.Dk 2.Dç
2.Dç 2.Dç
X 2.Dk 2.Dk
Y 3.Dç 3.Dç
3.Dk Y 3.Dk
X
Z 4.Dç 4.Dç

K1 K2

K1 K2
Şekildeki görüldüğü gibi,
Şekildeki görüldüğü gibi,
X noktası 2. düğüm çizgisi üzerinde, düğüm
X noktası 3. düğüm çizgisi üzerinde, düğüm
noktasıdır.
noktasıdır.
Y noktası merkez doğrusu üzerinde, çift tepedir. Y noktası 1. dalga katarı üzerinde, çift tepedir.
Z noktası 1. dalga katarı üzerinde, çift çukurdur. Z noktası 2. dalga katarı üzerinde, çift çukurdur.
I. ve III. yargılar doğrudur. II. yargı yanlıştır.
I. ve III. yargılar doğrudur. III. yargı yanlıştır.
CEVAP D
CEVAP C

DALGALAR 503
 TEST 3 ÇÖZÜMLER SU DALGALARINDA GİRİŞİM

1. olur. Yol farkı l nın 2 katına eşit olduğundan 2. dal-

merkez
1. düğüm doğrusu 1. düğüm ga katarı üzerindedir.
çizgisi çizgisi
2. düğüm 2. düğüm II. yargı doğrudur.
çizgisi çizgisi
S noktası K1 kaynağının ürettiği dalgaların tepesin-
de, K2 kaynağının ürettiği dalgaların ise çukurunda-
m/2 m/2 m/4 m/4 m/2
123 123123
m/2 dır.
K1 K2
123 123123
O O III. yargı yanlıştır.
d
CEVAP C
Kaynaklar arasında toplam 4 tane düğüm çizgisi
oluşması için kaynaklar arası d uzaklığının en faz-
4.
la değeri, merkez
1 D.K doğrusu 1 D.K
d mak m m m 5m 2 D.K 2 D.K
= + + = 0 D.K
2 4 2 2 4 3 D.K 3 D.K

5m
d max = olur.
2
CEVAP A m/2 m/2 m/2 m/2 m/2 m/2 m/2
123123 123
m/2
K1 K2
123 123123 123 123
O
d = 4m
2. Kaynaklar arası uzaklık ve kaynakların frekansı
sabit kalmak koşulu ile dalga leğenindeki suyun nT = 3 + 1 + 3 = 7 tane olur.
derinliği azaltılırsa, CEVAP C
Dalgaların yayılma hızı, dalga boyu azalır.
5. Kaynakların frekansı artırılırsa, kaynaklardan ya-
I. yargı doğrudur. yılan dalgaların dalga boyu küçülür, kaynaklar ara-
Dalgaların genliği, kaynakların titreşim genliğine sında oluşan dalga katarlarının sayısı artar.
bağlıdır. Dalgaların genliği değişmez. Kaynaklar arası uzaklık artırılırsa, kaynaklar ara-
II. yargı yanlıştır. sında oluşan dalga katarlarının sayısı artar.
Kaynaklardan yayılan dalgaların dalga boyu azal- Dalga leğenindeki suyun derinliği azaltılırsa, kay-
dığından, kaynaklar arasında oluşan düğüm çizgi- naklardan yayılan dalgaların dalga boyu küçülür,
lerinin sayısı artar. kaynaklar arasında oluşan dalga katarlarının sayı-
III. yargı doğrudur. sı artar.
CEVAP D Buna göre, I, II ve III işlemleri tek başına yapılma-
lıdır.
CEVAP E
3.
P

6. merkez
1 D.Ç doğrusu 1 D.K
R
K1 K2 2 D.Ç 2 D.K
S 3 D.K

m/2 m/4 m/2 m/2 m/2

P noktasının yol farkı, |YF| = 3l – 3l = 0 olduğun- K1 •
123 123 123 123123
• K2
P O R
dan merkez doğrusu üzerindedir.
I. yargı doğrudur.
|PR| uzaklığı,
R noktası için yol farkı,
m m m m m 9m
|YF| = |RK1| – |RK2| = 3,5l – 1,5l = 2l |PR| = + + + + = olur.
2 4 2 2 2 4
CEVAP A

504 DALGALAR
7. 9. merkez 5. düğüm
doğrusu çizgisi
P

Y
X Z
T
O
•
K1 K2

K1 K2
P noktasının 3. düğüm çizgisi üzerinde olabilme-
X ve Y noktaları 1. dalga katarı üzerinde çift tepe- si için, kaynaklardan yayılan dalgaların dalga bo-
dir. yu büyütülmelidir.
Z noktası 1. düğüm çizgisi üzerinde (TÇ) dur. Kaynakların frekansı küçültülürse, dalga boyu
Z noktasının kaynaklara olan uzaklık farkı büyür.
1 3 Dalga boyu, kaynakların titreşim genliğine bağ-
dZ = (2 – ) m = m dır.
2 2 lı değildir.
T noktası için yol farkı
Dalga leğenindeki suyun derinliği artırılırsa,
5 3
|TK1 – TK2| = 4m – m= m & 2. düğüm çizgisi dalga boyu büyür.
2 2
üzerinde Buna göre, I ve III işlemleri tek başına yapılmalıdır.
CEVAP D CEVAP D

10.

Doğrusal Dalga Doğrusal Dalga

8. dalga kaynağı söndürücü dalga kaynağı söndürücü
merkez
Şekil-I Şekil-II
doğrusu P

Aralıktan geçen su dalgalarının kırınıma uğrama-

m
sı için - 1 olmalıdır.
• w
K1 O K2
d Dalga leğenindeki suyun derinliği artırılırsa dalga
boyu büyür, su dalgaları kırınıma uğrar.
|PK1| – |PK2| = d n – nm
1
Dalga kaynağının periyodu artırılırsa dalga boyu
2
büyür, su dalgaları kırınıma uğrar.
bağıntısına göre, kaynaklardan yayılan dalgaların w aralığı küçültülürse, su dalgaları kırınıma uğrar.
dalga boyunu bulabilmek için |PK1| ve |PK2| den
Buna göre I, II ve III işlemleri tek başına yapılma-
başka P noktasının bulunduğu düğüm çizgisi nu-
lıdır.
marası bilinmelidir.
CEVAP E
CEVAP C

DALGALAR 505
 TEST 4 ÇÖZÜMLER SU DALGALARINDA GİRİŞİM

1. 4. Kaynakların frekansı,
merkez
1 D.K doğrusu 1 D.K 40 da lg a
f= = 8 s –1 olur.
2 D.K 2 D.K 5 saniye
0 D.K
3 D.K 3 D.K
4 D.K 4 D.K Kaynaklardan yayılan dalgaların dalga boyu,
j=m.f
m/2 m/2 m/2 m/2 m/2 m/2 m/2 m/2 m/2 m/2 48 = m . 8
123123 123 123
K1 K2 m = 6 cm olur.
123 123123123 123 123
O
d Kaynaklar arasında oluşan toplam düğüm çizgisi
sayısı,
Kaynaklar arasında toplam 9 tane dalga katarı
oluşması için; 1. Yol
d uzaklığının maksimum değeri,
1 > dn – n
1 m
d mak m m m m m 2 d
≤ + + + +
2 2 2 2 2 2
1 > dn – n
1 6
d mak 5m 2 18
≤
2 2 1
3>n–
dmak ≤ 5m olmalıdır. 2
3,5 > n
d uzaklığının minimum değeri, n = 3 olur.
d min m m m m nT = 3 + 3 = 6 tane olur.
> + + +
2 2 2 2 2
2. Yol
d min
> 2m Çizim ile,
2
dmink > 4m olmalıdır. merkez
1 D.Ç doğrusu 1 D.Ç
Buna göre, 4 < d ≤ 5m olur.
2 D.Ç 2 D.Ç
CEVAP E
3 D.Ç 3 D.Ç

2. Kaynakların titreşim periyodu küçültüldüğünde,

1,5 cm

1,5 cm

kaynaklardan yayılan dalgaların dalga boyu küçü- 1,5 cm 3 cm 3 cm 3 cm 3 cm 1,5 cm

123 123123 123
lür, girişim desenindeki düğüm çizgilerinin sayısı
123 123123 123
K1 K2
O
artar. d = 18 cm
CEVAP D
Toplam düğüm çizgi sayısı, nT = 6 tane olur.
CEVAP B
3. merkez
doğrusu
5. Kaynaklar aynı fazda
P x
olduğunda, K1 ve K2
kaynaklarının oluştur- K1 K2
duğu girişim desenin-
de dalga katar sayısı
K2 K1 her zaman tek, dü- d
ğüm çizgisi sayısı ise
Yol farkı = |PK1| – |PK2| = n.l olduğundan |PK1|, çiftttir. Bu durumda ikisi bir birine eşit olamaz. Kay-
|PK2| ve n bilinenleriyle l bulunur. naklar arasındaki d uzaklığına bağlı olarak; düğüm
CEVAP B çizgisi sayısı dalga katarı sayısından büyük veya
küçük olabilir.
CEVAP D

506 DALGALAR
6. 9. Kaynaklardan yayılan dalgaların dalga boyu,
merkez
1 D.Ç doğrusu 1 D.K m m merkez 1.Dç
+ = 3 doğrusu
2 D.Ç 2 D.K 4 2 2.Dç

3m
=3
4 m/4 m/2
m/2 m/4 m/2 m/2
123 123 123 m = 4 cm K1 O
• P K2
K1 • • K2
123
3cm
P O R
olur. d=20cm

merkez
|PR| uzunluğu, 1 D.K doğrusu 1 D.K
2 D.K 0 D.K 2 D.K
m m m m 7m
|PR| = + + + = olur. 3 D.K 3 D.K
2 4 2 2 4 4 D.K 4 D.K
CEVAP C
2cm 2cm 2cm 2cm 2cm 2cm 2cm 2cm 2cm 2cm
123 123 123 123 123 123 123 123 123 123
K1 K2
O
d=20cm

Kaynaklar arasında oluşan toplam dalga katarı sayısı,

7.
1 nT = 9 tane olur.
2 merkez
3 doğrusu CEVAP A

10.
Y
S1 K S2
X
Z
d d d d
T

Merkez doğrusu ile 1. düğüm çizgisi arasında-

K1 K2
ki uzaklık, m/4 ve ard arda gelen iki düğüm çizgisi
m X noktasının kaynaklara olan uzaklığı
arasındaki uzaklık dir. Bu durumda K noktası 3.
2 XK1 = 3m, XK2 = 3,5 m
düğüm çizgisi üzerinde ise, d uzaklığı; 1
yol farkı, |XK1 – XK2| = (n – )m
2
m m m 5
+ + = m
d= 1
2 2 4 4 |3m – 3,5m| = (n – ) m
2
5 4 n = 1 olur.
d = m & m = d olur.
4 5 X noktası 1. düğüm çizgisi üzerindedir.
CE­VAP D Y noktasının kaynaklara olan uzaklığı
YK1 = 4m, YK2 = 4m, Y noktasının kaynaklara olan
uzaklığı eşit olduğundan merkezi doğrusu üzerin-
dedir. Bu doğru,
|YK1 – YK2| = nm
8. |4m – 4m| = nm & n = 0 olur.
Merkezi dalga katarıdır.
P
Dalga katarları ve düğüm çizgileri maksimum gen-
likte titreşir.
Z noktasının kaynaklara olan uzaklığı
R
ZK1 = 2m, ZK2 = 4m
Yol farkı
|ZK1 – ZK2| = nm
K1 S K2
|2m – 4m| = nm & n = 2 olur.
Desen üzerindeki P, R, S noktalarının kaynaklara 2. dalga katarı üzerinde çift tepedir.
olan uzaklıkları farkı xP, xR, xS arasında T noktasının kaynaklara olan uzaklığı,
xR = xS > xP ilişkisi vardır. TK1 = 3,5 m, TK2 = 1,5 m
Bu durumda T noktası çift çukur üzerindedir.
CEVAP E
CEVAP D

DALGALAR 507
508 DALGALAR
 TEST 1 ÇÖZÜMLER DOPPLER

1. Kaynak hareketli ise yayınladığı dalganın (ses, 4. Girişim, kırınım, yansıma doppler olayı ses ve su
ışık gibi) dalga boyu hareket yönünde büyür diğer dalgalarında gözlenir.
yönde küçülür bu olay doppler olayıdır. Rezonans olayı sadece ses dalgalarında görünen
Bu olay; olaydır.
Karayollarında radarla araçların hızını ölçmek için, CEVAP D
Vücuttaki damarların görüntülenmesinde,
Uzakta bulunan gök cisimlerinden gelen ışığın
rengine (dalga boyuna) bakarak gök cisimlerinin
hareketini belirlemede, kullanılabilir.
CEVAP E
5. X Y

kaynak

2. Dalga kaynağının hareketi

Bir kaynaktan çıkan sesin frekansını X ve Y göz-
ile dalganın dalga boyu ve
lemcilerinin farklı algılaması gözlemcilerin hızının
frekansının bakış yönüne
VK yönünün ve büyüklüğünün farklı olmasından kay-
göre değişmesine doppler
m1 m2 naklanır.
olayı denir.
Gözlemcilere gelen sesin şiddetinin farklı olması-
Doppler olayı ses, su, ışık,
na bağlı değildir.
elektromanyetik dalga gibi
dalgalarda gözlenebilir. CEVAP C

CEVAP E

6. +y

λ1

3. Uçak +x yönünde ha-

λ2
reket ederken –x yö- –y
nünde yayılan dalga-
λ Vu Su derinliği sabit olan dalga leğeninde üretilen dal-
ların dalga boyu, uça-
galar şekildeki gibi olduğuna göre kaynak –y yö-
ğın hızı (Vu) ve ses
nünde hareket etmektedir.
dalgalarının havadaki
hızı Vses bağlıdır. Dalgaların hızı sabit olduğundan kaynağın frekan-
sı artarsa, V = m.f olduğundan dalga boyu azalır.
Sesin havadaki hızı
da havanın sıcaklığına bağlıdır. Dolayısı ile m1 ve m2 de azalır.

Sesin şiddetine bağlı değildir. Leğenden su alınırsa su derinliği azalır. Bu durum-

da dalgaların hızı ve dalga boyu azalır. Bu da be-
CEVAP C
raberinde m1 ve m2 yi azaltır.
CEVAP D

DALGALAR 509
 7. 9.

d x

+x
λ1 λ2

Uçak +x yönünde 192 m/s hızla giderken +x yö-

nündeki dalgaların dalga boyu: Kaynağın hızı VK = 10 m/s ürettiği su dalgalarının
x = (Vses – Vu)T hızı, VD = 15 m/s olduğuna göre +x yönünde iler-
leyen dalgaların dalga boyu,
= (320 – 192)T
m2 = (VD – VK)T = (15 – 10)T = 5T
= 128 T olur.
–x yönünde ilerleyen dalgaların dalga boyu,
–x yönündeki dalgaların dalga boyu
m1 = (VD + VK)T = (15 + 10)T = 25T
d = (Vses – Vu).T
olur. Dalga boylarının oranı ise,
= (320 + 192)T m 1 25T
= = 5 olur.
= 512 T olur. m2 5T
CEVAP C
Bu dalga oyları oranlanırsa,
d 512T
= = 4 & d = 4x olur.
x 128T
CEVAP B

10.
8.
K M
+x +x

–x +x Şekil - I Şekil - II

Özdeş dalga leğeninde üreten su dalgalarının üst-

ten görünüşü Şekil-I ve Şekil-II deki gibi olduğuna
L N göre, Şekil-I de dalgaların hız kaynağın hızından
Dalgalara üstten baktığımızda –x yönünde dalga- büyüktür. Şekil-II de dalgaların hızı, kaynağın hızı-
ların dalga boyu küçülürken +x yönünde dalgala- na eşittir.
rın dalga boyu büyümektedir. Her iki şekilde de kaynaklar +x yönünde hareket
Bunun nedeni, etmektedir.

Kaynak –x yönünde hareket ediyor olabilir. CEVAP E

Bu dalgalara KL kenarından bakan gözlemcinin

ölçtüğü dalgaların dalga boyu, MN kenarından ba-
kan gözlemcinin ölçtüğü dalgaların dalga boyun-
dan daha küçük ölçer.
CEVAP D

510 DALGALAR
 TEST 2 ÇÖZÜMLER DOPPLER

1. 4.

V V

X
V V
V
2V
K
Y
Can yol kenarında dururken araç Can’a yaklaşır-
ken duyduğu sesin frekansı artar dalga boyu aza- V
lır. 2V
Araç Can’dan uzaklaşırken Can’ın duyduğu sesin Z

frekansı azalır, dalga boyu artar.

Kaynak ve gözlemci hareket ederken gözlemcinin
CEVAP C
işitileceği sesin frekansı bağıl hıza bağlıdır.
Işık X gözlemcisinin gözlemlediği sesin frekansı
2.
kaynağı
VX = V – (–V) = 2V ile
K 1 2 L
m1 Y gözlemcisinin gözlemlediği sesin frekansı
VY = 2V – V = V ile
Z gözlemcisinin gözlemlediği sesin frekansı,
Şekil-I VZ = 2V – (–V) = 3V ile orantılıdır.
m2
Bu durumda VZ > VX > VY olduğundan fZ > fX = fY
olur.
CEVAP B
Şekil-II

K gözlemcisinin gördüğü ışığın dalga boyu m1, L

gözlemcisinin gördüğü dalga boyundan m2 küçük-
tür. Bu durumda ışık kaynağı 1 yönünde hareket
etmektedir. Kaynak 1 yönünde hareket ettiğinden, 5.
m1 < mışık < m2 dir. X
CEVAP D Y Z

3. V=0
V K L
T
2V

Yusuf Betül P

Araç dursaydı Betül ve Yusuf aracın çıkardığı sesi

fo frekansında ve eşit duyarlardı.
Araç Betül’e doğru yaklaştığından Betül aracın fre-
kansını olduğundan daha büyük yani daha ince
duyar.
Araç Yusuf’tan uzaklaştığından ses dalgalarının
dalga boyunu (mo) olduğundan daha büyük
m = [Vses + (2V – V)].T ölçer.
Fakat dalgaların frekansını daha küçük algılar.
CEVAP E
Düz çizgiler hava tepeciklerinin sıklaştığı (tepe)
noktalı çizgiler ise hava taneciklerinin seyrekleştiği
noktaları (çukur) gösterir. Sesin şiddeti çift tepe ile
çift çukurun olduğu noktalarda maksimum, tepe ile
çukurun birleştiği noktalarda minimumdur.
Bu durumda verilen noktalarda X noktası tepe–çu-
kur olduğundan sesin şiddeti minimum (en az) dır.
CEVAP A

DALGALAR 511
 6. +y 8.

d1 VK d2
–x +x –x K +x

–y
Minimum dalga boyundan,
Noktasal su kaynağına üstten bakıldığında dalga-
ların +y yönünde dalga boyu küçülmüş, –y yönün- mmin = (Vd – VK).T
de ise büyümüştür. Bu durumda dalgaların dalga
1
boyu +y yönünde küçüldüğünden kaynak bu yön- 3 = (Vd – VK).
4
de hareket etmiştir.
12 = Vd – VK ... (1) olur.
CEVAP B
Maksimum dalga boyundan,

mmak = (Vd + VK) T

1
7 = (Vd + VK)
4
28 = Vd + VK ... (2) olur.

(1) ve (2) denklemlerinden,

12 = Vd – VK
28 = Vd + VK
––––––––––––
40 = 2 Vd
Vd = 20 cm/s olur.
I. yargı doğrudur.

7. V Kaynağın hızı,
12 = Vd – VK
K Sarı renk L
ışık kaynağı 12 = 20 – VK

Sarı renk ışık kaynağı K gözlemcisine yaklaşıyor L VK = 8 cm/s olur.

gözlemcisinden uzaklaşıyor. II. yargı doğrudur.
Doppler etkisinden dolayı K gözlemcisi ışığın dal- +x yönünde yayılan dalgaların gözlenen frekansı,
ga boyunu küçülmüş, L gözlemcisi ise büyümüş öl- Vd 20 –1
çecektir. Buna göre K gözlemcisi ışığın rengini ye- fmak = = s olur.
m min 3
şil, mavi, mor olarak ölçebilir.
L gözlemcisi de; Turuncu, kırmızı ölçebilir. III. yargı doğrudur.
CEVAP B CEVAP E

512 DALGALAR